\id LUK - Guanano NT -Colombia 2010 (DBL -2013) \h SAN LUCAS \toc1 San Lucas \toc2 Lucas \toc3 Lc \mt1 San Lucas \c 1 \p \v 1-3 Pʉhtoro Teófilo, ahrire mʉ buhehti cjihtire mʉhʉre joarocai nija. Jesu sã mehne jisinino to yoari cjirire payʉ paina joa dʉca tuhsʉre. Wahmanopʉre Jesure ñʉina cjiri, to yare buheina cjiri ti ni yahuriro seheta paina tíre joa dʉca tuhsʉre. à jicʉ ahri jipihtiare noano masi pahño duacʉ buhei. à jicʉ yʉhʉ cʉ̃hʉ tíre noano joa duaja mʉ buhehti cjihtire yoacʉ tacʉ. \v 4 Jesu yare yahuina mʉhʉre buhe tuhsʉre. Tíre noano mʉ masi namohto sehe ahri tjure mʉhʉre joarocai nija. \s1 João masare bautisahtiro to masa bajuahtire anjo yahuha \p \v 5 Herode Judea yahpa macaina pʉhtoro to jichʉ cʉ̃iro sacerdote Zacaria wama tiriro jia tiha. à jiro Zacaria to ya curua macaina sehe sacerdotea curua Abías cjiro ya curua jiha. Zacaria namono cʉ̃hʉ sacerdote Aarõ cjiro panamañono ji turiaricoropʉ jiha. Ticoro Elisabe wama tiricoro jiha. \v 6 Tina pʉaro Cohamacʉ dutiare noano yoa pahñoina ti jichʉ ñʉno, “Ahrina yʉ cahmano seheta ã jia tirucura”, ni ñʉha Cohamacʉ tinare. \v 7 Ticoro Elisabe ne pohna marienicoro jiha. à jia tina pʉaro ne pohna marieina ji, bʉcʉna waro jiha. \p \v 8 à yoa sacerdotea ti dahraare dahraa taa, õ sehe yoaa tiha: Dahra mʉhtari curua cjiro pa curua mehne cahma cohtota mʉjaa tiha. à jia Zacaria ya curua macaina dahrahti dachori jichʉ, tina dachoripe sacerdotea ti dahraa tirucuriro seheta Cohamacʉ ya wʉhʉpʉ dahraa taa niha. \v 9 Sacerdotea Cohamacʉre ti ño payori mesapʉ inciensore me sitia pohcare jʉ̃htiro cjihtore besea taa, docapea mehne besea tiha. à yoa ti quihõri dacho jichʉ Zacaria ya curua macaina me sitiare jʉ̃htirore besea taa docapeha. à docapea Zacariare beseha. à jiro tiro pʉhtoro Cohamacʉ ya wʉhʉpʉ sãa wahaha me sitiare jʉ̃no waharo. \v 10 Tí wʉhʉpʉ tíre to jʉ̃no watoi jipihtina masa sehe sopacapʉ Cohamacʉre sinia tiha. \v 11 Tí pjare Cohamacʉ yairo anjo Cohamacʉre ño payori mesa poto bʉhʉsehei bajuarʉcʉ sʉha Zacariare. \v 12 To ã bajuachʉ ñʉno Zacaria tirore ñʉ cʉa yʉhdʉa wahaha. \v 13 To ã cʉachʉ ñʉno anjo tirore õ sehe ni yahuha: \p —Zacaria, cuii tjiga. Cohamacʉ mʉ sinirire tʉhore. à jina mipʉre mʉsa pohna tinahca. Mʉsa macʉ cjihto masa bajuarohca. To bajuachʉ “João” ni wama pisuga tirocãre. \v 14-17 “Tiro yʉ tuaa mehne payʉ noaare yoarucuriro jira”, ni ñʉnohca Cohamacʉ mʉ macʉre. Tiro to masa bajuari baharo vinore, sihbiori cʉ̃hʉre sihnisi. à jiro tiro to masa bajuahto pano Espíritu Santo to niriro sehe yoariro jirohca tiro. Espíritu Santo tiropʉre sãarʉcʉ sʉ tuhsʉ ã baju yoarucurohca tiro mehne. à yoa payʉ Israe masare Cohamacʉ mari pʉhtorore cahmaeraina cjirire noano cahmachʉ yoarohca mʉ macʉ. Mari pʉhtoro to tahto pano Elia cjiro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro to buheriro seheta Espíritu Santo to yoadohoro mehne Cohamacʉ to tuaa mehne mʉ macʉ cʉ̃hʉ buherohca. à buhero ti pʉcʉsʉma ti pohna mehne ñano jimarinare ti noano cahma cahĩ jichʉ yoarohca. à yoa Cohamacʉre yʉhdʉrʉcaina cjiri cʉ̃hʉre noano ño payoa mehne yʉhtichʉ yoarohca. à buhero mari pʉhtoro Cohamacʉ yaina cjihtire yoarohca tiro. à jicʉ to masa bajuari baharo mʉhʉ wahcheihca. Payʉ paina cʉ̃hʉ wahcheahca —niha anjo Zacariare. \p \v 18 To ã nichʉ tʉhoro Zacaria sehe õ sehe ni sinituha anjore: \p —Sã bʉcʉna jija. ¿Ã jicʉ mʉ niri potocã jichʉ dohse masicʉhcari yʉhʉ? —niha tiro. \p \v 19 To ã nichʉ anjo sehe tirore õ sehe ni yahuha: \p —Yʉhʉ Gabrie wama tiriro jija. Cohamacʉ cahamacʉno to cahai ducuriro jija yʉhʉ. Cohamacʉ ahri noaa quitire yahu dutiro, mʉ cahai yʉhʉre warocare. \v 20 Yʉ yahuriro seheta potocãta waharohca. Yʉ ã nipachʉta yʉhʉre mʉhʉ potocã tʉhoerare. à jicʉ mipʉre mʉhʉ durucu masierariro wahaihca. Mʉ macʉ to bajuari baharo durucuihca tjoa —niha anjo Zacariare. \p \v 21 Sopacapʉ jiina masa Zacariare cohtaa niha. “¿Dohse jiro baro tiro Cohamacʉ wʉhʉpʉ jiro, so wijaa taerajari?” ni, cohtaa niha masa tirore. \v 22 Tuhsʉ, tiro wʉhʉpʉ jiriro wijaa wihi, tina mehne durucu masieraha. “Tiro Cohamacʉ wʉhʉi bajuare ñʉno niboca”, ni tʉhotu masiha tina. à jiro tiro durucu masierariro jiro to wamomacari mehne yoa cayoha masa ti masihto sehe. \p \v 23 Cohamacʉ wʉhʉi to dahraa pihtichʉ, tiro to namono mehne tjuaa wahaha ti wʉhʉpʉ. \v 24 Ti ã tju sʉri baharo to namono Elisabe niji pocoro jiha. à jiro ticoro cinco sʉ̃ri waro masa cahai wahaeraha. \v 25 Õ sehe ni tʉhotuha ticoro: “Mipʉre yʉhʉre Cohamacʉ yoadohore jʉna. Pohna marienicoro jico bʉobiaro yʉhdʉhi yʉhʉ. Cohamacʉ to yoadohoro mehne mipʉre nijinocãre bocaja yʉhʉ”, ni tʉhotuha ticoro. \s1 Jesu to masa bajuahtore yahuha anjo \p \v 26-27 Elisabe cinco sʉ̃ri niji pocoro to ji wahcãchʉ waro Cohamacʉ sehe anjore Gabrie wama tirirore nuhmino, ne mʉa mehne jieraricoro cahapʉ warocaha. Ticoro María wama tiricoro Nazarei Galilea yahpai jiri macai jia tiha. José wama tiriro jiha to manʉno cjihto. Tiro panopʉ macariro Davi cjiro panamino ji turiariropʉ jiha. \v 28 à to warocachʉ María cahapʉ sʉro, anjo õ sehe ni yahuha: \p —María, ¿jimajari mʉhʉ? Cohamacʉ mʉhʉre yoadohoro nina. Mʉhʉre noano yoaro nina —niha anjo ticorore. \p \v 29 To ã nichʉ tʉhoro, ticoro tuaro wacũ tʉhotuha. Anjo to yahurire tʉhoturo “¿Dohse nino baro yʉhʉre ã nicari?” ni wacũha ticoro. \v 30 To ã ni tʉhotuchʉ masino anjo õ sehe ni yahu namoha ticorore: \p —María, Cohamacʉ mʉhʉre tuaro cahĩna. à jico mʉhʉre yʉ yahuhtire tʉho cʉaeco tjiga. \v 31 Noano tʉhoga. Cʉ̃iro nijinocãre pohna ticohca mʉhʉ. Tirocã to masa bajuari baharo, “Jesu” ni wama pisucohca mʉhʉ tirocãre. \v 32-33 Tiro tua yʉhdʉariro jirohca. à jia tirore “Cohamacʉ Jipihtina Bui Jiriro macʉnota jira”, ni masiahca masa. Mʉ macʉ ñʉchʉno mʉnanopʉ Davi cjiro Israe masa ti pʉhtoro to jia tiriro cjiro seheta mʉ macʉ cjihto cʉ̃hʉre cũnohca Cohamacʉ. à jiro jipihtia dachoripe tiro Israe masare dutirohca. Pʉhtoro to jihto ne pihtisi —niha anjo. \p \v 34 To ã nichʉ tʉhoro María sehe õ sehe ni sinituha: \p —¿Dohse yʉhʉ manʉ mariapacohta pohna tibocari yʉhʉ? —niha ticoro. \p \v 35 To ã nichʉ tʉhoro anjo õ sehe ni yʉhtiha: \p —Espíritu Santo to tuaa mehne mʉhʉre nijinocãre bocachʉ yoarohca. à jiro Cohamacʉ Jipihtina Bui Jiriro to tuaa mʉhʉre to masʉrʉca caharo seheta bajuaeraparota tarohca mʉhʉre. à jia “Cohamacʉ macʉno, ñaa buhiri tia marieriro jira”, niahca masa mʉ macʉre. \v 36-37 Cohamacʉ jipihtiare yoa masina. à jiro mʉ coyeacoro Elisabe cʉ̃hʉ bʉcoro waro jiparota mipʉre niji pocoro jira ticoro. Ticoro pohna tirohca mʉnocãre. Masa ticorore “Nijinocã boca masienicoro jira”, ti niricoro cjiro mipʉre nijinocãre to bocari baharo seis sʉ̃ri waro wahara —niha anjo Maríare. \p \v 38 To ã nichʉ María õ sehe ni yʉhtiha: \p —Yʉhʉre tʉhoga. Mari pʉhtoro to cahamacono jija yʉhʉ. Mʉ niriro seheta yʉhʉre ã wahajaro —niha ticoro. \p To ã niri baharo anjo wahaa wahaha. \s1 María Elisabere ñʉno wahaha \p \v 39 To ã niri baharo María tʉ̃yucʉri jiri yahpapʉ Judea yahpai jiri macapʉ ño duaro wahaa wahaha. \v 40 Tópʉ sʉro, Zacaria ya wʉhʉpʉ sãano, “¿Jimajari?”, niha ticoro Elisabere. \v 41 To ã nichʉ Elisabe to tʉhochʉta, to macʉno sehe niji suhtiropʉ jirirocã ñuhmiha. Elisabe Espíritu Santo to dutiriro seheta yoa pahñoricoro jiro, to tuaare cjʉaricoro jiha. \v 42 à jiro tuaro wahchea mehne ticoro bisiro durucuha: \p —Jipihtia numia yʉhdoro mʉhʉre noano yoahre Cohamacʉ. Mʉ macʉ cʉ̃hʉre noano yoahre Cohamacʉ. \v 43 Cue, yʉ pʉhtoro pocoro yʉ cahai mʉ tachʉ noano yoara yʉhʉre Cohamacʉ. \v 44 Mʉ yʉhʉre “¿Jimajari?” mʉ nichʉ yʉ macʉ sehe niji suhtiropʉ jirirocã wahchea mehne ñuhmihti yʉhʉre. \v 45 Cohamacʉ to niriro seheta yoarohca. à jico to yahurire tʉhoricoro jico wahchericoro jira mʉhʉ —niha Elisabe Maríare. \p \v 46 To ã nichʉ María õ sehe ni yʉhtiha: \q1 “ ‘Cohamacʉ noariro, tuariro jira’, nija. Yʉhʉ noano yajeripohna tija. \q1 \v 47 Cohamacʉ yʉhʉre pichacapʉ wahaboricorore yoadohoriro jira. \q1 à jiro mipʉre yʉhʉre noano wahchea mehne jichʉ yoara. \q1 \v 48-49 Tiro yʉhʉre to cahamaconore wacũri jira. Cohamacʉ tua yʉhdʉariro noaa dihtare yʉhʉre yoadohohre. \q1 à jia mipʉre ‘Ticorore Cohamacʉ noano yoahre’, jipihtina masa ã ni, durucuahca yʉhʉre. \q1 Cohamacʉ ñaa marieriro jira. \q1 \v 50 Jipihtia dachoripe jipihtina tirore ño payoinare tiro pja ñʉriro jira. \q1 \v 51 Cohamacʉ to tuaa mehne yoaha. ‘Painare yʉhdʉrʉcaja’, niinare yʉhdʉrʉcaha tiro. \q1 \v 52 Pʉhtoare cohãha tiro. à jiro cahamaca sehere tiro pʉhtoa yoaro seheta cũha tinare. \q1 \v 53 Jʉca baaina cjirire tiro noaa chʉare waha. Tuhsʉ, payʉ cjʉaina cjirire paye baro cjʉaeraina yoaha tiro. \q1 \v 54-55 Mari ñʉchʉsʉma cjirire to yahu cũriro seheta yoa pahñoha Cohamacʉ. \q1 To cahamaca Israe masare tiro yoadohoha. \q1 Abrahã cjirore mari ñʉchʉsʉma cjirire jipihtina to coyea to baharo jiina cʉ̃hʉre Cohamacʉ jipihtia dachoripe ã pja ñʉrucuriro jia tiha. \q1 Tinare to yahu cũrire boeraha Cohamacʉ”, \m niha María. \p \v 56 Tia sʉ̃ waro Elisabe mehne jiha ticoro. Tó puro to jiri baharo to ya macapʉ tjuaa wahaha María. \s1 João masa bajuaha \p \v 57 Elisabe to niji wahcõri baharo to macʉno masa bajuaha. \v 58 à jia Cohamacʉ ticorore to ã noano yoachʉ to ya maca macaina to coyea cʉ̃hʉ ticoro mehne wahcheha. \v 59 Ocho dachori to masa bajuari baharo, to pʉcʉsʉma tirocãre mahanocã to pjacʉ cahsarocãre yihso dutia taa niha. à jia tina mehne macaina ti cahapʉ sʉha ti yihsochʉ ñʉa taa. Tina mehne macaina Zacaria to pʉcʉro wamare tirocãre wamoa duamaha. \v 60 Ti ã wamoa duapachʉta to pocoro õ sehe niha: \p —To pʉcʉro wamare wamoeraja. João wamoanahca tirocãre —niha ticoro. \p \v 61 —Mʉ coyea ne cʉ̃iro João wama tiriro mariahna —niha tina ticorore. \p \v 62 à jia ti wamomacari mehne yoa ño, Zacariare õ sehe ni sinitu ñʉha tina: \p —¿Mʉhʉ waro dohse wamoa duajari mʉ macʉre? —ni sinitu ñʉha tirore. \p \v 63 Ti ã nichʉ tiro sehe joahti pjĩne siniroca, ñaha, joaha: “Yʉ macʉ João wama tirohca”, ni joaha Zacaria. To ã ni joachʉ tina sehe cʉaa wahaha. \v 64 To ã ni joari baharo tirore durucuchʉ yoaha Cohamacʉ. à jiro tiro durucua wahaha jʉna: \p —Cohamacʉ tuariro, noariro jira —niha tiro. \p \v 65 To ã ni durucuchʉ tʉhoa tó macaina cʉaa wahaha. à jia ahri jipihtiare Judea yahpa macainare tʉ̃yucʉ watoi jiinare masa yahu siteha. à jia masa tó macaina noano masi pihtia wahaha. \v 66 Jipihtina tíre tʉhoa wacũha. “Cohamacʉ tuaare ahrirocã cjʉara. à jiro wiho jiriro jierara ahrirocã”, ni tʉhotuha masa. \s1 Zacaria Cohamacʉre ño payoha \p \v 67 à yoa to pʉcʉro Zacaria sehe Espíritu Santo to dutiriro seheta yoa pahñoriro jiro to tuaare cjʉariro jiro Cohamacʉ yare õ sehe ni yahuha: \q1 \v 68 “Mari Israe masa Cohamacʉre, mari pʉhtorore wahche payojihna mari. To yaina jija mari. \q1 à jiro tiro mari cahapʉ wihiro, marine yoadoho, noano yʉhdʉchʉ yoaro taro nina. \q1 \v 69 Cohamacʉ marine, pichacapʉ wahaborinare yʉhdʉchʉ yoahtirore, tua yʉhdʉarirore warocara. \q1 Ahriro marine yʉhdʉchʉ yoahtiro cjihto sehe Cohamacʉre dahra cohtariro Davi cjiro panamino ji turiariro jira. \q1 \v 70 Panopʉre to yaina waro, to yare yahu mʉhtaina cjirire ahri õ sehe wahahto cjihtore yahu cũ mʉhta tuhsʉa tiha. \q1 \v 71 ‘Mʉsare ñʉ tuhtiinare, jipihtina mʉsare ñano yoainare dʉcataihtja’, ni cũha Cohamacʉ marine. \q1 \v 72 Mari ñʉchʉsʉma cjiripʉre ‘Mʉsare pja ñʉi, yoadohoihtja. \q1 Mʉsare yʉ yahu cũrire wacũihtja’, niha Cohamacʉ. \q1 Tí pjapʉre to ni cũriro seheta mipʉre marine sohtori tiro taro nina. \q1 \v 73-75 Panopʉre õ sehe ni cũa tiha Cohamacʉ Abrahãre: ‘Potocã niita nija mʉhʉre. \q1 Mʉ coyea baharopʉ ji nʉnʉhtinare paina tinare ti ñʉ tuhtichʉ, yʉhʉ sehe tinare dʉcataihtja. \q1 à jia mʉ coyea sehe ne cuiro marieno yʉ dutiare yoa, yʉhʉre ño payoahca. \q1 Tina ti catiro puro yʉ ñʉrocaroi buhiri marieno, quihõno jia tiina jirucuahca’, ni yahu cũa tiha Cohamacʉ mari coyeiro Abrahã cjirore”, \m niha Zacaria. à ni tuhsʉ tiro to macʉno cʉ̃hʉre õ sehe niha tjoa: \q1 \v 76-77 “Macʉ, mʉhʉre õ sehe niahca masa: ‘Cohamacʉ Jipihtina Bui Jiriro yare yahu mʉhtarirota jira’, ni masiahca mʉhʉre. \q1 Mʉhʉ mari pʉhtoro Cristo to tahto panore masare yahuyui wahaihca. \q1 à yahuyui wahacʉ, õ sehe ni yahuyuihca tinare: ‘Mari pʉhtoro tarohca. \q1 Tiro mʉsa ñaa yoari buhiri tiare cohã, pichacapʉ wahaborinare yʉhdorohca mʉsare’, ni yahuihca mʉhʉ. \q1 à ni yahucʉ, mari pʉhtoro to tahtore cahnoyu dutii niihca mʉhʉ tinare. \q1 \v 78 Cohamacʉ sehe marine tuaro pja ñʉriro ji, marine noano yoariro jitjiãno, tiro marine pichacapʉ wahaborinare yʉhdʉchʉ yoa duara. \q1 à jiro tiro Cristore buhriaro yoaro sehe jirirore mari cahapʉ warocara. \q1 \v 79 Tiro mari cahai wihiro marine pichacapʉ wahaborinare nahitiano waropʉ jimarinare buhriaro marine to noano ñʉ bocachʉ yoaro seheta Cohamacʉ ya potocã ni yahuare masichʉ yoarohca tiro. \q1 à yoa mari tiro mehne cʉ̃no mehne mari noano ji masihto cjihto cʉ̃hʉre yahurohca marine”, \m niha Zacaria. \p \v 80 à yoa Zacaria macʉno noano pjacʉ tiriro bʉcʉaha. à bʉcʉaro, Cohamacʉre tuaro ño payoriro jiha. Tuhsʉ, yoari pja masa marienopʉ jia tiha. Israe masare buhe dʉcaro tópʉta to jiriro cjiroi jia tiha. \c 2 \s1 Jesu masa bajuaha \r (Mt 1.18-25) \p \v 1 Tí pjare jipihtia yahpari macaina bui pʉhtoro Augusto jia tiha. à jiro jipihtinare quihõ dutiha. \v 2 Ahrina masare ti coã quihõ dʉcachʉ Siria yahpa macaina pʉhtoro Cirenio wama tiriro jiha. \v 3 à jia jipihtina ti ñʉchʉsʉma panopʉ macaina ya macaripʉ ti wamare joa õa wahaha. \v 4 José cʉ̃hʉ Nazarepʉ Galilea yahpai jiri macapʉ jiina waha, Judea yahpapʉ Belẽ wama tiri macapʉ sʉha. Pʉhtoro Davi cjiro panopʉ macariro to masa bajuariro jiha Belẽ. José Davi cjiro panamino ji turiariro jiro pʉhtoa masare to quihõ dutichʉ tʉhoro Belẽpʉ to wamare joa õ dutiro wahaha. \v 5 à jiro tiro María to namono cjihto mehne tópʉ to wamare joa õ dutiro sʉha. Ticoro sehe wihãrirocãre cjʉaro caharicoro jiha. \v 6 à jiro Belẽpʉ sʉro ticoro niji wahcõha. \v 7 Tópʉre masa ti carĩri wʉhʉ ne mʉ sʉeraha tinare. à jiro ticoro pohna ti tuhsʉ, tirocãre suhtiro mehne coma, wachʉa ti chʉri wahwai, tja bui tirocãre duhu payoha. Tirocã wahma to pohna ti mʉhtarirocã jiha. \s1 Anjoa ovejare ñʉ wihboinare bajuaha \p \v 8 Tí ñamine campopʉ ovejare ñʉ wihboina ti yaina ovejare ñʉ wihboa niha. \v 9 Tópʉ ti jichʉ Cohamacʉ warocariro anjo tinare bajuaha. To ã bajuachʉ Cohamacʉ to si sitea tinare buhriaha. To ã si sitechʉ ñʉa, ovejare ñʉ wihboina cuia wahaha. \v 10 Ti ã wahachʉ anjo tinare õ sehe ni yahuha: \p —Noaa quitire mʉsare yahui taja. Jipihtinare masare wahchechʉ yoarohca ahri quiti. à jina yʉhʉre cuiena tjiga mʉsa. \v 11 Micha ñamine pʉhtoro cjiro Davi ya macapʉ mʉsare pichacapʉ wahaborinare yʉhdohtiro, Cristo Cohamacʉ warocariro mari pʉhtoro masa bajua tuhsʉhre. \v 12 Suhtiro mehne comariro wachʉa chʉri wahwa bui ti duhu payoriro mʉsa ñʉhtiro tiro tjirohca —ni yahuha anjo tinare. \p \v 13 To ã nichʉta payʉ mʉano macaina ji mʉhtariro anjo mehne Cohamacʉre wahche payoha. Õ sehe ni wahche payoha tina: \q1 \v 14 “Cohamacʉre mʉano macarirore ño payojihna. \q1 à jia Cohamacʉ to cahĩina cuiro marieno cahmacheno marieno noano jijaro”, \m ni wahche payoha anjoa peri. \p \v 15 à ni wahche payo tuhsʉ mʉanopʉ ti mʉjari baharo ovejare ñʉ wihboina sehe ti basi cahma durucuha: \p —Ahrire Cohamacʉ marine to yahurire Belẽpʉ basa ñʉjihna —niha tina ti basi. \p \v 16 à nia ño duaro wahaa wahaha tina. Maríare, Josére boca sʉ, wihãrirocãre wachʉa chʉri wahwai ti duhu payorirocãre ñʉha tina. \v 17 Ovejare ñʉ wihboina tirocãre ñʉ tuhsʉ anjo wihãrirocãre to yahurire yahu turiaha painare. \v 18 Ti ã ni yahu turiachʉ jipihtina tinare tʉho cʉaa wahaha. \v 19 Ahri jipihtiare María wacũ tʉhoturucuha. \v 20 à yoa ovejare ñʉ wihboina sehe anjo to yahuriro seheta jichʉ ñʉa, “Cohamacʉ tuariro jira”, ni wahcheha. à ni wahche, majare tjuaa wahaha. \s1 Cohamacʉ wʉhʉpʉ Jesu pʉcʉsʉma tirocãre naaha \p \v 21 Cʉ̃ somana baharo wihãrirocã to pjacʉre mahanocã cahsarocãre yihso na tuhsʉ tirocãre tina Jesu wamoaha. Jesure wahma to bocahto pano anjo sehe “ ‘Jesu’ ni wama pisuga tirocãre”, ni yahu tuhsʉha. à jia tirocãre “Jesu” ni wama pisuha. \p \v 22 Cohamacʉ dutia Moise to yahuriro seheta yoaa taa José, María mehne Jerusalẽpʉ wahaha. Tópʉ wahaha María to pohna tiri baharo to noaricoro to wahari baharo to ã waharire ñono taro. à wahaa, tina Jesucãre naa wahaha. Tirocãre Cohamacʉre “Ahrirocã mʉ yairo cjihto jira”, ni ñoa wahaha. \v 23 Õ sehe yoaha Cohamacʉ yare ti joari pũi to yoa dutiriro seheta. “Jipihtina mʉsa pohna wahma bajua mʉhtainacãre Cohamacʉre ñoga. ‘Ahrirocã mʉ yairo cjihto jira’, ni ñoga”, ni dutia tiha Cohamacʉ. \v 24 à ño tuhsʉ Cohamacʉ to yoa dutiriro seheta tina minichahcare waa wahaha Cohamacʉre ño payoa. Õ sehe dutia tiha Cohamacʉ: “Bujaa pʉaro waga yʉhʉre. O tina mariachʉ urítua wihãinacã pʉaro waga yʉhʉre ño payona”, ni dutia tiha Cohamacʉ. To yoa dutiriro seheta yoaha tina ticoro pjacʉ noari pjacʉ to waharire ñoa taa. \p \v 25 Jerusalẽi Simeo wama tiriro jiha. Tiro quihõno yoariro, Cohamacʉre ño payoriro jiro, Cohamacʉ Israe masare to yoadohohtire cohtariro jiha. Tiro Espíritu Santo to nino sehe yoariro jiha. \v 26 à jiro tiro to yariahto pano Cohamacʉ to warocahtirore Cristore to ñʉhti cjihtire tó pano yahu tuhsʉha Espíritu Santo tirore Simeore. \v 27 à jiro Espíritu Santo tirore to dutichʉ Cohamacʉ wʉhʉpʉ sãa wahaha. To sãa sʉri baharo Jesu pʉcʉsʉma ti macʉnocãre na sãaha. Cohamacʉ to dutiriro seheta yoaa niha. \v 28 Simeo sehe tirocãre wʉa na, Cohamacʉre ño payo, “Noana” ni, tiro mehne durucuha. \p Õ sehe niha tiro Cohamacʉre: \q1 \v 29-32 “Mipʉ pinihtare pʉhtoro, mʉ niriro seheta jipihtina masare pichacapʉ wahaborinare yʉhdʉchʉ yoahtiro cjihtore warocahre mʉhʉ. \q1 Tiro judio masa jierainare buhero mʉhʉre noano masichʉ yoarohca tinare. \q1 Masare yʉhdohtiro Israe masʉnore mʉhʉ cũha. \q1 Sã coyeirore Israe masʉnore mʉ cũchʉ jipihtina masia, ‘Israe masare noano yoara Cohamacʉ’, niahca masa. \q1 Ahrirocã sãre yʉhdʉchʉ yoahtiro jira. \q1 à jicʉ ahrirocãre ñʉ tuhsʉcʉ, mipʉre noano wahcheriro yariaihca”, \m niha Simeo. \p \v 33 Simeo tirocãre to ã nichʉ Jesu pʉcʉsʉma sehe tʉho cʉaa wahaha. \v 34 à jiro Simeo tinare “Noano jiga mʉsa” nino, tiro María Jesu pocorore õ sehe ni yahuha: \p —Cohamacʉ ahrirocãre beseha. To ã beseriro to jipachʉta judio masa payʉ tirore yʉhdʉrʉcaahca. à yoaa tina pichacapʉ wahaahca. Judio masare payʉ yʉhdohtirore Cohamacʉ beseha tirocãre. Tiro Cohamacʉ yare yahuriro to jipachʉta masa payʉ tirore ñano ni yahu wajaahca. \v 35 Ti ã yoachʉ paina ti ñano wacũare masiahca. à jico mʉhʉ tuaro cahyacohca —niha Simeo Maríare. \p \v 36 Tói Cohamacʉ yare yahu mʉhtaricoro Ana wama tiricoro jiha. Ticoro Fanuel macono jiro, Aser cjiro ya curua macaricoro jiha. Bʉcoro waro jiha. Ticoro nuhmino jiro manʉ tiha. à yoa siete cʉhmari to manʉno mehne jiha. Tó puro to jiri baharo to manʉno yariaha. \v 37 à jiro ochenta y cuatro cʉhmari waro wapewahyoro jia tiha ticoro. à jiro ticoro dachopʉ cʉ̃hʉre ñamipʉ cʉ̃hʉre Cohamacʉ yare yoaro taro chʉaeraro, Cohamacʉ mehne durucu, Cohamacʉ wʉhʉre ne wijaaera tiha. \v 38 Simeo to durucuro watoi ticoro tina cahai wihiro, wahchero Cohamacʉre “Noana”, niha. à jiro Jerusalẽ macainare pichacapʉ wahaborinare yʉhdohtirore cohtainare ticoro Jesucãre yahuha tina jipihtinare. \s1 José, María, Jesu mehne Nazarepʉ tjuaa wahaha tjoa \p \v 39 Cohamacʉ to dutiriro seheta yoa tuhsʉa, tina ti ya macapʉ Nazarepʉ tjuaa wahaha. Galilea yahpai jiha tí maca Nazare. \v 40 Jesu sehe noano bʉcʉa, tuariro wahaha. à jiro tiro noano tʉho masiriro bʉcʉaha. Cohamacʉ tirore noano yoaha. \s1 Jesu wahma wahmʉa tariro jiro, Cohamacʉ ya wʉhʉi judio masare buheina mehne sʉhʉduro niha \p \v 41 Cʉhmaripe Jesu pʉcʉsʉma Jerusalẽpʉ pascua nʉmʉrine bose nʉmʉrine yʉhdoa wahaa tiha. \v 42 à jia Jesu doce cʉhmari to cjʉachʉ waro ti yoarucuriro seheta tina jipihtina Jerusalẽpʉ bose nʉmʉrine yʉhdoa wahaha tjoa. \v 43 Tí macapʉ sʉ, tí bose nʉmʉrine yʉhdo tuhsʉ tina ti ya macapʉ majare tjuaa wahaha tjoa. Wiho mejeta Jesu sehe ti ã majare tjuaapachʉta, Jerusalẽpʉ tjuanocaha. To pʉcʉsʉma sehe tíre to tjuarire masieraha. \v 44 “Paina mari mehne macaina mehne taca mari macʉ”, ni tʉhotumaha tina. à jia tina cʉ̃ dacho waro noano Jesu marieno waharucumaha. Tí dacho pihtichʉ waro tina Jesure ti coyea watoi ã jichʉ ti ñʉ masiina watoi cʉ̃hʉre macamaha. \v 45 Wiho mejeta ne bocaeraha. à jia tina pari turi Jerusalẽpʉ majare tjuaa wahaha tjoa, tirore macaa wahaa. \p \v 46 Tia dacho baharo Cohamacʉ wʉhʉ wijaroi tirore boca sʉha. Tói Jesu judio masare buheina watopʉ duji, tinare tʉho, tinare sinituro niha. \v 47 Tina jipihtina Jesure to quihõno yʉhtichʉ tʉhoa noano masirirocã to jichʉ ñʉa, tina cʉaa wahaha. \v 48 Jesu pʉcʉsʉma cʉ̃hʉ tirore ñʉa, tina cʉ̃hʉ cʉaa wahaha. à jiro to pocoro tirore õ sehe niha: \p —Macʉ, ¿dohseacʉ ã yoari mʉhʉ sãre? Sã mʉ pʉcʉsʉma pjíro tʉhotu, cahya, macana nihi mʉhʉre —niha ticoro to macʉnore. \p \v 49 To ã nichʉ tʉhoro tiro to pʉcʉsʉmare õ sehe ni yʉhtiha: \p —¿Dohseana yʉhʉre macari mʉsa? Yʉ Pʉcʉ waro ya wʉhʉi ji to dutiriro seheta yoai nija. ¿Tíre masierajari mʉsa? —niha tiro tinare to pʉcʉsʉmare. \p \v 50 To ã ni yahupachʉta tina to yahuare tʉho ñahaeraha. \p \v 51 à yoari baharo, Jesu to pʉcʉsʉma mehne Nazarepʉ tjuaa wahaha. Tju sʉ, to pʉcʉsʉmare ne yʉhdʉrʉcaerariro jia tiha tiro. Ahri jipihtia to yoarire ñʉno María noano tʉhotu, wacũrucua tiha. \v 52 à yoa Jesu bʉcʉa, noano tʉho masiriro wahaha. Tó sehe jiriro to ji bʉcʉachʉ ñʉno, Cohamacʉ sehe tirore noano ñʉ ji coa, tuaro cahĩa tiha. Masa cʉ̃hʉ tirore tó seheta noano ñʉ ji coa, tuaro cahĩa tiha. \c 3 \s1 João masare bautisariro masare Cohamacʉ yare yahuha \r (Mt 3.1-12; Mr 1.1-8; Jn 1.19-28) \p \v 1 Tí pjare ti bui pʉhtoro jiriro Tiberio wama tiriro to pʉhtoro jiri baharo quince cʉhmari wahaha. Tuhsʉ, Poncio Pilato wama tiriro sehe Judea yahpa macaina pʉhtoro jiha. à yoa Herode wama tiriro sehe Galilea yahpa macaina pʉhtoro jiha. To bahʉro Felipe sehe Iturea yahpa macaina, Traconite yahpa macaina cʉ̃hʉ ti pʉhtoro jiha. Tuhsʉ, Lisanias wama tiriro Abilinia yahpa macaina pʉhtoro jiha. \v 2 Tí pjare Ana, Caifa mehne jipihtina sacerdotea bui pʉhtoa jiha. Ahrina jipihtina ti jiri pjare João Zacaria macʉno masa marienopʉ jirirore Cohamacʉ sehe tirore to yare buhe dutiha. \v 3 à jiro Jordão wama tiri ma dʉhtʉ cahai jiri yahpai jipihtiropʉ João buhero wahaha: \p —“Noaina jija sã”, ni mʉsa tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtota, Cohamacʉre cahmaga mʉsa. à yoana tíre mʉsa yoarire ñona tana, bautisaina jiga. Mʉsa ã cohtotachʉ ñʉno Cohamacʉ mʉsa ñaa buhirire borohca —ni buhea tiha tiro. \p \v 4 Isaia cjiro panopʉ macariro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro to joariro seheta ahriro Joaõ yoaro niha. Õ sehe ni joaa tiha Isaia cjiro João to buhehtore: \q1 “Masa marienopʉ durucu sañurucuriro õ sehe ni buherohca: ‘Mari pʉhtoro to tahto pano “Noaina jija sã”, ni mʉsa tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtota, Cohamacʉre cahmaga mʉsa. \q1 \v 5 Pja wʉhtʉri, pja buri cʉ̃hʉre noari wapa mari yoariro seheta, tuhcua maharine potoa mahari mari yoariro seheta, ñaa maharine noaa maharine mari yoariro seheta, wetere mʉsa cosariro seheta mʉsa ñaa tʉhotuare cohtota, cahno mʉhtaga mʉsa. \q1 \v 6 Mʉsa ã yoachʉ Cohamacʉ mʉsare pichacapʉ wahaborinare to yʉhdʉchʉ yoachʉ ñʉahca jipihti ahri yahpa macaina’, ninohca tiro sañurucu yahuriro sehe”, \m ni joaa tiha Isaia cjiro panopʉre. \p \v 7 Masa payʉ João cahai wihia tiro tinare bautisachʉ cahmaha tina. à jiro tiro tinare õ sehe ni yahuha: \p —Agãa ñima tiina yoaro seheta masare dojomehneina, cui duhti duaina jira mʉsa. Mʉsa ñaa yoarire mʉsa cahya, duhu duaerari buhiri Cohamacʉ to buhiri dahrehto pano duhti masierara mʉsa. \v 8 Potocãta mʉsa ñaa tʉhotumarine cohtotaina jina, Cohamacʉre cahmaina jina, tíre mʉsa yoaa mehne ñoga. Õ sehe ni tʉhotu wisiena tjiga. “Panopʉ macariro Abrahã mari ñʉchʉ cjiro jia tiha. à jina to panamana jina mari Cohamacʉ yaina jija”, ni tʉhotu wisiena tjiga mʉsa. Mʉsare niita nija. Abrahã panamana mʉsa jiina jimana mʉsa. Mʉsa ã jipachʉta tí mʉsa ã jia yaba cjihti jierara. Cohamacʉ sehe ahri tãa mehne Abrahã coyeare dahre masina. à jiro Abrahã coyea mʉsa jia wiho waro jira tãa ti wiho waro jiro seheta. \v 9 Õ sehe jira: Masa yucʉri yoaro seheta jira. Cohamacʉ sehe coma mehne yucʉrire cjã cohãriro yoaro sehe jira. à jiro noaa dicha maria yucʉre nʉhcõri mehnepʉta cjã cohãnohca tiro. Tíre to cjã cohãri baharo, pichacapʉ jʉ̃ cohãnohca tiro. (Ãta yoaro taro nina masa cʉ̃hʉre tirore cahmaerainare) —ni yahuha João masare. \p \v 10 To ã nichʉ tʉhoa masa sehe tirore õ sehe ni sinitu ñʉha: \p —¿Dohse yoanahcari sã? —niha tina Joãore. \p \v 11 —Pʉa suhtiro cjʉariro suhti marierirore cʉ̃no waga. à yoa mʉsa chʉa cjʉana paina cʉ̃hʉre waga —niha João. \p \v 12 Mahainacã pʉhtoa ya cjihtire wapa na cohtaina cʉ̃hʉ tinare to bautisachʉ cahmaha. à jia João cahai wihia, tirore õ sehe ni sinituha: \p —¿Buheriro, sã sehe dohse yoanahcari sã? —niha tina tirore. \p \v 13 —Mʉsa pʉhtoa ti wapa na dutiro purota masare wapa naga. Mahño na namoena tjiga —ni yahuha João tinare. \p \v 14 Paina surara tirore õ sehe ni sinituha tjoa: \p —¿Sã sehe dohse yoanahcari? —niha tina tirore tjoa. \p —Masa ti niñerure maena tjiga. à yoana mahñoa mehne ti niñerure naena tjiga. Mʉsare ti waparo purota wahchega —ni yahuha João. \p \v 15 Masa Cristore Cohamacʉ to warocahtirore cohtaa niha. à jia õ sehe ni tʉhotu dʉcaha tina Joãore. “Ahriro João sehe Cristo jiboca”, ni tʉhotumaha tina. \v 16 Ti ã nichʉ tʉhoro João jipihtinare õ sehe ni yahuha: \p —Yʉ baharo yʉ yʉhdoro tuariro tarohca. Noa yʉhdʉariro jira tiro. Tiro yoaro sehe jieraja yʉhʉ sehe. à jicʉ tirore tʉhotucʉ, “Wiho jiriro jija yʉhʉ”, ni tʉhotuja yʉhʉ. Yʉhʉ sehe mʉsare bautisacʉ co mehne yoamahi. Tiro sehe yʉ yʉhdoro yoarohca. Espíritu Santore masa mehne ã jirucuchʉ yoarohca. Wiho mejeta paina sehere ti ñaare tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtota duaeraina sehere tiro pichaca mehne buhiri dahrerohca. \v 17 Yʉ baharo tariro cahsarire cohãriro yoaro sehe jira. Cahsarire cohãriro to batiro mehne jipihtia to trigo yapari cahsarire putiwera. à yoa tuhsʉ trigo sehere to wihbori wʉhʉi cũnohca. Tó seheta yoarohca ti tirore cahmainare yʉ baharo tariro. To putiwea cahsari sehere tiro jʉ̃nohca. Tí cahsarire to jʉ̃ri pichaca ne yatisi. (Ãta yoarohca tiro yʉ baharo tariro tirore cahmaerainare) —ni yahuha João. \p \v 18 Payʉ to ã ni yahua mehne masare noaa buheare yahuha João. \v 19 Tuhsʉ, pʉhtoro Herode sehe to bahʉro Felipe namonore to namo tiri buhiri, pjíro ñaare to yoari buhiri cʉ̃hʉre João tirore yahumaha. \v 20 To ã ni yahuri buhiri Herode sehe ñaare yoa namoha, Joãore peresu yoaro. \s1 João Jesure bautisaha \r (Mt 3.13-17; Mr 1.9-11) \p \v 21 Joãore ti peresu yoahto pano paina masare João sehe bautisaro niha. Tinare bautisaro Jesu cʉ̃hʉre bautisaha. To ã bautisachʉ, Jesu diapʉ ducuriro Cohamacʉre to sinino watoi mʉano parĩ mʉa wahaha. \v 22 To parĩ mʉari baharo Espíritu Santo buja yoaro sehe Jesu buipʉ duji taha. To ã duji tachʉ mʉanopʉ durucuro coa taha: \p —Mʉhʉ yʉ macʉ yʉ cahĩriro jira. Mʉhʉ mehne wahcheja —nino coa taha mʉanopʉ. \s1 Jesu coyea panopʉ macainare yahua jira ahri \r (Mt 1.1-17) \p \v 23 Jesu to buhe dʉcari cʉhmare treinta cʉhmari cjʉaha tiro. “Tiro José macʉno jira”, ni tʉhotumaha masa. José sehe Elí macʉno jiha. \v 24 Elí Matat macʉno jiha. Matat Leví macʉno jiha. Leví Melqui macʉno jiha. Melqui Jana macʉno jiha. Jana José macʉno jiha. \v 25 José Matatías macʉno jiha. Matatías Amós macʉno jiha. Amós Nahum macʉno jiha. Nahum Esli macʉno jiha. Esli Nagai macʉno jiha. \v 26 Nagai Maat macʉno jiha. Maat Matatías macʉno jiha. Matatías Semei macʉno jiha. Semei Josec macʉno jiha. Josec Joiadá macʉno jiha. \v 27 Joiadá Johanán macʉno jiha. Johanán Resa macʉno jiha. Resa Zorobabe macʉno jiha. Zorobabe Salatie macʉno jiha. Salatie Neri macʉno jiha. \v 28 Neri Melqui macʉno jiha. Melqui Adi macʉno jiha. Adi Cosam macʉno jiha. Cosam Elmodam macʉno jiha. Elmodam Er macʉno jiha. \v 29 Er Josué macʉno jiha. Josué Eliezer macʉno jiha. Eliezer Jorim macʉno jiha. Jorim Matat macʉno jiha. \v 30 Matat Leví macʉno jiha. Leví Simeo macʉno jiha. Simeo Juda macʉno jiha. Juda José macʉno jiha. José Jonan macʉno jiha. Jonan Eliaquim macʉno jiha. \v 31 Eliaquim Melea macʉno jiha. Melea Mená macʉno jiha. Mená Matatá macʉno jiha. Matatá Natán macʉno jiha. \v 32 Natán Davi macʉno jiha. Davi Jesé macʉno jiha. Jesé Obed macʉno jiha. Obed Booz macʉno jiha. Booz Sélah macʉno jiha. Sélah Nahasón macʉno jiha. \v 33 Nahasón Aminadab macʉno jiha. Aminadab Admín macʉno jiha. Admín Arní macʉno jiha. Arní Esrom macʉno jiha. Esrom Fares macʉno jiha. Fares Juda macʉno jiha. \v 34 Juda Jacobo macʉno jiha. Jacobo Isaa macʉno jiha. Isaa Abrahã macʉno jiha. Abrahã Taré macʉno jiha. Taré Nahor macʉno jiha. \v 35 Nahor Serug macʉno jiha. Serug Ragau macʉno jiha. Ragau Péleg macʉno jiha. Péleg Éber macʉno jiha. Éber Sélah macʉno jiha. \v 36 Sélah Cainán macʉno jiha. Cainán Arfaxad macʉno jiha. Arfaxad Sẽ macʉno jiha. Sẽ Noé macʉno jiha. Noé Lame macʉno jiha. \v 37 Lame Matusalẽ macʉno jiha. Matusalẽ Enoco macʉno jiha. Enoco Jared macʉno jiha. Jared Mahalaleel macʉno jiha. Mahalaleel Caina macʉno jiha. \v 38 Caina Eno macʉno jiha. Eno Sete macʉno jiha. Sete Adão macʉno jiha. Adão Cohamacʉ to yoariro jiha. \c 4 \s1 Watĩno ñaare yoa dutimaha Jesure \r (Mt 4.1-11; Mr 1.12-13) \p \v 1 Jesu Espíritu Santo to dutiriro seheta yoa pahñoriro jiro, tiro Jordão wama tiri mapʉ jiriro tjuaa wahaha. To ã tjuaa wahachʉ Espíritu Santo sehe tirore masa marienopʉ naaha. \v 2 Tópʉ sʉro cuarenta dachori waro jiha. Tópʉ to jiro wato watĩno sehe Jesure ñaare yoachʉ cahmamaha. à jiro ñaare yoa dutimaha tirore. Tí dachorire Jesu chʉeraha. à jiro tí dachori pihtichʉ waro tiro jʉca baaha. \p \v 3 To ã jʉca baachʉ ñʉno watĩno õ sehe nimaha Jesure: \p —Mʉhʉ Cohamacʉ macʉno jicʉ, ahria tãcare chʉa dojomehnega —nimaha Jesure. \p \v 4 Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Yoaeraja. Cohamacʉ yare ti joari pũi õ sehe nina: “Masare chʉa mehne dihta catieraro cahmana. [Jipihtia Cohamacʉ ya yahua mehne jiro cahmana]”, nina Cohamacʉ —ni yʉhtiha Jesu watĩnore. \p \v 5 To ã niri baharo watĩno sehe tirore tʉ̃cʉ mʉadʉ buipʉ na mʉja sʉrota jipihtia macari perire ño bahrañoha Jesure. \v 6 à ñono Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Jipihtia ahri macari yʉhʉre to wari cjiri jira. à jicʉ yʉ cahmarirore wa masija. à jicʉ ahri macarine, ti cjʉaa mehne mʉhʉre waihtja. (Yʉ ã wachʉ ahri macari macainare mʉhʉ dutiihca.) \v 7 Yʉhʉre mʉ ño payochʉ ahri macari jipihtia macarine mʉhʉre waihtja —niha watĩno Jesure. \p \v 8 Jesu õ sehe ni yʉhtiha tirore: \p —Mʉhʉre ño payoeraja. Õ sehe nina Cohamacʉ yare ti joari pũi: “Mʉ pʉhtoro Cohamacʉ dihtare ño payoga. To ya dutia dihtare yoaga”, ni joaa tiha Cohamacʉ yare —niha Jesu watĩnore. \p \v 9-11 To ã niri baharo Jerusalẽpʉ watĩno sehe tirore na wahcã, Cohamacʉ wʉhʉ bui na sʉha tirore. Na sʉ tuhsʉ tirore õ sehe nimaha: \p —Cohamacʉ yare ti joari pũ õ sehe nina: \q1 “Cohamacʉ yaina anjoare mʉhʉre ñʉ wihbo dutirohca. à jia tina sehe mʉhʉre ñʉ wihboahca, ‘Mʉhʉpʉ tãcapʉ pʉha tu mʉari’ nia”, \m ni joaa tiha Cohamacʉ yare ti joari pũi. To ã niri quihõno jichʉ mʉhʉ Cohamacʉ macʉno jicʉ, yahpapʉ pju bora ño ñʉjʉta yʉhʉre. Mʉhʉre yoadohochʉ ño ñʉjʉta yʉhʉre —niha watĩno Jesure. \p \v 12 Jesu pju bora ño duaeraro õ sehe ni yʉhtiha tirore: \p —Cohamacʉ yare ti joari pũi õ sehe nina: “Mʉsa pʉhtoro Cohamacʉ to niri cjirire ‘¿Potocã tjijari?’ ni masi duana, Cohamacʉre yoa ño duti macaena tjiga”, nina Cohamacʉ yare ti joari pũi —niha Jesu watĩnore. \p \v 13 à jiro watĩno jipihtia ñaare Jesure yoa dutimaha. à duti tuhsʉro mahanocã duhu wahcãsiniha. \s1 Galilea yahpai Jesu buhe dʉcaha \r (Mt 4.12-17; Mr 1.14-15) \p \v 14 Baharo Jesu Galileapʉ tjuaa wahaha. à jiro, tiro Espíritu Santo tuaa mehne yoaha. Tói jipihtiropʉ masa tirore quiti tiha. \v 15 Judio masa buhea wʉhʉsei tiro buhea tiha. à jia jipihtina masa tirore noano durucuha. \s1 Nazare macaina Jesure ne cahmaeraha \r (Mt 13.53-58; Mr 6.1-6) \p \v 16-17 Baharo Nazarepʉ Jesu to bʉcʉariropʉta tju sʉha. Tópʉ tju sʉro, Sabado jichʉ to ã yoarucuriro seheta tiro judio masa ti buheri wʉhʉpʉ sãa sʉha. Tói tiro Cohamacʉ yare ti joari pũre buhero taro ducuha. To ã ducuchʉ ñʉa tó macaina sehe Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Isaia cjiro to joari pũre tirore waha. Tí pũi Jesu ahri yahuare bocaro buheha: \q1 \v 18 “Cohamacʉ to Espíritu yʉhʉ mehne jiro, yʉhʉre dutira. \q1 Tiro pjacʉoinare noaa buheare yahu dutiro warocare yʉhʉre. \q1 à yoa peresupʉ jiina cʉ̃hʉre tinare to yʉhdohtore yahu dutiro warocare yʉhʉre. \q1 Capari ñʉeraina ti noano ñʉhto cjihtore, painare ti ñano ti yoapeinare wiohtiro cjihtore yʉhʉre warocare. \q1 \v 19 Mari pʉhtoro Cohamacʉ to yainare pichacapʉ wahaborinare to yʉhdohtore yʉhʉre yahu dutiro warocare”, \m ni buheha Jesu. \p \v 20 à ni buhe tuhsʉ Jesu ti pũre noari tia turẽnoca, wʉhʉ macarirore wia tuhsʉ, dujiha. To dujichʉ ñʉa tói jiina jipihtina tiro dihtare ñʉha. \v 21 Ti ã yoachʉ tiro tinare õ sehe ni yahu dʉcaha: \p —Ahri michapucacã yʉ buheriro seheta Cohamacʉ to niriro mʉ sʉro nina —niha Jesu. \p \v 22 To ã nichʉ tʉhoa “Ahriro noariro jira”, ni tʉhotuha tina. à jia tina to noano buhechʉ tʉhoa, cʉaa wahaha. à cʉaa waha, õ sehe niha tina ti basi: \p —Cuenah, ¿José macʉno jierajari ahriro? —niha tina ti basi. \p \v 23 Ti ã nichʉ masino Jesu õ sehe ni yahuha tinare: \p —Yʉ buheare tʉho duaerana, õ sehe ni tʉhotura mʉsa yʉhʉre: “Duhturu dohatiro to basi co ti masina duhturu waro to jiare ñono. Mʉhʉ cʉ̃hʉ duhturu to yoa ñono seheta mʉ niriro sehe jiriro jicʉ Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñoga sãre. Capernaupʉre Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñoyuhti mʉhʉ. Sã cʉ̃hʉre ã yoa ñoga, mʉ buheare ‘Potocã tjira’, sã ni masihto sehe”, ni duara mʉsa yʉhʉre. \p \v 24 ’Ahrire yahuihtja mʉsare. Cohamacʉ yare yahu mʉhtarirore to ya maca macaina cahmaerara. à jina yʉhʉre cahmaerara mʉsa õi yʉ bʉcʉariro jichʉ. \v 25 Yʉhʉre tʉhoga mipʉre. Panopʉ Elia to jiri pjapʉre tia cʉhma noano pa cʉhma dacho maca waroi ne coro taeraha. à jiro jipihtiropʉta ne chʉa mariaha. Tí pjare payʉ wapewahya Israe yahpapʉ ti jipachʉta Cohamacʉ Elia cjirore tinare yoadoho dutiro warocaeraha. (Eliare, Cohamacʉ ya cʉ̃hʉre ti cahmaerachʉ ñʉno tinare yoadoho dutiro warocaeraha.) \v 26 To ya macare ã yoa dutieraparota pa yahpai Sidõ cahai jiri macai Sarepta wama tiri maca macaricoro wapewahyorore yoadoho dutiro Elia cjirore warocaha Cohamacʉ. \p \v 27 Baharo Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Eliseo cjiro to jiri pjapʉre Israe yahpapʉ payʉ cami baina ti jipachʉta cʉ̃iro Israe masʉnore ne noariro wahachʉ yoaeraha Eliseo cjiro. To ya yahpa macainare yoaeraparota Naaman wama tirirore Siria yahpa macariro dihtare noariro wahachʉ yoaha tiro. à yoaro Israe masare yoadohoeraro, Israe masʉno jierariro sehere yoadohoha Cohamacʉ —niha Jesu tinare. \p \v 28 To ã nichʉ tʉhoa jipihtina tí wʉhʉi jiina sua yʉhdʉa wahaha. \v 29 à jia tina wahcãrʉca, Jesure na wijaa, tí maca dʉhtʉ cahai jiri cʉnʉpʉ tirore tjuroca boro duamaha. \v 30 Ti ã yoa duapachʉta Jesu ti watoihta wahaa wahaha. \s1 Watĩno to cohtotariro Jesure piti bocaha \r (Mr 1.21-28) \p \v 31 Baharo Jesu Galilea yahpai jiri macapʉ Capernau wama tiri macapʉ sʉ, Sabado jichʉ masare buheha. \v 32 Tiro noano masi pahñoriro to buhechʉ tʉhoa masa tʉho cʉaa wahaha. \v 33 Tí wʉhʉi watĩno to cohtotariro jiro, õ sehe ni tuaro sañurucuha: \p \v 34 —Mʉhʉ Jesu Nazare macariro sãre cariboi tjia mʉhʉ. ¿Dohse yoai tai nijari sãre? ¿Mʉhʉ sãre butichʉ yoai tai nijari? Yʉhʉ masija Cohamacʉ macʉno, ñaa marieriro mʉ jiare —ni sañurucuha Jesure. \p \v 35 To ã nichʉ tʉhoro Jesu tuhtiha watĩnore: \p —Dihta mariahga. Wijaahga tirore —niha Jesu. \p To ã niri baharo masʉnore watĩno sehe yahpapʉ doca caha sʉ tunuchʉ yoaro, tirore wijaaha. To ã yoari baharo tiro sehe noariro tjuaha. \v 36 Tói jiina jipihtina to ã wahachʉ ñʉ cʉaa wahaha. à jia ti basi õ sehe ni durucuha: \p —¿Yaba baro buhea jijari ahri ã wahachʉ yoaa? Cuenah. Tuaro mehne pʉhtoro yoaro seheta ahriro watĩare dutira. à jia to dutiro seheta tina masare wijaara —ni durucuha tina ti basi. \p \v 37 To ã yoachʉ ñʉa tí yahpapʉ jipihtiropʉ masa Jesu yoarire yahu siteha. \s1 Jesu Simo Pedro marechonore noaricoro wahachʉ yoaha \r (Mt 8.14-15; Mr 1.29-31) \p \v 38 Judio masa ti buheri wʉhʉre wijaa, Simo ya wʉhʉpʉ sãa sʉha Jesu. Tói Simo marechono dohati, tuaro juaro tiha. à jia tina ticoro to dohatichʉ yahuha Jesure. \v 39 Ti ã yahuri baharo tiro ticoro cahai sʉ, juarore suru dutiha. To ã suru dutiri baharo ticorore juaro surua waha, dóihta noaricoro wahaha. Ticoro ã waharo wahcã nuju sʉ, tinare chʉare payoha. \s1 Payʉ dohatiinare noaina wahachʉ yoaha Jesu \r (Mt 8.16-17; Mr 1.32-34) \p \v 40 Sʉ̃ sãari baharo jipihtina masa tó cahai jiina dohatiinare Jesu cahapʉ na sʉha. Dohatiina payʉ soro jia dohatiare cjʉaha. à jiro Jesu to wamomacari mehne tina bui ña payo, jipihtinare ti dohatiare noano yʉhdʉchʉ yoaha. \v 41 Watĩa cʉ̃hʉre Jesu to wijaa dutichʉ tina wijaa wahaa, õ sehe ni sañurucuha: \p —Mʉhʉ potocãta Cohamacʉ macʉno jira —niha tina Jesure. \p Jesu Cohamacʉ warocariro to Cristo to jichʉ watĩa masiha. à jiro Jesu tinare durucu dutieraha, “ ‘Cristo jira’, ni yahu siteri”, nino. \s1 Galilea yahpai buheha Jesu \r (Mr 1.35-39) \p \v 42 Bohrea mʉja tachʉ Jesu tí macai jiriro waha, masa marienopʉ sʉha. To ã sʉri baharo masa tirore maca, boca sʉa õ sehe niha: \p —Sã ya macai tjuaga. Wahai tjiga —nimaha tina Jesure. \p \v 43 Ti ã nipachʉta tiro sehe õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jiare noaa buheare paye macaripʉ cʉ̃hʉre buhero cahmana yʉhʉre. Cohamacʉ yʉhʉre warocare tíre yahuhtirore —niha Jesu tinare. \p \v 44 à ni tuhsʉro judio masa ya yahpa macaa wʉhʉsei, judio masa ti buhea wʉhʉsei tiro buhe tiniha. \c 5 \s1 Jesu to buheinare payʉ wahire bocachʉ yoaha \r (Mt 4.18-22; Mr 1.16-20) \p \v 1 Pa nʉmʉ Jesu Genesare wama tiri bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ sʉha. Tói to jichʉ ñʉa payʉ masa Cohamacʉ yare tʉho duaa tirore nʉnʉ ti sʉha. Noano wahpa tarʉcʉ sʉha masa peri. \v 2 Pʉaria bʉso padʉroi pahsaa bʉsore Jesu ñʉha. Tí bʉso macaina wahi wajãina maja sʉrʉca, ti wañʉyucʉrire cosaa niha. \v 3 à jiro Jesu Simo yariapʉ samua wahaha. Samu tuhsʉ tia dohoriare dia dʉhtʉ cahai coãriare siõ buhu dutiha. Tuhsʉ, dohoriapʉ duji, masare buheha. \v 4 Buhe tuhsʉ, Jesu Simore õ sehe niha: \p —Dacho maca cureroi siõ wioga. à jina mʉhʉ mehne macaina mehne mʉsa wañʉyucʉre doca ñoga wahi ñahana —niha Jesu. \p \v 5 To ã nichʉ tʉhoro Simo Jesure õ sehe ni yʉhtiha: \p —Pʉhtoro, wahi maca bohreamahi sã micha ñamine. Bohreapanahta ne cʉ̃irocã wajãerahti sã. à wajãerapanahta mʉ dutiro seheta doca ño ñʉnahtja —ni yʉhtiha Simo. \p \v 6 à ni tuhsʉ tina doca ñoha. à ti doca ñochʉ ti wañʉyucʉre payʉ wahi sãaha. Payʉ ti sãachʉ wañʉyucʉ tʉhnʉa wahamaha. \v 7 à wahachʉ ñʉa tina paria macainare tina mehne macainare pjirocaha: \p —Mʉsa cʉ̃hʉ yoadohona tagã sãre —ni pjirocaha Simo cʉ̃hʉ. \p Tina ti ã yoadohori baharo pʉria bʉso noano minipahro bocaha wahire. \v 8 Simo Pedro ã wahi payʉ ti sãachʉ ñʉno, Jesu panoi na tuhcua caha sʉ, tirore õ sehe ni yahuha: \p —Yʉ pʉhtoro, mʉhʉ mehne jiboriro jieraja yʉhʉ. Ñariro jija yʉhʉ. à jicʉ mʉ cahai ji masieraja —niha Simo Pedro Jesure. \p \v 9 Tiro, jipihtina tiro mehne macaina cʉ̃hʉ payʉ wahi sãachʉ ñʉa, cʉaa wahaha tina cʉ̃hʉ. \v 10 Pʉaro Simo Pedro mehne macaina Zebedeo pohna Santiago to bahʉro João mehne, tina cʉ̃hʉ ñʉ cʉaa wahaha. Ti ã cʉachʉ ñʉno Jesu Pedrore õ sehe ni yahuha: \p —Cʉaecʉ tjiga. Mipʉre mʉhʉ wahire ñaha cahmachuriro mʉ jiro seheta Cohamacʉ yaina cjihtire pji cahmachuriro jiihca mʉhʉ —niha Jesu Simo Pedrore. \p \v 11 To ã niri baharo tina ti bʉsore bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ waja mo cũnoca, ti ya jipihtiare tóihta cũnoca, Jesu mehne wahaa wahaha. \s1 Jesu cami barirore noariro wahachʉ yoaha \r (Mt 8.1-4; Mr 1.40-45) \p \v 12 à yoa Jesu pa macai to jichʉ cami bariro tirore piti bocaha. à piti bocaro tiro Jesure ñʉ, na tuhcua caha sʉ, õ sehe ni tuaro siniha: \p —Pʉhtoro, mʉhʉ yoa duacʉ yʉhʉre noariro yoa masina mʉhʉ —ni siniha. \p \v 13 To ã niri baharo Jesu tirore ña payoro õ sehe niha: \p —Tíre yoa duaja. Mipʉre noariro jiga mʉhʉ —niha. \p To ã nichʉta to cami bari cjiri yati mʉa wahaha. \v 14 à jiro Jesu tirore õ sehe ni dutiha: \p —Ahri yʉ õ sehe yoarire painare yahui tjiga. Sacerdote cahai wahaga mipʉre. à jicʉ mʉ pjacʉre noari pjacʉ to waharire ñoga tirore. Cohamacʉ dutia Moisere to cũri to niriro seheta yoaga. à yoacʉ sacerdotere pʉaro minichahcare waga noariro mʉ waharire sacerdoteare ñoi tai —niha cami bariro cjirore. \p \v 15 “Yahui tjia”, to nipachʉta jipihtiropʉ masa tirore yahu site namoha. Ti ã yahu sitechʉ tʉhoa masa payʉ tiro cahapʉ sʉha. Dohatiina noaina waha duaa, tina cʉ̃hʉ tiro cahapʉ sʉha. \v 16 Ti ã sʉpachʉta Jesu masa marienopʉ Cohamacʉre sinino wahaha. \s1 Jesu pjacʉ bʉharirore noariro wahachʉ yoaha \r (Mt 9.1-8; Mr 2.1-12) \p \v 17 Pa dachoi Jesu to buhechʉ fariseo curua macaina, judio masare buheina cʉ̃hʉ tói dujiha. Tina jipihtina Galilea yahpai jia macari macaina, Judea yahpai jia macari macaina, Jerusalẽ macaina jiha. Ti ã jichʉ ñʉno Jesu Cohamacʉ tuaa mehne dohatiinare noaina wahachʉ yoaha. \v 18 Mahainacã mʉa pjacʉ bʉharirore to coãri cahsaro mehne yo wʉa wihiha. à jia tirore Jesu cahai cũ duaa, wʉhʉpʉ yo sãa duamaha tina tirore. \v 19 à sãa duapahta masa payʉ jichʉ tina tirore yo sãa masieraha. à jia tirore wʉhʉ buipʉ yo mʉjaha. Yo mʉja sʉ, mahanocã muji pahmare nawe, tí copai pjacʉ bʉharirore to coãri cahsaro mehneta duhu boroha Jesu cahai jiina watoi. \v 20 “Jesu ahrirore to dohatiare yʉhdʉchʉ yoarohca”, ni tʉhotuha tina. Ti ã ni tʉhotuchʉ masino Jesu pjacʉ bʉharirore õ sehe ni yahuha: \p —Coyeiro, mʉ ñaare yoari buhiri tiare yʉhʉ cohã tuhsʉja —niha Jesu tirore. \p \v 21 To ã nichʉ tʉhoa fariseo curua macaina, judio masare buheina cʉ̃hʉ ti basi õ sehe ni tʉhotumaha: “Ahriro ã ni durucuero tjijaro. Tiro masʉno mari yoaro sehe jiro, ñaare to yoari buhiri tiare cohã masierara. Cohamacʉ dihta masa ti ñaare yoari buhiri tiare cohã masina”, ni tʉhotumaha tina. \p \v 22 Jesu ti ã ni tʉhotuare masino, õ sehe niha: \p —¿Dohse yoana ã ni tʉhotujari mʉsa? \v 23 “Mʉ ñaa yoari buhiri tiare yʉhʉ cohã tuhsʉja”, yʉ nichʉ, “Mahñoriro jira”, yʉhʉre nina mʉsa noano masierapanahta. “Wahcãrʉca wahaga”, yʉ nichʉ yʉ niri potocã jia jichʉ dóihta masinahca. \v 24 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpai ti ñaare yoari buhiri tiare cohã masija yʉhʉ. Masa ti ñaare yoari buhiri tiare cohãhtiro cjihtore cũre Cohamacʉ yʉhʉre. Yʉ ã cohãrine mʉsa masihto sehe õ seheta yoa ñoihtja mʉsa ñʉhti cjihtire —niha Jesu. \p à ni tuhsʉ pjacʉ bʉharirore õ sehe niha: \p —Mʉhʉre niita nija. Wahcãrʉcaga. Mʉ coãri cahsarore na wahcãga mʉ ya wʉhʉpʉ —niha tirore. \p \v 25 To ã nichʉ tʉhorota jipihtina ti ñʉrocaroi wahcãrʉca, to coãri cahsarore na, to ya wʉhʉpʉ tjuaa wahaha. à waharo tiro Cohamacʉre ño payoro, wahchea mehne noano durucuha. \v 26 To ã yoachʉ ñʉa masa sehe jipihtina cʉaa wahaha. Tina cʉaa waha, Cohamacʉre ño payoa, wahchea mehne noano durucuha: \p —Michare soro jiare ñʉhi sã —niha tina. \s1 Jesu Levíre piha \r (Mt 9.9-13; Mr 2.13-17) \p \v 27 à yoa tuhsʉ waha, Leví wama tirirore to dahrari tahtiapʉ jirirore boca sʉha Jesu. Leví sehe pʉhtoa ya cjihtire masare wapa na cohtariro jiha. à boca sʉro tirore õ sehe niha: \p —Yʉhʉ mehne macariro cjihto taga mʉhʉ —niha tiro Levíre. \p \v 28 To ã nichʉ Leví sehe jipihtia to dahraare duhunoca, Jesu mehne wahaa wahaha. \p \v 29 Baharo Leví ya wʉhʉi bose nʉmʉ Jesure yoa payoro niha. Tói payʉ wapa na cohtaina, paina cʉ̃hʉ Leví mehne dujiha. \v 30 Tina mehne Jesu cʉ̃hʉ ti dujichʉ ñʉa mahainacã fariseo curua macaina, judio masare buheina mehne sua, Jesu buheinare õ sehe ni sinitu ñʉha: \p —¿Dohseana ñano yoaina, wapa na cohtaina mehne chʉjari mʉsa? —ni tuhtiha tina. \p \v 31 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu yʉhtiha tinare. Õ sehe ni piti dahre buheha: \p —Dohatieraina duhturure macaerara. Dohatiina dihta duhturure macana. Ñaare yoaina dohatiina yoaro sehe jira. \v 32 à jicʉ ñaare yoainare yahui tai nihi yʉhʉ Cohamacʉre cahma duticʉ. Ti basi “Noaina jija sã”, ni tʉhotuinare yahui tai nierahi yʉhʉ —niha Jesu. \s1 Chʉ duhuare Jesure sinituha paina \r (Mt 9.14-17; Mr 2.18-22) \p \v 33 à yoa mahainacã masa Jesure õ sehe ni sinitu ñʉha: \p —João buheina payʉ tahari Cohamacʉre ño payoa taa chʉ duhura. à yoaa, tina payʉ tahari Cohamacʉre sinina. Fariseo buheina cʉ̃hʉ ti yoaro seheta yoara. Ti ã yoapachʉta mʉ buheina sehe Cohamacʉre ño payoa taa chʉ duhuerara. ¿Dohse yoa ã yoaerajari tina? —niha tina Jesure. \p \v 34 Ti ã nichʉ Jesu to tʉhotua mehne quiti dahre buhero taro tinare õ sehe ni yʉhtiha: \p —Õ sehe jira ti: Wamomaca dʉhteropʉ ti pjirocaina wamomaca dʉhteriro mehne jia, chʉ duhu masierara. Tó seheta yʉ buheina cʉ̃hʉ yʉhʉ mehne jia, chʉ duhu masierara. Yʉhʉ wamomaca dʉhteriro yoaro sehe jija. Wamomaca dʉhteriro bose nʉmʉ to yoachʉ tiro mehne macaina chʉeraina jierara. \v 35 Yʉ Pʉcʉ Cohamacʉ yʉhʉre to naari baharo pinihtare yʉ buheina mehne jisi yʉhʉ. à jia tí pjapʉta yʉ buheina cʉ̃hʉ chʉ duhuahca —niha Jesu. \p \v 36 Panopʉ macaa buhea wahma buhea mehne ti buhe more duachʉ ñʉno õ sehe ni namoha Jesu tinare piti dahre buhero: \p —Ne wahma suhtirore mahari cahsarocã tʉhrẽ na, mʉnano suhtirore sere õno cahmaerara. Mari ã sere õna wahma cahsarore tʉhrẽ cohãna nija. à yoa wahma cahsaro mʉnano suhtiro mehne cʉ̃no potori bajuerara. (Tó seheta mʉna buhea wahma buhea mehne piti dahre buheraro cahmana.) \p \v 37 ’à yoa ne se co bisia core wahiquiro cahsaro wajuru mehne mʉna wajuru mehne posaeraro cahmana. Mari ã yoachʉ se co bisia pahmoapʉ mʉna wajurure tʉhrẽnocahna. To tʉhnʉchʉ se co cʉ̃hʉ, wajuru cʉ̃hʉ cohõa wahara. \v 38 à yoa se co wahma core wahma wajurupʉ posaro cahmana. Mari ã yoachʉ se co cohõera, wajuru cʉ̃hʉ cohõerara. (Tó seheta wahma buhea mʉna buhea mehne buhe moreraro cahmana.) \v 39 Mʉna core masa ti sihniri baharo, wahma core cahmaerara tina. Õ sehe nia tire masa: “Mʉna co wahma co bui curero noaa jira”, nia tire masa —niha Jesu tinare. \c 6 \s1 Sabado jichʉ Jesu buheina trigo parorire paha yʉhdʉ wahcãha \r (Mt 12.1-8; Mr 2.23-28) \p \v 1 Pa dacho Sabado jichʉ Jesu cʉ̃hʉ trigo wesepʉ sʉha. Tópʉ sʉ, to buheina sehe trigo parorire paha, tí pohcarire sahcã site boro, tí yaparire chʉ wahcãa niha. \v 2 Ti ã yoachʉ ñʉa mahainacã fariseo curua macaina tinare õ sehe ni sinituha: \p —¿Dohse yoana mʉsa Sabado mari sori nʉmʉ to jipachʉta dahrajari? Marine dutiare yʉhdʉrʉcana nina mʉsa —niha fariseo curua macaina Jesure. \p \v 3-4 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu tinare yʉhtiha, (“Yʉ buheina yʉhdʉrʉcaa nierara”), nino taro: \p —Davi cjiro tiro mehne macaina mehne jʉca baaro, Cohamacʉ wʉhʉpʉ sãa, Cohamacʉ ya pãore chʉha. à chʉro tó mehne macaina cʉ̃hʉre tí pãore chʉ dutiro waha. Tí pãore sacerdotea dihtare chʉ dutira. Cohamacʉ dutia tí pãore painare chʉ dutierara. ¿Davi cjiro tíre to yoari cjirire buherari mʉsa? (Tí pãore chʉro Cohamacʉre yʉhdʉrʉcaro nieraha. Michare ahri yaparire chʉa yʉ buheina cʉ̃hʉ Cohamacʉre yʉhdʉrʉcaa nierara.) \v 5 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri dacho Sabado dachore masa ti yoahtire yahurirota jicʉ pʉhtorota jija —niha Jesu. \s1 Wamomaca bʉhariro quiti jira \r (Mt 12.9-14; Mr 3.1-6) \p \v 6 Pa dacho Sabado jichʉ Jesu judio masa ti buheri wʉhʉpʉ sãa sʉro, buheha masare. Tói wamomaca poto bʉhʉsehe bʉhariro jiha. \v 7 Mahainacã judio masare buheina, fariseo curua macaina cʉ̃hʉ Jesure yahusã duamaha. “Sabado dachoi masʉnore noariro wahachʉ yoaboca Jesu” ni, ñʉ nʉnʉ yahusã duamaha tina Jesure. \v 8 Jesu ti tʉhotuare masino, bʉharirore õ sehe niha: \p —Wahcã sʉrʉcaga jipihtina ti ñʉrocaroi —niha tirore. \p To ã niri baharo bʉhariro sehe wahcãrʉcʉ sʉ, tói ducuha. \v 9 à jiro Jesu tinare õ sehe ni sinituha: \p —Mʉsare sinituihtja: ¿Sabado jichʉ yabare yoa dutijari Cohamacʉ dutia? ¿Noaare yoachʉ noaerajari? ¿O ñaare yoachʉ sehere noajari, mʉsa tʉhotuchʉ? Sabado jichʉ masʉnore masochʉ noa nina. Sabado jichʉ masʉnore wajãchʉ sehere noaerara —niha Jesu tinare. \p \v 10 à nino Jesu tinare ñʉroca õ pahño, bʉharirore õ sehe niha tjoa: \p —Mʉ wamomacare siõrocahga —niha tiro. \p To ã nichʉta bʉhariro sehe siõroca, noari wamomaca wahaha. \v 11 To ã yoachʉ ñʉa tina Jesu mehne tuaro suaha. à suaa õ sehe niha: \p —¿Dohse yoanahcari mari ahrirore? —niha tina ti basi. \s1 Jesu to buheinare doce to warocahtinare bese dapoha \r (Mt 10.1-4; Mr 3.13-19) \p \v 12 Tí dachorire Jesu tʉ̃cʉpʉ Cohamacʉre sinino mʉjaa wahaha. Tópʉ jiro, ñamine Cohamacʉ mehne durucu bohreaha. \v 13 Bohrearopʉ to buheinare to cahapʉ pjirocaha. Pjiroca tuhsʉ, tina mehne macainare doce waro to warocahtinare bese dapoha. \v 14-15 Ahrina jiha Jesu to bese daporina: Simo jiha. Simore Pedro ni pisuha Jesu sehe. Simo bahʉro Andre, Santiago, João, Felipe, Bartolomé, Mateo, Toma, Santiago jiha. Santiago sehe Alfeo macʉno jiha. à jia Simo cananista ya curua macariro cjiro, \v 16 Juda Santiago macʉno, Juda Iscariote tina jiha to bese daporina. Juda Iscariote sehe Jesure ñʉ tuhtiinare ñohtiro jiha. \s1 Jesu payʉ masare buheha \r (Mt 4.23-25) \p \v 17 à yoa Jesu to buheina mehne tʉ̃cʉ buipʉ jirina duji taa, payʉ paina to buheina mehne duji wihirʉca, noari wapai ducuha tina. Jipihtiro Judea yahpa macari macaina, Jerusalẽ macaina, Tiro wama tiri maca macaina, Sidõ wama tiri maca macaina, pjiri ma dʉhtʉ cahai jia macari macaina masa payʉ tiro cahapʉ wihiha. \v 18 Tina Jesu buheare tʉhoa taa, ti dohatiare cohãchʉ cahmaha tina. Watĩa ti cohtotarina cʉ̃hʉ tiro cahapʉ wihi, noaina wahaha. \v 19 Jesu to tuaa mehne noaina wahachʉ yoaha tinare. à jia tina jipihtina tirore dahra ñʉa taha. \s1 Jesu wahcheare, cahyaa cʉ̃hʉre buheha \r (Mt 5.1-12) \p \v 20 Baharo Jesu to buheinare ñʉ, õ sehe ni yahuha: \p —Mʉsa pjacʉoina, pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiropʉ wahanahca mʉsa. à jina mʉsa wahchenahca. \p \v 21 ’Mipʉre mʉsa jʉca baaina yapiina jinahca. à jina wahchenahca. \p ’Mipʉ tiina jina, baharo mʉsa bʉjʉnahca. à yoa mʉsa wahchenahca. \p \v 22 ’Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ to warocariro jija. à jina yʉ yare yoaina mʉsa jiri buhiri paina mʉsare ti ñʉ tuhtipachʉta wahcheina jira mʉsa. Mʉsare ti cohãpachʉta wahchenahca. Mʉsare ti ñano durucupachʉta “Ñaina jira”, mʉsare ti nipachʉta mʉsa sehe wahchenahca. \v 23 Mʉsare ti ã yoachʉ ñʉno mʉanopʉ mʉsa sʉchʉ pjíro noano yoarohca Cohamacʉ mʉsare. à jina tuaro wahcheina jiga. Noano yajeripohna tiina jiga. Mʉsare ñʉ tuhtiina ti coyea panopʉ macaina tó seheta ñano yoaha Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri cʉ̃hʉre. \p \v 24 ’à yoa mʉsa mipʉ payʉ cjʉaina ahri yahpapʉ mʉsa noano jinoca tuhsʉre. à jina ñano yʉhdʉina jinahca mʉsa. \p \v 25 ’Mipʉ yapiina mʉsa jʉca banahca. Mʉsa ã jina ñano yʉhdʉnahca. \p ’Mipʉre mʉsa bʉjʉina jina baharopʉ mʉsa cahya, tiinahca. à jina mʉsa ñano yʉhdʉnahca. \p \v 26 ’“Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina jija”, ni mahñoinare “Noaina jira”, nimaha payʉ panopʉ macaina. à nimarina ti coyea mipʉ macaina cʉ̃hʉ ãta “Noaina jira”, niboca cãina mʉsa mehne macainare. Ti ã nimarina mʉsa jina ñano yʉhdʉnahca mʉsa cʉ̃hʉ —ni buheha Jesu. \s1 Mʉsare ñʉ tuhtiina ti jipachʉta tina cʉ̃hʉre cahĩga \r (Mt 5.38-48; 7.12) \p \v 27 à yoa õ sehe ni buhe namoha Jesu: \p —Yʉhʉre tʉho duainare, mʉsareta nii nija. Mʉsare ñʉ tuhtiina ti jipachʉta tina cʉ̃hʉre cahĩga. Mʉsare ñʉ tuhtiinare noano yoaga. \v 28 Mʉsare “Ñano yʉhdʉjaro”, niina ti jipachʉta noa dutiga tinare. Mʉsare ñano yoaina ti jipachʉta “Tina cʉ̃hʉ noano jijaro”, ni sini payoga Cohamacʉre. \v 29 Cʉ̃iro mʉsa wahsupure to cjãchʉ, pa bʉhʉsehe cʉ̃hʉre cjã dutiga tirore. Mʉsa bui macari suhtirore to machʉ mʉsa camisa cʉ̃hʉre ã wanocahga tirore. \v 30 Mʉsare sinirirore to sinino purota waga tirore. Mʉsa yare to nachʉ tirore sinituena tjia pari turi tíre. \v 31 Paina mʉsare ti noano yoachʉ cahmana mʉsa. Tinare mʉsa noano yoachʉ cahmano seheta mʉsa cʉ̃hʉ noano yoaga tinare. Mʉsare ti noano yoaerapachʉta mʉsa sehe tinare noano yoaga. \p \v 32 ’Mʉsare cahĩina dihtare mʉsa cahĩchʉ tí ne yaba cjihti jierara paina sehere mʉsa cahĩerachʉ. Ñaina cʉ̃hʉ tinare cahĩina dihtare cahĩna. \v 33 à jina mʉsare noano yoaina dihtare mʉsa noano yoachʉ tí cʉ̃hʉ ne yaba cjihti jierara paina sehere mʉsa noano yoaerachʉ. Tíre ñaina cʉ̃hʉ yoaa tire. \v 34 à yoa “Yʉhʉre wiaa tire”, mʉsa niina dihtare mʉsa wasochʉ ne tí yaba cjihti jierara. Ñaina cʉ̃hʉ painare “Yʉhʉre wiaa tire”, ti niinare wasoa tire. \v 35 à jina mʉsa sehe mʉsare ñʉ tuhtiina cʉ̃hʉre cahĩga. à yoa, tinare noano yoaga. Pairore wasona “Yʉhʉre ne wiasi ahriro”, ni tʉhotuenata tirore wasoga. Cohamacʉ sehe tirore ji coaeraina cʉ̃hʉre, ñaina cʉ̃hʉre noano yoara. To yoaro seheta yoaga mʉsa cʉ̃hʉ. Mʉsa ã yoachʉ Cohamacʉ pjíro noano yoarohca mʉsare. Mʉsa ã yoana Cohamacʉ tua yʉhdʉariro mʉano macariro pohna jinahca. \v 36 Mari Pʉcʉ mʉano macariro to pja ñʉriro seheta mʉsa cʉ̃hʉ masare pja ñʉga —ni yahuha Jesu. \s1 Paina cʉ̃hʉre “Ñaina jira”, niena tjiga \r (Mt 7.1-5) \p \v 37 à yoa tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Painare “Ñaina jira”, niena tjiga mʉsa. Mʉsa ã nierachʉ Cohamacʉ mʉsa cʉ̃hʉre “Ñaina jira”, nisi. Paina mʉsare ti ñano yoarire ti ñano niri cʉ̃hʉre boga mʉsa. Mʉsa ã bochʉ ñʉno Cohamacʉ mʉsa cʉ̃hʉre mʉsa ñaa yoari buhirire borohca. \v 38 Paye barore cjʉana painare waga. Mʉsa ã wachʉ Cohamacʉ mʉsare warohca. à waro noano quihõno mʉsare pjíro warohca. Wahpa yʉhdʉaro warohca. Painare mʉsa wariro purota Cohamacʉ mʉsa cʉ̃hʉre warohca —niha Jesu tinare. \p \v 39 à ni tuhsʉ Jesu quiti mehne piti dahre buhero õ sehe ni yahu namoha: \p —Capari ñʉeraina sahsero ti basi noano tʉã wahcã masierara. à tʉã wahcãa, tina pʉaro doca wahã sʉ bora sãa wahaahca copapʉ. (Tó seheta Cohamacʉ yare masieraina painare buhe masierara. à jia tina jipihtina pichacapʉ wahaahca.) \v 40 Buheina tinare buherirore masi yʉhdʉrʉcaerara. à jipahta jipihtina buheina ti noano buhe pahñori baharo tinare buheriro yoaro seheta jiahca —niha Jesu. \p \v 41 à ni tuhsʉ paye quiti mehne yahu namoha: \p —Mari piti dahre buhechʉ õ sehe yoaina jira mʉsa: Mʉsa coyeiro to capariacapʉ mahari pohcarocã to sãachʉ tí pohcarocãre noano ñʉna mʉsa. Mʉsa ya capariacare pjiri pjĩ to jipachʉta tí pjĩne ne ñʉerara mʉsa. (Mahari pohcarocãre mʉsa ñʉno seheta mʉsa coyeiro to ñano yoaa sehere noano ñʉna mʉsa. Mʉsa basi mʉsa ñaare tuaro yoapanahta tíre masierara mʉsa pjiri pjĩne mʉsa ñʉeraro seheta.) ¿Dohse jiro baro ã jijari mʉsa? \v 42 Õ sehe niina yoaro sehe jira mʉsa: “Coyeiro, mʉhʉ ñaare yoai nica mʉhʉ. à jicʉ tíre duhuga”, niina yoaro sehe jira mʉsa. à niina