\id ACT - Guanano NT -Colombia 2010 (DBL -2013) \h HECHOS \toc1 Hechos \toc2 Hechos \toc3 Hch \mt1 Hechos \c 1 \s1 “Espíritu Santo tarohca”, niha ahri tjure joariro \p \v 1-2 Teofilo, ahri quitire mʉhʉre joarocai nija. Pano yʉ joa mʉhtari pũre Jesu to yoaare, to buheare mʉhʉre yahu tuhsʉi. Pʉ mʉanopʉ to mʉjarire yahu batoai. To mʉjahto pano Jesu Espíritu Santo mehne dutiha to bese cũrinare. \v 3 à yoa Jesu crusapʉ to yariari baharo payʉ tahari pjacʉ tiriro bajua mʉjaha to cũrinare, tina “Potocãta tiro catira”, ti ni masihto sehe. Cuarenta dachori waro tiro bajua mʉjaha tinare. à bajuaro tiro to basi to catiriro jiare ñono niha tinare. à bajuaro pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiare yahuha tinare. \p \v 4 Jesu to cũrina mehne jisinino tinare õ sehe ni yahuha: \p —Jerusalẽita jisiniga mipʉre. “Espíritu Santore mʉsare warocaihtja”, yʉ Pʉcʉ to nirirore cohtasiniga. Tíre to nirire mʉsare yahui yʉhʉ. \v 5 João mʉsare bautisaro co mehne yoamare. Yʉhʉ sehe tí yʉhdoro yoaihtja mʉsare. Maha dachoricã baharo yʉhʉ sehe Espíritu Santore mʉsa mehne jirucuchʉ yoaihtja mʉsare —niha Jesu. \s1 Jesu mʉanopʉ mʉjaa wahaha \p \v 6 à yoa tina tʉ̃cʉ Olivo wama tidʉpʉ Jesu mehne cahmachuina sehe õ sehe ni sinitu ñʉha tirore: \p —Pʉhtoro, ¿mipʉre sãre Israe yahpare pari turi cũ, mari coyea warore pʉhto sõihcari mʉhʉ? —ni sinitu ñʉha to yaina. \p \v 7 Ti ã nichʉ tʉhoro Jesu õ sehe niha: \p —Mʉsa pʉhto sãahti pjare yahu quihõriro, ã wahachʉ yoariro yʉ Pʉcʉ dihta jira. Mʉsa sehere tíre ne masihto basioerara. \v 8 Wiho mejeta mʉsare Espíritu Santo to wihichʉ Cohamacʉ ya masiare cjʉanahca mʉsa. Tí masiare mʉsa cjʉana Jerusalẽ macainare, jipihtina Judea yahpa macainare, Samaria yahpa macainare, ã yoa jipihtina ahri dacho mʉ sʉro macainare noaa buheare buhenahca mʉsa. Yʉ yariarire, yʉ masa mʉjarire tinare buhenahca mʉsa —ni yahuha Jesu tinare. \p \v 9 To ã ni tuhsʉri baharota, Cohamacʉ Jesure mʉanopʉ mʉjachʉ yoaha jʉna. Tina tirore ti ñʉ nʉnʉ mʉochʉta me curua watopʉ sãa, buti mʉjaa wahaha. \v 10 To ã buti mʉjari baharota tina Jesu to mʉjarirore ti ñʉ mʉono watoi pʉaro anjoa yehsea suhti tiina Jesu to cũrina watoi bajuarʉcʉ sʉha. \v 11 à bajuarʉcʉ sʉ, tinare õ sehe niha: \p —Mʉsa Galilea macaina, ¿dohse jiro baro ñʉ mʉorucuna nijari mʉsa? Ahriro Jesu, mʉsa mehne jiriro cjirota, Cohamacʉ mʉanopʉ to mʉjachʉ yoarirota, mipʉre to mʉjachʉ mʉsa ñʉriro seheta, pari turi duji tarohca tjoa —ni yahuha anjoa tinare. \s1 Jesu to cũrina Juda cjirore cohtotahtirore beseha \p \v 12 à yoa Jesu yaina tʉ̃cʉ Olivo wama tidʉpʉ jiina