\id MAT - Guanano NT -Colombia 2010 (DBL -2013) \h SAN MATEO \toc1 San Mateo \toc2 Mateo \toc3 Mt \mt1 San Mateo \c 1 \s1 Jesucristo Cohamacʉ macʉno to coyea panopʉ macaina jira \r (Lc 3.23-38) \p \v 1 Jesucristo coyeare panopʉ macainare õ sehe ni yahuihtja yʉhʉ. Jesucristo ñʉchʉno cjiro panopʉ macariro Davi wama tiriro jia tiha. To jihto pano ti ñʉchʉno cjiro Abrahã wama tiriro jia tiha. \q1 \v 2 Abrahã Isaa pʉcʉro jiha. \q1 Isaa Jacobo pʉcʉro jiha. \q1 Jacobo Juda cʉ̃hʉ pʉcʉro jiha. \q1 \v 3 Juda pohna pʉaro jiha. Fares, Zara jiha. Ti pocoro Tamar wama tiricoro jiha. \q1 Fares Esrom pʉcʉro jiha. \q1 Esrom Aram pʉcʉro jiha. \q1 \v 4 Aram Aminadab pʉcʉro jiha. \q1 Aminadab Naasón pʉcʉro jiha. \q1 Naasón Salmón pʉcʉro jiha. \q1 \v 5 Salmón Booz pʉcʉro jiha. Booz pocoro Rahab jiha. \q1 Booz Obed pʉcʉro jiha. To pocoro Rut jiha. \q1 Obed Jesé pʉcʉro jiha. \q1 \v 6 Jesé Davi pʉcʉro jiha. \q1 Davi sehe Israe masa bui pʉhtoro jiha. Tiro Uria wama tiriro cjiro namonore to nʉoari baharo Salomo wama tirirore pohna tiha. \q1 \v 7 Salomo Roboã pʉcʉro jiha. \q1 Roboã Abías pʉcʉro jiha. \q1 Abías Asa pʉcʉro jiha. \q1 \v 8 Asa Josafat pʉcʉro jiha. \q1 Josafat Joram pʉcʉro jiha. \q1 Joram Uzías pʉcʉro jiha. \q1 \v 9 Uzías Jotam pʉcʉro jiha. \q1 Jotam Acaz pʉcʉro jiha. \q1 Acaz Ezequia pʉcʉro jiha. \q1 \v 10 Ezequia Manase pʉcʉro jiha. \q1 Manase Amón pʉcʉro jiha. \q1 Amón Josia pʉcʉro jiha. \q1 \v 11 Josia Jeconia cʉ̃hʉ pʉcʉro jiha. Tina ti jiri pjare Israe yahpa macainare Babilonia macaina sehe ñaha wahcãha ti ya yahpapʉ. \q1 \v 12 à yoa Babilonia yahpai ti sʉri baharo, \q1 Jeconia Salatiere pohna tiha. \q1 Salatie Zorobabe pʉcʉro jiha. \q1 \v 13 Zorobabe Abiud pʉcʉro jiha. \q1 Abiud Eliaquim pʉcʉro jiha. \q1 Eliaquim Azor pʉcʉro jiha. \q1 \v 14 Azor Zadoc pʉcʉro jiha. \q1 Zadoc Aquim pʉcʉro jiha. \q1 Aquim Eliud pʉcʉro jiha. \q1 \v 15 Eliud Eleazar pʉcʉro jiha. \q1 Eleazar Matán pʉcʉro jiha. \q1 Matán Jacobo pʉcʉro jiha. \q1 \v 16 Jacobo José pʉcʉro jiha. José María manʉno jiha. María sehe Jesu pocoro jire. Jesu sehe masare yʉhdohtiro jiro Cristo ti ni pisuriro jire. \p \v 17 Tó sehe jiro Abrahãre mari quihõ mʉhtachʉ, pʉ Davipʉre mari quihõ batoachʉ ahrina jipihtina ti panamana ji turiaina mehne jia, catorce curuari waro jiha. Pari turi Davire mari quihõ mʉhtachʉ, pʉ Babiloniapʉ Israe masare ti naahto pano mari quihõ batoachʉ jipihtina ti panamana ji turiana mehne jia, catorce curuari waro pari turi jiha. à yoa tuhsʉ Babiloniapʉ ti sʉri baharo mari quihõ mʉhtachʉ, pʉ Cristo to masa bajuachʉpʉ mari quihõ batoachʉ jipihtina ti panamana ji turiaina mehne jia, catorce curuari waro jiha tjoa. \s1 Jesucristo to masa bajuarire yahuha \r (Lc 2.1-7) \p \v 18 à yoa õ sehe Jesucristo masa bajuari jire. To pocoro María sehe José namono cjihto jiri jire. Wiho mejeta ti pʉaro ji dʉcahto pano Espíritu Santo to tuaa mehne wahma nijinocãre bocaro masiha ticoro to basi. \v 19 à yoa José to manʉno cjihto quihõno yoariro jiro, tíre masino, ticorore cohãno taro nimaha. Masa ti ñʉrocaroi ticorore buhiri tichʉ yoa duaeraro, masa ti tʉhoerasinichʉta yaroca ticorore cohãno taro nimaha. \v 20 Tíre to tʉhoturo watoi Cohamacʉ anjo sehe cahãnopʉ Josére bajuaro, õ sehe niha: \p —José, Davi cjiro panamino, Maríare bʉo tiro marieno namo tiga. Ticoro Espíritu Santo to yoadohoro mehne wahma nijinocãre bocaricoro jira. à jicʉ bʉo tiro marieno namo tiga ticorore. \v 21 Ticoro pohna tirohca. Tirota to macʉnota to masare, pichacapʉ wahaborinare yʉhdohtiro jirohca. To ã yʉhdohtiro jichʉ ñʉcʉ, Jesu ni wama pisuihca mʉhʉ —niha anjo Josére. \p \v 22 Panopʉ macariro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro “à waharohca”, to ni joariro seheta ahri jipihtia ã wahaa tiha. Ahri ã wahahtore õ sehe ni joa dutia tiha Cohamacʉ tirore: \q1 \v 23 “Cʉ̃coro nuhmino, ne mʉno mehne jieraricoro, nijinocãre bocaro pohna tirohca to macʉnocãre. \q1 Tirocã Emanuel wama tirohca”, \m ni joaa tiha Cohamacʉ yare. (Emanuel nino: “Cohamacʉ mari mehneta jira”, nino nica.) \p \v 24 Cohamacʉ anjo Josére to ã ni yahuri baharo José sehe wahcã, anjo to dutiriro seheta tiro María mehne wamomaca dʉhteha. \v 25 To macʉnocãre to pohna tihto pano José sehe ticoro mehne jiera tiha. Baharo ticoro sehe pohna tia wahaha. Tiro sehe wihãrirocãre Jesu wamoaha. \c 2 \s1 Sʉ̃ mʉja taro macaina Jesucãre ñʉa sʉha \p \v 1 Herode Judea yahpa macaina ti bui pʉhtoro to jiri pja tí yahpai jiri macai Belẽi Jesu masa bajuaha. To ã masa bajuari baharo ñahpichohare buheina ñahpichohare noano masiina sʉ̃ mʉja taro macaina ta, Jerusalẽpʉ wihiha. \v 2 à wihia, masare tó macainare sinituha: \p —¿Judio masa ti bui pʉhtoro jihtiro cjihto mipʉre nohopʉ masa bajuacari tiro? Sʉ̃ mʉja taropʉ jina, ñahpichohaca to wahma bajua wahã sʉchʉ ñʉna, “Pʉhtoro masa bajuaro nica”, ni masihi sã. à to bajuachʉ ñʉna, sã cʉ̃no mehne tirore ño payona tana tahi õpʉ —ni yahuha buheina masare. \p \v 3 à yoa paina Herodere tíre yahua tiha. Ti ã yahuchʉ tʉhoro Herode sehe soro tʉhotuha. à jia jipihtina Jerusalẽ macaina cʉ̃hʉ to yoaro seheta soro tʉhotuha tina cʉ̃hʉ. \v 4 à jiro Herode sehe jipihtina sacerdotea pʉhtoare, mari judio masare buheina cʉ̃hʉre to pjirocari baharo ti cahmachu pihtichʉ ñʉno, tinare sinituha tiro: \p —¿Nohopʉ masa bajuarohcari Cristo sehe mʉsa tʉhotuchʉ? —ni sinitu ñʉha tiro. \p \v 5 Õ sehe ni yahuha tirore: \p —Belẽi, Judea yahpai jiri macai Cristo masa bajuarohca. Õ sehe ni joaa tiha Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro: \q1 \v 6 “Belẽi yʉ yainare Israe masare dutihtiro tarohca. \q1 à jiro paye macari Judea yahpai jia macari yʉhdoro jira Belẽ”, \m ni joaa tiha Cohamacʉ yare —ni yahuha tina Herodere. \p \v 7 Ti ã ni yahuri baharo Herode masa ti marieno watoi sʉ̃ mʉja taropʉ tarinare pjirocaha. To cahapʉ tina ti sʉchʉ ñʉno, tinare sinitu ñʉha. To ã sinitu ñʉchʉ tʉhoa, ñahpichohacare ti ñʉri dachore yahuha tina. \v 8 Ti ã yahuri baharo Herode sehe tinare Belẽpʉ warocaro õ sehe niha tinare: \p —Tirocãre noano macaga. Tirocãre bocana tjuahna yʉhʉre yahu tjuahga. Yʉhʉ cʉ̃hʉ tirocãre ño payoi wahai tai nija —nimaha tinare Herode. \p \v 9 To ã niri baharo, tina wahaa wahaha. Ti ã wahachʉ sʉ̃ mʉja taroi ti ñʉria ñahpichohaca sehe mʉ tãrucuha. à yoa wihãrirocã to jiro bui waroi tjua wahã sʉha tia sehe. \v 10 à jia ñahpichohacare ñʉa, tuaro wahcheha tina. \v 11 Wihãrirocã to jiri wʉhʉpʉ sʉ, sãa wahaha tina. à sãa sʉa, wihãrirocãre to pocoro mehne jirirocãre ñʉha tina. à ñʉa tina na tuhcua caha sʉ, tirocãre ño payoha. Ño payo tuhsʉ ti caa pocare naroca pjõoroca, urure, inciensore, mirra wama tia me sitia cʉ̃hʉre na wio, tíre tirocãre wapa marieno waa tiha. \v 12 Tíre wa tuhsʉ carĩa wahaha tina. Ti ã carĩchʉ cahãnopʉ Cohamacʉ yahuha tinare: “Herode cahai tjuaena tjiga”, ni yahuha Cohamacʉ tinare cahãnopʉre. To ã ni yahuri baharo, tina sehe wahcãha. Ti ã wahcãri baharo pa mahapʉ ti ya dihtapʉ tjuaa wahaa tiha. \s1 José cʉ̃hʉ Jesucãre Egiptopʉ na duhti wahcãa wahaha \p \v 13 Ti ã wahari baharo Cohamacʉ anjo cahãnopʉ Josére bajuaro, õ sehe niha: \p —Wahcãga. Herode sehe maharirocãre wajãno taro, macano nina mipʉre. à yoa maharirocãre, to pocoro cʉ̃hʉre Egiptopʉ cjero na duhti wahcãa wahaga. Tópʉre yʉ niriro purota jiga —ni yahuha anjo Josére. \p \v 14 To ã nichʉ tʉhoro, José sehe ñamiihta wahcã, maharirocãre to pocoro cʉ̃hʉre Egiptopʉ na duhti wahcãa wahaha. \v 15 Egiptopʉ sʉa, Herode to catiro puro tópʉre jiha tina. à yoaha panopʉ macariro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro to ni joariro seheta. Tíre tirore Cohamacʉ joa dutia tiha. Õ sehe ni joaa tiha Cohamacʉ yare: “Egiptopʉ jirirore yʉ macʉre pjirocahi”, ni joaa tiha Cohamacʉ yare. \s1 Herode macanacãre wajã dutiri jire \p \v 16 à yoa ñahpichohare buheina ti duhti yʉhdʉachʉ tʉhoro Herode sehe sua yʉhdʉaha. à suaro, Belẽ macainare, tí maca dʉhtʉ caha macaina cʉ̃hʉre ti pohnare mʉa pohnare pʉa cʉhma cjʉainacãre wajã batoa dutiha tiro. Wahmanore ñahpichoha buheina ñahpichohacare ti ñʉri dachore yahuha Herodere. Ti ã nichʉ tʉhoro tiro to wajã duarirocã to masa bajuari dachore masino, “Õpe cʉhmari cjʉara” nino, pʉa cʉhma cjʉainare wajã batoa dutiha. \v 17 Panopʉ macariro Jeremía Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro to ni joariro seheta ã wahaha. Õ sehe ni joaa tiha tiro: \q1 \v 18 “Ramá wama tiropʉ bisiro coa tarohca. \q1 Tuaro cahyaa mehne tiiro coa tarohca. \q1 Raquel panamana numia ji turia numiapʉ Israe masa namosãnumia ti pohnare tuaro tiiahca. \q1 Ti pohnare ti wajãchʉ ñʉa, ne cahya duhusi”, \m ni joaa tiha panopʉ. \p \v 19 à yoa Herode to yariari baharo Egiptoi jirirore Josére Cohamacʉ yairo anjo cahãnopʉ bajuaha. à bajuaro õ sehe niha Josére: \p \v 20 —Maharirocãre wajã duaina cjiri yariaa wahahre. à jicʉ tirocãre to pocoro mehne Israe yahpapʉ na tjuaa wahaga mʉhʉ —ni yahuha anjo Josére. \p \v 21 To ã niri baharo tiro wahcã, maharirocãre to pocoro mehneta Israe yahpapʉ na tjuaa wahaha. \v 22 Wiho mejeta Arquelao Herode macʉno sehe to pʉcʉro cohtotariro to jichʉ tʉhoro José sehe Judea yahpai cuiro, tjuaeraha. à jiro pari turita cahãnopʉ tirore yahu namoha tjoa. Tirore pari turi Judea yahpare ji dutieraha. To ã ni yahuri baharo, tina Galilea yahpapʉ wahaa wahaha. \v 23 Tí yahpapʉre Nazare wama tiri macai jiha tina. à yoaha tina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti joariro seheta. Õ sehe ni joaa tiha: “ ‘Cristo Nazare macariro tjira’, niahca masa”, ni joaa tiha Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina panopʉ macaina. \c 3 \s1 João masare bautisariro masare yahuha \r (Mr 1.1-8; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28) \p \v 1 à yoa baharopʉ João masare bautisariro jiha. Judea yahpai masa marienopʉ tiro Cohamacʉ yare yahu dʉcaha masare. \v 2 Õ sehe ni yahuha tinare: \p —Mʉano macariro Cohamacʉ mʉsa pʉhtoro to sʉho jihto mahanocã dʉhsara. à jina “Ñano yoaeraja”, mʉsa ni tʉhotumari cjirire duhuga. Mʉsa ñaa buhirire cahya, Cohamacʉ sehere cahmaga mʉsa —ni yahuha tiro tinare. \p \v 3 Panopʉ macariro Isaia Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro João to buhehtore õ sehe ni joaa tiha: \q1 “Masa marienopʉ cʉ̃iro sañurucu, õ sehe ni buherohca: \q1 ‘Mari pʉhtoro to tahto pano tirore cahmaeraina cjiri mʉsa tʉhotuare cohtota, tirore cahmaina jiga mʉsa’, ni sañurucu buherohca”, \m ni joaa tiha Isaia cjiro João cjihtore. \p \v 4 Tiro João camello pjoari suhtirore sãariro, wahiquiro cahsaroreta tʉã dihoriro jiha. Poreroare, macaroca macaina miquina mi cʉ̃hʉre chʉa tiha. \v 5 Jerusalẽ macaina, jipihtiro Judea yahpai jiina, Jordão wama tiri ma cahai jiina cʉ̃hʉ tirore tʉhoa taha. \v 6 Wihi, tirore tʉho, ti ñaa yoarire Cohamacʉre yahuha tina. Ti ã ni yahuchʉ tʉhoro Jordão wama tiri mai João tinare bautisaha. \p \v 7 à jiro payʉ fariseo curua macaina, saduceo curua macaina cʉ̃hʉ Joãore ti bautisa dutia tachʉ ñʉno tiro tinare õ sehe ni yahuha: \p —¿Mʉsa cʉ̃hʉ agãa ñima tiina yoaro sehe mʉsa mahñoa buhea mehne masare dojomehneina jina, Cohamacʉ mʉsare to buhiri dahrehto pano tirore cui, duhti masierara mʉsa? \v 8 à jina potocãta mʉsa ñaa buhirire bʉjʉa witi, Cohamacʉre cahmana jiihna, noaa yoa ñoga. \p \v 9 ’Õ sehe ni tʉhotuena tjiga: “Panopʉ macariro Abrahã mari ñʉchʉ cjiro jia tiha. à jina to panamana jina mari Cohamacʉ yaina jija”, ni tʉhotuena tjiga mʉsa. Mʉsare niita nija. Abrahã panamana jiina jimana mʉsa. Mʉsa ã jipachʉta tí mʉsa ã jia yaba cjihti jierara. Cohamacʉ sehe ahri tãa mehne Abrahã coyeare dahre masina. à jiro Abrahã coyea mʉsa jia wiho waro jira tãa ti wiho waro jiro seheta. \v 10 Õ sehe jira: Masa yucʉri yoaro seheta jira. Cohamacʉ sehe coma mehne yucʉrire cjã cohãriro yoaro sehe jira. à jiro noaa dicha maria yucʉre nʉhcõri mehnepʉta cjã cohãnohca tiro. Tíre to cjã cohãri baharo, pichacapʉ jʉ̃ cohãnohca tiro. Ãta yoaro taro nina masa cʉ̃hʉre tirore cahmaerainare. \v 11 Yʉ baharo yʉ bui tuariro tarohca. Noa yʉhdʉariro jira tiro. Tiro yoaro sehe jieraja yʉhʉ sehe. à jicʉ tirore tʉhotucʉ, “Wiho jiriro jija yʉhʉ”, ni tʉhotuja yʉhʉ. Yʉhʉ sehe mʉsa ñaare tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtotainare diapʉ bautisacʉ, co mehne yoamahi. Tiro sehe yʉ yʉhdoro yoarohca. Espíritu Santore masa mehne ã jirucuchʉ yoarohca tiro. Wiho mejeta paina sehere ñaare ti tʉhotumari cjirire duhu duaeraina sehere tiro pichaca mehne buhiri dahrerohca. \v 12 Yʉ baharo tariro cahsari cohãriro yoaro sehe jira. Cahsari cohãriro to batiro mehne jipihtia to trigo yapari cahsarire putiwera. To ã putiweri baharo trigo sehere to wihbori wʉhʉi wihborohca. Tó seheta yoarohca tirore cahmainare yʉ baharo tariro. To putiwea cahsari sehere tiro jʉ̃nohca. Tí pichaca ne yatisi. Ãta yoarohca tiro yʉ baharo tariro tirore cahmaerainare —ni yahuha João. \s1 João Jesure bautisaha \r (Mr 1.9-11; Lc 3.21-22) \p \v 13 Baharo Jesu Galileapʉ jiriro cjiro waha, Jordão wama tiri mapʉ buhu sʉha Joãore bautisa dutiro. \v 14 Wahmanore João tirore bautisa duaeramaha. \p —Neho, mʉhʉ sehe yʉ yʉhdoro tuariro yʉhʉ sehere mʉ bautisachʉ noaboa. Mʉhʉre bautisaboriro jieraja yʉhʉ —ni yʉhtimaha João Jesure. \p \v 15 Jesu sehe õ sehe ni yʉhtiha tirore: \p —Yʉhʉre bautisasiniga. Õ sehe yoana, Cohamacʉ to dutiriro seheta sohtori tina nija mari —niha Jesu. \p To ã nichʉ tʉhoro: \p —Jai —ni yʉhtiha João. \p \v 16 à ni tuhsʉ, Jesure bautisaha. To bautisa tuhsʉchʉ Jesu diapʉ ducuriro maja sʉrʉcʉ sʉha. To maja sʉrʉcʉ sʉchʉta, mʉano parĩ mʉaha. Cohamacʉ to Espíritu buja yoaro sehe tiro bui to duji tachʉ ñʉha. \v 17 To ã duji tachʉ mʉanopʉ durucuro coa taha: \p —Ahriro yʉ macʉ yʉ cahĩriro jira. Tiro mehne tuaro wahcheja —nino coa taha mʉanopʉ. \c 4 \s1 Watĩno ñaare yoa dutimaha Jesure \r (Mr 1.12-13; Lc 4.1-13) \p \v 1 à yoa Espíritu Santo sehe Jesure masa marienopʉ naaha, tópʉ watĩno tirore ñaare to yoa duti ñʉhto sehe. \p \v 2 Tópʉ sʉro cuarenta dachori waro chʉro marieno jiha Jesu. à jiro jʉca baaha. \v 3 Jʉca to baachʉ ñʉno watĩno sehe tiro cahapʉ sʉro, õ sehe niha: \p —Mʉhʉ Cohamacʉ macʉno jicʉ, ahri tãa pocare chʉa dojomehnega —nimaha tiro Jesure. \p \v 4 Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Yoaeraja. Cohamacʉ yare ti joari pũi õ sehe nina: “Masare chʉa mehne dihta catieraro cahmana. Jipihtia Cohamacʉ to ya yahua mehne jiro cahmana”, nina Cohamacʉ —ni yʉhtiha Jesu watĩnore. \p \v 5 To ã ni yʉhtiri baharo watĩno sehe Jerusalẽpʉ “Cohamacʉ ya maca”, ti niri macapʉ Jesure naaha. Tópʉ na sʉro, Cohamacʉ ya wʉhʉ bui Jesure na sʉha tiro. \v 6 Na sʉ tuhsʉ, tirore õ sehe nimaha: \p —Cohamacʉ yare ti joari pũ õ sehe nina: \q1 “Cohamacʉ to anjoare mʉhʉre ñʉ wihbo dutirohca. à jia tina sehe mʉhʉre ñʉ wihboahca, \q1 ‘Tãcapʉ pʉha tu mʉari’ nia”, \m nina ti joari pũ. To ã niri potocã jichʉ mʉhʉ Cohamacʉ macʉno jicʉ yahpapʉ pju bora ñoñʉjʉta yʉhʉre. Mʉhʉre tina ti yoadohochʉ ñoñʉjʉta yʉhʉre —nimaha watĩno. \p \v 7 Jesu pju bora ño duaeraro õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cohamacʉ yare ti joari pũ õ sehe nina: “Mʉsa pʉhtoro Cohamacʉ to niri cjirire ‘¿Potocã tjijari?’ ni masi duana Cohamacʉre yoa ño duti macaena tjiga”, nina Cohamacʉ yare ti joari pũi —niha Jesu. \p \v 8 To ã ni yʉhtiri baharo mʉa yʉhdʉdʉ tʉ̃cʉpʉ Jesure na mʉjaha watĩno tjoa. Tʉ buipʉ mʉja pja sʉ, jipihtia macarine ñoroca boroha Jesure. Ti cjʉaa cʉ̃hʉre ñoha. \v 9 à ñono Jesure õ sehe nimaha: \p —Yʉhʉre na tuhcua caha sʉ, ño payoga mʉhʉ. Mʉ ã yoachʉ jipihtia ahri macarine mʉhʉre waihtja —ni yahumaha watĩno. \p \v 10 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Satana, wahaga mʉhʉ. Õ sehe nina Cohamacʉ yare ti joari pũi: “Mʉ pʉhtoro Cohamacʉ dihtare ño payoga. To ya dutia dihtare yoaga”, nina Cohamacʉ yare ti joari pũi —niha Jesu watĩnore. \p \v 11 To ã nichʉ tʉhoro watĩno wahaa wahaha. To wahari baharo anjoa sehe wihi, Jesure yoadohoa tirore chʉa waha. \s1 Galilea yahpai Jesu buhe dʉcaha \r (Mr 1.14-15; Lc 4.14-15) \p \v 12 à yoa Joãore peresu ti yoachʉ tʉhoro, wahaa wahaha Jesu. Waha, Galilea yahpapʉ sʉha. \v 13 Tói jiri macapʉ Nazarepʉ waha, yʉhdʉ wahcã, Capernau wama tiri macapʉ sʉha. Galilea wama tiri bʉcʉpariro dʉhtʉ cahai jira Capernau. Tí maca Zebulõ yahpa cahai, Neftalí yahpa cahai jire Capernau. Tópʉ sʉ, jiha Jesu. \v 14 Ãta yoaha Jesu panopʉ macariro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Isaia cjiro to ni joariro seheta. Õ sehe ni joaa tiha: \q1 \v 15 “Zebulõ yahpa cahai, Neftalí yahpa cahai, bʉcʉpariropʉ waharoi, Jordão pa bʉhʉsehe coapʉ Galilea yahpa jira. \q1 Tí yahpa judio masa jieraina ya yahpa jira. \q1 \v 16 Tó macaina Cohamacʉ yare noaare masierara. \q1 à masierapahta noarirore ñʉapʉ masiahca. \q1 Tina sehe Cohamacʉre ne masierara. \q1 à jia pichacapʉ wahaborina jimaha. \q1 à jiro cʉ̃iro tinare Cohamacʉ yare masichʉ yoarohca”, \m ni joaha Isaia cjiro. \p \v 17 Tópʉ jiro, Cohamacʉ yare yahu dʉcaha Jesu: \p —Mʉsa ñaare tʉhotumari cjirire duhu, noaa sehere tʉhotu cohtota, Cohamacʉreta macaga mʉsa. Mʉano macariro Cohamacʉ jipihtina bui pʉhtoro to sʉho jihto mahanocã dʉhsara —ni yahu dʉcaha tiro. \s1 Pititiaro wahi wajãinare tiro mehne macaina cjihtire pjiha Jesu \r (Mr 1.16-20; Lc 5.1-11) \p \v 18 à yoa Galilea wama tiri bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ Jesu sito wahcãmahno ñʉha Simore, to bahʉro Andre mehne. Simota Pedro ti ni pisuriro jiha. Tina sehe wahi wajãina jia, ti wañʉyucʉrire doca ño mʉjaa niha bʉcʉpariropʉ. \p \v 19 —Yʉhʉ mehne macaina cjihti taga mʉsa. Yʉhʉ mehne mʉsa tachʉ, mʉsa wahire ñaha cahmachuina mʉsa jiro seheta, Cohamacʉ yaina cjihtire masare pji cahmachuina cjihtire yoaihtja mʉsare. Yʉhʉ mehne mʉsa tachʉ ã yoahtina cjihtire cũihtja mʉsare —niha tiro tinare. \p \v 20 To ã nichʉ tʉhoata ti wañʉyucʉrire cũnoca, tiro mehne wahaa wahaha. \p \v 21 à yoa Jesu tina mehne yʉhdʉ wahcã, Santiagore to bahʉro João mehne boca sʉha tjoa. Tina Zebedeo pohna jiha. Ti yaria dohoriai ti pʉcʉro mehne tina cʉ̃hʉ ti wañʉyucʉrire cahnoa niha. Tina pʉarore tiro pjirocaha. \v 22 To ã pjirocachʉ tʉhoa, tina sehe dóihta ti pʉcʉrore, dohoria cʉ̃hʉre cũ, Jesu mehne wahaha. \s1 Payʉ masare buheha Jesu \r (Lc 6.17-19) \p \v 23 à yoa jipihtiro Galilea yahpare Jesu buhe tiniha. Judio masa mari buhea wʉhʉsepʉ noaa buheare, mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jia tiare buheha. Tinare buhe, dohatiinare noaina wahachʉ yoaro jipihtia dohatiare cohãha tiro. \v 24 To ã yoaare tʉhoa Siria yahpa macaina jipihtiropʉ tí yahpai jiina tirore masi dʉcaha. à masia, soro jia dohatia cjʉainare, tuaro purĩare cjʉainare, watĩa ti sãanohrinare, ñama yaria mʉnare dohatiinare, tini masieraina cʉ̃hʉre na sʉha. Ti ã na sʉchʉ ñʉno jipihtina tinare noaina wahachʉ yoaha Jesu. \v 25 To ã yoachʉ ñʉa, Galilea yahpa macaina, Decapoli wama tiropʉ jia macari macaina, Jerusalẽ macaina, Judea yahpa macaina, Jordão pa bʉhʉsehe coa macaina payʉ masa tiro mehne wahaha. \c 5 \s1 Tʉ̃cʉpʉ mʉja, tói buheha Jesu masare \p \v 1 Masa payʉ to cahai ti sʉchʉ ñʉno Jesu tʉ̃cʉpʉ mʉjaha. Mʉja sʉ, tói dujiha. Tói to dujichʉ to buheina sehe tiro cahapʉ sʉha. \v 2 Ti sʉchʉ ñʉno õ sehe ni buhe dʉcaha: \s1 Õ sehe jiina jira wahcheina \r (Lc 6.20-23) \q1 \v 3 —Ti ñaa tʉhotumari cjirire duhu, noaa sehere tʉhotu cohtotaina Cohamacʉre cahmaina wahcheina jira. Mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiropʉre wahaahca tina. Mʉano macaa ti ya jira. \q1 \v 4 ’Yahco tiina cʉ̃hʉ wahcheina jira. Tinare wahchechʉ yoarohca mari Pʉcʉ. \q1 \v 5 ’Painare yʉhdʉrʉca duaeraina ã jica nieraina wahcheina jira. Cohamacʉ “Waihtja”, tinare to nirire cjʉaahca tina. \q1 \v 6 ’Cohamacʉ to dutiro sehe yoa duaina, noaare yoa duaina wahcheina jira. Cohamacʉ to yoadohochʉ tina noaare yoa sohtori tiahca. \q1 \v 7 ’Painare pja ñʉina wahcheina jira. Ti ã pja ñʉchʉ Cohamacʉ tina cʉ̃hʉre pja ñʉnohca. \q1 \v 8 ’Ti ñaa buhirire cosanohrina wahcheina jira. Cohamacʉre ñʉahca tina. \q1 \v 9 ’Masare bosaina wahcheina jira. Tinare “Yʉ pohna jira”, ninohca Cohamacʉ. \q1 \v 10 ’Cohamacʉ dutiare ti yoari buhiri ti ñano yoanohrina sehe wahcheina jira. Mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiropʉ to yare cjʉaahca tina. \p \v 11 ’Yʉ yare mʉsa yoari buhiri paina mʉsare ti tuhtipachʉta wahcheina jira mʉsa. Mʉsare ti ñano yoapachʉta wahcheina jira mʉsa. Yʉ yaina mʉsa jiri buhiri mʉsare jipihtia ñaa ti quiti dojomehnepachʉta ti mahñopachʉta wahcheina jira mʉsa. \v 12 Cohamacʉ yare yahu mʉhtainare mʉsa pano jiinare tinapʉreta ñano yoa mʉhtaha. Mʉsa cʉ̃hʉre ti yoariro sehe ti yoachʉ wahchega. Noano yajeripohna tiga. à jiro mʉanopʉ mʉsa sʉchʉ pjíro noano yoarohca mʉsare Cohamacʉ —ni yahuha Jesu. \s1 Moa yoaro sehe, buhriaro yoaro sehe jira Jesu yaina \r (Mr 9.50; Lc 14.34-35) \p \v 13 à yoa Jesu õ sehe ni buhe namoha: \p —Moa wahiquiro dihire to ñano wahaerachʉ yoaro seheta mʉsa sehe yʉ yaina sehe jipihtina painare ñaare ti yoa duaerachʉ yoara. Wiho mejeta moa sehe ti ñaa wahachʉ pari turi noaa yoahto basioerara. Tí moa ne noaerara. Ti ã wahachʉ tí moare cohãno cahmana. Ti ã cohãri baharo tí bui masa tʉ cũna. Ne yaba cjihti jierara tí moa ti cohõa. (Ti yaba cjihti jieraro seheta jiena tjiga mʉsa. Cohamacʉ ya sehere cohãena tjiga) —ni yahuha Jesu. \p \v 14 à yoa tiro õ sehe ni buhe namoha: \p —Buhriaro marine to ñʉchʉ yoaro seheta mʉsa sehe yʉ yaina sehe ahri yahpa macainare Cohamacʉre masichʉ yoara. Tʉ̃cʉ bui jiri macare nʉohto basioerara. \v 15 à yoa sihãriare masa sihãa, biato docapʉ nʉoerara. Tiare sihãriare mʉanoi duhu payora tí wʉhʉ macaina jipihtina ti ñʉhtiare. \v 16 Õ seheta mʉsa cʉ̃hʉ buhriaro yoaro sehe jiina jina, noaare yoaga. Mʉsa ã yoachʉ ñʉa masa mari Pʉcʉ mʉano macarirore ño payo, “Tuariro, noariro jira”, niahca —ni yahuha Jesu. \s1 Cohamacʉ to dutiare to joari cjirire yahuha Jesu \p \v 17 à ni tuhsʉ, tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Ahrire mʉsa masichʉ cahmaja yʉhʉ. Cohamacʉ to dutiare Moise cjirore to cũrire, to yare yahu mʉhtaina cjiri ti joari cjiri cʉ̃hʉre cohãi tai nierahi. Tí dutiare mʉsare noano yahu potoi tai nii. Tí dutiare ti quihõno jichʉ ñoi tai. Ti niriro seheta yoa sohtori tii tai nii. \v 18 Potocã mʉsare nii nija. Pihtiri dacho pano jisinichʉ Cohamacʉ dutia Moise cjirore to cũrire ne mahanocã baro cohãsi mari. Ahri yahpa, mʉano cʉ̃hʉ ti jisinino puro to dutia cʉ̃hʉ jirucuahca. à jirucua ti niriro seheta sohtori tirohca. \v 19 à jia tí dutiare cãina yʉhdʉrʉcaa, painare tó sehe yʉhdʉrʉca dutia, mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiropʉ cahamaca yoaro sehe jiahca. Cʉ̃no dutiacã to jipachʉta tina yʉhdʉrʉcaa, cahamaca yoaro sehe jiahca tina. Paina tí dutiare noano yoaa, painare tí yoaro sehe yoa dutia, mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiropʉ pʉhtoa yoaro sehe jiahca tina sehe. \v 20 Mʉsare niita nija yʉhʉ. Judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ Cohamacʉ cahmaare quihõno yoaerara. Tina ti yoariro yʉhdoro Cohamacʉ cahmaare yoaga mʉsa sehe. Mʉsa ã yoaerana, pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉre ne sʉsi mʉsa —ni yahuha Jesu. \s1 Susiniare yahuha Jesu \r (Lc 12.57-59) \p \v 21 à ni tuhsʉ, tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Panopʉ macaina õ sehe ni ti yahuri cjirire tʉhori jimare mʉsa: “Masare wajãena tjiga. Masare wajãriro ti buhiri dahrehtiro jira”, ti niri cjirire tʉhori jimare mʉsa. \v 22 Ahri ti yahuri yʉhdo curero mʉsare ahri sehere yahu namoihtja. To coyeiro mehne susiniriro sehe ti buhiri dahrehtiro jira masʉnore wajãriro yoaro seheta. To coyeirore tuhtiriro, “Ne tʉho masia maerariro jira mʉhʉ”, niriro buhiri dahre dutiina cahai ti naahtiro jira. “Tʉho masierariro jira mʉhʉ”, to coyeirore nirirore pichacapʉ wahahto cua yʉhdʉara tirore. \p \v 23 ’Mʉsa coyeiro mʉsare to ñʉ tuhtichʉ õ sehe yoaga. Cohamacʉ wʉhʉpʉ Cohamacʉre mʉsa ño payohto pano, wahiquirore jʉ̃ mʉo, mʉsa wahto pano õ sehe yoaga. \v 24 Mʉsa wahtire duhu cũ, mʉsa coyeiro cahapʉ waha, “Pari turi cahmachena tjijihna. Tó purota duhujihna tíre”, niga tirore. Mʉsa ã niri baharo Cohamacʉre wa, ño payona wahaga to wʉhʉpʉ. \p \v 25 ’Pairo mʉhʉre to yahusã duachʉ, pʉhtoro masare beseriro cahapʉ mʉhʉre to naa duachʉ, tiro mehne suaro marieno wahaga. Masare beseriro cahapʉ to na sʉhto pano tiro mehne noano jiga. Mʉ ã yoachʉ ñʉno tiro mʉhʉre yahusãeraboca. Mʉ ã yoaerachʉ tópʉre mʉsa sʉchʉ tiro sehe mʉhʉre masare beserirore yahusãnohca. To ã yahusãchʉ, beseriro sehe peresu yoainapʉre mʉhʉre warohca. à jia tina mʉhʉre peresu yoaahca. \v 26 Potocã nii nija mʉhʉre. Tópʉ jisiniihca mʉhʉ. Pʉ ti wapa dutirire mʉhʉ wapa pahñoipʉ wijaaihca mʉhʉ —ni yahuha Jesu. \s1 Pairo namono mehne ñano yoaare yahuha Jesu \p \v 27 Õ sehe ni yahu namoha Jesu: \p —Panopʉ macainare õ sehe ti ni yahuri cjirire tʉhori jimare mʉsa: “Pairo namono mehne ñano yoaena tjiga”, ti niri cjirire tʉhori jimare mʉsa. \v 28 Ahri ti yahuri yʉhdo curero mʉsare ahri sehere yahu namoihtja. Numinore ñahaeraparota, cʉ̃iro ticorore ñano goa pjaro, ñano wacũ tʉhoturo ñano yoa tuhsʉha ticoro mehne. \p \v 29 ’à jicʉ mʉ capariaca poto bʉhʉsehei jiriacã mehne ñano yoacʉ, tiare orewe na mʉ cohãboriro seheta ti ñaa yoaare duhuga. Tíre duhueracʉ pichacapʉ wahaihca. Mʉ capariacare mʉ cohãchʉ tia capariaca dihta butira. Mʉhʉ sehere pichacapʉ mʉ wahachʉ ña yʉhdʉara. à jicʉ tí ñaa yoaare duhuga. \v 30 à jicʉ mʉ wamomaca poto bʉhʉsehei jiri wamomaca mehne ñano yoacʉ, tí wamomacare mʉ dʉte cohãboriro seheta tí ñaa yoaare duhuga. Tíre duhueracʉ pichacapʉ wahaihca. Mʉ wamomacare mʉ cohãchʉ tí wamomaca dihta butira. Mʉhʉ sehere pichacapʉ mʉ wahachʉ ña yʉhdʉara. à jicʉ tí ñaa yoaare duhuga —ni yahuha Jesu. \s1 To namonore cohãare yahuha Jesu \r (Mt 19.9; Mr 10.11-12; Lc 16.18) \p \v 31 Õ sehe ni yahu namoha Jesu: \p —Panopʉ ahri cʉ̃hʉre niha: “To namonore cohã duariro to cohãhtore yahuri pũ mehne ticorore cohã masina”, nimaha panopʉ. \v 32 Ahri ti yahuri yʉhdo curero mʉsare ahri sehere yahu namoihtja. To namono pairo mehne ñano yoaeraricoro to jipachʉta to manʉno ticorore cohãboca. To ã cohã daporicoro pairore manʉ tiro ñano yoaro nica ticoro pairo mehne jiro. To manʉno ticorore ã cohãno ticorore pairo mehne ñano yoachʉ yoara. To baharo namo tiriro cʉ̃hʉ ticoro mehne ñano yoaro nina —ni yahuha Jesu. \s1 Wama payo niare yahuha Jesu \p \v 33 Õ sehe ni yahu namoha Jesu: \p —Panopʉ macaina õ sehe ti ni yahuri cjirire tʉhori jimare mʉsa: “Mʉsa niriro seheta yoaga. ‘Cohamacʉ mehne potocã ã yoaihtja’, mʉsa niriro seheta yoaga”, ti ni yahuri cjirire tʉhori jimare mʉsa. \v 34 Ahri ti yahuri yʉhdo curero mʉsare ahri sehere yahu namoihtja. “Mʉano mehne potocã nii nija”, ni mʉano mehne wama payo niena tjiga. Mʉano sehe Cohamacʉ mari pʉhtoro to sʉho jiro jira. Wiho jiro jierara. To ã jichʉ ñʉna mʉano mehne ã niena tjiga. \v 35 Ahri yahpa mehne ne wama payo “Potocã nii nija”, niena tjiga. Ahri yahpa Cohamacʉ ya yahpa jira. To ã jichʉ ñʉna ã niena