jipanahta pjíro ñaare yoara mʉsa sehe. ¿Dohseana mʉsa ñaare yoapanahta tíre masierajari mʉsa? Masa ti baharo bʉhʉsehei ñano yoa cohtaina jira mʉsa ã yoaina. Pjiri pjĩne mʉsa capariacai jiri pjĩne mʉsa na mʉhtaboriro seheta mʉsa ñaa yoaa sehere duhu mʉhtaga. Mʉsa ã yoari baharo mʉsa coyeiro to ñano yoaare duhuchʉ yoa masiboca mahari pohcarocãre mʉsa naboro seheta —ni buheha Jesu. \s1 Masa ti durucuare tʉhona ti jia tiare masija mari \r (Mt 7.17-20; 12.34-35) \p \v 43 à yoa piti dahre buhero õ sehe ni yahu namoha tinare: \p —Noadʉ yucʉcʉ ñaare dicha tierara. à yoa ñadʉ noaare dicha tierara. \v 44 Yucʉcʉ dichare masina tʉre masina. Pota tidʉ higuera pocare dicha tierara. à yoa agã potacʉ se tõhorine dicha tierara. \v 45 Tó seheta jira masa cʉ̃hʉ. Noariro to tʉhotuapʉ noaa jira. à jiro tiro noaare yoara noadʉ to noano dicha tiro seheta. Ñariro to tʉhotuapʉ ñaa jira. à jiro tiro ñaare yoara ñadʉ ñaare to dicha tiro seheta. Mari tʉhotuapʉ marine ti jiro seheta durucuja mari —ni yahuha Jesu. \s1 Pʉa wʉhʉ yoaina quitire yahuha Jesu \r (Mt 7.24-27) \p \v 46 à yoa tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Mʉsa yʉhʉre “Pʉhtoro”, nina. à nipanahta yʉ dutia sehere yoaerara mʉsa. ¿Dohse jiro baro ã yoajari? \v 47 Jipihtina yʉhʉre cahmaina yʉ yahuare tʉhora. à jia yʉ dutiare yʉhdʉrʉcaerara. Õ seheta jira yʉhʉre yʉhdʉrʉcaeraina: \v 48 Wʉhʉ dahreriro yoaro sehe jira tina. Tiro cʉãa coparire tãa wapai to sʉchʉpʉ saha, wʉhʉre noano dapo dʉcaha. Tí wʉhʉ noano to yoari wʉhʉ jiro dia to minichʉ tuaro to cotiãpachʉta tí wʉhʉ noano tjuaha. \v 49 à jia yʉ dutiare tʉhopahta yʉhdʉrʉcaina sehe wʉhʉre noano yoaerariro yoaro sehe jira. Tí wʉhʉre buicã dapo, noano dahre dʉcaeraha. To ã cũri wʉhʉ jiro dia minino to cotiãchʉ dóihta tí wʉhʉ bʉrʉa wahaha. à jiro tí wʉhʉ tuaro bora sʉ cahaa wahaha —niha Jesu. \c 7 \s1 Surara pʉhtoro cahamacʉnore to dohatichʉ Jesu noariro wahachʉ yoaha tirore \r (Mt 8.5-13) \p \v 1 Tí quitire masare yahu tuhsʉ Jesu cʉ̃hʉ Capernaupʉ sʉha. \v 2 Tói jiriro cien surara pʉhtoro to cahamacʉnore tuaro cahĩha. To cahamacʉno sehe dohatiriro jiro, yariaro cahariro jimaha. \v 3 à jiro Jesu to yoaare tʉhoro, judio masa bʉcʉnare Jesu cahapʉ warocaha pʉhtoro sehe. \p —Dohatirirore noariro wahachʉ yoai taga —ni yahu dutiro warocaha pʉhtoro bʉcʉnare. \p \v 4 Tina Jesu cahapʉ sʉa, õ sehe ni tuaro mehne yahuha tirore: \p —Surara pʉhtoro sãre warocahre. To cahamacʉnore dohatirirore to yʉhdʉchʉ cahmahre tiro. Tiro pʉhtoro sehe noariro jira. To ã jichʉ yoadohoga tirore. \v 5 Mari ya maca macainare tiro cahĩna. à jiro tiro sã buheri wʉhʉre ti yoari wapa wapare —niha bʉcʉna Jesure. \p \v 6 Ti ã ni yahuchʉ tʉhoro Jesu sehe tina mehne wahaha. Surara pʉhtoro ya wʉhʉ cahacãi to sʉro cahachʉ pʉhtoro sehe tiro mehne macainare Jesure õ sehe ni yahu dutiro warocaha: \p —Pʉhtoro, noanohca. Tai tjiga. Noariro jieraja yʉhʉ. Ya wʉhʉi mʉhʉre sãa ta dutiboriro jieraja yʉhʉ. \v 7 à jicʉ mʉ cahai wahaeraja. Yʉ ã jipachʉta mʉ masia mehne noariro wahachʉ yoaga mʉhʉ tirore. Mʉ ã yoachʉ yʉ cahamacʉno noariro waharohca. \v 8 Yʉhʉre yʉ bui jiina paina pʉhtoa dutira. à jicʉ yʉhʉ cʉ̃hʉ surarare dutija. Cʉ̃irore “Wahaga”, yʉ nichʉ tiro wahara. Pairore “Taga”, yʉ nichʉ tiro tara. Yʉ cahamacʉnore “Ahrire yoaga”, yʉ nichʉ tíre tiro yoara. (Mʉhʉ cʉ̃hʉ dutirirota jira. à jiro mʉ dutiriro seheta tiro dohatiriro yʉhdʉrohca) —ni yahu dutiha surara pʉhtoro. \p \v 9 To ã nichʉ tʉho cʉaa waharo, payʉ masa tiro mehne jiinare majarerʉcʉ sʉ, õ sehe ni yahuha: \p —Mʉsare niita nija. Tiro surara pʉhtoro Israe masʉno jierariro Cohamacʉre tuaro wacũ tuara. To cahamacʉnore yʉ noariro wahachʉ yoahtire masi tuhsʉra. Israe masare ne ahriro yoaro sehe jiinare ñʉerasinija —niha Jesu. \p \v 10 To ã niri baharo surara pʉhtoro Jesu cahai to warocarina sehe ti pʉhtoro ya wʉhʉpʉ tjuaa wahaha. Tju sʉ dohatiriro to noariro jichʉ ñʉha tina. \s1 Jesu wapewahyoro macʉnore masoha \p \v 11 To ã yoari baharocã Nai wama tiri macapʉ Jesu to buheina mehne payʉ masa mehne wahaha. \v 12 Tí macare sãari sopaca cahai to sʉchʉ yariarirore masa na wijaa taa niha. Yariariro pocoro wapewahyoro jiha. Cʉ̃irota jiriro yariaha. à jia tó macaina masa payʉ ticoro mehne wahaha. \v 13 To ã wahachʉ ñʉno Jesu ticorore pja ñʉha. \p —Tiieco tjiga —niha Jesu ticorore. \p \v 14 à nino yariariro to masa putihi ña payoha. To ã ña payochʉ ñʉa tí putire wʉaina sehe sʉrʉcaha. \p —Macʉ, yʉhʉ mʉhʉre õ sehe nija. Wahcã nuju sʉga —niha Jesu. \p \v 15 To ã niri baharo yariariro cjiro wahcã nuju sʉ, durucuha. à jiro Jesu tirore to pocorore waha. \v 16 To ã yoachʉ ñʉa tina jipihtina cuia wahaha. à jia tina Cohamacʉre ño payoa, õ sehe niha: \p —Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro masi yʉhdʉariro mipʉ pinihtare mari watoi jira —niha tina. \p —Cohamacʉ marine to yainare yoadohoro wihi tuhsʉhre —niha paina. \p \v 17 à jia jipihtina Judea yahpa macainare tó dʉhtʉ cahai jia macari macainare Jesu to yoarire masa yahu site pahñoha. \s1 João masare bautisariro to buheinare Jesure sinitu dutiha \r (Mt 11.2-19) \p \v 18-19 à yoa Jesu to yoarire ñʉa Joãore yahuha to buheina. à ti yahuchʉ tʉhoro pʉarore tiro cahai pjiroca, Jesure sinitu dutiro warocaha João. Õ sehe ni sinitu dutiha: \p —¿João “Yʉ baharo pairo tarohca”, to niriro tjijari mʉhʉ? ¿To niriro mʉ jierachʉ pairore cohtanahcari sã? —ni sinitu dutiha João pʉaro to buheinare. \p \v 20 à yoa tina Jesu cahai sʉ, sinituha tirore: \p —João masare bautisariro mʉhʉre sinitu dutiro warocahre sãre. ¿João “Yʉ baharo pairo tarohca”, to niriro tjijari mʉhʉ? ¿To niriro mʉ jierachʉ pairore cohtanahcari sã? —ni sinituha tina Jesure. \p \v 21 Tí pjata payʉ dohatiinare, watĩa ti cohtotainare, capari ñʉerainare noaina wahachʉ yoaha Jesu. \v 22 à jiro João warocainare Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Mipʉre mʉsa ñʉrire mʉsa tʉhorire Joãore yahuna wahaga: Õ sehe niga: “Capari ñʉeraina ñʉna. Tini masieraina tinina. Cami bʉcʉ baaina noaina wahara. Tʉho bocaeraina tʉhoa wahara. Yariaina masaa wahara. Tina jipihtinare noaina wahachʉ yoahi yʉhʉ. à yoa pjacʉoinare noaa buheare yahuja. \v 23 Yʉhʉre tʉhoriro ‘Potocã tjira’, niriro tiro wahcheriro jira”, Joãore ni yahuna wahaga —niha Jesu. \p \v 24 João buheina ti wahari baharo Jesu sehe João to jia tiare yahu dʉcaha payʉ masare: \p —Masa marienopʉ sʉna tjare wihnono to wãroca cohtotachʉ yoariro seheta to buheare cohtota mʉjarirore ñʉna sʉerare mʉsa. à yoariro jierare João. \v 25 “Noa suhti tirirore ñʉna wahajihna”, nierare mʉsa masa marienopʉ wahana. Noaa suhti tiina wapa bʉjʉare cjʉaina pʉhtoa ya wʉhʉsepʉ jira. Masa marienopʉ jierara. \v 26 Masa marienopʉ sʉna Cohamacʉ yare yahu mʉhtarirore ñʉna sʉhre mʉsa. Potocã tjira. João Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jira. Paina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina yʉhdoro jiriro jira tiro. \v 27 Panopʉ Cohamacʉ yare ti joari pũi Joãore õ sehe ni yahu joaa tiha: \q1 “Mari Pʉcʉ to macʉnore õ sehe niha: ‘Mʉ pano mʉhʉre yahuyuhtirore warocai nija’, niha Cohamacʉ”, \m ni yahu joaa tiha panopʉre Joãore. \v 28 Mʉsare potocã niita nija. Paina jipihtina bui jira João. Ahri turupʉre to ã jipachʉta mʉanopʉre Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jiropʉre jipihtina docapʉ jiriro pinihta João bui jira —niha Jesu masare. \p \v 29 To ã nichʉ tʉhoa jipihtina masa, pʉhtoa ya cjihtire wapa na cohtaina mehne João to bautisarina jia õ sehe ni tʉhotuha Cohamacʉre. “Cohamacʉ quihõno yoariro jira”, ni tʉhotuha tina. \v 30 Fariseo curua macaina sehe judio masare buheina cʉ̃hʉ João to bautisanohrina ji duaeraha. à jia tinare Cohamacʉ to yaina to yoa duachʉ cahmaeraha. \p \v 31 à yoa Jesu pari turi õ sehe ni yahuha: \p —¿Mipʉ macaina masa yabaina yoaro sehe jijari tina, mʉsa tʉhotuchʉ? \v 32 Tina macanacã yoaro sehe jira. Paina ti cahmano sehe ti yoaerachʉ tó wahaerara tinacãre. Pache duaropʉ pape dujia, õ sehe ni pisurucura tinacã ti basi: “Mʉsa basahti cjihtire sã putipemahi. ¿Dohseana mʉsa basaerari sã tíre putipechʉ? Sã tuaro ñahacaha tiipe, sañurucumahi. ¿Mʉsa sehe dohseana sã mehne tiiperari?” nirucuina yoaro seheta jira mipʉ macaina cʉ̃hʉ. (Mipʉ macaina ti cahmano seheta sã yoaerachʉ ñʉa tó wahaerara tina cʉ̃hʉre.) \v 33 João bautisariro Cohamacʉre ño payoro taro ne chʉeraro, vinore sihnierare. To ã sihnierachʉ ñʉna “Watĩno to cohtotariro jira”, nimahre mʉsa tirore. \v 34 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro jicʉ, yʉhʉ chʉ sihnija. Yʉ ã yoachʉ ñʉna õ sehe nina mʉsa yʉhʉ sehere. “Ñʉga. Ahriro pjíro chʉriro, cahariro jira. Pʉhtoa ya cjihtire wapa na cohtaina, ñano yoaina cʉ̃hʉ ti piti tiriro jira ahriro”, nina mʉsa yʉhʉre. à nina macanacã yoaro sehe durucuina jira mʉsa. (Mʉsa cahmano sehe sã yoaerachʉ tó wahaerara mʉsare. Ne wahcherara mʉsa.) \v 35 à masierapanahta sã yoa ñorire ñʉna, Cohamacʉ yare sã masichʉ masinahca mʉsa —ni yahuha Jesu. \s1 Simo wama tiriro fariseo curua macariro ya wʉhʉi jiha Jesu \p \v 36 Fariseo curua macariro to wʉhʉpʉ chʉ dutiro pjiha Jesure. To ã pjichʉ Jesu to ya wʉhʉpʉ sʉ, ti chʉri mesa cahai nuju sʉha. \v 37-38 Tí macapʉre ñaare ñaare yoarucuricoro cjiro jiha. Jesu fariseo curua macariro ya wʉhʉpʉ to dujichʉ ticoro tʉhoha. à tʉho tuhsʉ alabastro mehne yoariare me sitia posa tiriare na ta, Jesu baharo bʉhʉsehei wihi tarʉca, tiiha. à tiiro Jesu dahporire to yahco co mehne wayo, to pjoari mehne pahã cohãha. To dahpori wʉachʉ ñʉ ticoro to dahporire wihmi, me sitia mehne pio payoha. \v 39 To ã yoachʉ ñʉno fariseo curua macariro Jesure pjiriro to basi õ sehe ni tʉhotumaha: “Ahricoro tirore ñaha ñʉricoro ñaare yoarucuricoro jira. Ahriro Jesu Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jiro tíre masiboa”, ni tʉhotumaha. \v 40 To ã ni tʉhotuare masino Jesu õ sehe ni yahuha tirore: \p —Simo mipʉ pinihtare mʉhʉre yahu duaja —niha Jesu. \p —Buheriro, ¿yʉhʉre dohse ni yahu duajari mʉhʉ? —ni yʉhtiha Simo. \p \v 41 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni piti dahre buhe yʉhtiha: \p —Pʉhtorore pʉaro wapamoina jiha. Cʉ̃iro wapamoriro quinientos niñeru tʉrire wapamoha. Pairo sehe cincuenta niñeru tʉrire wapamoha. \v 42 à jia tina ti wapamoare ti wapa bihoerachʉ ñʉno pʉhtoro ti wapamoare wapa dutieraha. ¿Mipʉ pinihtare diro sehe wapamoriro sehe to pʉhtorore cahĩ yʉhdʉrohcari? —ni sinituha Jesu. \p \v 43 Simo õ sehe ni yʉhtiha: \p —Bʉah, pjíro wapamoriro mahanocã wapamoriro yʉhdoro to pʉhtorore cahĩ yʉhdʉboca —niha Simo. \p —Potocã ni yʉhtihre mʉhʉ yʉhʉre —niha Jesu. \p \v 44 à ni tuhsʉ tirore pio payoricorore majare ñʉ, Jesu Simore õ sehe ni yahu namoha: \p —Ahricorore ñʉga mʉhʉ. Mʉ ya wʉhʉpʉ yʉ sãa wihiri baharo yʉ dahporire cosahti core yʉhʉre waerare mʉhʉ. Ahricoro sehe to yahco co mehne yʉ dahporire wayo, to pjoari mehne pahã cohãhre yʉhʉre. \v 45 Mʉhʉ sehe yʉhʉre piti boca wihmierare. Ahricoro sehe õi yʉ dujiro puro yʉ dahporire wihmihre. \v 46 Mʉhʉ sehe yʉ dapure se mehne pio payoerare. Ticoro sehe yʉ dahporire me sitia mehne pio payohre. \v 47 à nicʉ mʉhʉreta yahui nija. Ahricoro to ñaa yoari cjiri payʉbia jira. à jiricoro jiparota ticoro tuaro cahĩhre yʉhʉre. à jicʉ ñaare to yoari buhirire cohãhi. à jia ñaare ti yoari buhirire mahanocã yʉ cohãnohrina mahanocã cahĩna yʉhʉre —niha Jesu Simore. \p \v 48 à ni tuhsʉ tiro ticorore õ sehe ni yahuha: \p —Mipʉ pinihtare ñaare mʉ yoari buhirire boja —niha Jesu. \p \v 49 To ã nichʉ tʉhoa Jesu mehne dujiina ti basi õ sehe ni durucuha: \p —¿Dohse jiriro baro jijari ahriro ñaa buhirire boriro? —niha tina ti basi. \p \v 50 à ni tuhsʉ, Jesu numinore õ sehe ni yahuha: \p —Yʉhʉre mʉ wacũ tuachʉ mʉhʉre pichacapʉ wahaboricorore yʉhdoja. Cuiro marieno mʉ wʉhʉpʉ tjuaa wahaga —niha Jesu ticorore. \c 8 \s1 Numia Jesure yoadohoha \p \v 1 Baharo bʉjʉa macaripʉ daa macaricãpʉ cʉ̃hʉre sʉ, Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jiare noaa buheare yahuha Jesu. Doce to buheina sehe tiro mehne jiha. \v 2 à yoa numia cʉ̃hʉ watĩa ti cohtotari numia cjiri, dohatia numia cjiri Jesu noaa numia to yoari numia tiro mehne tiniha. “María”, ti nimaricorore “Magdalena”, ni pisua tiha ticorore. Ticorore siete watĩare Jesu cohã wioha tó pano. à jiro ticoro cʉ̃hʉ Jesu mehne tiniha. \v 3 Cuza wama tiriro Herodere dahra cohtaina pʉhtoro cjiro namono Juana cʉ̃hʉ Jesu mehne tiniha. Susana wama tiricoro cʉ̃hʉ paye numia mehne payʉ ti cjʉaa mehne tirore yoadohoha. \s1 Jesu wesere toari masʉno quitire yahuha \r (Mt 13.1-9; Mr 4.1-9) \p \v 4 à yoa payʉ macari macaina Jesu cahapʉ cahmachuha. Ti ã cahmachuri baharo Jesu to tʉhotua mehne quiti dahre tinare õ sehe ni yahuha buhero taro: \p \v 5 —Toari masʉno toaro, to toaa yaparire doca site cũno wahaha. To ã doca site cũ wahcãchʉ paye yapari mahai bora caha sʉha. Ti ã bora caha sʉchʉ paye yaparire masa tʉ diho cũha. à jia paye yaparire minichahca duji ta, chʉnocaha. \v 6 à yoa paye yapari sehe tãa wapa bui dihta se mininocã bui bora caha sʉha. Tí yahpapʉ co mariaha. à jia tí yapari du wija tarucuma ñaia wahaha. \v 7 Paye yapari sehe tja watoi bora caha sʉha. Tja sehe tí toaa mehne duha. Tja sehe dia yʉhdʉa waha, toaare wajãnocaha. \v 8 Paye yapari noari yahpai bora caha sʉha. Noano dua jia noano dicha tiha. à jia payʉ dicha tiha —niha Jesu. \p à ni tuhsʉ õ sehe tuaro ni namoha: \p —Ahrire tʉho duaina noano tʉhoga mʉsa —niha tiro. \s1 Jesu quiti mehne to buherire yahuha \r (Mt 13.10-17; Mr 4.10-12) \p \v 9 Baharo to buheina tí quitire masi duaa, Jesure õ sehe ni sinituha: \p —¿Ahri quiti mehne dohse ni yahui nijari mʉhʉ? —ni sinituha tina. \p \v 10 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cohamacʉ masa bui pʉhtoro to noano sʉho jiare panopʉ paina ti masierari cjirire mʉsare masichʉ yoarohca Cohamacʉ. Paina sehere ã yoaerara tiro. Tinare quiti mehneta buheihtja. Yʉ ã yoachʉ tina yʉ buheare tʉhopahta masisi —niha Jesu to buheinare. \s1 Jesu wesere toari masʉno quitire yahu pahñoha \r (Mt 13.18-23; Mr 4.13-20) \p \v 11 à ni tuhsʉ tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Õ sehe ni yahura ahri quiti: Toaa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. \v 12 à yoa maha dʉhtʉ cahai boraa yapari sehe noaa buhea yoaro sehe jira. Cãina masa noaa buheare ti tʉhochʉ ñʉno watĩno sehe ta, tí buheare masi dutierara masare, minichahca tí yaparire ti chʉ cohãno seheta yoaro. To ã yoaerachʉ tina Cohamacʉre wacũ tuaboa. Ti ã wacũ tuachʉ ñʉno Cohamacʉ sehe tinare pichacapʉ wahaborinare yʉhdoboa. \v 13 à yoa tãa wapa bui dihta se mininocã bui boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. à jia masa noaa buheare tʉho, wahchea mehne tíre tʉho nʉnʉ wahcãna. à tʉho nʉnʉpahta tãa wapa buicã jia yucʉ nʉhcori mariea yucʉ yoaro seheta ahrina masa cʉ̃hʉ yoari pja cʉ̃no pjaerara. à cʉ̃no pjaeraa yʉ yare ti cahmari buhiri paina tinare ti ñano yoachʉ ñʉa yʉ yare duhunocahna. \v 14 à yoa tja watoi boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. à jia masa noaa buheare tʉhopahta, ahri yahpa macaare wacũ nʉnʉ yʉhdʉara. Niñerure bʉjʉa cahma, paye baro cʉ̃hʉre payʉ cahma, tíre goa pja yʉhdʉara tina. Ti ã yoachʉ tí sehe noaa buheare dʉcatara. Ti ã dʉcatachʉ masa noaa sehere yoaerara. Dicha maria yucʉ yoaro seheta jira. \v 15 à yoa noari yahpai boraa yapari noaa buhea yoaro sehe jira. à jia masa noaa buheare tʉhoa, noano mehne tí buheare yʉhdʉrʉcaerara. à jia yucʉcʉ dicha tiro seheta noaa buheare tʉhoina sehe Cohamacʉ to cahmano seheta noaare yoara —niha Jesu. \s1 Jesu sihãria quitire buheha \r (Mr 4.21-25) \p \v 16 à ni tuhsʉ paye quiti mehne piti dahre buheha tiro: \p —Ne sihãriare ti sihãri baharo tiare dihi biato docai cũerara masa. à yoa tiare coãri casario docai cũerara. Mʉanopʉ tiare duhu payora wʉhʉpʉ sãa taina ti noano ñʉ sãahto sehe. \v 17 Jipihti ti masierari cjirire baharo masa masiahca. Sihãria to buhriachʉ mari ñʉ masino seheta panopʉ ti masierari cjirire masiahca masa. \p \v 18 ’à jina mʉsa tʉhona noano tʉho nʉnʉga. Noano tʉho nʉnʉriro, noano masinohca. Tʉho nʉnʉerariro “Mahanocã tʉhoja”, to nipachʉta tí sehere boa waharohca —niha Jesu. \s1 Jesu coyea tirore pjiha \r (Mt 12.46-50; Mr 3.31-35) \p \v 19 Baharo Jesu bahana ti pocoro mehne tiro cahapʉ wahaa nimaha. Masa payʉ jichʉ to cahapʉ sʉeraha. \v 20 à jiro cʉ̃iro Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Mʉ poco mʉ bahana mehne sopacapʉ ducuhre. Mʉhʉre ñʉa taa niyuhti —niha tiro Jesure. \p \v 21 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahuha jipihtinare: \p —Cohamacʉ ya buheare tʉhoina, tíre yʉhdʉrʉcaeraina tinata yʉ poco yʉ bahana yoaro sehe jira —niha Jesu tinare. \s1 Jesu wihnonore yʉsʉ dutiha \r (Mt 8.23-27; Mr 4.35-41) \p \v 22 Pa dachoi Jesu to buheina mehne dohoriapʉ samu: \p —Basa, pahãjihna —ni, tina jipihtina tia mehne bʉcʉpariropʉ pahãa wahaha. \p \v 23 à pahãno carĩa wahaha Jesu. Ti ã pahãrucuchʉ waro tuaro wihnono taha. Wihnono to tachʉ bʉjʉa pahcõri wahcã, tinare mionocamaha. à to wahachʉ minihto cua yʉhdʉaha tinare. \v 24 à wahachʉ ñʉa Jesu cahai waha, tirore wahcõha. \p —Buheriro, mari mini yariana tana nijã —niha tina. \p Ti ã nichʉ Jesu sehe wahcã, wihnonore “Tó purota wã duhuga”, niha. à ninota pahcõri cʉ̃hʉre “Yʉsʉa wahaga”, niha. To ã nichʉta wihnono yʉhdʉa wahaha. à yoa pahcõri cʉ̃hʉ yʉsʉ boraa wahaha. \v 25 à wahari baharo Jesu tinare õ sehe niha: \p —¿Mʉsa yʉhʉre wacũ tuaerasinijari? —niha tiro. \p To ã nichʉ tina sehe cui, cʉaa waha, ti basi õ sehe ni durucuha: \p —Cue, ¿dohse jiriro baro masʉno jijari ahriro? Ahri wihnono, pahcõri cʉ̃hʉ to dutichʉ yʉhdʉrʉcaerara tirore —niha tina ti basi. \s1 Watĩa ti cohtotarirore noariro wahachʉ yoaha Jesu \r (Mt 8.28-34; Mr 5.1-20) \p \v 26 à yoa tina sie coapʉ Gerasa macaina ya yahpapʉ pahã sʉha. Tí yahpa Galilea yahpa potoihta jiha. \v 27 Tói Jesu to maja sʉrʉcʉ sʉchʉ waro tó macariro watĩa ti cohtotariro tiro cahapʉ taha. Tiro yoari pja suhti marieriro jiro, to wʉhʉpʉre ne jieraha. à yoa masa copari tãa copari watoi jia tiha tiro. \v 28-29 à jia payʉ tahari watĩa tirore ñahaha. à jiro tiro peresui to jichʉ to wamomacarine dahporire comaa dari mehne dʉhteriro jiparota, tiro tí darire nuha mʉjaha. à yoa watĩa sehe tirore masa marienopʉ na wahcãa tiha. à yoa tiro Jesure ñʉroca õ tuaro sañurucu, Jesu panoi na tuhcua caha sʉha. To ã yoachʉ ñʉno Jesu sehe tirore õ sehe ni dutiha: \p —Watĩa, duhuga ahrirore —niha Jesu. \p To ã nichʉ tʉhoro watĩa ti cohtotariro tuaro sañurucu, õ sehe ni sinituha Jesure: \p —Jesu, ¿Cohamacʉ Jipihtina Bui Jiriro macʉno yabare yoai tai nijari mʉhʉ yʉhʉre? Yʉhʉre, ñano yoai tjiga —niha watĩa ti cohtotariro. \p \v 30 To ã nichʉ Jesu sehe õ sehe ni sinituha tirore: \p —¿Yabariro wama tijari mʉhʉ? —niha. \p Payʉ watĩa tiro mehne jiha. à jiro õ sehe niha watĩa ti cohtotariro: \p —Watĩa payʉ wama tija sã —ni yʉhtiha watĩa ti cohtotariro tiro. \p \v 31 —Cʉãri copapʉ sãre waha dutiecʉ tjiga —ni, tuaro siniha watĩa sehe. \p \v 32 Tí pjare tói tʉ̃cʉ dahpotoi yesea payʉ chʉa niha. Ti tói chʉchʉ ñʉa watĩa õ sehe ni siniha Jesure: \p —Sina yesea cahapʉ warocaga sãre ti pjacʉripʉ sã sãahto sehe —ni siniha watĩa. \p Ti ã sinichʉ tʉhoro “Jai. Wahaga”, niha Jesu. \v 33 To ã dutichʉ, watĩa masʉno mehne jirina cjiri sehe wahaa, yesea pjacʉripʉ sãa wahaha. à yoa tinare ti sãari baharo, yesea jipihtina bʉcʉpariro dʉhtʉ cahapʉ pari cʉnʉpʉ mʉroca buha, tí taropʉ bora ñoja, mini yaria pihtia wahaha. \p \v 34 Yeseare ñʉ wihboina yesea ti ã minichʉ ñʉa, cui, mʉrocaa wahaha. à mʉroca wahcã pjiri macapʉ cʉ̃hʉre, daa macaricãpʉ cʉ̃hʉre tíre ti ñʉrire yahu sitea wahaha. \v 35 Ti ã yahuchʉ tʉhoa, masa sehe payʉ ti ã waharire ñʉa wahaha. à jia Jesu cahai sʉ, watĩa ti cohtotariro cjirore to suhti tiriro, tʉho masiriro to dujichʉ ñʉha tina. Tí jipihtiare ñʉa, tina cui niha. \v 36 Watĩa ti cohtotariro cjiro noariro to waharire ñʉina, ti ñʉrire painare noano yahu pahñoha. \v 37 Tí pjata Gerasa yahpa macaina payʉ Jesure tuaro cuia, tirore pa sehepʉ waha dutiha. Ti ã waha dutichʉ Jesu dohoriapʉ samu, waharo taro niha. \v 38 Watĩa ti cohtotariro cjiro Jesu to wahahto pano tuaro siniha tirore: \p —Mʉhʉ mehne waha duaja —ni sinimaha. \p \v 39 To ã nichʉta Jesu tirore õ sehe ni yʉhtiha: \p —Mʉ ya macapʉ wahaga. à wahacʉ Cohamacʉ mʉhʉre to yoarire yahuga painare —niha Jesu. \p To ã niri baharo waha to ya macapʉ sʉro watĩa ti cohtotariro cjiro sehe Jesu tirore to yoarire jipihtina to ya maca macainare yahuha. \s1 Jairo maconore yʉhdʉchʉ yoa, cahã ñʉricoro cʉ̃hʉre yʉhdʉchʉ yoaha Jesu \r (Mt 9.18-26; Mr 5.21-43) \p \v 40 Pari turi Jesu tí bʉcʉpariropʉ pahãa wahaha tjoa. To pahã tariropʉta masa payʉ tirore cohtaa niha. à cohtaa, tirore piti bocasiniha wahchea mehne. \v 41-42 Tói judio masa buheri wʉhʉ pʉhtoro Jairo wama tiriro Jesu cahai sʉ, to dahpori cahai na tuhcua caha sʉha tirore ño payoro. To macono yariaro niha. Ticoro cʉ̃corota jiricoro doce cʉhmari cjʉaricoro jiha. à jiro tiro to ya wʉhʉpʉ Jesure pji wahcãha. “Jai” ni, tiro mehne wahaha Jesu cʉ̃hʉ. \p Mahai ti ã wahachʉ payʉbia masa tirore nʉnʉ ti wahcã, bihsaro sʉrʉcʉ sʉha tirore. \v 43 To ã bihsaro wahachʉ numino doce cʉhmari waro ã cahã ñʉrucuricoro tói jiha. Tó pano duhturuare jipihtia to niñeru mehne wapamaha ticoro co wa dutiro. Ti ã co wapachʉta mʉnanota jirucunocaha ticoro. \v 44 à jiro ticoro Jesu baharo masa payʉ watoi wihi, Jesu suhtirore to ñaha ñʉchʉta to cahã ñʉa pihtia wahaha. \v 45 To ã ñaha ñʉchʉ tʉhoturo Jesu õ sehe ni sinituha: \p —¿Noa yʉ suhtirore ñaha ñʉri? —niha tiro. \p Jipihtina “Yoaerahi”, niha. à jia Pedro cʉ̃hʉ õ sehe niha: \p —Buheriro, bihsa nina. à jia masa payʉ mʉhʉre pihanocahna. ¿Dohseacʉ ã ni sinitujari mʉhʉ? —niha tina Jesure. \p \v 46 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Michapucacã yʉhʉ noaricoro wahachʉ yoahi cʉ̃corore. à jicʉ yʉhʉre to ñaha ñʉchʉ masija —niha tiro. \p \v 47 To ã nichʉ tʉhoro ticoro duhti masieraro, teterericoro Jesu cahai na tuhcua caha sʉha tirore ño payoro. à jiro jipihtina masa ti tʉhoroi to dohatiare, Jesure to ñaha ñʉrire to noaricoro to waharire yahuha ticoro. \v 48 To ã ni yahu tuhsʉchʉ Jesu ticorore õ sehe ni yahuha: \p —Maco, yʉhʉre mʉ wacũ tuaa mehne noaricoro tjuara mipʉre. Wahchea mehne wahaga —niha ticorore. \p \v 49 To ã nino watoi Jairo ya wʉhʉi jiriro yahuro wihiha: \p —Mʉ macocã yariaa wahahre. à jicʉ buherirore pji tai tjiga —niha tiro. \p \v 50 To ã nichʉ tʉhoro, Jairore õ sehe ni yahuha Jesu: \p —Cahya tʉhotui tjiga. Yʉhʉre wacũ tuaga. Tí dihtare yoaga. Mʉ ã yoachʉ ticorocã masaa waharohca —niha Jesu. \p \v 51 à ni tuhsʉ to wʉhʉpʉ sʉ, Pedro, João, Santiago, dohatiricoro pʉcʉsʉma tópeinata na sãaha. Paina sehere Jesu sãa dutieraha. \v 52 Tói jipihtina masa ti ñahacaha tiiro watoi sãa sʉha Jesu. \p —Tiiena tjiga. Ticorocã yariaerare. Carĩno nica —niha tiro. \p \v 53 To ã nichʉ tʉhoa tina sehe ticoro yariaricoro to jichʉ masia, Jesure bʉjʉha. “à nimacanocano nina”, ni bʉjʉha. \v 54 à yoa Jesu ticorocã wamomacare ñaha, õ sehe ni pisuha: \p —Maharicorocã wahcãga —niha. \p \v 55 To ã nichʉta yariaricoro masaa waha, tí pjata wahcãrʉcʉ sʉha ticorocã. To wahcãri baharo Jesu ticorore chʉare wa dutiha. \v 56 To ã masachʉ ñʉa to pʉcʉsʉma ñʉ cʉaa wahaha. à jiro Jesu tíre painare yahu dutieraha. \c 9 \s1 Jesu doce to buheinare buhe dutiro warocaha \r (Mt 10.5-15; Mr 6.7-13) \p \v 1 à yoa Jesu doce to buheinare pjiroca, to tuaare waha tinare. Watĩare ti cohãhti cjihtire, dohatiinare noaina ti yoahti cjihtire to tuaare waha tinare. \v 2 à yoa tuhsʉ tinare Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jiare buhe dutiro, dohatiinare noaina wahachʉ yoa dutiro warocaha tinare. \v 3 Õ sehe ni dutiha Jesu tinare: \p —Mʉsa wahana paye barore naaena tjiga. Tjuadʉre, wajure, chʉare, niñerure naaena tjiga. Mʉsa sãano dihtare sãa wahcãga. Paye suhtire naaena tjiga. \v 4 Jipihtia macaripʉ mʉsare ti carĩno wachʉ tí wʉhʉihta jinocasiniga. Coã wahanapʉ wijaahga tí wʉhʉre. \v 5 Paye macari macaina mʉsare ti cahmaerachʉ ñʉna tí macarine yʉhdʉ wahcãa wahaga. à wahana mʉsa dahpori macaa dihta pohcari mene wajã site cũga mʉsa tinare ti ya buhirire masichʉ yoana —niha Jesu. \p \v 6 To ã niri baharo to buheina sehe waha, jipihtia macaripepʉ noaa buheare yahu tinia tiha. à yoa dohatiinare noaina wahachʉ yoaa tiha. \s1 Jesu to yoarire Herode tʉhoha \r (Mt 14.1-12; Mr 6.14-29) \p \v 7 à yoa Herode Galilea yahpa macaina pʉhtoro Jesu yoarire tʉhorocaha. “¿Diro baro jijari tiro Jesu?” niparota ne masieraha. Cãina õ sehe nimaha Jesure: “João masare bautisariro cjiro pari turi bajuaro nica. à jiro ‘Jesu’, ti niriro tiro tjira”, nimaha cãina. Ti ã nichʉ tʉhoro Herode Jesure dohse ni masieraha. \v 8 Paina “Tiro Elia cjiro mipʉ bajuaro nina”, nimaha. Paina sehe “Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina panopʉ macaina mehne macariro cjiro mipʉ bajuaro nica”, nimaha Jesure. \v 9 Ti ã ni durucupachʉta õ sehe ni tʉhotuha Herode sehe: “João dapure dʉte ta duti tuhsʉhi yʉhʉ. ¿Mipʉre jiriro masa ti yahuriro diro baro jibocari tiro sehe?” ni tʉhoturo tiro Jesure ñʉ duamaha. \s1 Jesu cinco mil bui masare chʉa waha \r (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Jn 6.1-14) \p \v 10 à yoa Jesu to warocarina tiro cahapʉ tju sʉa, ti yoarire yahuha Jesure. Ti yahu tuhsʉchʉ Jesu tina dihtare Betsaida wama tiri macapʉ sʉho wahamaha. \v 11 Ti waharire masia, masa payʉ tinare nʉnʉ ti wahcãha. Jesure ti mʉ sʉchʉ ñʉno piti bocasiniha Jesu tinare. à jiro tiro Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jiare tinare yahu, dohatiinare noaina wahachʉ yoaha. \p \v 12 Ñamichahapʉ doce to buheina tiro cahapʉ sʉ, Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Õ masa marienopʉ jira. Õ majano macaa macaripʉ, daa macaricãpʉ cʉ̃hʉre ahrina masare warocaga. Carĩa ti chʉhti cjihtire maca dutiga tinare —niha tina Jesure. \p \v 13-14 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha tinare: \p —à nienata chʉare waga tinare —niha. \p To ã nichʉ tʉhoa tina õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cʉ̃ wamomaca pihtia pão curiri, pʉaro wahi tó purocãta cjʉaja mari. ¿Ahrina payʉ masa ti chʉhti cjihtire nuchʉbocari sã? —niha to buheina. \p Payʉ masa ti jichʉ ñʉa ã niha to buheina. Tópʉre cinco mil mʉa jiha. (Numia, macanacã cʉ̃hʉ jiha.) à jiro Jesu õ sehe ni yahuha to buheinare: \p —Cincuenta masare cʉ̃ curuai duji dutiga. Paye curuari cʉ̃hʉre tópeinata duji dutiga —niha Jesu to buheinare. \p \v 15 To ã nichʉ to buheina to dutiriro seheta yoa, jipihtina masare duji dutiha. \v 16 Duji duti tuhsʉ Jesu cʉ̃ wamomaca pihtia pão curirire pʉaro wahi mehne na, mʉanopʉ ñʉha. à ñʉno Cohamacʉre “Noana”, niha. To ã niri baharo pão curirire nuha, to buheinare masare witi dutiro waha. \v 17 Ti ã witi tuhsʉchʉ, tina jipihtina masa chʉ, yapi yʉhdʉa wahaha. Ti yapi wahyorire doce pʉhʉse waro wahpo dapoha to buheina. \s1 Jesu potocã Cristo to jiare Cohamacʉ warocariro to jiare yahuha Pedro \r (Mt 16.13-19; Mr 8.27-29) \p \v 18 Cʉ̃ dacho Jesu cʉ̃irota jiro, Cohamacʉre sinino niha. To ã sinino watoi to buheina tiro cahapʉ sʉha. à jiro Jesu õ sehe ni sinitu ñʉha tinare: \p —¿Diro baro jicari yʉhʉ masa yʉhʉre ti tʉhotuchʉ? —ni sinitu ñʉha. \p \v 19 To ã sinituchʉ tʉhoa to buheina õ sehe ni yʉhtiha: \p —“João masare bautisariro jira”, nina mʉhʉre. Paina “Elia cjiro jira”, nina. Paina “Panopʉ macariro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro masa wijariro cjiro jira”, nina mʉhʉre —ni yʉhtiha to buheina sehe tirore. \p \v 20 Ti ã niri baharo Jesu tinare õ sehe ni sinitu ñʉha tjoa: \p —¿Mʉsa sehe mʉsa tʉhotuchʉ diro baro jicari yʉhʉ? —ni sinitu ñʉha tjoa. \p —Mʉhʉ Cristo Cohamacʉ warocariro jira —ni yʉhtiha Pedro. \s1 Jesu to yariahto cjihtore yahuha \r (Mt 16.20-28; Mr 8.30–9.1) \p \v 21 à yoa Pedro “Cristo jira mʉhʉ”, to nirire painare Jesu yahu site dutieraha to buheinare. \v 22 à ni yahu site dutiera tuhsʉ õ sehe ni namoha: \p —Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro tuaro ñano yʉhdʉihca. Ãta yʉhdʉro cahmana yʉhʉre. à jia mari coyea judio masare buheina, bʉcʉna, sacerdotea pʉhtoa mehne yʉhʉre cahmaeraa, yʉhʉre wajãahca. Ti ã wajãri baharo tia dacho wahaboroi masa mʉjaihca —niha Jesu tinare. \p \v 23 Baharo jipihtinare õ sehe ni yahuha Jesu: \p —Cʉ̃iro yʉ yairo ji duaro, to cahmano yoa duamarine duhunocanohca. à yoa crusapʉ yʉ ñano yʉhdʉhtiro seheta yʉ yairo to jiri buhiri ñano yʉhdʉparota yʉhʉre duhusi. à jiro yʉ yare yoarucuriro jirohca. \v 24 Masʉno yʉhʉre wacũno marieno to mʉ sʉro to cahmano seheta yoariro pichacapʉ tiro waharohca. à jiro yʉ yare ã yoarucuriro jipihtia dachoripe yʉhʉ mehne mʉanopʉ jirucurohca. \v 25 ¿Cʉ̃iro masʉno ahri yahpa macaare jipihtiare cjʉariro Cohamacʉre cahmaeraro pichacapʉ waharo yabare wapatajari tiro? à jiriro ne wapataerara. \v 26 Cãina yʉhʉre, yʉ buheare bʉo tiboca. Ti ã yoachʉ ñʉcʉ yʉhʉ cʉ̃hʉ yʉhʉre ã yoainare bʉo tisãaihca. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro noaina anjoa ti si sitea mehne, yʉ si sitea mehne, yʉ Pʉcʉ to si sitea mehne tjua tacʉ tinare bʉo tisãaihca. \v 27 Potocã niita nija mʉsare. Mipʉre cãina mʉsa õpʉre jiina mʉsa yariahto pano Cohamacʉ jipihtina bui pʉhtoro noano to sʉho ji dʉcachʉ ñʉnahca —niha Jesu tinare. \s1 Jesu pjacʉ cohtotaha \r (Mt 17.1-8; Mr 9.2-8) \p \v 28 à yoa ocho dachori tíre to yahuri baharo Jesu Pedrore, Joãore, Santiagore tina dihtare pjiha. à yoa waha, Cohamacʉre sinia waha, tʉ̃cʉpʉ mʉjaa wahaha tina. \v 29 Cohamacʉre to sinino watoi Jesu wʉhdʉa cohtotaha. To ã cohtotachʉ to suhtiro minoari suhtiro noano yehseri suhtiro wahaha. \v 30 To ã waharo watoi pʉaro mʉa tiro mehne durucua niha. Durucuina sehe Elia cjiro, Moise cjiro jiha. \v 31 Tina mʉano macaa si sitea mehne bajuaha. Jesu baharocãta Jerusalẽpʉ to yariahtore tina Jesu mehne durucua niha. \v 32 Pedro cʉ̃hʉ wʉjo caha yʉhdʉaha. à carĩpahta cʉa wahcã wihi Jesu to si siteare ñʉa, pʉaro tiro mehne ducuina cʉ̃hʉre ñʉha. \v 33 Moise cjiro cʉ̃hʉ ti wahahto panocã Pedro Jesure õ sehe nimaha: \p —Pʉhtoro, mari õre jichʉ noa duara. Tia wʉhʉcã yoanahtja. Mʉ ya wʉhʉcã, Moise ya wʉhʉcã, Elia ya wʉhʉcã yoanahtja —nimaha Pedro. \p à niparota to nirire ne masieraha. \v 34 To ã ni durucuro watoi tinare me curua duji boro pja sʉha. To ã duji boro pja sʉchʉ ñʉa tina cuia wahaha. \v 35 Tuhsʉ, me curua puhichapʉ õ sehe ni durucuro coa taha: \p —Ahriro yʉ macʉ, yʉ beseriro jira. Noano tʉhoga tirore —nino coa taha me curua puhichapʉ. \p \v 36 To ã nino coa tari baharo Jesu dihtare ñʉha tina. Baharo ti ñʉrire painare yahueraha. Ne cʉ̃irore yahueraha. \s1 Jesu watĩno to cohtotarirocãre noariro wahachʉ yoaha \r (Mt 17.14-21; Mr 9.14-29) \p \v 37 Pa dachoi tina tʉ̃cʉpʉ ti duji tachʉ payʉ masa Jesure piti bocaha. \v 38 à jiro tina mehne macariro Jesure õ sehe ni pisuha: \p —Buheriro, mʉhʉre tuaro ahrire sini duaja yʉhʉ. Yʉ macʉ cʉ̃irota jira. à jicʉ tirore ñʉbasaga mʉhʉ. \v 39 Watĩno tirore ñaha, sañurucuchʉ yoa, tunu teterechʉ yoa, sahpo tua wahachʉ yoaa tihre. à yoaro watĩno yʉ macʉre ñano yʉhdʉchʉ yoa, ne duhu duaerara. \v 40 Mʉ buheinare watĩnore cohã wio duticʉ tuaro sinimahi. Yʉ ã sinipachʉta tina sehe tirore cohã wio masierare —niha tiro Jesure. \p \v 41 To ã nichʉ Jesu sehe õ sehe niha: \p —Mipʉ macaina mʉsa ñaina jira. ¿Yʉhʉre ne wacũ tuaeraputiajari? Yoabiari pja mʉsare buhemaja yʉhʉ. ¿Noho puro yoari pja yʉhʉre mʉsa caribobocari? —ni tuhtiha Jesu. \p à ni tuhsʉ watĩno ti cohtotariro pʉcʉrore õ sehe niha: \p —Mʉ macʉre na tahga —niha. \p \v 42 To ã niri baharo to macʉno Jesu cahapʉ to taro watoi watĩno sehe tirore yahpapʉ doca caha sʉ, tunu teterechʉ yoaha. To ã yoachʉ Jesu watĩnore wijaa dutiha. To ã wijaa dutichʉ watĩno sãarirocã noariro wahaha. à jiro Jesu sehe tirocãre wiaha to pʉcʉrore. \v 43 Cohamacʉ tuaa mehne noariro to wahachʉ ñʉa, jipihtina masa cʉaa wahaha. \s1 Pari turi Jesu to yariahtore, to masahtore yahuha \r (Mt 17.22-23; Mr 9.30-32) \p Masa Jesu to yoarire ti ñʉ, cʉaa wahachʉ Jesu sehe to buheinare õ sehe ni yahuha: \p \v 44 —Michapucacã yʉ yahuhtire boena tjiga mʉsa. Yʉhʉre Cohamacʉ to warocarirore pairo yʉhʉre ñaha dutiro warohca masare —niha Jesu. \p \v 45 To ã nipachʉta tina sehe to yahuare noano tʉho ñahaeraha. To yahurire tinare masihto basioeraha. Tí pjata Cohamacʉ tinare tíre tʉho ñaha dutierasiniha. à jia tina cuia, tíre tirore sinitu ñʉeraha. \s1 Jesu buheina tina mehne macarirore pʉhtoro sõ duamaha \r (Mt 18.1-5; Mr 9.33-37) \p \v 46 Baharo Jesu buheina durucu sayoa niha: \p —¿Mari mehne macariro diro sehe pʉhtoro ti cohtotacari? —ni sayoa niha tina ti basi. \p \v 47 Ti ã nichʉ Jesu sehe ti tʉhotuare masino, nijinocãre to cahai duhu dapo, to buheinare õ sehe ni yahuha: \p \v 48 —Yʉ yare yoana tana ahrirocãre cahmana yʉhʉ cʉ̃hʉre cahmana mʉsa. à yoa yʉhʉre cahmana, yʉhʉre warocariro cʉ̃hʉre cahmana mʉsa. Mʉsa mehne macariro mʉsa cahamacʉno jiro tiro cʉ̃hʉ pʉhtoro tjirohca —niha Jesu. \s1 Marine ñʉ tuhtiriro jieraro, mari mehne macariro jira \r (Mr 9.38-40) \p \v 49 Baharo João Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Buheriro, mʉ wama mehne watĩare cohãrirore sã ñʉhi. Tiro mari mehne macariro to jierachʉ ñʉna tíre tirore yoa dutiera tihi sã —niha João Jesure. \p \v 50 To ã nichʉ Jesu Joãore paina buheina cʉ̃hʉre õ sehe ni yahuha: \p —à niena tjiga mʉsa tirore. Marine ñʉ tuhtiriro jieraro, tiro mari mehne macariro jira —niha Jesu to buheinare. \s1 Jesu Santiagore, João cʉ̃hʉre tuhtiha \p \v 51 Tí pjare Jesu mʉanopʉ to wahahto panocã, “Jerusalẽpʉ wahaihtja”, niha tiro. à nino tópʉ waharo niha. \v 52 à jia Jesu to panoi warocaina waha, Samaria yahpa macari macapʉ sʉ, tói Jesu to jihtore cahno duamaha. \v 53 Jesu Jerusalẽpʉ waharo taro niha. Tópʉ wahahtiro to jichʉ tʉhoa, tó macaina tirore cahmaeraha. \v 54 Tíre tʉhoa Santiago, João mehne õ sehe ni yahuha Jesure: \p —Pʉhtoro, mʉ cahmachʉ mʉano macari pichaca mehne tinare wajã dutinahca —niha tina tirore. \p \v 55 Ti ã nichʉ Jesu majare ñʉ, tuhtiha tina pʉarore. \p [—Espíritu Santo yaina jira mʉsa. Mipʉ mʉsa tʉhoturo seheta tiro sehe tʉhotuerara. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpapʉ tacʉ pichacapʉ wahaborinare yoadohohtiro tai. Masare butichʉ yoacʉ tacʉ nierahi —ni yahuha Jesu.] \p \v 56 à tuhti tuhsʉ, pa macapʉ Jesu cʉ̃hʉ wahaa wahaha. \s1 Paina Jesu mehne wahamaha \r (Mt 8.19-22) \p \v 57 Tina mahai ti wahachʉ, masʉno Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Mʉhʉ mehne waha duaja nohoi mʉ waharoi —niha tiro. \p \v 58 To ã ni tʉhsʉchʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cãina macaroca macaina wahiquina ti copari cjʉara. Minichahca cʉ̃hʉ ti suhti cjʉara. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro sehe yʉ carĩri wʉhʉ maeraja —niha Jesu. \p \v 59 Baharo pairore Jesu pjiha: \p —Yʉhʉ mehne macariro cjihto taga —niha. \p To ã nichʉ tiro õ sehe ni yʉhtiha Jesure: \p —Pʉhtoro, yʉ pʉcʉ to yariachʉ yasinii wahaihtja. à ya tuhsʉcʉ pinihta mʉhʉ mehne wahaihtja —niha tiro. \p \v 60 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahuha: \p —Yʉhʉre cahmaeraina yariaina yoaro seheta jira. Tina sehe yariainare yajaro. à jicʉ mʉhʉ sehe Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jiare noaa buheare buhei taga —niha Jesu tirore. \p \v 61 à yoa pairo Jesure õ sehe niha: \p —Pʉhtoro, mʉhʉ mehne wahaihtja. Wahmanore yʉ coyeare coha sitisinii wahaihtja —niha tiro Jesure. \p \v 62 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahuha tirore: \p —Wachʉ sahari pjĩne tʉã puriro mehne dahrariro noari dare saha duara. à dahrariro to baharo bʉhʉsehere majare ñʉno, noano potori da saha masierara. (Tó seheta Cohamacʉ yare yoaro taro, dahrariro tó pano to jia tiare tuaro wacũboca tíre duhu duaeraro, dahrariro to majare ñʉno seheta.) à wacũriro Cohamacʉ mari pʉhtoro yare dahraboriro jierara —niha Jesu. \c 10 \s1 Jesu setenta y dos buheinare buhe dutiro warocaha \p \v 1 Baharo Jesu paina buheinare setenta y dos buheinare bese, macaripepʉ to wahahto pano warocayuha. Cãa macaripʉre pʉaro dihta warocaha tiro. \v 2 à warocaro õ sehe ni yahuha tinare piti dahre buhero: \p —Trigo payʉ ti bʉcʉa tuhsʉchʉ payʉ jichʉ dahraa pjíro jira. Wiho mejeta dahraina sehe mahainacã jira. Tó seheta noaa buheare tʉhohtina payʉ jichʉ pjíro jira mari dahraa. To ã jipachʉta mahainacã dahrari masa yoaro seheta noaa buheare buhehtina cʉ̃hʉ mahainacã jira. à jina noaa buheare buhehtinare painare to warocahtore siniga Cohamacʉre mʉsa. \v 3 Wahaga mʉsa. Mʉsare yʉ warocachʉ mʉsa oveja pohna yaya watoi ti jiro seheta mʉsa cʉ̃hʉ ñaina suaina watoi jinahca. \v 4 Niñeru wajure, bʉjʉawacũa waju cʉ̃hʉre, dahpo suhtire naaena tjiga. Mʉsa mahai tinina painare boca sʉ durucuena tjiga. Poto wahaga. \v 5 Jipihtia mʉsa sãa wʉhʉsepʉ sãahna “Ahri wʉhʉ macaina noano jijaro”, ni mʉhtaga. \v 6 Tí wʉhʉ macaina noano mehne jiina cahmachea marieina ti jichʉ, tíre niga tinare. Noano mehne ti jierachʉ ñʉna tí wʉhʉ macainare ã niena tjiga. \v 7 Cʉ̃ wʉhʉi sãa sʉrʉcana ti noaina jichʉ tí wʉhʉihta tjuaga. Tói ti duhu payorire chʉ, sihnituga. Dahrainare ti wapataare nano cahmana. à jina ti wapataare ti nano seheta ti duhu payorire naga mʉsa cʉ̃hʉ. à jina cʉ̃ wʉhʉihta mʉsa sʉri wʉhʉihta jina, tí maca macaa wʉhʉsepʉ ji tiniena tjiga. \v 8 Macapʉre mʉsa sʉna tó macaina sehe mʉsare ti cahmaina jichʉ ti chʉa ti duhu payorire chʉga. \v 9 Tó macaina dohatiinare noaina wahachʉ yoaga. à jina õ sehe niga tinare: “Cohamacʉ mipʉre mari pʉhtoro noano to sʉho jihtore yahuna nija mʉsare”, niga tinare. \v 10 Pa macapʉ mʉsa sʉchʉ tina sehe mʉsare cahmaeraboca. Ti ã cahmaerachʉ ñʉna tí maca dacho macapʉ waha, õ sehe niga tinare. \v 11 “Ahri maca macaa dihta pohcari mene wajã site cũna nija sãre mʉsa cahmaerari buhiri ñona. à jina ahrire wacũga. Cohamacʉ mari pʉhtoro mipʉre to noano sʉho jihtore yahuna nija mʉsare”, niga tinare. \v 12 Mʉsare potocã niita nija. Sodoma macaina ñabiaina jiha. Ti ã jipachʉta pihtiri dacho jichʉ Cohamacʉ to buhiri dahreri dacho jichʉ Sodoma macaina yʉhdoro mʉsare cahmaeraina sehere buhiri dahrerohca —niha Jesu. \s1 Paye macari macaina Cohamacʉre yʉhdʉrʉcaina jira \r (Mt 11.20-24) \p \v 13 Baharo Jesu õ sehe niha macari macainare: \p —Corazĩ macaina, mʉsa ñano yʉhdʉnahca. Betsaida macaina, mʉsa cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉnahca. Mʉsa ya macaripʉre Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñomahi. Tiro wama tiri macare, Sidõ wama tiri maca cʉ̃hʉre to tuaa mehne yʉ yoa ñochʉ ñʉa tó macaina sehe ti ñaare cahyaboa. à yoaa “Noaina jija”, ni ti tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtotaboa. Dóihta tina duji, cahyaa suhtire sãa, ti basi niti pohcare ti bui dahra site payoboa ti ñaare cahyaare ñoa. \v 14 Cohamacʉ to buhiri dahreri dacho jichʉ Tiro macaina, Sidõ macaina yʉhdoro ñaa buhiri tiina mʉsa jiri buhiri mʉsare ñano waro buhiri dahrerohca tiro. \v 15 Capernau macaina, mʉsa mʉ sʉro mʉanopʉ waha duamana. Mʉsa ã waha duapachʉta mʉsa ñaa buhiri tiina mʉsa jiri buhiri mʉsare Cohamacʉ pichacapʉ cohãnohca —niha Jesu. \p \v 16 à ni tuhsʉ Jesu to buheinare õ sehe ni yahuha: \p —Mʉsare tʉhoina yʉhʉ cʉ̃hʉre tʉhora. Mʉsare cahmaeraina, yʉhʉ cʉ̃hʉre cahmaerara. à jia yʉhʉre cahmaeraina, tina yʉhʉre warocariro cʉ̃hʉre cahmaerara —niha Jesu tinare. \s1 Setenta y dos buheina tju wihiha \p \v 17 Baharo setenta y dos buheina wahchea mehne tju wihiha: \p —Pʉhtoro, mʉ wama mehne mʉ tuaa mehne watĩare sã dutichʉ tina sehe sãre yʉhdʉrʉcaerare —niha tina Jesure. \p \v 18 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha tinare: \p —Mʉanopʉ to oroca site bora taro seheta, watĩno to bora tachʉ ñʉhi. \v 19 Noano tʉhoga. Mʉsare yʉ tuaare wahi yʉhʉ. à jina agãare, pichõno soroare, watĩnore marine ñʉ tuhtirirore mʉsa yʉhdʉrʉcahtire wahi yʉhʉ. à jia tina mʉsare ñano yoa masierara. \v 20 Yʉ ã wapachʉta watĩa mʉsare ti yʉhdʉrʉcaerachʉ ñʉna tí dihtare wahchena tjiga. Ahri sehere wahchega. Mʉanopʉ Cohamacʉ yaina ti wamare to joa õri tjui mʉsa wamare to joa õchʉ ñʉna, tí sehere wahchega mʉsa —niha Jesu tinare. \s1 Jesu wahcheha \r (Mt 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Tí pjare Espíritu Santo Jesure tuaro wahchechʉ yoaha. à jiro Jesu õ sehe niha: \p —Mai, mʉhʉ mʉanopʉ cʉ̃hʉre yahpapʉ cʉ̃hʉre pʉhtoro jira. Masi yʉhdʉrʉcʉ sʉinare mʉ yahuerari cjirire wiho jiina sehere yahure mʉhʉ. Mʉ ã yoachʉ ñʉcʉ “Noa yʉhdʉara”, nija. à tjira, Mai. Mʉ yoa duariro seheta, mʉ cahmariro seheta tinare mʉ yare yahure —niha Jesu. \p à ni tuhsʉ painare õ sehe niha: \p \v 22 —Yʉ Pʉcʉ jipihtiare yʉhʉre ware. Yʉ Pʉcʉ dihta yʉhʉre masina. Yʉhʉ cʉ̃hʉ tirore masija. Yʉ beserina cʉ̃hʉ tirore masina, yʉ masi dutiina jia. Tópeinata yʉ Pʉcʉre masija sã —niha Jesu. \p \v 23 To ã niri baharo ti sahsero ti jichʉ Jesu to buheinare õ sehe niha: \p —Ahri jipihtiare mʉsa ñʉna wahcheina jira. \v 24 Potocã tjira. Payʉ Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri, yahpari macaina pʉhtoa cʉ̃hʉ mipʉ mʉsa ñʉrire ñʉ duamaha tina cʉ̃hʉ. à jia mʉsa tʉhori cʉ̃hʉre tʉho duamaha —niha Jesu. \s1 Noariro Samaria macariro quitire yahuha Jesu \p \v 25 Tí pjata judio masare buheriro Jesu cahai wihi, Jesure ñano to durucuchʉ yoa duamaha tirore yahusã duaro: \p —¿Buheriro, yʉhʉ jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne ji duacʉ dohse yoaihcari yʉhʉ? —ni sinituha tiro Jesure. \p \v 26 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha tirore: \p —¿Dohse ni yahujari Cohamacʉ yare ti joari pũi? ¿Cohamacʉ to ni joari cjirire dohse ni tʉhotujarita mʉhʉ? —niha Jesu tirore. \p \v 27 To ã nichʉ tiro õ sehe ni yʉhtiha: \p —Õ sehe niha Cohamacʉ: “Tuaro mʉsa yajeripohnari mehne, noano mʉsa tuaa mehne, mʉsa wacũa mehne Cohamacʉre cahĩga. à yoa mʉ basi mʉ cahĩno seheta mʉ cahai jiina cʉ̃hʉre cahĩga” —niha tiro Jesure. \p \v 28 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahuha: \p —Quihõno nire mʉhʉ. Tíre yoaga. à yoacʉ jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne jiihca mʉhʉ —niha tirore. \p \v 29 “Ahriro Cohamacʉ dutiare yoa pahñoriro jira”, masa tirore ti ni tʉhotuchʉ cahmaha judio masare buheriro. à cahmano tiro Jesure õ sehe ni sinituha: \p —¿Yabariro baro jicari yʉhʉre mʉ cahĩ dutiriro? —niha tiro. \p \v 30 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni piti dahre quiti mehne yʉhtiha: \p —Cʉ̃ dacho Jerusalẽpʉ tariro Jericópʉ wahariro mahai to tinichʉ yacaina tirore ñahaha. à ñahaa, to suhtirore tjuwe na, tirore tuaro cjãha. à tuaro cjãa, mahano to yariaro cahachʉ waro duhuha tina tirore. \v 31 Tí pjata sacerdote tí mahapʉ taha. à taro ti cjãriro cjirore ñʉparota maha pa bʉhʉsehe dʉhtʉ cahai do yʉhdʉ wahcã, yʉhdʉa wahaha. \v 32 à yoa Cohamacʉ wʉhʉi dahrariro cʉ̃hʉ pjacʉoriro cahai sʉ, tirore ñʉ, maha pa bʉhʉsehe coai do yʉhdʉ wahcãa wahaha. \v 33 à yoa Samaria macariro sehe tói waha, yoa cureropʉ pjacʉorirore ñʉ, tirore pja ñʉha. \v 34 à pja ñʉno, tiro pjacʉoriro cahai sʉ, se, vino mehne morea core to camine pio sihõha. Pio sihõ tuhsʉ suhtiro cahsaro mehne dʉhteha to camine. Tuhsʉ, pjacʉorirore to burro bui duhu payo, carĩni wʉhʉpʉ na sʉha tirore. Tói jiro, Samaria macariro noano ñʉ wihboha tirore. \v 35 Pa dachoi tiro carĩni wʉhʉ pʉrore pʉa tʉ niñeru tʉrire wa, õ sehe niha: “Ahrirore ñʉ wihboga. Ahri mʉ sʉerachʉ pari turi tjua tacʉ wapa pahñoihtja”, niha Samaria macariro wʉhʉ pʉrore —niha Jesu. \p \v 36 à ni tuhsʉ judio masare buherirore õ sehe ni sinituha Jesu: \p —¿Ahrina tiaro mʉa diro sehe jijari pjacʉorirore cahĩriro? —niha Jesu. \p \v 37 To ã nichʉ tʉhoro buheriro sehe Jesure õ sehe ni yʉhtiha: \p —Pjacʉorirore yoadohoriro jica tirore cahĩriro —niha tiro Jesure. \p —Wahaga. Mʉhʉ cʉ̃hʉ masare tó seheta yoai wahaga —niha Jesu buherirore. \s1 Marta, María cʉ̃hʉ cahai Jesu tiniha \p \v 38 à yoa Jesu to buheina mehne ti wahachʉ, pa macapʉ ti tinichʉ, Marta wama tiricoro tinare to wʉhʉi sãa ta dutiha. \v 39 To bahoro María to dahpori cahai duji, to buheare tʉhoha. \v 40 To ã yoachʉ ñʉno Marta to dahraa pjíro jichʉ suaha. à jiro ticoro Jesure õ sehe ni sinituha: \p —Pʉhtoro, ¿yʉhʉ cʉ̃coro yʉ dahrachʉ yʉhʉre yʉ baho to yoadohoerachʉ mʉhʉre noajari, mʉ ñʉchʉ? Ticorore yʉhʉre yoadoho dutiga —niha Marta Jesure. \p \v 41 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Marta, dahraa pjíro cjʉaco pjíro tʉhotura mʉhʉ. \v 42 Cohamacʉ to yare tʉho dutira. María noaare yoaro taro tíre cahmahre. à jicʉ yʉhʉre to tʉhochʉ “Dahradohoco wahaga”, nieraja ticorore —niha Jesu Martare. \c 11 \s1 Jesu Cohamacʉre siniare buheha \r (Mt 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 Cʉ̃ dacho Jesu Cohamacʉre sinino niha. To sini tuhsʉchʉ, cʉ̃iro to buheina mehne macariro tirore õ sehe niha: \p —Pʉhtoro, João to buheinare to buheriro seheta Cohamacʉre siniare sã cʉ̃hʉre buhega mʉhʉ —niha tiro Jesure. \p \v 2 To ã nichʉ tʉhoro Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —Õ sehe ni Cohamacʉre siniga: \q1 “Sã Pʉcʉ, mʉhʉ ñaa marieriro ã jirucura. \q1 Mipʉre jipihtina bui pʉhtoro jiga. \q1 \v 3 à yoa dachoripe sã chʉhtire warucuga sãre. \q1 \v 4 Paina sãre ti ñano yoarire sã boja. \q1 à jicʉ mʉhʉ cʉ̃hʉ sã ñaa yoarire boga. \q1 Tuhsʉ, sã ñaare yoa duana sã goa pjachʉ ñʉcʉ tíre sãre yoa duaerachʉ yoaga”, \m ni siniga Cohamacʉre —niha Jesu tinare. \p \v 5 Baharo Jesu quiti mehne to buheinare õ sehe ni buheha: \p —Cʉ̃iro ñami dacho macai to coyeiro ya wʉhʉpʉ waha, tirore õ sehe ni siniha: “Coyeiro tia curi pão curi waga yʉhʉre. \v 6 Pairo yʉ coyeiro tinino tariro michapucacãta ya wʉhʉi wihihre. à yoa tirore yʉ chʉa waboa mariahna”, niha tiro to coyeirore. \v 7 To ã nichʉ to coyeiro wʉhʉ puhichapʉ jiriro yʉhtiha: “Yʉhʉre cariboi tjiga. Sopa pahma bihariro jira. Yʉhʉ yʉ pohna mehne carĩna nija. Wahcãno pjaeraca yʉhʉre. Mʉhʉre chʉare waboricʉ jieraja”, niha to coyeiro. \v 8 ¿Dohse waharohcari sinirirore? Potocã niita nija mʉsare. To coyeiro jiparota, chʉa waboriro wahcã duaeraha. Wahcã duaeraparota chʉa siniriro sehe bʉo tiro marieno to yoari pja sinirucuchʉ tʉhoro jipihtia to siniriro seheta warohca. \v 9 à jicʉ ahrire mʉsare ni yahui nija: Cohamacʉre siniga. à sinina mʉsa sinirire ñahanahca. Mʉsa sinirire bocanahca. Tirore ã sinirucuga. Mʉsa ã yoachʉ tiro mʉsare warohca. \v 10 Jipihtina Cohamacʉre siniina ti sinirire naahca. à yoa ti sinirire bocaahca. à jiro jipihtina Cohamacʉre ã sinirucuinare tiro tinare warohca. \p \v 11 ’¿Mʉsa pohna mʉsare wahire ti sinichʉ agã sehere wabocari mʉsa tinare? \v 12 ¿Mʉsa pohna caraca diecare ti sinichʉ pichõno soro sehere wabocari mʉsa tinare? Ne wasi. \v 13 Mʉsa ñaina jipanahta mʉsa pohnare noaare wa masina mʉsa. à yoa Cohamacʉ sehe mʉsa wari yʉhdoro noaare wara mʉsare. Tiro mari Pʉcʉ mʉano macariro to Espíritu Santore warohca tirore siniinare —niha Jesu to buheinare. \s1 “Jesu watĩno tuaare cjʉara”, ni yahusãha masa \r (Mt 12.22-30; Mr 3.19-27) \p \v 14 Tí pjare Jesu watĩnore cohã wioro niha. Watĩno sehe durucu masierariro jichʉ yoaha masʉnore. à jiro watĩno masʉnore to duhuri baharo masʉno sehe durucu dʉcaha. To durucuchʉ tʉhoa masa payʉ cʉaa wahaha. \v 15 Ti ã cʉapachʉta paina sehe õ sehe niha: \p —Ahriro Jesu watĩare to cohã wiochʉ Beelzebú wama tiriro watĩa pʉhtoro sehe tirore yoadohora —niha paina. \p \v 16 Paina “¿Jesu Cohamacʉ to warocariro jijari?” ni masi duaa tirore Cohamacʉ tuaa mehne yoa ño dutimaha. \v 17 Ti ã dutichʉ tʉhoro “Watĩno tuaa mehne watĩare cohã wiora”, ni ti tʉhotuare masino, tinare õ sehe ni yahuha Jesu: \p —Watĩno ya tuaa mehne watĩare cohã wioi nieraja. Cʉ̃ maca macaina ti basi cahma wajãa, tí maca macaina yaria pihtia wahara. à jia cʉ̃ wʉhʉ macaina ti basi cahmachea, tí wʉhʉ macaina waha pihtia wahara. \v 18 à yoa watĩno yaina watĩa ti basi cahmachea, tina watĩa cʉ̃hʉ waha pihtia wahaboa. Cʉ̃ curua ji masieraboa. Mʉsa yʉhʉre õ sehe nina. “Tiro watĩno tuaa mehne watĩare cohã wiora”, mʉsa yʉhʉre nina nica. \v 19 ¿Yʉhʉre mʉsa niri potocã jichʉ mʉsa mehne macaina watĩare cohã wioa, watĩno tuaa mehneta cohã wiojari tina cʉ̃hʉ, mʉsa ñʉchʉ? Mʉsa mehne macaina watĩare cohã wioa, watĩno tuaa mehne cohã wioa nierara. Ahrire masina watĩno to tuaa mehne watĩare yʉ cohã wioerachʉ masinahca mʉsa. \v 20 à jicʉ yʉhʉ sehe watĩare cohã wiocʉ Cohamacʉ tuaa mehne cohã wioja. Ahrire masina, Cohamacʉ mʉsa pʉhtoro to noano sʉho ji dʉcaare masinahca mʉsa. \p \v 21 ’Tuariro to wamoa mehne to wʉhʉre to ñʉ wihbochʉ to yare paina na masierara. \v 22 To ã ñʉ wihbopachʉta pairo tua yʉhdʉriro tiro mehne cahmache, tirore yʉhdʉrʉca, to wamoare manoca, to yare manocahna. (Õ seheta yoa yʉhdʉrʉcaro cahmana watĩare.) \v 23 Cʉ̃iro yʉhʉre cahmaeraro, yʉhʉre ñʉ tuhtiriro jira. Cʉ̃iro yʉhʉre yoadohoeraro yʉhʉre ñano yoaro nina —ni buheha Jesu. \s1 Watĩno pari turi masʉnore to sãari quitire yahuha Jesu \r (Mt 12.43-45) \p \v 24 à yoa to tʉhotua mehne õ sehe ni piti dahre buheha tinare: \p —Watĩno masʉnore duhuro tiro co marieni yahpai tinino, to sohto cjihtore macamaha. Bocaeraro, õ sehe ni tʉhotuha: “Masʉno yʉ duhuriro mehne pari turi jii wahaihtja”, ni tʉhotuha tiro. \v 25 à nino tiro tjua waha, masʉnore bocaha. à to bocachʉ masʉno sehe noariro jimaha. \v 26 Tuhsʉ, watĩno paina siete watĩare tiro bui ñaa yʉhdʉinare nano wahaha. Na wihi, tina jipihtina watĩa masʉno mehne jiha. à jiro masʉno sehe tó pano cʉ̃iro watĩnore cjʉaro, ñariro jimaha. Mipʉ sehere payʉ watĩa ti cohtotariro jiro, tó pano to jiriro yʉhdoro ña yʉhdʉariro jiha —niha Jesu. \s1 Jesu wahcheare yahuha \p \v 27 Tíre to ã nichʉ masa watoi jiricoro numino Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Mʉhʉre pohna tiricoro, mʉhʉre pũricoro wahchericoro jira —niha Jesure. \p \v 28 To ã ni tuhsʉchʉ tʉhoro Jesu ticorore õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cohamacʉ durucuare tʉhoina to dutiare yoaina tina tjica wahcheina —niha Jesu ticorore. \s1 Masa ñaina Jesure Cohamacʉ tuaa mehne yoa ño dutiha \r (Mt 12.38-42; Mr 8.12) \p \v 29 à yoa payʉ masa Jesu cahai ti wihichʉ, tiro tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Mipʉ macaina nu ñaina jira. Cohamacʉ tuaa mehne yʉ yoa ñochʉ ñʉ duamana. Ti ã ñʉ duapachʉta Jona panopʉ macariro Cohamacʉ tuaa mehne to yoari dihtare ñonohca Cohamacʉ tinare. \v 30 Jona Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jiro, tiro Nínive macainare Cohamacʉ yare to masichʉ yoariro seheta yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro masichʉ yoaja mipʉ macainare. \v 31 Buhiri dahrehti dacho jichʉ pʉhtorocoro sur macaricoro panopʉ macaricoro ducu, mipʉ macainare “Ñaina jira”, ni yahusãnohca ticoro. Ticoro Salomo panopʉ macariro to masiare tʉho duaro yoaropʉ ahri yahpa pa sehepʉ jiricoro Salomore tʉhoro taha. à yoaro noano yoaro niha mipʉ macaina yʉhdoro. à jiro ticoro yahusãnohca mipʉ macainare. à nicʉ mʉsare potocã niita nija. Mipʉ mʉsare yʉ buhea Salomo to buheri yʉhdoro jira. \v 32 Buhiri dahrehti dacho jichʉ Nínive macaina cʉ̃hʉ ducu, mipʉ macainare “Ñaina jira”, ni yahusãahca tina. Jona tinare Cohamacʉ yare to yahuchʉ tʉhoa, ti ñaare tʉhotumarire tʉhotu cohtota Cohamacʉre cahmaha tina sehe. à cahmaa noano yoaa niha mipʉ macaina yʉhdoro. à jia tina cʉ̃hʉ mipʉ macainare “Ñaina jira”, ni yahusãahca. Mʉsare potocã niita nija. Mipʉ mʉsare yʉ buhea Jona to buheri yʉhdoro jira —ni yahuha Jesu. \s1 Masa ti tʉhoturo seheta yoara \r (Mt 5.15; 6.22-23) \p \v 33 à ni yahu tuhsʉ, piti dahre buhero õ sehe ni yahu namoha tinare: \p —Masa sihãriare sihãa nʉoerara. Tiare sihãa dihi biato docapʉ duhu dapoerara. Tiare mʉanoi duhu payora wʉhʉpʉ sãa taina ti noano ñʉ sãahto sehe. \v 34 Sihãria to noano buhriachʉ mari noano ñʉ masino seheta noaare tʉhotua mehne noaare yoa masinahca mʉsa. Mʉsa tʉhoturo seheta yoara mʉsa. Noaare tʉhotuna noaare yoara mʉsa. Noaare tʉhotuerana ñaare yoara mʉsa. \v 35 à jina noano yoaga. Mʉsa tʉhotuapʉ ñaa jiero tjijaro. Ñaare goa pjaena tjiga. \v 36 Tuhsʉ mʉsa tʉhotuapʉ noaa jichʉ, ñaa ne mariachʉ noaa dihtare tʉhotunahca —ni buheha Jesu. \s1 Fariseo curua macaina, judio masare buheina cʉ̃hʉre Jesu tuhtiha \r (Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 20.45-47) \p \v 37 Jesu to buhe tuhsʉchʉ ñʉ fariseo curua macariro tirore to ya wʉhʉpʉ chʉ dutiro pjiha. à jiro Jesu tiro ya wʉhʉpʉ sãa sʉ, ti chʉroi tina mehne nuju sʉha. \v 38 To ã nuju sʉchʉ fariseo curua macariro sehe Jesure ñʉ nʉnʉno judio masa ti wamo cosarucuro seheta to wamo cosaerachʉ ñʉno õ sehe ni tʉhotuha: “Cuenah. ¿Ahriro dohsearo wamo cosaerajari mari yoaro sehe?” ni tʉhotuha. \v 39 To ã ni tʉhotuchʉ masino Jesu tirore õ sehe ni yahuha: \p —Mʉsa fariseo curua macaina sihnia wahwarire, wapari cʉ̃hʉre bui sehe dihtare mʉsa cosaro seheta noaare yoa ñona mʉsa buicã warohna. à yoapanahta Cohamacʉ yare quihõno yoaerara. Paina yare maina jina, ñaa dihtare tʉhotura mʉsa. \v 40 Tʉho masieraina jira mʉsa. Cohamacʉ mʉsa pjacʉrire yoariro mʉsa tʉhotuhti cʉ̃hʉre yoaha. ¿Tíre masierajari mʉsa? \v 41 à jina mʉsa yare pjacʉoinare waga mʉsa. Mʉsa ã yoana noaare tʉhotuina jinahca. \p \v 42 ’Mʉsa fariseo curua macaina ñano yʉhdʉnahca. Moa yoaro sehe jiare chʉare coachʉ yoaare cjʉana mahanocã wamana mʉsa. Cohamacʉre ño payona tana sacerdoteare wamana mʉsa. à wapanahta noaare yoaerara mʉsa. à jina masare pja ñʉerara mʉsa. à yoa Cohamacʉre ño payoerara mʉsa. Toaa dichacãre mʉsa narire mahanocã Cohamacʉre mʉsa wachʉ noa nina. à wana õ sehe yoa namoga: Noaare yoaga. à yoa pja ñʉga mʉsa masare. Tuhsʉ, Cohamacʉre ño payoga mʉsa. \p \v 43 ’Mʉsa fariseo curua macaina ñano yʉhdʉnahca. Buheri wʉhʉpʉ jina, noaa dujia dihtare duji duara mʉsa. Pache duaropʉ masa mʉsare pʉhtoare noano ño payo ti sinino sehe ti piti bocasinichʉ cahmana mʉsa. \p \v 44 ’Ñano yʉhdʉnahca mʉsa. Masa copa nʉori copa yoaro seheta jira mʉsa. Tí copa cahai masa jia, puhicha macariro baarirore ñʉerara tina. Tó seheta masa mʉsa cahai jia, mʉsa tʉhotuapʉ ñaa jiare masierara tina —niha Jesu tinare. \p \v 45 To ã nichʉ tʉhoro judio masare buheina mehne macariro Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Buheriro, tíre nicʉ sã cʉ̃hʉre ñano nii nica mʉhʉ —niha tiro Jesure. \p \v 46 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Potocã tjira. Judio masare buheina mʉsa cʉ̃hʉ ñano yʉhdʉnahca. Mʉsa painare ti bihoeraare yoa dutira tinare. à dutipanahta mʉsa sehe tinare ne mahanocã yoadohoerara tí dutiare ti yoahto sehe. \p \v 47 ’à jina mʉsa ñano yʉhdʉnahca. Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina panopʉ macaina ti masa coparire noano cahnomana mʉsa tinare ño payoro sehe yoana. Mʉsa ã yoapachʉta panopʉ macaina mʉsa coyea sehe tinare wajãha. \v 48 Tina sehe Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjirire ti wajãriro seheta mʉsa cʉ̃hʉ yoaboa. à jina mipʉre ti masa coparire cahnomana mʉsa. à cahnona mʉsa coyea tinare ti wajãri cjirire wacũ bajuro wana nica mʉsa. à ti wajãrire wacũna “Noa nina”, nina nica mʉsa. \p \v 49 ’Cohamacʉ to masia mehne õ sehe ni yahuha: “Yʉ yare yahu mʉhtaina cʉ̃hʉre yʉ buhe duti cũrina cʉ̃hʉre warocaihtja tinare. à jia tina yʉ warocainare painare wajã, painare ñano yoaahca”, niha Cohamacʉ. \v 50-51 Ahri yahpare Cohamacʉ to bajuamehneri baharo Caĩ sehe Abere wajãha. Tuhsʉ, Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjirire Abe baharo jiina cʉ̃hʉre ñaina wajãha. Baharo Zacariare Cohamacʉ wʉhʉi Cohamacʉre ño payori mesa cahai mʉsa coyeata wajãha. Jipihtina tinare ti wajãri buhiri mipʉ macainare Cohamacʉ buhiri dahrerohca. à tjira. Mʉsareta nii nija. Jipihtina tinare ti wajãri buhirire mipʉ macainare Cohamacʉ buhiri dahrerohca. \p \v 52 ’Mʉsa judio masare buheina, ñano yʉhdʉnahca. Cohamacʉ masiare ti joaa pũrine cjʉapanahta painare yahuerara mʉsa. Mʉsa basi Cohamacʉ yare tʉhoerara. Tuhsʉ, paina to yare ti tʉho duapachʉta tíre mʉsa tinare tʉho dutierara —niha Jesu tinare. \p \v 53-54 To ã nichʉ tʉhoa judio masare buheina fariseo curua macaina cʉ̃hʉ tiro mehne sua tirore ñano ni durucuha. à jia Jesu to ñano ni yʉhtichʉ tʉho duaa, tina payʉ mahño cũ sinitu ñʉmaha tirore, tirore yahusã duaa. \c 12 \s1 Fariseo curua macaina ti ã mahñorucurire Jesu yahuha \p \v 1 à yoa Jesu cahai masa payʉ cahmachua, bihsa yʉhdʉaha. Tói Jesu to buheinare õ sehe ni yahu dʉcaha: \p —Noano wacũ masiga mʉsa. Fariseo curua macaina ti pão bʉcʉarore ñʉna noano wacũ masiga. Ti mahñorucurire nii nija “Pão bʉcʉaro”, nicʉ. \v 2 Jipihtia ñaare paina ti masierari cjirire baharo masiahca. \v 3 à yoa ñamipʉre ti pjiroca durucuri cjirire buhriaroi to bajuro waro seheta masiahca jipihtina. Bihari tahtiapʉ pairore yaroca ti nimari cjirire masa payʉ masiahca —ni yahuha Jesu. \s1 Masa ti cuihtirore yahuha Jesu \r (Mt 10.28-31) \p \v 4 à ni tuhsʉ Jesu õ sehe ni yahu namoha tinare: \p —Potocã niita nija mʉsare. Masa wajãina wajã tuhsʉ pari turi ti wajãrina cjirire ñano yoa namo masierara. à jina mʉsare wajã duainare cuiena tjiga. \v 5 Mipʉre mʉsa cuihtirore mʉsa ño payohtirore yahuihtja. Cohamacʉ sehere cui, ño payoga. Tiro mʉsa yariari baharo pichacapʉ cohã masina mʉsare. à tjira. Potocã nii nija. Cohamacʉ sehere cui, ño payoga. \p \v 6 ’Cinco siripia wapa mariahna. Ti ã wapa mariapachʉta cʉ̃irocãre Cohamacʉ ne boerara. \v 7 à yoa mʉsa pjoarire ne cʉ̃ pjoa da dʉhsaro marieno masi pahñona Cohamacʉ. Tó seheta mʉsa jia tia cʉ̃hʉre masi pahñona Cohamacʉ. à masino mʉsare ñʉ wihborucura. Siripiare to cahĩno yʉhdoro mʉsa sehere cahĩna Cohamacʉ. à jina tirore ño payona cuiena tjiga mʉsa —niha Jesu. \s1 Jesu yaina mʉsa jiare yahuga masare \r (Mt 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 à yoa Jesu õ sehe ni yahu namoha: \p —Mʉsare niita nija. Cʉ̃iro “Jesu yairo jija”, masare to nichʉ ñʉcʉ, yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro “Tiro yʉ yairo jira”, ni yahuihtja Cohamacʉ yaina anjoare. \v 9 Cʉ̃iro “Jesu yairo jija”, masare nierariro sehere yʉhʉ “Tiro yʉ yairo jierara”, ni yahuihtja Cohamacʉ yaina anjoare. \p \v 10 ’Cʉ̃iro yʉhʉre ñano to ni durucuchʉ tí ñaa buhirire Cohamacʉ bo masina. à boparota cʉ̃iro Espíritu Santo sehere to ñano ni durucuchʉ tí ñaa buhirire ne Cohamacʉ bosi. \p \v 11 ’Mari judio masa buheri wʉhʉpʉ pʉhtoa cahai paina mʉsare na sãa yahusãahca. Ti ã yahusãchʉ mʉsa ni dʉcatahti cjihtire “Cue, masieraboca”, ni tʉhotuena tjiga. \v 12 Tí pjaihta Espíritu Santo mʉsa yahuhti cjihtire yahurohca —niha Jesu. \s1 Pache pʉro quitire yahuha Jesu \p \v 13 à yoa masa mehne macariro Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Buheriro, sã pʉcʉ to yariari baharo to ya cjiri sãre tjuara. à jicʉ yʉ wahmine tíre yʉhʉ cʉ̃hʉre quihõno tju wa dutiga —niha tiro Jesure. \p \v 14 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Ne tí barore tju waboricʉ jieraja yʉhʉ —niha Jesu tirore. \p \v 15 à ni tuhsʉ Jesu jipihtinare õ sehe ni yahuha: \p —Noano yoaga mʉsa. Pachere, paye baro cʉ̃hʉre cahĩena tjiga. Payʉ cjʉapanahta tí mehneta wahche tuhsʉeraja mari —niha Jesu. \p \v 16 à ni tuhsʉ Jesu quiti mehne õ sehe ni yahuha tinare: \p —Pache pʉro noari yahpare cjʉaha. à jia tí yahpapʉ to toaa noano dicha tiha. \v 17 à jiro tiro to basi õ sehe ni tʉhotumaha: “Dicha wihboa wʉhʉse ne mʉ sʉerara. \v 18 Mipʉre õ sehe yoaihtja: Mipʉ yʉ wihboa wʉhʉsere cohãnoca, mʉna wʉhʉse cjiri yʉhdoro wahma wʉhʉse yoaihtja. Tí wʉhʉsei yʉ toaa dichare, jipihtiare yʉ yare wihboihtja. \v 19 Yʉ ã yoari baharo, õ sehe ni tʉhotuihtja yʉ basi: ‘Yʉhʉ jiape cjʉariro jija. Noano soihtja. à jicʉ chʉ, sihni, wahcheihtja’, ni tʉhotuihtja yʉ basi”, ni tʉhotumaha tiro. \v 20 To ã ni tʉhotuchʉ Cohamacʉ tirore õ sehe ni yahuha: “Mʉhʉ ne tʉho masierariro jira. Micha ñamiihta mʉhʉ yariaihca. Mʉ ã wahachʉ mʉ ya mʉ cahĩri butia wahaahca”, niha Cohamacʉ tirore —niha Jesu masare. \p \v 21 Tíre nino, masare õ sehe ni yahuha Jesu: \p —Ãta wahaahca pache pʉa Cohamacʉre wacũeraina. Payʉ pachere, niñerure to ya cjihti dihtare wihboriro, Cohamacʉre wacũeraro tiro pjacʉoriro jirohca, Cohamacʉ to ñʉchʉ. à jiro Cohamacʉ tirore ñʉ jicoaerara —niha Jesu. \s1 Cohamacʉ to pohnare ñʉ wihbora \r (Mt 6.25-34) \p \v 22 à yoa Jesu to buheinare õ sehe ni yahuha: \p —Ahrire mʉsare nii nija: Mʉsa chʉhti cjihtire, mʉsa suhti sãahtire pjíro cahya tʉhotuena tjiga. \v 23 Cohamacʉ mʉsare bajuamehneno, chʉhtina cjihti dihtare yoaeraha mʉsare. Tuhsʉ, suhti sãahtina cjihti dihtare yoaeraha tiro mʉsare. \v 24 Minichahca perire Cohamacʉ to ñʉ wihboare masiga. Tina weseri maeraina jira. à jia chʉare ti wihboa wʉhʉse tinare mariahna. Ti ã jiina jichʉ ñʉno tinare Cohamacʉ ti chʉhtire wara. Minichahca yʉhdoro mʉsa sehere cahĩna Cohamacʉ. \v 25 Pjíro mʉsa tʉhotua mehne cʉ̃ hora waro mʉsare cati namochʉ yoa masierara mʉsa. à jiro mʉsa pjíro tʉhotua yaba cjihti jierara. \v 26 ¿Ã yoa pjíro mʉsa tʉhotua ti yaba cjihti jierapachʉta dohse yoana mʉsa chʉhtire, mʉsa sihnihtire, mʉsa sãahtire pjíro cahya tʉhotujari? \p \v 27 ’Macaroca macaa cohorire tʉhotuga. Tí cohori ti basi suhtire yoaerara. à yoaerapahta noaa suhti tiina yoaro sehe noaa bajura tí cohori. Salomo cjiro noaa suhtire sãariro to jipachʉta tí cohori sehe tiro yʉhdoro noabiaa cohori waro jira. \v 28 Cohorire noaa cohori yoara Cohamacʉ sehe. To ã yoapachʉta cohori sehe mahaa dachoricã jirucuma ñai boraa wahara. Mahanocã ji, pa dachoi pichacapʉ jʉ̃a wahara. Ti ã jipachʉta cohorire noaa cohori jichʉ yoara Cohamacʉ. à jiro Cohamacʉ cohorire to noaa cohori to yoariro yʉhdoro mʉsa cʉ̃hʉre noano yoarohca. Suhtire warohca. Mahanocã Cohamacʉre wacũ tuara mʉsa. \v 29 à jina mʉsa chʉhtire, mʉsa sihnihtire pjíro cahya tʉhotuena tjiga. \v 30 Cohamacʉre cahmaeraina sehe ahri yahpa macaina sehe tíre ã macarucua nina. Mari Pʉcʉ mʉano macariro jipihtia mʉsa cahmaare masina. To ã masichʉ pjíro cahya tʉhotuena tjiga. \v 31 Cohamacʉ mʉsa pʉhtoro to jihto cjihtore cahma mʉhtaga. Jipihtia paye baro yʉhdoro tirore cahmaga mʉsa. Mʉsa ã yoari baharo Cohamacʉ sehe mʉsa cahmaa dʉhsachʉ warohca —ni yahu namoha Jesu. \s1 Mʉanopʉ mari payʉ cjʉa masija \r (Mt 6.19-21) \p \v 32 à ni tuhsʉ, tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Yʉ cahĩina, mahainacã jipanahta, cuiena tjiga mʉsa. Cohamacʉ mʉsa pʉhtoro to noano sʉho jiropʉre tiro mehne mʉsa jichʉ cahmana tiro. \v 33 à jina mʉsa yare dua pahñoga. Tíre duanoca tí niñerure na, pjacʉoinare waga. Tó sehe mʉsa yoachʉ mʉano macaa mʉsa wapataa ne pihtisi. Mʉanopʉ mʉsa ya jia ne pihtierara. Tópʉre mʉsa yare na masierara yacariro. à yoa machʉ cʉ̃hʉ tíre tʉa masierara. \v 34 Mʉanopʉ mʉsa ya jichʉ mʉano macaa dihtare tʉhotunahca mʉsa —niha Jesu. \s1 Jesu to tjua tahtore cohta dutiha to yainare \p \v 35-36 à ni tuhsʉ tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Mʉsa yare cahnoyu tuhsʉina yoaro sehe yʉ yare ã yoarucuina jina cohtaga yʉhʉre. Dahra cohtaina ti pʉhtoro wamomaca dʉhteri bose nʉmʉpʉ to wahachʉ to tjua tahtore tina cohtara. Tina ti ã cohtariro seheta yʉ tjua tahtore cohtaga mʉsa cʉ̃hʉ. Pʉhtoro to wʉhʉpʉ wihi, sopacare to dotachʉ tʉhoa tina dóihta pjõo sõhna tirore. \v 37 Dahra cohtaina ti pʉhtoro to wihichʉ to cahmano seheta yoarucuina jia, wahcheina jiahca. Ti ã yoachʉ ñʉno pʉhtoro sehe dahra cohtariro yoaro sehe cohtotarohca. à yoaro dahra cohtainare duji dutiro, tiro ti chʉare duhu payorohca. \v 38 Tiro to wihihti pja ñami dacho macapʉ, o bohrearopʉ to jipachʉta dahra cohtaina sehe to wihihti pjare tirore noano cohtaina jia, wahcheina jiahca tina. \v 39 Ahrire wacũga mʉsa. Yacariro wʉhʉpʉ to wihihto pano tí wʉhʉ pʉro masierara. Wʉhʉ pʉro yacariro to wihihtore masino, tiro yacarirore sãa dutieraboa. à jiro wacũenoca tara yacariro. \v 40 à jina mʉsa cʉ̃hʉ cohtaga. Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro wacũenoca taihca. à jina yʉ yare ã yoarucuina jina cohtaga mʉsa —niha Jesu tinare. \s1 Dahra cohtariro to pʉhtorore ño payorirore, ño payoerariro cʉ̃hʉre yahuha \r (Mt 24.45-51) \p \v 41 To ã nichʉ Pedro sehe õ sehe ni sinituha Jesure: \p —¿Ahri quitire yahucʉ sãre nii nijari? ¿O jipihtinare ã nii nijari? —niha Pedro. \p \v 42 To ã nichʉ Jesu to tʉhotua mehne õ sehe ni piti dahre buheha tinare: \p —Dahra cohtariro to pʉhtorore ño payoriro tʉho masiriro õ seheta jira. Pʉhtoro tinino waharo, dahra cohtarirore to wʉhʉre cũna. To cũriro sehe dutiriro jirohca. à jiro tiro chʉri pja jichʉ paina dahra cohtainare chʉare witira. \v 43 Baharo pʉhtoro to wihichʉ dahra cohtariro sehe to pʉhtoro to dutiriro seheta yoa pahñoriro jiro, tiro wahcheriro jirohca. \v 44 Potocã niita nija mʉsare. To ã yoachʉ to pʉhtoro jipihtia to yare ñʉ wihboriro cũnohca tirore. \v 45 To ã cũpachʉta dahra cohtariro “Yʉ pʉhtoro yoari pja bajuerara”, niboca. à nino paina dahra cohtainare mʉare, numia cʉ̃hʉre cjãpe, payʉ chʉ, sihni, cahaboca. \v 46 To ã yoari baharo wacũenoca to pʉhtoro wihirohca. à wihiro tirore ñano buhiri dahrerohca. à jiro Cohamacʉre yʉhdʉrʉcainare to cohãriropʉ tirore cohãnohca. \p \v 47 ’à yoa dahra cohtariro to pʉhtoro cahmaare masiriro jiparota tíre to yoaerachʉ, tiro to noano dahraerachʉ to pʉhtoro sehe tirore yuta da mehne tuaro tjananohca. \v 48 Pairo sehe dahra cohtariro to pʉhtoro cahmaare masierariro jiro to noano yoaerachʉ ñʉno to pʉhtoro sehe pjiroca dero tirore tjananohca. Cohamacʉ to cahmaare masichʉ yoara masare. à jiro masirirore yʉhtiro cahmana. Tuhsʉ, noano masirirore noano yʉhtiro cahmana —niha Jesu. \s1 Jesu masare cahma tju wachʉ yoara \r (Mt 10.34-36) \p \v 49 à ni tuhsʉ Jesu tinare õ sehe ni yahuha tjoa: \p —Pichaca to jʉ̃wero seheta yʉhʉ ahri yahpapʉre Cohamacʉ tirore cahmaerainare to buhiri dahrehtore tinare masichʉ yoai tai nii. Mipʉ pinihta tíre ti masichʉ tuaro cahmaja yʉhʉ. \v 50 Yʉhʉ ñano yʉhdʉihca. Yʉ ã ñano yʉhdʉhtire cohtacʉ, ñano yajeripohna tija yʉhʉ. \v 51 ¿Dohse ni tʉhotujari mʉsa yʉhʉre? “Tiro masare to buheri baharo paina tinare ñʉ tuhtisi”, ¿ni tʉhotujari mʉsa yʉhʉre? à jierara. Masare yʉ buheri baharo cãina yʉ yare tʉhoahca. Paina sehe tinare ñʉ tuhtiahca. Cʉ̃no potori waro jisi masa. Mʉsare nii nija. Masa yʉ buheare tʉhoa, pʉa curua cahma tju waahca. \v 52 Mipʉre cʉ̃ wʉhʉ macaina cinco masa yʉ buheare tʉhoa, pʉa curua ti basi cahma tju waahca. Cʉ̃ curua tiaro, pa curua pʉaro jiahca. \v 53 To pʉcʉro to macʉnore ñʉ tuhtirohca yʉ yairo to jiri buhiri. Tuhsʉ, pairo macʉno cʉ̃hʉ to pʉcʉrore ñʉ tuhtirohca to pʉcʉro yʉ yairo to jiri buhiri. à yoa to pocoro to maconore ñʉ tuhtirohca yʉ yacoro to jiri buhiri. Tuhsʉ, pacoro macono cʉ̃hʉ to pocorore ñʉ tuhtirohca to pocoro yʉ yacoro to jiri buhiri. à yoa to marechono to macʉ namonore ñʉ tuhtirohca yʉ yacoro to jiri buhiri. Tuhsʉ, pacoro macʉ namono cʉ̃hʉ to marechonore ñʉ tuhtirohca yʉ yacoro to jiri buhiri. Ãta waharohca, yʉ buheare ti tʉhochʉ —niha Jesu. \s1 Noari dacho cjihtore, ñari dacho cjihtore masa ti masiare yahuha Jesu \r (Mt 16.1-4; Mr 8.11-13) \p \v 54 à yoa Jesu masare õ sehe ni yahuha tjoa: \p —Ahrie sehepʉ coro siterire ñʉna, dóihta “Coro tarohca”, nina mʉsa. Mʉsa ã niri baharo coro tara. \v 55 à yoa surpʉ wihnono tachʉ “Siri dacho jirohca”, nina mʉsa ahri yahpai jiina. Mʉsa ã niri baharo dacho sira. \v 56 Mʉsa mahñoperucuina jira. Mʉsa ahri yahpare mʉano cʉ̃hʉre ñʉna, noari dacho cjihtore, ñari dacho cjihto cʉ̃hʉre masina mʉsa. ¿Ã jina mipʉ macaa dachorire masipanahta dohseana ahri yahpa macaina mipʉre mʉsa dohse wahahtore masierajari mʉsa? —niha Jesu. \s1 Mʉsare ñʉ tuhtiriro mehne mʉsa cahmacherire cahma pjãga \r (Mt 5.25-26) \p \v 57 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha: \p —¿Mʉhʉ quihõno mʉ yoahtire masierajari mʉhʉ mipʉ? \v 58 Pairo mʉhʉre yahusãno waharo buhiri dahre dutiri wʉhʉpʉ waha dutiboca. Tópʉ wahana “Pari turi mʉhʉre ã yoasi”, nicʉ cahma pjãga. Mʉ ã cahma pjãerachʉ tiro buhiri dahre dutiriro cahapʉ naaboca mʉhʉre. Tuhsʉ, buhiri dahre dutiriro sehe mʉhʉre surarare to wachʉ, mʉhʉre surara peresu yoaahca. \v 59 Mʉhʉre nii nija. Tópʉ jisiniihca mʉhʉ. Pʉ ti wapa dutirire mʉ wapa pahñoipʉ wijaaihca mʉhʉ —niha Jesu. \c 13 \s1 “Noaina jija”, ni mʉsa tʉhotumarine tʉhotu cohtota, Cohamacʉre cahmaga \p \v 1 Tí pjare mahainacã masa Jesure õ sehe ni yahua tiha: \p —Galilea macaina wahiquirore wajã jʉ̃ mʉo Cohamacʉre ti ño payoro watoi Pilato sehe tinare wajãha. To ã wajãchʉ wahiquiro di mehne masa di moreha —ni yahuha tina Jesure. \p \v 2 Ti ã ni yahu tuhsʉchʉ Jesu õ sehe ni yahuha: \p —¿Galilea macaina Pilato to wajãrina cjirire dohse ni tʉhotujari mʉsa? ¿Ti ã yariachʉ paina Galilea macaina yʉhdoro ñaina ti jiri buhiri ã yoa dutiri Cohamacʉ tinare, mʉsa tʉhotuchʉ? \v 3 Jierara. Mʉsare niita nija. Mʉsa sehe “Noaina jija” ni, mʉsa tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtotaerana, Cohamacʉre cahmaerana, mʉsa cʉ̃hʉ yariana pichacapʉ wahanahca. \v 4 à yoa sohõ jirina diez y ocho masa Siloé wama tiri wʉhʉ mʉari wʉhʉ ti bui bora pja wajã pahñoha. ¿Ã waha yariaa, paina Jerusalẽ macaina yʉhdoro ñaina jiri tina, mʉsa tʉhotuchʉ? \v 5 Jierara. Mʉsare niita nija. Mʉsa ñaa tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtotaerana, Cohamacʉre macaerana, mʉsa cʉ̃hʉ yarianahca. à jina pichacapʉ wahanahca —niha Jesu tinare. \s1 Higueracʉ dicha mariedʉ quitire yahuha Jesu \p \v 6 à ni tuhsʉ quiti mehne piti dahre yahuha tinare: \p —Wese pʉro to wesepʉ higueracʉre cjʉaha. à jiro tiro tʉ dichare macano wahamaha. Bocaeraha. \v 7 Bocaeraro tiro wese dahrarirore yahuha. “Tʉhoga yʉhʉre. Tia cʉhma waro higueracʉ dichare macamaja. Dicha mariahna. Tʉ dicha mariachʉ tʉre cjã cohãnocahga. Tʉ yʉ wesei jichʉ padʉre yʉhʉ toa masieraja. Yʉ wesei jiri yahpa macaare wiho waro nana tʉ”, niha wese pʉro tirore dahra cohtarirore. \v 8 To ã nichʉ tʉhoro dahra cohtariro õ sehe niha: “Pʉhtoro, ahdʉ cʉ̃ cʉhma waro ducusinijaro. Tʉ dahpotoi yʉhʉ sahaihtja. Tuhsʉ, wahiquiro tʉ mehne tí copare yaihtja. \v 9 Yʉ ã yoari baharo tʉ pa cʉhmai dicha tiboca. Tʉ dicha tierachʉ mʉhʉ cjã cohã dutiihca”, niha dahra cohtariro wese pʉrore —ni yahuha Jesu. \s1 Sabado dachoi Jesu dohatiricorore noaricoro wahachʉ yoaha \p \v 10 Tí pjare Sabado dachoi Jesu judio masa buheri wʉhʉi buhero niha. \v 11 Tói watĩno to cohtotaricoro jiha. Watĩno sehe diez y ocho cʉhmari waro dohatichʉ yoaha ticorore. à jiro pari muti ducuricoro jiro, poto ducu masieraha. \v 12 To ã jichʉ ñʉno Jesu ticorore ñʉ, õ sehe ni pisuha: \p —Numino, mʉ dohatia pihtia wahahre —ni pisuha Jesu. \p \v 13 To ã pisuri baharo ticorore to ña payochʉ dóihta ticoro noano poto ducuricoro wahaha. à waharo “Cohamacʉ tuariro, noariro jira”, ni ño payoha ticoro. \v 14 Jesu ticorore Sabado dachoi to noaricoro yoachʉ ñʉno judio masa buheri wʉhʉ pʉhtoro sehe tiro mehne suaha. à suaro tiro masare õ sehe niha: \p —Seis dachori jira mari dahraa dachori. à jina mʉsa dohatiinare noaina wahachʉ yoa duana, tí dachorire tíre yoaga. Sabado dachore mari sori dachore tíre yoaena tjiga —niha wʉhʉ pʉhtoro. \p \v 15 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Mʉsa ã mahñorucuina jira. Mʉsa wachʉre, burro cʉ̃hʉre cjʉana Sabado dachoi ti dʉhteri dare pjã, tinare na buha, sihni dutiboa. \v 16 Mipʉ ahricorore Abrahã cjiro coyeacorore watĩno diez y ocho cʉhmari waro ticorore dohatichʉ yoahre. ¿Sabado dachoi ticorore noaricoro wahachʉ yoa dutierajari mʉsa? —niha Jesu. \p \v 17 To ã nichʉ tʉhoa, tina bʉoro wahaha. à jia paina sehe jipihtina Jesu yoarire ñʉa, wahcheha. \s1 Mostaza yapa quitire yahuha Jesu \r (Mt 13.31-32; Mr 4.30-32) \p \v 18 à yoa Jesu quiti mehne piti dahre buheha masare: \p —¿Ne Cohamacʉ masa bui pʉhtoro to noano sʉho jia yaba baro yoaro sehe jijari, mʉsa tʉhotuchʉ? Ahri quiti mehne tíre pʉhtoro to sʉho jiare yahuihtja yʉhʉ. \v 19 Mostaza yapacã yoaro sehe jira. Tí yapacãre toari masʉno to wesei toaha. To toari baharo tí yapacã duha. à jia tʉ bʉcʉachʉ minichahca peri tʉ dʉpʉripʉ suhti suhaha. (Tó seheta mʉano macarirore mari pʉhtorore masiina mahainacã ti ji mʉhtapachʉta baharopʉ tina payʉ wahaahca) —niha Jesu. \s1 Pão bʉcʉaro quitire yahuha Jesu \r (Mt 13.33) \p \v 20 à ni tuhsʉ, pari turi Jesu õ sehe ni piti dahre buheha: \p —¿Ne Cohamacʉ masa bui pʉhtoro to noano sʉho jia yaba baro yoaro sehe jijari, mʉsa tʉhotuchʉ? \v 21 Pão bʉcʉaro yoaro sehe jira. Tíre numino cʉ̃ wajuru trigore co mehne noano tíre dahra morena pão bʉcʉahtore. To ã yoachʉ pão bʉcʉaro sehe trigore noano sahserʉcʉ sʉra. (To sahserʉcʉ sʉro seheta mʉano macarirore mari pʉhtorore payʉ masa masiahca) —niha Jesu. \s1 Mahari sopacacã quitire yahuha Jesu \r (Mt 7.13-14, 21-23) \p \v 22 à yoa Jesu bʉjʉa macaripʉ, daa macaricãpʉ cʉ̃hʉre buhe wahcã, Jerusalẽpʉ sʉro taro niha. \v 23 To ã waharo watoi cʉ̃iro Jesure õ sehe ni sinituha: \p —Pʉhtoro, ¿mahainacã masare pichacapʉ wahaborinare yʉhdorohcari Cohamacʉ? —ni sinituha tiro Jesure. \p To ã nichʉ Jesu piti dahre buhero õ sehe ni yahuha: \p \v 24 —Payʉ masa Cohamacʉ cahapʉ waha duaa, sãa duamana. Mahari sopacacãre mʉsa sãa duachʉ mijo curera. Tó seheta Cohamacʉ cahapʉ mʉsa waha duachʉ mijo nina. Masa ã sãa duapahta sãa masierara. à jina mʉsa sehe mahari sopacacãre mʉsa tuaro sãa duaboro seheta Cohamacʉ sehere tuaro masiga. \v 25 Õ sehe yoarohca Cohamacʉ payʉ masare. Tiro wʉhʉ pʉro yoaro sehe jira. Wʉhʉ pʉro wahcã, sopacacãre biharohca. To ã yoachʉ sopacacãpʉ ducuna, sopa pahmare dotanahca. à dotana õ sehe ninahca: “Pʉhtoro, sopa pahmare pjõohga”, mʉsa nichʉ wʉhʉ pʉro sehe õ sehe ni yʉhtirohca. “Mʉsare ne masieraja yʉhʉ. Nohoi mʉsa tariro cʉ̃hʉre masieraja”, ni yʉhtirohca. \v 26 To ã nichʉ mʉsa õ sehe ni yʉhtinahca: “Mʉhʉ mehne sã chʉ, sihnihi. Sã ya macai buhere mʉhʉ”, ninahca mʉsa. \v 27 Mʉsa ã nichʉ tiro sehe õ sehe ni yʉhtirohca: “Mʉsare ne masieraja. Nohoi mʉsa tariro cʉ̃hʉre masieraja. Jipihtina mʉsa ñaa buhiri tiina yʉ cahai taena tjiga”, ninohca wʉhʉ pʉro. \v 28 à yoa Abrahã cjirore, Isaa cjirore, Jacobo cjirore, jipihtina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjirire Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jirore ti jichʉ ñʉna, mʉsa sehe sopacapʉ cohãrina jina tuaro tiinahca. à tiina jina, mʉsa tuaro cahyaro mehne piri bahca dihonahca. \v 29 Tí pjare jipihtiro macaina pʉhtoro Cohamacʉ to noano sʉho jiropʉre sʉ, tiro mehne chʉ dujiahca. \v 30 Mipʉre wiho jiina jirina cjiri tí pjare pʉhtoa jiahca. à jia mipʉre pʉhtoa jirina cjiri tí pjare wiho jiina jiahca —niha Jesu. \s1 Jerusalẽ macainare tuaro cahĩha Jesu \r (Mt 23.37-39) \p \v 31 Tí pjare mahainacã fariseo curua macaina Jesu cahapʉ sʉa, tirore õ sehe ni yahuha: \p —Herode mʉhʉre wajã duara. à jicʉ pa sehepʉ wahaga mʉhʉ —niha tina tirore. \p \v 32 Ti ã nichʉ Jesu sehe õ sehe ni yʉhtiha: \p —Herode mahñoa payʉriro jira tiro. Õ sehe ni yahuga tirore: “Jesu watĩare cohã wioro nina. Tuhsʉ, dohatiinare noaina wahachʉ yoaro nina. Tíre michare, ñamichaca cʉ̃hʉre yoarohca. Ñamichaca bohrearo dahra batoarohca”, ni yahuga Herodere. \v 33 à jicʉ michare waha, ñamichaca cʉ̃hʉre waha, ñamichaca bohrearo cʉ̃hʉre waha, Jerusalẽpʉ sʉihca. Cohamacʉ yare yahu mʉhtarirore yʉhʉre wajãahca masa. Cohamacʉ yare yahu mʉhtainare ti wajãchʉ Jerusalẽpʉ jiro cahmana tinare. à jicʉ yʉhʉ cʉ̃hʉre Jerusalẽpʉ jiro cahmana. \p \v 34 ’Cue Jerusalẽ macaina. Mʉsa Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjirire wajã, mʉsa cahai to warocainare tãa mehne doca wajãre mʉsa. Mʉsa coyea panopʉ macaina cʉ̃hʉ ãta yoarina cjiri jiha. Caracacoro to pohnare to cjãpʉ dʉpʉri mehne to moha coãno seheta payʉ tahari mʉsare cahĩrucumahi. Mʉsare cahmamahi. Mʉsa sehe yʉhʉre ne cahmaerare. \v 35 Mipʉre mʉsa jiro cohãri maca jirohca. Potocã niita nija mʉsare. Cohamacʉ mari pʉhtoro to tuaa mehne taihca yʉhʉ. Yʉ ã tachʉ ñʉna mʉsa yʉhʉre “Cohamacʉ tuaa mehne tariro noajaro”, ninahca. Yʉhʉre mʉsa tíre nihto pano pari turi yʉhʉre ñʉsi mʉsa —niha Jesu tinare. \c 14 \s1 Dohatirirore noariro wahachʉ yoaha Jesu \p \v 1 Pa dacho Sabado dacho jichʉ fariseo curua macaina pʉhtoa mehne macariro ya wʉhʉpʉ Jesu chʉro wahaha. Tí wʉhʉi jiina tiro dihtare ñʉroca õha. \v 2 Ti ã ñʉroca õno watoi yachʉri wipiriro, ñʉchʉa wipiriro tiro cahapʉ sʉha. \v 3 à jiro Jesu judio masare buheinare, fariseo curua macaina cʉ̃hʉre õ sehe ni sinituha: \p —¿Sabado dachore dohatirirore noariro wahachʉ yoa dutijari Cohamacʉ yare ti joari pũi? —ni sinituha Jesu. \p \v 4 To ã ni sinitupachʉta tina yʉhtieraha. Ti yʉhtierachʉ ñʉno Jesu dohatirirore noariro wahachʉ yoa, “Wahaga”, niha tirore. \v 5 à yoa tuhsʉro, tinare õ sehe ni sinituha tjoa: \p —“¿Cʉ̃iro mʉsa mehne macariro to macʉno Sabado dachoi mari sori dachoi copapʉ to bora sãachʉ na wioerabocari?” mʉsa ã nina. “¿To wachʉ cʉ̃hʉre na wioerabocari?” mʉsa ã nina —niha Jesu. \p \v 6 To ã nipachʉta tina to sinituare yʉhti masieraha tjoa. \s1 Wamomaca dʉhteropʉ pjirocainare yahuha Jesu \p \v 7 Fariseo curua macariro ya wʉhʉi jiro tí wʉhʉ macariro to pjirocaina noaa dujiare ti besechʉ ñʉha Jesu. à ñʉ tuhsʉ õ sehe ni yahuha jipihtinare: \p \v 8 —Wamomaca dʉhteri bose nʉmʉi mʉsare to pjirocachʉ, noaa dujiare bese dujiena tjiga. Mʉsa yʉhdoro cua pisainare pjirocaboca ahri wʉhʉ pʉro. \v 9 To ã yoachʉ mʉsa noaa dujiai dujichʉ, “Ahrina cua pisainare mʉsa dujiare waga”, niboca wʉhʉ pʉro mʉsare. To ã nichʉ mʉsa sehe bʉo tina, ñaa dujiai dujiboca. \v 10 à jina wʉhʉ pʉro mʉsare to pjirocachʉ, ñaa dujiai duji mʉhtaga. Mʉsa ã yoachʉ wʉhʉ pʉro mʉsare “Noaa dujia sehere dujina taga”, ninohca mʉsare tiro. Mʉsa ã wahachʉ paina to pjirocaina sehe mʉsare ño payoa mehne ñʉahca. \v 11 Cʉ̃iro to basi “Pʉhtoro tjija”, ni tʉhoturiro cahamacʉno jirohca. Pairo “Cahamacʉno jija”, ni tʉhoturiro painare yʉhdʉrʉca duaerariro tiro sehe pʉhtoro jirohca —niha Jesu tinare. \p \v 12 à ni tuhsʉ Jesu wʉhʉ pʉrore õ sehe ni yahuha: \p —Mʉhʉ bose nʉmʉ dahrecʉ mʉ cahai jiinare, mʉ bahanare, mʉ coyeare, pache pʉare pjiecʉ tjiga. Mʉ tinare pjichʉ mʉhʉ cʉ̃hʉre tina cʉ̃hʉ pji cahmaahca tjoa. à pji cahmaa mʉhʉre ti wapamoare wapaahca. \v 13 Mʉhʉ bose nʉmʉ dahrecʉ pjacʉoinare, tini masierainare, cʉ̃ bʉhʉsehe dahporo dojori tiinare, capari ñʉerainare pjirocaga. \v 14 Mʉ ã yoachʉ ñʉno Cohamacʉ mʉhʉre noano yoarohca. Tina sehe mʉhʉre ti wapamoare wapa masierara. à jiro noaina yariaina ti masa mʉjari pja jichʉ Cohamacʉ sehe noaare mʉ yoari wapa mʉhʉre noano yoarohca —niha Jesu wʉhʉ pʉrore. \s1 Pjiri bose nʉmʉ quitire yahuha Jesu \p \v 15 To ã nichʉ tʉhoro pairo chʉri mesa cahai dujiriro, Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jiroi to chʉri mesa cahai dujiina tuaro wahcheina jiahca —niha tiro Jesure. \p \v 16 To ã nichʉ Jesu ahri quitire yahuha tirore: \p —Pjiri bose nʉmʉ dahreriro payʉ masare pjirocaha. \v 17 To pjirocari baharo bose nʉmʉ dachoi to cahamacʉnore to pjirocainare yahu dutiro warocaha. “Ma, jipihtiare bose nʉmʉ macaa cjihtire cahno tuhsʉhre. à jiro mʉsare pjirocahre”, ni yahu dutiha to cahamacʉnore. \v 18 To cahamacʉno to ã ni yahupachʉta, to pjirocaina sehe “Waha masieraja”, niha tina. To pjiroca mʉhtariro õ sehe ni yahuha to cahamacʉnore: “Michapucacã yahpare nuchʉhi. à jicʉ tí yahpare ñʉi wahai tai nija. à yoacʉ waha masieraja. Ño payo curea yʉhʉre. Yʉhʉre basioerahca”, niha to pjiroca mʉhtariro sehe to cahamacʉnore. \v 19 Pairo sehe õ sehe niha: “Wachʉare pʉa wamomaca pihtiinare michapucacãta nuchʉhi. à jicʉ wachʉare buhe cayo ñʉi wahai tai nija ti waja wahcãhtore. à yoai wahaeraja. Yʉhʉre basioerahca”, niha tiro cʉ̃hʉ. \v 20 Pairo sehe õ sehe niha: “Yʉhʉ michapucacã wamomaca dʉhtehi. à jicʉ bose nʉmʉpʉ waha masieraja”, niha tiro to cahamacʉnore. \v 21 To ã nichʉ to cahamacʉno sehe tjua waha, to pʉhtoropʉre ti niri cjirire yahu pahñoha. To ã ni yahuchʉ to pʉhtoro tuaro susini, õ sehe niha to cahamacʉnore. “Macari macaa maharipʉ pjacʉoina ti ducua maharipʉ wahaga. à jicʉ pjacʉoinare, tini masierainare, capari ñʉerainare, cʉ̃ bʉhʉsehe dahporo dojori tiinare cjero na tahga tinare”, niha pʉhtoro. \v 22 Baharo curero to cahamacʉno yahuha to pʉhtorore: “Pʉhtoro, mʉ dutiriro seheta yoahi. Yʉ ã yoapachʉta paina cʉ̃hʉ mʉ sʉahca”, niha to cahamacʉno. \v 23 To ã nichʉ pʉhtoro tirore õ sehe ni dutiha: “Campopʉ wahaga. Tói bʉjʉa maharipʉ jiinare, daa maharicãpʉ jiina cʉ̃hʉre masare yʉ wʉhʉpʉ ta dutiga, ya wʉhʉ to noano wahpahto cjihto sehe. \v 24 Potocã nii nija mʉhʉre. Ahrina yʉ pjiroca mʉhtarina yʉ chʉare ne mahanocã chʉsi”, niha pʉhtoro —ni yahuha Jesu. \s1 Jesu mehne wahachʉ mijo nina \p \v 25 Tí pjare payʉ masa Jesu mehne wahaha. à jiro Jesu tinare majare ñʉ, õ sehe ni yahuha: \p \v 26 —Cʉ̃iro yʉ buheriro ji duaro painare to cahĩriro yʉhdoro yʉhʉ sehere cahĩno cahmana. To pʉcʉrore, to pocorore, to namonore, to pohnare, to bahanare, to pjacʉ cʉ̃hʉre to cahĩriro yʉhdoro yʉhʉ sehere cahĩno cahmana. à yoaeraro yʉ buheriro ji masierara. \v 27 Cʉ̃iro yʉ buheriro ji duaro yʉ yare ã yoarucuriro jirohca. à yoa crusapʉ yʉ ñano yʉhdʉhtiro seheta yʉ yairo to jiri buhiri ñano yʉhdʉ duaeraro yʉ buheriro ji masierara. \v 28 Ahrire masiyuro cahmana mʉsare. Õ sehe jira tí: Wʉhʉ dahreriro to mʉari wʉhʉre yoahto pano wʉhʉ wapa tihtire quihõ cũ mʉhtana. à yoaro to wʉhʉre to pahñohtore masina tiro. \v 29 Wapa tihtire quihõeraro to wʉhʉre yoaro pahñoeraboa. à jia tirore ñʉina bʉjʉpeboa. \v 30 “Ahriro to wʉhʉre yoaro bihoerare”, ni bʉjʉpeboa. \v 31 Pʉhtoro pairo pʉhtoro yaina mehne ti cahma wajãhto pano, to yaina surarare to cahma wajã dutihto pano, to surarare quihõnohca. “¿Yʉhʉ diez mil surara mehne pairo veinte mil surara cjʉariro mehne cahma wajãcʉ bihobocari yʉhʉ?” ni tʉhoturo quihõnohca tiro. \v 32 à quihõno, to bihoerahtore masinohca. à masino pairo pʉhtoro to surara mehne cahma wajãno tariro yoaropʉ to jichʉta, bihoerariro sehe “Cahma wajãena tjijihna”, ni dutiro warocaboa dahra cohtarirore. \v 33 à jina yʉ buheina ji duana, mʉsa yoahtire mʉsare masino cahmana. Mʉsa yoa duari sehere cohã duaerana, yʉ buheina ji masierara —ni yahuha Jesu. \s1 Moa coaerarore yahuha Jesu \r (Mt 5.13; Mr 9.50) \p \v 34 à ni tuhsʉ tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Moa noano coara. To coaerachʉ coa yoahto basioerara. \v 35 Moa coaerachʉ tí moa ne noaerara. Tí moare dohseahto basioerara. Tí ã jichʉ tí moare cohãno cahmana. Ne yaba cjihti jierara ti cohõa. (Ti yaba cjihti jieraro seheta jiena tjiga mʉsa. Moa noano to coaro seheta mʉsa cʉ̃hʉ ji coaina jiga. Tuhsʉ, paina mehne noano mehne jiga.) Ahrire noano tʉhoga mʉsa —niha Jesu. \c 15 \s1 Oveja butiriro quitire yahuha Jesu \r (Mt 18.10-14) \p \v 1 à yoa pa dachoi payʉ pʉhtoa yare wapa na cohtaina paina “Ñaare yoaina”, ti niina mehne Jesure tʉhoa taha. \v 2 Ti ã yoachʉ ñʉa fariseo curua macaina, judio masare buheina cʉ̃hʉ Jesure ñʉ tuhtia, õ sehe niha ti basi: \p —Ahriro ñainare piti tira. à jiriro jirota tina mehne chʉra —ni durucuha tina ti basi. \p \v 3 Ti ã ni durucuchʉ Jesu to tʉhotua mehne õ sehe ni piti dahre buheha tinare: \p \v 4 —¿Cien oveja pʉro cʉ̃iro oveja butichʉ ñʉno dohse yoarohcari tiro? Õ sehe yoarohca. Tiro noventa y nueve ovejare ti chʉri campopʉ cũ, butirirore macano waharohca. Ovejare bocaropʉ duhurohca. \v 5 Tirore bocaro wahcherohca. à jiro to comapariaca buipʉ tirore cjã payo, to wʉhʉpʉ na tjuaa waharohca. \v 6 Na tju sʉ, to cahai jiinare, to coyeare pji cahmachunohca. “Yʉ oveja butirirore boca tuhsʉhi. à jina yʉhʉ mehne wahchega”, ninohca tiro tinare. \v 7 Potocã niita nija mʉsare. Noventa y nueve oveja payʉ ti jiriro seheta, payʉ masa õ sehe ni tʉhotura: “Ñano yoaeraja. à jicʉ yʉ ñaare cahya, yʉ tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtotasi yʉhʉ”, ni tʉhotura payʉ masa. Ti ã ni tʉhotuchʉ ñʉa mʉano macaina Cohamacʉ cahai jiina wahcherara. Pairo sehere wahchera. Butiriro oveja cʉ̃irota to butiriro seheta to pʉro tirore to bocariro seheta cʉ̃iro ñariro to ñaare cahyachʉ, “Ñano yoaeraja”, ni to tʉhotumari cjirire tʉhotu to cohtotachʉ, Cohamacʉre to cahmachʉ ñʉa, Cohamacʉ cahai jiina tuaro wahchera —niha Jesu. \s1 Niñeru tʉ butiri quitire yahuha Jesu \p \v 8 à ni yahu tuhsʉ, paye quiti mehne piti dahre yahu namoha tjoa: \p —¿Diez niñeru tʉri cjʉaricoro cʉ̃ tʉ butichʉ ñʉno dohse yoarohcari ticoro? Õ sehe yoarohca ticoro. Sihãriare sihã, wʉhʉre coha, noano maca pahñonohca. Tí tʉre bocaropʉ duhurohca. \v 9 Tí tʉre boca tuhsʉ, to cahai jiinare, to coyeare pji cahmachunohca. “Niñeru tʉ ya tʉ yʉhʉre butiri tʉre bocahi. à jina yʉhʉ mehne wahchega”, ninohca ticoro. \v 10 Potocã niita nija mʉsare. Tó seheta cʉ̃iro ñariro to ñaare cahyachʉ, “Ñano yoaeraja”, ni to tʉhotumari cjirire tʉhotu to cohtotachʉ Cohamacʉre to cahmachʉ Cohamacʉ yaina anjoa sehe tuaro wahcheahca —niha Jesu. \s1 To macʉno butiri quitire yahuha Jesu \p \v 11 à ni yahu tuhsʉ Jesu paye quiti mehne piti dahre yahu namoha tjoa: \p —Bʉcʉro pohna pʉaro mʉa jiha. \v 12 Dʉhsariro sehe õ sehe niha to pʉcʉrore: “Mai, mʉ yariari baharo yʉhʉre mʉ wahtire yʉhʉre wa bahrañoga”, niha tiro to pʉcʉrore. To ã nichʉ ti pʉcʉro pʉaropʉreta to pohnare witira to cjʉari cjirire. \v 13 Mahaa dachoricã baharo dʉhsariro to yare jipihtiare na, yoaropʉ pa yahpapʉ wahaa wahaha. Tópʉ sʉro tʉho masierariro seheta yoa, to niñerure to yare yoa site pahñonocaha. \v 14 To yoa site pahñori baharo tí yahpapʉre ne chʉa marieni pja ji dʉcaha. à jiro tiro jʉca baaha. \v 15 à jiro tí yahpa macaa dahraare macaha. To bocachʉ to pʉhtoro yesea cohtariro sõha tirore. \v 16 à jiro tiro yeseare nu, ti chʉare chʉ duamaha. To ã chʉ duapachʉta tí chʉare tó macaina waeraha tirore. \v 17 à yoa tirore tói wacũa taha jʉna. “Yʉ pʉcʉre dahra cohtaina sehe bʉjʉa chʉare chʉca. Ti chʉ dʉhaa cʉ̃hʉ bʉjʉa dʉhsaca. Ti ã noano yʉhdʉro watoi yʉhʉ sehe õi jicʉ, jʉca yariai nija. \v 18 Mipʉre yʉ pʉcʉ cahapʉ tjuaihtja. Yʉ pʉcʉ cahapʉ sʉcʉ õ sehe niihtja tirore: ‘Mai, Cohamacʉre ñano yoahi. Mʉhʉ cʉ̃hʉre ñano yoahti. \v 19 Ñariro jija. Mʉ macʉ jiboriro jieraja yʉhʉ. Mʉhʉre dahra cohtaina seheta yoaga yʉhʉre’, niihtja yʉ pʉcʉre”, ni tʉhotuha tiro. \v 20 à ni tʉhoturota wahcãrʉca, to pʉcʉro cahapʉ tjuaa wahaha. Tópʉ to sʉriro tjua tachʉ to pʉcʉro sehe yoaropʉta to macʉnore ñʉha. \p ’To ã wihichʉ ñʉno to macʉnore pja ñʉha. à pja ñʉno to cahai mʉroca wahcã tirore cjã suhsu mʉa, to wahsupui wihmiha to pʉcʉro to macʉnore. \v 21 “Mai, Cohamacʉre ñano yoahi. Mʉhʉ cʉ̃hʉre ñano yoahti. Ñariro jija yʉhʉ. Mʉ macʉ jiboriro jieraja yʉhʉ”, niha tiro to pʉcʉrore. \v 22 To ã nichʉ tʉhoro to pʉcʉro sehe dahra cohtainare pjiha: “Cjero, noa yʉhdʉri suhtirore na tahga. à jina yʉ macʉre sãaga. Sãa tuhsʉ, to wamomaca sãari sorore sãa, to dahporire dahpo suhti cʉ̃hʉre sãaga. \v 23 Sãa tuhsʉ, dihi tirirocã wachʉcãre wajãga. Bose nʉmʉ yoajihna. \v 24 Ahriro yʉ macʉ yariariro seheta wahare. à wahaparota mipʉre catira tiro. To butiboriro seheta jirirore mipʉre bocahi. à jina bose nʉmʉ yoajihna”, niha to pʉcʉro. To ã niri baharo bose nʉmʉ dahre dʉcaha tina. \p \v 25 ’Tí pjare to wahmino sehe wesepʉ jiha. Wesepʉ jiriro coha tjua taro wʉhʉ cahai sʉro, ti basaare tʉhorocaha tiro. \v 26 à tʉhorocaro, cʉ̃iro dahra cohtarirore pjiroca, tirore sinitu ñʉha tiro: “¿Dohse yoa basaa niri?” ni sinitu ñʉha tiro dahra cohtarirore. \v 27 “Mʉ bahʉ tju wihihre. Tiro noariro, catiriro to tju wihichʉ mʉ pʉcʉ dihi tiriro wachʉcãre wajã dutihre”, ni yʉhtiha dahra cohtariro. \v 28 To ã ni yahuchʉ to wahmino sehe tuaro suaro, wʉhʉpʉ sãa taeraha. To sãa taerachʉ ñʉno to pʉcʉro sopacapʉ wijaa ta, “Sãa taga” ni, tuaro pjimaha to macʉnore. \v 29 “Tʉhoga, Mai. Yoari pja mʉhʉre dahra cohtariro seheta mʉhʉre yoadohomahi. à jicʉ mʉ dutiare ne cʉ̃ taha yʉhdʉrʉcaera tihi. Yʉ mʉhʉre dahra cohtapachʉta yʉhʉre ne waerare mʉhʉ. Ne cʉ̃iro wahiquirocãre ne waera tire mʉhʉ yʉhʉre yʉ piti tiina mehne yʉ bose nʉmʉ dahrehti cjihtire. \v 30 Wiho mejeta ahriro mʉ macʉ sehe ñaina numia mehne mʉ yare yoa site pahñoyuhti. Tíre yoa site pahño tuhsʉ, tiro wʉhʉpʉ to tju wihichʉ dihi tirirocãre wachʉcãre wajã dutiyuhti mʉhʉ to chʉhtiro cjihtore”, niha to wahmino to pʉcʉrore. \v 31 “Macʉ, yʉhʉ mehne jipihtia dachoripe mʉ jichʉ jipihtia ya mʉ ya cʉ̃hʉ jira. \v 32 Mʉ bahʉ sehe yariariro seheta wahare marine. à yoa mipʉre tiro catiriro jira. Tiro butiboriro seheta jire. To ã wahari baharo mipʉre tirore bocahi. à jina to tju wihichʉ mari bose nʉmʉ yoa wahchechʉ noana”, niha tiro to macʉnore —niha Jesu tinare. \c 16 \s1 Niñeru ñʉ wihbo cohtariro tʉho masiriro quitire Jesu yahuha \p \v 1 à yoa ahri quitire to buheinare õ sehe ni yahuha Jesu: \p —Pache pʉro ya niñerure ñʉ wihbo cohtariro niñerure noano to ñʉ wihboerachʉ ñʉno pairo sehe yahusãha pache pʉrore: “Tiro mʉ niñerure yoa sitero nina”, ni yahusãha tirore. \v 2 To yahusã tuhsʉri baharo niñeru ñʉ wihbo cohtarirore pjirocaha. à pji tuhsʉ, to wihichʉ ñʉno, tirore pʉhtoro õ sehe niha: “Pairo yʉ niñerure mʉ yoa siterire yʉhʉre yahure. à jicʉ mipʉre yʉ yare ñʉ wihboriro jisi mʉhʉ. à jicʉ yʉ yare mʉ yoari cjirire yahu pahño joaga. Mʉhʉre cohãi nija”, niha to pʉhtoro tirore. \v 3 To ã niri baharo õ sehe ni tʉhotuha ñʉ wihboriro to basi: “Yʉ pʉhtoro yʉhʉre cohãno taro nica. Yʉhʉ tuaeraja. à jicʉ tuaro dahraare bihoeraja. Tuhsʉ, painare yʉhʉ niñerure sinicʉ bʉobiaro yʉhdʉboca yʉhʉ. ¿Dohse yoaihcari yʉhʉ? \v 4 Mipʉ pinihtare yʉ yoahtire masija yʉhʉ jʉna. Õ sehe yʉ yoachʉ yʉ dahraa maerachʉ yʉ pʉhtorore wapamoina yʉhʉre cahĩahca. à jia ti wʉhʉsepʉ sãa dutiahca yʉhʉre”, ni tʉhotuha tiro. \v 5 à ni tʉhoturo tiro jipihtina to pʉhtorore wapamoinare pjirocaha. Pjiroca tuhsʉ, cohtaha. à cohtaro wihi mʉhtarirore õ sehe ni sinituha tiro: “¿Yʉ pʉhtorore noho puro wapamojari mʉhʉ?” niha tiro. \v 6 To ã nichʉ wapamoriro sehe õ sehe ni yʉhtiha: “Cien tambores sere olivo dicha mehne ti yoari sere wapamoja tirore”, ni yʉhtiha tiro. To ã ni yahuchʉ niñeru ñʉ wihboriro sehe õ sehe ni yahuha: “Õi jira mʉ wapamonore joa õri pũ. Dujiga. à jicʉ mʉ wapamonore dacho macai na, dacho macai joa cahnoga”, niha ñʉ wihboriro wapamorirore. \v 7 à ni tuhsʉ pairo wapamorirore sinituha tiro: “¿Mʉhʉ waro, noho puro wapamojari?” niha tjoa. “Cien waju trigo yapari wajure wapamoja yʉhʉ”, niha wapamoriro niñerure ñʉ wihborirore. “Õi jira mʉ wapamonore joa õri pũ. Mʉ wapamonore ochenta joa cahnoga”, niha ñʉ wihboriro. \v 8 To ã noano mahño mihnichʉ ñʉno “Ahriro mahñoriro noano masiriro jica”, ni tʉhotuha to pʉhtoro niñerure ñʉ wihborirore. Ahri dacho macaina, Cohamacʉre cahmaeraina ti yare cahnorire ti niñeru ti ñʉ wihborire Cohamacʉ yaina yʉhdoro masica tina —niha Jesu. \p \v 9 à ni tuhsʉ Jesu õ sehe ni yahu namoha: \p —Ahri quitire ã ni yahucʉ, mʉsare õ sehe niita nija. Mʉsa cjʉaare, pjacʉoinare mʉsa wachʉ, tina sehe mʉsare cahĩahca. Mʉsa ã yoachʉ mʉsa cjʉaa pihtiari baharo mʉsa mʉanopʉ sʉchʉ mʉsare cahĩahca tópʉre. \p \v 10 ’Wiho jiina ya dahraare quihõno yoana, pʉhtoa ya dahraa cʉ̃hʉre quihõno yoanahca. Wiho jiina ya dahraare quihõno yoaerana, pʉhtoa ya dahraa cʉ̃hʉre quihõno yoasi mʉsa. \v 11 à jina ahri yahpai mʉsa cjʉaa mehne mʉsa noano yoaerana Cohamacʉ mʉsare to yoa dutia cʉ̃hʉre noano yoasi mʉsa. \v 12 à jiro pairo yare mʉsa noano yoabasaerachʉ ñʉno mʉsa ya cjihtire wasi mʉsare. \p \v 13 ’Cʉ̃iro Cohamacʉ sehere wacũno, tuabiaro niñeru sehere wacũerara. Niñeru sehere tuabiaro wacũno Cohamacʉ sehere wacũerara. Niñeru dihtare cahmariro jiro Cohamacʉre wahchechʉ yoaerara. Cohamacʉ cʉ̃hʉre, niñeru cʉ̃hʉre pʉarore cahma yʉhdʉrʉcahto basioerara mʉsare. Niñerure cahma yʉhdʉariro Cohamacʉre noano ño payo masierara —niha Jesu. \p \v 14 To ã nichʉ tʉhoa fariseo curua macaina sehe tirore bʉjʉpeha. Tina sehe niñerure cahĩha. à jia bʉjʉpeha. \v 15 Ti bʉjʉpechʉ tʉhoro Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —Masa ti ñʉrocaroi mʉsa noano yoamana. Mʉsa ã yoachʉ “Noaina, quihõno yoaina jira”, nimana masa mʉsare. Cohamacʉ sehe mʉsa tʉhotuare masina. Masa “Noa yʉhdʉara”, ti nirire Cohamacʉ sehe soro ni tʉhotu, tíre ñʉ yabira —niha Jesu. \s1 Cohamacʉ to dutiare, pʉhtoro to sʉho jiare yahuha Jesu \p \v 16 à ni tuhsʉ õ sehe ni namoha Jesu: \p —João masare bautisariro to jihto pano Moisere to cũri dutia mehne Cohamacʉ marine dutire. Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti joari cjiri mehne cʉ̃hʉre marine dutire. Mipʉ sehere João to buhe dʉcari baharo noaa buheare, Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jia cʉ̃hʉre masi dʉcara masa. à masia masa ti mʉ sʉro ti tuaa mehne Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jirore sãa duamana. \p \v 17 ’Moisere to cũri dutiai Cohamacʉ to niriro seheta yoa pahñonohca tiro. Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti joari cjiripʉ cʉ̃hʉre to niriro seheta yoa pahñonohca tiro. Mʉano cʉ̃hʉ ahri yahpa cʉ̃hʉ ti pihtia wahapachʉta Cohamacʉ to niriro seheta yoa pahñonohca —niha Jesu. \s1 Namonore cohãare yahuha Jesu \r (Mt 19.1-12; Mr 10.1-12) \p \v 18 à ni tuhsʉ õ sehe ni namoha Jesu: \p —Masʉno to namonore cohãno, pacorore namo tiro, tiro ticoro mehne ñano yoaro nina. Tuhsʉ, masʉno pairo to cohãricorore namo tiro, tiro cʉ̃hʉ ticoro mehne ñano yoaro nina —niha Jesu. \s1 Pache pʉro cʉ̃hʉre, Lázaro cʉ̃hʉre to yahuri quitire buheha Jesu \p \v 19 à yoa paye quiti mehne piti dahre yahuha Jesu: \p —Tí pjapʉre pache pʉro jiha. To suhti sehe wapa bʉjʉbiaha. Tuhsʉ, dachoripe tiro noaa dihtare chʉro, payʉ cjʉaha tiro. \v 20 à yoa tí pjare pairo pjacʉoriro, Lázaro wama tiriro jia tiha. Tiro to pjacʉ payʉ cami tiriro jiha. To ã jiriro jichʉ paina sehe tirore pache pʉro ya wʉhʉpʉ na sʉha. \v 21 à jiro pjacʉoriro sehe pache pʉro to chʉri mesa docai yahpai dujiro to chʉ site boroare chʉmaha. “To chʉ site boroare chʉcʉ yapicʉhca yʉhʉ”, ni tʉhotumaha tiro. à jia dieya to camine nehnea taa tiha. \v 22 Baharo pjacʉoriro to yariaa wahachʉ, Abrahã cahapʉ paraíso wama tiropʉ anjoa tirore naa mʉjaha. Pache pʉro cʉ̃hʉ to baharocãta yariaa wahaha. To yariachʉ tirore yaha. \v 23 à yoa pache pʉrore tuaro pichaca jʉ̃ha. To ã tuaro jʉ̃chʉ, pichacapʉ jiro mʉanopʉ jirirore Abrahãre ñʉha. Lázaro cʉ̃hʉre ñʉha. \v 24 Ñʉ tuhsʉ, tiro Abrahãre pisurocaha: “Coyeiro Abrahã, pja ñʉga yʉhʉre. Pichacapʉ yʉhʉ ñano yʉhdʉi nica. Yʉ ã wahachʉ Lázarore yʉhʉre warocaga. Tiro core to wamo picapʉ soha, yʉ ñahmanore co mehne nehojaro. Tóre yʉsʉojaro tiro”, niha pache pʉro. \v 25 To ã nichʉ Abrahã tirore õ sehe ni yahuha: “Coyeiro, catiriro jicʉ jipihtiare mʉhʉ noaare cjʉahre. Lázaro sehe dachoripe ñano yʉhdʉhre. Mipʉ sehere mʉhʉ ñano yʉhdʉchʉ tiro sehe õpʉre wahchea mehne jinocahno nina. \v 26 à yoa mari watoi cʉãri copa jira. à jia õre jiina tópʉre waha masierara. Tuhsʉ tóre jiina õpʉ ta duaina ta masierara”, niha Abrahã pache pʉrore. \v 27 To ã nichʉ pache pʉro õ sehe ni namoha: “Coyeiro, tuaro sinija mʉhʉre. Lázarore yʉ pʉcʉ ya wʉhʉpʉ warocaga. \v 28 Yʉhʉ cʉ̃ wamomaca pihtiina bahana tija. Lázaro tinare yahujaro. Tina õre ñano yʉhdʉropʉre taea tjijaro”, niha tiro. \v 29 To ã nichʉ Abrahã sehe õ sehe ni yʉhtiha: “Cohamacʉ dutiare Moise marine to cũri cjirire, Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina ti joari cjirire cjʉara mʉ bahana. à jia mʉ bahana tíreta tʉhojaro”, niha Abrahã. \v 30 To ã nichʉ pache pʉro sehe yʉhtiha: “Coyeiro Abrahã, tíre cjʉapahta noano tʉhosi. Lázaro yariariro masariro tina cahapʉ to sʉchʉ ñʉa tina sehe ti ñaare cahya, noaare cohtotaahca. à jia noaare yoaahca yʉ bahana sehe”, niha pache pʉro cjiro. \v 31 To ã nichʉ Abrahã sehe õ sehe ni yahuha: “Mʉ bahana Moise to cũri pũ to yahuare, Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti yahuare tʉhoeraina jira. à jia Lázaro yariariro cjiro masariro to jipachʉta tina Cohamacʉre tʉho duasi”, niha Abrahã —ni yahuha Jesu. \c 17 \s1 Ñaare yoachʉ cua nina \r (Mt 18.6-7, 21-22; Mr 9.42) \p \v 1 à yoa Jesu õ sehe ni yahuha to buheinare: \p —Masare ñano yoachʉ yoaa payʉ jira. à jia masa ñaare yoara. Ti ã jipachʉta masʉnore ñaare yoachʉ yoariro sehe ñabiaro yʉhdʉrohca. \v 2 Masʉnore to wamʉai pjiria tãca dʉhte yo, pjiri mapʉ tirore ti cohãchʉ ñano wahaboa tiro. Pairo sehe ahrinacã mehne macarirocãre ñaare yoachʉ yoaro pjiri mapʉ ti cohãriro yʉhdoro ñano yʉhdʉrohca. Tirore tuaro buhiri dahrero cahmana. \v 3 Noano yoaga mʉsa. Mʉsa coyeiro ñano to yoachʉ ñʉna “Yoai tjiga”, niga tirore. à jina tiro to ñaare cahyachʉ, noaare to cohtotachʉ mʉsa sehe to ñaa yoaare boga. \v 4 à yoa mʉsa coyeiro cʉ̃ dachoihta siete tahari mʉsare ñano to yoachʉ tópe tahari mʉsare, “Yʉ ñaare cahyaja. Pari turi ã yoasi”, to nichʉ tópe taharita to ñaa yoaare boga —niha Jesu. \s1 Cohamacʉre wacũ tuaare yahuha Jesu \p \v 5 à yoa Jesu buhe duti to cũina tirore õ sehe niha: \p —Cohamacʉre sãre noano wacũ tua namochʉ yoaga —niha tina Jesure. \p \v 6 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Mostaza yapacã mahari yapacã jiparota duropʉ pjidʉ wahara. To ã wahariro seheta Cohamacʉre pjíro wacũ tuana, õ sehe wahachʉ yoa masinahca mʉsa. Ahdʉ sicómoro wama tidʉre õ sehe ni masina: “Mʉhʉ yucʉcʉ mʉ basi duhtu wahcã, pjiri mapʉ bora ñojaga”, ni masina mʉsa. Mʉsa ã nichʉ tʉ yucʉcʉ sehe mʉsa dutiro seheta waharohca —niha Jesu. \s1 Dahra cohtariro to dahraare yahuha Jesu \p \v 7 Baharo õ sehe ni buheha Jesu: \p —Mʉsare dahra cohtariro jiro wesepʉ tjana, ovejare ñʉ wihbora. ¿Dahra cohtariro to tju wihichʉ dohse nibocari mʉsa tirore? “Cjero taga. Mʉ chʉa õi jira”, ¿nibocari mʉsa? \v 8 à nierara mʉsa. Tirore õ sehe nina mʉsa: “Yʉ chʉare doha cahnoga. à jicʉ yʉ chʉ sihnichʉ yʉhʉre cohtaga. Yʉ baharo mʉhʉ cʉ̃hʉ chʉ sihniga”, nina mʉsa dahra cohtarirore. \v 9 Dahra cohtariro mʉsa dutiare to yoachʉ tirore “Noana”, nierara mʉsa. To dahraa dihtare yoaro nica tiro. \v 10 Mʉsa cʉ̃hʉ tiro yoaro sehe tjira. Cohamacʉ to dutiriro seheta yoa pahñona õ sehe ni tʉhotuga mʉsa: “Sã cʉ̃hʉ dahra cohtaina dihta jija. Wiho jiina jija sã. Sã dahraa dihtare yoaja sã”, ni tʉhotuga mʉsa —niha Jesu to buheinare. \s1 Diez cami baainare noaina wahachʉ yoaha Jesu \p \v 11 Pa dacho Jerusalẽpʉ Jesu waharo niha. Tópʉ waharo Samaria yahpa, Galilea yahpa dacho macai yʉhdʉ wahcãha. \v 12-13 Pa macapʉ wahari mahapʉ to tinichʉ diez cami baaina sehe tirore piti bocaha. à jia tina yoa cureropʉ ducuata pisuha: \p —Jesu, pʉhtoro, sãre pja ñʉga —niha tina. \p \v 14 Ti ã nichʉ tinare ñʉ, õ sehe ni yahuha Jesu: \p —Sacerdotere mʉsa pjacʉrire noaa pjacʉri ti waharire ñona wahaga —niha tinare. \p To ã niri baharo ti waharo watoi tina ti pjacʉri noaina wahaha. \v 15 à jiro cʉ̃iro tina mehne macariro noano to pjacʉ wahachʉ ñʉno, Jesu cahapʉ majare tjuaha. à tjuaro tuaro mehne Cohamacʉre ño payoha. “Cohamacʉ tuariro, noariro jira”, tuaro ni, ño payoha tiro. \v 16 à nino tiro Jesu dahpori cahai na tuhcua caha sʉ, “Noana”, niha tiro. Tiro sehe Samaria macariro jiha. \v 17 To ã yoari baharo Jesu õ sehe ni yahuha: \p —Diez jihre masa noaina wahaina. ¿Paina nueve dʉhsaina sehe nohopʉ jicari tina? \v 18 Ahriro pa yahpa macariro dihta Cohamacʉre “Noana”, nino taro tjua tahre. ¿Dohse yoa paina taerari? —niha Jesu. \p \v 19 à ni tuhsʉ Jesu õ sehe ni yahuha na tuhcua caha sʉrirore: \p —Wahcãrʉcaga. Wahaga. Mʉhʉ Cohamacʉre wacũ tuacʉ, noariro wahahre mʉhʉ —niha Jesu tirore. \s1 Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jihtore yahuha Jesu \r (Mt 24.23-28, 36-41) \p \v 20 Tí pjare mahainacã fariseo curua macaina Jesure õ sehe ni sinituha: \p —¿Dohse jichʉ pʉhtoro Cohamacʉ masare sʉho ji dʉcarohcari? —niha tina. \p Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho ji dʉcachʉ masa ñʉ masierara. \v 21 “Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jia õi jira”, ni masierara. “Sohõpʉ jira”, ni masierara. Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jia masa ti tʉhotuapʉ jira —niha Jesu fariseo curua macainare. \p \v 22 à ni tuhsʉ Jesu to buheinare õ sehe ni yahuha: \p —Baharo yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpapʉ yʉ tjua tahtore tuaro cahmanahca mʉsa. Cʉ̃ dachoihta yʉhʉre ñʉ duapanahta yʉhʉre ñʉsi mʉsa. Mʉsa yʉhʉre ã ñʉ duapachʉta tí pjare tasi yʉhʉ. \v 23 Paina mʉsare õ sehe niahca: “Tirore ñʉga. Tiro Cristo jira. Ahrirore ñʉga. Ahriro Cristo jira”, niahca mʉsare. Ti ã nipachʉta tinare tʉhoena tjiga. \v 24 Oroca sitero wacũenoca to oroca sitero seheta yʉhʉ cʉ̃hʉ masʉno Cohamacʉ warocariro wacũenoca tjua taihca. \v 25 à yʉ tjua tahto pano yʉhʉ tuaro ñano yʉhdʉihca. à jia yʉhʉre mipʉ macaina cahmasi. \v 26 Noé to jiri pja macaina ti jiriro seheta yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro yʉ tjua tachʉ tó seheta jiahca masa. \v 27 Noé to jiri pjare jipihtina masa ã chʉrucua tiha. à yoa sihnirucua tiha. à jia mʉa numiare namo tia tiha. Noé pjiria dohoriapʉ to samuhto pano Cohamacʉ tinare to miohto pano tí jipihtiare masa yoarucua tiha. Tó seheta jirohca pari turi yʉ tjua tachʉ cʉ̃hʉre. \v 28 Lote to jia tiri pja macaina ti jiriro seheta yʉ tjua tachʉ jiahca masa. Lote to jia tiri pjare masa chʉ, sihni, nuchʉ, dua, weserire toaa, wʉhʉse yoaha. \v 29 Ti ã yoaro watoi Sodoma wama tiri macai jiriro Lote to wahari dachoi mʉano macaa pichaca, picha sohãa poca tãa peri cʉ̃hʉ coro taro seheta tina bui bora ta, tinare wajã pahñonocaa tiha. \v 30 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro wacũenoca yʉ tjua tachʉ tina yoaro seheta yoaina jiahca masa tí pjare. \p \v 31 ’Tí pjare cʉ̃iro to wʉhʉ bui macari wapapʉ jiriro wʉhʉ puhichapʉ to ya jichʉ tíre nano sãaeno tjijaro to waha bahrañohto sehe. Tuhsʉ, wesepʉ jiriro cʉ̃hʉ tí pjare to wʉhʉpʉ piha taero tjijaro to waha bahrañohto sehe. \v 32 Lote namono to waharire wacũga mʉsa. \v 33 Masʉno yʉhʉre wacũno marieno to mʉ sʉro to cahmano seheta yoaro pichacapʉ waharohca. Yʉ yare ã yoarucuriro sehe jipihtia dachoripe yʉhʉ mehne mʉanopʉ jirucurohca. \p \v 34 ’Tí ñamine pʉaro cʉ̃ casario bui carĩinare cʉ̃iro yʉhʉre cahmarirore naaihca. Tuhsʉ, yʉhʉre cahmaerariro tói tjuarohca. \v 35 Tí pjare pʉaro numia cʉ̃noi ti trigore arẽa numiare cʉ̃coro yʉhʉre cahmaricorore naaihca. Tuhsʉ, yʉhʉre cahmaeraricoro tóihta tjuarohca. \v 36 [à yoa wesepʉ pʉaro dahraina ti jichʉ cʉ̃irota naihca. Cʉ̃iro tói tjuarohca] —niha Jesu. \p \v 37 To ã nichʉ to buheina sehe õ sehe ni sinituha tirore: \p —¿Nohopʉ ã waharohcari? —ni sinituha tina. \p Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Yucaare mari ñʉna, yariariro to pjacʉ cjiro jichʉ mari noano masinahca. (Tó seheta ahri mʉsare yʉ yahuyurire mʉsa ñʉna noano masinahca ahri yahpapʉ yʉ tjua tahto mahanocã to dʉhsachʉ cʉhʉ̃re) —niha Jesu. \c 18 \s1 Wapewahyoro to buhiri dahre dutia quitire yahuha Jesu \p \v 1 à yoa Jesu tinare Cohamacʉre siniare yahuro õ sehe niha: \p —Mʉsa Cohamacʉre sinina, cohtaga to yʉhtihtore. Yoari pja cohtapanahta cahyaena tjiga. Tirore sinina duhuena tjiga —niha Jesu. \p \v 2 To ã nirire buhero taro ahri quiti mehne piti dahre yahuha tinare: \p —Pa macapʉ ti buhiri dahre dutiriro jiha. Tiro Cohamacʉre ño payoeraha. à yoa masa cʉ̃hʉre ño payoeraha. \v 3 Wapewahyoro cʉ̃hʉ tópʉ jiha. Ticoro tiro cahapʉ sʉroca majareno õ sehe niha: “Yʉhʉre ñʉ tuhtirirore buhiri dahre dutiga mʉhʉ. Yʉhʉre ni dʉcataga”, ni sinirucuha ticoro tirore. \v 4 To ã nichʉ payʉ tahari tiro “Yoasi yʉhʉ”, nimaha ticorore. To ã nipachʉta ticoro payʉ tahari ã sinirucuro tirore caribobiaro yoaha. To ã caribochʉ, tiro õ sehe niha to basi: “Yʉhʉ Cohamacʉre, masa cʉ̃hʉre ño payoeraja. \v 5 Yʉ ã ño payoerariro yʉ jipachʉta ahricoro sehe yʉhʉre caribobiara. Yʉhʉre ã cariboro yʉhʉre pomea wahachʉ yoarohca ticoro. To ã ni yahusãrucuchʉ ticorore ñʉ tuhtirirore buhiri dahre dutiihtja”, niha buhiri dahre dutiriro —niha Jesu. \p \v 6 à nino Jesu tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —à niha tiro ñariro buhiri dahre dutiriro. To niri cjirire wacũga mʉsa. \v 7 Tiro yʉhdoro Cohamacʉ sehe to yainare to beseinare ñamipʉ cʉ̃hʉre, dachopʉ cʉ̃hʉre tirore sinirucuinare yʉhtiro, yoadohorohca. \v 8 Mʉsare niita nija. Cohamacʉre ti siniriro seheta dóicãta tinare yoadohorohca. ¿To ã yʉhtiriro to jipachʉta yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro ahri yahpapʉ tjua tacʉ Cohamacʉre wacũ tuainare bocabocari yʉhʉ? —niha Jesu. \s1 Pʉaro Cohamacʉre ti sinia quitire yahuha Jesu \p \v 9 à yoa pari turi piti dahre buhero õ sehe ni yahuha Jesu: “Sã sehe noaina jija. Paina sehe ñano yoaina jira”, ni tʉhotuina barore Jesu õ sehe ni yahuha: \p \v 10 —Cohamacʉ ya wʉhʉpʉ pʉaro mʉa Cohamacʉre sinia wahaha. Cʉ̃iro fariseo curua macariro jiha. Pairo pʉhtoa yare wapa na cohtariro jiha. \v 11 à yoa fariseo curua macariro sehe wahcãrʉcʉ sʉ, õ sehe ni yahuha Cohamacʉre: “Cohamacʉ, yʉhʉ paina yare mahñopea mehne nariro, ñano yoariro, paina namosãnumia mehne wʉana tiriro ne jieraja. Paina yoaro sehe ñariro jieraja. Ahriro wapa na cohtariro yoaro sehe ñariro ne jieraja yʉhʉ. à jicʉ mʉhʉre ‘Noana’, nija Cohamacʉ. \v 12 Yʉhʉ somanaripe pʉa dachore ne chʉeraja, mʉ yare yoacʉ tacʉ. Tuhsʉ jipihtia dohse jiape yʉ wapataa cʉ̃hʉre mahano (diezmo) wa mʉjaja yʉhʉ mʉhʉre ño payocʉ”, niha fariseo curua macariro Cohamacʉre. \v 13 à yoa wapa na cohtariro sehe yoa cureropʉ muhri yo dʉcʉ sʉ, mʉanopʉre ñʉ mʉoeraha. à ñʉ mʉoeraro, to pẽbuhui cjãroca õ, õ sehe ni siniha Cohamacʉre: “Cohamacʉ, yʉhʉ ñaare yoariro jija. à jicʉ mʉhʉ pja ñʉga yʉhʉre”, niha tiro Cohamacʉre. \v 14 Mʉsare niita nija. Ahriro wapa na cohtariro sehe Cohamacʉ to ñʉchʉ buhiri marieriro to ya wʉhʉpʉ tjuaa wahaha. Wiho mejeta pairo fariseo curua macarirore “Mʉ ñaa buhirire cohãhi”, nieraha Cohamacʉ. “Yʉhʉ noariro waro jija”, ni tʉhoturirore Cohamacʉ bʉoro dahrerohca. Wiho mejeta “Yʉhʉ ñaare yoariro jija. à jicʉ tíre tuaro cahyaja” nirirore Cohamacʉ wahchechʉ yoarohca tiro sehere —niha Jesu. \s1 Macanacã ya cjihtire Cohamacʉre sini payoha Jesu \r (Mt 19.13-15; Mr 10.13-16) \p \v 15 à yoa masa ti pohnare wihãinacãre Jesure ña payo dutia ta, to cahapʉ na wihimaha. Ti ã yoachʉ ñʉa Jesu buheina tinacãre na wihiinare tuhtiha. \v 16 Ti ã tuhtichʉ ñʉno Jesu wihãinacãre pjirocaha to cahapʉ. Pjiroca tuhsʉ õ sehe niha tiro to buheinare: \p —Macanacã yʉ cahapʉ tajaro. “To cahai wahaena tjiga”, niena tjiga tinacãre. Tinacã Cohamacʉre ti pʉhtoro tʉhotura. Pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiina ahrinacã yoaro sehe tʉhotuina baro dihta jira. \v 17 Potocã niita nija mʉsare. Ahrinacã Cohamacʉ ti pʉhtoro cjihtore cahmana. Ti yoaro seheta mʉsa cʉ̃hʉ Cohamacʉ mʉsa pʉhtoro cjihtore cahmaerana, pʉhtoro Cohamacʉ to noano sʉho jihtina ne jisi mʉsa —niha Jesu. \s1 Pache pʉro Jesure sinitu ñʉha \r (Mt 19.16-30; Mr 10.17-31) \p \v 18 To ã niri baharo judio masa pʉhtoa mehne macariro Jesure õ sehe ni sinitu ñʉha: \p —¿Ne noariro, buheriro, jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne ji duacʉ, dohse yoaihcari yʉhʉ? —niha tiro. \p \v 19 To ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —¿“Noariro”, ni pisujari mʉhʉ yʉhʉre? Noariro sehe Cohamacʉ dihta jira. \v 20 Ahri Cohamacʉ dutiare masina mʉhʉ. “Numia mehne ñano yoaecʉ tjiga. Masare wajãecʉ tjiga. Yacaecʉ tjiga. Mahñoa mehne pairore yahusãecʉ tjiga. Mʉ pʉcʉsʉmare ño payoga”, ni dutira Cohamacʉ —niha Jesu. \p \v 21 To ã nichʉ tiro Jesure õ sehe ni yʉhtiha: \p —Tíre jipihtiare yʉ wahma wahmʉa tariro jiipʉta yʉhdʉrʉcaera tihi yʉhʉ —niha tiro. \p \v 22 To ã nichʉ tʉhoro, Jesu tirore õ sehe ni yahuha: \p —Mahanocã dʉhsara mʉhʉre mʉ yoa pahñohto. Jipihtiare mʉ yare duai wahaga. à yoacʉ jipihtia mʉ wapatari niñerure pjacʉoinare waga. Mʉ ã yoachʉ pjíro mʉ wapataa mʉanopʉ, Cohamacʉ cahapʉ jiyuahca. Mʉ ã yoari baharo yʉhʉ mehne macariro cjihto taga —niha Jesu tirore. \p \v 23 To ã nichʉ tʉhoro tiro sehe payʉ pache cjʉariro jiro tíre pjacʉoinare wa duaeraro, tuaro cahya, wahaa wahaha. \v 24 To ã cahyachʉ ñʉno Jesu õ sehe ni yahuha painare: \p —Pache pʉa Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jiropʉre ti wahachʉ basioera curera. \v 25 Camello sehe awicã copacãre to sãa nuhri wijaa duachʉ basioerara. To ã jiro yʉhdoro pache pʉro pʉhtoro Cohamacʉ noano to sʉho jiropʉre to waha duachʉ nu mijobiara —niha Jesu. \p \v 26 To ã nichʉ tirore tʉhoina õ sehe niha: \p —Cue, mʉ nino seheta potocã jichʉ, ne cʉ̃iro masʉno Cohamacʉ cahapʉ waha masieraboca —niha tina Jesure. \p \v 27 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Masa ti basi ti mʉ sʉro yʉhdʉ masierara. Wiho mejeta Cohamacʉ sehe masare pichacapʉ wahaborinare yʉhdo masina. Tiro jipihtiare noano yoa masi pahñoriro jira —niha Jesu tinare. \p \v 28 To ã nichʉ Pedro tirore õ sehe niha: \p —Tʉhosiniga. Sã sehe jipihtia sã yare cũnocaa tii mʉhʉ mehne wahana —niha tiro Jesure. \p \v 29 To ã nichʉ Jesu õ sehe niha: \p —Potocã mʉsare niita nija. Mʉsa Cohamacʉ yare yoana tana mʉsa wʉhʉsere, mʉsa namosãnumiare, mʉsa bahanare, mʉsa pʉcʉsʉmare, mʉsa pohnare cũnocarina jina, pjíro wapatanahca mʉsa mipʉre. \v 30 Mʉsa cũriro yʉhdoro wapatanahca. à jina mʉsa yariari baharo jipihtia dachoripe Cohamacʉ mehne jirucunahca mʉsa —niha Jesu tinare. \s1 Pari turi Jesu to yariahtore, to masa wijaahtore yahuha \r (Mt 20.17-19; Mr 10.32-34) \p \v 31 à yoa Jesu doce to buheinare ti sahsero naaha. à naano tinare õ sehe ni yahuha: \p —Tʉhoga yʉhʉre. Mipʉre mari Jerusalẽpʉ wahana nija. Tópʉ yʉhʉre masʉnore Cohamacʉ warocarirore Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri panopʉ ti yahuriro cjiro seheta paina ã yoaahca yʉhʉre. \v 32 Tópʉ masa yʉhʉre ñahaa, judio masa jieraina sehere waahca yʉhʉre. Yʉhʉre ti wari baharo tina yʉhʉre bʉjʉpe, ñano ni, yʉhʉre chahcho puti sihõahca. \v 33 Tuhsʉ, yuta dari mehne tjana tuhsʉ wajãahca yʉhʉre. Ti ã wajãri baharo tia dacho wahaboroi masa wijaaihca yʉhʉ —niha Jesu tinare. \p \v 34 To ã nichʉ to buheina to yahuare noano tʉho ñahaeraha. Cohamacʉ tíre tinare noano tʉho ñahachʉ yoaerasiniha. \s1 Capari ñʉerarirore ñʉchʉ yoaha Jesu \r (Mt 20.29-34; Mr 10.46-52) \p \v 35 à yoa Jesu cʉ̃hʉ Jericó wama tiri maca cahacãpʉ sʉha. Tói capari ñʉerariro maha dʉhtʉ cahai duji, niñerure sinino niha. \v 36 à jiro masa payʉ to cahai ti yʉhdʉachʉ tʉhoro tiro sinituha tinare: \p —¿Dohse yoaa payʉ masa yʉhdʉjari? —ni sinituha tiro. \p \v 37 —Jesu Nazare macariro waharo nina —ni yahuha paina tirore. \p \v 38 Ti ã ni yahuchʉ tʉhoro tiro õ sehe ni sañurucuha: \p —Jesu, Davi cjiro panamino masare yʉhdohtiro, yʉhʉre pja ñʉga —ni sañurucuha Jesure. \p \v 39 To ã nichʉ to pano waha mʉhtaina sehe, “Dihta mariahga”, ni tuhtiha tirore. Ti ã ni tuhtipachʉta tó pano to sañurucuriro yʉhdo curero sañurucu namoha tjoa: \p —Davi cjiro panamino masare yʉhdohtiro, yʉhʉre pja ñʉga —ni sañurucuha tiro. \p \v 40 To ã ni sañurucuchʉ tʉhoro, Jesu sehe tjuarʉcʉ sʉ, “Pjirocaga tirore”, niha. To ã nichʉ tina sehe capari ñʉerarirore pji wahcãha. Ti ã pji wahcãchʉ tiro Jesu cahapʉ to sʉchʉ Jesu sehe tirore õ sehe ni sinituha: \p \v 41 —¿Dohse yʉ yoachʉ cahmajari mʉhʉ? —niha Jesu tirore. \p —Yʉ pʉhtoro, yʉhʉre ñʉchʉ yoaga —ni yʉhtiha capari ñʉerariro. \p \v 42 —Ñʉga. Yʉhʉre wacũ tuacʉ, noariro wahara mʉhʉ —niha Jesu tirore. \p \v 43 To ã nichʉta capari ñʉerariro ñʉa wahaha. à noariro waharo, tiro Jesu mehne waha, “Cohamacʉ tuariro