duji taa, Jerusalẽpʉ tju sʉha. Tʉ tʉ̃cʉ cʉ̃ kilómetro bui curero yoaro jira Jerusalẽ dʉhtʉ cahapʉre. \v 13 Tju sʉ, tina mʉanopʉ ti jiri tahtiapʉ mʉjaa wahaha. Ahrina jiha: Pedro, João, Santiago, Andre, Felipe, Toma, Bartolomé, Mateo, Santiago, Simo, Juda jiha. Santiago sehe Alfeo macʉno jiha. Simo sehe cananista wama tiri curua macariro jimaha. Juda sehe Santiago macʉno jiha. \v 14 Payʉ tahari ahrina jipihtina, to cũrina, ã jichʉ numia, María Jesu pocoro, ã yoa Jesu bahana mehne cʉ̃hʉ noano cahmachu, Cohamacʉre ã sinirucua tiha. \p \v 15 à yoa tí dachorire masa payʉ cahmachuha. Ciento y veinte jia jiboa. à jiro Pedro sehe tiro mehne macaina Cristo yaina watoi ducu, õ sehe ni yahuha tinare: \p \v 16 —Yʉ coyea, Cohamacʉ panopʉ to niriro seheta ã waharo nihre. Tíre Espíritu Santo Davi cjirore yahu dutiha Juda cjirore. Juda cjiro Jesure ñahahtinare ñoriro jihre. \v 17 à yoahtiro jiparota mari mehne Jesu yare yoariro jimahre. à jiro sã mehne macarirota jimahre —niha Pedro. \p \v 18 Juda cjiro sehe Jesure ño dutia ti waparire to wiari baharo to basita wajã yariaha. à yoaro boraa waha, to tʉ misida tʉhnʉa waha, yariaa wahaha. To wiari cjiri mehne paina mahanocã yahpare nuchʉha. \v 19 Jipihtina Jerusalẽ macaina masi pihtinocari jire Juda cjiro to ñano yoarire. à masia ti ya dʉsero mehne to niñeru mehne ti nuchʉri yahpa cjirore Acéldama wamoari jire. Acéldama nia, “Di yahpa”, nia nina. \v 20 Baharo õ sehe ni namoha Pedro: \p —Panopʉ to joariro seheta ã wahahre Juda cjiro. Salmo to joari tjui õ sehe ni joaa tiha: \q1 “Tiro to jiri wʉhʉ masa marieni wʉhʉ tjuarohca. \q1 Ne noa jisi tí wʉhʉre”, \m ni joaa tiha. Õ cʉ̃hʉre õ sehe ni joaa tiha: \q1 “Pairo to dahraa cjirire cohtotariro jirohca”, \m ni joaa tiha Salmopʉ. \p \v 21-22 ’à jina mari cʉ̃iro besejihna. João masare bautisariro cjiro masare to buhero watoi cãina Jesu yaina mari mehne wahare. Tina mehne macarirore cʉ̃iro bese nano cahmana mari mehne macariro cjihto. Jesu mehne mari jichʉ mari mehne ã jirucurirore besero cahmana. à mari beseri baharo Jesu to masa mʉjarire mari mehne buherohca —ni yahuha Pedro to coyeare Cristo yainare. \p \v 23 To ã nichʉ tʉhoa pʉarore bese dapoha tina. Cʉ̃iro José Justo wama tirirore beseha. Tiro Barsaba ti ni pisuriro jiha. Bese tuhsʉ, pairore Matia wama tirirore beseha. \v 24-25 Tinare bese dapo tuhsʉ, tina Cohamacʉre õ sehe ni siniha: \p —Mʉhʉ sã pʉhtoro jipihtina masa ti tʉhotuare masina. Ahrina pʉaro sã beseina jira. Juda cjirore cohtotahtirore diro mʉ cahmarirore besega. Jesure cohãtjiãhno Juda cjiro sehe pichacapʉ wahaha. Tirore cohtotahtiro Jesu to cũriro jirohca. à jiro sã mehne noaa buheare buherohca —ni siniha tina Cohamacʉre. \p \v 26 à niata tãa mehne doca mʉjaha besea taa. Matia yaro to noano quihõno wijachʉ, tiro sehe Jesu to cũrina once cũrina mehne macariro tjuaha. \c 2 \s1 Espíritu Santo Jesu yaina mehne ji dʉcaha \p \v 1 à yoa Pentecoste wama tiri dacho jichʉ tina jipihtina cʉ̃ wʉhʉi cahmachuha. \v 2 Tí pjareta wihnono to tuaro taro seheta mʉanopʉ bisiro coa taha. To ã bisiro coa tachʉ tʉhoha jipihtina tí wʉhʉpʉ jiina. \v 3 à yoa picha pohna yoaro sehe jia tina jipihtina dapu poca bui bajuaha. Tí picha pohnaricã ñahmanoricã yoaro sehe bajuha. \v 4 à yoa Espíritu Santo tinapʉre sãarʉcʉ sʉa wahaha. Tinapʉre to sãarʉcʉ sʉa wahachʉ, paina ya durucuare to durucuchʉ yoaa mehne tina sehe paina ya durucuare noano durucuha. \p \v 5 Tí dachorire Jerusalẽpʉ payʉ judio masa, cʉ̃ curua macaina masa jipahta, paró paye yahpari macaina jiha. Cohamacʉre ño payoina jiha. \v 6 à yoa mʉanopʉ coa tachʉ tʉhoa tina Jesu buheina cahapʉ payʉ cahmachu wahcãha. Cahmachuina masape ya durucuare Jesu buheina ti durucu pahñochʉ tʉhoa, tina tʉho cʉaa wahaha. \p \v 7-8 —Cuenah. ¿Dohse yoaa ahrina Galilea macaina jipahta mari ya durucuare noano durucujari? Tina mari ya yahpapʉ taina yoaro seheta durucua nina —niha tina sehe. \p \v 9-10 —Jipihtina mari durucuare mipʉre durucua nina: Õpe yahpari macaina mari õre cahmachuina jija: Partia macaina, Media macaina, Elam macaina, Mesopotamia macaina, Judea macaina, Capadocia macaina, Ponto macaina, Asia macaina, Frigia macaina, Panfilia macaina, Egipto macaina, Libia yahpai Cirene cahapʉ jiina, Romapʉ taina jija mari. Cãina judio masa waro jija mari. Paina judio masa dojoina jija mari. \v 11 Creta macaina cʉ̃hʉ, Arabia macaina cʉ̃hʉ jira mari mehne. Mari payʉ paró macaina soro durucua tiina mari jipanata ahrina sehe mari masape curuari macaina durucuare ti durucuchʉ tʉhoja mari. Tina mari ya durucua mehne Cohamacʉ tuaa mehne to yoarire yahua nina —ni durucuha masa ti basi. \p \v 12 à niata tina cʉaa waha, ti ñʉri cʉ̃hʉre ti tʉhori cʉ̃hʉre noano tʉho ñahaeraha. \p —¿Ahrina dohse jiro baro paina ya mehne Cohamacʉ yare ã noano durucujari, mʉsa tʉhotuchʉ? —ni cahma sinitu ñʉha tina ti basi. \p \v 13 Wiho mejeta paina Jesu yaina ti durucuchʉ tʉhoina mehne macaina sehe tinare õ sehe ni bʉjʉpeha: \p —¿Dohse ahrina sihbiori sihni cahaa nijari? —ni bʉjʉpeha paina tinare Jesu yainare. \s1 Pedro masare yahuha \p \v 14 à jiro Pedro once Jesu to cũrina mehne wahcãrʉcʉ sʉ, tuaro durucutjiãhno masare õ sehe