tjiga. “Jerusalẽ mehne potocã nii nija”, ne wama payo niena tjiga. Tuariro mari pʉhtoro ya maca jira Jerusalẽ. Wiho jiri maca jierara. To ã jichʉ ñʉna ã niena tjiga. \v 36 “Yʉ dapu mehne potocã nii nija”, ni wama payo niena tjiga. Mʉsa pjoari ti yehsea wahachʉ yoa masierara mʉsa. Ti ñia wahachʉ cʉ̃hʉre yoa masierara mʉsa. à yoa masieraina jina “Yʉ dapu mehne potocã nii nija”, ni wama payo niena tjiga. \v 37 “Yoanahtja”, nina wama payoro marieno õ sehe dihta tíre nirucuga. “Yoasi”, nina cʉ̃hʉ wama payoro marieno nirucuga. Mʉsa wama payo nina, watĩno ñariro to dutiriro seheta yoana nica mʉsa —ni yahuha Jesu. \s1 Ti cahma suaare yahuha Jesu \r (Lc 6.29-30) \p \v 38 Õ sehe ni yahu namoha Jesu: \p —Panopʉ õ sehe ti ni yahuri cjirire tʉhori jimare mʉsa. “Mʉhʉre pairo mʉ capariacare to cjã tihãriro seheta mʉhʉ cʉ̃hʉ tirore cjã tihã cahmaga. Mʉ piriacare to cjã nuhariro seheta mʉhʉ cʉ̃hʉ cjã nuha cahmaga”, ti niri cjirire tʉhori jimare mʉsa. \v 39 Ti yahuri yʉhdo curero ahri sehere yahu namoihtja mʉsare. Mʉhʉre ñano yoarirore ã ñʉnocahga. Cʉ̃ bʉhʉsehe mʉ wahsupure to cjãchʉ, pa bʉhʉsehe cʉ̃hʉre cjã dutiga tirore. \v 40 Pairo buhiri dahre dutirirore mʉhʉre to yahusãchʉ, dutiriro sehe mʉ camisare mʉhʉre yahusãrirore wa dutiboca. To ã wa dutichʉ, tirore waga. Mʉ bui macari suhtiro cʉ̃hʉre wa namoga tirore. \v 41 Pairo surara paye barore cʉ̃ kilómetro mʉhʉre to naabasa dutichʉ, pa kilómetrore waha namoga tjoa. \v 42 Mʉhʉre sinirirore waga. Tuhsʉ, pairo mʉhʉre to waso dutichʉ wasoga tirore —ni yahuha Jesu. \s1 Mʉsare ñʉ tuhtiinare cahĩga \r (Lc 6.27-28, 32-36) \p \v 43 Õ sehe ni yahu namoha Jesu: \p —Masa õ sehe nina: “Mʉsa mehne macainare cahĩga. à yoa mʉsare ñʉ tuhtiinare ñʉ tuhti cahmaga tjoa”, ti niri cjirire tʉho mʉhtari jimare mʉsa. \v 44 Ti yahuri cjiri yʉhdo curero ahri sehere yahu namoihtja mʉsare: Mʉsare ñʉ tuhtiinare cahĩga. à cahĩna tinare noano yoaga. Mʉsare ñano yoainare ti ya cjihtire Cohamacʉre sini payoga. \v 45 Mʉsa ã yoana mari Pʉcʉ mʉano macariro pohna jira mʉsa. Cohamacʉ sehe cʉ̃no potori yoara masare. Ñaina cʉ̃hʉre, noaina cʉ̃hʉre sʉ̃ sichʉ yoara tiro. Tuhsʉ, Cohamacʉ dutiare yoaina cʉ̃hʉre, yoaeraina cʉ̃hʉre coro tachʉ yoara tiro. Masare cʉ̃no potori to yoariro seheta mʉsa cʉ̃hʉ yoaga. \v 46 Mʉsare cahĩina dihtare mʉsa cahĩchʉ tí ne yaba cjihti jierara paina sehere mʉsa cahĩerachʉ. Pʉhtoa ya cjihtire wapa na cohtaina cʉ̃hʉ tó seheta yoara. à jina jipihtinare cahĩga. \v 47 Mʉsa coyea dihtare mʉsa noano piti bocachʉ tí cʉ̃hʉ ne yaba cjihti jierara paina sehere mʉsa noano piti bocaerachʉ. Cohamacʉre masieraina cʉ̃hʉ tó seheta yoara. à jina jipihtinare noano piti bocaga. \v 48 Ñaa marieina jiga mʉsa. Mʉsa Pʉcʉ mʉano macariro to ñaa marieriro to jiriro seheta mʉsa cʉ̃hʉ ñaa marieina jiga —ni yahuha Jesu. \c 6 \s1 Noaa yoaare yahuha Jesu \p \v 1 Pari turi tiro õ sehe ni yahu namoha: \p —Cohamacʉ ya cjihtire noaare yoana, “Cohamacʉ yare yoa pahñoina jija sã”, ni yahuena tjiga painare. Mʉsa ã ni yahuri buhiri noaare mʉsa yoari cjiri ne yaba cjihti jierara. à jiro Cohamacʉ mʉano macariro noaare mʉsa yoari wapa mʉsare ne wasi. \v 2 à jina pjacʉoinare yoadohona, tíre masare yoa ñoena tjiga. Masa ti ñʉenoi yoadohoga tinare. Cãina noaa ti yoaare yoa ñohna mahapʉ jiinare, judio masa mari buhea wʉhʉsepʉ jiina cʉ̃hʉre. Tina mari baharo bʉhʉsehei ñano yoa cohtaina jira. à yoa ñohna tina, “Noaina jira”, masare ni ñʉ dutia. Ti ã ni ñʉchʉ ã yoa ñoina sehe wahche tuhsʉre. “Noaina jira” ni, masa ti ño payochʉ wahche tuhsʉre tina. à jiro Cohamacʉ sehe ne wahche namochʉ yoasi tinare. \v 3 à jina pjacʉoinare yoadohona, masa ti ñʉenoi yoadohoga tinare. Mʉsa mehne macaina mehne jina ti ñʉenoi pjacʉoinare yoadohoga. \v 4 Masa ti ñʉeraropʉ mʉsa yoadohopachʉta Cohamacʉ sehe ñʉna. à ñʉno mʉsa ã yoari wapa warohca mʉsare —ni yahuha Jesu. \s1 Cohamacʉre siniare yahuha Jesu \r (Lc 11.2-4) \p \v 5 Pari turi tiro õ sehe ni yahu namoha: \p —Cohamacʉre sinina, mari baharo bʉhʉsehei ñano yoa cohtaina yoaro sehe yoaena tjiga mʉsa. Judio masa mari buhea wʉhʉsepʉ ducu, mahapʉ cʉ̃hʉre ducu, Cohamacʉre sini ñohna tina masare. à sini ñoa potocã masa tinare ti ño payochʉ tí mehne tina wahche tuhsʉre. \v 6 Cohamacʉre sinicʉ tacʉ, mʉ ya tahtiapʉ biha sãaga. Biha sãa, mʉsa Pʉcʉ ñʉmahnoerarirore siniga. Mʉsa ã yoachʉ masa marienoi mʉsa sinipachʉta mʉsa Pʉcʉ mʉsare tʉhorohca. à tʉhoro mʉsare noano yoarohca tiro. \p \v 7 ’à jina Cohamacʉre sinina, tʉhoturo marieno mʉsa sinirireta pari turi sini majare tjua mʉjaena tjiga. Õ seheta yoara Cohamacʉre masieraina. “Payʉ durucua mehne Cohamacʉre sã sinichʉ tiro sãre tʉhorohca”, ni tʉhotumana tina. \v 8 Tina yoaro sehe yoaena tjiga. Mʉsa sinihto pano mʉsa Pʉcʉ mʉsa cahmaare masi tuhsʉra. \v 9 à jina õ sehe ni sininahca Cohamacʉre: \q1 “Sã Pʉcʉ, mʉano macariro mʉhʉ ñaa marieriro ã jirucura. \q1 \v 10 Mipʉre jipihtina bui pʉhtoro jiga. \q1 Mʉanopʉ mʉ dutiro seheta ti yoariro seheta ahri yahpa macaina cʉ̃hʉ yoajaro. \q1 \v 11 à jicʉ dachoripe sã chʉhtire warucuga sãre. \q1 \v 12 Paina sãre ti ñano yoarire sã boja. \q1 à jicʉ mʉhʉ cʉ̃hʉ sã ñano yoarire boga. \q1 \v 13 à jicʉ sã ñaare yoa duana sã goa pjachʉ ñʉcʉ tíre yoa dutii tjiga. \q1 à jicʉ sãre ñaare yoaerachʉ yoaga. \q1 [Mʉhʉ sã pʉhtoro tuariro ã jirucuihca. Jipihtina mʉhʉre ã ño payorucuahca]”, \m ni siniga Cohamacʉre. \p \v 14 ’Paina mʉsare ti ñaa yoarire mʉsa bochʉ ñʉno, mʉsa Pʉcʉ mʉano macariro cʉ̃hʉ mʉsa ñaa yoarire borohca. \v 15 Wiho mejeta paina mʉsare ti ñaa yoarire mʉsa boaerachʉ mʉsa Pʉcʉ cʉ̃hʉ mʉsa ñaa yoarire ne bosi —ni yahuha Jesu. \s1 Chʉ duhuare buheha Jesu \p \v 16 à jiro tiro tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Cohamacʉre ño payona tana chʉ duhuna bʉjʉa witiina yoaro sehe yoa ñoena tjiga. Tó sehe yoara mari baharo bʉhʉsehei ñano yoa cohtaina. Tina ti wʉhdʉa poca cahyaina yoaro sehe jira. Ti ã jiina jichʉ ti chʉ duhuchʉ ñʉ masina masa. Potocãta mʉsare nii nija. Tinare masa ño payochʉ cahmana tina. à jia tinare ti ño payochʉ ñʉa tina wahche tuhsʉre. (Cohamacʉ sehe tirore ti ño payori wapa tinare wahchechʉ yoasi. à jina tina yoaro sehe yoa ñoena tjiga mʉsa.) \v 17 Mʉsa chʉ duhuna, mʉsa pjoarire co mehne wa payo wʉha majare payoga. à jina mʉsa wʉhdʉa pocare cosaga. \v 18 Mʉsa ã yoachʉ mʉsa chʉ duhuchʉ ñʉ masisi masa. Mari ñʉ mahnoerariro Cohamacʉ dihta mʉsa chʉ duhuare ñʉ masinohca. Mʉsa sahsero mʉsa jichʉ tiro mʉsa mehne ã jirucura. à ñʉno tiro mʉsare noano yoarohca tirore mʉsa ño payori wapa —ni yahuha Jesu. \s1 Mʉano macaare cjʉa dutiha Jesu \r (Lc 12.33-34) \p \v 19 à jiro tiro õ sehe ni yahu namoha: \p —Ahri yahpa macaare na cahmachuena tjiga. Õ macaa baa wahaboca. Ti baaerachʉ yacariro naboca tíre. To yacaerachʉ machʉ tʉaboca. à jia ahri yahpa macaa nu butihto cuara. à jina ahri yahpa macaare tuaro cahmaena tjiga. \v 20 Mʉano macaa sehere cahmaga mʉsa. Mʉano macaare machʉ tʉa masierara. Tópʉ mʉsa cjʉaa ne baaerara. Tópʉre yacariro na masierara. à jina mʉano macaare cahmaga mʉsa. \v 21 Tópʉ mʉsa cjʉaa ti jichʉ, mʉano macaare Cohamacʉ yare tuaro wacũna mʉsa —ni yahuha Jesu. \s1 Masa ti tʉhoturo seheta yoara \r (Lc 11.34-36) \p \v 22 à jiro õ sehe ni yahu namoha tinare: \p —Sihãria to noano buhriachʉ mari ñʉ masino seheta Cohamacʉ yare tʉhotuna to yare noano yoa masinahca mʉsa. Mʉsa tʉhoturo seheta yoara mʉsa. Cohamacʉ yare tʉhotuna noaare yoara mʉsa. \v 23 To yare tʉhotuerana ñaare yoara mʉsa. Mʉsa ñaa dihtare mʉsa tʉhoturucuchʉ tí ñaa sehe ñabiaa jira —ni yahuha Jesu. \s1 Niñerure cahĩna, Cohamacʉ sehere cahĩerara \r (Lc 16.13) \p \v 24 à jiro tiro õ sehe ni yahu namoha tinare: \p —Cʉ̃iro Cohamacʉ sehere wacũno, tuabiaro niñeru sehere wacũerara. Niñeru sehere tuabiaro wacũno Cohamacʉ sehere wacũerara. Niñeru dihtare cahmariro jiro Cohamacʉre wahchechʉ yoaerara. Cohamacʉ cʉ̃hʉre, niñeru cʉ̃hʉre pʉarore cahma yʉhdʉrʉcahto basioerara mʉsare —ni yahuha Jesu. \s1 Cohamacʉ to pohnare ñʉ wihbora \r (Lc 12.22-31) \p \v 25 à jiro tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —à jicʉ mʉsare nii nija: Mʉsa chʉare, sihniare, suhti cʉ̃hʉre pjíro cahya tʉhotuena tjiga. Mʉsare bajuamehneno chʉare chʉhtina cjihti dihtare suhti sãahtina cjihti dihtare Cohamacʉ yoaeraha mʉsare. \v 26 Minichahca perire Cohamacʉ to ñʉ wihboare masiga mʉsa. Tina weseri maeraina jira. à yoa chʉare ti wihboa wʉhʉse tinare mariahna. Mʉsa Pʉcʉ mʉano macariro sehe tinare ti chʉhtire wara. Minichahca yʉhdoro mʉsa sehere cahĩna Cohamacʉ. à jiro mʉsa cʉ̃hʉre ñʉ wihborohca tiro. \v 27 Pjíro mʉsa tʉhotua mehne cʉ̃ hora mʉsare cati namochʉ yoa masierara mʉsa. à jiro mʉsa pjíro tʉhotua yaba cjihti jierara. \p \v 28 ’à jina mʉsa suhti sãahtire pjíro cahya tʉhotuena tjiga. Macaroca macaa cohori ti cohoare tʉhotuga. Tí cohori ti basi suhtire yoaerara. Wiho mejeta tí cohori noaa suhti yoaro sehe noaa cohori bajura. \v 29 Salomo cjiro noaa suhtire sãariro to jipachʉta tí cohori sehe tiro yʉhdoro noabia cohori waro jira. \v 30 Cohorire noaa cohori yoara Cohamacʉ sehe. Tí cohori sehe mahaa dachoricã jirucuma ñai boraa wahara. Mahanocã ji, pa dachoi pichacapʉ jʉ̃a wahara. Ti ã jipachʉta cohorire noaa cohori jichʉ yoara Cohamacʉ. à jiro Cohamacʉ cohorire to noaa cohori to yoariro yʉhdoro mʉsa cʉ̃hʉre noano yoarohca. Suhtire warohca. Cohamacʉre mahanocã wacũ tuara mʉsa. \v 31 à jina mʉsa chʉhtire, mʉsa sihnihtire, mʉsa suhti sãahtire pjíro cahya tʉhotuena tjiga. \v 32 Cohamacʉre cahmaeraina sehe tíre ã macarucua nina. Mʉsa Pʉcʉ mʉano macariro jipihtia mʉsa cahmaare masina. To ã masichʉ pjíro cahya tʉhotuena tjiga. \v 33 Cohamacʉ mʉsa pʉhtoro to jihto cjihtore cahma mʉhtaga mʉsa. Jipihtia paye baro yʉhdoro tirore cahmaga mʉsa. Noaare to yoa dutia cʉ̃hʉre cahmaga. Mʉsa ã yoari baharo Cohamacʉ sehe mʉsa cahmaa dʉhsachʉ warohca. \v 34 à jina ñamichacapʉre mʉsa dohse wahahtore pjíro cahya tʉhotuena tjiga. Mʉsa ã pjíro cahya tʉhotuna payʉbiaa jiahca mʉsa tʉhotuhto sehe. Micha macaa dihtare mʉsa tʉhotuchʉ tó purota mʉ sʉrohca —ni yahuha Jesu. \c 7 \s1 Painare “Ñaina jira”, niena tjiga \r (Lc 6.37-38, 41-42) \p \v 1 à jiro tiro tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Painare “Ñaina jira”, niena tjiga mʉsa. Mʉsa ã nierachʉ Cohamacʉ mʉsare “Ñaina jira”, nisi. \v 2 Painare “Noano yoaerara”, mʉsa ni ñʉriro seheta Cohamacʉ sehe mʉsa cʉ̃hʉre ãta ni ñʉnohca. \v 3 Mari piti dahre buhechʉ õ sehe yoaina jira mʉsa. Mʉsa coyeiro to capariacapʉ mahari pohcarocã to sãachʉ tí pohcarocãre noano ñʉna mʉsa. Mʉsa ya capariaca sehere pjiri pjĩ to jipachʉta tí pjĩne ne ñʉerara mʉsa. Mahari pohcarocãre mʉsa ñʉno seheta mʉsa coyeiro to ñano yoaa sehere noano ñʉna mʉsa. Mʉsa basi mʉsa ñaare tuaro yoapanahta tíre masierara mʉsa, pjiri pjĩne mʉsa ñʉeraro seheta. ¿Dohse jiro baro ã jijari mʉsa? \v 4 Õ sehe niina jira mʉsa: “Coyeiro, ñaare yoai nica mʉhʉ. à jicʉ tíre duhuga”, niina jira mʉsa. à niina jipanahta pjíro ñaare yoara mʉsa sehe. ¿Dohseana mʉsa ñaare yoapanahta tíre masierajari mʉsa? \v 5 Masa ti baharo bʉhʉsehei ñano yoa cohtaina jira mʉsa ã yoaina. Pjiri pjĩne mʉsa capariacai jiri pjĩne mʉsa na mʉhtaboriro seheta mʉsa ñano yoaa sehere duhu mʉhtaga. Mʉsa ã yoari baharo mʉsa coyeiro to ñano yoaare duhuchʉ yoa masiboca, mahari pohcarocãre mʉsa naboro seheta. \p \v 6 ’Dieya yoaro sehe jiina, yesea yoaro sehe jiina cʉ̃hʉ ñabiainare Cohamacʉ ya noa yʉhdʉare ti ño payoeraare yahuena tjiga tinare. “Tinapʉ bʉjʉpe, ñano ni, mʉsare ñabiaro yoari”, nina yahuena tjiga tinare —ni yahuha Jesu. \s1 Cohamacʉre mari siniare yahuha Jesu \r (Lc 11.9-13; 6.31) \p \v 7 à jiro tiro tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Cohamacʉre siniga mʉsa. Mʉsa sinina mʉsa sinirire ñahanahca. Mʉsa sinirire bocanahca. Tirore ã sinirucuga mʉsa. Mʉsa ã yoachʉ tiro mʉsare warohca. \v 8 Jipihtina Cohamacʉre siniina naahca. à yoa ti sinirire bocaahca. Jipihtina Cohamacʉre ã sinirucuinare tiro tinare warohca. \p \v 9 ’¿Mʉsa pohna pão curire mʉsare ti sinichʉ tãca sehere wabocari mʉsa tinare? Ne wasi mʉsa. \v 10 ¿Mʉsa pohna wahire mʉsare ti sinichʉ agã sehere wabocari mʉsa tinare? Ne wasi. \v 11 Mʉsa ñaina jipanahta mʉsa pohnare noaare waa tíre mʉsa. à jiro Cohamacʉ sehe mʉsa yʉhdoro noaare wara mʉsare to pohnare tirore siniinare. Mʉsa pohnare mʉsa wariro yʉhdoro Cohamacʉ sehe to pohnare wara. \p \v 12 ’Paina mʉsare ti noano yoachʉ cahmana mʉsa. Tinare mʉsa noano yoachʉ cahmano seheta mʉsa cʉ̃hʉ noano yoaga tinare. Ti noano yoaerapachʉta mʉsa sehe tinare noano yoaga. Ãta yoa dutira Cohamacʉ dutia Moise cjirore to cũripʉ Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti joari cjiri cʉ̃hʉ —ni yahuha Jesu. \s1 Mahari sopacacã quitire yahuha Jesu \r (Lc 13.24) \p \v 13 à jiro tiro õ sehe ni yahu namoha tinare: \p —Mʉanopʉ Cohamacʉ cahapʉ waha duana to yare yoaro cahmana mʉsare. à jina to yare ã yoamacanocaeraro cahmana. Mahari sopacacãpʉ mʉsa sãa duachʉ mijo curera. Tó seheta mijo nina Cohamacʉ cahapʉ mʉsa waha duachʉ. Pichacapʉ masa ti wahachʉ mijoerara. Pjiri sopacapʉ mari sãachʉ mijoerara. Tí sopacapʉ masa ti sãaboro seheta pichacapʉ masa ti wahachʉ mijoerara. à jia payʉ masa tópʉ wahaa nina. \v 14 Cohamacʉ cahapʉ mʉsa waha duachʉ mijo nina. Mahainacã masa tópʉ wahaahca. Tópʉ wahaina jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne jirucuahca —ni yahuha Jesu. \s1 Masa ti yoarire ñʉna ti jia tiare masija mari \r (Lc 6.43-44) \p \v 15 à jiro tiro õ sehe ni yahu namoha tinare: \p —Noano yoaga. “Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina jija”, ni mahñoinare tʉhoena tjiga mʉsa. Tina oveja yoaro sehe suaeraina sehe bajumana. Ti tʉhotuapʉ ñaina jira tina. \v 16 Ti ñano yoachʉ ñʉna, ñaina ti jichʉ masinahca mʉsa. Ti noano yoachʉ ñʉna noaina ti jichʉ masinahca mʉsa. Agã potacʉ se tõhorine dicha tierara. Pota tidʉ cʉ̃hʉ higuera pocare dicha tierara. \v 17 Noadʉ yucʉcʉ noaare dicha tira. Ñadʉ sehe ñaare dicha tira. \v 18 Noadʉ yucʉcʉ ñaare ne dicha tierara. à yoa ñadʉ noaare dicha tierara. \v 19 Noaare dicha tiera yucʉre dʉte cohãnoca, pichacapʉ jʉ̃nohca. Ãta yoarohca Cohamacʉ to cahmaare yoaerainare. \v 20 à jina “Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina jija”, ni mahñoinare õ sehe masinahca. Ti yoarire ñʉna, mahñoina ti jiare masinahca —ni yahuha Jesu. \s1 “Mʉsare ne masieraja”, ninohca Cohamacʉ payʉ masare \r (Lc 13.25-27) \p \v 21 à jiro tiro õ sehe ni yahu namoha tinare: \p —Payʉ yʉhʉre “Pʉhtoro”, niina jipahta mʉano macariro pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉre wahasi tina. Yʉ Pʉcʉ mʉano macariro to cahmaare yoaina dihta pʉhtoro to sʉho jiropʉre wahaahca. \v 22 Pihtiri dacho jichʉ payʉ masa õ sehe niahca yʉhʉre: “Pʉhtoro, mʉ yare sã buhehi. Mʉ wama mehne watĩare cohã wiohi. à yoa mʉ tuaa mehne payʉ yoa ñohi sã”, yʉhʉre niina jiahca. \v 23 Õ sehe ni yʉhtiihca tinare: “Mʉsare ne masieraja. Ñaa buhiri tiina jira mʉsa. à jina yʉ cahai taena tjiga”, ni yʉhtiihca tinare. \s1 Pʉa wʉhʉ yoaina quitire yahuha Jesu \r (Lc 6.47-49; Mr 1.22) \p \v 24 ’à yoa jipihtina ahri yʉ buherire tʉhorina yʉ dutiare yoaina, noano tʉho masiriro wʉhʉ dahreriro yoaro sehe jira tina. Tiro sehe cʉãa copari tãa wapapʉ saha, wʉhʉre noano dapo dʉcaha. \v 25 Tí wʉhʉre to tuhsʉri baharo coro tuaro ta, dia mini yʉhdʉa waha, tuaro wihnono wãha. à to tuaro wãpachʉta tí wʉhʉ cʉãno tãa wapa bui to dapori wʉhʉ jiro ne waha sʉ cahaerara. \v 26 à jia jipihtina yʉ buherire tʉhopahta yʉ dutiare yoaeraina, tʉho masierariro wʉhʉ dahreriro yoaro sehe jira. Tiro sehe to wʉhʉre padʉro buicã dapo, noano yoa dʉcaeraha. \v 27 Tí wʉhʉre to tuhsʉri baharo, coro tuaro ta, dia mini yʉhdʉa waha, wihnono tuaro wãha. à tuaro wãno tí wʉhʉ sehere wãroca cũnocaha. à jiro tí wʉhʉ tuaro bora sʉ cahaa wahaha —ni yahuha Jesu. \p \v 28 To ã ni buhechʉ tʉhoa, cʉaa wahaha masa. \v 29 “Tiro potocãta pʉhtoro jira. à jiro noano masi pahñoriro marine buhera tiro. Mari judio masare buheina yoaro sehe buherara”, ni tʉhotuha tina. \c 8 \s1 Jesu cami baarirore noariro wahachʉ yoaha \r (Mr 1.40-45; Lc 5.12-16) \p \v 1 Jesu tʉ̃cʉpʉ buhe dujiriro cjiro dujia wahaha. To ã dujiachʉ ñʉa masa payʉ tiro baharo wahaha. \v 2 To ã wahachʉ cʉ̃iro cami bʉcʉ baariro tirore piti boca, na tuhcua caha sʉ, tirore siniha: \p —Pʉhtoro, mʉhʉ yʉhʉre noariro yoa duacʉ yoaga —niha. \p \v 3 To ã nichʉ tʉhoro to wamomaca mehne Jesu tirore ña payoha. \p —Jai, mʉhʉre noariro wahachʉ yoaja —niha Jesu tirore. \p To ã nichʉta tí to cami baari cjiri yati mʉa wahaha. \v 4 à ni tuhsʉ Jesu tirore õ sehe niha tjoa: \p —Yʉ mʉhʉre õ sehe yoarire ne painare yahui tjia. Mʉ pjacʉre noari pjacʉ to waharire sacerdotere ñoi wahaga. Moisere Cohamacʉ to cũriro seheta sacerdotere minichahcare waga mʉ yʉhdʉrire ti noano masihto sehe —niha Jesu. \s1 Surara pʉhtoro to mʉno to dohatichʉ Jesu noariro wahachʉ yoaha tirore \r (Lc 7.1-10) \p \v 5 Tó baharo Jesu Capernau wama tiri macapʉ to sʉchʉ cien surara pʉhtoro to cahai sʉ, tirore tuaro õ sehe ni siniha: \p \v 6 —Pʉhtoro, yʉhʉre dahra cohtariro pjacʉ bʉhariro jiro waha masieratjiãhno tirore tuaro purĩchʉ yʉ wʉhʉpʉ coãhre tiro —niha tiro Jesure. \p \v 7 To ã nichʉ, Jesu “Jai”, ni yʉhtiha: \p —Tirore to dohatiare yʉhdʉchʉ yoai wahaihtja —niha Jesu. \p \v 8-9 To ã nichʉ õ sehe niha surara pʉhtoro: \p —Pʉhtoro, noanohca. Tai tjia. Yʉ yʉhdoro noa yʉhdʉariro jira mʉhʉ. Ya wʉhʉi mʉhʉre sãa ta dutiboriro jieraja yʉhʉ. Mʉ masia mehne noariro wahachʉ yoaga tirore. Mʉ ã yoachʉ yʉ yʉhʉre dahra cohtariro noariro waharohca. Yʉhʉre yʉ bui jiina paina pʉhtoa dutira. Yʉhʉ cʉ̃hʉ surarare dutija. Cʉ̃irore “Wahaga”, yʉ nichʉ tiro wahara. Pairore “Taga”, yʉ nichʉ tiro tara. Yʉhʉre dahra cohtarirore “Ahrire yoaga”, yʉ nichʉ tíre yoara. (Mʉhʉ cʉ̃hʉ dutirirota jira. à jiro mʉ dutiro seheta tiro dohatiriro yʉhdʉrohca) —niha tiro. \p \v 10 To ã nichʉ tʉho cʉaa waharo payʉ masa tiro mehne jiinare õ sehe niha Jesu: \p —Potocãta mʉsare niita nija. Ahriro surara pʉhtoro Israe masʉno jierariro Cohamacʉre tuaro wacũ tuara. Tirore dahra cohtarirore yʉ noariro wahachʉ yoahtire masi tuhsʉha. Ne Israe masare ahriro yoaro sehe jiinare ñʉerasinija. \v 11 Mʉsare niita nija. Payʉ ahriro yoaro sehe Cohamacʉre wacũ tuaina jipihtiro macaina mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiropʉ sʉa, tópʉ jiina mehne chʉahca. Abrahã, Isaa, Jacobo mehne chʉahca tina. \v 12 Masa paina sehe pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉ wahaborina ti jipachʉta ñanopʉ nahitianopʉ cohãnocanohca tinare. Tópʉ to cohãrina tuaro tii, cahyaa mehne bahca dihoahca —ni yahuha Jesu. \p \v 13 Tíre ã ni tuhsʉ, surara pʉhtorore õ sehe niha: \p —Tjuahga mʉ ya wʉhʉpʉ. Mʉhʉre dahra cohtariro yʉhdʉrohca. “Potocãta yʉhdʉrohca”, ni mʉ tʉhoturiro seheta yʉhdʉrohca —niha Jesu. \p To ã nino watoihta tirore dahra cohtariro sehe noa tuhsʉha. \s1 Pedro marechonore dohatiricorore yʉhdoha Jesu \r (Mr 1.29-31; Lc 4.38-39) \p \v 14 Baharo Jesu Pedro ya wʉhʉpʉ sʉ, Pedro marechono dohatichʉ ñʉha tiro. Juaro tichʉ cama bui coãha ticoro. \v 15 To ã jichʉ ñʉtjiãhno to wamomacare ña payoha. To ã ña payochʉta juaro surua wahaha. Suruchʉ tʉhoturo ticoro sehe wahcãrʉca, tinare chʉare payoha. \s1 Jesu payʉ dohatiinare yʉhdoha \r (Mr 1.32-34; Lc 4.40-41) \p \v 16 à yoa ñamichahapʉ payʉ watĩa ti sãanohrinare masa na wihiha Jesu cahapʉ. Ti ã na wihichʉ ñʉno cʉ̃ tahata to waha dutichʉ watĩa wahaa wahaha. Tuhsʉ, jipihtina dohatiina ti na sʉrinare ti dohatiare cohã pahñoha Jesu. à jia noaa wahaha tina. \v 17 Ãta yoaha tiro panopʉ macariro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Isaia cjiro to niriro seheta. Õ sehe ni joaa tiha: “Mari dohatiare yʉhdonocanohca tiro. Mari duti tiare cohãnocanohca”, ni joaa tiha Isaia cjiro Jesure. \s1 Cãina Jesu mehne waha duamaha \r (Lc 9.57-62) \p \v 18 Jesu payʉ masa to cahai ti jichʉ ñʉno: \p —Sie coapʉ basa pahãjihna —niha. \p \v 19 Ti pahãhto pano judio masare buheriro Jesu cahapʉ sʉ, õ sehe niha: \p —Buheriro, mʉhʉ mehne waha duaja nohoi mʉ waharoi —niha. \p \v 20 Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cãina macaroca macaina wahiquina ti copari cjʉara. Minichahca cʉ̃hʉ ti suhti cjʉara. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro sehe yʉ carĩri wʉhʉ maeraja. (à jina yʉhʉ mehne tana ñano yʉhdʉnahca mʉsa) —ni yʉhtiha Jesu. \p \v 21 à yoa pairo Jesu buheriro õ sehe niha: \p —Pʉhtoro, yʉ pʉcʉ to yariachʉ yasinii wahaihtja. à ya tuhsʉi pinihta mʉhʉ mehne wahaihtja —niha tiro Jesure. \p \v 22 Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Yʉhʉre cahmaeraina yariaina yoaro seheta jira. Tina sehe yariainare yajaro. à jicʉ mʉhʉ sehe yʉhʉ mehne macariro cjihto taga —niha tiro. \s1 Jesu wihnonore yʉsʉ dutiha \r (Mr 4.35-41; Lc 8.22-25) \p \v 23 à ni tuhsʉ Jesu to jiriapʉ dohoriapʉ samuha. à jia to buheina cʉ̃hʉ tiro mehne waha, samuha. \v 24 Tí bʉcʉpariropʉ ti pahãchʉ waro wihnono tuaro taha. à jia pahcõri dohoriare mionocamaha. à wihnono wãpachʉta Jesu sehe carĩno niha. \v 25 To ã wahachʉ ñʉa tina tirore wahcõha. Wahcõ õ sehe niha: \p —Pʉhtoro, yʉhdoga. Mari mini yariana tana nija —niha tina. \p \v 26 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —¿Dohse jiro baro cuimacanocana nijari mʉsa? Yʉhʉre wacũ tuaeraina jira mʉsa —niha Jesu tinare. à ninota wahcãrʉcʉ sʉ, wihnonore pahcõri cʉ̃hʉre “Yʉsʉa wahaga”, niha. To ã nichʉ wihnono yʉhdʉa wahaha. à jia pahcõri cʉ̃hʉ yʉsʉ boraa wahaha. \v 27 To ã yoachʉ ñʉ cʉaa, õ sehe niha tina: \p —¿Cue, dohse jiriro baro masʉno jijari ahriro? Ahri wihnono, pahcõri cʉ̃hʉ to dutichʉ yʉhdʉrʉcaerara tirore —niha tina. \s1 Watĩare cohã wioha Jesu \r (Mr 5.1-20; Lc 8.26-39) \p \v 28 Tinare ã wahari baharo pahã sʉ, Gadara macaina ya yahpapʉ sʉha. Tópʉ ti sʉchʉ pʉaro mʉa masa copari watopʉ jiina Jesure piti bocaha. Tina watĩa ti sãanohorina cuaina jiha. à jiro tópʉ masa ti wahamahnoeno jiha. \v 29 Tirore piti boca, õ sehe ni sañurucuha: \p —¿Mʉhʉ Cohamacʉ macʉno dohse yoai tai tajari mʉhʉ sã cahapʉre? ¿Sãre Cohamacʉ to buhiri dahrehti pja to jierapachʉta sãre buhiri dahrei tai nijari mʉhʉ? —ni sañurucuha tina. \p \v 30 Tó cahai payʉ yesea maca chʉa niha. \v 31 Tinare ñʉa, watĩa õ sehe niha Jesure: \p —Sãre cohã wiocʉ sina yesea cahapʉ yeseare sãa dutiga sãre —ni siniha watĩa Jesure. \p \v 32 —Jai, wahaga —niha Jesu. \p To ã nichʉ watĩa pʉaro masa mehne jirina cjiri waha, yesea ti pjacʉripʉ sãaha. à yoa tinare ti sãari baharo, yesea pari cʉnʉpʉ mʉroca buha, bʉcʉpariropʉ bora ñoja, mini yaria pihtia wahaha. \p \v 33 Ti ã wahachʉ ñʉa yeseare ñʉ wihboina sehe cui, mʉrocaa wahaha. Macapʉ sʉ, yesea ti minirire yahu site pahñoha. Watĩa ti sãanohrinare Jesu to cohã wiori cʉ̃hʉre yahu pahñoha tina. \v 34 à ti yahu siteri baharo tí maca macaina jipihtina Jesure ñʉa taha. à jia tirore ñʉa, tuaro mehne waha dutiha tirore. \c 9 \s1 Pjacʉ bʉharirore noariro wahachʉ yoaha Jesu \r (Mr 2.1-12; Lc 5.17-26) \p \v 1 à ti waha dutiri baharo Jesu dohoriapʉ samu, bʉcʉpariropʉ pahã, to bʉcʉari macapʉ sʉha. \v 2 Tópʉ paina pjacʉ bʉharirore to coãri cahsaro mehne yo wʉa wihiha Jesu cahai: “Jesu ahrirore to dohatiare yʉhdʉchʉ yoarohca”, ni tʉhotuha tina. Ti ã ni tʉhotuchʉ masino dohatirirore õ sehe ni yahuha Jesu: \p —Macʉ, wahchega mʉhʉ. Ñano mʉ buhiri tiare cohã tuhsʉja yʉhʉ —niha tiro. \p \v 3 To ã nichʉ tʉhoa cãina mari judio masare buheina õ sehe ni tʉhotumaha: “Ahriro wiho jiriro ã nino, ‘Cohamacʉ jija’, nino nina. à nino Cohamacʉre ñano nino nina”, ni tʉhotumaha tina. \v 4 Ti ã ni tʉhotuchʉ masino, õ sehe niha Jesu: \p —¿Dohseana ã ñano tʉhotujari mʉsa? \v 5 “Ñano mʉ buhiri tiare cohã tuhsʉja”, yʉ nichʉ, “Mahñoriro jira”, nina mʉsa noano masierapanahta. “Wahcãrʉca, wahaga”, yʉ nichʉ yʉ niri potocã jia jichʉ dóihta mʉsa masinahca. \v 6 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpai masa ti ñano buhiri tiare cohã masija yʉhʉ. Masa ti ñano buhiri tiare cohãhtiro cjihtore cũre Cohamacʉ yʉhʉre. Yʉ ã cohãrire mʉsa masihto sehe õ seheta yoa ñoihtja mʉsa ñʉhti cjihtire —niha Jesu. \p Tinare ã ninota, pjacʉ bʉharirore õ sehe niha: \p —Wahcãrʉcaga. Mʉ coãri cahsarore na wahcãga mʉ ya wʉhʉpʉ —niha tirore. \p \v 7 To ã nichʉ tʉhoro pjacʉ bʉhariro wahcãrʉcʉ sʉ, to ya wʉhʉpʉ tjuaa wahaha. \v 8 Masa to ã wahachʉ ñʉa cuiha. à yoa Jesure Cohamacʉ to tuare to wachʉ ñʉa masa Cohamacʉre ño payo, noano durucuha. \s1 Jesu Mateore pjiha \r (Mr 2.13-17; Lc 5.27-32) \p \v 9 Ti ã yoari baharo Jesu tópʉ jiriro ta, yʉhʉre Mateore boca wihire. Pʉhtoa ya cjihtire masare wapa na cohtariro jimai. à jicʉ tí pjare yʉ dahrari tahtiapʉ dujii. Tói yʉ dujichʉ ñʉno õ sehe nire yʉhʉre: \p —Yʉhʉ mehne macariro cjihto taga mʉhʉ —nire Jesu yʉhʉre. \p To ã nichʉ tʉhocʉ wahcãrʉca tiro mehne wahai. \p \v 10 Baharo ya wʉhʉpʉ Jesu cʉ̃hʉ chʉa tare. Payʉ pʉhtoa ya cjihtire wapa na cohtaina, “Ñano yoaina”, ti niina cʉ̃hʉ sã mehneta chʉre. \v 11 Tina mehne sã chʉchʉ ñʉa, fariseo curua macaina sãre Jesu buheinare õ sehe nire: \p —¿Dohsearo mʉsare buheriro wapa na cohtaina mehne, ñano yoaina mehne chʉjari? —nire tina sãre to buheinare. \p \v 12-13 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu sehe piti dahre buhea mehne yʉhtire: \p —Dohatieraina duhturure macaerara. Dohatiina dihta duhturure macana. Ñaare yoaina dohatiina yoaro sehe jira. à jicʉ ñaare yoaina dihtare ti ñaare ti tʉhotumari cjirire duhu, noaa sehere ti tʉhotu cohtotachʉ yoai tai nii yʉhʉ. Ti basi “Noaina jija sã”, ni tʉhotuina barore yahui tai nierahi. Cohamacʉ to nirire ti joarire masiga mʉsa. “Wahiquinare mʉsa wajã, jʉ̃ mʉoa mehne yʉhʉre mʉsa ño payochʉ cahmaeraja. Painare mʉsa pja ñʉchʉ sehere cahmaja”, ni joaha. Ahri to joari to dohse niare masiga mʉsa. Tíre noano buhe namona wahaga —nire Jesu fariseo curua macainare. \s1 Chʉ duhuare sinituha João buheina Jesure \r (Mr 2.18-22; Lc 5.33-39) \p \v 14 Baharo João masare bautisariro to buheina Jesu cahapʉ sʉ, õ sehe ni siniture: \p —Sã João buheina sehe Cohamacʉre ño payona tana, chʉ duhuja. Fariseo curua macaina cʉ̃hʉ ãta chʉ duhura. ¿Dohse yoaa mʉ buheina sehe chʉ duhuerajari? —nire tina Jesure. \p \v 15 Jesu to tʉhotua mehne piti dahre buhero taro tinare õ sehe ni yʉhtire: \p —Õ sehe jira tí: Wamomaca dʉhteropʉ ti pjirocaina wamomaca dʉhteriro mehne jia, chʉ duhu masierara. Tó seheta yʉ buheina cʉ̃hʉ yʉhʉ mehne jia, chʉ duhu masierara. Yʉhʉ wamomaca dʉhteriro yoaro sehe jija. Wamomaca dʉhteriro bose nʉmʉ to yoachʉ tiro mehne macaina cahyaa mehne jierara. à jia chʉ duhuina jierara. Yʉ Pʉcʉ Cohamacʉ yʉhʉre to naari baharo pinihtare yʉ buheina mehne jisi yʉhʉ. à jia tí pjapʉta yʉ buheina cʉ̃hʉ chʉ duhuahca —ni yʉhtire Jesu. \p \v 16 Panopʉ macaa buhea wahma buhea mehne ti buhe more duachʉ ñʉno õ sehe ni namore Jesu tinare piti dahre buhero: \p —Ne wahma cahsaro suhtiro cahsaro mehne mʉnano suhtirore sere õno cahmaerara. à yoachʉ wahma cahsaro mari cosari baharo mʉnano suhtirore waja cahmachu, pjibiaro tʉhnʉchʉ yoara. (Ahri yoaro sehe ni, mʉna buhea wahma buhea mehne piti dahre buheraro cahmana.) \v 17 à jina ne se co bisia core wahiquiro cahsaro wajuru mehne mʉna wajuru mehne posaeraro cahmana. à yoachʉ se co bisia pahmoapʉ mʉna wajurure tʉhrẽnocahna. To tʉhnʉchʉ se co cʉ̃hʉ, wajuru cʉ̃hʉ cohõa wahara. à jina se co wahma core wahma wajurupʉ posaro cahmana. à yoachʉ se co cohõeraa, wajuru cʉ̃hʉ cohõerara. (Tó seheta wahma buhea mʉna buhea mehne buhe moreraro cahmana) —ni yahure Jesu tinare. \s1 Jairo maconore noaricoro yoa, cahã ñʉricoro cʉ̃hʉre noaricoro yoaha Jesu \r (Mr 5.21-43; Lc 8.40-56) \p \v 18 To ã ni yahuro watoi judio masa mari buheri wʉhʉ pʉhtoro Jesu cahapʉ wihire. Wihi, na tuhcua caha sʉ, õ sehe nire: \p —Yʉ maco yoatapʉ yariaa wahahre. Ticorore mʉ wamomacare duhu payoi taga. Mʉ ã yoachʉ masanohca —nire tiro Jesure. \p \v 19 To ã nichʉ tʉhoro Jesu wahcãrʉca tiro mehne wahare. Sã to buheina cʉ̃hʉ wahai. \v 20 Sã mahai waharucuchʉ tói numino ã cahã ñʉrucuricoro Jesu baharo bʉhʉsehei ta, to suhtiro sohtoare ñaha ñʉha. Doce cʉhmari waro dachoripe cahã ñʉrucuricoro jiha. \v 21 Õ sehe ni tʉhotuha ticoro ã yoaro: “To suhtirore ñaha ñʉco, noaricoro wahacohca”, ni tʉhotuha ticoro. \v 22 To ã yoachʉ masino Jesu majarerʉcʉ sʉ, ticorore õ sehe nire: \p —Maco, wahchega mʉhʉ. Mʉ yʉhʉre wacũ tuaa mehne noaricoro tjuara mʉhʉ mipʉre —nire tiro. \p To ã nichʉta noaa wahare ticoro. \p \v 23 à yoa tuhsʉ Jesu pʉhtoro ya wʉhʉpʉ sʉre. Sãa sʉro, ñahacaha tiinare teneniaca yoaro sehe jiriare putiinare ñʉre. Payʉ masa ti ñano bisichʉ cʉ̃hʉre tʉhore tiro. \v 24 Ti ã nichʉ tʉhoro masare õ sehe nire: \p —Wijaahga mʉsa. Yariaerari jira ticoro. Carĩno nina —nire tinare. \p To ã nichʉ tʉhoa, “à nimacanocano nina ahriro”, nia masa bʉjʉre tirore. \v 25 à jiro wʉhʉ puhichapʉre masare to wio pahñori baharo yariaricoro cahapʉ sʉ, to wamomacare ñahaha. To ã ñahachʉ masa caha sʉ, wahcãrʉcʉ sʉha ticoro. \v 26 To ã yoarire tʉhoa, tó macaina masa jipihtina yahu sitere. \s1 Pʉaro capari bajuerainare ñʉchʉ yoaha Jesu \p \v 27 à yoaro Jesu tói jiriro to wahachʉ, pʉaro capari bajueraina tirore pisu nʉnʉ tire: \p —Davi panamino masare yʉhdohtiro, sãre pja ñʉga mʉhʉ —ni sañurucure tina. \p \v 28 Ti ã nichʉta Jesu pa wʉhʉpʉ sãare. To ã sãachʉ masia capari bajueraina to cahapʉ sãa wahare. Ti ã sãa sʉchʉ ñʉno tiro sehe siniture tinare: \p —“Marine ñʉchʉ yoarohca tiro”, ¿ni tʉhotujari mʉsa yʉhʉre? —nire tiro. \p —Pʉhtoro, ãta ni tʉhotuja sã —ni yʉhtire tina. \p \v 29 Ti ã nichʉta ti caparire ña payore. à ña payorota õ sehe nire: \p —Yʉhʉre “à yoarohca”, mʉsa ni tʉhoturiro seheta ã yoaja —nire Jesu. \p \v 30 To ã nichʉta ti capari sehe noaa wahare. à yoa Jesu õ sehe nire tinare: \p —Ahri yʉ õ sehe yoarire painare ne yahuena tjiga —nire. \p \v 31 To ã nipachʉta waha, tói jiinare yahu sitere tina to ã yoarire. \s1 Durucuerarirore durucuchʉ yoaha Jesu \p \v 32 Tí wʉhʉre ti wijaachʉ waro cʉ̃iro durucuerarirore na tare masa. Watĩno tiro mehne jiriro tirore durucuerachʉ yoaha. \v 33 Ti na sʉchʉ ñʉno watĩnore Jesu cohã wiore. To ã cohã wiochʉ watĩno to sãanohriro cjiro sehe durucua wahare. To ã yoachʉ ñʉa jipihtina cʉa pihtiare. \p —Ne, ahri yahpa Israe yahpapʉre õ sehe yoaare ñʉera tihi mari —ni durucure tina ti basi. \p \v 34 Fariseo curua macaina sehe soro ni durucure: \p —Watĩa pʉhtoro to tuaa mehne watĩare cohãna ahriro —ni durucure tina. \s1 Masare pja ñʉha Jesu \p \v 35 à yoa jipihtia macari tói jia macaricãre, bʉjʉa macari cʉ̃hʉre buhe tinino wahare Jesu. Noaa buheare judio masa mari buhea wʉhʉsepʉ buhero wahare tiro. à jiro pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jihtore yahure. Jipihtia dohatia cʉ̃hʉre tó macainare yʉhdore tiro. \v 36 Masa payʉ ñano yʉhdʉina, pjacʉoro wahaina ti jichʉ ñʉno Jesu tinare pja ñʉre. Tina oveja pʉa marieina yoaro sehe ti jichʉ ñʉno Jesu tuaro pja ñʉre tinare. \v 37 à jiro õ sehe nire tiro sãre to buheinare, piti dahre buhero: \p —Yo payʉ ti bʉcʉa tuhsʉchʉ payʉ jichʉ dahraa pjíro jira. Wiho mejeta dahraina sehe mahainacã jira. (Tó seheta noaa buheare tʉhohtina payʉ jichʉ pjíro jira mari dahraa. To ã jipachʉta mahainacã dahrari masa yoaro seheta noaa buheare buhehtina cʉ̃hʉ mahainacã jira.) \v 38 à jina noaa buheare buhehtinare painare to warocahtore siniga Cohamacʉre —nire Jesu. \c 10 \s1 Jesu doce waro bese dapoha to warocahtinare \r (Mr 3.13-19; Lc 6.12-16) \p \v 1 Baharo doce sãre to buheinare Jesu pjiroca, tuaare cũre sãre. Watĩare sã cohã masihti cjihtire jipihtia dohatiare sã cohã masihti cjihtire cũre sãre. \p \v 2 Õ sehe wama tii sã Jesu to bese cũrina: Simo jire. Tiroreta Pedro ni pisure Jesu. Simo bahʉro Andre cʉ̃hʉ jire. Santiago cʉ̃hʉ to bahʉro João mehne jire. Tina Santiago cʉ̃hʉ pʉcʉro Zebedeo wama tire. \v 3 Felipe, Bartolomé, Toma, yʉhʉ Mateo jii sã. Yʉhʉ sehe pʉhtoa ya cjihtire masare wapa na cohtariro jimai. Sã mehne pairo Santiago jire. Tiro sehe Alfeo macʉno jire. à jiro Tadeo cʉ̃hʉ jire. \v 4 Simo cananeo ya curua macariro cjiro, Juda Iscariote cʉ̃hʉ jire. Juda sehe Jesure ñʉ tuhtiinare ñohtiro jire. \s1 Jesu to buheinare buhe dutiro warocaha \r (Mr 6.7-13; Lc 9.1-6) \p \v 5 à yoa sãre doce to buheinare warocaro, “Õ sehe mʉsa yoanahca”, ni yahu quihõre sãre Jesu: \p —Judio masa jieraina cahapʉre wahaena tjiga. Ne Samaria yahpai jia macaripʉ cʉ̃hʉre wahaena tjiga. \v 6 Israe yahpa macaina cahapʉ sehere wahaga. Tina oveja peri wisia wahaina yoaro sehe Cohamacʉre masieraina jira. \v 7 “Mʉano macariro to sʉho jihto mahanocã dʉhsara”, ni buhega tinare. \v 8 à jina cami bʉcʉ baainare, paye payʉ soro jia dohatiare cjʉaina cʉ̃hʉre noaina yoaga. Yariainare masoga. Watĩa masare ti sãanohorinare cohã wioga tinare. Mʉsare ã wanocai nija ahri tuaare. à jina mʉsa cʉ̃hʉ yʉ ã wanocariro seheta masare noaina ã yoanocahga. \p \v 9 ’Mʉsa wahana niñerure ne naaena tjiga. \v 10 Ne mʉsa wajure, pʉaro camisare, pʉa wahpa dahpo suhtire, mʉsa tjua yucʉ cʉ̃hʉre naaena tjiga. Mʉsa sãano dihtare sãa wahcãga. Paye suhtire naaena tjiga. Mʉsa buhena waharopʉ jiina tina sehe mʉsare mʉsa puhi cjihtire waahca. Ãta waro cahmana tinare. \p \v 11 ’Tí macaripʉ sʉna, ji coaro mehne carĩnore warirore macaga. à jina tí wʉhʉihta tjuasiniga. Pʉ, coã wahanapʉ wijaahga tí wʉhʉre. \v 12 à jina wʉhʉpʉ sãahna, “¿Jimajari mʉsa?” niga tí wʉhʉ macainare. \v 13 Mʉsare noano ti cahmachʉ “Cohamacʉ mehne noano jiga mʉsa”, niga tinare. Mʉsare ti cahmaerachʉ, mʉsa ã niborire niena tjiga. \v 14 à jina mʉsare ti cahmaerachʉ, ti tʉho duaerachʉ tí wʉhʉre wijaahga. Wijaana, dahpo suhti macaa dihta pohcarire wajã site cũga mʉsa tinare ti ya buhirire masichʉ yoana. Tí maca macaina mʉsare ti cahmaerachʉ ãta yoaga tina cʉ̃hʉre. \v 15 Potocã mʉsare niita nija. Ahri dacho pihtichʉpʉre Sodoma macaina, Gomorra macaina cʉ̃hʉ tuaro buhiri tihtinata jira. Ti ã jipachʉta tina yʉhdoro mʉsare cahmaeraina buhiri tihtina jiahca —ni yahure Jesu. \s1 Jesu yainare paina ti ñano yoahtore yahuha Jesu \p \v 16 à ni tuhsʉ õ sehe ni namore: \p —Yʉhʉre tʉhoga mʉsa. Oveja yoaro sehe jiinare mʉsare ñaina watoi warocai nija. Tina ñaina macaroca macaina yaya suaina yoaro sehe jira. à jina mʉsa sehe paina wahiquina wacũ masiina yoaro sehe jiga. à jiina jipanahta buja yoaro sehe ne suaeraina jiga mʉsa. \v 17 Noano yoaga mʉsa. Masa mʉsare pʉhtoare waahca. Tuhsʉ Judio masa mari buhea wʉhʉsepʉ cjãpeahca mʉsare. \v 18 à jia yʉ yaina mʉsa jiri buhiri macari macaina pʉhtoa cahapʉ ti bui jiina pʉhtoa cahapʉ cʉ̃hʉre naahca mʉsare. à jina mʉsare tópʉ ti naachʉ tinare judio masa jieraina pʉhtoa cʉ̃hʉre noaa buheare buhenahca mʉsa. \v 19-20 Mʉsare pʉhtoare ti wachʉ tinare mʉsa nihtire “Cue, masieraboca”, ni tʉhotuena tjiga. Mʉsare ti sinituchʉta mʉsa nihtire masinahca. à masina tinare yahuna mʉsa tíre mʉsa mʉ sʉro durucuna nisi. Cohamacʉ sehe mʉsa Pʉcʉ to Espíritu mehne mʉsare durucuchʉ yoarohca. \p \v 21 ’Tí pjare ti wahmisʉma ti bahanare wajã dutia waahca pʉhtoare yʉ yaina ti jiri buhiri. Ti pʉcʉsʉma ti pohnare wajã dutia waahca pʉhtoare. Ti pohna sehe ti pʉcʉsʉmare wajã dutia waahca pʉhtoare. \v 22 Jipihtina masa sehe yʉ yaina mʉsa jiri buhiri mʉsare ñʉ tuhtiahca. Ti ã yoapachʉta ahri yahpai mʉsa catisinino puro mʉsare ti ñano yoarire cʉ̃no pjana yʉhʉre, yʉ buhea cʉ̃hʉre duhuerana, yʉhdʉnahca mʉsa. \v 23 Cʉ̃macai mʉsare ti ñano yoachʉ pa macapʉ duhti wahcãga. Potocã mʉsare niita nija. Israe yahpai jia macarine jipihtia tí macaripʉ mʉsa duhti wahcãhto pano, yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpapʉ tjua taihtja. \p \v 24 ’Ne cʉ̃iro buheriro tirore yahuriro buipʉ jierara. Cahamacʉno cʉ̃hʉ to pʉhtoro bui cure jierara. \v 25 à jiro õ sehe tʉhoturo cahmana buherirore: “Yʉhʉre buheriro yoaro seheta jiihtja”, ni tʉhoturo cahmana. Cahamacʉno cʉ̃hʉre ãta ni tʉhoturo cahmana. “Yʉ pʉhtoro yoaro seheta jiihtja”, ni tʉhoturo cahmana. (“To bui jiihtja. à jicʉ yʉ pʉhtoro to ñano yʉhdʉriro seheta ñano yʉhdʉsi yʉhʉ sehe”, ni tʉhotueraro cahmana.) Yʉhʉ sehe wʉhʉ pʉro yoaro sehe jija. Mʉsa sehe tí wʉhʉi dahraina yoaro sehe jira. à jia masa yʉhʉre “Beelzebú jira”, ni yahusã, mʉsa cʉ̃hʉre yʉ yainare ñano ni durucuahca tina —ni yahure Jesu. \s1 “¿Diro barore cuichʉ noajari?” ni yahuha Jesu \r (Lc 12.2-7) \p \v 26 à ni tuhsʉ õ sehe ni namore: \p —à jina mʉsare ñano yoainare cuiena tjiga. Masa ti ya sãari cjirire baharo paina masiahca. à jia ti nʉori cjiri cʉ̃hʉre paina masiahca. \v 27 Mʉsare yaroca yʉ yahuri cjirire payʉ masa watoi buhe turiaga mʉsa. \v 28 Masʉnore wajãina to pjacʉ dihtare wajãna. To yajeripohna yariaerara. à jina mʉsare wajã duainare cuiena tjiga. Cohamacʉ sehere cuiga. Tiro mʉsa pjacʉrire, mʉsa yajeripohnari cʉ̃hʉre pichacapʉ cohã masina. à jina tiro sehere cui, yʉhtiga mʉsa. \p \v 29 ’Pʉaro siripia wapa mariahna. Ti ã wapa mariapachʉta cʉ̃irocãre Cohamacʉ ne boerara. Cohamacʉ to dutierachʉ ne yarierara tirocã. \v 30 à jiro mʉsa pjoarire ne cʉ̃ pjoada dʉhsaro marieno masi pahñona Cohamacʉ. Tó seheta mʉsa jia tia cʉ̃hʉre masi pahñona Cohamacʉ. à masino mʉsare ñʉ wihborucura. \v 31 Siripiare to cahĩno yʉhdoro, mʉsa sehere cahĩna Cohamacʉ. à jina pjíro tʉhotuena tjiga mʉsa —ni yahure Jesu. \s1 Jesure mʉsa wacũ tuari cjirire yahuga masare \r (Lc 12.8-9) \p \v 32 à jiro tinare õ sehe ni yahu namore: \p —Cʉ̃iro “Jesu yairo jija”, masare to ni yahuchʉ yʉhʉ cʉ̃hʉ tirore “Yʉ yairo jira”, ni yahuihtja yʉ Pʉcʉre mʉano macarirore. \v 33 Wiho mejeta cʉ̃iro “Jesu yairo jieraja”, masare to nichʉ yʉhʉ cʉ̃hʉ “Yʉ yairo jierara tiro”, ni yahuihtja yʉ Pʉcʉre —ni yahure Jesu. \s1 Jesu masare tju wachʉ yoara \r (Lc 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namore: \p —¿Dohse ni tʉhotujari mʉsa yʉhʉre? “Tiro masare to buheri baharo paina tinare ñʉ tuhtisi”, ¿ni tʉhotujari mʉsa? à jierara. Masare yʉ buheri baharo cãina yʉ yare tʉhoahca. Paina sehe tinare ñʉ tuhtiahca. Cʉ̃no potori waro jisi masa. \v 35 Bʉcʉna yʉ buheare ti tʉhori buhiri ti pohna yʉ buheare cahmaeraa, tinare ñʉ tuhtiahca. Bʉcʉ numia yʉ buheare ti tʉhori buhiri ti pohna numia yʉ buheare cahmaeraa, tinare ñʉ tuhtiahca. Ti marechosanumia yʉ buheare ti tʉhori buhiri ti macʉ namosãnumia yʉ buheare cahmaeraa, tinare ñʉ tuhtiahca. \v 36 à jia masa ti coyeare ñʉ tuhtiina jiahca. \p \v 37 ’Yʉhʉre ti cahĩboriro yʉhdoro ti pʉcʉsʉma sehere cahĩ yʉhdʉrʉcaa yʉ yaina jisi tina. Yʉhʉre ti cahĩboriro yʉhdoro ti pohna sehere cahĩ yʉhdʉrʉcaa yʉ yaina jisi tina. \v 38 à jia paina crusapʉ yʉ yariahto seheta yʉ yaina ti jiri buhiri ñano yʉhdʉahca tina cʉ̃hʉ. Tó sehe ñano yʉhdʉ duaeraina yʉ yaina jisi tina. \v 39 Masa yʉhʉre wacũno marieno ti mʉ sʉro yoaa, pichacapʉ wahaahca tina. à jia yʉ yare ã yoarucua jipihtia dachoripe yʉhʉ mehne jirucuahca tina —ni yahure Jesu. \s1 Mari wapatahtore yahuha Jesu \r (Mr 9.41) \p \v 40 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namore: \p —Mʉsare yʉ yainare cʉ̃iro noano cahmano, yʉhʉ cʉ̃hʉre cahmano nina tiro. à yoa tiro yʉhʉre noano cahmariro yʉhʉre warocariro cʉ̃hʉre cahmano nina. \v 41 à jiro Cohamacʉ yare yahuriro wapatarohca. Tirore noano yoarohca Cohamacʉ. à jiro to yare yahuriro to jichʉ ñʉno pairo tirore noano cahmano, yahuriro yoaro seheta wapatarohca tiro cʉ̃hʉ. à yoa pairo noano yoariro wapatarohca. Tuhsʉ, noano yoariro to jichʉ ñʉno pairo sehe tirore noano cahmano noano yoariro yoaro sehe wapatarohca tiro cʉ̃hʉ. \v 42 Yʉ yairo cʉ̃iro to jichʉ ñʉa, wiho jiriro to jipachʉta dohse jiina tirore core ti sihõchʉ mahanocã ti wapachʉta potocãta tinare noano yoarohca Cohamacʉ —ni yahure Jesu. \c 11 \s1 João masare bautisariro to buheinare Jesure sinitu ñʉ dutiro warocaha \r (Lc 7.18-35) \p \v 1 Sãre to buheinare to ã ni yahuri baharo tó cahai jia macaripʉ buhero wahare Jesu. \p \v 2 à yoa to yoarire João peresui jiriro tʉhorocaha. à tʉhoro João to buheinare Jesure sinitu ñʉ dutiro warocaha. \v 3 à jia Jesu cahapʉ sʉ, sinitu ñʉre tina João buheina. \p —¿João “Yʉ baharo pairo tarohca”, to niriro tjijari mʉhʉ? ¿To niriro mʉ jierachʉ pairore cohtanahcari sã? —ni sinitu ñʉre tina sehe Jesure. \p \v 4 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Mipʉre mʉsa tʉhorire, mʉsa ñʉrire Joãore yahuna wahaga: \v 5 “Capari bajueraina ñʉna. Tini masieraina tinina. Cami bʉcʉ baina noaina wahara. Tʉho bocaeraina tʉhoa wahara. Yariaina masaa wahara. Tina jipihtinare noaina wahachʉ yoahi yʉhʉ. Tuhsʉ, pjacʉoinare noaa buheare yahuja. \v 6 Yʉhʉre tʉhoriro ‘Potocã tjira’, niriro tiro wahcheriro jira” ni, Joãore yahuna wahaga —nire Jesu. \p \v 7 João buheina ti wahari baharo, Jesu sehe João to jia tiare yahu dʉcare payʉ masare: \p —Masa marienopʉ João cahapʉ sʉna, tjare wihnono to wãroca cohtotachʉ yoariro seheta to buheare cohtota mʉjarirore ñʉna sʉerare mʉsa. \v 8 “Noaa suhti tirirore ñʉna wahajihna”, nierare mʉsa João cahapʉ masa marienopʉ wahana. Noaa suhti tiina wapa bʉjʉare cjʉaina pʉhtoa ya wʉhʉsepʉ jira. \v 9 Masa marienopʉ sʉna Cohamacʉ yare yahu mʉhtarirore ñʉna sʉre mʉsa. Potocã tjira. João Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jira. Paina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina yʉhdoro jiriro jira tiro. \v 10 Panopʉ Cohamacʉ yare ti joari pũi Joãore õ sehe ni yahu joaa tiha: \q1 “Cohamacʉ to macʉnore õ sehe niha: ‘Mʉ pano mʉhʉre yahuyuhtirore warocai nija’, niha”, \m ni joaa tiha panopʉre Joãore. \v 11 Mʉsare potocã niita nija. Paina jipihtina bui jira João bautisariro. Ahri turupʉre to ã jipachʉta mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiropʉre jipihtina docapʉ jiriro pinihta João bui jira. \p \v 12 ’João masare bautisariro to buhe, bautisa dʉcachʉ payʉ masa mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jirore pihtichʉ yoa duaa, ti mʉ sʉro cahmache, tíre yoa duamana. \v 13 Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina ti joari cjirire, Cohamacʉ Moise cjirore to cũri cjiripʉ cʉ̃hʉre buhena pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jihtore masija mari. João cʉ̃hʉ tíreta yahure. \v 14 “Elia tarohca”, panopʉ ti niriro cjirota jira João sehe. Panopʉ macaina ti nirire “Potocã tjira”, ni duana João ti ã niriro cjiro to jichʉ masinahca mʉsa. \v 15 Noano tʉhoga mʉsa ahrire. \p \v 16 ’¿Mipʉ macaina masa yabaina yoaro sehe jijari tina, mʉsa tʉhotuchʉ? Tina macanacã yoaro sehe jira. Paina ti cahmano sehe ti yoaerachʉ tó wahaerara tinacãre. Pache duaropʉ pape dujia, õ sehe ni pisurucura tinacã ti basi: \v 17 “Mʉsa basahti cjihtire sã putipemahi. ¿Dohseana mʉsa basaerari sã tíre putipechʉ? Sã tuaro ñahacaha tiipe, sañurucumahi. ¿Mʉsa sehe dohseana sã mehne tiiperari?” nirucuina yoaro seheta jira mipʉ macaina cʉ̃hʉ. Mipʉ macaina ti cahmano seheta sã yoaerachʉ ñʉa tó wahaerara tinare. \v 18 Tina yoaro sehe yoana õ sehe yoara mʉsa mipʉ macaina. João bautisariro Cohamacʉre ño payoro taro chʉ duhuro vinore sihnierare. To ã sihnierachʉ ñʉna “Watĩno to sãanohriro, tʉho masierariro jira”, nimare mʉsa tiro sehere. \v 19 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro jicʉ yʉhʉ chʉ, sihnija. Yʉ ã yoachʉ ñʉna õ sehe nina mʉsa yʉhʉ sehere: “Ñʉga. Ahriro pjíro chʉriro, cahariro jira. Wapa na cohtaina, ñano yoaina cʉ̃hʉ ti piti tiriro jira ahriro”, nina mʉsa yʉhʉre. (à nina macanacã yoaro sehe durucuina jira mʉsa. Mʉsa cahmano sehe sã yoaerachʉ tó wahaerara mʉsare. Ne sahsaerara mʉsa.) à masierapanahta sã yoarire ñʉna, Cohamacʉ masiare sã cjʉachʉ masinahca mʉsa —nire Jesu tinare. \s1 Ti ñaare cahyaeraina ya macari macainare tuhtiha Jesu \r (Lc 10.13-15) \p \v 20 Baharo macari macainare tuhtire Jesu. Tí macarine paye macari yʉhdoro Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñomare tiro. To ã yoa ñopachʉta ti ñaare tʉhotumarire duhuerasinire tina. à jiro õ sehe ni tuhtire tinare tiro: \p \v 21 —Corazĩ macaina, mʉsa ñano yʉhdʉnahca. Betsaida macaina, mʉsa cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉnahca. Mʉsa ya macaripʉre Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñomahi. Tiro wama tiri macare, Sidõ wama tiri maca cʉ̃hʉre to tuaa mehne yʉ yoa ñochʉ ñʉa panopʉ tó macaina sehe ti ñaare cahyaboa. à yoaa ti ñaare tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtotaboa. Cahyaa suhtire sãa, niti pohcare tina bui dahra site payoboa ti ñaa cahyaare ñoa. \v 22 Mʉsare niita nija. Buhiri dahrehti dacho jichʉ Cohamacʉ Tiro macaina, Sidõ macaina yʉhdoro ñaina mʉsa jiri buhiri mʉsare ñano waro buhiri dahrerohca tiro. \v 23 Capernau macaina, mʉsa mʉ sʉro mʉanopʉ waha duamana. Mʉsare Cohamacʉ pichacapʉ cohãnohca. Mʉsa ya macapʉ Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñomahi. Mʉsa yʉhʉre tʉhoerare. Sodoma wama tiri macare Cohamacʉ tuaa mehne yʉ yoa ñochʉ tí maca sehe mipʉ jisiniboa. \v 24 Mʉsare niita nija. Buhiri dahrehti dacho jichʉ Cohamacʉ Sodoma macainare to yoariro yʉhdoro, mʉsa sehere mʉsa ñaa buhiri ñabiaro buhiri dahrerohca —nire Jesu tí macari macainare. \s1 “Yʉ cahapʉ sona taga”, niha Jesu \r (Lc 10.21-22) \p \v 25 Tí pjare õ sehe nire Jesu to Pʉcʉro mehne durucuro: \p —Yʉ Pʉcʉ, mʉhʉ mʉano macaina bui pʉhtoro, ahri yahpa macaina bui pʉhtoro jira. Ahri mʉ buheare “Noano masiina jija sã”, niinare masichʉ yoaerare mʉhʉ. Buhe pahñoeraina sehere mʉ yare masichʉ yoare mʉhʉ. Mʉ ã yoachʉ, “Noana”, nija yʉhʉ mʉhʉre. \v 26 à tjira. Tina sehere ti masichʉ cahmare mʉhʉ —nire Jesu to Pʉcʉrore. \p \v 27 à ni tuhsʉ, masare õ sehe ni yahu namore: \p —Yʉ Pʉcʉ jipihtiare yʉhʉre ware. Tiro dihta yʉhʉre noano masina. à jina sã dihta yʉhʉ yʉ masi dutiina mehne yʉ Pʉcʉre masija sã. \v 28 Mʉsa ñano buhiri tia nʉcʉa yoaro sehe jira. Nʉcʉare mʉna mʉsa tahrĩno seheta ñano buhiri tiare pumea wahara mʉsa. à pumeina jina yʉhʉre cahmaga mʉsa. Mʉsare sochʉ yoaihtja. Mʉsa ñaa yoaare duhuchʉ yoaihtja. \v 29 Yʉ dutiare yoaga. Yʉ yare noano masiga. Yʉhʉ niji siaro yoariro jija. Yʉ ã jiriro jichʉ yʉ yare noano masiga mʉsa. à yoa yʉhʉ mehne soga mʉsa. à sona noano yajeripohna tinahca mʉsa. \v 30 Yʉ yare mʉsa yoachʉ mijoerara. à yoa mʉsa mʉri cjiri ti nʉcʉeraro seheta yʉhʉ sehe mʉsa bihoro purota yoa dutija mʉsare —nire Jesu. \c 12 \s1 Judio masa ti sori dachoi trigo parorire pahaha Jesu buheina \r (Mr 2.23-28; Lc 6.1-5) \p \v 1 Mahanocã to ã ni buheri baharo Sabado jichʉ sã Jesu mehne trigo wesepʉ sʉi. Sã to buheina jʉca baana, trigo parorire paha, chʉ tuhsʉ yʉhdʉ wahcãi sã. \v 2 Sã ã yoachʉ ñʉa, fariseo curua macaina Jesure õ sehe nire: \p —Tʉhosiniga sãre. ¿Dohse yoa tina Sabado mari sori nʉmʉ to jipachʉta dahrajari, trigo parorire ã pahaa? Mari dutiare yʉhdʉrʉcaa nina —nire tina. \p \v 3-4 Jesu yʉhtire. “Yʉ buheina yʉhdʉrʉcaa nierare”, ni yahuro taro õ sehe ni yʉhtire: \p —Davi cjiro tiro mehne macaina mehne jʉca baaro Cohamacʉ wʉhʉpʉ sãa, Cohamacʉ ya pãore chʉha. Tí pãore sacerdotea dihtare chʉ dutira. Cohamacʉ dutiare ti joari pũ painare tí pãore chʉ dutierara. ¿Davi cʉ̃hʉ tíre ti yoari cjirire Cohamacʉ joari pũpʉ buherari mʉsa? (Tí pãore chʉro Cohamacʉre yʉhdʉrʉcaro nieraha. Michare ahri yaparire chʉa yʉ buheina cʉ̃hʉ Cohamacʉre yʉhdʉrʉcaa nierara.) \v 5 à yoa Cohamacʉ wʉhʉi dahraina sacerdotea ne soerara mari soa nʉmʉrine. à soerapahta Cohamacʉ dutiare yʉhdʉrʉcaina jierara. ¿Tíre buherari mʉsa Cohamacʉ Moise cjirore to cũri pũi? \v 6 Mʉsare niita nija. Cohamacʉ wʉhʉre ño payona tí wʉhʉi dahraina ti soerachʉ ñʉpanahta “Noanohca”, nina mʉsa. Tí wʉhʉ yʉhdoro yʉhʉ sehere ño payoro cahmana. \v 7 Cohamacʉ yare ti joari pũ õ sehe nina: “Wahiquinare wajã, jʉ̃ mʉoa mehne yʉhʉre mʉsa ño payochʉ cahmaeraja. Painare mʉsa pja ñʉchʉ sehere cahmaja yʉhʉ”, nina to yare ti joari pũ. To ã nirire mʉsa noano tʉhona yʉ buheinare tuhtieraboa mʉsa. Tina tíre chʉa yʉhdʉrʉcaa nierare. à jina tinare tuhtieraboa mʉsa. \v 8 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri dacho Sabado dachore masa ti yoahtire yahurirota jicʉ pʉhtoro tjija —nire Jesu fariseo curua macainare. \s1 Wamomaca bʉhariro quiti jira \r (Mr 3.1-6; Lc 6.6-11) \p \v 9 To ã niri baharo waha, judio masa mari buheri wʉhʉpʉ sʉi sã Jesu mehne. \v 10 Tói wamomaca bʉhariro jire. à jia fariseo curua macaina sehe Jesure yahusãa taa, tirore õ sehe ni siniture: \p —Sabado dachoi mari sori dachoi masʉnore noariro yoa dutierara Cohamacʉ. ¿Ã tjijari mʉ tʉhotuchʉ? —ni siniture tina. \p \v 11 Jesu õ sehe ni yʉhtire tinare: \p —¿Mʉsa yairo oveja Sabado jichʉ copapʉ to bora sãachʉ tirore na wioerabocari mʉsa? Na wionahca mʉsa. \v 12 Oveja yʉhdoro jira masʉno sehe, Cohamacʉ to ñʉchʉ. à jiro Sabado jichʉ masʉnore yʉhdochʉ noa nina —ni yʉhtire Jesu tinare. \p \v 13 à ni tuhsʉ, wamomaca bʉharirore õ sehe nire: \p —Mʉ wamomacare siõrocaga —nire tiro. \p To ã nichʉ bʉhariro sehe siõroca, noari wamomaca wahare. \v 14 Ti sori nʉmʉi to ã yoachʉ ñʉa, fariseo curua macaina waha, ti basi õ sehe niha: \p —¿Dohse yoa Jesure wajãnahcari mari? —niha tina ti basi. \s1 Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro panopʉ macariro Jesure yahuha \p \v 15 Jesu ti ã nirire masino, wahaa wahare. To ã wahachʉ payʉ masa tirore nʉnʉ tire. Ti ã nʉnʉ tichʉ ñʉno tiro sehe jipihtina tina mehne macainare dohatiinare noaina wahachʉ yoare. \v 16 à yoaro dohatiina cjirire tinare to yʉhdorire painare yahu dutierare tiro. \v 17 à dohatiinare noaina wahachʉ yoaro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Isaia cjiro panopʉ to ni joariro seheta yoaro nire Jesu. Õ sehe ni joaa tiha Isaia: \q1 \v 18 “Õ sehe nina Cohamacʉ: \q1 ‘Ahriro yʉ cahamacʉno jira. \q1 Tiro yʉ beseriro jira. \q1 Tirore cahĩja. \q1 à jicʉ tiro mehne wahcheja. \q1 Yʉ Espíriture tirore waihtja. \q1 à jiro yʉ tuaa mehne jipihtina masare yʉ buheare yahurohca tiro. \q1 \v 19 à yahuro tiro ne purĩno mehne yahusi. \q1 à yoa niji siaroca yahuriro jiro sañurucusi. \q1 Tuhsʉ, maca macari mahai payʉ masa watoi tiro tuaro sañurucu yahusi. \q1 \v 20 Wʉjʉcʉ o muquearʉcʉ sʉchʉ to nuhnuerachʉ yoaro seheta masa cʉ̃hʉre niji siaro dero yoarohca tiro. \q1 Pjiroca jʉ̃ri pichacare to yaeraro seheta masa cʉ̃hʉre noano yoarohca tiro. \q1 Ãta yoarucurohca tiro watĩnore to yʉhdʉrʉcahto pano. \q1 \v 21 à jia payʉ masa tirore wacũ tuaahca’, nina Cohamacʉ”, \m ni joaa tiha Isaia. \s1 “Jesu watĩno tuaare cjʉara”, ni yahusãha masa \r (Mr 3.19-30; Lc 11.14-23; 12.10) \p \v 22 Cʉ̃ dachoi watĩno to cohtotarirore masa na tare Jesu cahapʉ. Tiro sehe watĩno cjʉaro durucu masierare. Tuhsʉ, capari ne ñʉerare. Ti ã na wihichʉ ñʉ, noariro wahachʉ yoare Jesu tirore. To ã yoachʉ watĩno to cohtotariro cjiro ñʉ, durucure. \v 23 To ã wahachʉ ñʉa, masa ñʉ cʉaa wahare. \p —¿Ahriro Davi cjiro panamino masare yʉhdohtiro jijari? —nire tina ti basi. \p \v 24 Jesu watĩare to cohãrire tʉhoa fariseo curua macaina õ sehe ni tʉhoture: \p —Beelzebú watĩa pʉhtoro to tuaa mehne watĩare cohãna Jesu —ni tʉhoture tina. \p \v 25 Ti ã ni tʉhotuchʉ masino, Jesu quiti mehne piti dahre yahure tinare: \p —Watĩno ya tuaa mehne watĩare cohãi nieraja. Cʉ̃ yahpa macaina ti basi cahma wajãa, tí yahpa macaina yaria pihtia wahaboa. Cʉ̃ maca macaina ti basi cahmachea tí maca macaina waha pihtia wahaboa. Cʉ̃ wʉhʉ macaina cʉ̃hʉ ãta wahaboa. \v 26 à jia Beelzebú watĩa pʉhtoro sehe watĩare cohãno, tina watĩa ti basi cahmachea niboa. à jia tina cʉ̃hʉ waha pihtia wahaboa. \v 27 Õ sehe ni yahusãna mʉsa yʉhʉre: “Tiro Beelzebú yoadohoa mehne watĩare cohãna”, ni yahusãna mʉsa. Mʉsa mehne macaina cʉ̃hʉ watĩare cohãna. ¿Watĩno to tuaa mehne watĩare cohãjari tina cʉ̃hʉ, mʉsa ñʉchʉ? à cohãerara. Tíre masina mʉsa. Yʉhʉ cʉ̃hʉ watĩno tuaa mehne watĩare cohãeraja. \v 28 à jicʉ yʉhʉ sehe watĩare cohãcʉ Cohamacʉ to Espíritu tuaa mehne tinare cohãja. Yʉ ã cohãchʉ ñʉna õ sehe masiga mʉsa: Cohamacʉ masa bui pʉhtoro ahri yahpapʉre ji tuhsʉra mipʉre. \p \v 29 ’Õ seheta jira mari piti dahre buhechʉ: Tuariro ya wʉhʉpʉ pairo sãa sʉ yaca masierara. Tuarirore dʉhteraro to ya wʉhʉpʉ sãa sʉ yaca masierara. Tirore to dʉhteri baharo sãa sʉ yaca masina —ni yahure Jesu. (à ni yahure watĩnore to yʉhdʉrʉcarire yahuro. Watĩno tuariro to jipachʉta Jesu tirore yʉhdʉrʉcara watĩare cohãno.) \p à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namore Jesu: \p \v 30 —Cʉ̃iro yʉhʉre cahmaeraro, yʉhʉre ñʉ tuhtiriro jira. Cʉ̃iro yʉhʉre yoadohoeraro, yʉhʉre wapʉ tichʉ yoaro nina. \p \v 31 ’à jicʉ mʉsare potocã niita nija yʉhʉ. Jipihtia ñaare masa ti yoachʉ ti durucuchʉ cʉ̃hʉre Cohamacʉ bo masina. à boparota Espíritu Santore ti ñano ni durucuchʉ tí pinine ne bosi. \v 32 Yʉhʉre masʉno Cohamacʉ warocarirore yʉhʉre ti ñano ni durucurire bo masina Cohamacʉ. Espíritu Santo sehere ti ñano ni durucurire ne bosi Cohamacʉ. Mipʉre, pihtiri dacho baharopʉ cʉ̃hʉre ti ã niri cjirire bosi tiro —ni buhere Jesu tinare. \s1 Masa ti durucuare tʉhona ti jia tiare masija mari \r (Lc 6.43-45) \p \v 33 à ni buhe tuhsʉ, piti dahre buhero õ sehe ni yahu namore tinare: \p —Noadʉ yucʉcʉ noaare dicha tira. Ñaadʉ yucʉcʉ ñaare dicha tira. Yucʉcʉ dichare masina “Tʉ dichata jira”, ni masija mari. (Mari ã masino seheta masa ti durucuare tʉhona ti jia tiare masija mari.) \v 34 Agãa ñima tiina yoaro sehe ñaina jira mʉsa. Mʉsa ñaina jina, noaare ni masierara mʉsa. Mari wacũapʉ mari tʉhoturiro seheta mari dʉseroi wijara. \v 35 Noariro noaare tʉhotura. à jiro noaare durucura. Ñariro ñaare tʉhotura. à jiro ñaare durucura. \v 36 Mʉsare niita nija. Noano tʉhotu durucuina jiga mʉsa. Noano durucuerana, buhiri dahrehti dacho jichʉ mʉsa ã nimacanocarire Cohamacʉre yahu yʉhdʉnahca. \v 37 Quihõno mʉsa durucurire masino “Noaina jira”, ninohca Cohamacʉ. Tuhsʉ, ñano mʉsa durucurire masino “Ñaina jira”, ninohca tiro —nire Jesu tinare. \s1 Masa ñaina Jesure Cohamacʉ tuaa mehne yoa ño dutiha \r (Mr 8.12; Lc 11.29-32) \p \v 38 To ã niri baharo mari judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ tirore õ sehe nire: \p —Buheriro, Cohamacʉ warocariro jicʉ Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñoga sãre —nimare tina. \p \v 39 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Mipʉ macaina ñaina, Cohamacʉre cahmaeraina Cohamacʉ tuaa mehne yʉ yoa ñochʉ ñʉ duamana. Ti