jira”, niha tiro. à jia masa payʉ capari ñʉerariro to ñʉchʉ ñʉa “Cohamacʉ noariro, tuariro jira”, niha tina cʉ̃hʉ. \c 19 \s1 Zaqueo Jesure piti bocaha \p \v 1 à yoa Jesu Jericópʉ sʉ, tí macapʉ yʉhdʉ wahcãno taro niha. \v 2 Pache pʉro Zaqueo wama tiriro pʉhtoa ya cjihtire wapa na cohtaina pʉhtoro tói jiha. \v 3 à jiro tiro Jesure “¿Diro baro jicari?” ni ñʉ masino taro Jesure ñʉ duamaha. à to ñʉ duapachʉta yahparirocã to jichʉ masa payʉ tirocãre dʉcataha. \v 4 à jiro tiro masare mʉroca yʉhdʉa waha, sicómoro wama tidʉ yucʉcʉpʉ mʉjaha Jesure ñʉno taro. Baharo curero tʉ cahai Jesu yʉhdʉaro taro niha. à jiro Zaqueo tʉi cohtaro niha. \v 5 To ã cohta pisaro watoi Jesu sehe tʉ dahpotoi sʉrʉca, Zaqueore ñʉroca mʉo, tirore õ sehe niha: \p —Zaqueo mipʉre mʉ wʉhʉi tjuasiniihtja yʉhʉ. à jicʉ cjero duji taga —niha Jesu tirore. \p \v 6 To ã nichʉ Zaqueo sehe soaro mehne duji ta, tuaro wahchea mehne to wʉhʉpʉ pji wahcãha Jesure. \v 7 To ã ni piti bocachʉ ñʉa, jipihtina masa ti basi õ sehe ni durucuha: \p —Ahriro Jesu ñaare yoariro ya wʉhʉpʉ tinino waha duara —ni durucuha jipihtina ti basi. \p \v 8 Zaqueo sehe piti boca tuhsʉ tói ducu, Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Pʉhtoro tʉhoga yʉhʉre. Jipihtia yʉ yare dacho macai pjacʉoinare waihtja. à jicʉ yʉhʉ pairore cien niñeru tʉrire mahño mariro jicʉ, cuatro cientos niñeru tʉrire wapa bui payoihtja tirore —niha Zaqueo Jesure. \p \v 9 To ã nichʉ Jesu sehe õ sehe ni yahuha tirore: \p —Michare mʉhʉre mʉ wʉhʉi jiina cʉ̃hʉre pichacapʉ wahaborinare Cohamacʉ yʉhdo tuhsʉra. Mʉhʉ cʉ̃hʉ Abrahã cjiro coyeiro jira. \v 10 Yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro pichacapʉ wahaborinare macai tai nii. Tópʉ wahaborinare noano yʉhdoi tai nii —niha Jesu Zaqueore. \s1 Niñeru tʉri uru tʉri quitire yahuha Jesu \r (Mt 25.14-30) \p \v 11 à yoa tirore tʉhoinare Jesu paye quiti mehne piti dahre yahuha. Mahanocã dʉhsaha Jerusalẽpʉ to sʉhto. à jia tirore tʉhoina õ sehe ni tʉhotuha: “Pʉhtoro Cohamacʉ mipʉre sʉho ji dʉcaro taro nina”, ni tʉhotuha tina. \v 12 Ti ã ni tʉhotuchʉ Jesu õ sehe ni yahuha tinare: \p —Cʉ̃iro pʉhtoro sãahtiro to ya yahpa macaina bui pʉhtoro jihtiro yoaropʉ waharo taro niha. Tópʉre to sʉchʉ ñʉno ti bui pʉhtoro tirore pʉhtoro sõno taro niha. Pʉhtoro sãahtiro ya maca macaina bui pʉhtoro sõno taro niha tirore. Baharo to ya wʉhʉpʉ tju wihiro taro niha. \v 13 Wahmanore to wahahto pano pʉhtoro diez dahra cohtainare pjirocaha. à pjirocaro, tiro tinare cãinare típe tʉri niñeru tʉri wapa bʉjʉa tʉri uru tʉrire waha. Wa tuhsʉ, õ sehe ni yahuha tinare: “Yʉhʉ yʉ mariachʉ ahri niñeru mehne mʉsa wapata namohtire macaga”, niha tiro dahra cohtainare. \v 14 Pʉhtoro sãahtiro to jipachʉta to ya maca macainata tirore cahmaeraha. à cahmaeraa, ti warocahtinare tirore pʉhtoro sõhtirore yahu dutia warocaha. “Ahriro sã pʉhtoro jichʉ cahmaeraja sã”, niha tina ti yahu duti warocaina sehe. \v 15 à ti cahmaerapachʉta baharo ti pʉhtoro sãaha tiro. à pʉhtoro sãa tuhsʉro tiro to wʉhʉpʉ tjua taha. à tju wihiro tiro dahra cohtainare to niñeru mehne ti wapata namoare masino taro, tinare pjirocaha. \v 16 To pjirocari baharo, wihi mʉhtariro tirore yahuha: “Pʉhtoro mʉ niñeru tʉ, yʉhʉre mʉ wari tʉ mehne diez tʉri wapata namohi yʉhʉ”, niha dahra cohtariro to pʉhtorore. \v 17 “Noano yoari jire mʉhʉ. Mʉhʉ noariro dahra cohtariro jira. Mʉhʉ mahanocã mehne yʉ dutiriro seheta yoa pahñoriro jicʉ mipʉ diez macari macaina ti pʉhtoro cjihto wahaihca mʉhʉ”, niha pʉhtoro dahra cohtarirore. \v 18 To baharo wihiriro tiro mehne macariro õ sehe niha: “Pʉhtoro, mʉ niñeru tʉ, yʉhʉre mʉ wari tʉ mehne cinco tʉri wapata namohi yʉhʉ cʉ̃hʉ”, ni yahuha to pʉhtorore. \v 19 “Cinco macari macaina pʉhtoro cjihto wahaihca mʉhʉ”, niha pʉhtoro tirore. \v 20 To ã niri baharo pairo dahra cohtariro wihi, õ sehe ni yahuha: “Pʉhtoro, mʉ niñeru tʉ õi jira. Suhtiro cahsaro mehne coma, tí tʉre wihbohi. \v 21 Mʉhʉ tuaro dahra dutiriro jira. Paina yare mana mʉhʉ. Tuhsʉ, tuaro dahra dutiriro jicʉ dahraerariro jipacʉta mʉhʉ paina ya dahrari wapare nana. à yoa toaerariro jipaihta dichare nariro jira mʉhʉ. à jicʉ mʉhʉre cui nihi”, niha to pʉhtorore “Wapataerahi yʉhʉ”, ni yahuro. \v 22 “Mʉhʉ ã nicʉ ñano yoariro jira mʉhʉ. Yʉhʉre mʉ ã niri buhiri mʉhʉre buhiri dahreihtja yʉhʉ. Yʉhʉ mʉhʉre tuaro dahra dutiriro yʉ jichʉ masina mʉhʉ. Paina yare yʉ nachʉ toaerariro jipai dichare nariro yʉ jichʉ masina mʉhʉ. \v 23 Yʉ ã jiriro jichʉ ñʉpacʉta ya tʉre niñeru wihbori wʉhʉpʉ cũerare mʉhʉ. Tíre ti wasori wapa wapata namoboa mʉhʉ. ¿Dohseacʉ ã yoaerari mʉhʉ? Tíre mʉ yoachʉ tju wihicʉ wapata namoboa yʉhʉ”, niha ti pʉhtoro. \v 24 à ni tuhsʉ tiro cahai ducuinare dutiha: “Niñeru tʉre maga tirore. Diez tʉrire cjʉarirore waga”, niha pʉhtoro. \v 25 To ã nichʉ tina sehe õ sehe ni yahuha tirore: “Pʉhtoro, diez tʉri cjʉariro payʉ cjʉa tuhsʉra”, niha tina. \v 26 Ti ã nichʉ pʉhtoro õ sehe ni yʉhtiha: “Mʉsare niita nija. Jipihtina cjʉainare wa namoihtja. Cjʉaerariro sehere mahanocã to cjʉapachʉta tíre maihtja. \v 27 Mipʉ pinihta yʉhʉre ñʉ tuhtiinare yʉhʉre ti pʉhtoro ji dutierainare yʉ cahai na tahga. à yoana yʉ ñʉrocaroi wajãga tinare”, niha pʉhtoro dahra cohtainare —ni buheha Jesu. \s1 Jerusalẽpʉ sʉha Jesu \r (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Jn 12.12-19) \p \v 28 à ni tuhsʉ Jesu paina pano Jerusalẽpʉ wahaha. \v 29 à yoa tina Jerusalẽpʉ ti sʉhto panocã tʉ̃cʉ Olivo wama tidʉ dʉhtʉ cahai jiri maca Betfagé wama tiri maca cahai, ã jichʉ Betania wama tiri maca cahai sʉ mʉhtaha. Tí macari pʉa maca cahai Jesu sʉro, to buheina pʉarore warocaro taro, õ sehe ni yahu quihõha: \p \v 30 —Sí macapʉ burrocãre nana wahaga. Tópʉ sʉna, burrocãre ti dʉhte daporirocãre boca sʉnahca. Tiro ne cʉ̃iro ti pisamahnoerarirocã jica. Tirocãre bocana, yuta dare pjã, na tabasaga yʉhʉre. \v 31 Tirocãre mʉsa pjãchʉ ñʉno, cʉ̃iro dohse jiriro “¿Dohse yoana tana burrocãre dʉhte dapori dare pjãjari mʉsa?” to nichʉ tʉhona õ sehe ni yʉhtiga tirore: “Mari pʉhtoro burrocãre cahmarocasinire”, ni yahuga tirore —ni yahu duti warocaha to buheina pʉarore. \p \v 32 To ã nichʉ tina pʉaro sehe to niriropʉ sʉha. Ti ã sʉchʉ jipihtia Jesu to niriro seheta wahaha. \v 33 à jia tina tirocãre ti pjãchʉ ñʉa tirocã pʉa tinare õ sehe ni sinituha: \p —¿Dohse yoana tana burrocãre dʉhte dapori dare pjãjari mʉsa? —ni sinituha tina. \p \v 34 —Mari pʉhtoro burrocãre cahmarocasinire —ni yʉhtiha tina. \p \v 35 à ni yahu tuhsʉ tirocãre Jesu cahapʉ na sʉha. Na sʉ tuhsʉ ti bui sãa suhtire tirocã bui pjũpaha payo tuhsʉchʉ ñʉ, Jesu sehe tirocã bui to mʉja pjachʉ yoadohoha tina. \v 36 Jesu tirocã bui to pisachʉ to wahahto pano masa ti bui sãa suhtire tjuwe na, to wahahti mahai saño cũ mʉhtaha, Jesure ño payoa. \v 37 Tina Jerusalẽ cahacãpʉ sʉ, Olivo wama tidʉi dujiari mahapʉ sʉha. Tópʉ Jesu to buhechʉ tʉhoina payʉ jipihtia Cohamacʉ tuaa mehne to yoa ñorire, noaa to yoarire ti ñʉri cjirire wacũa, Cohamacʉre “Noariro, tuariro jira”, ni sañurucuha. à yoa Cohamacʉre ño payoa, õ sehe ni sañurucuha: \p \v 38 —Ahriro Cohamacʉ to warocariro, mari pʉhtoro noano jijaro. Mʉano macaina noano jijaro. Mʉano macariro Cohamacʉ, mʉhʉ tuariro waro jira —ni ño payoha tina. \p \v 39 Ti ã nichʉ tʉhoa fariseo curua macaina mahainacã ti watoi jiina Jesure õ sehe ni yahuha: \p —Buheriro, mʉ buheinare dihta mariea dutiga —niha tina. \p \v 40 —Mʉsare niita nija. Tina ti sañurucuerachʉ tãa peri sehe sañurucuboa —niha Jesu fariseo curua macainare. \p \v 41 à ni tuhsʉ Jesu Jerusalẽ cahacãpʉ sʉ, tí macare ñʉrocaro, tiiha. \v 42 Õ sehe niha tiro: \p —Jerusalẽ macaina mipʉ pinihtare mʉsare pichacapʉ wahaborinare Cohamacʉ to yʉhdohtore mʉsa masichʉ noa yʉhdʉaboa. à jipachʉta mipʉre mʉsa tíre ne tʉho duaerare. à jiro Cohamacʉ tíre mʉsare masi dutierare. \v 43 Mʉsare ñʉ tuhtiina mʉsa jiri macare soroahca. à yoaa mʉsare tina wijaaro wasi. \v 44 Tí pjata tina mʉsa ya macare cohã pahñoahca. Mʉsa cʉ̃hʉre wajãahca. Mʉsare ñʉ tuhtiina noano cohã pahñoahca mʉsa ya macare. Cohamacʉ pichacapʉ wahaborinare mʉsare to yʉhdohtore mʉsa masi duaerare. Mʉsa masi duaerari buhiri mʉsare ñʉ tuhtiinare Cohamacʉ mʉsare cohã dutirohca —niha Jesu Jerusalẽ macainare. \s1 Cohamacʉ wʉhʉpʉ Jesu sʉha \r (Mt 21.12-17; Mr 11.15-19; Jn 2.13-22) \p \v 45 à yoa Jerusalẽpʉ sʉro, Jesu Cohamacʉ wʉhʉpʉ sãa wahaha. à yoaro pache duainare tí wʉhʉpʉ jiinare boca sʉro, tinare cohã wionocaha. \v 46 Õ sehe niha tiro tinare: \p —Õ sehe nina Cohamacʉ yare ti joari pũi: “Yʉ wʉhʉ Cohamacʉ mehne durucuri wʉhʉ wama tirohca”, niha to yare ti joari pũi. To ã nipachʉta mʉsa sehe ahri wʉhʉi duana, mʉsa basi cahma yacara mʉsa —niha Jesu. \p \v 47 à yoa dachoripe Cohamacʉ wʉhʉpʉ Jesu buheha. à jia sacerdotea pʉhtoa, judio masare buheina, masa pʉhtoa cʉ̃hʉ tirore ti wajãhti cjihtire wacũ macaha. \v 48 Masa jipihtina tirore ã tʉhorucua, to buheare noano tʉho nʉnʉina jiha. Ti ã noano tʉho nʉnʉchʉ ñʉa, Jesure wajã duaina sehe tirore ti wajãhtire bocaerasiniha. \c 20 \s1 Sacerdotea pʉhtoa, judio masare buheina, bʉcʉna mehne Jesure sinitu ñʉha \r (Mt 21.23-27; Mr 11.27-33) \p \v 1 Pa dachoi Cohamacʉ wʉhʉi Jesu masare noaa buheare buhero niha. To ã buhechʉ sacerdotea pʉhtoa, judio masare buheina, bʉcʉna mehne tiro cahapʉ wihia, tirore õ sehe ni sinitu ñʉha: \p \v 2 —Yahuga sãre. ¿Dohseacʉ canʉre ã yoari mʉhʉ? ¿Noa mʉhʉre tíre ã yoa dutiri? —niha tina Jesure. \p \v 3 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha tinare: \p —Mʉsa sehere sinitu mʉhtaihtja. Yahuga yʉhʉre. \v 4 ¿João masare to bautisachʉ diro baro sehe tirore bautisa dutia tiari, mʉsa tʉhotuchʉ? ¿O Cohamacʉ dutiera tiari? ¿O masa sehe dutia tiari, mʉsa tʉhotuchʉ? —ni sinituha Jesu tinare. \p \v 5 To ã nichʉ tina sehe ti basi õ sehe niha: \p —¿Dohse ni yʉhtinahcari mari? “Cohamacʉ Joãore dutia tiri jire”, mari nichʉ, “¿Dohseana Cohamacʉ Joãore to dutipachʉta tirore tʉho duaerari mʉsa?” niboca Jesu marine. à jina “Cohamacʉ Joãore dutia tiri jire”, ni yʉhti masieraja mari. \v 6 Ahrina masa sehe “Potocãta João Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jira”, ni tʉhotura tina. à ni tʉhotua “João to bautisachʉ Cohamacʉ tirore dutierari jire”, mari nichʉ tʉhoa marine tãa mehne docaboca masa. à jina tí cʉ̃hʉre yahu masieraja mari —ni durucuha tina ti basi. \p \v 7 à ni durucu tuhsʉa tina Jesure õ sehe ni yʉhtiha: \p —Joãore bautisa dutirirore sã masieraja —niha tina. \p \v 8 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Tí pja pinihta yʉhʉ cʉ̃hʉ mʉsa sinitu mʉhtarire yahueraja mʉsare. Ahrire yʉ yoarire dutirirore yahueraja mʉsare —niha tiro tinare. \s1 Ñaina dahra cohtaina quitire yahuha Jesu \r (Mt 21.33-44; Mr 12.1-11) \p \v 9 à yoa Jesu to tʉhotua mehne piti dahre õ sehe ni buhe dʉcaha masare: \p —Wese pʉro se dari cjihtire toaha. Toa tuhsʉ, tí wesere painare cʉ̃ bʉhʉsehe coa pahma cũha. Pahma cũno tí wesere tinare ñʉ wihbo dutiha. à duti tuhsʉ pa yahpapʉ waha, yoari pja bajueraha. \v 10 Tuhsʉ, se ñiri pja jichʉ wese pʉro to cahamacʉnore wesere ñʉ wihboina cahapʉ warocaha. Wese macaa to toaa dichare to ya coa macaare na dutiro warocamaha. à jia ñʉ wihboina sehe to cahamacʉnore wiho piti boca cjãnocaha tirore. à cjãnocaa, tina tirore dichare waerapahta tjuaa dutiha tirore. \v 11 à jiro wese pʉro pairo to cahamacʉnore tí wese macaa toaa dichare na dutiro warocamaha tjoa. à jia wesere ñʉ wihboina tiro cʉ̃hʉre cjã, ñano yoaha. à yoa tuhsʉ tirore tí dichare waerapahta tjuaa dutiha tjoa. \v 12 Tirore ti ã yoari baharo wese pʉro pairo cahamacʉnore warocamaha tjoa. To ã warocachʉ ñʉa, wesere ñʉ wihboina sehe tiro cʉ̃hʉre cami dahre, tí wese dʉhtʉ cahai cohãnocaha tirore. \p \v 13 ’Ti ã yoari baharo wese pʉro õ sehe ni tʉhotumaha: “¿Dohse yoaihcari yʉhʉ? Õ sehe yoaihtja. Yʉhʉ yʉ macʉre yʉ cahĩrirore warocaihtja. Tina tirore ño payoboca”, ni tʉhotumaha wese pʉro sehe. \v 14 à jia to macʉnore to warocarirore to sʉchʉ ñʉa ñʉ wihboina sehe ti basi õ sehe ni durucuha: “Ahriro wese pʉro macʉno jira. Baharo ahri wesere cjʉahtiro jira. Tirore wajãjihna. Mari ã yoachʉ ahri wese mari ya wese tjuarohca”, nimaha tina ti basi. \v 15 à ni tuhsʉa wese pʉro macʉnore wese dʉhtʉ cahai cohã, wajãnocaha tirore. ¿Ti ã yoachʉ ñʉno dohse yoarohcari wese pʉro wesere ñʉ wihboinare? —niha Jesu. \p \v 16 —Tiro wesere ñʉ wihboinare wajãno taro, paina sehere wesere ñʉ wihbo dutirohca —ni yʉhtiha Jesu to basi. \p To ã nichʉ tʉhoa masa sehe õ sehe niha: \p —Marine ã wahaero tjijaro —niha tina. \p \v 17 Ti ã nichʉ Jesu sehe tinare õ sehe ni sinituha: \p —¿Cohamacʉ yare ti joari pũre õ sehe ni durucua, dohse nino nijari, mʉsa tʉhotuchʉ?: \q1 “Ahriro Cristo tãca yoaro seheta jira. \q1 Tãcare wʉhʉ dahreina ti cohãno seheta masa tirore cohãahca. \q1 Ti ã yoapachʉta mipʉre wʉhʉ dahreina wʉhʉre yoaa ti cũ mʉhtari tãcare ti cũno seheta Cohamacʉ tirore pʉhto sõhre”, \m ni joaha. \v 18 Jipihtina tia tãca bui bora pjainare payʉ dihicã peri yihsorohca tia tãca. Tuhsʉ, tia tãca masʉno bui bora pjaro, tahãnocanohca tirore. à tahãno to pjacʉ cjirore daa manaricã wahachʉ yoarohca. (Tó seheta yʉhʉre cahmaeraina, yʉ buhiri dahrehtina ñano yʉhdʉahca) —niha Jesu. \s1 Pʉhtoa ya wapare paina sinituha Jesure \r (Mt 21.45-46; 22.15-22; Mr 12.13-17) \p \v 19 To ã nichʉ tʉhoa judio masare buheina sacerdotea pʉhtoa cʉ̃hʉ, “Jesu wesere ñʉ wihboina quiti mehne marine tuhtiro nina”, ni tʉhotuha tina. à ni tʉhotua tina Jesure ñaha duamaha. à ñaha duapahta tina masare cui niha. \v 20 à cuia, Jesure ti ñahahtí pjare cohtasiniha tina. à jia tina quihõno yoaina yoaro sehe ji mahño dutiha painare. To ñano ni yʉhtichʉ yoa duaa nimaha tirore yahusã duaa. à jia Jesure sinitu dutia warocaha mahñoinare. Jesu ñano to ni durucuchʉ tʉhoa tí yahpa macaina bui pʉhtorore peresu yoa dutia taa nimaha. \v 21 à jia tina Jesure mahño cũ õ sehe ni sinitu ñʉmaha: \p —Buheriro, potocã durucuriro, mahñoa marieriro mʉ jichʉ sã masija. à jicʉ wiho jiinare, pʉhtoa cʉ̃hʉre cʉ̃no potori yoara mʉhʉ. Mʉhʉ Cohamacʉ yare potocã mʉ buhechʉ cʉ̃hʉre sã masija. \v 22 Yahuga sãre. ¿Ne, Roma macarirore jipihtina bui pʉhtorore gobierno macaare marine waparo cahmajari, mʉ tʉhotuchʉ? ¿Mari dutia wapa dutijari, mʉ tʉhotuchʉ? —ni sinituha tina Jesure. \p \v 23 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu ti ñano yoa duaare masino, tinare õ sehe ni yʉhtiha: \p \v 24 —Mipʉre niñeru tʉre na tahga. Tí tʉre ñʉjihna —niha. \p Tí tʉre ti na wihichʉ ñʉno õ sehe niha Jesu: \p —¿Diro baro masʉ wahãjari ahri tʉre? ¿Diro baro wama wahãjari? —niha Jesu tinare. \p —César, masa bui pʉhtoro jiriro ya masʉ, to wama cʉ̃hʉ wahãna —ni yʉhtiha tina. \p \v 25 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahuha: \p —Tí pja pinihta masa bui pʉhtoro yare tiro sehere waga. Cohamacʉ yare Cohamacʉ sehere waga —niha Jesu tinare. \p \v 26 à to noano yʉhtichʉ, masa ti ñʉrocaroi Jesure ñano ni durucuchʉ yoa masieraha tina. à jia Jesu yʉhtiare tʉhoa, tina cʉaa waha, dihta mariea wahaha. \s1 Saduceo curua macaina Cohamacʉ to masoare sinituha Jesure \r (Mt 22.23-33; Mr 12.18-27) \p \v 27 à yoa mahainacã saduceo curua macaina Jesu cahapʉ wihiha. “Cohamacʉ yariainare masosi”, ni tʉhotuina jiha saduceo curua macaina. à jia tina õ sehe niha tirore: \p \v 28 —Buheriro, õ sehe ni buhea tiha Moise cjiro: “Cʉ̃iro to wahmino namo tiriro pohna mariaparota to yariachʉ ñʉno to bahʉrore to wahmino namono cjirore nʉoano cahmana. à yoaro to wahmino mʉnano to pohna tiboro seheta pohna tiro cahmana to bahʉrore. à jia to pohna to wahmino mʉnano pohna yoaro sehe jiahca”, ni joaa tiha Moise cjiro —niha tina. \p \v 29 Tíre ni tuhsʉ ahri quitire yahu namoha tjoa Jesure: \p —Cʉ̃iro masʉno jiha. Seis to bahana jiha. Ti wahmino sehe namo ti, pohna marieriro yariaa wahaha. \v 30 à jiro pairo to bahʉro cʉ̃hʉ to wahmino namono cjirore nʉoaha. To ã nʉoari baharo to wahmino yoaro seheta pohna mariaparota tiro cʉ̃hʉ yariaa wahaha. \v 31 à jiro ahriro bahʉro cʉ̃hʉ to wahmino mʉnano yoaro seheta pohna mariaparota yariaa wahaa. à dihta wahaha cʉ̃iro pohna waro. Ne pohna mariapahta yaria pihtia wahaha. \v 32 Ti namono cjiro cʉ̃hʉ ti baharota yariaa wahaha. \v 33 ¿Ne Cohamacʉ jipihtinare yariaina cjirire to masochʉ diro namono sehe jibocari ticoro pototi? Tina jipihtina ticorore namo tirina cjiri jiha. ¿Ã jiro diro baro namono jirohcari? —ni sinituha tina. \p \v 34 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Mipʉ macaina wamomaca dʉhtera. \v 35 Ti ã dʉhtepachʉta paina sehe pa turu macaina sehe ã jierara. Paina mʉare, numia cʉ̃hʉre to yainare Cohamacʉ ñaa marieina jichʉ yoarohca. Tina ti yariari baharo masa mʉjaahca. à yoa tina tópʉ wamomaca dʉhterara. \v 36 à jia tina anjoa yoaro seheta ne yariasi. Tina Cohamacʉ to masorina jia, Cohamacʉ pohna jira. \v 37 Mipʉre yariarina cjiri ti masa wijaahto sehere mʉsare yahuihtja. Tíre Moise cjiro noano yahu pahñoa tiha. To mahadʉcã jʉ̃ri quitire õ sehe ni yahua tiha tiro: “ ‘Yʉhʉ Abrahã, Isaa, Jacobo ti pʉhtoro tjija’, ni yahure Cohamacʉ yʉhʉre”, ni joaa tiha Moise cjiro. \v 38 Ti yariari baharo “Ti pʉhtoro tjija”, ni yahua tiha Cohamacʉ. à niparota yariarina cjiri pʉhtoro jierara Cohamacʉ. “Ti pʉhtoro tjija”, to nia mehne catiina ti jichʉ masija mari. Tiro catiina pʉhtoro jira. Jipihtina masa catira Cohamacʉ to ñʉchʉ —niha Jesu tinare. \p \v 39-40 To ã nichʉ tina sehe pari turi Jesure sinitu duaeraha. à jia mahainacã judio masare buheina õ sehe niha: \p —Buheriro, mʉhʉ noano yʉhtihre —niha tina Jesure. \s1 ¿Diro baro coyeiro jijari Cristo? \r (Mt 22.41-46; Mr 12.35-37) \p \v 41 Baharo Jesu õ sehe ni yahuha tinare: \p —“Cristo Davi cjiro panamino jirohca”, ni buhera paina. ¿Dohse yoa tina ã ni buhejari? \v 42 Davi cjiro to basi Salmopʉ to joari tjupʉ õ sehe ni joaa tiha: \q1 “Cohamacʉ yʉ pʉhtorore õ sehe nire: ‘Õi yʉ poto bʉhʉsehei dujiga. \q1 \v 43 à jicʉ mʉhʉre ñʉ tuhtiinare mʉhʉre yʉhdʉrʉcabasaihca yʉhʉ’, nire Cohamacʉ yʉ pʉhtorore”, \m ni joaa tiha Davi cjiro. \v 44 à ni joaro Davi cjiro pʉhtoro tiha Cristore. Davi cjiro Cristo ñʉchʉno cjiro jiparota Cristore pʉhtoro tiha. ¿Davi cjiro Cristo ñʉchʉno cjiro jiparota dohse jiro baro tiro pʉhtoro tiari Cristore? —ni yahuha Jesu. (Cristo sehe Davi cjiro pʉhtoro jira.) \s1 Judio masare buheina ti ñaa yoaare yahuha Jesu \r (Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 11.37-54) \p \v 45 Masa payʉ Jesure ti tʉhoro watoi Jesu sehe to buheinare õ sehe ni yahuha: \p \v 46 —Mari judio masare buheina ti ñaa yoaare ñʉna noano wacũ masiga. à jina ti yoaro sehe yoaena tjiga. Tina yoaa suhti sãa, masa ti ñʉrocaroi majarea, pache duaropʉ paina pʉhtoare noano ño payo ti sinino sehe ti piti bocasinichʉ cahmana tina. à cahmaina jia, tina mari judio masa buhea wʉhʉsei noaa dujia dihtare bese duji duara. Tuhsʉ, bose nʉmʉ jichʉ tó cʉ̃hʉre noaa dujia dihtare cahmana. \v 47 Tina wapewahya numia ya wʉhʉsere ti ya cʉ̃hʉre mana tí numiare. à yoaina jia, tina masa ti ñʉrocaroi yoari pja Cohamacʉre sinimana masare ñʉ dutia. Ti ã yoachʉ tinare Cohamacʉ pjíro buhiri dahrerohca —niha Jesu tinare. \c 21 \s1 Wapewahyoro Cohamacʉ wʉhʉi to warire yahuha Jesu \r (Mr 12.41-44) \p \v 1 à ni yahu tuhsʉ niñeru wihbori caroi pache pʉa ti niñerure ti duhu sãachʉ ñʉ dujiro niha Jesu. Tí niñeru Cohamacʉ wʉhʉre ti cahnochʉ ti wapahti jiha. \v 2 à ñʉno wapewahyoro pjacʉoricoro to pʉa tʉcãre to duhu sãachʉ cʉ̃hʉre ñʉha. \v 3 Tíre ñʉ tuhsʉ õ sehe ni yahuha: \p —Potocã niita nija mʉsare. Ahricoro wapewahyoro pjacʉoricoro sehe niñeru wihbori caropʉ duhu sãano paina jipihtina ti wari yʉhdoro wahre ticoro sehe. \v 4 Paina pache pʉa pjíro ti wapachʉta ti ya pjíro dʉhsara. Ahricoro sehe pjacʉoricoro jiparota jipihtia to chʉhtire to nuchʉboacãre wa pahñohre —ni yahuha Jesu. \s1 “Cohamacʉ wʉhʉ cohãri wʉhʉ jirohca”, niha Jesu \r (Mt 24.1-2; Mr 13.1-2) \p \v 5 à yoa paina Cohamacʉ wʉhʉre õ sehe ni ñʉa niha: \p —Noaa tãa mehne yoari wʉhʉ, noacari wʉhʉ jijari. Masa Cohamacʉ ya wʉhʉ cjihtire ti wari cjiri cʉ̃hʉ tí wʉhʉpʉre noaca cũri jira —ni durucua niha. \p Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yahuha tinare: \p \v 6 —Ahri jipihtia mari ñʉri cjiri wʉhʉse, ahri tãa cʉ̃hʉ cohõ pihtia wahaahca. Ne cʉ̃ria tãca tjuasi —niha Jesu tinare. \s1 Pihtiri dacho cjihtore yahuha Jesu \r (Mt 24.3-28; Mr 13.3-23) \p \v 7 To ã nichʉ tʉhoa tina sehe õ sehe ni sinituha tirore: \p —Buheriro, ¿dohse jichʉ mʉ niriro sehe waharo ã waharohcari? ¿Pihtiri dacho panocã jichʉ dohse to waha dʉcachʉ ñʉnahcari sã? —ni sinituha tina Jesure. \p \v 8 Jesu õ sehe ni yʉhtiha tinare: \p —Noano yoaga mʉsa. à jina mʉsare paina ti mahñoare tʉhoena tjiga. Payʉ masa “Cristo jija yʉhʉ”, niina taahca. à nia, “Mipʉre pihtiri dacho cjihto mahanocã dʉhsara”, niahca. Ti ã nichʉ tinare tʉhoena tjiga. \v 9 à yoa paina “Cahma wajãa nina”, mʉsare niahca. “Mipʉre pʉhtoare masa cohãa nina”, niahca. Mʉsa tíre tʉhona cuiena tjiga. Pihtiri dacho pano õ sehe waha mʉhtanohca. To ã wahachʉ pihtiri dacho cjihto dʉhsasininohca mini —niha Jesu. \p \v 10 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha: \p —Cʉ̃ yahpa macaina pa yahpa macaina mehne cahma wajãahca. \v 11 Tuhsʉ, tuaro yahpa ñuhmi, masa payʉ jʉca mehne yaria, jipihtiro macaina dohatiahca. à yoa mʉano macaa bajuamehneare masa ñʉa, ñʉ cʉaa wahaahca. \p \v 12 ’Ahri jipihtia ti ã wahahto pano, paina mʉsare ñaha, ñano yoaahca. Tuhsʉ, mari judio masa buhea wʉhʉsei tina mʉsare yahusã, peresu yoaahca mʉsare. Ti ã yoachʉ yahpari macaina pʉhtoa panoi, macari macaina pʉhtoa panoi ducunahca mʉsa ti yahusãhtina. Yʉ yaina mʉsa jiri buhiri ã yoaahca. \v 13 Ti ã yahusãchʉ mʉsa sehe noaa buheare tinare yahunahca. \v 14 Tí pjare mʉsare ti yahusãchʉ pʉhtorore mʉsa yʉhtihtore “Yahu masieraboca”, ni tʉhotuena tjiga mʉsa. \v 15 Yʉhʉ mʉsare yahubasaihtja. Mʉsare ã yoadohocʉ tʉho masiare, noaa durucua cʉ̃hʉre mʉsare yahuchʉ yoaihtja. Mʉsa ã yoachʉ mʉsare ñʉ tuhtiina sehe mʉsa durucuare tʉho, “Tí potocã jierara”, ni yʉhti masisi. \v 16 Tí pjare mʉsa pʉcʉsʉma, mʉsa bahana, mʉsa coyea, mʉsa mehne macaina cʉ̃hʉ mʉsare ñʉ tuhtiinare waahca mʉsare yʉ yaina mʉsa jiri buhiri. Ti ã yoachʉ mʉsare ñʉ tuhtiina mʉsa mehne macainare painare wajãahca. \v 17 à yoa yʉ yaina mʉsa jichʉ ñʉa, jipihtina mʉsare ñʉ tuhtiahca. \v 18 Mʉsare ã ñʉ tuhtipahta ne mahanocã mʉsare ñano yoasi. \v 19 à jina Cohamacʉre wacũ tuaina jiga mʉsa. Mʉsa ã yoana, Cohamacʉ mehne ã jirucunahca. \p \v 20 ’à yoa payʉ surara Jerusalẽpʉ ti soroachʉ ñʉna, Jerusalẽne ti cohãhto to mahanocã dʉhsachʉ masinahca mʉsa. \v 21 Ti ã yoachʉ ñʉa Judea yahpai jiina tʉ̃yucʉ cahapʉ mʉroca duhtijaro. à yoa Jerusalẽi jiina wahajaro. à yoa campoi jiina Jerusalẽpʉ wahaea tjijaro ti waha bahrañohto sehe. \v 22 Tí dachorihi buhiri dahrea dachorihi jipihtia Cohamacʉ yare ti joari pũ to niriro cjiro seheta ã waharohca. \v 23 Jipihtiropʉ ahri yahpai ñano yʉhdʉahca. To ã wahachʉ, niji wahcõa numia, ti pohnare pũina numia cʉ̃hʉ pjacʉoro wahaahca. \v 24 Paina ahri maca Jerusalẽ macaina mehne cahma wajãahca. à cahma wajãa, paina ahri maca macainare jipihtia yahparipʉ na wahcã, peresu yoaahca. à jia judio masa jieraina Jerusalẽne ñano yoa, tinare yʉhdʉrʉcaahca. Judio masa jieraina ya dacho to pihtichʉpʉ Jerusalẽ macainare ñano yoa duhuahca —ni yahuha Jesu. \s1 Jesu yahpapʉ to tjua tahtore yahuha \r (Mt 24.29-35, 42-44; Mr 13.24-37) \p \v 25 à ni yahu tʉhsʉ, tinare õ sehe ni yahu namoha: \p —Tí pjare sʉ̃ dacho macariro, ñami macariro, ñahpichoha cʉ̃hʉ cohtotaahca. Jipihtina ahri yahpa macaina “Cue, yarianahca”, ni tʉhotuina pjiri ma macaa pahcõri cuaro choro ti bisiro coa tachʉ tʉhoa tuaro cuiahca. \v 26 Tí pjare mʉano macaa yahpari, ñahpichoha cʉ̃hʉ tuaro ñuhmiahca. Ti ã wahachʉ ñʉa, masa sehe ahri yahpa to pihtihtore cohtaa, tuaro cuiahca. \v 27 Tí pjata yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro Cohamacʉ tuaa mehne to si sitea mehne yʉ tachʉ ñʉahca masa. \v 28 Ahri ti ã waha dʉcachʉ ñʉna, wacũ tuaina jiga. à jina mʉanopʉ ñʉga. Tí pjare Cohamacʉ mʉsare pichacapʉ wahaborinare to yʉhdohto mahanocã dʉhsarohca —niha Jesu. \p \v 29 à ni tuhsʉ ahri quiti mehne piti dahre buheha Jesu: \p —Higueracʉre, paye yucʉ cʉ̃hʉre tʉhotuga mʉsa. \v 30 Tí yucʉri pũri tichʉ ñʉna, cʉhma cjihto to mahanocã dʉhsachʉ masina mʉsa. \v 31 Tó seheta ahri jipihtia yʉ niri cjirire ti ã wahachʉ ñʉna, Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jihti pja mahanocã dʉhsachʉ masinahca mʉsa. \p \v 32 ’Mʉsare potocã niita nija. Tí pja macaina ti yariahto pano jipihtia yʉ niriro seheta ã waharohca. \v 33 Mʉano, ahri yahpa cʉ̃hʉ pihtia wahaahca. Yʉ durucua sehe ne cohtotasi. Jipihtia yʉ niriro seheta ã waha sohtori tiarohca. \p \v 34 ’Yʉ tjua tahti dachore ne masierara mʉsa. à jina noano yoaga. Bose nʉmʉrine bʉjʉa yoarucuena tjiga. à jina cahaena tjiga. Ahri yahpa macaare pjíro tʉhotuena tjiga. Mʉsa yʉ niriro seheta yoana, wacũenoca ahri yahpapʉ yʉ tachʉ mʉsa ne cʉasi. \v 35 Wahiquirore yurida wahiquirore wacũenoca to tʉã suharo seheta wacũenoca taihca yʉhʉ. Jipihtina ahri yahpa macaina ti masieraro watoi tí dachoi wacũenoca ã waharohca. \v 36 Noano wacũ masi cohtaga. à jina Cohamacʉre ahrire ã sinirucuga: “Ahri pihtiri dachore ã wahachʉ yʉhʉre yoadohoga. Tuaare waga yʉhʉre ahrire noano yʉ yʉhdʉhti cjihtire. Tuhsʉ, Cristore mʉ warocarirore cuiro marieno yʉhʉre piti bocachʉ yoaga”, ni siniga Cohamacʉre —niha Jesu. \p \v 37 à yoa tí dachorire Cohamacʉ wʉhʉi Jesu buhea tiha. Ñaminipe buhe tuhsʉro Olivo wama tidʉ tʉ̃cʉpʉ waha, tópʉ ji bohrea tiha. \v 38 Bohrea taharipe jipihtina masa Cohamacʉ wʉhʉpʉ tirore tʉhoa wahaa tiha. \c 22 \s1 Sacerdotea pʉhtoa, judio masare buheina mehne wajã duaha Jesure \r (Mt 26.1-5, 14-16; Mr 14.1-2, 10-11; Jn 11.45-53) \p \v 1 à yoa tí pjare bʉcaerari pãore ti chʉhti bose nʉmʉri mahanocã dʉhsaha. Tí bose nʉmʉri pascua wama tiha. \v 2 à jia sacerdotea pʉhtoa, judio masare buheina mehne Jesure wajã duaa, ti wajãhtore wacũ macaha. Jesure wajã duapahta, masa sehere cuiha, “Suari”, nia. \p \v 3 à yoa watĩno Juda Iscariotere ñano to yoa dutichʉ Juda sehe yʉhtiha tirore. Juda doce buheina mehne macariro jimaha. \v 4 à yoa tiro sacerdotea pʉhtoare, Cohamacʉ wʉhʉ macaina surara pʉhtoa mehne cʉ̃hʉre sʉhʉduro wahaha. Ti cahapʉ sʉ, tinare Jesure to ñohtore sʉhʉduha tina mehne. \v 5 To ã nichʉ tʉhoa, tina wahche, “Mʉhʉre niñerure wapanahtja”, niha tina Judare. \v 6 Ti ã nichʉ Juda “Jai, tirore mʉsare ñoihtja”, ni masa ti ñʉeraro watoi Jesure ñʉ tuhtiinare to ñohti ñamine cohtasiniha. \s1 Jesu buheina mehne to chʉ batoari nʉmʉ jiha \r (Mt 26.17-29; Mr 14.12-25; Jn 13.21-30; 1Co 11.23-26) \p \v 7 Bʉcaerari pão bose nʉmʉri ti ji dʉcari dacho jiha. à jiro pascua macaina cjihtire ovejare ti chʉhtinare ti wajãhti nʉmʉ jiha. \v 8 Tí pjata Pedrore, João cʉ̃hʉre Jesu õ sehe ni yahuha: \p —Bose nʉmʉi mari chʉhtire cahnoyuna wahaga —niha Jesu tinare. \p \v 9 —¿Mari pascua macaa chʉhtire noho baroi cahnoyu dutirocaijari mʉhʉ sãre? —ni sinituha tina tirore. \p \v 10 Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Jerusalẽpʉ mʉsa sʉchʉ co situ wʉariro mʉsare piti bocarohca. To piti bocachʉ tiro mehne wahaga. \v 11 à wahana tiro to sʉho sãari wʉhʉpʉ sʉna tí wʉhʉ pʉrore õ sehe ni yahuga. “ ‘¿Dí tahtiai yʉhʉ yʉ buheina mehne pascua macaa chʉare chʉnahcari?’ ni sinitu dutirocahre buheriro”, niga tí wʉhʉ pʉrore. \v 12 Mʉsa ã nichʉ tʉhoro, tópʉ mʉano macari tahtiare pjiri tahtiare, noano ti cahnoyuri tahtiapʉre mʉsare ñonohca wʉhʉ pʉro. Tói mari chʉhti cjihtire dahrega mʉsa —niha Jesu tinare. \p \v 13 To ã nichʉ tina tí macapʉ wahaha. Tópʉ ti sʉchʉ tinare to niriro seheta wahaha. à jia tina pascua macaa chʉare dahreha. \p \v 14 Ti chʉri pja jichʉ Jesu doce to buheina mehne chʉ dujiha. \v 15-16 Tópʉ ti chʉropʉ dujiro Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —Mʉsare niita nija. Ahri pascua bose nʉmʉrine mari dahreja Cohamacʉ to yainare to yʉhdohtore wacũna. Baharo Cohamacʉ masare pʉhtoro to noano sʉho jiropʉ to yainare yʉhdo tuhsʉrohca. To ã yʉhdohto pano ahri nʉmʉri baro macaare pari turi chʉeraja yʉhʉ. à jicʉ mipʉre ñano yʉhdʉ, yʉ yariahto pano ahri pascua macaa chʉare mʉsa mehne tuaro chʉ duaa tihi —niha Jesu. \p \v 17-18 à ninota Jesu sihniri wahware na, Cohamacʉre “Noana”, ni sini, tinare õ sehe ni yahuha: \p —Mʉsare niita nija. Cohamacʉ jipihtina bui pʉhtoro to noano sʉho jihto pano ahri vinore ne pari turi sihnisi yʉhʉ. à jina ahri vinore na, mʉsa basi witi, sihniga —niha Jesu. \p \v 19 à ni tuhsʉ pão curire na, Cohamacʉre “Noana”, niha. à ninota, tí curire nuha, witiha tinare. Tí curire witirota, tinare õ sehe ni yahuha: \p —Ahri yʉ pjacʉ jira. Yʉ pjacʉ yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ti wari pjacʉ jirohca. Mʉsa ñaa yoari buhirire cohãcʉ tacʉ yariaihca yʉhʉ. à jina yʉhʉre mʉsa wacũhti cjihtire ahrire chʉga —niha Jesu. \p \v 20 à chʉ tuhsʉ tó seheta tiro tinare sihniri wahwa cʉ̃hʉre waha. à waro, tinare õ sehe ni yahuha: \p —Mʉsa ñaa buhirire cohãcʉ tacʉ yariaihca. à yoacʉ yʉ dire cohãihca. Cohamacʉ “Mʉsare yʉhdoihtja”, to niriro mʉ sʉchʉ ã yʉ yariaro mehne to niriro sohtori tirohca. \p \v 21 ’Mipʉre tʉhoga mʉsa. Yʉhʉre ñʉ tuhtiinare yʉhʉre ñohtiro mipʉre yʉhʉ mehne õi dujira. \v 22 Cohamacʉ to dutiriro seheta yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro yariaihca. To ã yaria dutipachʉta yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ñoriro pinihta ñabiaro yʉhdʉrohca —niha Jesu tinare. \p \v 23 To ã nichʉ tina sehe ti basi õ sehe ni sinituha: \p —¿Jesure ñʉ tuhtiinare ñohtiro mari mehne macariro diro baro jicari na? —ni durucuha tina ti basi. \s1 “¿Mari mehne macariro diro sehe jicari na pʉhtoro?” ni durucuha Jesu buheina ti basi \p \v 24 Baharo Jesu buheina õ sehe ni durucuha: \p —¿Mari mehne macariro diro sehe jicari na pʉhtoro? —ni durucuha ti basi. \p \v 25 Ti ã ni durucuchʉ tʉhoro Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —Cohamacʉre cahmaeraina pʉhtoa sehe ti masare dutia, purĩno mehne dutira. à jia pʉhtoare “Tina masare yoadohoina jira”, nimana paina masa tinare. \v 26 Mʉsa sehe tó sehe yoasi mʉsa basi. Mʉsa mehne macariro mʉsa wahmi sehere to bahʉro yoaro sehe jiro cahmana. Mʉsa mehne macariro pʉhtoro ji duaro cahamacʉno yoaro sehe jiro cahmana tirore. \v 27 ¿Diro jijari pʉhtoro? ¿Chʉ dujiriro sehe pʉhtoro jijari? ¿O chʉare duhu payoriro sehe pʉhtoro jijari? Chʉ dujirirota jica pʉhtoro. To ã jipachʉta yʉhʉ sehe cahamacʉno yoaro seheta mʉsare yoadohoi tai. \p \v 28 ’Masa yʉhʉre ti ñano yoapachʉta mʉsa sehe yʉhʉre duhuerare. \v 29 à jicʉ yʉ Pʉcʉ yʉhʉre to pʉhtoro sõriro seheta mʉsa cʉ̃hʉre pʉhtoa sõihtja yʉhʉ. \v 30 Yʉhʉ pʉhtoro yʉ jichʉ yʉ chʉri mesai mʉsa cʉ̃hʉ chʉ, sihninahca. à yoana mʉsa pʉhtoa dujiare dujinahca. Mʉsa tói dujina Israe masare doce curuari macainare besenahca mʉsa ñaina, noainare —niha Jesu to buheinare. \s1 Pedro Jesure to cohãhtore yahuha Jesu \r (Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; Jn 13.36-38) \p \v 31 à ni tuhsʉ Pedrore Jesu õ sehe ni yahuha: \p —Simo Pedro yʉhʉre tʉhoga. Mʉsare jipihtinare yʉhʉre cohãchʉ yoa duara watĩno. Trigo wese pʉro to trigore to wã site cohãriro seheta mʉsare jipihtinare watĩno ñano yoa duara “Ñaare yoajaro”, nino. à yoa duaro, Cohamacʉre sinihre. \v 32 To ã sinichʉ ñʉcʉ yʉhʉ sehe Cohamacʉre sini payohi mʉhʉre. Yʉhʉre mʉ wacũ tua duhuerahti cjihtire sini payohi mʉhʉre. à jicʉ mʉhʉ yʉhʉ mehne macariro pari turi jicʉ mʉ coyeare yʉ yainare yoadohoga mʉhʉ —niha Jesu Pedrore. \p \v 33 To ã nichʉ Pedro õ sehe ni yʉhtiha: \p —Pʉhtoro, yʉhʉre ti peresu yoapachʉta, yʉhʉre ti wajã duapachʉta mʉhʉ mehne macariro jiihtja —nimaha Pedro. \p \v 34 Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Pedro mʉhʉre niita nija. Micha ñami caraca to duhto pano “Jesure masieraja”, niihca mʉhʉ painare. Tia taha ã niihca mʉhʉ —niha Jesu Pedrore. \s1 Jesure ti ñano yoa dʉcahto mahanocã dʉhsaha \p \v 35 à ni tuhsʉ Jesu to buheinare õ sehe ni yahuha: \p —¿Sohõ jiri pja mʉsa niñeru wajuru marieina, pjiri wajuru marieina, dahpo suhti marieina mʉsare yʉ warocachʉ paye baro dʉhsari mʉsare? —ni sinitu ñʉha Jesu. \p —Ne sãre yaba dʉhsaerare —ni yʉhtiha tina. \p \v 36 —Tí pjare mʉsare dʉhsaerapachʉta mipʉ sehere niñeru wajurure cjʉana tíre naga. Pjiri wajurure cjʉana cʉ̃hʉ naga. à jina mʉsare ñosari pjĩ mariachʉ mʉsa suhtire duana tí pjĩne nuchʉga. \v 37 Ahrire mʉsare nii nija. Cohamacʉ yare ti joari pũi ti niriro seheta yʉhʉre ã waharo cahmana. Õ sehe niha tí pũi: “ ‘Tiro dutiare yʉhdʉrʉcaina mehne macariro jira’, niahca masa”, ni joaa tiha —niha Jesu. \p \v 38 —Ñʉga pʉhtoro. Pʉa pjĩ ñosaa pjĩnine cjʉaja sã —niha to buheina. \p —Tó puro tjica —ni yʉhtiha Jesu. \s1 Getsemaní wama tiropʉ Jesu Cohamacʉre siniha \r (Mt 26.36-46; Mr 14.32-42) \p \v 39 à yoa Jesu to ã yoarucuriro seheta Olivo wama tidʉ tʉ̃cʉpʉ wahaha. To ã wahachʉ to buheina tiro mehne wahaha. \v 40 Tópʉ sʉro tiro tinare õ sehe ni yahuha: \p —Cohamacʉre siniga ñano mʉsa yoaerahto sehe —niha Jesu tinare. \p \v 41 à ni tuhsʉ tiro to sahsero mahanocã waha namo, na tuhcua caha sʉ, \v 42 Cohamacʉre õ sehe ni siniha: \p —Mai, yʉ ñano yʉhdʉhtire yoa duaeracʉ yoai tjia. Yʉ ã nipachʉta yʉ cahmaa sehere yoai tjia. Mʉhʉ sehe masina. Mʉ cahmano seheta yoaga yʉhʉre —ni siniha Jesu Cohamacʉre. \p \v 43 [To ã sinichʉ mʉanopʉ duji tariro anjo Jesure bajua, yoadohoha tirore. \v 44 Tuhsʉ, Jesu ñano yajeripohna ti, tuaro mehne Cohamacʉre siniha. à jia to so witia di yahpari yoaro sehe jia tirore wijaa, yahpapʉ bora caha sʉha.] \p \v 45 Cohamacʉre sini batoa wahcãrʉcʉ sʉ, tiro to buheina cahapʉ wihiha. à to wihichʉ to buheina tuaro cahyaina jia, carĩa niha. \v 46 à jiro Jesu tinare õ sehe ni yahuha: \p —¿Dohseana carĩna nijari mʉsa? Wahcãga. Cohamacʉre siniga ñano mʉsa yoaerahto sehe —niha Jesu tinare. \s1 Jesure ñʉ tuhtiina tirore peresu yoaha \r (Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Jn 18.2-11) \p \v 47 To ã ni durucuro watoi masa payʉ wihiha. Juda doce buheina mehne macariro cjiro masare mʉ tã tariro jiha. à jiro tiro Jesu cahai wihi, wahsupu wihmiha tirore. \v 48 To ã wihmichʉ Jesu tirore õ sehe ni sinituha: \p —Judá, ¿yʉhʉ masʉnore Cohamacʉ warocarirore yʉhʉre ñʉ tuhtiinare ñocʉ yʉhʉre wahsupu wihmijari mʉhʉ? —niha Jesu. \p \v 49 To ã niri baharo Jesu buheina masa Jesure ti ñahahtire masia, tirore sinituha: \p —Pʉhtoro, ¿sã ñosaa pjĩni mehne tina mehne cahmachema? —niha tina. \p \v 50 Ti ã niri baharo cʉ̃iro Jesu buheina mehne macariro sehe sacerdotea bui pʉhtoro cahamacʉnore to ñosari pjĩ mehne to cahmonore poto bʉhʉsehei jiri cahmonore cjã pahrẽnocaha. \v 51 To ã yoachʉ ñʉno Jesu tirore õ sehe niha: \p —à yoai tjiga —niha. \p Ni, cahamacʉno cahmono jiriro cjiroi ña payoha. To ã ña payochʉta cahmono mʉnano seheta jiha tjoa. \v 52 à yoa tuhsʉ sacerdotea pʉhtoare, Cohamacʉ wʉhʉ macaina surara pʉhtoare, bʉcʉna cʉ̃hʉre tirore ñaha tainare Jesu õ sehe ni sinituha: \p —¿Dohse jiro baro mʉsa ñosaa pjĩni, yucʉ tiri mehne yacarirore ti yoariro seheta mʉsa yʉhʉre ñahana tajari? \v 53 Dachoripe Cohamacʉ wʉhʉpʉ mʉsa mehne yʉ jichʉ, mʉsa yʉhʉre ne ñahaerare. à jipachʉta mipʉre mʉsa ya dacho yʉhʉre mʉsa ñano yoahti dacho jira. Mipʉ watĩno to ñano yoahti dacho cʉ̃hʉ jira —niha Jesu. \s1 “Tirore masieraja”, niha Pedro Jesure \r (Mt 26.57-58, 69-75; Mr 14.53-54, 66-72; Jn 18.12-18, 25-27) \p \v 54 Tina Jesure ñaha tuhsʉ sacerdotea bui pʉhtoro ya wʉhʉpʉ naaha tina tirore. Ti tópʉ naachʉ Pedro yoaropʉ tinare ñʉ nʉnʉ tiha. \v 55 Pʉhtoro wʉhʉpʉ sʉ, tói wʉhʉ cahai jiri wapai, noari wapa dacho macai pichaca wijãha paina. Ti ã wijãchʉ ñʉno Pedro pichaca cahai dujiina mehne dujiha. \v 56 To ã dujiri baharo cʉ̃coro cahamacono tirore noano ñʉ, painare õ sehe ni yahuha: \p —Ahriro cʉ̃hʉ tiro mehne jihre —niha ticoro. \p \v 57 To ã nichʉ tʉhoro Pedro õ sehe ni yʉhtiha: \p —Numino, tirore ne masieraja yʉhʉ —nimaha tiro. \p \v 58 Ticoro to ã niri baharocãta pairo Pedrore ñʉ, õ sehe niha tjoa: \p —Mʉhʉ cʉ̃hʉ tina mehne macariro tjira —niha tiro. \p —Ne jieraja —nimaha Pedro. \p \v 59 Cʉ̃ hora baharo pairo painare õ sehe ni yahuha: \p —Potocã tjira. Ahriro Galilea macariro jira. à jiro potocãta Jesu mehne jihre ahriro cʉ̃hʉ —ni yahuha tiro painare. \p \v 60 To ã nichʉ Pedro õ sehe ni yʉhtiha: \p —Ne, mʉ nirirore masieraja yʉhʉ —ni yʉhtiha Pedro. \p To ã ni durucuro watoi caraca duha. \v 61 To ã duchʉta Jesu wʉhʉ cahai jiriro Pedrore majare ñʉrocaha. To ã yoachʉ Pedro sehe Jesu to yahurire wacũha. “Micha ñami caraca to duhto pano, ‘Yʉhʉ Jesure masieraja’, niihca mʉhʉ. Tia taha ã niihca mʉhʉ”, Jesu to niri cjirire wacũha Pedro. \v 62 à wacũno Pedro tópʉ jiriro wijaa ta, tuaro tiirucuha. \s1 Jesure bʉjʉpe, cjãha tina \r (Mt 26.67-68; Mr 14.65) \p \v 63 à jia Jesure cohtaina surara tirore bʉjʉpe, cjã mʉjaha. \v 64 à cjã mʉja, to caparire dʉhte dʉcata, tirore õ sehe ni sinituha: \p —¿Diro mʉhʉre cjãjari? Ñʉerapaihta yahuga sãre —ni sinitu, bʉjʉpeha tina. \p \v 65 à jia payʉ ñano ni durucuha tina tirore. \s1 Jesure pʉhtoa sinituha \r (Mt 26.59-66; Mr 14.55-64; Jn 18.19-24) \p \v 66 Bohrearoi judio masa bʉcʉna, sacerdotea pʉhtoa, judio masare buheina cʉ̃hʉ cahmachuha. Ti ã cahmachunoi paina tina cahapʉ Jesure na taha. \p \v 67 —Yahuga sãre. ¿Cristota jijari mʉhʉ? —ni sinituha tina Jesure. \p Ti ã nichʉ Jesu õ sehe ni yʉhtiha: \p —Mʉsare yʉ yahuchʉ, yʉhʉre tʉhosi mʉsa. \v 68 Mʉsare yʉ sinituchʉ yʉhʉre yʉhtisi mʉsa. \v 69 Mʉsa yʉhtierapachʉta baharo curero jipihtia dachoripe yʉhʉ masʉno Cohamacʉ warocariro Cohamacʉ tua yʉhdʉariro to poto bʉhʉsehei dujiihtja —niha Jesu. \p \v 70 To ã nichʉ tina jipihtina sinituha tjoa pari turi: \p —¿Ã nicʉ Cohamacʉ macʉnota jijari mʉhʉ? —niha tina. \p —Tirota jija mʉsa nino seheta —ni yʉhtiha Jesu tinare. \p \v 71 To ã nichʉ tʉhoa, tina õ sehe ni durucuha ti basi: \p —Ahriro Cohamacʉre pjíro to ñano durucuchʉ mari basi tʉhohi. à yoa ahrirore yahusãina tópeina tjijaro. (Tópeina mehne tirore mari wajã duti masija) —niha tina ti basi. \c 23 \s1 Pilato Jesure sinituha \r (Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5; Jn 18.28-38) \p \v 1 à ni tuhsʉ tina jipihtina wahcãrʉca, Jesure Pilato cahapʉ naaha. \v 2 To cahapʉ na sʉa, Jesure yahusã dʉcaha: \p —Ahriro mari ya yahpa macainare to ñano yoa dutichʉ sã tʉhohi. Mari bui pʉhtorore ahriro wapa dutierara. Tuhsʉ, tiro “Pʉhtoro jija. Cristo masare yʉhdohtiro jija yʉhʉ”, ni durucure to basi —ni yahusãha tina Jesure. \p \v 3 Ti ã ni yahusãri baharo Pilato Jesure õ sehe ni sinituha: \p —¿Judio masa pʉhtorota jijari mʉhʉ? —niha tiro Jesure. \p —Mʉ nino seheta tiro tjija —ni yʉhtiha Jesu. \p \v 4 To ã nichʉ Pilato sacerdotea pʉhtoare, masa cʉ̃hʉre õ sehe ni yahuha: \p —Ahriro yaba buhiri mariahna —niha tiro. \p \v 5 To ã nipachʉta tina tuaro yahusã namoha: \p —Tiro to buhea mehne masare cahmachechʉ yoara. Galilea yahpai tiro tíre yoa dʉcare. à yoa dʉca tuhsʉ jipihtiro Judea yahpapʉ tíre tiro yoare. Mipʉ õpʉ cʉ̃hʉre tíre yoaro taro nina —ni yahusãha tina. \s1 Herode Jesure sinituha \p \v 6 Ti ã ni yahusãchʉ tʉhoro Pilato sehe õ sehe ni sinituha: \p —¿Ahriro Galilea macariro jijari? —niha tiro. \p \v 7 —Tó macariro tjira —ni yʉhtiha paina. \p Ti ã ni yʉhtichʉ tʉhoro Pilato sehe Jesu to jiri yahpare masino pʉhtoro Herode ya yahpa macariro Jesu to jichʉ masiha. Tíre masino Jesure Herode cahai warocaha. Tí pjare Herode Jerusalẽi jia tiha. \v 8 Tó panopʉ Herode Jesure tʉhoa tiha. To ã tʉhori baharo yoari pja baharo tirore ñʉ duaha. Jesu Cohamacʉ tuaa mehne to yoa ñochʉ ñʉ duamaha tiro. à jiro tiro Jesure ñʉno, wahcheha. \v 9 à jiro payʉ tahari sinituha Jesure. To ã sinitupachʉta Jesu ne yʉhtieraha tirore. \v 10 Sacerdotea pʉhtoa, judio masare buheina cʉ̃hʉ Herode cahai wahcãrʉca, tuaro Jesure yahusãha. \v 11 Ti yahusãri baharo, Herode to surara mehne bʉjʉpe, Jesure ñano yoaha. à bʉjʉpea, noari suhtirore pʉhtoro to sãari suhtiro yoaro sehe bajuri suhtirore sãaha tina Jesure. à bʉjʉpe tuhsʉ, tirore Pilato cahapʉ warocaha tjoa. \v 12 Tí dachore Herode, Pilato mehne noano ti basi cahma yoaina ji dʉcaha. Tó panore ti basi cahma ñʉ tuhtiina jisinimaha. \s1 Masa Jesure wajã dutiha \r (Mt 27.15-26; Mr 15.6-15; Jn 18.39–19.16) \p \v 13 à yoa Pilato sacerdotea pʉhtoare, paina pʉhtoare, masa cʉ̃hʉre to pjirocachʉ, cahmachuha. \v 14 Ti cahmachu pihtichʉ ñʉno õ sehe niha Pilato tinare: \p —Ahrirore yʉhʉre na tana, “Tiro masare ñano yoa dutira”, nimahre mʉsa yʉhʉre. Mipʉ mʉsa ñʉrocaroi ahrirore noano sinitu pahñohi tjoa. Yʉ ã sinituri baharo mʉsa tirore ã yahusãrucuchʉ tirore ñaa buhiri ne mariahna, yʉ ñʉchʉ. \v 15 Herode cʉ̃hʉ tirore “Ne, ñaa buhiri mariahna”, nihre. à nino ahrirore pari turi sãre wa majare tjuhre tjoa. à jina ahrirore to ñaa buhiri mariachʉ tirore mʉsa wajã duti masierara. \v 16 à jicʉ tirore yuta dari mehne tjana dutiihca yʉhʉ. à ti tjanari baharo tirore wioihtja —nimaha Pilato masare. \p \v 17 [Cʉhmaripe pascua bose nʉmʉrine masa yairo cjihtore cʉ̃iro peresupʉ jirirore Pilato wiobasa mʉjaa tiha.] \v 18 à jia Pilato “Jesure wioihtja”, to nichʉ tʉhoa jipihtina masa õ sehe ni sañurucuha: \p —Tirore Jesure wajãga. Sã yairo cjihtore Barrabá sehere sãre wiobasaga —ni sañurucuha masa. \p \v 19 Tí pjare Barrabá wama tiriro Jerusalẽpʉ pʉhtoare cohã duaina mehne macariro, masʉnore wajãriro peresupʉ jiha. à jia tirore masa wio dutia niha. \v 20 Pilato Jesu sehere wio duamaha. à jiro tiro masare sinitu ñʉha tjoa. \v 21 To ã wio duapachʉta tina tirore õ sehe ni sañurucuha tjoa: \p —Crusapʉ cjã puha wajãga tirore. Wajãga tirore —ni sañurucuha tina. \p \v 22 Ti ã nichʉ Pilato tia taha waharoi õ sehe nimaha tinare: \p —¿Yabare ñano yoari tiro mʉsa ã ni sañurucuchʉ? Ne tirore ñaa buhiri mariahna. à jicʉ tirore wajã duti masieraja. Tirore yuta da mehne tjana dutiihca. Tó purota yoa dutiihca. à yoacʉ wioihca tirore —niha Pilato. \p \v 23 To ã nipachʉta tina tuaro mehne sañurucu namo, Jesure crusapʉ wajã dutiha. Ti ã ni sañurucuchʉ tʉhoro ti cahmariro seheta Pilato yoaha. \v 24 Tirore ti siniriro seheta Pilato Jesure wajã dutiha. \v 25 à dutiro tiro peresupʉ jirirore masare cahmachechʉ yoarirore, masare wajãrirore masa ti siniriro seheta Pilato Barrabá sehere wioha. Tuhsʉ, Pilato Jesure crusapʉ wajã dutiha. \s1 Tina Jesure crusapʉ cjã puha, wajãha \r (Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; Jn 19.17-27) \p \v 26 To ã wajã dutichʉ tina Jesure wajãa wahaa, naaha. Tí pja ti ã yoaro watoi Simo wama tiriro Cirene macariro campopʉ sʉriro wihiha. Jerusalẽpʉ to wihichʉ ñʉa Jesure naaina tirore piti boca, ñaha, Jesu to wʉari crusare tirore wʉa wahcã dutiha Jesu baharo. \p \v 27 à yoa masa payʉ Jesure ñʉ nʉnʉ tiha. à jia masa watoi jia numia tirore ti ã yoachʉ ñʉa tuaro tiiha. \v 28 Ti ã tiichʉ tʉhoro, tí numiare Jesu majare ñʉ, õ sehe niha: \p —Jerusalẽ macaa numia, yʉhʉre tiiena tjiga. Mʉsa basi, mʉsa pohna mʉsa ñano yʉhdʉhtire masina, tiibasaga. \v 29 Paye dachori jichʉ ñabiaro yʉhdʉnahca mʉsa. Tí pjare masa õ sehe niahca: “Pohna mariea numia, pohna tierari numia, pũera numia mipʉ mari jichʉ noabiaboa”, niahca masa. \v 30 Tí pjare tʉ̃cʉre õ sehe ni durucuahca masa. “Mʉhʉ tʉ̃cʉ sã buipʉ bora pjaga. Sãre dʉcatahga”, niahca masa cuia. \v 31 Masa buhiri marierirore yʉhʉre õ sehe ti yoachʉ, ñaa buhiri cjʉaina sehe ñabiaro wahaahca —niha Jesu. \p \v 32 Paina pʉaro, dutiare yʉhdʉrʉcaina ti jichʉ tina cʉ̃hʉre Jesu mehne ti wajãhtinare naaha tina. \v 33 Tinare naa, “Dapu cohã”, wama tiropʉ sʉ, crusapʉ Jesure cjã puha õha. Pʉaro yʉhdʉrʉcaina cʉ̃hʉre pairore to poto bʉhʉsehei, pairore to cõ bʉhʉsehei cjã puha õha. \v 34 [Ti ã yoachʉ Jesu õ sehe niha: \p —Mai, ahrina mipʉ ti ñaa yoarire boga tinare. Tina ti dohse yoarire masierara. à jicʉ ti ñaa yoari buhirire boga —niha Jesu.] \p à yoa Jesu suhtire cahma witia tina docapeha. To suhti cjirire “Noa yaro jirohcari õ”, ni cahma docapeha tina. \v 35 Tuhsʉ, masa tói ducuina ti ñʉrucuro watoi judio masa pʉhtoa Jesure õ sehe ni bʉjʉpeha: \p —Tiro paina masare yariaborinare yoadohoyumahtiro. à jiro tiro Cristo Cohamacʉ to beseriro jiro, mipʉ yariaboriro jiro, to basi yoadohojaro —ni bʉjʉpeha tina. \p \v 36 Surara cʉ̃hʉ tirore bʉjʉpeha. Jesu cahai sʉa, tina tirore ñaa co vinore wamaha. \v 37 Tíre waa, õ sehe niha tina: \p —Mʉhʉ judio masa ti pʉhtoro jicʉ mʉ basi yoadohoga. à jii yʉhdʉ witiihca mʉhʉ —ni bʉjʉpeha tina. \p \v 38 à yoa tiro bui ti cjã puha õri pjĩne õ sehe ni joaha: “Ahriro judio masa bui pʉhtoro jiriro jira”, ni joaha. (Griego ya mehne, Roma macaina ya mehne, judio masa ya mehne ã ni joaha.) \p \v 39 Pairo tiro mehne ti cjã puha daporiro yʉhdʉrʉcariro sehe õ sehe ni, ñano durucuha Jesure: \p —¿Mʉhʉ Cristo masare yʉhdoriro jierajari? Mʉ basi, sã cʉ̃hʉre yoadohoga —niha tiro Jesure. \p \v 40 To ã nichʉ tʉhoro pairo yʉhdʉrʉcariro Jesu poto bʉhʉsehei ti cjã puha daporiro sehe tirore õ sehe niha: \p —Mari cʉ̃hʉre cʉ̃no potori buhiri dahrera tina. ¿Dohseacʉ Cohamacʉre ne ño payoerajari mʉhʉ? \v 41 Marine ñaa buhirire yoaa, quihõno yoaa nina tina. Ñaare mari yoari buhiri marine buhiri dahrera tina. Ahriro sehe ñaare yoaerare —niha tiro pairo yʉhdʉrʉcarirore. \p \v 42 à nino, tiro Jesure õ sehe niha: \p —Jesu, mʉhʉ pʉhtoro jicʉ, tjua tacʉ, yʉhʉre wacũga —niha tiro Jesure. \p \v 43 To ã nichʉ tʉhoro, õ sehe niha Jesu: \p —Mʉhʉre ahrire nii nija. Michare paraíso wama tiropʉ mʉhʉ yʉhʉ mehne jiihca —niha Jesu tirore. \s1 Jesu yariaa wahaha \r (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; Jn 19.28-30) \p \v 44 à yoa cohari pja jichʉ sʉ̃ si duhua wahaha. à jiro jipihtiro tí dihtapʉre tia hora waro noano nahitiano jiha. \v 45 Nahitiano to jiro watoi, Cohamacʉ wʉhʉ macari suhtiro, dʉcatari suhtiro dacho maca waroi bui sehe tʉhnʉ bora ta, pʉa cahsaro tʉhnʉroca yoja sʉa wahaha. \v 46 à jiro Jesu õ sehe ni tuaro sañurucuha: \p —Mai, yʉ catiare mʉhʉre wiaja mʉ ñʉ wihbohto cjihtore —ni sañurucuha Jesu. \p à ni tuhsʉ yariaa wahaha. \p \v 47 To ã yariachʉ ñʉno, surara pʉhtoro sehe “Cohamacʉ tuariro jira”, nino: “Ahriro Jesu cjiro potocãta noariro jiri jimana”, niha surara pʉhtoro. \p \v 48 à jia ti wajãchʉ ñʉa tarina Jesu to yariachʉ ñʉa, ti wʉhʉsepʉ tjuaa wahaha. Tjuaa waha, ti ñaa yoarire cahyaa mehne ti pẽbuhui cjã õ wahcãha. \v 49 Jipihtina Jesu yaina tiro mehne macaina, Galileapʉ tiro mehne tari numia cʉ̃hʉ Jesure yoaropʉ ñʉrocarucua niha. \s1 Jesu pjacʉre masa copapʉ na sãa duhu payoha \r (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; Jn 19.38-42) \p \v 50-51 Tí pjare José wama tiriro tói jiha. Judea yahpai jiri maca Arimatea wama tiri maca macariro jiha. Tiro noariro, quihõno yoariro jiro, Cohamacʉ to pʉhtoro ji dʉcahtore cohtariro jiha. à jiro tiro judio masa pʉhtoa mehne macariro jiparota Jesure ti wajã dutichʉ cahmaeramaha tiro. \v 52 à jiro Pilato cahapʉ sʉ, Jesu pjacʉre siniha. \v 53 Sini tuhsʉ, Jesu pjacʉre na boro, noari suhtiro mehne to pjacʉre wahmaha. à wahma tuhsʉ, masa copapʉ tãcai ti sahari copapʉ na sãa duhu payoha to pjacʉre. Tí copare ne paina yariainare duhu payoerasiniha mini. \v 54 Tí dacho Sabado dacho macaa cjihtire ti cahnoyuri dacho jiha. Sabado judio masa ti sori nʉmʉ cjihto mahanocã dʉhsaha. \p \v 55 à jia Galileapʉ Jesu mehne tari numia masa copapʉ José mehne wahaha. Masa copapʉ sʉ, tí copare ñʉ, Jesu pjacʉre ti duhu payorire ñʉha. \v 56 Baharo ti wʉhʉsepʉ tjuaa waha, me sitia mehne wisõa co mehne cahnoha tina. Tuhsʉ, Sabado jichʉ Cohamacʉ to dutiare Moise cjirore to cũri to dutiriro seheta tina soha. \c 24 \s1 Jesu masa wijaaha \r (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Jn 20.1-10) \p \v 1 Domingo jichʉ bohrearopʉ tí numia ti me sitia ti cahnoyumarire Jesu masa copapʉ na wahcãmaha. \v 2 Tí copapʉ sʉa, tí copare bihari tãca pjõo ti duhu cũri tãcare ñʉha. \v 3 à ñʉa tina tí copapʉ sãa wahaha. Jesu pjacʉre bocaeraha tina. \v 4 To pjacʉre bocaeraa, “¿Dohse wahapjʉ?” ni tʉhotuha tina. Ti ã ni tʉhotu durucu coãno watoi pʉaro mʉa si sitea suhti tiina tina cahai ducuha. \v 5 Tói ti ducuchʉ ñʉ, numia cuia na tuhcua caha sʉha. Tuhsʉ, mʉa sehe tí numiare õ sehe ni yahuha: \p —¿Dohseana yariariro to jiriro cjirore tirore macajari mʉsa? Mipʉre tiro catiriro jira. \v 6 Tiro õre mariahna. Masa wijaa tuhsʉhre. ¿Sohõ jiri pjare Galileapʉ mʉsa mehne jiro mʉsare to niri cjirire wacũjari mʉsa? \v 7 “Yʉhʉre Cohamacʉ warocarirore pairo warohca ñainare. To ã wari baharo yʉhʉre crusapʉ cjã puha wajãahca tina. à jicʉ yʉ yariari baharo tia dacho wahaboroi masa wijaaihca yʉhʉ”, ¿mʉsare to nirire wacũjari mʉsa? —niha mʉa sehe. \p \v 8 Ti ã nichʉ tʉhoa, numia sehe Jesu to nirire wacũha. \v 9 Ti ã niri baharo tina tjuaa waha, once buheinare paina cʉ̃hʉre tíre yahu pahñoha. \v 10 Tí numia sehe María Magdalena, Juana, María Santiago pocoro jiha. Tí numia mehne paye numia cʉ̃hʉ jiha Jesu buheinare yahua numia. \v 11 Ti ã ni yahupachʉta Jesu buheina sehe “Potocã nia nieraca. Mahñopea nica ahri numia”, ni tʉhotumaha. à jia tí numiare tʉho duaeraha. \p \v 12 Ti ã nichʉ tʉhoro, Pedro sehe masa copapʉ mʉroca wahcã, ñʉno wahaha. Tí copapʉ sʉ, tiro muhri caha, ñʉroca sõha. Jesure ti wahmari suhtiro dihtare ñʉha. “¿Dohse wahari na?” ni tʉhotu, tiro wʉhʉpʉ tjuaa wahaha. \s1 Emau wama tiri macapʉ wahari mahapʉ Jesu bajuaha \r (Mr 16.12-13) \p \v 13 Tí dachoihta pʉaro Jesu buheina mehne macaina Emau wama tiri macapʉ wahaa niha. Jerusalẽ once kilómetro yoaro jira Emaupʉ sʉhto. \v 14 Emaupʉ wahaa, jipihtia Jerusalẽi tí pjare to ã waharire Jesure ti ñano yoarire durucu wahcãa niha. \v 15 Ti ã ni durucuro watoi Jesu sehe ti cahapʉ sʉ, tina mehne wahaha. \v 16 Tirore ñʉpahta tina tirore “Jesu jira”, ni ñʉ masieraha. \p \v 17 —¿Dohse ni cahya durucu wahcãna nijari mʉsa? —ni sinituha Jesu. \p \v 18 To ã nichʉ tʉhoa tina cahyaro mehne sʉrʉca, Cleofa wama tiriro sehe Jesure õ sehe ni yʉhtiha: \p —¿Mipʉre Jerusalẽi tiniriro jipaihta mʉhʉ dihta ti yoari cjirire masierajari? —ni sinituha tiro. \p \v 19 —¿Dohse wahari Jerusalẽi? —niha Jesu. \p To ã nichʉ tina õ sehe ni yʉhtiha: \p —Jesure Nazare macarirore ti yoarire nina nija. Tiro Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jimahre. à jia to durucurire tʉhoa to yoari cʉ̃hʉre ñʉa, “Tuariro jira”, ni tʉhotuhre masa. Cohamacʉ cʉ̃hʉ ãta ni tʉhotuca. \v 20 Mari sacerdotea pʉhtoa, paina pʉhtoa mehne tirore wajã dutia, painare wahre. Ti ã wachʉ paina sehe tirore crusapʉ cjã puha wajãhre. \v 21 “Roma macainare cohãhtiro Israe masa pʉhtoro cjihto jira”, ni tʉhotumahi sã tirore. Micha mehne tia dacho wahara tiro to yariari baharo. \v 22-23 Mahainacã numia sã mehne macaa numia sãre cʉachʉ yoahre. Bohrearopʉ Jesu to masa copapʉ tí numia sʉ, to pjacʉre bocaerayuhti. To pjacʉre bocaeraa, tina tju wihi yahuhre. “Sãre anjoa bajuahre. Jesu catiyuhti”, ni yahuhre numia sehe. \v 24 Ti ã nichʉ paina sã mehne macaina tí copapʉ sʉ, numia ti niriro seheta ñʉyuhti. Tina cʉ̃hʉ Jesure ñʉerayuhti —niha tina Jesure. \p \v 25 Ti ã niri baharo Jesu õ sehe ni yahuha tinare: \p —Mʉsa ne tʉho masiera cureina jira. ¿Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti nirire noano tʉhoerari mʉsa? \v 26 Cristore to pʉhtoro jihto pano mʉanopʉ to mʉjahto pano tirore ñano yʉhdʉro cahmare. ¿Tíre masierasinijari mʉsa? —niha Jesu tinare. \p \v 27 à nino Cohamacʉ Cristore to ni yahu ti joari cjirire Jesu yahu pahñonocaha tinare. Moise cjiro to joari cjirire Jesu yahu dʉcaha. Tuhsʉ, jipihtina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri Cristore ti joari cʉ̃hʉre yahu pahñonocaha tiro. \p \v 28 Tina ti wahari macapʉ ti sʉa cahachʉ, Jesu sehe tinare yʉhdʉ wahcãno sehe yoaro nimaha. \v 29 To ã yoapachʉta tina tirore waha dutieraha: \p —Sã mehne tjuaga. Ñamichahapʉ jira. Nahinopʉ nina —niha tina tirore. \p à jiro Jesu tina mehne wʉhʉpʉ sãa wahaha. \v 30 Wʉhʉpʉ sãa sʉ, tiro tina mehne ti chʉri mesapʉ nuju sʉ, pãore na, Cohamacʉre “Noana”, niha. à nino tí pãore nuha na, tinare waha. \v 31 To ã yoachʉ ñʉa tina Jesure ñʉ masiha. Ti ñʉ masi mʉari baharo tiro buti mʉa wahaha. \v 32 To ã buti mʉa wahachʉ ñʉa tina ti basi õ sehe ni durucuha: \p —Mahai tiro marine to durucuro watoi Cohamacʉ to joari cjirire to yahuro watoi tuaro mari wacũ tʉhotua mehne noano wahchea mehne tʉhotuhi mari —niha tina ti basi. \p \v 33 à ni tuhsʉ tina dóicãta Jerusalẽpʉ majare tjuaa wahaha tjoa. Tópʉ sʉa, once buheinare paina mehne cahmachuinare bocaha. \v 34 à ti sʉchʉ, once buheina õ sehe niha: \p —Potocãta mari pʉhtoro masa wijaayuhti. Simo Pedro tirore ñʉyuhti —niha once buheina. \p \v 35 Ti ã nichʉ pʉaro Emau macaina mahai Jesure ti ñʉrire yahuha: \p —Jesu to pãore to nuhachʉ sã ñʉ masihi tirore —ni yahu pahñoha tina painare. \s1 Jesu to buheinare bajuaha \r (Mt 28.16-20; Mr 16.14-18; Jn 20.19-23) \p \v 36 Ti ã ni yahuro watoi ti cahai ji tuhsʉha Jesu sehe. \p —¿Jimajari mʉsa? Noano jiga mʉsa —niha tiro tinare. \p \v 37 To ã nichʉ tʉhoa tina “Mari yariariro cjirore ñʉna nija”, ni tʉhotua, tuaro cuiha. \v 38 Ti ã cuichʉ ñʉno tiro tinare õ sehe ni yahuha: \p —¿Dohseana cuijari mʉsa? ¿Dohseana “Ahri potocã jierara”, nijari mʉsa? \v 39 Yʉ wamomacarine, yʉ dahpori cʉ̃hʉre ñʉga. Mʉsa yʉhʉre ñʉna, ñʉ masinahca. Yʉhʉre ñaha ñʉga. Ñaha ñʉna, masinahca mʉsa. Yariariro cjiropʉ pjacʉ mariahna. Yʉhʉ sehe pjacʉ tija —niha Jesu. \p \v 40 à nino to wamomacari cʉ̃hʉre, to dahpori cʉ̃hʉre ñoha tinare. \v 41 To ã ñopachʉta tina tuaro wahche, cʉaa waha, “Ahri potocã jieraca”, ni tʉhotusinimaha. Ti ã tʉhotuchʉ masino Jesu tinare sinitu ñʉha: \p —¿Õi chʉa jijari? —niha tiro. \p \v 42 To ã nichʉ tʉhoa wahi doharirore mi cʉ̃hʉre waha tirore. \v 43 Tíre na, ti ñʉrocaroi Jesu chʉha. \v 44 Chʉ tuhsʉ, Jesu yahuha tinare: \p —Sohõ jiri pja mʉsa mehne jicʉ mʉsare yʉ yahuriro seheta mipʉ yʉhʉ ã wahahi. Cohamacʉ dutia Moise cjiro marine to cũri cjiri to ã ni joariro seheta yʉhʉre ã wahahre. Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri, Salmo joari tjure joaina cʉ̃hʉ panopʉ yʉhʉre ti ni yahuriro seheta mipʉre yʉhʉre ã wahahre. Ãta waharo cahmahre —niha Jesu. \p \v 45 à ni tuhsʉ Cohamacʉ yare ti yahu joari cjirire to buheinare masichʉ yoaha Jesu: \p \v 46 —Cohamacʉ yare ti joari cjiri õ sehe niha: “Cristore ñano yʉhdʉro cahmana. à jiro tia dacho wahaboroi to yariari baharo tiro masa wijaarohca. \v 47 To masa wijaari baharo jipihtia yahparipʉ to yaina Cristo yare yahuahca. Masa ti ñaa yoarire ti cahyahti cjihtire, “Ñano yoaeraja” ni, ti tʉhotumarire ti cohtotahti cjihtire, Cohamacʉre ti cahmahti cjihtire, ti ñaa buhiri tiare to cohãhti cjihtire yahuahca to yaina. à yahua taa, Jerusalẽpʉ yahu dʉcaahca”, niha Cohamacʉ yare ti joari pũi —niha Jesu. \p \v 48 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha: \p —Mʉsa sehe ahri jipihtiare ñʉrina jira. à jina painare yahunahca. \v 49 Cohamacʉ “Tirore mʉsare warocaihtja”, to nirirore yʉhʉ sehe mʉsare warocaihtja. à jina Jerusalẽpʉ ahri mʉano macaa tuaa mʉsare to wihihtore cohtaga mʉsa —niha Jesu to buheinare. \s1 Jesu mʉanopʉ mʉjaa wahaha \r (Mr 16.19-20) \p \v 50 à ni tuhsʉ Jesu tinare Jerusalẽi jiinare Betania cahapʉ naaha. Tópʉ sʉ, Jesu to wamomacari mehne ñui mʉo, “Noano jiga”, niha tinare. \v 51 à ni tuhsʉ, tinare cũ, mʉanopʉ mʉjaa wahaha. \v 52 To mʉjari baharo tina tirore ño payo, Jerusalẽpʉ tuaro wahchea mehne tjuaa wahaha. \v 53 Tói jia, dachoripe tina Cohamacʉ wʉhʉi Cohamacʉ mehne durucu, “Noana”, ni ño payoha tina tirore.