ni yahuha: \p —Mʉsa Judea yahpa macaina, jipihtina Jerusalẽpʉ jiina, ahrire masiga mʉsa. Yʉ yahuchʉ tʉhoga mʉsa. \v 15 Mʉsa tʉhotua quihõno jierara. Nueve hora jira mipʉta. Mari chʉ sihnini hora jierasinica. à jia ahrina cahaina jierara. \v 16 Ahrina Cohamacʉ panopʉ to niriro seheta yoaa nina. Tí pjapʉre Joere Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjirore, ahrire yahu dutia tiha Cohamacʉ sehe: \q1 \v 17 “Sohtori tia dachori jichʉ õ sehe jirohca: ‘Yʉ yairo Espíriture masare jipihtinare warocaihtja. \q1 à jia mʉsa pohnapʉ yʉ yare yahuahca. \q1 à yoa mʉsa mehne macaina wahma yapia bajuamehneare ñʉahca. \q1 à jia mʉsa mehne macaina bʉcʉna cahãnopʉ cahãahca. \q1 \v 18 à jicʉ yʉ cahamacare, mʉare, numia cʉ̃hʉre yʉ yairo Espíriture warocaihtja. \q1 à jia tina yʉ yare yahuahca. \q1 \v 19 Tuhsʉ, yʉ tuaa mehne bajuamehneare yoa ñoihca mʉanopʉ. \q1 Yahpapʉ cʉ̃hʉre yʉ bajuamehneare ñoihca: Dire, pichacare, mene ñoihca. \q1 \v 20 Tuhsʉ, sʉ̃ dacho macariro nahitianore cohtotarohca. \q1 Ñami macariro di yoaro sehe sohãriro cohtotarohca. \q1 Õ sehe waharohca Cristo mʉsa pʉhtoro to tahti dacho, yʉ niri dacho panoi. \q1 Tí dachoi ñʉ cʉaa wahaahca masa. \q1 à jiro wiho jiri dacho jisi. \q1 Tí dacho noari dacho jirohca. \q1 \v 21 à jiro õ sehe jirohca. \q1 Jipihtina masa Cristore ti ñaa buhirire cohã duti siniinare tiro tinare pichacapʉ wahaborinare yʉhdorohca’, nina Cohamacʉ”, \m ni joaha Joe. \p \v 22 ’Mʉsa Israe masa yʉ yahuchʉ tʉhoga: Jesu Nazare macariro sehe Cohamacʉ to warocariro jihre. Jesure to warocarire masa ti masihto sehe Jesu to Pʉcʉro ya tuaa mehne yoa ñohre mʉsare. Mʉsa tíre masina. \v 23 Jesure wajã dutina judio masa jierainare wahre mʉsa. Cohamacʉ panopʉ to cahmariro seheta, “à waharohca”, to niriro seheta ã yoahre. à jina mʉsa Jesure crusapʉ wajã dutihre Cohamacʉ dutiare cjʉaerainare. \v 24 Mʉsa ã yoapachʉta Cohamacʉ sehe Jesure yariariro cjirore masohre. Pari turi ne yariasi tiro. Tiro yaria dojoaerara. à catirucuhtiro jira. \v 25 Õ sehe nia tiha Davi cjiro panopʉ macariro Cristo to ni durucuboriro seheta: \q1 “Yʉ pʉhtoro yʉhʉ mehne jira mʉhʉ. \q1 Jipihtia dachoripe Cohamacʉ yʉ pʉhtoro yʉ cahai mʉ jichʉ ñʉa tihi yʉ cuierahto sehe. \q1 \v 26-27 Mʉhʉ Cohamacʉ yʉhʉre yariaina ti jiropʉre ne cohãsi. \q1 Yʉhʉre mʉ cahĩrirore ñanopʉ cohãsi mʉhʉ. \q1 Yʉhʉ mʉ cahamacʉno mʉhʉre ño payoriro jija. \q1 Yʉ pjacʉre baa dutisi mʉhʉ. \q1 à jicʉ tuaro wahcheja. \q1 Wahchea mehne durucuja. \q1 à jicʉ mʉhʉre Cohamacʉre noano wacũ tuariro jicʉ ñaa buhiri marieriro jicʉ cuiro marieno noano jinocaja. \q1 \v 28 Yʉhʉre pari turi catichʉ yoaihca mʉhʉ. \q1 Yʉhʉ mehne mʉ jichʉ tuaro wahcheja”, \m ni joaa tiha Davi cjiro Cristo to ni durucuboriro seheta. \p \v 29 ’Coyea, õ sehe noano yahuihtja mʉsare Davi cjirore mari coyeiro, panopʉ macarirore. Tiro yariaa wahaha. à jiro tiro to masa copa mipʉre jisinina. (à jiro “Yʉ pjacʉre baa dutisi mʉhʉ”, ni joaro to basi wama payo yahuro nieraha.) \v 30-31 Panopʉ Cohamacʉ Davi cjirore õ sehe niha: “Potocã nii nija. Mʉ panamana ji turiaina mehne macariro mʉ yoaro seheta ahri yahpa macaina bui pʉhtoro jirohca”, nia tiha Cohamacʉ Davi cjirore. Davi Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro jiha. à jiro Cristore Cohamacʉ to pʉhto sõhtore masino, Cristo to masa mʉjahtore yahu mʉhta tuhsʉha Davi sehe. Õ sehe niha: “Tiro yariaina ti jiropʉre ji dojoasi. To pjacʉ tói baasi”, nia tiha Davi cjiro. \v 32 Ahriro Jesureta Cohamacʉ masohre. Sã jipihtina tirore ñʉhi. \v 33 Mipʉre Cohamacʉ poto bʉhʉsehepʉ jira dutiriro jiro. Tó panopʉ to Pʉcʉro “Espíritu Santore mʉ yainare warocaihtja”, to ni cũriro seheta wari jire Jesure. à jiro Jesu sehe ahrinare Espíritu Santore warocari jira. à jina mipʉre Espíritu to yoaare mʉsa ñʉ, tʉhona nina. \v 34 Davi cjiro sehe Jesu to mʉjariro seheta mʉanopʉ mʉjaeraa tiha. à jiro tiro to basi õ sehe nia tiha: \q1 “Cohamacʉ õ sehe nire yʉ pʉhtorore: ‘Yʉ poto bʉhʉsehei dujiga mʉhʉ. \q1 \v 35 Mʉhʉre ñʉ tuhtiinare mʉhʉre cũihtja mʉ cahamaca yoaro sehe jihtinare’, nire Cohamacʉ yʉ pʉhtorore”, \m nia tiha Davi cjiro. \p \v 36 ’à jina jipihtina Israe masa ahrire noano masiga mʉsa: Ahriro Jesure mʉsa crusapʉ wajãriro cjirore mʉsa pʉhtoro sõhre Cohamacʉ sehe. Tirore mʉsare yʉhdohtirore Cristore cũre Cohamacʉ —ni yahuha masare Pedro. \p \v 37 To ã nichʉ tʉhoa tuaro cahya, pjíro tʉhotua, masa sehe Pedro cʉ̃hʉre õ sehe ni sinitu ñʉha: \p —¿Sã coyea, dohse yoanahcari sã? —ni sinitu ñʉha tina. \p \v 38 Ti ã ni sinitu ñʉchʉ õ sehe ni yʉhtiha Pedro: \p —Mʉsa ñaa yoari buhirire cahyaga. Mʉsa ñaa tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtota, “à tjiri jira” ni, Cohamacʉreta maca, tʉhoga. à yoa Jesu yaina jina, bautisarina jiga mʉsa jipihtina. Jesure mʉsa wacũ tuachʉ ñʉno, mʉsa ñaa yoari buhirire borohca Cohamacʉ. Tó sehe mʉsa yoachʉ Espíritu Santore warohca mʉsare. \v 39 Mʉsare, mʉsa pohnare, mʉsa panamana ji turiainare, yoaro macainare, ã yoa jipihtina Cohamacʉ mari pʉhtoro to beserinare, “Potocãta yʉhdoihtja mʉsare”, ni cũha Cohamacʉ —niha Pedro. \p \v 40 Tuhsʉ, tuaro mehne õ sehe ni yahu quihõha tinare: \p —Ahri yahpa macaina, Cohamacʉre ji