ã ñʉ duapachʉta Cohamacʉ yare yahu mʉhtarirore Jona cjiro panopʉ macarirore Cohamacʉ to tuaa mehne to yoari dihtare yoa ñonohca masare. \v 40 Jona tia dacho waro pjiriro wahi pjaro puhichapʉ jiha. To ã wahariro seheta yʉhʉ cʉ̃hʉ masʉno Cohamacʉ warocariro tia dacho waro masa copapʉ jiihca. \v 41 Nínive macaina sehe Jona Cohamacʉ yare to yahurire tʉhoa ti ñaa yoarire cahya, Cohamacʉ mehne macaina tjuaha. à tjuaina jia buhiri dahrehti dacho jichʉ tina mipʉ macainare ti ñaare tʉhotumari cjirire duhuerainare “Ñaina jira”, ni yahusãahca. Jona cjiro tinare Cohamacʉ yare to yahuchʉ tʉhoa noaare cahmaha tina sehe. à cahmaa noano yoaa niha mipʉ macaina yʉhdoro. à jia tina mipʉ macainare “Ñaina jira”, ni yahusãahca. Mʉsare niita nija. Mipʉ mʉsare yʉ buhea Jona cjiro to buheri yʉhdoro jira. \v 42 à yoa buhiri dahrehti dacho jichʉ pʉhtorocoro sur macaricoro panopʉ macaricoro ducu, mipʉ macainare “Ñaina jira”, ni yahusãnohca ticoro cʉ̃hʉ. Ticoro Salomo panopʉ macariro to masiare tʉho duaro yoaropʉ ahri yahpa pa bʉhʉsehepʉ jiricoro Salomore tʉhoro taha. à yoaro noano yoaro niha mipʉ macaina yʉhdoro. à jiro ticoro “Ñaina jira”, ni yahusãanohca mipʉ macainare. Mʉsare niita nija. Mipʉ mʉsare yʉ buhea to buheri yʉhdoro jira —nire Jesu tinare. \s1 Watĩno pari turi masʉnore to sãari quitire yahuha Jesu \r (Lc 11.24-26) \p \v 43 à ni tuhsʉ, pari turi Jesu to tʉhotua mehne õ sehe ni piti dahre buhere tinare: \p —Watĩno masʉnore cohtotariro cjiro waha, tiro co marieni yahpai tini, to jihto cjihtore macamaha. \v 44 à bocaeraro, õ sehe ni tʉhotuha tiro. “Masʉno yʉ cohãriro cjiro mehneta pari turi jii wahaihtja”, ni tʉhotuha tiro. à ni tʉhoturo tiro tjuaa waha, to cohãriro cjiroreta bocaha. à to bocachʉ masʉno sehe noariro jimaha. \v 45 à jiro watĩno paina siete watĩare to yʉhdoro ñainare pjiro wahaha. To ã pjichʉ tina jipihtina tiro mehne jiha. Masʉno sehe tó pano cʉ̃iro watĩno to cohtotariro jiro, ñariro jimaha. Mipʉ sehere payʉ watĩa ti cohtotariro jiro, tó pano to jiriro yʉhdoro ña yʉhdʉariro jiha. Mipʉ macaina Cohamacʉre masimarina tirore cohãa, tina cʉ̃hʉ ñaa yʉhdʉina warota wahaahca —nire Jesu tinare. \s1 Jesu coyea tiro mehne sʉhʉdu duaha \r (Mr 3.31-35; Lc 8.19-21) \p \v 46 Masare to ã ni durucuro watoi to pocoro to bahana mehne sopacai ducu, tiro mehne sʉhʉdu duare. \v 47 à jiro cʉ̃iro Jesure õ sehe ni yahure: \p —Mʉ poco mʉ bahana mehne sopacai ducura, mʉhʉre sʉhʉdu duaa —nire. \p \v 48 To ã nichʉ tʉhoro tirore yahurirore õ sehe nire Jesu tinare buhero taro: \p —¿Noa jijari yʉ poco, yʉ bahana cʉ̃hʉ, mʉsa ñʉchʉ? —nire. \p \v 49 à nino, sãre to buheinare ñuipuro, õ sehe nire: \p —Ahrina jira yʉ poco yʉ bahana yoaro sehe jiina. \v 50 Tina yʉ Pʉcʉ mʉano macariro to cahmaare yoara. Tó sehe yoaina yʉ bahʉ, yʉ baho, yʉ poco yoaro seheta jira —nire Jesu tinare. \c 13 \s1 Jesu wesere toari masʉno quitire yahuha \r (Mr 4.1-9; Lc 8.4-8) \p \v 1 Tí dachoihta Jesu wʉhʉi jiriro wijaare. Wijaa, bʉcʉpariropʉ waha, bʉcʉpariro dʉhtʉ cahai dujire. \v 2 To ã dujichʉ ñʉa payʉ masa tiro cahapʉ cahmachu wahpata yʉhdʉa, bihsaro yoare Jesure. à bihsachʉ ñʉno dohoriai samu, tiapʉ dujire tiro. Masa sehe padʉroi ducure. \v 3 à jiro payʉ to tʉhotua mehne piti dahre yahure tinare buhero taro. Õ sehe nire tiro: \p —Toari masʉno toaro, to toaa yaparire doca site cũno wahaha. \v 4 To ã doca site cũ wahcãchʉ paye yapari maha dʉhtʉ cahai bora caha sʉha. à bora caha sʉare tí yaparire minichahca duji ta, chʉnocaha. \p \v 5 ’à yoa paye yapari sehe tãa wapa buicã bora caha sʉha. Tãa wapa buicã dihta mariea cureroi dóihta dumaha. \v 6 à duri jipahta, sʉ̃ to tuaro sichʉ, nʉhcori mariaa, ñaia wahaha. \v 7 Paye yapari sehe tja watoi bora caha sʉha. Tja sehe dia yʉhdʉa waha, toaa sehere wajãnocaha. \v 8 Paye yapari sehe noari yahpai bora caha sʉha. Noano dua jia noano dicha tiha. Paye yucʉ cien yapari, paye yucʉ sesenta yapari, paye yucʉ treinta yapari dicha tiha. \v 9 Ahrire tʉho duaina noano tʉhoga mʉsa —nire Jesu. \s1 Jesu quiti mehne to buherire yahuha \r (Mr 4.10-12; Lc 8.9-10) \p \v 10 To ã niri baharo sã to buheina tiro cahai sʉ, sinitui sã tirore: \p —¿Ne, dohseacʉ masare quiti mehne piti dahre buhejari mʉhʉ? —ni sinitui sã. \p \v 11 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Mʉano macariro masa bui pʉhtoro masare to noano sʉho jiare panopʉ macaina ti masierari cjirire mʉsare yʉ buheinare masichʉ yoara Cohamacʉ. Paina sehere ã yoaerara tiro. \v 12 à jiro masiinare masi namochʉ yoarohca tiro. à jia tina sehe noano masiahca. Masieraina sehe mahanocã ti masipachʉta tina sehere masierachʉ yoarohca tiro. \v 13 à jicʉ quiti mehne buheja. Õ sehe jira. Mipʉ macaina ñʉpahta, ñʉeraina cjiri yoaro sehe tjuara. à jia tʉhopahta masierara. Tíre tʉhoeraina yoaro sehe jira tina. \v 14 à jiina jia Isaia cjiro panopʉ macariro to ni joariro seheta yoara tina. Õ sehe ni joaa tiha: \q1 “Õ sehe nina Cohamacʉ: ‘Yʉ yare tʉhonahca mʉsa. \q1 à tʉhopanahta, ne masisi mʉsa. \q1 \v 15 Mʉsa dapu bʉtiina tjuara. \q1 Tuhsʉ, mʉsa cahmo coparire bihara mʉsa, “Tʉhori”, nina. \q1 Mʉsa caparire wihmitjiahna mʉsa, “Ñʉri”, nina. \q1 à yoaerana noano ñʉna masiboa mʉsa. \q1 à yoa tʉhona, masiboa mʉsa. \q1 Mʉsa wacũapʉ noano masiboa. \q1 à masiina baro jina, mʉsa tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtota, yʉhʉre macaboa. \q1 Mʉsa ã macachʉ ñʉno, yʉhʉ sehe mʉsa buhiri tiare cohãboa’, nina Cohamacʉ”, \m ni joaha Isaia cjiro. \p \v 16 ’Mʉsa sehe mʉsa capari mehne ñʉna, masina. Mʉsa cahmo mehne tʉhona, masina. à jina wahcheina jira mʉsa. \v 17 Mʉsare niita nija. Mipʉ mʉsa ñʉare mʉsa tʉhoare panopʉ macaina Cohamacʉ yaina cjiri tuaro ñʉ duamaha. Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri cʉ̃hʉ tíre tuaro ñʉ duamaha. Wiho mejeta ne ñʉeraha. Mipʉ mʉsa tʉhoa cʉ̃hʉre tuaro tʉho duamaha tina. à masi duapahta tíre masieraha —ni yahure Jesu sãre to buheinare. \s1 Jesu wesere toari masʉno quitire yahu pahñoha \r (Mr 4.13-20; Lc 8.11-15) \p \v 18 Baharo Jesu sãre õ sehe ni yahu namore: \p —Tʉhoga mʉsa. Wesere toari masʉno quitire mʉsare yahuihtja. Yʉhʉre tʉhona, noano masiga. \v 19 Doca site cũa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. à jia maha dʉhtʉ cahai boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. Masa noaa buheare tʉhopahta ne masierara. Noaa buheare masa ti tʉhochʉ ñʉno watĩno sehe ta, tí buheare noaa buheare masi dutierara masare. Minichahca tí yaparire ti dota nariro seheta yoara watĩno. \v 20 à yoa tãa wapa buicã boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. à jia masa noaa buheare tʉho, wahchea mehne dóihta tíre tʉho nana. \v 21 à tʉho napahta tãa wapa buicã jia yucʉ nʉhcori mariea yucʉ yoaro seheta ahrina masa cʉ̃hʉ tuaerara. à tuaeraa ñano yʉhdʉa, yʉ yaina ti jiri buhiri paina tinare ti ñano yoachʉ ñʉa yʉ ya sehere duhunocahna. Paina tinare ti ñano yoachʉ tíre cʉ̃no pjaeraa, yʉ yare duhunocahna. \v 22 à yoa tja watoi boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. à jia masa noaa buheare tʉho, ahri yahpa macaare pjíro cahya tʉhotua, niñerure cahĩna. Ti ã yoachʉ tí sehe noaa buheare dʉcatara. Ti ã dʉcatachʉ masa noaa sehere yoaerara. \v 23 à yoa noari yahpai boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. Masa noaa buheare tʉhoa, tíre noano masina. à masiina jia, Cohamacʉ to cahmano seheta noaare yoara tina. Cãina pjíro noaare yoara cien yapari dicha tiro seheta. Paina doca curero noaare yoara sesenta yapari dicha tiro seheta. Paina mahanocã noaare yoara treinta yapari dicha tiro seheta —ni yahure Jesu sãre. \s1 Trigo watoi tja diari quitire yahuha \p \v 24 à yoa pari turi to tʉhotua mehne piti dahre buhere Jesu: \p —Mʉano macariro masa bui pʉhtoro to sʉho jiro õ sehe jira. Wese pʉro to wesepʉ noaa yaparire to toariro seheta jira mʉano macariro masa bui pʉhtoro to sʉho jiro. \v 25 Wese pʉro jipihtina tiro mehne macaina cʉ̃hʉ ti carĩno watoi tirore ñʉ tuhtiriro tara. à taro trigore ti toariroi tjare toaha. Toa tuhsʉ wahaa wahaha. \v 26 Baharo trigo duha. à jiro ti dicha tia cahachʉ waro diaa wahaha. \v 27 à jia wese pʉrore dahra cohtaina tiro cahapʉ sʉ, yahua: “¿Pʉhtoro, noaa yapari dihtare mʉ wesere mʉ toapachʉta, dohse yoa tja cʉ̃hʉ diajari tí wesere?”, niha tina. \v 28 “Yʉhʉre ñʉ tuhtiriro jia tí tjare toaro”, niha wese pʉro. “¿Tjare sã curechʉ cahmajari mʉhʉ?” nimaha tirore dahra cohtaina. \v 29 “Tjare curena tjiga, tjare curemahna ‘Trigo sehere cureri’, nina. \v 30 Trigo tja mehneta bʉcʉawahnosinijaro. Dicha ñaini pja jichʉ, trigo dicha nainare õ sehe niihtja: ‘Tjare cure mʉhtaga. Tuhsʉ mʉsa curerire jʉ̃ga. Baharo trigore pahaga. Paha pahño, tíre yʉ wihbori wʉhʉpʉ cũga’, niihtja tinare”, niha wese pʉro —nire Jesu, quiti mehne yahuro. \s1 Mostaza yapa quitire yahuha Jesu \r (Mr 4.30-32; Lc 13.18-19) \p \v 31 à yoa paye quiti mehne sãre õ sehe ni buhere tjoa: \p —Mʉano macariro masa bui pʉhtoro to sʉho jiro mostaza yapacã yoaro sehe jira. Tí yapacã mahabiari yapacã jira. \v 32 Tí yapacãre wesepʉ to toari baharo, noano dura. à jiro pji curedʉ wahara. à wahachʉ minichahca peri tʉ dʉpʉripʉ suhti suhara. (Tó seheta mʉano macarirore mari pʉhtorore masiina mahainacã ti ji mʉhtapachʉta baharopʉ tina payʉ wahaahca) —ni yahure Jesu. \s1 Pão bʉcʉaro quitire yahuha Jesu \r (Lc 13.20-21) \p \v 33 à yoa paye quiti mehne sãre õ sehe ni buhere tjoa: \p —Mʉano macariro masa bui pʉhtoro to sʉho jiro pão bʉcʉaro yoaro sehe jira. Tíre numino cʉ̃ wajuru trigo pohcare co mehne noano tíre dahra morena pão bʉcʉahtore. To ã yoachʉ pão bʉcʉaro sehe trigore noano sahserʉcʉ sʉra. (Tó seheta pão bʉcʉaro to sahserʉcʉ sʉro seheta mʉano macarirore mari pʉhtorore payʉ masa jipihtiro macaina masiahca) —nire Jesu. \s1 Quiti mehne Jesu to buherire yahuha \r (Mr 4.33-34) \p \v 34 Ahri jipihtiare buhero, quiti mehne yahure Jesu. Quiti marieno yahuerare tiro tinare. \v 35 Ãta yoare tiro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro to ni joariro seheta. Õ sehe ni joaa tiha panopʉ: \q1 “Quiti mehne yahuihtja. \q1 Cohamacʉ ahri yahpare to bajuamehneri baharo ne masare to yahuerari cjirire yahuihtja”, \m ni joaa tiha Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro. \s1 Trigo watoi tja diari quitire yahu pahñoha \p \v 36 à yoa masare coha siti, wʉhʉpʉ sãa wahare Jesu. à jina sã to buheina tiro cahapʉ sʉ, sinitui sã: \p —Trigo watoi tja diari quitire yahu pahñoga sãre —nii sã tirore. \p \v 37 Jesu õ sehe ni yʉhtire sãre: \p —Wese pʉro noaa yaparire toariro yoaro sehe jija yʉhʉ. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro jija. \v 38 Wese sehe ahri yahpa yoaro sehe jira. Noaa yapari dua mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiropʉ jihtina cjihti yoaro sehe jira. Tja sehe watĩno yaina yoaro sehe jira. \v 39 Wese pʉrore ñʉ tuhtiriro tjare toariro watĩno yoaro sehe jira. Tí ñaini pja sehe pihtiri dacho yoaro sehe jira. à jia trigore naina anjoa yoaro sehe jira. \v 40 Tjare ti cure jʉ̃riro seheta pihtiri dacho jichʉ watĩno yainare, pichacapʉ jʉ̃ cohãahca tinare. \v 41 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro yʉ anjoare warocaihtja. Yʉ ã warocachʉ anjoa sehe ñaare yoa dutiinare, ñaare yoainare pʉhtoro yʉ sʉho jiropʉre jimarinare na wioahca. \v 42 Na wio tuhsʉ pichacapʉ cohãahca tinare. Tópʉ tina tuaro tii, cahyaa mehne bahca dihoahca. \v 43 à jia Cohamacʉ yaina ti Pʉcʉro pʉhtoro to sʉho jiropʉ jiahca. Tói jia, sʉ̃ dacho macariro yoaro sehe noano buhriaahca tina. Ahrire noano tʉhoga mʉsa —ni yahure Jesu. \s1 Noa yʉhdʉare to nʉorire to bocari quitire yahuha \p \v 44 à yoa paye quiti mehne õ sehe ni yahure tjoa: \p —Mʉano macariro masa bui pʉhtoro to sʉho jiro niñeru to nʉori yoaro sehe jira. Masʉno tíre wesepʉ wacũeno boca, pari turi tíre nʉo namona. à yoaro tuaro wahcheha tiro. à jiro to bocari cjirire nano taro, tí wesere nuchʉ duaha. à nuchʉ duaro to yare dua pahño, tí wesere nuchʉha. Mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiro to bocari cjiri yoaro sehe jiha. (To bocarire to cahma yʉhdʉariro seheta mʉano macarirore masa bui pʉhtorore noano ti masini baharo masa tuaro cahmana tirore) —ni yahure Jesu. \s1 Wapa bʉjʉri yapa quitire yahuha \p \v 45 à yoa paye quiti mehne õ sehe ni yahure tjoa: \p —Mʉano macariro masa bui pʉhtoro to sʉho jiro wapa bʉjʉa yaparire perla wama tia yaparire nuchʉriro yoaro sehe jira. \v 46 Tí yaparire macano noa yʉhdʉri yapare bocaha. à bocaro, tí yapare nuchʉ duaro, jipihtia to yare dua pahñono wahaha. à dua tuhsʉ tí yapare wapa bʉjʉri yapare nuchʉra. (Tí yapare tuaro to cahmariro seheta mʉano macarirore masa bui pʉhtorore noano ti masini baharo masa tuaro cahmana tirore) —nire Jesu. \s1 Wañʉno quitire yahuha \p \v 47 à yoa paye quiti mehne Jesu õ sehe ni yahure tjoa: \p —Mʉano macariro masa bui pʉhtoro to sʉho jiro wañʉno ti docañodʉ yoaro sehe jira. Tʉ wañʉno mehne payʉ wahi soro jiinare ñahana. \v 48 Tʉ to wahpaa wahachʉ wahi wajãina sehe tʉre padʉropʉ waja maja, noaina wahire besera. Noainare ti pʉhʉsepʉ bese sãana. Ñaina wahire cohãnocahna. \v 49 Pihtiri dacho jichʉ õ sehe jirohca. Anjoa sehe masare beseahca. Ñainare na wioahca noaina cahapʉ jimarinare. \v 50 Na wio, tinare pichacapʉ cohãahca. Tói tina tii, tuaro cahyaa mehne bahca dihoahca ñaina sehe —ni yahure Jesu. \s1 Mʉna buheare, wahma buhea cʉ̃hʉre yahuha \p \v 51 To ã ni yahuri baharo tiro õ sehe ni siniture sãre: \p —¿Ahri jipihtiare tʉhojari mʉsa? —ni siniture tiro. \p —Tʉhoja sã —ni yʉhtii sã. \p \v 52 Sã ã nichʉ tiro yahure sãre: \p —Judio masare buheina mʉano macariro masa bui pʉhtoro to sʉho jirore buhea, pʉaro buheare yahura. (Panopʉ ti buhea cʉ̃hʉre mipʉ ti buhea cʉ̃hʉre yahura.) Tina, Judio masare buheina wʉhʉ pʉro yoaro sehe jira. Tiro to wʉhʉi jiare noare na wioro, wahmaare, mʉnaa cʉ̃hʉre na wiora tiro —nire Jesu sãre. \s1 Jesu Nazarepʉ wahaha \r (Mr 6.1-6; Lc 4.16-30) \p \v 53 Tí quitire to buheri baharo, wahai sã tiro mehne. \v 54 Waha, to bʉcʉari macapʉ sʉhi. Tópʉ sʉ, judio masa mari buhea wʉhʉsepʉ buhere tiro. To ã buhechʉ tʉhoa, tʉho cʉaa wahare tina. \p —Cuenah, ¿ahriro nohopʉ tʉhoari ahri buheare? ¿Dohsearo noano masi pahñojari ahriro? Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñona tiro to basi. \v 55 Ahriro taboa dahrari masʉno macʉno jimanaro. à yoa to pocoro María jimanaro. à yoa Santiago, José, Simo, Juda, to bahana jimanabʉ. \v 56 Mipʉre to bahana numia ahri macai jira. à jiro tiro mari yoaro sehe jiriro tjira. ¿Ã jiparota nohopʉ tʉhoari tiro ahri buheare? —ni durucure tina ti basi. \p \v 57 à jia tina tirore cahmaerare. Ti ã cahmaerachʉ ñʉno õ sehe nire Jesu tinare: \p —Cohamacʉ yare yahu mʉhtarirore paina ño payora. Ti ã ño payopachʉta to ya maca macaina, to coyea tirore ño payoerara. à jina yʉhʉre ño payoerara mʉsa õi yʉ bʉcʉariro jichʉ —nire tiro tinare. \p \v 58 à jiro tirore ti wacũ tuaerachʉ ñʉno “Cohamacʉ macʉno jira”, ti ni duaerachʉ ñʉno, tí macai Cohamacʉ tuaa mehne payʉ tahari yoa ñoerare Jesu. \c 14 \s1 João bautisariro cjiro to yariarire yahuha \r (Mr 6.14-29; Lc 9.7-9) \p \v 1 Tí pjare Herode Galilea macariro pʉhtoro Jesu to yoarire tʉhorocaha. \v 2 à tʉhoro õ sehe nimaha: \p —João masare bautisariro yariariro cjiro pari turi bajuaro nica. à jiro mipʉre to bajuari baharo ahri tuaare cjʉara tiro bajuamehneare yoaro —nimaha Herode to cahamacare. (Jesure “Joãota jira”, ni tʉhotumaha tiro Joãore ti wajãri baharo.) \p \v 3-5 Joãore to wajã dutihto pano Herode to bahʉro Felipe namonore namo tiha. To ã yoachʉ ñʉno João bautisariro Herode sehere õ sehe nia timaha: \p —Mʉ bahʉ namonore namo ticʉ Cohamacʉ dutiare yʉhdʉrʉcai nina mʉhʉ —nia timaha João. \p To ã niri buhiri Herode tirore wajã duamaha. “ ‘João Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jira’, ni tʉhotura judio masa” nino, tina sehere cuiha Herode. “Joãore yʉ wajãchʉ tina suaboca” nino, tinare cuiha. à cuiro Joãore wajã duaeramaha. à wajã duaeraparota Herode tirore ñaha dʉhte duti, peresu yoaha. To namono Herodia to dutiro mehne ã yoaha. \v 6 à yoa Herode to masa bajuari dacho jichʉ bose nʉmʉ yoaha tiro. Tói Herodia macono bose nʉmʉ wihiina ti ñʉrocaroi basa ñoha. To ã basa ñochʉ ñʉno Herode wahcheha. à wahchero ticorore õ sehe niha: \p \v 7 —Cohamacʉ mehne potocã niita nija. Yʉhʉre mʉ sinino purota waihtja yʉhʉ mʉhʉre —niha jʉna Herode sehe Herodia maconore. \p \v 8 To ã nichʉ tʉhoro Herodia to maconore to sinihtore yahuha ticorore. To ã yahuchʉ to macono sehe õ sehe ni siniha Herodere: \p —João masare bautisariro dapure cjã ta dutiga. à yoacʉ waparo mehne tí dapure waga yʉhʉre —niha ticoro. \p \v 9 To ã nichʉ tʉhoro Herode tuaro cahyaha. Masa ti ñʉrocaroi “Waihtja mʉhʉre”, niha tiro. à jiro tiro bʉo tiro “Mʉhʉre to dapure waeraja”, ni masieraha ticorore. à jiro ticoro to dutiriro seheta Herode sehe to cahamacare Joãore wajã dutiha. \v 10 João dapure cjã taroca dutiha jʉna. \v 11 à cjã ta tuhsʉ, waparo mehne to dapure na taha tina. Herodia maconore to dapure ti wachʉ, ticoro sehe to pocorore yʉhdoha tjoa. \p \v 12 Ti ã yoari baharo João buheina ta, to pjacʉre masa copapʉ na cũha. à cũ tuhsʉ, tina tíre Jesure yahua tare. \s1 Cinco mil bui masare chʉa waha Jesu \r (Mr 6.30-44; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14) \p \v 13 Ti ã ni yahuchʉ tʉhoro, Jesu sã mehne dohoriai samu, masa marienopʉ sʉho wahare. Jesu tópʉ to wahachʉ tʉhoa, masa ti ya macaripʉ jirina ta, mahapʉ tirore nʉnʉ ti wahcãre. \v 14 Tuhsʉ, sã wahã sʉri baharo tiro payʉ masare ñʉno, pja ñʉre tinare. à pja ñʉno tina mehne macaina dohatiinare noaina wahachʉ yoare. \v 15 Ñamichahapʉ sã to buheina tirore õ sehe nii: \p —Ñamichahapʉ jira. Õ masa marienopʉ jira. à jicʉ macaripʉ masare ti chʉhtire nuchʉ dutiga ti puhi tihti cjihtire —nimai sã tirore. \p \v 16 Jesu yʉhtire sãre: \p —Wahaea tjijaro tina. Mʉsa basita chʉare waga tinare —nire sãre. \p \v 17 —Cʉ̃ wamomaca pihtia pão curi, pʉaro wahi mehne jira sãre. Tí dihtare cjʉaja sã —ni yʉhtii sã. \p \v 18 —Tíre yʉhʉre na tahga mʉsa —nire sãre. \p \v 19 To ã nichʉ tʉhona na wahcãhi sã to cahai. Sã na sʉri baharo tja bui masare tiro duji dutire jʉna. Ti dujichʉ cinco pão curire, pʉaro wahire na, mʉanopʉ ñʉ mʉo, Cohamacʉre “Noana”, nire. à ninota pão curire nuha, sãre to buheinare ware. To ã wachʉ sã sehe tíre masare witii. \v 20 à jia jipihtina noano chʉ, yapi yʉhdʉa wahare. Ti yapi wahyorire doce pʉhʉse waro na cahmachu, wahpo dapoi sã to buheina. \v 21 Tói tíre chʉrina mʉa dihtare mari quihõchʉ cinco mil mʉa jire. Numia, macanacã cʉ̃hʉ jire. \s1 Jesu co bui ducu wahcãha \r (Mr 6.45-52; Jn 6.16-21) \p \v 22 Baharo sãre to buheinare Jesu bʉcʉpariro pa bʉhʉsehe coapʉ pahãyu dutire masare to coha sitiro watoi. \v 23 Coha siti tuhsʉ, tʉ̃cʉpʉ mʉja, Cohamacʉre sinino wahaha. Ñamine tói tiro cʉ̃irota jiha. \v 24 Tí pjaihta bʉcʉpariro dacho macai dohoria mehne pahãrucuna nimai sã. Wihnono tuaro ta, pahcõri bʉjʉa wahcã, dohoriare cjã sãare. \v 25 Wihnono tuaro to wãchʉ bohrea mʉja tahto pano Jesu co bui ducu tare sã cahapʉ jʉna. \v 26 Sã cahapʉ to tachʉ ñʉna cui nii sã. à cuina sañurucumai sã: \p —Yariariro cjiro pjacʉ jira —ni sañurucumai sã. \p \v 27 Sã ã cuichʉ ñʉno Jesu õ sehe nire: \p —Ne yʉhʉre ñʉ cʉaena tjiga. Yʉhʉta jija —nire sãre. \p \v 28 To ã nichʉ tʉhoro Pedro õ sehe nire tirore: \p —Pʉhtoro, potocãta mʉhʉta jicʉ, co bui yʉhʉre mʉ cahapʉ ducu wahcã dutiga —nire tiro. \p \v 29 —Taga —ni yʉhtire tiro sehe. \p To ã nichʉ Pedro dohoriapʉ jiriro co bui dʉcʉ sʉ Jesu cahapʉ ducu wahcãmare. \v 30 Wihnono tuaro to tachʉ ñʉno cuire tiro. à cuiro diha boraa wahamare. \p —Yʉhʉre yoadohoga pʉhtoro —ni sañurucure tiro Jesure. \p \v 31 To ã nichʉta to wamomacare ñaha: \p —Mahanocã wacũ tuara mʉhʉ yʉhʉre. ¿Dohseacʉ yʉhʉre wacũ tuaerajari mʉhʉ? —nire tiro Pedrore. \p \v 32 To ã niri baharo dohoriapʉ samu tare tina. Ti ã samu tari baharo wihnono yʉsʉ borare. \v 33 à jina sã to buheina dohoriapʉ jiina na tuhucua caha sʉ, Jesure ño payoi: \p —Potocãta mʉhʉ Cohamacʉ macʉnota jira —nii sã tirore. \s1 Genesare macaina dohatiinare yʉhdoha Jesu \r (Mr 6.53-56) \p \v 34 à yoarina cjiri pahã, Genesare wama tiri yahpapʉ sʉi. \v 35 Tó macaina Jesure ñʉ masire. à masia tó cahai jiinare Jesu to wihirire yahu site pahñore. à ti yahu sitechʉ tʉhoina payʉ dohatiinare tiro cahapʉ na tare. \p \v 36 —Mʉ suhtiro dʉhtʉ caha dihtare sãre ñaha ñʉ dutiga —ni sinire tina Jesure. à jia to suhtirore ñaha ñʉinape tópeinata noaina wahare. \c 15 \s1 Masa ñaina wahachʉ yoaare yahuha Jesu \r (Mr 7.1-23) \p \v 1 à yoa Jerusalẽ macaina, fariseo curua macaina, marine judio masare buheina mehne Jesu cahapʉ wihia, õ sehe ni siniture tirore: \p \v 2 —¿Dohse yoa mari ñʉchʉsʉma cjiripʉ ti yoa dutiriro seheta yoaerajari mʉ buheina sehe? Tina ti chʉhto pano ti dutiriro seheta wamo cosaerara —nire tina Jesure. \p \v 3 Jesu õ sehe ni yʉhtire tinare: \p —¿Mʉsa sehe dohse yoana Cohamacʉ dutia sehere yoaerajari mʉsa? ¿Dohse yoana mari ñʉchʉsʉma cjiri panopʉ macaina ya dutia dihtare yoajari mʉsa sehe? \v 4 Õ sehe nina Cohamacʉ: “Mʉsa pʉcʉsʉmare ño payoga”, nina. “Cʉ̃iro to pʉcʉsʉmare ñaare quiti dahreriro jiro tí buhiri paina ti wajãhtiro cjihto jirohca”, nina Cohamacʉ. \v 5 To ã nipachʉta õ sehe ni dutira mʉsa sehe ti pʉcʉsʉmare yoadoho dutierana: Ti pʉcʉsʉmare ti waborire Cohamacʉ sehere wa dutira mʉsa. à ni buhemana mʉsa. \v 6 à buhena ti pʉcʉsʉmare ño payochʉ yoaerara mʉsa. Mʉsa ã yoana Cohamacʉ dutiare yʉhdʉrʉcana nina mʉsa, mari ñʉchʉsʉma cjiri panopʉ macaina ya dutia dihtare yoana. \v 7 Masa ti baharo bʉhʉsehei ñano yoa cohtaina jira mʉsa. Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Isaia cjiro mʉsare potocãta yahu joaa tiha panopʉre: \q1 \v 8 “Ahrina masa yʉhʉre noano durucupahta ti tʉhotuare yʉhʉre ne ño payoerara. \q1 \v 9 à jia yʉhʉre ti ño payoa ne yaba cjihti jierara. \q1 ‘Cohamacʉ ya dutia jira ahri’, ni mahño buhera ti ya buhea sehere”, \m ni joaa tiha Isaia cjiro —nire Jesu fariseo curua macainare, mari coyea judio masare buheina cʉ̃hʉre. \p \v 10 à ni tuhsʉ to cahapʉ paina cʉ̃hʉre pjiroca, õ sehe nire: \p \v 11 —Yʉhʉre tʉhona taga. Tuhsʉ, yʉ niare noano tʉho ñahaga mʉsa. Mʉsa dʉserihi sãa sehe mʉsa chʉa sehe mʉsare buhiri tichʉ yoaerara. Mʉsa ñaa durucua sehe mʉsa dʉseri wijaa sehe mʉsare buhiri tichʉ yoara —nire Jesu. \p \v 12 To ã ni buheri baharo sã to buheina sehe tirore yahui: \p —Mʉ ã nichʉ tʉhoa fariseo curua macaina suaa nire —ni yahui sã tirore. \p \v 13 Tíre tʉhoro, õ sehe ni yʉhtire sãre: \p —Tina fariseo curua macaina toaa yucʉ yoaro sehe jira. Yʉ Pʉcʉ mʉano macariro jipihtia toaa yucʉre to toaerari cjirire nʉhcori mehneta cure, cohãnohca. Ãta yoarohca tinare. \v 14 Tinare ã ñʉnocahga mʉsa. Tina capari ñʉeraina ti ñʉ masieraro seheta ne Cohamacʉ yare masierara. à jia pichacapʉ wahaahca. à masierapahta paina masierainare buhe duamana. à jia tina, ti buheina cʉ̃hʉ soro jia buheare cahmaahca, capari ñʉeraina painare tʉã wahcã, jipihtina copapʉ ti borariro seheta —nire Jesu. \p \v 15 To ã nichʉ tʉhoro Pedro õ sehe nire: \p —Ahri quitire masa ti dʉseri wijaa quitire yahu namoga sãre tjoa —nire tiro Jesure. \p \v 16 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —¿Ne, tʉhoerasinijari mʉsa? \v 17 Masa ti chʉare chʉchʉ tí ti dʉseroi sãahna. à jia ti pjaropʉ sãa sʉ, yʉhdʉ wijaa wahara. Wiho waro jira. Mari chʉa marine buhiri tichʉ yoaerara, Cohamacʉ to ñʉchʉ. ¿Ahrire masierajari mʉsa? \v 18 Masa ti dʉseroi wijaa, ti durucua sehe ti tʉhotuapʉ tara. Ti durucua sehe ñaa jia masare buhiri tichʉ yoara. \v 19 Ñaa tʉhotua, masare wajãa, pairo namono mehne ñano yoaa, ñano yoaa numia mehne ñano yoaa, yacaa, mahñoa, masare ñano quiti dahrea masa ti tʉhotuapʉ tara. \v 20 Tí ñaa sehe masare buhiri tichʉ yoara. Wiho mejeta mari ñʉchʉsʉma cjiri ti yoaa tiriro cjiro seheta masa wamo cosaerapahta ti chʉchʉ tí masare buhiri tichʉ yoaerara —nire Jesu. \s1 Judio masono jieraricoro Jesure wacũ tuaha \r (Mr 7.24-30) \p \v 21 à ni buhe tuhsʉ, sãre sʉho wahare tjoa. Tiro wama tiri maca cahapʉ Sidõ wama tiri maca cahapʉ sʉi sã. \v 22 Sã tópʉ sʉchʉ Canaa yahpa macaricoro tói jiricoro Jesu cahapʉ wihiro, sañurucure: \p —Pʉhtoro, Davi panamino masare yʉhdʉchʉ yoahtiro, yʉhʉre pja ñʉga mʉhʉ. Yʉ macore yʉhdʉchʉ yoabasaga mʉhʉ. Yʉ maco watĩno to cohtotaricoro, ñabiaro yʉhdʉra ticoro —ni sañurucure to pocoro. \p \v 23 To ã nipachʉta Jesu ticorore yʉhtierare. To ã yoachʉ ñʉna sã to buheina sehe tirore õ sehe nimai: \p —Waha dutiga ticorore. Nu cariboro bisica —nimai sã. \p \v 24 Sã ã nichʉ tʉhoro Jesu õ sehe ni yʉhtire ticorore: \p —Israe masare Cohamacʉre masieraina dihtare yoadoho dutiro warocare yʉ Pʉcʉ yʉhʉre —nire tiro. \p \v 25 To ã nipachʉta Jesu dahpori cahai na tuhcua caha sʉre ticoro tirore ño payoro. \p —Pʉhtoro, yoadohoga yʉhʉre —nire ticoro. \p \v 26 Jesu õ sehe ni yʉhtire ticorore: \p —Õ sehe jira ahri: Wahmanore wʉhʉ pʉro pohna ya chʉare dieyacãre yʉ wa mʉhtachʉ tó wahaerara. (Israe masa yare pa yahpa macainare yʉ wa mʉhtachʉ tó wahaerara) —nire Jesu ticorore piti dahre yahuro. \p \v 27 —à tjira pʉhtoro. à jipachʉta dieyacã cʉ̃hʉ wʉhʉ pʉro mesa docai ti chʉ site boroare chʉ cohtara tinacã cʉ̃hʉ. (Pa yahpa macaricoro yʉ jipachʉta yʉhʉ cʉ̃hʉre yoadoho masina mʉhʉ) —ni yʉhtire ticoro. \p \v 28 To ã nichʉ tiro õ sehe ni yʉhtire: \p —Ne numino, mʉhʉ yʉhʉre tuaro wacũ tuara. Mʉ cahmano seheta ã waharohca —nire Jesu ticorore. \p To ã nichʉta dóihta noaricoro wahare to macono. \s1 Payʉ dohatiinare noaina wahachʉ yoaha Jesu \p \v 29 à ni tuhsʉ sãre sʉho waha, Galilea wama tiri bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ sʉho sʉre tjoa. Sʉ, mahadʉcã tʉ̃cʉre mʉja, tʉ buipʉ dujire. \v 30 Tói to jichʉ payʉ masa tini masierainare, capari ñʉerainare, cʉ̃ bʉhʉsehe ñano dahporo tiinare, durucu masierainare, payʉ paina dohatiinare tiro cahapʉ na wihire masa. Na wihi tuhsʉ Jesu dahpori cahai duhu cũre tina. Ti ã duhu cũri baharo noaina wahachʉ yoare Jesu tinare. \v 31 To ã yoachʉ ñʉa masa ñʉ cʉaa wahare. Durucu masieraina ti durucuchʉ ñʉa, cʉ̃ bʉhʉsehe ñano dahporo tiina noaina ti wahachʉ ñʉa, tini masieraina ti tinichʉ ñʉa, capari ñʉeraina ti ñʉchʉ ñʉa, cʉaa wahare tina. à jia õ sehe nire: \p —Israe masa mari pʉhtoro, Cohamacʉ tuariro, noariro jira —ni ño payore tina Cohamacʉre. \s1 Cuatro mil masare chʉare waha Jesu \r (Mr 8.1-10) \p \v 32 To ã yoari baharo Jesu sãre to buheinare to cahapʉ pjiroca, õ sehe nire: \p —Ahrina masa yʉhʉ mehne tia dacho waro ji tuhsʉra. à yoa tinare ti puhi mariahna. Ti puhi mariachʉ ñʉcʉ tinare pja ñʉja. “Tinapʉ jʉca baaina, mahai borari”, nicʉ tinare chʉa marieno ti wʉhʉsepʉ waha duti duaeraja. à jicʉ tinare puhi wa duaja —nire tiro. \p \v 33 To ã nichʉ sã to buheina tirore sinitu ñʉi: \p —¿Dohse yoa mari õre masa marienopʉre pãore boca wabocari mari? —nii sã tirore. \p \v 34 —¿Nohope curi pão curire cjʉajari mʉsa? —nire Jesu. \p —Siete curi, wahi cʉ̃hʉre mahainacã cjʉaja —ni yʉhtii sã. \p \v 35 Sã ã nichʉ tiro masare yahpai duji dutire. \v 36 Tuhsʉ siete pão curire, wahicã cʉ̃hʉre na, Cohamacʉre “Noana”, nire. à ninota pão curire nuha, sãre to buheinare ware. à jina sã sehe tí chʉare masare witii. \v 37 à jia masa tíre chʉ, yapi yʉhdʉa wahare. Ti yapi wahyorire siete pʉhʉse waro wahpo dapoi sã. \v 38 Tói chʉrinare mʉa dihtare mari quihõchʉ cuatro mil waro mʉa jire. Numia, macanacã cʉ̃hʉ jire. \v 39 Ti ã chʉ tuhsʉchʉ Jesu masare waha dutire. à ni tuhsʉ dohoriapʉ samu, Magadán wama tiri yahpapʉ sãre sʉho sʉre. \c 16 \s1 Fariseo curua macaina, saduceo curua macaina cʉ̃hʉ Cohamacʉ tuaa mehne Jesu to yoa ñochʉ ñʉ duamaha \r (Mr 8.11-13; Lc 12.54-56) \p \v 1 à yoa fariseo curua macaina, saduceo curua macaina mehne Jesu cahapʉ wihire. To ñano yoachʉ ñʉ duamare tirore yahusã duaa. à jia tina tirore Cohamacʉ tuaa mehne yoa ño dutimare to masierachʉ ñʉ duaa, “Cohamacʉ warocariro jierara”, nia taa. \v 2 Ti ã yoa dutichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtire tinare: \p —Ñamichahapʉ sʉ̃ sãachʉ to noano sohãchʉ ñʉna “Noari ñami jirohca”, nina mʉsa. \v 3 Tuhsʉ, bohrearo ñichuri dacho to jichʉ ñʉna “Coro tarohca”, nina mʉsa. à noano masiina jipanahta Cohamacʉ tuaa mehne mʉsare yʉ yoa ñochʉ ñʉpanahta ne tíre noano masierara mʉsa. \v 4 Mipʉ macaina ña yʉhdʉina Cohamacʉre cahmaeraina Cohamacʉ tuaa mehne yʉ yoa ñochʉ ñʉ duamana. Yoa ñosi yʉhʉ. Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro Jona cjiro to dohse waharirore masi tuhsʉre mʉsa. Tí dihtare ñoihtja mʉsare —ni yʉhtire Jesu. \p à ni yahu tuhsʉ sʉho wahaa wahare tjoa. \s1 Fariseo curua macaina, saduceo curua macaina ti ñaa buheare yahuha Jesu \r (Mr 8.14-21) \p \v 5 Bʉcʉparirore sã pahãna, pãore bo pahã tari jihti sã. \v 6 à jiro Jesu sãre õ sehe ni yahure: \p —Noano yoanohbʉ. Fariseo curua macaina, saduceo curua macaina ti pão bʉcʉarore ñʉna noano yoaga. Cua nina tí —ni yahure. \p \v 7 To ã nichʉ tʉhona tʉho wisia wahana, sã basi tíre õ sehe ni durucui: \p —Mari pãore mari na taerachʉ ñʉno ã nipʉcʉ tiro —nimai sã, sã basi. \p \v 8 Sã ã nirire masino, sãre õ sehe ni siniture: \p —¿Dohse yoana pão sehere wacũjari mʉsa? Mahanocã waro yʉhʉre wacũ tuara mʉsa. \v 9 ¿Masierasinijari mʉsa? ¿Cinco mil mʉare cinco pão curire yʉ nuha warire numia cʉ̃hʉre yʉ warire wacũerajari mʉsa? ¿Ti yapi wahyorire doce pʉhʉse waro mʉsa wahpo daporire wacũerajari mʉsa? \v 10 ¿Ã jicʉ siete pão curire nuha, cuatro mil mʉare yʉ warire numia cʉ̃hʉre yʉ warire wacũerajari mʉsa? ¿Nohope pʉhʉse waro mʉsa wahpo daporire wacũerajari mʉsa? \v 11 ¿Ã jina pão bʉcʉarore yʉ yahuchʉ dohse yoana noano tʉhoerari mʉsa? à nicʉ pão warore nicʉ nieraja. Fariseo curua macaina, saduceo curua macaina ti pão bʉcʉarore ñʉna noano yoaga. Cua nina tí —ni yahure sãre tiro. \p \v 12 To ã ni yahuchʉpʉ sã masii. “Pão bʉcʉaro” nino, pão warore nino nierare. à nino fariseo curua macaina, saduceo curua macaina ti buheare nino niri jimare sãre. “Ti ya buheare tʉhoena tjiga”, nino nire. \s1 Jesu potocã Cristo to jiare Cohamacʉ warocariro to jiare yahuha Pedro \r (Mr 8.27-30; Lc 9.18-21) \p \v 13 à yoa Jesu mehne wahana, Cesarea Filipo wama tiri maca cahai jia macaripʉ sʉi sã. Tuhsʉ, macapʉ sã sʉri baharo Jesu sãre to buheinare siniture: \p —¿Diro baro jicari yʉhʉ masa yʉhʉre ti tʉhotuchʉ? —ni siniture tiro. \p \v 14 —“João masare bautisariro jira”, nina mʉhʉre. Paina “Elia jira”, nina. à yoa paina sehe tjoa, “Jeremía jiboca o pairo Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro jiboca”, nina —ni yʉhtii sã tirore. \p \v 15 —¿Mʉsa sehe mʉsa tʉhotuchʉ diro baro jicari yʉhʉ? —ni sinitu ñʉre tjoa. \p \v 16 Simo Pedro õ sehe ni yʉhtire: \p —Mʉhʉ Cristo Cohamacʉ warocariro jira. Cohamacʉ catiriro waro macʉnota jira mʉhʉ —ni yʉhtire Simo Pedro. \p \v 17 To ã nichʉ tʉhoro Jesu tirore õ sehe nire: \p —Simo Jona macʉno mʉhʉ wahcheriro jira. Õ sehe ni yʉhʉre mʉ yʉhtichʉ masa ti ni yahuri jierara. Yʉ Pʉcʉ mʉano macariro sehe tíre mʉhʉre masichʉ yoare. \v 18 Mʉhʉre niita nija. Mʉhʉ Pedro wama tiriro jira. (Pedro nino, “tãca”, nino nina.) Ahri tãa wapa bui pjiri wʉhʉre yʉ yoaboriro seheta yʉ yaina sehere pjiri curua jichʉ yoaihca yʉhʉ. à jia watĩno to yaina mehne ne yʉ yainare yʉhdʉrʉcasi. à jia yʉ yaina ne pichacapʉ wahasi. \v 19 Mʉano macariro mari pʉhtoro to sʉho jiro macari sawire mʉhʉre waihtja. à jicʉ ahri yahpare ñaare mʉ yoa dutierachʉ mʉanopʉ cʉ̃hʉre yoa dutisi. Ahri yahpare noaare mʉ yoa dutichʉ mʉanopʉ cʉ̃hʉre yoa dutia jiahca —nire Jesu. \p \v 20 To ã niri baharo sãre to buheinare õ sehe nire: \p —Yʉhʉre “Cristo jira tiro”, ni yahu sitesiniena tjiga painare —ni dutire sãre. \s1 Jesu to yariahtore, to masa wijaahto cʉ̃hʉre yahuha \r (Mr 8.31–9.1; Lc 9.22-27) \p \v 21 Tí pjata Jesu sãre to buheinare noano yahu pahño dʉcare: \p —Jerusalẽpʉ yʉhʉre waharo cahmana mipʉre. Tópʉ mari coyea judio masa bʉcʉna, sacerdotea pʉhtoa, marine judio masare buheina cʉ̃hʉ yʉhʉre ñano yoaahca. Yʉhʉre wajãahca. Ãta ñano yʉhdʉro cahmana yʉhʉre. à jicʉ tia dacho wahaboroi masa wijaaihca —ni yahure sãre tiro. \v 22 To ã nichʉ tʉhoro Pedro sehe pa sehe curerocã Jesure narʉcʉ sʉ, tirore õ sehe nire: \p —Pʉhtoro, mʉ nino sehe ã wahaero tjijaro. Mʉhʉre tina wajãea tjijaro —nimare tiro Jesure. \p \v 23 To ã nichʉ tʉhoro Jesu majarerʉca, tirore õ sehe nire: \p —Satana yoaro sehe durucui nina mʉhʉ. à nii tjiga. Mʉ tʉhotua masa ya jira. Cohamacʉ ya jierara. à jicʉ yʉ yoahtore dʉcata duara mʉhʉ —nire Jesu Pedrore. \p \v 24 To ã niri baharo sãre yahure: \p —Cʉ̃iro yʉ yairo ji duaro, to cahmano yoa duamarine duhunocanohca. Crusapʉ yʉ ñano yʉhdʉhtiro seheta yʉ yairo to jiri buhiri ñano yʉhdʉparota yʉhʉre duhusi. à jiro yʉ yare yoarucuriro jirohca. \v 25 Masʉno yʉhʉre wacũno marieno to mʉ sʉro to cahmano seheta yoariro pichacapʉ waharohca. Tuhsʉ, masʉno yʉ yare ã yoarucuriro jipihtia dachoripe yʉhʉ mehne mʉanopʉ jirucurohca tiro. \v 26 ¿Cʉ̃iro masʉno ahri yahpa macaare jipihtiare cjʉariro Cohamacʉre cahmaeraro pichacapʉ waharo, yabare wapatajari tiro? à jiriro ne wapataerara. Pichacapʉ to wahachʉ ne dohse wapa wiohto basioerara. \v 27 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro yʉ yaina anjoa mehne ahri yahpapʉ tjua tacʉ yʉ Pʉcʉ to si sitea mehne tjua tacʉ jipihtina masare ti ñaa yoari buhiri buhiri dahreihtja. Noaa sehere ti yoachʉ noano yoaihtja tinare. \v 28 Potocã mʉsare yahuihtja. Cãina mʉsa õpʉre jiina mʉsa yariahto pano yʉhʉre yʉ tachʉ yʉ pʉhto sãachʉ cʉ̃hʉre ñʉnahca —ni yahure Jesu. \c 17 \s1 Jesu to pjacʉre cohtotaha \r (Mr 9.2-13; Lc 9.28-36) \p \v 1 à yoa seis dachori baharo Jesu Pedrore, Santiagore to bahʉro João cʉ̃hʉre mʉadʉ tʉ̃cʉpʉ tina dihtare pji mʉjare. \v 2 Mʉanopʉ ti sʉri baharo ti ñʉrocaroi to pjacʉre cohtotaha. To wʉhdʉa sʉ̃ dacho macariro yoaro sehe si siteha. Tuhsʉ, to suhtiro buhriaro yoaro seheta yehsea tiha. \v 3 To ã cohtotachʉ Jesu Moise cjiro, Elia cjiro mehne ti sʉhʉduchʉ ñʉha tina tiaro Jesu buheina. \v 4 à jiro Pedro Jesure õ sehe nimaha: \p —Pʉhtoro, mari õi jichʉ noa duara. Mʉ cahmachʉ tia wʉhʉcã yoaihtja. Mʉ ya wʉhʉcã, Moise ya wʉhʉcã, Elia ya wʉhʉcã yoaihtja —nimaha tiro. \p \v 5 To ã nino watoi me curua noano si sitea me ti bui duji pja wihiha. To ã duji pja wihichʉta, me curua watoi õ sehe nino coa taha: \p —Ahriro yʉ macʉ yʉ cahĩriro jira. Tiro mehne wahcheja. Tirore tʉhoga —nino coa taha. \p \v 6 à nino coa tachʉ tʉhoa to buheina cʉaa waha, yahpai doca caha sʉha. \v 7 Ti ã wahari baharo Jesu tina cahapʉ sʉ, tinare bʉa carerota, õ sehe niha: \p —Wahcãrʉcaga mʉsa. Mipʉre mʉsa ñʉrire, mʉsa tʉhori cʉ̃hʉre cuiena tjiga —niha tiro tinare. \p \v 8 To ã nichʉ tina ñʉroca, Jesu dihtare ñʉha. Ti ñʉrina cjiri sehe marieraha jʉna. \p \v 9 à jia tʉ̃cʉpʉ ti duji tachʉ Jesu tinare tuaro mehne õ sehe niha: \p —Michapucacã yʉ ã waharire painare yahuena tjiga. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro yʉ yaria masa wijaari baharo tíre painare yahuga mʉsa —niha Jesu. \p \v 10 To ã niri baharo Pedro cʉ̃hʉ tirore õ sehe ni sinituha: \p —“Cristo masare yʉhdohtiro to tahto pano Eliare ta mʉhtano cahmana”, nina marine judio masa buheina. ¿Dohse jiro baro ã nijari tina? —ni sinituha tina tirore. \p \v 11 Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Potocã tjira. Eliare ta mʉhta dutire Cohamacʉ, jipihtiare cahno mʉhtahtirore. \v 12 Õ sehe nicʉ mʉsare nii nija. Elia wihi tuhsʉre. To ã wihipachʉta tina tirore ne ñʉ masierare. à jia ti dohse yoa duaro ñano yoari jire tirore. Ãta yoaahca yʉhʉ cʉ̃hʉre. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro jija. Ti ã yoachʉ ñano yʉhdʉihca yʉhʉ —niha Jesu. \p \v 13 To ã ni yahuchʉ tina noano tʉhoha. “Elia” nino, João bautisarirore nino niha. Tíre masiha tina. \s1 Jesu ñama yaria mʉnare dohatirirore yʉhdoha \r (Mr 9.14-29; Lc 9.37-43) \p \v 14 à yoa payʉ masa cahapʉ ti duji tachʉ ñʉno cʉ̃iro mʉno Jesu cahapʉ sʉ, na tuhcua caha sʉre. \p \v 15 —Pʉhtoro, yʉ macʉcãre pja ñʉga. Tiro ñama yaria mʉnare dohatiriro jira. à jiro tiro ñabiaro yʉhdʉra. Payʉ tahari pichacapʉ bora sʉ caha mʉjana tiro. Cãa tahari diapʉ bora ñoja mʉjana. \v 16 à jicʉ mʉ buheina cahapʉ tirore na sʉmahi. Tina tirore noariro wahachʉ yoa masierare —nire tiro Jesure. \p \v 17 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Mipʉ macaina, mʉsa ñaa buhiri tiina jira. Yʉhʉre ne wacũ tuaerara. Yoabiari pja mʉsare buhemaja yʉhʉ. ¿Noho puro yoari pja yʉhʉre mʉsa caribobocari? Tirore na tahga yʉhʉre —nire Jesu. \p \v 18 à jiro watĩnore to tuhtichʉta watĩno sehe masʉnocãre sãariro cjiro wahaa wahare. To ã wahari baharocãta noariro wahare tiro. \p \v 19 Baharo sã to buheina sã sahsero jina Jesure õ sehe ni sinitui: \p —¿Dohse yoana sã sehe ahriro sehere watĩnore cohã masierari, mʉ tʉhotuchʉ? —ni sinitui sã. \p \v 20 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Yʉhʉre mahanocã wacũ tuara mʉsa. Potocã mʉsare yahuita nija. Mostaza yapacã mahari yapacã jiparota duropʉ pjidʉ wahara. To ã wahariro seheta Cohamacʉre wacũ tuana õ sehe wahachʉ yoa masinahca mʉsa. Ahdʉ tʉ̃cʉre “Sohõpʉ wahaga”, mʉsa nichʉ, waharohca. Cohamacʉre tó seheta wacũ tuana, jipihtiare yoa masina mʉsa. \v 21 [Wiho mejeta ahriro baro watĩnore mʉsa cohã duana Cohamacʉre tuaro sinino cahmana mʉsare. à yoa duana chʉ duhuro cahmana mʉsare Cohamacʉre sinina tana] —nire Jesu sãre. \s1 Pari turi Jesu to yariahtore, to masahtore yahuha \r (Mr 9.30-32; Lc 9.43-45) \p \v 22 à yoa Galilea yahpapʉ sã tinichʉ, Jesu sãre õ sehe ni yahure: \p —Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro jija. Masa yʉhʉre ñaha, painapʉre yʉhʉre waahca. \v 23 à ti wari baharo yʉhʉre wajãahca tina. à ti wajãricʉ tia dacho wahaboroi masa wijaaihca —ni yahure tiro sãre. \p To ã ni yahuchʉ tʉhona tuaro cahyai sã. \s1 Cohamacʉ wʉhʉ macaa wapa cjihtire sinituha paina \p \v 24 à jina Capernaupʉ sã sʉchʉ, Cohamacʉ wʉhʉ macaa cjihtire wapa na cohtaina Pedro cahapʉ sʉ, tirore õ sehe ni sinitu ñʉre: \p —¿Mʉsare buheriro Cohamacʉ wʉhʉ macaa wapa cjihtire wapajari tiro? —ni siniture tina. \p \v 25 —Wapara tiro —ni yʉhtire Pedro. \p To ã niri baharo wʉhʉpʉ to sãachʉ Jesu õ sehe ni sinitu mʉhtare Pedrore: \p —¿Simo, dohse ni tʉhotujari mʉhʉ? ¿Ahri yahpa macaina pʉhtoa yabaina sehere wapa cahmajari, mʉ tʉhotuchʉ? ¿Tina mehne macainare wapa cahmajari? ¿O pa yahpa macaina sehere wapa cahmajari, mʉ tʉhotuchʉ? —ni siniture tiro Pedrore. \p \v 26 —Pa yahpa macaina sehere wapa cahmana —ni yʉhtire Pedro. \p To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahure: \p —à jiro pʉhtoro to ya yahpa macainare wapa cahmaerara. \v 27 à jipachʉta wapa na cohtainare suachʉ yoa duaeraja mari. à jina wapanahca tinare. Bʉcʉpariropʉ wahaga. Tópʉ sʉ, yohgari canore doca ñoga. à yoacʉ wahi mʉhʉre chʉrirore tʉãga. To dʉseropʉ niñeru tʉre bocaihca mʉhʉ. Tí tʉ quihõno wapa tiri tʉ jirohca. Yʉhʉre, mʉhʉ cʉ̃hʉre Cohamacʉ wʉhʉ macaina ti wapa cahmachʉ noano quihõno mʉ sʉrohca tí tʉ. Tí tʉre bocacʉ mari wapamonore wapai wahaga —nire Jesu Pedrore. \c 18 \s1 Jesu buheina tina mehne macarirore pʉhtoro sõ duaa nimaha \r (Mr 9.33-37; Lc 9.46-48) \p \v 1 Tí pjare sã to buheina Jesu cahapʉ sʉ, õ sehe ni sinitui tirore: \p —¿Mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiropʉre sã mehne macariro diro baro sehe wahabocari pʉhtoro? —ni sinitui sã. \p \v 2 Sã ã nichʉ Jesu nijinocãre pjiroca, tirocãre sã panoi duhu dapore. Duhu dapo tuhsʉ, sãre õ sehe nire: \p \v 3 —Potocã mʉsare yahu bahrañoihtja. Ahrina macanacã Cohamacʉre ti pʉhtoro waro tʉhotura. à jina mʉsa cʉ̃hʉ pano mʉsa tʉhotumari cjirire cohtotaerana, tinacã yoaro sehe tʉhotuerana mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiropʉre wahasi mʉsa. \v 4 à jiro mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiropʉre niji siaroca yoariro painare yʉhdʉrʉca duaerariro ahriro nijinocã yoaro sehe tʉhoturirota paina bui pʉhtoro wahara. \v 5 à jina yʉ yare yoana tana õ sehe jiinacãre cahmana, yʉhʉ cʉ̃hʉre cahmana mʉsa —ni yahure Jesu. \s1 Ñaare yoachʉ cua nina \r (Mr 9.42-48; Lc 17.1-2) \p \v 6 à ni yahu tuhsʉ, tinare õ sehe ni yahu namore: \p —Ahrirocã sehe jiriro yʉhʉre wacũ tuarirocãre yahuihtja mʉsare. Pairo ahrirocã sehe jirirore ñaare yoa dutiro tiro ñabiaro yʉhdʉrohca. Cʉ̃irore to wamʉare pjiria tãcare dʉhte yo, pjiri mapʉ tirore ti cohãchʉ ñano wahaboa tiro. à jiro ahrirocã sehe jirirore ñaare yoa dutiriro tiro sehe pjiri mapʉ ti cohãriro yʉhdoro ñano yʉhdʉrohca. \v 7 Masare ñaare yoachʉ yoaa jira. Tíre yoaa ahri yahpa macaina ñano yʉhdʉra. Ñaare yoarucura masa. Ti ã yoachʉ tinare ñaare yoachʉ yoaina sehe ñabiaro yʉhdʉahca. \p \v 8 ’Mʉ wamomaca mehne ñano yoacʉ tí wamomacare mʉ dʉte cohãboro seheta tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. Tíre duhueracʉ pichacapʉ wahaihca. Tópʉre ne pichaca yatierara. Mʉ wamomacare mʉ cohãchʉ tí si dihta butiboa. Tuhsʉ, mʉhʉ sehe ã si jipaihta baharo Cohamacʉ mehne jiihca. Pʉa wamomaca mehne pichacapʉ wahacʉ mʉ ã wahachʉ ñaa yʉhdʉaboa mʉhʉre. à jicʉ tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. \p ’Mʉ dahporo mehne ñano yoacʉ tí dahporo cʉ̃hʉre mʉ dʉte cohãboro seheta tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. Tíre duhueracʉ pichacapʉ wahaihca. Tópʉre ne pichaca yatierara. Mʉ dahporore mʉ cohãchʉ tí si dihta butiboa. Tuhsʉ, ã si jipaihta baharo Cohamacʉ mehne jiihca. Pʉa dahporo mehne pichacapʉ wahacʉ mʉ ã wahachʉ ñaa yʉhdʉaboa mʉhʉre. à jicʉ tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. \p \v 9 ’Mʉ capariaca mehne ñano yoacʉ tiare orewe mʉ cohãboro seheta tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga. Tíre duhueracʉ pichacapʉ wahaihca. Tópʉre ne pichaca yatierara. Tiare mʉ cohãchʉ tia dihta butiboa. Cʉ̃ bʉhʉsehe capariaca mariapaihta baharo Cohamacʉ mehne jiihca. Pʉa capariaca mehne pichacapʉ wahacʉ mʉ ã wahachʉ ñaa yʉhdʉaboa mʉhʉre. à jicʉ tí mʉ ñaa yoaa sehere duhuga —ni yahure Jesu. \s1 Oveja butiriro quitire yahuha Jesu \r (Lc 15.3-7) \p \v 10 à ni tuhsʉ, tinare õ sehe ni yahu namore: \p —Ne, ahrinacãre macanacãre ñʉ yabiena tjiga. Mʉsare niita nija yʉhʉ. Tinacãre ñʉ wihboina anjoa mʉanopʉ jiina sehe yʉ Pʉcʉ cahapʉ ã jirucura. \v 11 [Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpapʉ pichacapʉ wahaborinare yʉhdʉchʉ yoai tai nii yʉhʉ] —ni yahure Jesu. \p \v 12 à ni tuhsʉ to tʉhotua mehne õ sehe ni quiti dahre buhere sãre: \p —Ovejare ñʉ wihboriro cien ovejare cjʉariro cʉ̃iro oveja butia wahachʉ õ sehe yoarohca tinare ñʉ wihboriro sehe. Paina ovejare noventa y nueve ovejare ti chʉri campopʉ duhu dapo, butirirore macano waharohca. \v 13 Potocã niita nija mʉsare. Tirore bocaro wahcherohca tiro. Paina noventa y nueve dʉhsaina mehne wahchera tiro. Tinare to wahcheriro yʉhdoro butiriro sehere bocaro tuaro wahcherohca. \v 14 Tó seheta ñʉ wihboriro oveja to butichʉ cahmaeraro seheta mʉsa Pʉcʉ mʉano macariro ahrina wiho jiina cʉ̃hʉre pichacapʉ ti wahachʉ cahmaerara —ni yahure Jesu. \s1 Mʉ coyeiro mʉhʉre ñano to yoachʉ õ sehe yoa dutiha Jesu \r (Lc 17.3) \p \v 15 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namore: \p —Mʉ coyeiro mʉhʉre ñano to yoachʉ tiro mehne sʉhʉdui wahaga. Mʉsa sahsero tíre sʉhʉduga. Mʉ ã yoachʉ tiro mʉhʉre tʉhoboca. To tʉhochʉ “Mʉhʉre ne pari turi õ sehe yoasi yʉhʉ”, to nichʉ mʉ coyeirore pari turi piti tii nica mʉhʉ. \v 16 Mʉhʉre to tʉho duaerachʉ pinihta cʉ̃iro mehne waha duacʉ o pʉaro mehne waha duacʉ tinare piti ti wahcã, pari turi tirore sʉhʉduna wahaga. Mʉsa ã yoachʉ mʉsare pʉaro o tiarore to tʉhoeraputiachʉ ñʉna paina Jesu yainare tirore yahusãga, Cohamacʉ yare ti joari pũ to niriro seheta. \v 17 à jina mʉsa mehne macaina cʉ̃hʉre to tʉho duaerachʉ jipihtina Jesu yaina cahmachuinare yahusãna wahaga. à jina Jesu yaina cahmachuinare to tʉho duaerasinichʉ ñʉna Cohamacʉre cahmaerarirore mʉsa yoaboriro sehe yoaga tirore. Wapa na cohtarirore mʉsa yoaboriro sehe yoaga tirore. \p \v 18 ’Potocã mʉsare niita nija. Ahri yahpai mʉsa Jesu yaina ñaare mʉsa yoa dutierachʉ mʉanopʉ cʉ̃hʉre yoa dutisi. Ahri yahpai mʉsa noaare yoa dutichʉ mʉanopʉ cʉ̃hʉre yoa dutia jiahca. \p \v 19 ’Pari turi mʉsare yahuihtja ahrire: Mʉsa pʉaro Cohamacʉre sinichʉ, mʉsa pʉaro mʉsa sinirire cʉ̃no potori mʉsa tʉhotuchʉ yʉ Pʉcʉ mʉano macariro tíre yoarohca. \v 20 Pʉaro o tiaro yʉ yaina yʉ yare yoahtina cjihti ti cahmachuchʉ yʉhʉ tina mehne jija —ni yahure Jesu. \s1 Cahamacʉno pairo to wapamonore to bo duaerari quitire yahuha Jesu \p \v 21 Baharo Pedro Jesu cahapʉ sʉ, õ sehe ni siniture: \p —¿Pʉhtoro, yʉ coyeiro mʉ yairo payʉ tahari yʉhʉre ñano to yoachʉ ñʉcʉ nohope tahari tíre boihcari yʉhʉ? ¿Siete tahari boihcari yʉhʉ? —ni siniture Pedro. \p \v 22 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Siete tahari dihta mʉhʉre pairo to ñano yoarire mʉ bochʉ tó wahaerara. Payʉ tahari mʉhʉre ñano to yoachʉ cʉ̃hʉre boga. \p \v 23 ’Mʉano macariro masa bui pʉhtoro to sʉho jiro ahri quiti yoaro sehe jira. Jipihtina masa bui pʉhtoro jiriro tirore dahra cohtainare tirore wapamoinare wapa pahño duti dutimaha. \v 24 Ti wapamori cjirire to quihõ dʉcachʉ, tirore dahra cohtaina sehe pjíro wapamorirore tiro cahapʉ na taha. Wapamoriro pjibiaro wapamoha to pʉhtorore. \v 25 à jiro tiro to wapa masierachʉ ñʉno to pʉhtoro tirore, to namonore, to pohnare cahamaca sõ, tinare painare dua dutimaha. à yoa jipihtia to cjʉaa cʉ̃hʉre dua duamaha, to wapamonore wapa dutiro. \v 26 To ã dua dutichʉ pjíro wapamoriro sehe na tuhcua caha sʉ, to pʉhtorore tuaro siniha: “Pʉhtoro, yʉhʉre pja ñʉcʉ cohtasiniga. Mʉhʉre wapa pahñoihca”, niha tiro to pʉhtorore. \v 27 To ã nichʉ tʉhoro, tirore pja ñʉno to wapamorirore ãta bonocaha. \p \v 28 To ã yoari baharo pjíro wapamoriro cjiro sehe waha, pairo dahra cohtarirore tirore mahanocã wapamorirore boca sʉha. à boca sʉro wamʉa ñahaha tirore. “Yʉhʉre mʉ wapamonore wapa bahrañoga”, niha tiro tó mehne macarirore to yoaro sehe dahra cohtarirore. \v 29 To ã nichʉ pairo dahra cohtariro sehe na tuhcua caha sʉ, tirore tuaro sinimaha. “Yʉhʉre pja ñʉcʉ mahanocã cohtasiniga. Mʉhʉre wapa pahñoihca”, nimaha pairo dahra cohtariro tirore. \v 30 To ã ni sinipachʉta tó mehne macariro tirore yʉhtieraha. Tuhsʉ, tiro pairo dahra cohtarirore peresu yoa dutiha. Pʉ to wapa pahñochʉpʉ wiorohca tirore. \v 31 Pjíro wapamoriro cjiro mahanocã wapamorirore to ñano yoachʉ ñʉ, susini, paina dahra cohtaina sehe ti pʉhtorore yahusãa wahaha. \v 32 Ti ã ni yahusãchʉ tʉhoro ti pʉhtoro ti yahusãrirore pjiroca, õ sehe niha: “Mʉhʉ ñabiariro jira. Mʉ yʉhʉre tuaro sinichʉ mʉ wapamorirore bo pahñomahi yʉhʉ. \v 33 Mʉhʉre yʉ ã yoapachʉta mʉhʉ sehe mʉhʉre wapamorirore boerayuhti. Mʉ wapamoriro sehere yʉ boriro seheta tiro mʉhʉre to wapamoriro cʉ̃hʉre mʉ bochʉ noabiaboa. ¿Dohseacʉ tirore pja ñʉerari mʉhʉ ã yoacʉ?” niha to pʉhtoro tirore. \v 34 à nino tuaro sua, peresu yoaha tirore dahra cohtarirore. Pʉ to wapa pahñochʉpʉ wiorohca —ni yahure Jesu. \p \v 35 à ni tuhsʉ, õ sehe ni ahri quitire yahu batoare: \p —Tó seheta yoarohca yʉ Pʉcʉ mʉano macariro mʉsare. Mʉsa jipihtina mʉsa coyea mʉsare ti ñano yoarire noano mʉsa bo pahñoerachʉ tiro mʉsare buhiri dahrerohca —nire Jesu. \c 19 \s1 Ti namosãnumiare cohãare yahuha Jesu \r (Mr 10.1-12; Lc 16.18) \p \v 1 Tíre to ã ni yahuri baharo tiro Galileai jiriro Judea yahpapʉ sãre sʉho wahare. Jordão pa bʉhʉsehe coapʉ sʉi sã. \v 2 Tópʉ sã wahachʉ payʉ masa sãre nʉnʉ ti wahcãre. Tina mehne macainare dohatiinare noaina wahachʉ yoare tiro. \p \v 3 à yoa cãina fariseo curua macaina Jesure yahusã duaa, ñano to durucuchʉ tʉho duaa, tirore õ sehe ni sinitu ñʉre: \p —¿Mari cahmano seheta mari namore cohãchʉ noabocari? ¿Mari dutia sehe tó seheta yoa dutijari, mʉ tʉhotuchʉ? —ni sinitu ñʉre tina. \p \v 4 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —¿Cohamacʉ yare ti joari pũi ne ahrire buherasiniri mʉsa? Õ sehe ni joaa tiha: “Wahmanopʉre ahri yahpare bajuamehneriro mʉno, numino cʉ̃hʉre yoaha”, ni joaha. \v 5 Tuhsʉ õ sehe ni joa namoha: “Mʉno to pʉcʉsʉmare cohã wija, to namono mehne jirohca. à jia tina pʉaro jipahta cʉ̃ pjacʉ yoaro seheta jira”, ni joa namoa tiha. \v 6 à jia tina pʉaro yoaro sehe jierara. Cʉ̃ pjacʉ yoaro sehe jia nina. Cohamacʉ to wamomaca dʉhte dutiina jira. à jia tinare duhueraro cahmana —nire Jesu tinare. \p \v 7 To ã nichʉ fariseo curua macaina õ sehe ni siniture tjoa: \p —Mʉ ã ni yahupachʉta õ sehe ni joaa tiha Moise cjiro sehe: “Mʉ namore cohã duacʉ papera pũi tíre joaga. à joacʉ tí pũre mʉ namore mʉ wari baharo ticorore cohã masina mʉhʉ”, ni joaa tiha Moise cjiro. ¿Mʉ nino sehe jipachʉta Moise cjiro sehe dohsearo õ sehe ni joari? —ni sinitu namore tina tirore. \p \v 8 Jesu õ sehe ni yʉhtire tinare: \p —Cohamacʉre mʉsa ñʉchʉsʉma ti tʉho duaerachʉ ñʉno ti namosãnumiare ti cohãchʉ, “Ãta yoawahnojaro”, ninocaa tiha Moise. To ã nipachʉta wahmanopʉre ahri yahpare ã jierare. \v 9 Mʉsare niita nija. Masʉno to namono to ñano yoaerapachʉta ticorore cohãno, pacorore namo tiro, tiro pacoro mehne ñano yoaro nina. [Tuhsʉ, ahriro to cohãricorore namo tiriro cʉ̃hʉ ticoro mehne ñano yoariro jira] —nire Jesu. \p \v 10 To ã nichʉ tʉhona, sã to buheina sehe tirore õ sehe nii: \p —Tó sehe mʉno to namono mehne ti cahma cohãerachʉ mari sehere mari namo tierachʉ noaboca —nii sã. \p \v 11 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Mʉsa nino seheta jira. à jiro cãinare namo ti dutierara Cohamacʉ. \v 12 Mʉare namo ti dutieraa cãa jira. Cãina mʉa numiare cahmaeraina masa bajuara. Paina mʉa masa ti wapãri tõhoca ti warina sehe namo ti masierara. Paina mʉa mʉano macariro ti pʉhtoro yare yoadoho duaa, namo tierara. à jia ahrina namo ti duaeraina ãta tʉhotunocaina, tó seheta ti ji sohtori tichʉ noana —nire Jesu sãre. \s1 Macanacã ya cjihtire Cohamacʉre sini payoha Jesu \r (Mr 10.13-16; Lc 18.15-17) \p \v 13 à yoa masa macanacãre Jesu cahapʉ na wihire. à na wihia, tina Jesure to wamomacare tinacã bui ña payo duti duamare. à yoa tinacãre Cohamacʉre sini payo duti duamare Jesure. Ti ã yoachʉ ñʉna sã to buheina tinare tuhtimahi. \v 14 Sã ã tuhtichʉ ñʉno, sãre Jesu õ sehe nire: \p —Macanacã yʉ cahapʉ tajaro. “To cahai wahaena tjiga”, niena tjiga tinacãre. Tinacã Cohamacʉre ti pʉhtoro tʉhotura. pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiina ahrinacã yoaro sehe tʉhotuina baro dihta jira —nire Jesu sãre. \p \v 15 à ninota to wamomacare tinacã bui ña payo tuhsʉ, wahaa wahare. \s1 Pache pʉro Jesure sinitu ñʉha \r (Mr 10.17-31; Lc 18.18-30) \p \v 16 To ã yoari baharo cʉ̃iro masʉno Jesu cahapʉ wihi, siniture tirore: \p —¿Ne, buheriro, jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne ã jirucu duacʉ, noaare yoa duacʉ di baro sehere yoabocari yʉhʉ? —nire tiro. \p \v 17 —¿Dohse jiro baro yʉhʉre noaa barore ni sinitujari mʉhʉ? Cohamacʉ dihta noariro jira. Jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne ã jirucu duacʉ to dutiare yoaga —nire Jesu. \p \v 18 —¿Di baro dutia sehere nii nijari? —ni sinitu namore tiro. \p Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Masare wajãecʉ tjiga. Namo tiriropʉ paye numia manʉ tia numia mehne jiecʉ tjiga. Yacaecʉ tjiga. Mahñoa mehne painare yahusãecʉ tjiga. \v 19 Mʉ pʉcʉsʉmare ño payoga. Mʉ basi mʉ cahĩno seheta mʉ cahai jiriro cʉ̃hʉre cahĩga. Ahri dutiare yoaihca mʉhʉ —nire Jesu. \p \v 20 —Ahri dutiare ne yʉhdʉrʉcaera tihi yʉhʉ. ¿Dohse yoa namoihcari yʉhʉ jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne jirucu duacʉ? —nire tiro Jesure. \p \v 21 To ã nichʉ tʉhoro Jesu õ sehe ni yahu namore: \p —Mʉhʉ ñaa buhiri marieriro ji duacʉ mʉ ya jipihtiare duai wahaga. à duacʉ jipihtia mʉ wapatari niñerure pjacʉoinare waga. Mʉ ã yoachʉ payʉ mʉ wapataa mʉanopʉ, Cohamacʉ cahapʉ jiyuahca. Mʉ ã yoari baharo yʉhʉ mehne macariro cjihto taga —ni yahure Jesu. \p \v 22 To ã nichʉ tʉhoro tuaro cahyare. Tiro payʉ pache cjʉariro jiro, tíre pjacʉoinare wa duaeraro, cahya, wahaa wahare. \p \v 23 To ã wahari baharo Jesu sãre to buheinare õ sehe ni yahu namore: \p —Potocã mʉsare niita nija. Pache pʉro pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉre to waha duachʉ mijobiara. \v 24 Mʉsare yahu namoihtja: Camello sehe awicã copapʉ to sãa nuhri wijaa duachʉ basioerara tirore. To ã jiro yʉhdoro pache pʉro pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jihtopʉ to waha duachʉ mijobiara —nire tiro. \p \v 25 To ã nichʉ tʉhona sã cʉaa waha, sã basi õ sehe nii: \p —Cue, to nino seheta jichʉ, ne cʉ̃iro masʉno Cohamacʉ cahapʉ waha masieraboca —nii sã basi. \p \v 26 Sã ã nichʉ Jesu sãre ñʉroca õ, õ sehe ni yahure: \p —Masa ti basi ti mʉ sʉro yʉhdʉ masierara. Wiho mejeta Cohamacʉ sehe masare pichacapʉ wahaborinare yʉhdo masina. Tiro jipihtiare noano yoa masi pahñoriro jira —nire tiro sãre. \p \v 27 To ã nichʉ Pedro tirore õ sehe nire: \p —Tʉhosiniga. Sã sehe sã ya jipihtiare cũnocaa tii mʉhʉ mehne wahana tana. ¿Sã õ sehe yoana, dohse jiare wapatanahcari sã? —nire tiro. \p \v 28 To ã nichʉ tʉhoro õ sehe nire Jesu: \p —Mʉsare niita nija: Pihtiri dacho jichʉ jipihtia wahma dihta cohtotaahca. Tí pjapʉre yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro yʉhʉ pʉhtoro yʉ dujiroi si siteroi dujiihca yʉhʉ. Tói yʉ dujichʉ mʉsa cʉ̃hʉ doce dujia pahtarihi pʉhtoa ti dujia pahtarihi dujinahca. à jina Israe masare doce curuari macainare besenahca mʉsa noaina, ñainare. \v 29 à yoa yʉ yare yoana tana mʉsa wʉhʉsere, mʉsa bahanare, mʉsa pʉcʉsʉmare, mʉsa pohnare, mʉsa weserire cũnocarina jina, pjíro wapatanahca. Tuhsʉ, jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne jirucunahca. \v 30 Wiho mejeta mipʉre payʉ pʉhtoa jirina cjiri tí pjapʉre wiho jiina tjuanocaahca. Tuhsʉ, mipʉre payʉ wiho jiina jirina cjiri tí pjapʉre pʉhtoa cohtotaahca tjoa —ni yahure Jesu sãre to buheinare. \c 20 \s1 Se wesere dahraina quitire yahuha Jesu \p \v 1 à yoa Jesu pari turi to tʉhotua mehne piti dahre õ sehe ni yahu namore tjoa: \p —Mʉano macariro masa bui pʉhtoro jira. Wese pʉro quiti mehne pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jirore yahuihtja mʉsare. Tiro wese pʉro bohrea parĩcaroi to wesere dahrahtinare pjiro wahaha. \v 2 “Cʉ̃ tʉ niñeru tʉ wapaihtja cʉ̃ dachore”, niha tinare. “Jai”, niha dahrahtina. Ti ã nichʉ wesepʉ dahra dutiro warocaha tiro tinare. \v 3 à yoa dachopʉ nueve hora jichʉ pache duaropʉ wahaha tiro. Tópʉ sʉro, paina dahraerainare ñʉha. \v 4 à ñʉno tinare õ sehe niha: “Mʉsa cʉ̃hʉ yʉ wesere dahrana wahaga. Noano wapaihtja”, niha tiro tinare. \v 5 To ã nichʉ tʉhoa, tina cʉ̃hʉ wesepʉ dahraa wahaha. à yoa wese pʉro cohari pja jichʉ, ñamichahapʉ tres hora jichʉ cʉ̃hʉre painare dahra dutiha. \v 6 à yoa ñamichahapʉ cinco hora jichʉ pache duaropʉ tiro wahaha tjoa. Tópʉ sʉ, paina dahraerainare ñʉno, tinare õ sehe niha: “¿Ne yaba barore yoaerapanahta cʉ̃ dacho ñʉrucu nahñoajari mʉsa?” ni sinitu ñʉha tinare. \v 7 “Ne, sãre dahraa mariahna”, ni yʉhtiha tina. “Mʉsa cʉ̃hʉ yʉ wesere dahrana wahaga”, niha tinare. à jia to niriro seheta to wesere dahraa wahaha. \v 8 à yoa ñamichahapʉ dahra duhuri pja jichʉ wese pʉro to yaina dahrainare cohtarirore õ sehe niha: “Dahrainare pjiga. Ti wihichʉ tinare wapaga. Ti baharopʉ yʉ dahra dutirinare wapa mʉhtaga. Tinare wapa tuhsʉ, paina cʉ̃hʉre wapa tuhsʉ, yʉ dahra duti mʉhtainare wapa batoaga jʉna”, niha tiro. \v 9 à yoa cinco hora jichʉ dahra dʉcainare cʉ̃ tʉ niñeru tʉ wapaha. \v 10 To ã wapachʉ ñʉa, “Sãre bui curero waparohca”, ni tʉhotumaha to duti mʉhtaina cjiri sehe. Tina cʉ̃hʉre cʉ̃no potori wapanocaha. \v 11 à jia niñerure to wapachʉ ti pʉhtoro mehne susinia ti basi õ sehe cahma niha: \v 12 “Ahrina sã baharopʉ to dahra dutirina sehe cʉ̃ horata dahrahre. Sã sehe cʉ̃ dacho noano dahra nahñoamahi. Ñano sʉ̃ sihre sãre. Sã ã yoari pja dahrapachʉta sã baharopʉ dahra dʉcaina cʉ̃hʉre cʉ̃no potorita wapanocahre tiro”, ni suaha tina ti basi. \v 13 Cʉ̃iro tina mehne macariro to ã nichʉ tʉhoro, wese pʉro yʉhtiha tirore: “Ne coyeiro, ‘Cʉ̃ tʉ niñeru tʉre wapaihtja’, nimahicʉ mʉsare. Yʉ ã nichʉ yʉhtihre mʉsa. à jicʉ yʉ niriro seheta mʉsare wapahi yʉhʉ. Quihõno wapahi mʉsare. Ne yacaerahi mʉsare. \v 14 à jicʉ yʉ waparire na, mʉ wʉhʉpʉ tjuahga. Ahrirore baharo yʉ dahra dutiriro cʉ̃hʉre mʉsare yʉ wapariro purota wapaihtja. \v 15 Yʉ ya niñeru jira ahri. à jicʉ yʉ cahmano seheta ahri mehne wapaihtja. ¿Painare yʉ noano wapachʉ ñʉ tuhtijari mʉhʉ?” niha tiro wese pʉro —ni yahure tí quitire Jesu. \p \v 16 à nino, õ sehe ni yahu namore tiro: \p —Ahri quiti ti nino seheta baharo macari curua wiho jiina yoaro sehe ya curua ji mʉhtari curua pʉhtoa ya curua jirohca mʉanopʉ. à yoa ji mʉhtari curua pʉhtoa ya curua cjiro sehe ti baharopʉ macari curua wiho jiina ya curua tjuarohca mʉanopʉ —ni yahure Jesu. \s1 Pari turi Jesu to yariahtore, to masa wijaahtore yahuha \r (Mr 10.32-34; Lc 18.31-34) \p \v 17 à yoa Jerusalẽpʉ wahana cʉ̃noihta waharucuma, sãre doce to buheinare pjiroca tuhsʉ, pa sehepʉ sã dihtare naahre Jesu. Sã sahsero sã jichʉ sãre õ sehe ni yahure: \p \v 18 —Tʉhoga yʉhʉre. Mipʉre Jerusalẽpʉ wahana nija mari. Tópʉ yʉhʉre masʉnore Cohamacʉ warocarirore ñaha, painapʉre yʉhʉre waahca. Sacerdotea pʉhtoare, mari coyea judio masare buheina cʉ̃hʉre yʉhʉre waahca. à jia yʉhʉre wajã dutiahca tina. \v 19 à wajã dutia, judio masa jieraina sehere yʉhʉre waahca. Ti ã wari baharo tina sehe yʉhʉre bʉjʉpe, tjana, crusapʉ cjã puhaahca yʉhʉre. à jii yʉ yariari baharo tia nʉmʉ wahaboroi masa wijaaihca —ni yahure Jesu sãre. \s1 Santiago, João mehne ti pocoro tinare sinibasaha Jesure \r (Mr 10.35-45) \p \v 20 à yoa Zebedeo namono pʉaro to pohna mehne Jesu cahapʉ sʉ, na tuhcua caha sʉha tirore sinino taro: \p \v 21 —¿Dohse yʉ yoachʉ cahmajari mʉhʉ? —niha Jesu ticorore. \p —Mʉhʉ pʉhtoro sãacʉ yʉ pohnare dutiina sõga. à yoacʉ mʉ pjʉ bʉhʉseheri batoi dapoga tinare —ni siniha ticoro. \p \v 22 Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Mʉsa ñano yʉhdʉhtore masierapanahta ã sinina mʉsa. ¿Mipʉre yʉ ñano yʉhdʉhto seheta mʉsa cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉna cʉ̃no pjabocari mʉsa? —niha Jesu ticoro pohnare. \p —Cʉ̃no pjanahca —ni yʉhtiha Santiago, João mehne. \p \v 23 —Potocã tjira. Yʉ ñano yʉhdʉhto seheta ñano yʉhdʉnahca mʉsa cʉ̃hʉ. Wiho mejeta yʉhʉ mehne dutihtinare, yʉhʉ mehne dujihtinare bese masieraja yʉhʉ. Yʉ Pʉcʉ sehe cahno tuhsʉre tíre. à jia to besehtina dihta yʉ poto bʉhʉsehei yʉ cõ bʉhʉsehei dujiahca —niha Jesu tinare. \p \v 24 à jina sã paina diez to buheina sehe Santiago, João ahrina pʉaro mehne susinii sã. Jesure ti pocoro to sinibasarire tʉhona susinii tina mehne. \v 25 Sã ã susinichʉ ñʉno, Jesu sãre jipihtina to buheinare pji cahmachu, õ sehe ni yahure sãre: \p —Cohamacʉre masieraina pʉhtoa sehe ti masare dutia, purĩno mehne dutira. \v 26 Mʉsa sehe ne ã yoasi mʉsa basi. Mʉsa mehne macariro pʉhtoro ji duaro, jipihtina tiro mehne macaina cahamacʉno jiro cahmana tirore. \v 27 à yoa jipihtinare dutiriro ji duariro paina cahamacʉno jiro cahmana tirore. \v 28 Tó seheta jiriro jija yʉhʉ cʉ̃hʉ. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpapʉre masare yoadohocʉ tacʉ tai. Tuhsʉ, payʉ masa ya buhirire yariai tai nii. à yoa masare pichacapʉ wahaborinare yʉhdʉchʉ yoai tai nii —nire Jesu sãre. \s1 Pʉaro capari bajuerainare ñʉchʉ yoaha Jesu \r (Mr 10.46-52; Lc 18.35-43) \p \v 29 à yoa Jericópʉ jirina sã wahachʉ payʉ masa Jesure nʉnʉ tire. \v 30 Ti ã nʉnʉ tichʉ Jesu to yʉhdʉachʉ pʉaro capari ñʉeraina maha dʉhtʉ cahai dujiina tʉhore. à tʉhoa, õ sehe ni sañurucure: \p —Sã pʉhtoro, Davi cjiro panamino masare yʉhdohtiro, sãre pja ñʉga —ni sañurucure. \p \v 31 Ti ã ni sañurucuchʉ masa sehe tinare tuhtire: \p —Dihta mariahga —nire masa tinare. \p Ti ã tuhtichʉ tʉhoa, ti pano sañurucuriro yʉhdo curero sañurucu namore tjoa: \p —Sã pʉhtoro, Davi cjiro panamino, sãre pja ñʉga —ni sañurucure. \p \v 32 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu sʉrʉca, tinare pjiroca, õ sehe ni sinitu ñʉre: \p —¿Dohse mʉsare yʉ yoachʉ cahmajari mʉsa? —ni sinitu ñʉre. \p \v 33 —Sã pʉhtoro, sãre ñʉchʉ yoaga —ni yʉhtire tina. \p \v 34 Ti ã nichʉ Jesu tinare pja ñʉre. à pja ñʉno ti caparire ña payore. To ã ña payochʉta tina sehe ñʉa wahare. à ñʉa, tirore nʉnʉ ti wahcãre. \c 21 \s1 Jerusalẽpʉ sʉha Jesu \r (Mr 11.1-11; Lc 19.28-40; Jn 12.12-19) \p \v 1 à yoa Jerusalẽpʉ sã sʉhto pano Betfagé wama tiri macapʉ sʉ mʉhtasinii sã Jesu mehne. Betfagé tʉ̃cʉ Olivo wama tidʉ cahai jire. Tópʉ sʉro, sã mehne macainare pʉaro to buheinare Jesu to pano waroca mʉhtare. \v 2 Õ sehe ni yahure tinare: \p —Sí macapʉ burroare nana wahaga. Tópʉ sʉna, dóihta burrore to macʉnocã mehne ti dʉhte daporicorore boca sʉnahca. Tinare boca, yuta dare pjã, na tabasaga yʉhʉre. \v 3 Mʉsa pjãchʉ ñʉno, cʉ̃iro dohse jiriro, “¿Dohseana tana burroare pjãjari mʉsa?” to nichʉ tʉhona õ sehe ni yʉhtiga: “Mari pʉhtoro burroare cahmarocasinire. Michapucacã tinare wiarohca tiro”, ni yʉhtiga tirore —ni duti warocare Jesu to buheina pʉarore. \p \v 4 à yoare Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro to ni joariro seheta. Õ seheta ni joaa tiha panopʉ: \q1 \v 5 “Jerusalẽ macainare õ sehe ni yahuga: ‘Ñʉga mʉsa. \q1 Mʉsa pʉhtoro mʉsa cahapʉ tara. \q1 Tiro masa noariro jira. \q1 Burro macʉnocã bui pisariro tarohca’, ni yahuga Jerusalẽ macainare”, \m ni joaa tiha panopʉ. \p \v 6 Jesu to dutirocaina pʉaro tí macapʉ sʉ, to dutiriro seheta yoaha tina. \v 7 Burrore, to macʉnocã cʉ̃hʉre na ta, ti bui sãa suhtire tjuwe na, burrocã bui pjũpaha payore tina. Ti ã yoari baharo Jesu tirocã bui mʉja pjare waharo taro. \v 8 Mʉja pja tuhsʉ, tirocã bui Jerusalẽpʉ wahare. To tachʉ ñʉa masa payʉ ti bui macaa suhtire tjuwe na, saño cũ mʉhtare to wahahti mahai, Jesure ño payoa. Paina sehe pũri tia dʉpʉrire mahai duhu cũ mʉhta wahcãre tirore ño payoa. \v 9 à yoa to pano wahaina, to baharo nʉnʉ tiina mehne õ sehe ni sañurucure: \p —Davi cjiro panaminore marine yʉhdohtirore wahche payojihna. Ahriro Cohamacʉ to warocariro noano jijaro. Mʉano macarirore “Tuariro jira”, ni wahche payojihna —ni sañurucure masa. \p \v 10 à jia Jerusalẽpʉ ti sʉchʉ tó macaina sehe ñʉ cʉaa wahare. \p —¿Cue, diro baro jijari ahriro? —ni cahma siniture tina. \p \v 11 Paina masa õ sehe ni yʉhtire: \p —Ahriro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Nazare Galilea yahpai jiri maca macariro Jesu wama tiriro jira —ni yahure tina masare. \s1 Cohamacʉ wʉhʉpʉ sʉha Jesu \r (Mr 11.15-19; Lc 19.45-48; Jn 2.13-22) \p \v 12 Baharo Cohamacʉ wʉhʉpʉ sʉre Jesu. Tí wʉhʉpʉ sʉ, sãa wahare. Tí wʉhʉpʉ duainare, nuchʉina cʉ̃hʉre cohã wiore tiro. à yoaro niñeru cohtotaa mesarire na majareroca doca cũ mʉjare. Bujaare duaina ti dujia pahtari cʉ̃hʉre ãta yoare. \v 13 à yoaro tinare õ sehe nire: \p —Cohamacʉ yare ti joari pũi õ sehe nina: “Yʉ wʉhʉ Cohamacʉ mehne durucuri wʉhʉ wama tirohca”, nimare to joari pũi. Mʉsa sehe ahri wʉhʉi duana mʉsa basi cahma yacara mʉsa —nire tiro tinare. \p \v 14 To ã yoari baharo capari ñʉeraina, tini masieraina cʉ̃hʉ Cohamacʉ wʉhʉpʉ tiro cahapʉ wihire. Ti ã wihichʉ tinare noaina wahachʉ yoare tiro. \v 15 à noaare to yoachʉ ñʉa, sacerdotea pʉhtoa, marine judio masare buheina cʉ̃hʉ suare tiro mehne. à yoa macanacã Jesure “Davi cjiro panamino masare yʉhdohtiro, tuariro jira mʉhʉ”, ti ni ño payochʉ tʉhoa tó cʉ̃hʉre tina suare. \v 16 à suaa õ sehe nire Jesure: \p —¿Ti ã nichʉ tʉhoerajari mʉhʉ? à niea tjijaro —ni tuhtire tina Jesure. \p Ti ã tuhtichʉ tʉhoro Jesu tinare õ sehe ni yʉhtire: \p —Tina ti ã nichʉ tʉhoja. ¿Cohamacʉ yare ti joari pũi ahrire ne buherari mʉsa? \q1 “Macanacãre, wihãinacãre Cohamacʉre noano ño payochʉ yoare mʉhʉ”, \m nina Cohamacʉ yare ti joari pũi —nire Jesu (“Macanacã yʉhʉre ti ño payochʉ noana”, nino). \p \v 17 à ni tuhsʉ tinare cohã wahcã, Betania wama tiri macapʉ sʉ, tí ñamine tói jire. \s1 Jesu higueracʉre yaria dutiha \r (Mr 11.12-14, 20-26) \p \v 18 Pa dachoi bohrearopʉ Jerusalẽpʉ tjuaaro, jʉca baare Jesu. \v 19 à jʉca baaro, maha dʉhtʉ cahai jidʉ higueracʉ wama tidʉre ñʉno, tʉ dichare macano wahamare. Dicha mariahre tʉ sehe. Pũri dihta jire. Tʉ ã jichʉ ñʉno Jesu tʉre õ sehe nire: \p —Ahdʉ ne pari turi dicha tisi —nire tiro. \p To ã nichʉta dóihta tʉ sehe ñaia wahare. \v 20 Tʉ ã wahachʉ ñʉna sã to buheina ñʉ cʉa wahai. \p —Cue, ¿dohsearo ahdʉ dóihta ñaia wahajari? —ni sinitui sã. \p \v 21 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Potocã nii nija mʉsare. Cohamacʉre noano wacũ tuaga. “Potocã ã yoarohca tiro”, nina ahdʉre yʉ yoariro seheta yoa masinahca mʉsa cʉ̃hʉ. Tuhsʉ, ahdʉre yʉ yaria dutiriro yʉhdoro yoa masinahca mʉsa. Ahdʉ tʉ̃cʉre “Duha na, pjiri mapʉ cohãdʉ jijaro”, mʉsa nichʉ duha cohãdʉ jirohca. \v 22 Cohamacʉre mʉsa wacũ tuachʉ, “Yʉ siniriro seheta ã waharohca”, mʉsa ni wacũchʉ mʉsa siniriro seheta ã waharohca —nire Jesu sãre. \s1 Jesure dutirirore sinituha paina \r (Mr 11.27-33; Lc 20.1-8) \p \v 23 à yoa Cohamacʉ wʉhʉpʉ tju sʉ, buhere tiro. To ã buhechʉ sacerdotea pʉhtoa, mari coyea judio masa bʉcʉna mehne tiro cahapʉ wihi, õ sehe ni siniture: \p —¿Dohseacʉ canʉre ã yoari mʉhʉ? ¿Noa mʉhʉre tíre ã yoa dutiri? —ni siniture tina. \p \v 24 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Mʉsa sehere sinitu mʉhtaihtja. Noano yʉhʉre mʉsa quihõno yʉhtichʉ mʉsare yahuihtja yʉhʉ cʉ̃hʉ. \v 25 ¿João masare to bautisachʉ diro baro sehe tirore bautisa dutia tiari, mʉsa tʉhotuchʉ? ¿O Cohamacʉ dutiera tiari? ¿O masa sehe dutia tiari, mʉsa tʉhotuchʉ? —ni siniture Jesu tinare. \p To ã nichʉ tina sehe ti basi õ sehe nire: \p —¿Dohse ni yʉhtinahcari mari? “Cohamacʉ Joãore dutia tiri jire”, mari nichʉ, “¿Dohseana Cohamacʉ Joãore to dutipachʉta tirore tʉho duaerari mʉsa?” niboca Jesu marine. à jina “Cohamacʉ Joãore dutia tiri jire”, ni yʉhti masieraja mari. \v 26 Ahrina masa sehe “Potocãta João Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jire”, ni tʉhotura tina. à ni tʉhotua “João to bautisachʉ Cohamacʉ sehe tirore dutierari jire”, mari nichʉ tʉhoa masa suaboca mari mehne. à jina tí cʉ̃hʉre yahu masieraja mari —nire tina ti basi. \p \v 27 Ti ã niri baharo Jesure õ sehe ni yʉhtire tina: \p —Joãore bautisa dutirirore sã masieraja —nire tina. \p Ti ã nichʉ tʉhoro õ sehe nire Jesu: \p —Tí pja pinihta yʉhʉ cʉ̃hʉ mʉsa sinitu mʉhtarire yahueraja mʉsare. Yʉ yoarire dutirirore yahueraja mʉsare —nire tiro tinare. \s1 Pʉaro pʉcʉro quitire yahuha Jesu \p \v 28 To ã niri baharo Jesu to tʉhotua mehne paye quiti mehne piti dahre buhe namore tinare: \p —¿Ne, dohse ni tʉhotujari mʉsa ahri quitire? Pʉaro pʉcʉro jiha. Wahmino sehere õ sehe niha to pʉcʉro: “Macʉ, wesepʉ dahrai wahaga”, niha. \v 29 “Wahaeraja”, ni yʉhtimaha to macʉno wahmanore. à niparota baharopʉre wesepʉ waha duaro jiha tirore. à jiro wahaha tiro. \v 30 Tuhsʉ, ti pʉcʉro to macʉno dʉhsariro cahapʉ sʉ, to wahminore to dutiriro seheta wesepʉ waha dutimaha. “Jai”, nimaha dʉhsariro sehe. à niparota wahaeraha tiro. \v 31 ¿Diro sehe to pʉcʉro to dutiriro seheta yoari? —ni siniture Jesu. \p —To wahmino sehe yoaha —ni yʉhtire tina. \p Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahure: \p —Mʉsare niita nija. Wapa na cohtaina, mʉa mehne ñano yoarucua numia ti buipʉ waro mʉsa sehe ñabiaina jira. à jia pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉre mʉsa sʉborirore tina sehe mʉsare mʉ cõ sʉ mʉhtaahca. \v 32 João bautisariro buhero mʉsare “Noano yoaga”, ni yahumare. à to yahuchʉ dʉhsariro to pʉcʉrore to yʉhtierariro seheta tirore tʉhoerare mʉsa. à yoa tirore yʉhtierare. Wapa na cohtaina sehe, mʉa mehne ñano yoarucua numia cʉ̃hʉ tirore tʉhore. Ti ã tʉhochʉ ñʉre mʉsa. Mʉsa ã ñʉpanahta tirore ne tʉho duaerare mʉsa. Tuhsʉ, tʉhoerare mʉsa —nire Jesu sacerdotea pʉhtoare, mari coyea judio masa bʉcʉna cʉ̃hʉre. \s1 Ñaina dahra cohtaina quitire yahuha Jesu \r (Mr 12.1-12; Lc 20.9-19) \p \v 33 à yoa Jesu pari turi to tʉhotua mehne õ sehe ni piti dahre tinare buhe namore: \p —Ahri quitire tʉhoga mʉsa. Yahpa pʉro jiha. Tiro to ya yahpai se dari cjihtire toaha. Toa tuhsʉ, sahrĩnore dapo, sere ti tʉ mʉtohti copare saha, mʉari wʉhʉcã dahreha. \p ’à jiro tí wesere painare cʉ̃ bʉhʉsehe coa pahma cũha. à pahma cũno tí wesere tinare ñʉ wihbo duti, pa yahpapʉ wahaha tiro. \v 34 à yoa se ñiri pja jichʉ wese pʉro tirore dahra cohtainare wesere ñʉ wihboina cahapʉ warocaha. Wese macaa to toaa dichare to ya coa macaa dichare na dutiro warocamaha. \v 35 To ã warocachʉ wesere ñʉ wihboina sehe tirore dahra cohtainare ñano yoaha. Cʉ̃irore tuaro cjã, pairore wajã, pairore tãa mehne docaha. \v 36 Baharo wese pʉro pari turi tirore dahra cohtainare to waroca mʉhtarina bui curero pʉhtoa jiri curuare warocaha tjoa. To ã warocachʉ wesere ñʉ wihboina tina cʉ̃hʉre mʉnanota yoaha tjoa. \p \v 37 ’à yoa to waroca batoariro to macʉno jiha. “Yʉ macʉ sehere ño payoahca”, nino tirore warocamaha. \v 38 To ã ni tʉhotupachʉta wesere ñʉ wihboina to macʉno to tachʉ ñʉa, õ sehe niha: “Wese pʉro macʉno jira ahriro. Tirore wajãjihna mari. Mari ã wajãchʉ ahri wese mari ya wese tjuarohca”, nimaha tina ti basi. \v 39 à niata tirore ñaha, wese dʉhtʉ cahai na wahcã, wajãha tina tirore. \p \v 40 ’¿Ne, wese pʉro taro dohse yoarohcari tiro wesere ñʉ wihboinare, mʉsa tʉhotuchʉ? —ni siniture Jesu sacerdote pʉhtoare, bʉcʉna cʉ̃hʉre. \p \v 41 To ã nichʉ tina õ sehe ni yʉhtire: \p —Tiro painare wesere ñʉ wihbohtinare cohtotarohca ji mʉhtainare ñabiainare wajãno taro. Tirore quihõno dichare tju wahtina sehere ñʉ wihbo dutirohca —ni yʉhtire tina. \p \v 42 Ti ã nichʉta Jesu yahu namore tinare: \p —¿Cohamacʉ yare ti joari pũi ahrire yʉhʉre to ni joari cjirire ne buherari mʉsa? \q1 “Ahriro Cristo tãca yoaro seheta jira. \q1 Tãcare wʉhʉ dahreina ti cohãno seheta masa tirore cohãahca. \q1 Ti ã yoapachʉta mipʉre wʉhʉ dahreina wʉhʉre yoaa ti cũ mʉhtari tãcare ti cũno seheta Cohamacʉ tirore pʉhto sõre. \q1 Cohamacʉ sehe ahrire yoare. \q1 To ã yoachʉ ñʉna, ‘Noa yʉhdʉara’, ni tʉhotuja mari”, \m ni joaa tiha panopʉ. ¿Tíre ne buherari mʉsa? \v 43 Mʉsare niita nija yʉhʉ. pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiro mʉsa jihto cjihto jiboa. To pʉhtoro jirore paina sehere mʉsa jiborirore warohca Cohamacʉ. Paina masa sehe to dutiro seheta yoaahca. \v 44 [Jipihtina tia tãca bui bora pjainare payʉ dihicã peri yihsorohca tia tãca. Tuhsʉ, tia tãca sehe masʉno bui bora pjaro tahãnocanohca tirore. To pjacʉ cjirore daa manaricã wahachʉ yoarohca. (Tó seheta yʉhʉre cahmaeraina yʉ buhiri dahrehtina ñano yʉhdʉahca) —nire Jesu sacerdotea pʉhtoare, mari coyea judio masa bʉcʉna cʉ̃hʉre.] \p \v 45 Tí quitire to ã nichʉ tʉhoa, “Sohõ to yahu mʉhtari quiti wesere ñʉ wihboina quiti mehne marine nino nica tiro”, ni tʉhoture tina. \v 46 à ni tʉhotua, tirore ñaha duamare. Masa sehe Jesure ño payo “Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jira tiro”, niina jia tiha tina. Tíre masia, sacerdotea pʉhtoa, bʉcʉna mehne masare cuia, Jesure ñahaerare. \c 22 \s1 Pjiri bose nʉmʉ macaa quitire yahuha Jesu \p \v 1 à yoa pari turi to tʉhotua mehne paye quiti mehne tinare buhe dʉcare Jesu: \p \v 2 —Mʉano macariro pʉhtoro to sʉho jiro ahri quiti yoaro sehe jira. Cʉ̃ yahpa macaina bui pʉhtoro jiha. à yoa to macʉno ya nʉmʉ bose nʉmʉ yoaha. To wamomaca dʉhteri bose nʉmʉ jiha. \v 3 à yoa pʉhtoro tirore dahra cohtainare bose nʉmʉre ñʉa tahtinare pji dutiro warocamaha. Tina sehe ta duaeraha. \v 4 à jiro painare pji dutiro warocamaha tjoa tirore dahra cohtainare. “Yʉ pjirocainare õ sehe ni yahuga. ‘Mari chʉhtire dahre tuhsʉhre. Wachʉare, wachʉacã dihi tiinacã cʉ̃hʉre wajã tuhsʉhre. à yoa jipihtiro bose nʉmʉ macaa cjihtire cahno tuhsʉhre. à jina bose nʉmʉ macaare chʉna taga’, ni yahuga tinare”, ni warocamaha pʉhtoro tirore dahra cohtainare. \v 5 Dahra cohtaina ti ã yahuri baharo to pjirocarina cjiri ã tʉhotunocaha. Bose nʉmʉre ñʉa wahaeraha. Cʉ̃iro to wesepʉ wahaa wahaha. Pairo to dahraare ñʉno wahaha. \v 6 Paina sehe tirore dahra cohtainare ñaha, tinare ñano yoa, wajãnocaha jʉna. \v 7 Ti ã yoachʉ tʉhoro, pʉhtoro sehe suaha. Sua, ti ã wajãri buhiri buhiri dahre dutiro to surarare warocaha. à jia surara tinare wajã pahño, ti ya macare jʉ̃nocaha. \v 8 Ti ã yoari baharo, pʉhtoro tirore dahra cohtainare õ sehe niha: “Bose nʉmʉ macaa cjihtire cahno tuhsʉmahre. Wiho mejeta yʉ pjiroca mʉhtarina cjiri yʉ bose nʉmʉre ñʉborina jierara. Ñaina jira tina. \v 9 à jina macare jia maharipʉ dohse jiina mʉsa boca sʉinare bose nʉmʉre ñʉhtinare pjiga”, niha tirore dahra cohtainare. \v 10 To ã nichʉ tirore dahra cohtaina maharipʉ waha, jipihtinare ti boca sʉinare, ñaina, noaina cʉ̃hʉre yahuha. Ti ã pjiri baharo to cahapʉ sʉha tina peri. Noano tí bose nʉmʉ ti yoari tahtiare masa wahpata yʉhdʉa wahaha. \p \v 11 ’Tói ti dujichʉ pʉhtoro sehe cʉ̃irore wamomaca dʉhteri nʉmʉ macari suhtirore sãaerarirore ñʉha. \v 12 “¿Ne coyeiro, dohse yoacʉ wamomaca dʉhteri nʉmʉ macari suhtirore sãaerapaihta sã tari mʉhʉ?” ni sinituha pʉhtoro. To ã sinituchʉ masʉno sehe yʉhtieraha. \v 13 To ã yʉhtierachʉ ñʉno tirore dahra cohtainare õ sehe niha: “Ahrirore to wamomacarine dʉhtega. To dahpori cʉ̃hʉre dʉhtega. Dʉhte tuhsʉ na wijaa, sopacapʉ cohãga tirore nahitianopʉ. Tópʉ tiro tuaro tii, cahyaro mehne bahca dihorohca”, niha pʉhtoro —ni yahure Jesu. \p \v 14 To ã niri baharo õ sehe ni batoare tiro: \p —Ahri quiti jiro seheta Cohamacʉ payʉ masa to pjirocarina ti jipachʉta mahainacã tiro mehne tjuaahca —ni yahu batoare Jesu. \s1 Pʉhtoa ya wapare paina sinituha Jesure \r (Mr 12.13-17; Lc 20.20-26) \p \v 15 To ã niri baharo fariseo curua macaina waha, Jesure ti yahusãhtore ti basi durucuha tina. To ñano yʉhtichʉ tʉho duaa nimaha tirore yahusãa taa. \v 16 à durucua tina mehne macainare, Herode ya curua macaina cʉ̃hʉre Jesure sinitu dutia warocaha. Tina sehe Jesu cahapʉ wihi, tirore mahño cũ sinitu ñʉmare: \p —Buheriro, potocã durucuriro mahñoa marieriro mʉ jichʉ masija sã. Cohamacʉ yare quihõno mʉ yahuchʉ cʉ̃hʉre sã masija. à jicʉ cʉ̃iro pʉhtoro waro to jipachʉta tiro cʉ̃hʉre dórero marieno potota yahura mʉhʉ. \v 17 à jicʉ sãre yahuga. ¿Roma macariro jipihtina bui pʉhtoro jirirore gobierno macaare marine waparo cahmajari, mʉ tʉhotuchʉ? ¿Mari dutia tirore wapa dutijari? —ni siniture tina Jesure. \p \v 18 Ti ã nichʉ tʉhoro tirore ti yahusã duaare masino õ sehe nire: \p —Mahñopeina jira mʉsa. ¿Dohseana yʉ ñano durucuchʉ tʉho duajari mʉsa? \v 19 Mipʉre niñeru tʉre pʉhtoare wapahti tʉre na tahga. Tí tʉre ñʉjihna —nire tiro. \p To ã nichʉ tʉhoa niñeru tʉre na tare tina. \p \v 20 Ti ã na tachʉ õ sehe ni siniture tiro tinare: \p —¿Diro baro masʉ wahãjari ahri tʉre? ¿Diro baro wama wahãjari? —ni siniture. \p \v 21 —César, masa bui pʉhtoro masʉ, to wama cʉ̃hʉ wahãna —ni yʉhtire tina. \p Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu õ sehe ni yahure: \p —Tí pja pini masa bui pʉhtoro yare tiro sehere waga. Cohamacʉ yare Cohamacʉ sehere waga —nire Jesu. \p \v 22 To ã nichʉ tʉhoa, tʉho cʉaa waha, wahaa wahare Herode ya curua macaina. \s1 Saduceo curua macaina Cohamacʉ to masoare sinituha Jesure \r (Mr 12.18-27; Lc 20.27-40) \p \v 23 à yoa tí dachoihta cãina saduceo curua macaina Jesu cahapʉ wihire. Saduceo curua macaina sehe “Cohamacʉ yariainare masosi”, ni tʉhotuina jire. à jia õ sehe nire tirore tina: \p \v 24 —Buheriro, õ sehe ni buhea tiha Moise cjiro: “Cʉ̃iro to wahmino namo tiriro pohna mariaparota to yariachʉ to bahʉrore to wahmino namono cjirore nʉoano cahmana. à yoaro to wahmino mʉnano to pohna tiboro seheta pohna tiro cahmana to bahʉrore. à jia to pohna to wahmino mʉnano pohna yoaro sehe jiahca”, ni joaa tiha Moise cjiro —nire tina saduceo curua macaina. \p \v 25 Tíre ã ni yahu tuhsʉ ahri quitire yahu namore tina Jesure: \p —Cʉ̃iro masʉno jiha. Seis to bahana jiha. Ti wahmino sehe namo ti, pohna marieriro yariaa wahaha. Tuhsʉ, pairo to bahʉro cʉ̃hʉ to wahmino namono cjirore nʉoaha. \v 26 To ã nʉoari baharo to wahmino yoaro seheta pohna mariaparota yariaa wahaha tjoa. à yoa ahriro bahʉro to wahmino mʉnano yoaro seheta pohna mariaparota yariaa wahaha. à dihta wahaha cʉ̃iro pohna waro. Ne pohna mariapahta yaria pihtia wahaha tina. \v 27 Ti namono cjiro cʉ̃hʉ ti baharota yariaa wahaha jʉna. \v 28 ¿Ne, Cohamacʉ jipihtinare yariaina cjirire to masochʉ diro baro namono jibocari ticoro? Tina jipihtina ticorore namo tirina cjiri jiha. ¿Ã yoa diro namono sehe jibocari ticoro pototi? —ni siniture tina. \p \v 29 Jesu õ sehe ni yʉhtire tinare: \p —Cohamacʉ yare ti joari pũre, to masia cʉ̃hʉre ne masierara mʉsa. à yoa mʉsa tʉhotua sehe ne potocã jierara. \v 30 Yariarina cjiri ti masa mʉjari baharo tina anjoa yoaro sehe jira. Tina namo marieina, manʉ mariea numia jira tópʉre. \v 31 Yariarina cjiri ti masa wijaahto sehere mʉsare yahuihtja. ¿Cohamacʉ mʉsare to niri cjirire ne buherari mʉsa? Õ sehe niha tiro: \v 32 “ ‘Yʉhʉ Abrahã, Isaa, Jacobo ti pʉhtoro tjija’, nina Cohamacʉ”, ni joaa tiha panopʉre. Ti yariari baharo “Ti pʉhtoro tjija”, ni yahuha Cohamacʉ. à niparota yariarina cjiri pʉhtoro jierara Cohamacʉ. “Ti pʉhtoro tjija”, to nia mehne catiina ti jichʉ masija mari. Tiro catiina pʉhtoro jira —ni yahure Jesu tinare. \p \v 33 To ã ni buhechʉ tʉhoa payʉ masa tʉho cʉaa wahare. \s1 Cʉ̃no noa yʉhdʉro to dutiare yahuha Jesu \r (Mr 12.28-34) \p \v 34 à yoa saduceo curua macaina Jesure ti yʉhti masierachʉ tʉhoa, fariseo curua macaina sehe tiro cahapʉ cahmachure. \v 35 Cahmachu, tina mehne macariro marine judio masare buheriro sehe Jesu to ñano nichʉ tʉho duaro mahño cũ sinitu ñʉmare tirore. \p \v 36 —¿Buheriro Cohamacʉ ya dutia noa yʉhdʉaro di baro sehe jijari, mʉ tʉhotuchʉ? —ni siniture tiro. \p \v 37 Jesu tirore õ sehe ni yʉhtire: \p —“Tuaro mʉsa yajeripohna mehne, mʉsa tuaa mehne, noano mʉsa wacũa mehne Cohamacʉre cahĩga”, nina Cohamacʉ. \v 38 Ahri dutiata paye dutia yʉhdoro noa yʉhdʉara. \v 39 Ahri dutia baharo paye dutia noa yʉhdʉara: “Mʉ basi mʉ cahĩno seheta mʉ cahai jiina cʉ̃hʉre cahĩga”, nina Cohamacʉ. \v 40 Ahri pʉaro dutiare yoana, jipihtia paye dutiare yoa pahñona nija mari. Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri panopʉ ti joari cʉ̃hʉre yoa pahñona nija mari —ni yahure Jesu. \s1 ¿Diro baro coyeiro jijari Cristo? \r (Mr 12.35-37; Lc 20.41-44) \p \v 41 à yoa fariseo curua macaina tói cahmachuina ti jichʉ \v 42 Jesu tinare õ sehe ni siniture: \p —“Cristo, Mesia mari ni pisuriro Cohamacʉ to warocahtiro jira”, nina mʉsa. ¿Diro baro jijari Cristo ñʉchʉno cjiro panopʉ macariro, mʉsa tʉhotuchʉ? —nire tiro. \p —Cristo Davi cjiro panamino jirohca —ni yʉhtire tina. \p \v 43 Jesu õ sehe ni yahure tinare: \p —¿Cristo Davi cjiro panamino to jichʉ dohsearo Davi sehe pʉhtoro tiari Cristore? ¿Dohsearo ã pʉhtoro ti dutiri Espíritu Santo tirore? Õ sehe niha Davi cjiro: \q1 \v 44 “Cohamacʉ yʉ pʉhtorore õ sehe nire: \q1 ‘Õi yʉ poto bʉhʉsehei dujiga. \q1 à jicʉ mʉhʉre ñʉ tuhtiinare mʉhʉre yʉhdʉrʉcabasaihca yʉhʉ’, nire Cohamacʉ yʉ pʉhtorore”, \m ni joaha Davi cjiro. \v 45 à ni joarota Davi cjiro pʉhtoro tiha Cristore. ¿Davi cjiro Cristo ñʉchʉno cjiro jiro dohsearo tiro pʉhtoro tiari Cristore? (Cristo Davi cjiro pʉhtoro tjira) —ni yahure Jesu. \p \v 46 To ã ni yahuchʉ tina tirore ne yʉhti masierare. à jia tó purota sinitu duhunocare tina tirore. Tuhsʉ tirore cuia pari turi sinitu ñʉerare tirore jʉna. \c 23 \s1 Judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ ti ñano yoaare yahuha Jesu \r (Mr 12.38-40; Lc 11.37-54; 20.45-47) \p \v 1 à yoa payʉ masare sã cʉ̃hʉre Jesu õ sehe ni yahure tjoa: \p \v 2 —Marine judio masare buheina fariseo curua macaina cʉ̃hʉ Cohamacʉ dutia Moise cjirore to cũri cjirire yahuina jira tina. \v 3 Ti ã yahuina jichʉ mʉsare ti yahuriro seheta tíre yoa pahñoga mʉsa. à yoapanahta tinare ñʉ cũena tjiga mʉsa. Ti buheriro seheta yoaerara tina. \v 4 Masare payʉ dutira tina. à dutipahta ti dutiro sehe masa ti yoaerachʉ ñʉa tinare yoadohoerara. \v 5 Masa ti ñʉrocaro dihta noano yoa ñomana tina. Cohamacʉ yare ti joari pũre ti duhu sãa caa pocacãre, bʉjʉ curea caa pocacãre ti wʉhdʉa poca bui dʉhte yohre tina masare ñʉ dutia. Ti yachʉri cʉ̃hʉre dʉhte yohre. à yoa ti suhtipʉ ti duhu yoaa bocari bʉjʉbia bocari jira. Cohamacʉre ti ño payorire masa sehere yoa ñoa nimana tina. \v 6 Tuhsʉ, bose nʉmʉri jichʉ pʉhtoa ti dujiapʉ duji duara. Judio masa mari buhea wʉhʉsepʉ cʉ̃hʉre noaa dujia pahtari dihtare jicoara tina. \v 7 à yoa mahapʉ ño payoa mehne paina tinare ti noano piti bocasinichʉ cahmana tina. Tinare “Buheriro”, masa ti ni pisuchʉ cahmana. \p \v 8 ’Paina mʉsare pisua “Buheriro”, niea tjijaro. Mʉsa jipihtina cʉ̃no potori jina nina. à yoa mʉsare buheriro cʉ̃irota jija yʉhʉ Cristo. \v 9 Ahri yahpa macainare “Mari pʉcʉ”, nina tinare ño payona nica. Ne ã niena tjiga. Mʉano macariro dihta mari Pʉcʉ jira. Tiro dihtare ño payoro cahmana marine. \v 10 à yoa masʉnore “Pʉhtoro”, niena tjiga. Mʉsa pʉhtoro yʉhʉ Cristo sehe cʉ̃irota jija. \v 11 Cahamacʉno yoaro sehe mʉsare yoadohoriro tiro tjica mʉsa pʉhtoro jihtiro. \v 12 Cʉ̃iro pʉhtoro ji duaro tirore wiho jiriro yoaro sehe jiro cahmana. “Wiho jiriro jija yʉhʉ”, ni tʉhoturiro painare yʉhdʉrʉca duaerariro tiro sehe pʉhtoro jirohca —ni yahure Jesu. \s1 Judio masare buheina, fariseo curua macaina mehne ti mahñopeare yahuha Jesu \p \v 13 To ã niri baharo tinare õ sehe ni yahu namore: \p —Mʉsa judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉnahca. Mahñopeina jira mʉsa. Soro mʉsa buhechʉ tʉhoa mʉsare tʉhorina sehe pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉre wahasi. Mʉsa cʉ̃hʉ tópʉre wahasi. à buhena tópʉre waha duainare dʉcatana nina mʉsa. \p \v 14 [’Mʉsa judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉnahca. Mahñopeina jira mʉsa. Wapewahya numia ya wʉhʉsere manocahna mʉsa tí numiare. Tuhsʉ, yoari pja masa ti ñʉrocaroi Cohamacʉre sini ñomana mʉsa masare. Mʉsa ã yoari buhiri paina bui curero Cohamacʉ pjíro buhiri dahrerohca mʉsare.] \p \v 15 ’Mʉsa judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉnahca. Mahñopeina jira mʉsa. Pjiri mapʉ pahã, yoaro macaa yahparipʉ wahara mʉsa, mʉsa dutiare yoahtirore macana tana. Mʉsa dutiare yoahtirore boca, tirore buhera. Mʉsa ã yoachʉ tiro sehe mʉsa yʉhdoro pichacapʉ wahahtiro jirohca. \p \v 16 ’Mʉsa ñano yʉhdʉnahca. Capari ñʉeraina ti ñʉ masieraro seheta masieraina jira mʉsa. à jipanahta painare buhemana mʉsa. Õ sehe ni buhemana mʉsa: “ ‘Cohamacʉ wʉhʉ mehne yʉ nino seheta yoaihtja’, niriro to niriro sehe to yoaerapachʉta noanohca”, ni buhemana mʉsa. “ ‘Cohamacʉ ya wʉhʉ macaa uru mehne yʉ nino seheta yoaihtja’, niriro tiro sehere to niriro seheta yoa sohtori tiro cahmana” ni, tí cʉ̃hʉre buhemana mʉsa. \v 17 Capari ñʉeraina ti ñʉ masieraro seheta masieraina jira mʉsa. Tʉho masieraina jira. ¿Di baro sehere ño payoro cahmajari? Urure ño payoeraro cahmana. Cohamacʉ sehe tí uru to wʉhʉi jichʉ noaa jichʉ yoara tíre. à jina to wʉhʉ sehere ño payoro cahmana mʉsare. à jia mʉsa buhea sehe tó wahaerara. \v 18 Ahri cʉ̃hʉre buhemana mʉsa: “ ‘Cohamacʉ wʉhʉ macari mesa mehne yʉ nino seheta yoaihtja’, niriro to niriro seheta to yoaerachʉ noanohca”, ni buhemana mʉsa. “ ‘Tí mesa bui jia mehne Cohamacʉre ño payoa ti wari mehne yʉ nino seheta yoaihtja’, niriro tiro sehere to niriro seheta yoa sohtori tiro cahmana”, ni buhemana mʉsa. \v 19 Capari ñʉeraina ti ñʉ masieraro seheta masieraina jira mʉsa. ¿Di sehe tí waro jijari, mʉsa tʉhotuchʉ? Cohamacʉre masʉno to ño payoro to wari cjiri tí waro jiera curera. Tí mesa bui Cohamacʉre to wachʉ, noaa wahara tí mesa bui jia. à jiro tí mesa sehe wiho jiri mesa jierara. Cohamacʉre ño payoa ti wari bui curero noari mesa jira. \v 20 à jiro “Cohamacʉ wʉhʉ macari mesa mehne yʉ nino seheta yoaihtja”, cʉ̃iro nino, tí mesa bui macaa to wari mehne tiro ã nino nica. à jia mʉsa buhea sehe tó wahaerara. \v 21 “Cohamacʉ wʉhʉ mehne yʉ nino seheta yoaihtja”, cʉ̃iro nino, potocãta Cohamacʉ mehneta ã ninota nica. Cohamacʉ tí wʉhʉ macariro jira. \v 22 à jiro “Mʉano mehne yʉ nino seheta yoaihtja”, cʉ̃iro nino, Cohamacʉ to jiropʉ mehneta ã nino nica. à jiro Cohamacʉ mehneta ã nino nica. Tiro sehe tó macariro jira. à jia mʉsa buhea sehe tó wahaerara. \p \v 23 ’Mʉsa judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉnahca. Mahñopeina jira mʉsa. Moa yoaro sehe jiare chʉare coachʉ yoaare cjʉana mahanocã wamana mʉsa. Cohamacʉre ño payona tana sacerdoteare wamana mʉsa. Mahanocã wamana mʉsa. Menta, anis, comina wama tia coachʉ yoaare wamana mʉsa. à wapanahtja noaare yoaerara mʉsa. Tuhsʉ, masare pja ñʉerara mʉsa. à yoa Cohamacʉre wacũ tuaerara mʉsa. Toaa dichare mʉsa narire mahanocã sacerdoteare mʉsa wachʉ noa nina. à wana õ sehe yoa namoga: Noaare yoaga. à yoa pja ñʉga masare. Tuhsʉ, Cohamacʉre wacũ tuaga. \v 24 Capari ñʉeraina ti capari ñʉeraro seheta masieraina jira mʉsa. Õ sehe yoara mʉsa: Mʉsa ya dutiare yoa dutina, wiho jia waro dutiare yoara mʉsa. à yoapanahta Cohamacʉ to pototi to dutia warore yoaerara mʉsa. \p \v 25 ’Mʉsa judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉnahca mʉsa. Mahñopeina jira mʉsa. Mʉsa waparire, mʉsa sihnia wahwarire bui mʉsa cosaro seheta noaare yoa ñomana mʉsa buicã warohna. à yoapanahta Cohamacʉ yare quihõno yoaerara mʉsa. Paina yare maina, mʉsa basi dihta bʉjʉare na duaina jina, ã dihta tʉhotura mʉsa. \v 26 Capari ñʉeraina ti ñʉ masieraro seheta masieraina jira mʉsa fariseo curua macaina. Ñaare mʉsa tʉhotuare cohtotaga. Mʉsa ã yoana masa ti ñʉrocaroi noaina jinahca mʉsa. \p \v 27 ’Mʉsa judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉnahca. Mahñopeina jira mʉsa. Masa copa, yehsea mehne ti wisõri copa yoaro sehe jira mʉsa. Masa tí copare ti ñʉchʉ noari copa bajura. To ã bajupachʉta, puhicha macariro baarirore, to cohãrine, ñaare ñʉerara tina. \v 28 Tó seheta mʉsa cʉ̃hʉ masa ti ñʉrocaroi noaina sehe bajumana mʉsa. à noaina sehe bajuina mʉsa jipachʉta mʉsa tʉhotuapʉ ñaa, mahñoa ji yʉhdʉara yariaina yoaro seheta —ni yahure Jesu. \s1 Judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉre to buhiri dahrehtore yahuha Jesu \p \v 29 à ni tuhsʉ õ sehe ni namore tinare: \p —Mʉsa judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉnahca. Mahñopeina jira mʉsa. Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri panopʉ macaina ti masa coparire noano cahnomana mʉsa. Tuhsʉ, noano yoaina cjiri ti masa coparire noano cahnomana mʉsa. \v 30 à yoana õ sehe nirucumana mʉsa: “Panopʉre sã ñʉchʉsʉma cjiri ti yoariro sehe sã sehe yoaeraboa. Tí pjapʉ jiinare Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjirire sã wajãeraboa”, nirucumana mʉsa. \v 31 à nina mʉsa ñʉchʉsʉma cjiri Cohamacʉ yare yahu mʉhtainare wajãrina cjiri ti jiri cjirire bajuro wana nica. Tinare wajãrina cjiri panamana ji turiaina mʉsa jia cʉ̃hʉre bajuro wana nica mʉsa. \v 32 Mʉsa ñʉchʉsʉma cjiri ti yoariro seheta yoa sohtori tiwahnoga. \p \v 33 ’Agãa ñima tiina yoaro sehe ñabiaina jira mʉsa. Mʉsa ñaa tʉhotumari cjirire cohtota duaerana Cohamacʉ mʉsa ñaa buhirire pichacapʉ mʉsare to cohãhto pano duhti masierara mʉsa. \v 34 à jii mʉsare niita nija. Cohamacʉ yare yahu mʉhtainare, paina noano masiinare, paina mʉsare buhehtinare mʉsa cahai warocaihtja. Yʉ ã warocachʉ mʉsa sehe cãina tinare wajãnahca. Painare crusapʉ cjã puhanahca. Painare mʉsa buhea wʉhʉsepʉ tjananahca. à yoana macaripepʉ tinare ñano yoa, mʉroca nʉnʉ tinahca mʉsa. \v 35 Mʉsa ã yoana jipihtina ñaa marieinare mʉsa wajãri buhiri buhiri tinahca. Noariro Abe cjirore Caĩ to wajãri buhiri jipihtina mʉsa cʉ̃hʉ buhiri tinahca. Jipihtina to baharo jiinare noainare ti wajãri buhiri cʉ̃hʉre buhiri tinahca mʉsa cʉ̃hʉ. à yoa Cohamacʉ wʉhʉ cahai wahiquinare ti wari mesa cahai Zacariare wajãre tina. Tiro sehe Berequias macʉno jire. à jina Zacaria cʉ̃hʉre ti wajãri buhiri buhiri tinahca mʉsa cʉ̃hʉ. \v 36 Potocã mʉsare yahuita nija. Tina jipihtinare ti wajãri buhiri mipʉ macaina cʉ̃hʉ mʉsa buhiri tinahca —ni yahure Jesu. \s1 Jerusalẽ macainare tuaro cahĩha Jesu \r (Lc 13.34-35) \p \v 37 à ni tuhsʉ õ sehe ni namore: \p —Cue, Jerusalẽ macaina, Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjirire wajãrina jira mʉsa. Mʉsa coyea panopʉ macaina cjiri cʉ̃hʉ ãta yoarina cjiri jiha. à yoa mʉsa cahai to warocaina cjirire tãa mehne doca wajãrina jira mʉsa. Caracacoro to pohnare to cjã mʉa dʉpʉri mehne to moha coãno seheta payʉ tahari cahĩrucumahi mʉsare. Mʉsare cahmamahi. Mʉsa sehe yʉhʉre ne cahmaerare. \v 38 Mipʉre mʉsa ya maca cohãri maca cjiro jirohca. \v 39 Potocã mʉsare niita nija. Baharopʉ taihtja yʉhʉ. à yʉ tachʉ ñʉna mʉsa yʉhʉre “Cohamacʉ tuaa mehne tariro noano tajaro”, ninahca. Yʉhʉre mʉsa tíre nihto pano yʉ tjua tahto pano pari turi yʉhʉre ñʉsi mʉsa —nire Jesu tinare. \c 24 \s1 “Cohamacʉ wʉhʉ cohãri wʉhʉ jirohca”, niha Jesu \r (Mr 13.1-2; Lc 21.5-6) \p \v 1 à yoa Cohamacʉ wʉhʉi jiriro Jesu to wijaa wihichʉ sã to buheina tí wʉhʉre tí wʉhʉ cahai jia wʉhʉse cʉ̃hʉre ñʉna: \p —Ahri wʉhʉse jira. Ñʉga mʉhʉ cʉ̃hʉ —nii sã tirore. \p \v 2 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Ahri wʉhʉsere mipʉre ñʉmana mʉsa. Mʉsare yahuita nija. Ahri wʉhʉsere jipihtia mʉsa ñʉri cjiri ahri wʉhʉse macaa tãa cʉ̃hʉ cohõ pihtia wahaahca. Ne cʉ̃ria tãca tjuasi —nire tiro sãre. \s1 Pihtiri dacho cjihtore yahuha Jesu \r (Mr 13.3-23; Lc 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 Baharo Olivo wama tidʉ tʉ̃cʉpʉ sʉ, tópʉ dujire Jesu. Tói to dujichʉ sã to buheina sã sahsero tiro cahapʉ sʉ, õ sehe ni sinitu ñʉhi: \p —Yahuga sãre. ¿Dohse jichʉ ã waharohcari mʉ niriro sehe waharo? ¿Pihtiri dacho panocãre to jichʉ cʉ̃hʉre, mʉ tjua tahto cʉ̃hʉre dohse to waha dʉcachʉ ñʉnahcari sã? —ni sinitu ñʉi sã. \p \v 4 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Noano yoaga mʉsa. Mʉsare paina ti mahñoare tʉhoena tjiga. \v 5 Payʉ masa “Cristo jija yʉhʉ”, ni mahñoina taahca. Ti ã mahñochʉ tʉhoa payʉ masa Cohamacʉ yare duhuahca. \v 6 Mʉsa cahacãi masa paina ti cahma wajãchʉ tʉhonahca mʉsa. Tuhsʉ, yoaropʉ cʉ̃hʉre ti cahma wajãchʉ tʉhorocanahca mʉsa. à tʉhopanahta ne tíre pjíro tʉhotuena tjiga. à waharohca. Ti ã yoachʉ pihtiri dacho cjihto dʉhsasininohca mini. \v 7 Tí pjare cʉ̃ yahpa macaina pa yahpa macaina mehne cahma wajãahca. à yoa cʉ̃iro pʉhtoro yaina pairo pʉhtoro yaina mehne cahma wajãahca. Tuhsʉ, payʉ masa jʉca mehne yariaahca. à yoa dohatia payʉ jiahca. Tuhsʉ, pjaró yahpa ñuhminohca. \v 8 To ã wahachʉ ahri yahpa macainare ti ñano yʉhdʉ namohto dʉhsasinina mini. Ñano yʉhdʉsiniahca. \p \v 9 ’Tí pjare paina mʉsare ñaha, ñano yoa dutia waahcʉ mʉsare paina pʉhtoapʉre. Ti ã wachʉ mʉsare wajãahca. Yʉ yaina mʉsa jiri buhiri jipihtina mʉsare ñʉ tuhtiahca. \v 10 Tí pjare payʉ yʉ yaina jimarina cjiri yʉhʉre cohãahca. à jia tina mehne macainare tina ñʉ tuhtiahca. à yoaa tina mehne macaina ti jipachʉta tinare ñano yoahtinare waahca tina. \v 11 Tí pjare payʉ “Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina jija”, ni mahñoina jiahca. à jia payʉ masa ti mahñoare tʉhoahca. \v 12 Tí pjare ñabiaro yoaahca masa. à yoaa tina mehne macainare cahĩ namosi. \v 13 à jina mʉsa tuaina jina, ahri yahpai mʉsa catisinino puro cʉ̃no pjarucuna, yʉhdʉnahca mʉsa. \v 14 Tuhsʉ, ahri noaa buhea jipihtiropʉ ahri yahpapʉre ti yahua buhea jiahca. Pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiare yahuri buheare ti yahu siteri jiahca, jipihtina tí buheare ti masihto sehe. Ti ã yahuri baharo pihtiri dacho dʉcarohca. \p \v 15 ’Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Daniel cjiro panopʉ macariro ñabiarirore Cohamacʉ yare ñano yoarirore yahua tiha panopʉre. Tí pjare tiro ñariro sehe Cohamacʉ wʉhʉpʉ to ducuchʉ ñʉnahca mʉsa. Ahri yʉ nirire noano masiga mʉsa. \v 16 Tói to ducuchʉ ñʉa, Judea yahpapʉ jiina sehe tʉ̃yucʉ cahapʉ mʉroca duhtijaro. \v 17 Soaro mehne mʉroca duhtijaro. Tí pjare ti wʉhʉseri bui macaa waparipʉ jiina wʉhʉ puhichapʉ jiare ti yare na wahaea tjijaro ti waha bahrañohto sehe. \v 18 Tuhsʉ, tí pjare paina ti weseripʉ jiina ti bui macaa suhti wʉhʉpʉ jia suhtire na wahaea tjijaro ti waha bahrañohto sehe. \v 19 Tí pjare nijipocosanumia, ti pohnare pũa numia cʉ̃hʉ pjacʉoro wahaahca. \v 20 à jina Cohamacʉre õ sehe ni siniga: “Puhiro jichʉ judio masa sã soa nʉmʉri jichʉ cʉ̃hʉre sã mʉroca duhtihti dacho jiero tjijaro”, ni siniga mʉsa Cohamacʉre. \v 21 Tí dachorire masa nu ñano wahaahca. Ahri yahpare to bajuamehneri baharo masa ñano ti yʉhdʉa jisinia tiha. Ti ã jipachʉta jipihtia tí purĩa yʉhdoro pihtiri dacho panocã ñabiaro yʉhdʉahca masa. à ñano ti yʉhdʉri baharo pari turi tó sehe ñabiaro yʉhdʉsi ahri yahpai jʉna. \v 22 Cohamacʉ tí dachorire mahaa dachoricã jisinichʉ yoarohca. To ã yoaerachʉ ne cʉ̃iro masʉno yʉhdʉeraboca. à jiro to beserina ti yʉhdʉhti cjihtire mahaa dachoricã ã cũsininohca Cohamacʉ. \p \v 23 ’Tí pjare paina mʉsare “Ñʉga. Õi jira Cristo”, ti nichʉ tinare tʉhoena tjiga. “Tói jira Cristo”, ti nichʉ tinare tʉhoena tjiga. \v 24 “Cristo jija”, ni mahñoina, “Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina jija”, ni mahñoina jiahca tí pjare. à jia Cohamacʉ to beserinare mahñoa, tina bajuamehneare yoa ñoahca. Ti ã yoa ñochʉ ñʉa, Cohamacʉ yaina cãina tinare tʉhoa “Potocã tjira” nia, Cohamacʉ yare pa tehe nia duhuboca. \v 25 Ahri jipihtiare mʉsare yahuyuja mʉsare to ã wahahto pano. à jina tʉhoga mʉsa. \v 26 Paina masa mʉsare “Ñʉga. Masa marienopʉ jira Cristo”, ti nichʉ tópʉre ñʉna wahaena tjiga. à yoa tina “Õi ahri tahti pocai jira tiro”, ti nichʉ tinare tʉhoena tjiga. \v 27 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro wacũenoca tjua taihtja. Oroca sitero mʉanore sʉ̃ mʉja taropʉ, sʉ̃ sãnopʉ wacũenoca to oroca siterocaro seheta wacũenoca tjua taihtja yʉhʉ. \v 28 Yucaare mari ñʉna, yariariro to pjacʉ cjiro jichʉ mari noano masinahca. (Tó seheta ahri mʉsare yʉ yahuyurire mʉsa ñʉna noano masinahca ahri yahpapʉ yʉ tjua tahto mahanocã to dʉhsachʉ cʉ̃hʉre) —ni yahure Jesu. \s1 Cristo ahri yahpapʉ to tjua tahtore yahuha tiro \r (Mr 13.24-37; Lc 21.25-33; 17.26-30, 34-36) \p \v 29 à yahu tuhsʉro tinare õ sehe ni yahu namore: \p —Tí dachori masa ti ñano yʉhdʉa dachori baharo sʉ̃ dacho macariro, ñami macariro cʉ̃hʉ buhria duhua wahaahca. Ti ã wahachʉ ñahpichoha poca mʉanopʉ jia poca boraa wahaahca. Tuhsʉ, mʉano macaa yahpari tuaro ñuhmiahca. \v 30 Tí pjata yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro mʉanopʉ yʉ bajuamehnenore yʉ ñochʉ ñʉahca masa. à ñʉa jipihtia curuari macaina tiiahca. Tuhsʉ, yʉ tuaa mehne, yʉ si sitea mehne mʉano macaa me bui ahri yahpapʉre yʉ tjua tachʉ ñʉahca tina. \v 31 Corneta bisiro coa tarohca. To ã coa tachʉ yʉ yaina anjoare jipihtiropʉ ahri yahpapʉ warocaihtja. Tuhsʉ, jipihtiropʉ yʉ yaina yʉ beserinare tina naahca. \p \v 32 ’Mipʉre higueracʉre tʉhotuga mʉsa. Tʉ quiti mehne mʉsare piti dahre buheihtja. Tʉ yucʉcʉ pũri tichʉ ñʉna, cʉhma mahanocã to dʉhsachʉ masina mʉsa. \v 33 Tó seheta ahri jipihtia yʉ niri cjirire ti ã wahachʉ ñʉna, yʉ tjua tahto mahanocã to dʉhsachʉ masinahca mʉsa. \v 34 Potocã niita nija mʉsare. Tí pja macaina ti yariahto pano jipihtia yʉ niriro seheta ã waharohca. Mʉano, ahri yahpa cʉ̃hʉ pihtia wahaahca. \v 35 Mʉano cʉ̃hʉ ahri yahpa cʉ̃hʉ pihtia wahaahca. Yʉ durucua sehe ne cohtotasi. Jipihtia yʉ niriro seheta ã waha sohtori tiarohca. \p \v 36 ’Tí dachore yʉ tjua tahti dachore, tí ora cʉ̃hʉre masieraja yʉhʉ. Anjoa cʉ̃hʉ tíre masierara. Masa cʉ̃hʉ masierara. Yʉ Pʉcʉ dihta tíre masina. \p \v 37 ’Noé to jiri pja macaina ti jiriro seheta ahri yahpapʉ yʉ tjua tahto panocãre tó seheta jiahca masa. \v 38 Yahpa to minihto pano masa chʉ, sihni, yoaha. Tuhsʉ, mʉa, numiare namo tiha. Noé cʉ̃hʉ ti dohoriapʉ ti samuhto pano ã yoaa timaha masa. \v 39 Dóihta tuaro coro ta, wacũenoca yahpa minia wahaha. Masa cʉ̃hʉ mini pihtia wahaha. Wacũenoca to miniriro seheta yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpapʉre wacũenoca tjua taihtja. \v 40 Tí pjare wesepʉ pʉaro dahraina ti jichʉ cʉ̃iro yʉhʉre cahmarirore naaihca. à yoa yʉhʉre cahmaerariro tói tjuarohca. \v 41 Tí pjare pʉaro numia cʉ̃noi ti yore arẽa numia jichʉ cʉ̃coro yʉhʉre cahmaricorore naaihca. à yoa yʉhʉre cahmaeraricoro tóihta tjuarohca. \p \v 42 ’Noano wacũ masi cohtaga. Yʉhʉ mʉsa pʉhtoro, yʉ tjua tahti dachore ne masierara mʉsa. \v 43 Ahrire wacũga mʉsa. Yacariro to wʉhʉpʉ to sãa yacahto panore wʉhʉ pʉro masino, tí ñamine tiro carĩeraboa, yacarirore cohtaro taro. à yoa yacarirore to wʉhʉpʉ sãa dutieraboa. Yʉhʉ yacariro to wacũenoca to tariro seheta wacũenoca taihtja. \v 44 à jina yʉ yare ã yoarucuna yʉhʉre cohtaga. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpapʉ tjua tai wacũenoca taihtja —nire Jesu. \s1 Dahra cohtariro to pʉhtorore ño payorirore, ño payoerariro cʉ̃hʉre yahuha \r (Lc 12.41-48) \p \v 45 à yoa Jesu to tʉhotua mehne õ sehe ni piti dahre buhe namore tjoa: \p —Dahra cohtariro to pʉhtorore ño payoriro tʉho masiriro jira. To ã jichʉ ñʉno paina dahra cohtaina bui cũna tirore to pʉhtoro sehe waharo taro. à tirore cũ tuhsʉ wahaa wahara pʉhtoro. To ã wahachʉ ñʉno, chʉri pja jichʉ dahra cohtariro painare chʉare witira. \v 46 Baharo pʉhtoro to ya wʉhʉi tju wihira. To tju wihichʉ ñʉno dahra cohtariro sehe to pʉhtoro to dutiriro seheta yoa pahñoriro jiro, wahcheriro jirohca. \v 47 Potocã mʉsare niita nija. To ã noano dahrachʉ ñʉno to pʉhtoro jipihtia to yare ñʉ wihbohtiro cũnohca tirore. \v 48-49 Wiho mejeta ñariro dahra cohtariro sehe “Yʉ pʉhtoro so bajuerara” nino, paina dahra cohtainare cjãpe, pjíro chʉ, sihni, cahaina mehne caharohca. \v 50 Baharo to pʉhtoro wacũenoca tjua tarohca. Tí dachore ne masierara dahra cohtariro. \v 51 Pʉhtoro sehe tjua taro ñariro to yoarire tʉhoro, tirore tuaro buhiri dahrerohca. à buhiri dahrero, masa ti baharo bʉhʉsehei ñano yoa cohtaina ti waharopʉ cohãnohca tirore. Tópʉre tiro tuaro tii, cahyaro mehne bahca dihorohca —ni yahure Jesu. \c 25 \s1 Diez nuhmia quiti mehne buheha Jesu \p \v 1 à yoa Jesu pari turi to tʉhotua mehne õ sehe ni piti dahre buhe namore tjoa: \p —Mʉano macariro masa bui pʉhtoro to sʉho jia ahri quiti yoaro sehe jira: Diez nuhmia jiha. Cʉ̃ ñami tina ti sihãa poca mehne wamomaca dʉhtehtirore piti bocaa wahaha. \v 2 Tina mehne macaa numia cinco numia tʉho masiera numia jiha. Paye numia sehe cinco numia tʉho masia numia jiha. \v 3 Tʉho masiera numia sehe ti sihãa pocare, posa tia pocare naamaha. Paye pocare se posa tia pocare ti pihtichʉ ti pioborire naaeraha. \v 4 Tʉho masia numia sehe ti sihãa poca se posa tia pocare naaha. Paye se poca cʉ̃hʉre naaha. \v 5 à jia wamomaca dʉhtehtiro to bajuerachʉ tí numiare wʉjo purĩchʉ carĩa wahaha. \v 6 à ti carĩni baharo ñami dacho macai sañurucuro coa taha: “Tʉhoga. Wamomaca dʉhtehtiro taro coa tara. Tirore piti bocana taga”, ni sañurucuro coa taha. \v 7 To ã nino coa tachʉ tʉhoa tí numia wahcã, ti sihãa pocare cahnoha. \v 8 à yoaa tʉho masiera numia sehe paye numia tʉho masia numiare õ sehe niha: “Sã sihãa poca yatia nina. à jina mahanocã mʉsa ya sere waga sãre”, ni sinimaha tí numia. \v 9 Ti ã sinipachʉta tʉho masia numia õ sehe ni yʉhtiha: “Sã ya se mari jipihtinare mʉ sʉeraboca. à jina se cjʉainare mʉsa basi nuchʉna wahaga”, ni yʉhtiha tʉho masia numia sehe. \v 10 Ti ã nichʉ tʉhoa, tʉho masiera numia sere nuchʉa wahaha. Ti ã wahari baharo wamomaca dʉhtehtiro wihiha. à to wihichʉ ñʉa ti yare cahno tuhsʉri numia tʉho masia numia tirore piti bocaha. Piti boca, to wamomaca dʉhteri bose nʉmʉpʉ tiro mehne ñʉa wahaha. Tuhsʉ, bose nʉmʉre ti yoari wʉhʉpʉ paina mehne tí numia ti sãari baharo, sopacare bihanocaha. \v 11 Baharopʉ tʉho masiera numia sehe wihimaha. “Pʉhtoro, sãre pjõohga”, nimaha tí numia. \v 12 “Potocã mʉsare niita nija. Mʉsare masieraja yʉhʉ”, niha tiro tí numiare. \p \v 13 ’à jina tʉho masia numia ti yare ti noano cahno tuhsʉ ti cohtariro seheta yʉ tahtore noano cohtaga mʉsa cʉ̃hʉ. Yʉ tjua tahti dachore tí hora cʉ̃hʉre ne masierara mʉsa —ni yahure Jesu. \s1 Niñeru tʉri uru tʉri quitire yahuha Jesu \p \v 14 à ni yahu tuhsʉ to tʉhotua mehne õ sehe ni piti dahre buhe namore tjoa: \p —Tí pja yʉ tjua tahti pja ahri quiti yoaro sehe jirohca. Wʉhʉ pʉro jiha. Tiro pa sehepʉ tinino waharo taro, tirore dahra cohtainare pjirocaha. à yoaro tinare to yare cohta dutiha. \p \v 15 ’à cohta dutiro ti wihbo masino puro tinare niñeru tʉrire waha. Cʉ̃irore cinco tʉri wapa bʉjʉa tʉri uru tʉrire waha. Pairore pʉa tʉ waha. Pairore cʉ̃ tʉ waha. Tinare wa tuhsʉ, wahaa wahaha. \v 16 à yoa cinco tʉri to wariro dóihta to wahari baharota tí tʉri mehne paye barore nuchʉha. To nuchʉrire painare duaha. To duari wapa diez tʉri waro wapataha tiro. à jiro diez tʉri cjʉaha. \v 17 à yoa pʉa tʉ to wariro dóihta to wahari baharota tí tʉri mehne paye barore nuchʉha. To nuchʉrire painare duaha. To duari wapa pititia tʉri waro wapataha tiro. à jiro pititia tʉri cjʉaha. \v 18 Cʉ̃ tʉre to wariro sehe copa saha, tí tʉre yaha, tí copapʉ nʉono. \p \v 19 ’Yoari pja baharo ti pʉhtoro wihiha. à wihiro to niñeru tʉri mehne ti ñaha namorire quihõno taro tirore dahra cohtainare pjirocaha. \v 20 à to pirocachʉ cinco tʉri to wariro cjiro to pʉhtoro cahapʉ sʉ, diez tʉri wiaha tirore. “Cinco tʉri yʉhʉre ware mʉhʉ. Ñʉjʉta. Tí tʉri mehne paye cinco tʉrire ñaha namohi”, niha tirore. \v 21 “Noano yoari jire mʉhʉ. Mʉhʉ noariro, yʉ dutiriro seheta yoariro jira. Mahanocã mehne noano yoare mʉhʉ. à jicʉ mipʉre mʉhʉre pjíro mʉ dahrahtore cũihtja. à jicʉ yʉhʉ mehne wahchega mʉhʉ”, niha to pʉhtoro. \v 22 à yoa pʉa tʉre nariro cjiro to pʉhtoro cahapʉ sʉ, yahuha tirore: “Pʉa tʉ yʉhʉre ware mʉhʉ. Ñʉjʉta. Tí tʉri mehne paye tʉri pʉa tʉ ñaha namohi”, niha tiro. \v 23 “Noano yoari jire mʉhʉ. Mʉhʉ noariro, yʉ dutiriro sehe yoariro jira. Mahanocãre noano yoare mʉhʉ. à jicʉ mipʉre pjíro mʉ dahrahtore cũihtja. à jicʉ yʉhʉ mehne wahchega mʉhʉ”, niha to pʉhtoro. \v 24 à yoa cʉ̃ tʉre nariro cjiro to pʉhtoro cahapʉ sʉ, yahuha tirore: “Pʉhtoro, mʉhʉ paina sehere tuaro dahra dutiriro jira. à tuaro dahra dutiriro jicʉ toaa maerariro jipaihta tí dichare mʉhʉ nana. \v 25 Mʉ ã jiriro jichʉ mʉhʉre cuihi. à cuicʉ copa saha, tí copapʉ mʉ niñeru tʉre nʉohi. Ñʉjʉta. Õi jira mʉ niñeru tʉ”, niha tiro. \v 26 To pʉhtoro to ã nichʉ tʉhoro tirore õ sehe niha: “Mʉhʉ ñariro, capa bʉjʉriro jira. Yʉ toaa maerariro jipaihta tí dichare yʉ nariro jichʉ masina mʉhʉ. \v 27 Yʉ ã jiriro jichʉ ñʉcʉ ya tʉre niñeru wihbori wʉhʉpʉ wihboboa mʉhʉ. Mʉ ã wihbochʉ tina tí tʉre wiaapʉ paye niñeru wa namoboa tina”, niha pʉhtoro tirore. \v 28 à nino paina tirore dahra cohtainare dutiha tiro: “Niñeru tʉre maga tirore. Diez tʉrire cjʉariro sehere waga. \v 29 Cjʉainare wa namoihtja. à jia pjíro cjʉaahca. Cjʉaeraina sehere mahanocã ti cjʉapachʉta tíre maihtja. \v 30 Ahriro dahra cohtariro yaba cjihti jierara. Nahitianopʉ ñanopʉ cohãnocahga tirore. Tópʉ tiro tuaro tii, cahyaro mehne bahca dihorohca”, niha pʉhtoro —ni yahure Jesu. \s1 Buhiri dahrehtore yahuha Jesu \p \v 31 à yoa Jesu õ sehe ni yahu namore: \p —Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro jipihtina anjoa mehne pʉhtoro jicʉ tacʉ, yʉ pʉhtoro dujiropʉ yʉ si sitea mehne dujiihca. \v 32 à yʉ dujichʉ, ahri yahpa macaina jipihtina yʉ cahai cahmachuahca. Ti ã cahmachuri baharo pʉa curua tinare tju waihtja. Ovejare ñʉ wihboriro to ovejare, to cabra cʉ̃hʉre to tju wariro seheta masare tju wa dapoihtja. \v 33 à tju wacʉ oveja yoaro sehe jiina noainare yʉ poto bʉhʉsehei bese dapoihtja. à yoa cabra yoaro sehe jiinare ñainare yʉ cõ bʉhʉsehei bese dapoihtja. \v 34 Yʉ ã yoari baharo yʉhʉ jipihtina bui pʉhtoro sehe yʉ poto bʉhʉsehei yʉ bese dapoinare õ sehe ni yahuihtja: “Yʉ Pʉcʉ mʉsare noano yoare. Ahri yahpare bajuamehnenopʉ mʉsa ya cjihtire pʉhtoro to sʉho jirore cahno basayu tuhsʉre Cohamacʉ. à jina mipʉre to cahnoriropʉre jina taga. \v 35 Yʉ jʉca baachʉ mʉsa sehe yʉhʉre chʉare ware. Yʉ ñahma yapiochʉ yʉhʉre mʉsa sihõre. Mʉsa cahai yʉ tinichʉ yʉhʉre ñʉ masierapanahta yʉhʉre noano piti bocare mʉsa. \v 36 Suhti maerariro yʉ jichʉ ñʉna mʉsa sehe yʉhʉre suhti sãare. Dohatiriro yʉ jichʉ mʉsa yʉhʉre ñʉna tare. Peresui yʉ jichʉ cʉ̃hʉre yʉhʉre ñʉna tare mʉsa”, niihtja noainare. \v 37 Yʉ ã nichʉ tʉhoa tina yʉhʉre sinituahca: “¿Pʉhtoro dohse jichʉ mʉ jʉca baachʉ mʉhʉre chʉare wari sã? ¿Dohse jichʉ mʉ ñahma yapiochʉ mʉhʉre sihõri sã? \v 38 ¿Dohse jichʉ mʉhʉre ñʉ masierapanahta mʉhʉre noano piti bocari sã? ¿Dohse jichʉ suhti maerariro mʉ jichʉ mʉhʉre suhti sãari sã? \v 39 ¿Dohse jichʉ mʉ dohatichʉ o peresui mʉ jichʉ cʉ̃hʉre mʉhʉre ñʉna sʉri sã?” niahca yʉhʉre. \v 40 Ti ã ni sinituchʉ tʉhocʉ yʉhʉ pʉhtoro tinare yahuihtja. “Potocã mʉsare niita nija. Ahrina yʉ yaina mehne macariro wiho jiriro to jipachʉta, tirore mʉsa tó seheta yoare. à jirirore ã yoana, yʉhʉre yoaro seheta yoana nire mʉsa tinare”, ni yahuihtja. \p \v 41 ’Noainare yʉ ã ni yahuri baharo yʉ cõ bʉhʉsehei ducuinare yʉhʉ jipihtina bui pʉhtoro õ sehe ni yahuihtja: “Cohamacʉ to buhiri dahrehtina jira mʉsa. Yʉhʉ mehne tjuaena tjiga. Pichacapʉ wahaga mʉsa. Tí pichaca ne yatierara. Watĩno, to yaina anjoa cʉ̃hʉ ti jihtore tí pichacare yoare Cohamacʉ. \v 42 Yʉ jʉca baachʉ mʉsa sehe yʉhʉre chʉare waerare. Yʉ ñahma yapiochʉ mʉsa yʉhʉre sihõerare. \v 43 Yʉhʉre masierana mʉsa yʉhʉre piti bocaerare. à ñʉnocaboare. Suhti maerariro yʉ jipachʉta, yʉhʉre suhti sãaerare mʉsa. Dohatiriro yʉ jichʉ peresui yʉ jichʉ cʉ̃hʉre ã ñʉnocare mʉsa yʉhʉre”, ni yahuihtja tinare ñainare. \v 44 Yʉ ã nichʉ tʉhoa tina yʉhʉre sinituahca: “¿Pʉhtoro, mʉ jʉca baachʉ, mʉ ñahma yapiochʉ, sã masierariro mʉ jichʉ, suhti maerariro mʉ jichʉ, dohatiriro mʉ jichʉ, peresupʉ mʉ jichʉ dohse jichʉ sã sehe mʉhʉre yoadohoerari?” ni sinituahca yʉhʉre. \v 45 Ti ã ni sinituchʉ yʉhʉ tinare õ sehe ni yahuihtja: “Potocã mʉsare niita nija. Ahrina yʉ yaina mehne macariro wiho jirirore mʉsa ne yoadohoerare. à jirirore mʉsa yoadohoerana, yʉhʉreta ã yoana nire mʉsa”, ni yahuihtja tinare. \v 46 à jiro tinare ã buhiri dahrerucurohca Cohamacʉ. Tí buhiri dahrea ne pihtisi. à yoa, noaina sehe jipihtia dachoripe noano jirucuahca —ni yahure Jesu. \c 26 \s1 Sacerdotea pʉhtoa, judio masa bʉcʉna mehne Jesure wajã duaha \r (Mr 14.1-2; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53) \p \v 1 Tí jipihtiare to buheri baharo Jesu sãre to buheinare õ sehe ni yahure: \p \v 2 —Pʉa dacho baharo pascua jirohca. Tíre mʉsa masina. Tí pjare yʉhʉ masʉnore Cohamacʉ warocarirore ñahaahca. Ñaha tuhsʉ, yʉhʉre crusapʉ wajãahca —nire tiro sãre. \p \v 3 à yoa sacerdotea pʉhtoa, judio masa bʉcʉna cʉ̃hʉ cahmachuha. Caifa sacerdotea bui pʉhtoro ya wʉhʉi cahmachuha tina. \v 4 Tói cahmachu, ti mahñoa mehne Jesure ñaha ti wajãhtore cahma sʉhʉdua niha: \p \v 5 —Bose nʉmʉ jichʉ tirore ñahaena tjijihna, “Masa suari”, nina —niha tina ti basi. \s1 Numino me sitia se mehne Jesure pio payoha \r (Mr 14.3-9; Jn 12.1-8) \p \v 6 Tí pjare Simo cami bʉcʉ baariro cjiro ya wʉhʉi jire Jesu. To jiri maca Betania wama tiri maca jire. \v 7 Tí wʉhʉi to chʉro watoi cʉ̃coro numino me sitia na ta, Jesu dapu bui pio payore. Tí me sitia alabastro wama tiriai posa tire. Wapa bʉjʉa co jire. \v 8 To ã pio payochʉ ñʉna sã Jesu buheina suahi. \p —¿Dohsearo ahricoro ahri me sitia co wapa bʉjʉare ã yoa sitejari? \v 9 Tí me sitiare duaboa. à duaro pjíro wapa naboa. à nano tí niñerure pjacʉoinare waboa ahricoro —nii sã to buheina. \p \v 10 Sã ã ni suachʉ ñʉno, Jesu õ sehe ni yahure sãre: \p —à niena tjiga ticorore. Yʉhʉre noano yoaro nina. \v 11 Pjacʉoina sehe mʉsa mehne ã jirucuahca. à jina tina sehere mʉsa wa masina. Yʉhʉ sehe ahri yahpare mʉsa mehne ã jirucusi. \v 12 Yʉhʉre ti yahto pano yʉ pjacʉre cahnoyuro, ticoro yʉhʉre pio payore. \v 13 Potocã mʉsare niita nija. Jipihtiro ahri yahpapʉ noaa buheare ti yahuropʉ ahricoro mipʉre to yoarire yahuahca. Ti ã yahuchʉ tʉhoa ticorore masa payʉ wacũahca —ni yahure Jesu sãre. \s1 Juda Iscariote Jesure ñʉ tuhtiinare to ñohtore yahuha sacerdotea pʉhtoare \r (Mr 14.10-11; Lc 22.3-6) \p \v 14 Tí pjare cʉ̃iro sã mehne macariro Juda Iscariote sacerdotea pʉhtoa cahapʉ sʉha. \v 15 Sʉ, tinare õ sehe ni sinituha: \p —¿Jesure mʉsare yʉ ñochʉ noho puro wapanahcari mʉsa? —ni sinituha tinare. \p To ã nichʉ tina tirore treinta tʉri plata tʉrire waha. \v 16 Ti ã wari baharo Juda sehe Jesure to ñohti ñamine cohtasiniha. \s1 Jesu to buheina mehne to chʉ batoari nʉmʉ jiha \r (Mr 14.12-25; Lc 22.7-23; Jn 13.21-30; 1Co 11.23-26) \p \v 17 Bʉcʉaerari pãore ti chʉa nʉmʉri dʉcari nʉmʉi sã to buheina sehe õ sehe ni sinitu ñʉhi Jesure: \p —¿Mari pascua macaa chʉhtire noho baroi cahnoyu dutirocaijari mʉhʉ sãre? —ni sinitu ñʉhi tirore. \p \v 18 Sã ã nichʉ tiro õ sehe ni yahure sãre: \p —Jerusalẽpʉ wahaga. Tói jirirore õ sehe ni yahuga: “Marine buheriro to ñano yʉhdʉhti pja mahanocã dʉhsatjiãyuhti. Pascua jichʉ mʉ ya wʉhʉi Jesu sãre to buheinare sʉho chʉhto jiyuhti”, ni yahuga tí wʉhʉ pʉrore —ni warocare Jesu sãre. \p \v 19 To ã ni warocachʉ sãre to dutiriro seheta yoana, pascua jichʉ sã chʉhtore cahnoyui sã. \p \v 20 à yoa tí ñamine sã mehne doce to buheina mehne chʉro nire Jesu. \v 21 Sã chʉro watoi tiro sãre õ sehe ni yahure: \p —Potocã mʉsare niita nija. Cʉ̃iro mʉsa mehne macariro yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ñonohca yʉhʉre —ni yahure tiro sãre. \p \v 22 To ã nichʉ tʉhona tuaro cahyana, tirore sinitu ñʉ dʉcai sã cãina jipihtina: \p —¿Pʉhtoro, yʉhʉta jijari mʉhʉre ñohtiro? —ni sinitui. \p \v 23 Sã ã ni sinituchʉ tiro õ sehe ni yʉhtire: \p —Yʉ chʉri wapai yʉhʉ mehne soha chʉrirota jira yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ñohtiro. \v 24 Panopʉ yʉhʉre ti joariro seheta yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro yariaihca. à jiro yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ñoriro ñano yʉhdʉrohca. Tiro sehe to masa bajuerachʉ noa yʉhdʉaboa. Ñano yʉhdʉeraboa —nire Jesu. \p \v 25 To ã nichʉta tirore ñohtiro Juda õ sehe ni siniture: \p —Buheriro, ¿mʉhʉre ñohtiro tjijari yʉhʉ? —ni siniture tiro. \p Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Ʉ̃jʉ. Mʉhʉta jira —nire. \p \v 26 à ni yahu tuhsʉ sã to buheina mehne chʉro taro nire. à yoa Jesu pãore na, Cohamacʉre “Noana”, nire. à ni tuhsʉ tíre nuha, sãre to buheinare witire. \p —Ahrire na, chʉga. Ahri yʉ pjacʉ jira —nire tiro. \p \v 27 à ni tuhsʉ tiro sihniri wahware na, Cohamacʉre “Noana” ni, sãre ware. \p —Mʉsa jipihtina ahrire sihniga. \v 28 Ahri yʉ di jira. Payʉ masa ti ñaa yoari buhirire cohãcʉ tacʉ yariaihca. à yariacʉ yʉ dire cohãihca. Cohamacʉ “Mʉsare yʉhdoihtja”, to ni cũriro mʉ sʉchʉ yʉ ã yʉ yariaro mehne to niriro sohtori tiihca. \v 29 Mʉsare niita nija. Yʉ Pʉcʉ pʉhtoro to sʉho jiropʉ mʉanopʉ mʉsa mehne wahma co vinore sihniihtja. Mari ã sihnihto pano ahri co vinore sihni namosi yʉhʉ —nire Jesu sãre. \p \v 30 à jina Cohamacʉre ño payo basana cʉ̃nore basa tuhsʉna tʉ̃cʉ Olivo wama tidʉpʉ sʉi sã. \s1 Pedro Jesure to cohãhtore yahuha Jesu \r (Mr 14.26-31; Lc 22.31-34; Jn 13.36-38) \p \v 31 Tópʉ sã sʉchʉ Jesu sehe sãre õ sehe ni yahure: \p —Micha ñami yʉhʉre cohã wahcãnahca mʉsa. Õ seheta nina Cohamacʉ to yare ti joari pũi yʉhʉre yahuro: “Ovejare ñʉ wihboriro yoaro sehe jirirore yʉhʉ Cohamacʉ cohãihtja. Yʉ ã cohãchʉ to yaina oveja yoaro sehe jiina duhti site wahcãa wahaahca”, nina Cohamacʉ to yare ti joari pũi. \v 32 à yoa Cohamacʉ yʉhʉre to masori baharo mʉsa pano Galileapʉ wahayuihca yʉhʉ —nire tiro. \p \v 33 To ã nichʉ tʉhoro õ sehe nimare Pedro: \p —Yʉhʉ mehne macaina jipihtina mʉhʉre ti cohã wahcãpachʉta yʉhʉ sehe mʉhʉre ne cohãsi —nimare Pedro tirore. \p \v 34 Jesu õ sehe ni yʉhtire: \p —Potocã niita nija mʉhʉre. Micha ñami caraca to duhto pano “Yʉhʉ Jesure masieraja”, niihca mʉhʉ. Tia taha ã niihca mʉhʉ —nire tiro Pedrore. \p \v 35 To ã nipachʉta Pedro õ sehe ni yʉhtire: \p —Mʉhʉ mehne yʉhʉre ti wajã duapachʉta “Jesure masieraja”, ne nisi yʉhʉ —ni yʉhtimare Pedro. \p à jina sã cʉ̃hʉ paina to buheina Pedro to niriro seheta nimai sã Jesure. \s1 Getsemaní wama tiropʉ Cohamacʉre siniha Jesu \r (Mr 14.32-42; Lc 22.39-46) \p \v 36 à yoa Getsemaní wama tiropʉ Jesu sã to buheina mehne waha, tópʉ sʉ, sãre õ sehe nire: \p —Õi dujiyusiniga. Mʉsa õi dujiro wato sohõ cureropʉ Cohamacʉre sinii wahai nija —nire tiro sãre. \p \v 37 à ni tuhsʉ, Pedrore, pʉaro Zebedeo pohnare tina tiarore pji wahcãre. Pji wahcã tuhsʉ, tiro tuaro cahya, ñano yajeripohna tiha. \v 38 à cahyaro tó mehne macainare to pji wahcãrinare õ sehe niha: \p —Tuaro ñano yajeripohna tija yʉhʉ. Yʉhʉre tuaro purĩno seheta tʉhotui nija michapucacã yʉ yariaboro seheta. Sohõ curero wahasinii nija. Õi tjuasiniga. à yoa yʉ cʉ̃no potori catiga mʉsa cʉ̃hʉ —niha tiro tinare. \p \v 39 à ni tuhsʉ mahanocã waha namo, yahpai na tuhcua caha sʉ, Cohamacʉre õ sehe niha: \p —Mai, yʉ ñano yʉhdʉhtire yoa duaeracʉ yoai tjia. Yʉ ã nipachʉta yʉ cahmano sehe yoai tjia. Mʉhʉ sehe masina. Mʉ cahmano seheta yoaga yʉhʉre —ni siniha tiro Cohamacʉre. \p \v 40 à ni tuhsʉ, tiaro to buheina cahapʉ wihimahno, carĩinare boca wihiha tiro. à boca wihiro Pedrore õ sehe niha: \p —¿Cʉ̃ hora waro yʉ cʉ̃no potori cati masierari mʉhʉ? \v 41 Noano yoaga mʉsa. Mʉsa mʉ sʉro quihõno yoa duamana mʉsa. Wiho mejeta mʉsa basi tíre bihoerara. à jina Cohamacʉre siniga ñano mʉsa yoaerahto sehe —ni yahuha Jesu. \p \v 42 à ni yahu tuhsʉ, pari turi waha, Cohamacʉre õ sehe ni siniha: \p —Mai, yʉ ñano yʉhdʉhtire yoa duacʉ yoaga yʉhʉre. Mʉ cahmano seheta yoaga —ni siniha tiro. \p \v 43 à ni tuhsʉ, to buheina tiaro buheina cahapʉ pari turi wihiha tjoa. à wihiro carĩinareta boca wihiha tjoa. Wʉjo caha yʉhdʉaha tina. \v 44 à jiro tinare cũnoca, pari turi waha, Cohamacʉre siniha. Tó pano to niriro seheta niha tjoa. \v 45 à ni tuhsʉ to buheina cahapʉ wihi, tinare õ sehe niha: \p —¿Carĩ, sosinina nijari mʉsa? Tó purota carĩga mʉsa —niha tiro. \p à ni tuhsʉ, õ sehe ni namoha Jesu: \p —Tʉhosiniga. Michapucacã yʉhʉ masʉnore Cohamacʉ warocarirore ñainare waahca yʉhʉre. \v 46 Wahcãga. Basa wahana. Ñʉga. Yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ñohtiro õi tara —niha tiro. \s1 Jesure ñʉ tuhtiina tirore peresu yoaha \r (Mr 14.43-50; Lc 22.47-53; Jn 18.2-11) \p \v 47 To ã nino watoi sã mehne macariro cjiro Juda sehe wihire. Tiro mehne masa payʉ wihire. Tina sacerdotea pʉhtoa, judio masa bʉcʉna cʉ̃hʉ ti warocarina jire. Ñosaa pjĩnine, yucʉ siri cʉ̃hʉre cjʉare. \v 48 Wahmanore Jesure ñʉ tuhtiinare ñohtiro masare õ sehe ni yahu quihõ tuhsʉha: \p —Yʉ wahsupu wihmirirota jirohca mʉsa ñahahtiro. Tirore yʉ wihmiri baharo ñahaga tirore —niha Juda tinare. \p \v 49 To ã ni tuhsʉri baharo wihiro, Jesu cahapʉ dói waha bahrañore. \p —Buheriro, ¿jimajari mʉhʉ? —ni tirore wahsupu wihmire. \p \v 50 To ã wihmichʉ Jesu õ sehe nire: \p —Coyeiro, ¿michapucacã mʉ yoa duarire yoaga? —nire tiro. \p To ã ni tuhsʉchʉ tina Jesure ñahare. \p \v 51 Ti ã yoachʉ ñʉno Jesu mehne macariro to ñosari pjĩne tʉãwe na, sacerdotea bui pʉhtoro cahamacʉnore to cahmonore dʉte pahrẽnocare. \v 52 To ã yoachʉ ñʉno Jesu tirore õ sehe ni yahure: \p —Mʉ ñosari pjĩne wihboga. Painare mʉ ñosachʉ ti ñosa cahmachʉ yariaihca mʉhʉ. \v 53 Yʉ Pʉcʉre yʉhʉre yʉ yoadoho dutichʉ tiro sehe payʉ anjoare doce curuarire yʉ cahai warocaboa tiro. ¿Tíre masierajari mʉhʉ? \v 54 à yoadohoboriro to jipachʉta tirore yʉhʉre yoadoho dutisi yʉhʉ. Yʉ ã dutierachʉ Cohamacʉ yare ti joari pũ to niriro seheta ã waharohca —nire tiro. \p \v 55 à ni tuhsʉ masare õ sehe ni yahure tiro: \p —¿Dohse jiro baro mʉsa ñosaa pjĩni mehne, yucʉ tiri mehne yacarirore ti yoariro seheta mʉsa yʉhʉre ñahana tajari? Dachoripe Cohamacʉ wʉhʉpʉ mʉsare yʉ buhe dujichʉ, mʉsa yʉhʉre ne ñahaerare. \v 56 à jipachʉta ahri jipihtia ã waharo cahmana Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti ni joariro seheta —nire Jesu. \p Tirore ti ã ñahachʉ ñʉna sã to buheina tirore cohã mʉroca wahcãa wahai sã. \s1 Judio masa pʉhtoa Jesure sinituha \r (Mr 14.53-65; Lc 22.54-55, 63-71; Jn 18.12-14, 19-24) \p \v 57 à yoa tirore ñaharina cjiri sacerdotea bui pʉhtoro Caifa wama tiriro ya wʉhʉpʉ na sʉha tirore. Tí wʉhʉihta marine judio masare buheina, bʉcʉna cʉ̃hʉ cahmachuha. \v 58 Tópʉ Jesure ti naachʉ Pedro yoaropʉ tinare ñʉ nʉnʉ tiha. à nʉnʉ tiro Caifa ya wʉhʉre dʉcatari sahrĩnore sʉ, tí sahrĩno puhichapʉ sãa wahaha. Sãa sʉ, tí wʉhʉre cohtaina surara mehne dujiha. Jesure ti dohse yoachʉ ñʉno taro niha. \p \v 59 à jia sacerdotea pʉhtoa, mari coyea judio masa bʉcʉna, paina pʉhtoa mehne Jesure wajã duti duaa, tiro to quihõno yoaerarire ti yahusãhtire wacũ macamaha. \v 60 Wiho mejeta tíre bocaeraha. To quihõno yoaerari mariapachʉta, payʉ masa tirore ti cahmano yahusãmacanocaha. à jia pʉaro ti baharo macaina tirore \v 61 õ sehe ni yahusãha tjoa: \p —Ahriro õ sehe nire: “Cohamacʉ wʉhʉre cohã masija. à cohãcʉ tia nʉmʉ wahaboroi tí wʉhʉre pari turi yoaihtja”, to nichʉ tʉhohi sã —ni yahusãmacanocaha Jesure. \p \v 62 Ti ã niri baharo sacerdotea bui pʉhtoro wahcãrʉcʉ sʉ, Jesure õ sehe ni sinituha: \p —¿Ahrina mʉhʉre ti yahusãpachʉta tinare yʉhti cahmaerajari mʉhʉ? ¿Mʉhʉre ti yahusãrire dohse ni yʉhti cahmajari mʉhʉ? —niha pʉhtoro. \p \v 63 To ã nichʉ tʉhoparota Jesu ãta tʉhotunocaha. To ã yʉhtierachʉ ñʉno sacerdotea bui pʉhtoro pari turi sinituha tjoa: \p —Cohamacʉ catiriro wama mehne potocã niga mʉhʉ. Mʉ ã nierachʉ tiro mʉhʉre buhiri dahrerohca. Yahuga sãre. ¿Cristo Cohamacʉ macʉnota jijari mʉhʉ? —ni sinituha tjoa. \p \v 64 To ã nichʉpʉta Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Tirota jija. Mʉsare potocã yahuita nija. Baharo yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro yʉ Pʉcʉ jipihtina bui tuariro cahapʉ to poto bʉhʉsehepʉ yʉ dujichʉ ñʉnahca mʉsa. à yoa mʉano macaa me bui yʉ tachʉ cʉ̃hʉre ñʉnahca mʉsa —ni yʉhtiha Jesu. \p \v 65 To ã nichʉ tʉhoro sacerdotea bui pʉhtoro, to basi to sãari suhtirore tʉhrẽnocaha painare “Sua yʉhdʉara”, ni ñʉ masi dutiro. à tʉhrẽnocahno õ sehe niha: \p —Cohamacʉre pjíro ñano durucuro nina ahriro. à jina to ñano durucuare tʉho tuhsʉja mari. à jia tó peinata yahusãjaro ahrirore. Õihta to ñano durucuchʉ tʉhoja mari. \v 66 ¿Dohse yoanahcari mari mipʉre ahrirore? —ni sinituha tiro paina pʉhtoare. \p —To ñari buhiri wajãnocano cahmana tirore —ni yʉhtiha tina. \p \v 67 Ti ã niri baharo to wʉhdʉare chahcho puti sihõ mʉja, tirore cjãpe, dota mʉjaha tina. \v 68 Tirore cjãpe tuhsʉ, õ sehe nipeha tirore: \p —¿Diro sehe mʉhʉre cjãjari? Cristo jicʉ ñʉerapaihta yahuga sãre —ni cjãpe dota mʉjaha tina. \s1 “Tirore masieraja”, niha Pedro Jesure \r (Mr 14.66-72; Lc 22.56-62; Jn 18.15-18, 25-27) \p \v 69 à yoa tí wʉhʉ cahai jiri wapai noari wapai Pedro sehe dujiha. To ã dujichʉ ñʉno sacerdotea bui pʉhtoro cahamacono tiro cahapʉ sʉro, õ sehe niha: \p —Mʉhʉ cʉ̃hʉ Jesu Galilea macariro mehne jire —niha ticoro. \p \v 70 To ã nichʉ tʉhoro, Pedro õ sehe niha: \p —¿Dohse nimacanocaco nijari mʉhʉ? Mʉ nirirore ne masieraja yʉhʉ —niha Pedro ticorore jipihtina ti tʉhorocaroi. \p \v 71 To ã niri baharo tí wapa macari sahrĩno sopaca cahapʉ wahaha Pedro. Tói to jichʉ pacoro cahamacono tirore ñʉno, tói jiinare õ sehe niha: \p —Jesu Nazare macariro mehne jire ahriro cʉ̃hʉ —niha ticoro Pedrore tjoa. \p \v 72 To ã nichʉ tʉhoro Pedro õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cohamacʉ mehne potocã nii nija. Tiro mʉ nirirore ne masieraja yʉhʉ —ni yʉhtiha Pedro. \p \v 73 à yoa mahanocã baharota tói ducuina Pedro cahapʉ waha, tirore õ sehe niha tjoa: \p —Potocã tjira. Jesu yaina mehne macariro jira mʉhʉ cʉ̃hʉ. Tina yoaro seheta durucura mʉhʉ —niha tina Pedrore. \p \v 74 Ti ã nichʉ Pedro õ sehe ni yʉhtiha: \p —Potocã Cohamacʉ mehne nii nija mʉsare. Yʉhʉ potocã yʉ nierachʉ Cohamacʉ yʉhʉre buhiri dahrejaro. Tirore mʉsa nirirore ne masieraja yʉhʉ —ni yʉhtiha tiro tinare. \p To ã nichʉta caraca duha. \v 75 To duchʉ tʉhoro Jesu tirore to nirire wacũha. “Caraca to duhto pano ‘Jesure masieraja’, niihca mʉhʉ. Tia taha ã niihca mʉhʉ”, Jesu to niri cjirire wacũha Pedro. à wacũno, tí sahrĩno sopacare wijaa, tuaro tiiha. \c 27 \s1 Pilato cahapʉ Jesure naaha \r (Mr 15.1; Lc 23.1-2; Jn 18.28-32) \p \v 1 à yoa bohrearopʉ sacerdotea pʉhtoa, mari judio masa bʉcʉna cʉ̃hʉ Jesure ti wajã dutihtore cahma sʉhʉduha. \v 2 Ti ã yoari baharo tirore dʉhte, Pilato cahapʉ naa, tirore waha Pilatore. Pilato sehe tí yahpa macaina pʉhtoro jire. \s1 Juda Iscariote yariaa wahaha \p \v 3 à yoa Jesure ti wajã dutichʉ ñʉno Juda sehe Jesure ñoriro tirore to ñori cjirire tuaro wacũ cahyaha. à cahyaro treinta tʉri to ñahari niñeru tʉrire wiaro waharo, sacerdotea pʉhtoa cahapʉ, bʉcʉna cahapʉ sʉ, õ sehe niha: \p \v 4 —Jesu mʉsare yʉ ñoriro ñaa marieriro to jipachʉta tina wajã dutire tirore. à jicʉ mʉsare tirore ñocʉ ñano yoai nihti yʉhʉ —ni yahuha Juda tinare. \p To ã ni yahuri baharo tina õ sehe ni yʉhtiha: \p —Ãta yoawahnojaro. Sãre yaba cjihti jierara tí mʉ ã nia. Mʉhʉ dihta ã ni tʉhotura tíre —ni yʉhtiha tina tirore. \p \v 5 Ti ã ni yʉhtiri baharo Cohamacʉ ya wʉhʉi Juda to niñeru tʉrire doca site cũnocaha. Doca site cũnoca, wahaa wahaha. Waha, yuta dare dʉhte yo, to basi wamʉai tju suha, puroca yoja sʉ, yariaa wahaha jʉna. \p \v 6 à jia sacerdotea pʉhtoa niñeru tʉrire naa, õ sehe niha: \p —Ahri niñerure Cohamacʉ wʉhʉ macari caropʉ niñeru wihbori caropʉ mari cũ masieraja. Ahri niñeru mehneta masʉnore wajã dutire. à jia mari dutia marine tó sehe jia niñerure wihbo dutierara —niha tina ti basi. \p \v 7 Ti ã niri baharo “Õ sehe yoajihna”, ti ni sʉhʉduri baharo dihi biatorire yoariro ya yahpare nuchʉha. Tí tʉri mehne nuchʉha. Pa sehe macaina ti wihi ti yariachʉ ti yahti yahpa cjihtore tí yahpare nuchʉha. \v 8 à jia tí yahpare “Di yahpa” wamoare masa. Mipʉ cʉ̃hʉre ãta wama tira. \v 9 Ahri jipihtia ã wahari jire Jeremía cjiro panopʉ “à waharohca”, to ni joariro seheta. Tiro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro jiha. Õ sehe ni joaa tiha tiro: “Treinta niñeru tʉrire plata tʉrire ‘Tó purota wapanahca tirore sã ñahahtore’, niahca Israe masa. \v 10 à jia tí tʉri mehne dihi biatorire yoariro ya yahpare nuchʉahca tina. Õ seheta yʉhʉre yoa dutire Cohamacʉ”, ni joaa tiha Jeremía panopʉ. \s1 Pilato Jesure sinituha \r (Mr 15.2-5; Lc 23.3-5; Jn 18.33-38) \p \v 11 à yoa Pilatore ti wari baharo tiro sehe Jesure õ sehe ni sinituha: \p —¿Potocãta judio masa ti pʉhtorota jijari mʉhʉ? —ni sinituha Jesure. \p —Mʉ nino seheta tiro tjija —ni yʉhtiha Jesu. \p \v 12 à ni yʉhtiparota, sacerdotea pʉhtoa, bʉcʉna cʉ̃hʉ ti yahusãchʉ yʉhtieraha tiro. \v 13 To ã yʉhtierachʉ ñʉno Pilato õ sehe ni sinituha: \p —¿Ahri jipihtia mʉhʉre ti yahusãrire tʉhoerajari mʉhʉ? —ni sinituha tiro Jesure. \p \v 14 To ã ni sinitupachʉta Jesu ne cʉ̃ dʉsero yʉhtieraha. To ã yʉhtierachʉ ñʉno Pilato cʉaa wahaha. \s1 Jesure wajã dutiha \r (Mr 15.6-20; Lc 23.13-25; Jn 18.38–19.16) \p \v 15 Cʉhmaripe pascuaripe masa yairo cjihtore cʉ̃iro peresupʉ jirirore Pilato ã wiobasa mʉjaa tiha. Masa ti wio dutirirore wiobasa mʉjaa tiha. \v 16 Tí pjare Barrabá wama tiriro peresupʉ jiha. Tirore masia tiha payʉ masa. \v 17 à yoa ti ã cahmachuchʉ Pilato sehe õ sehe ni sinituha tinare: \p —¿Diro sehere mʉsare wiobasabocari yʉhʉ? ¿O Barrabá sehere o Jesure Cristo ti nirirore wiobasabocari yʉhʉ? —ni sinituha tiro. \p \v 18 Jesure masa ti cahĩchʉ ñʉa judio masa mari pʉhtoa tirore ñʉ tuhtiha. à ñʉ tuhtia tirore waha Pilatore. à jiro masa ti cahĩri buhiri judio masa mari pʉhtoa ti ñʉ tuhtirire masino Pilato Jesure wio duamaha. \p \v 19 à yoa Pilato masare soro sehe yoainare to beseri pahtai to dujichʉ to namono tirore quiti warocaha: “Micha ñamine Jesure cahãco, tuaro ñano yʉhdʉhi. à jicʉ tirore ñaa marierirore ne jiape yoai tjiga mʉhʉ”, ni yahurocaha to namono Pilatore. \p \v 20 à jia wahmanopʉre sacerdotea pʉhtoa, bʉcʉna cʉ̃hʉ masare õ sehe ni duti tuhsʉha. “Barrabá sehere wio duti, Jesu sehere wajã dutiga”, ni dutiha masare. \v 21 à yoa Pilato masare õ sehe ni sinituha: \p —¿Ahrina pʉarore diro sehere mʉsare wiobasabocari yʉhʉ? —ni sinituha. \p —Barrabá sehere wiobasaga sãre —ni yʉhtiha. \p \v 22 —¿Ahriro Jesu Cristo ti niriro sehere dohse yoaihcari yʉhʉ mʉsa ã ni sañurucuchʉ? —ni sinituha tiro. \p —Crusapʉ cjã puha wajãga tirore —ni yʉhtiha masa jipihtina. \p \v 23 —¿Yaba barore ñaare yoari ahriro mʉsa ã nichʉ? —ni sinitu namoha tiro. To ã nichʉ tʉhoa tina tuaro mehne sañurucuha: \p —Crusapʉ cjã puha wajãga tirore —ni sañurucuha masa tirore. \p \v 24 Ti ã ni sañurucuchʉ tʉhoro, tirore ti tʉho duaerachʉ ñʉno “Masa sua, cahmacheboca” nino, yʉhtirota õ sehe yoaha Pilato. Masa ti ñʉrocaroi tiro wamo cosaha. à wamo cosaro õ sehe niha: \p —Ahrirore ñaa marierirore wajãri buhiri ya buhiri jierara. Mʉsa ya buhiri jira —nino wamo cosaha. \p \v 25 To ã nichʉ tʉhoa jipihtina masa õ sehe niha: \p —Ahrirore wajãri buhiri sã, sã pohna cʉ̃hʉ sã ya buhiri jijaro —niha masa. \p \v 26 Ti ã nichʉ tʉhoro Pilato Barrabáre peresupʉ jirirore wio dutiha masa ti cahmarirore. à yoa tuhsʉ Jesu sehere yuta dari mehne tjana duti, tirore crusapʉ wajã dutiro wiaha surarare. \p \v 27 To ã wiachʉ Pilato ya wʉhʉpʉ to surara Jesure na sʉha. à yoaa tina surara jipihtina Jesu cahapʉ cahmachuha. \v 28 à cahmachua to suhtire tjuwe na, pʉhtoro ya suhtiro sehe bajuri suhtirore tirore sãaha. \v 29 à sãa tuhsʉ, pota sorore yoa tuhsʉ, to dapu bui duhu payoha. à duhu payo tuhsʉ, wʉjʉcʉre poto bʉhʉsehe sehe dahra suhaha. Dahra suha tuhsʉ, na tuhcua caha sʉ, bʉjʉpeha tirore: \p —Noano tagã. Judio masa pʉhtoro noano tagã —ni bʉjʉpeha tirore. \p \v 30 à niata tirore chahcho puti sihõ mʉja, ti dahra suhadʉ cjirore tirore tʉãwe na, to dapure cjãha tʉ mehneta. \v 31 Ti ã bʉjʉperi baharo ti sãari suhtirore tjuwe na, to ya suhti sehere sãaha tjoa. Sãa tuhsʉ, crusapʉ wajãa taa tirore na wijaaha. \s1 Tina Jesure crusapʉ cjã puha, wajãha \r (Mr 15.21-32; Lc 23.26-43; Jn 19.17-27) \p \v 32 Tirore na wahcã, Simo wama tirirore Cirene macarirore piti boca, tirore Jesu to wʉari crusare wʉa wahcã dutire. \p \v 33 Wʉa wahcã, Gólgota wama tiropʉ sʉre. Gólgota nino, “Dapu cohã”, nino nina. \v 34 Tuhsʉ, vinore sʉẽa co ñimaca macaa co mehne ti morea core Jesure wamare tina. Tí core sihni ñʉ, sihnierare tiro. \p \v 35 à yoa to suhtire ti tjuwe nari baharo tirore crusapʉ cjã puhare tina. à cjã puha tuhsʉa, to sãa suhti cjirire ti basi cahma witia taa, “¿Noa yaro jirohcari õ?” ni masia taa, docapea poca mehne docape mʉjaha tina. [à yoaa Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro to ni joariro seheta yoaa nire tina. Õ sehe ni joaa tiha tiro: “Yʉ suhtire ti basi naa taa, ‘¿Noa yaro jirohcari õ?’ ni, docapea poca mehne docape mʉjaha tina”, ni joaa tiha panopʉ.] \p \v 36 Docape tuhsʉ tirore ñʉ dujirucure tina. \v 37 à yoa Jesure “¿Yaba buhiri mehne yariabocari tiro?” ti ni masihto sehe, õ sehe ni ti joa õri pjĩne crusapʉ duhu õha tina. “Ahriro Jesu judio masa bui pʉhtoro jiriro jira”, ni joa õre tina tí pjĩpʉ. \v 38 Baharo pʉaro yaca bʉcʉna cʉ̃hʉre Jesu cahai paye crusari pjĩnipʉ cjã puha dapore tina. Cʉ̃iro to poto bʉhʉsehei, pairo to cõ bʉhʉsehei cjã puha dapore tina. \v 39 Crusari cahai yʉhdʉ wahcãina Jesure ñʉ, ti dapu pocare yureroca, tirore ñano durucure: \p \v 40 —¿Cohamacʉ wʉhʉre cohã, tia dacho wahaboroi pari turi tí wʉhʉre dahrehtiro jijari mʉhʉ? Cohamacʉ macʉno jicʉ mʉ basi dujia taga. à yoa mʉ basi yoadohoga. à jii yʉhdʉ witiihca mʉhʉ —nire masa. \p \v 41 Ãta ni bʉjʉpere tirore. Sacerdotea pʉhtoa cʉ̃hʉ, marine judio masare buheina cʉ̃hʉ bʉcʉna cʉ̃hʉ tirore ã ni bʉjʉpere: \p \v 42 —Tiro painare yʉhdoriro jiparota to basi yʉhdo masierara. “Israe masa pʉhtoro jija”, nimana tiro. à jina to basi to duji tachʉ ñʉna tirore wacũ tuanahca. \v 43 Tiro sehe Cohamacʉre wacũ tuamana. Tuhsʉ, “Cohamacʉ macʉno jija”, nimana tiro. To ã jiriro jichʉ Cohamacʉ sehe tirore yoadohojaro —ni bʉjʉpere tina. \p \v 44 Yaca bʉcʉna tiro cahai ti cjã puharina cjiri cʉ̃hʉ tó seheta tirore bʉjʉpe, ñano ni durucure tina cʉ̃hʉ. \s1 Jesu yariaa wahaha \r (Mr 15.33-41; Lc 23.44-49; Jn 19.28-30) \p \v 45 à yoa cohari pja jichʉ tia hora waro jipihtiropʉ nahitiano jire. \v 46 To nahitia duhuchʉ waro Jesu tuaro sañurucure: \p —Elí, Elí ¿lama sabactani? —nire tiro. à nino õ sehe nino nire: “Yʉ Cohamacʉ, yʉ Cohamacʉ, ¿dohseacʉ yʉhʉre cohãri mʉhʉ?” nino nire. \p \v 47 To ã nichʉ tʉhoa cãina tói ducuina õ sehe nimare: \p —Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Elia cjirore pjirocaro niboca —nimare tina. \p \v 48 Ti ã ni tuhsʉchʉ cʉ̃iro tina mehne macariro wihmi nari sʉhtepʉ vino sʉẽa core soha tuhsʉ, na mʉroca, yucʉcʉ sohtoai dʉhte õ, Jesure wihmi dutimare. \v 49 To ã yoachʉ ñʉa paina wihmi dutirirore õ sehe nimare: \p —Depʉsinia. Elia wihi, ahrirore to na borochʉ ñʉsinijihna mari —nimare paina. \p \v 50 Ti ã niri baharo pari turi sañurucu, Jesu sehe yariaa wahare. \v 51 To ã yariachʉta Cohamacʉ wʉhʉ macari suhtiro, ti dʉcatari suhtiro dacho macai bui sehe tʉhnʉ bora ta, tʉhnʉroca yoja sʉa wahaha. Tuhsʉ, yahpa cʉ̃hʉ ñuhmire. To ã ñuhmichʉ tãa bʉjʉa poca wahtia wahare. \v 52 à yoa masa coparire pjõochʉ, payʉ Cohamacʉ yaina cjiri panopʉ yariarina cjiri masa wijaaha. \v 53 Masa wijaa, Jesu sehe to masa wijaari baharo tí coparire cohãnoca, noari macapʉ Jerusalẽpʉ wahare tina. Tópʉ ti wahachʉ payʉ masa ñʉa tiha tinare. \p \v 54 à jia yahpa to ñuhmichʉ ñʉa, payʉ paye ti ã wahachʉ ñʉa surara pʉhtoro to surara mehne cʉaa wahare. Tina Jesure crusapʉ jirirore cohtaina jire. Cʉaa waha, õ sehe nire: \p —Potocã tjiri jimana. Ahriro Cohamacʉ macʉnota jiri jimana —nire tina. \p \v 55 à yoa Galileapʉ Jesu mehne tari numia cjiri tirore yoadohori numia cjiri yoaropʉ tirore crusapʉ jirirore ñʉrocarucua nire. \v 56 Tí numia mehne María Magdalena jire. Pacoro María wama tiricoro cʉ̃hʉ jire. Ticoro sehe Santiago, José cʉ̃hʉ pocoro jire. Pacoro Zebedeo namono jire. \s1 Jesu pjacʉre masa copapʉ cũha José \r (Mr 15.42-47; Lc 23.50-56; Jn 19.38-42) \p \v 57 à yoa ñamichahapʉ José Arimatea macariro pache pʉro tói sʉa tiha. Tiro Jesu buheriro jire. \v 58 à yoa Pilato cahapʉ sʉ, Jesu pjacʉre siniha. To ã sinichʉ tʉhoro Jesu pjacʉre tirore wa dutiha Pilato. \v 59 To ã dutiri baharo José sehe Jesu pjacʉre na boro, noari suhtiro wete marieni suhtiro mehne to pjacʉre wahmaha. \v 60 Wahma tuhsʉ, José to ya masa copapʉ siõ payoha to pjacʉre. Tí copa ti tãcai sahari copa wahma copa jire. Tí copapʉ yo sãa duhu payo tuhsʉ, pjiria tãcare tju turẽ wahcãha tia mehne biharo taro. Biha tuhsʉ, wahaa wahaha. \v 61 à jia María Magdalena, pacoro María mehne tí copare ñʉ dujirucuha. \s1 Jesure ti cũri copare surara cohtaha \p \v 62 à yoa pa dachoi, Pascua cjihtore ti cahnori dacho baharo, sabado jichʉ sacerdotea pʉhtoa fariseo curua macaina cʉ̃hʉ Pilato cahai cahmachuha. \v 63 Cahmachu tuhsʉ õ sehe niha tina Pilatore: \p —Pʉhtoro, tiro mahñoriro Jesu catisinino õ sehe niha tiro: “Tia dacho wahaboroi masa wijaaihca yʉhʉ”, niha tiro. \v 64 To ã niriro jichʉ to buheina sehe to pjacʉre yacaboca. à yacaa masare õ sehe niboca: “Jesu masa wijaare”, niboca tina. Tiro Jesu sehe masare mahñono nire. Wiho mejeta to buheina sehe “Tiro masa wijaare” nia, mahñoina jiahca tina. à jiro Jesu to mahñoriro yʉhdoro ti ya mahñoa sehe ñaa yʉhdʉarohca. “à yacari” nicʉ, tia dacho waro to masa copare mʉ surarare cohta dutiga —niha tina Pilatore. \p \v 65 Pilato õ sehe ni yʉhtiha: \p —Jai. Yʉ yaina surara cohtajaro. à yoa mʉsa cʉ̃hʉ mʉsa bihoro puro tí copare noano cohtaga —niha tiro tinare. \p \v 66 To ã nichʉ tina waha, tí copapʉ bihari tãca mehnepʉta ñahachʉpʉta wihtã ñahaha masa ti sãachʉ ñʉ masia taa. à yoa tuhsʉ, surarare tí copare cohta dutiha. \c 28 \s1 Jesu masa wijaaha \r (Mr 16.1-8; Lc 24.1-12; Jn 20.1-10) \p \v 1 à yoa judio masa mari sori dacho sabado dacho sehe to yʉhdʉri baharo domingo jichʉ ñami curero jichʉ María Magdalena, pacoro María mehne Jesu masa copare ñʉa wahaha. \v 2 Tí pjare dóihta yahpa tuaro ñuhmi bahrañoha. To ã ñuhmichʉ mari pʉhtoro to yairo anjo mʉanopʉ jiriro duji ta, masa copare bihari tãcare tju turẽroca, tia bui dujiha. \v 3 Tiro anjo orocasitero yoaro sehe noano si siteriro, to suhti yaja pjoa yoaro sehe noano yehsea suhti jiha. \v 4 To ã bajuachʉ tí copare cohtaina surara cui yʉhdʉa, tetere, bui warohna yaria yʉhdʉa wahaha. \v 5 à yoa tuhsʉ anjo sehe tí numiare õ sehe niha: \p —Yʉhʉre cuiena tjiga. Crusapʉ ti cjã puhariro, Jesure mʉsa macachʉ masija yʉhʉ. \v 6 Wiho mejeta tiro sehe mipʉre õre mariahna. To niriro seheta tiro masa wijaa wahare. To pjacʉre ti duhu payoriro cjirore ñʉna taga. \v 7 à ñʉ tuhsʉna to buheina cahapʉ ño duaro waha, õ sehe ni yahuna wahaga: “Jesu masa wijaare. à jiro mʉsa pano Galileapʉ tiro wahayurohca. Tópʉ tirore ñʉnahca mʉsa”, ni yahuna wahaga mʉsa. Ahri yʉ nirire wacũga mʉsa —niha anjo tí numiare. \p \v 8 To ã niri baharo tí numia masa copapʉ jia numia soaro mehne wijaa, tirore cuipahta wahche yʉhdʉa mehne Jesu buheinare yahua wahaa, mʉrocaha. \v 9 à wahaa numiare Jesu piti boca, õ sehe niha: \p —¿Noano jimajari mʉsa? —niha tiro. \p To ã niri baharo, tina sehe tiro cahapʉ sʉ, to dahporire ñaha, tirore ño payoha. \p \v 10 —Cuiena tjiga mʉsa. Yʉ buheinare “Galileapʉ wahaga”, ni yahuna wahaga. Tópʉ yʉhʉre ñʉahca tina —niha Jesu tinare. \s1 Masa copare cohtaina surara ti ñʉrire yahuha \p \v 11 To ã niri baharo tí numia ti waharo watoi cãina masa copare cohtaina mehne macaina surara, Jerusalẽpʉ sacerdotea pʉhtoare yahu pahñoa wahaha. Jesu to masa copapʉ wijaarire yahu pahñonocaha. \v 12 Ti ã ni yahuchʉ sacerdotea pʉhtoa, judio masa mari bʉcʉna mehne cahmachuha. Cahmachu, sʉhʉduha. à jia surarare mahño dutia payʉ niñerure wapaha. \p \v 13 —Õ sehe niga mʉsa masare: “Ñami sã carĩno watoi to buheina sehe masa copapʉ wihi, to pjacʉre nanocari jire”, ni yahuga masare. \v 14 Mʉsa ã ni yahuchʉ Pilato sehe mʉsa carĩ yʉhdʉarire tʉhorocaboca. To ã tʉhochʉ, “Mʉsare tuhtiri”, nina mʉsare yahubasanahca sã tirore —niha tina surarare. \p \v 15 Ti ã niri baharo surara sehe niñerure ñaha, tinare ti mahño dutiriro seheta masare yahua wahaha tina. à jia tó sehe Jesu to masa copare wijaarire yahurucura judio masa. Mipʉ cʉ̃hʉre ãta ni yahura tina. \s1 Jesu buhe dutiro to cũrinare dutiha \r (Mr 16.14-18; Lc 24.36-49; Jn 20.19-23) \p \v 16 à yoa sã Jesu buheina once buheina tʉ̃cʉpʉ Galileai jidʉpʉ Jesu to waha dutidʉpʉ wahai sã. \v 17 Tópʉ sʉ, Jesure ñʉna, ño payoi tirore. à ño payoina jipanahta, sã cãina “Ahriro Cohamacʉ macʉno jieraboca”, ni tʉhotumai. \v 18 Sã ã ño payochʉ tiro sehe sã cahapʉ wihi, õ sehe nire: \p —Ahri yahpapʉre, mʉano cʉ̃hʉre Cohamacʉ jipihtinare dutiriro waro jichʉ yoare yʉhʉre. \v 19 To ã yoachʉ õ sehe dutija mʉsare: Jipihtiro macainare yʉ yare buhena wahaga. Yʉ yaina ti wahahto sehe buhena wahaga. à yoana yʉ Pʉcʉ to wama mehne, yʉ wama mehne, Espíritu Santo to wama mehne tinare bautisaga. \v 20 à jina mʉsare yʉ dutirire ti yoa pahñohti cjihtire buhega tinare mʉsa. à yoana ahrire yʉ nihtire wacũga: Jipihtia dachoripe ahri yahpa to jiro puro mʉsa mehne ã jirucuihca. Mʉsa mehne yʉ ã jirucuhtore wacũga mʉsa —ni yahure sãre Jesu.