coaerainare buhiri dahrerohca Cohamacʉ. Wiho mejeta mʉsa sehe, tina watoi jiina, Cohamacʉ yahurire, “à tjira”, ni bahrañoga mʉsa yʉhdʉhto sehe —yahu quihõha Pedro masare. \p \v 41 To ã nichʉ tʉhoa tina payʉ to yahuare noano tʉhoha. à jiro tinare tiro bautisa dutiha. Tí dachore Cohamacʉ yaina mehne macaina tres mil masa waha namoha. \v 42 à yoa tina masa Cristo to cũrina mehne dachoripe cahmachu, tí buheare tʉho nʉnʉ, tíre yʉhti mʉjaa tiha. Tina pãore nuha, cahma witi, Cohamacʉre sini, Cristo to cũrina mehne noano jinocaa tiha. \s1 Jesu yaina wahma ji dʉcaina ti jia tiare yahuha \p \v 43 à yoa Cohamacʉ to tuaa mehne yoa ño mʉjaha to cũrina. Ti ã yoachʉ ñʉa masa jipihtina ñʉ cʉaa wahaa tiha. \v 44 Jipihtina Jesure wacũ tuaina cahmachu, noano jinocaa tiha. à jia ti yare cahma witia tiha. \v 45 Ti yare dua, jipihtinare paye baro maerainare cãina ti cahmaare waa tiha tina. \v 46 à jia dachoripe tina Cohamacʉ wʉhʉ wijaaroi cahmachua tiha. à yoa cãa wʉhʉse, ti ya wʉhʉsepʉ cʉ̃hʉre nohopeina cahmachu, pãore nuha, wahchea mehne tina cʉ̃noi chʉa tiha. \v 47 Ti ã cahmachuno watoi “Cohamacʉ noariro jira”, ni ño payoa tiha. Paina masa tinare ji coa yʉhdʉa tiha. à yoaro dachoripe Cohamacʉ painare to yaina to yʉhdohtina wahachʉ yoaa tiha. \c 3 \s1 Tini masierarirore noariro wahachʉ yoaha Cohamacʉ \p \v 1 Cʉ̃ nʉmʉ ñamichahapʉ tres jichʉ Cohamacʉ mehne durucuri pja jichʉ Pedro, João mehne Cohamacʉ wʉhʉpʉ wahaa niha. \v 2 Dachoripe tí wʉhʉre ti sahrĩ sãari sahrĩno tãa mehne ti yoari sahrĩno macari sopaca cahai paina cʉ̃iro masʉnore na ta duhu dapoa tiha. Tí sopaca noari sopaca wama tiha. Tiro masʉno sehe wahma masa bajuaropʉta dojori wahiro jiro tini masierariro jiha. à jiro tiro tí sopaca cahai niñerure sini dujia tiha tí sopacai sãainare. \v 3 à yoa Pedro, João mehne tí sopacare ti sãa cahachʉ tini masierariro sehe tinare ñʉ, niñerure siniha. \v 4 à jia tina pʉaropʉta tirore ñʉ, Pedro sehe õ sehe niha: \p —Sãre ñʉga mʉhʉ —niha Pedro tirore. \p \v 5 To ã nichʉ tʉhoro “Ahrina mahanocã yʉhʉre niñerure waahca”, ni tʉhoturo ñʉroca õ tʉhoha tinare. \v 6 To ã ni tʉhotupachʉta Pedro tirore õ sehe ni yahuha: \p —Niñerure cjʉaeraja yʉhʉ. Cjʉaerapaihta, ahrire yoaihtja mʉhʉre. Jesucristo Nazare macariro to tuaa mehne wahcãrʉca, tiniga mʉhʉ —niha Pedro tini masierarirore. \p \v 7 à ninota to wamomacare poto bʉhʉsehe macari wamomacare ñaha, tirore waja wahcõ dapoha. To ã yoachʉta tini masierarirore to ñʉchʉa tuaa wahaha. \v 8 To ã wahachʉta tiro wahcãrʉca purʉcʉ sʉ, tini dʉcaha. à tini dʉcaro tiro waha, pu tini “Cohamacʉ noariro jira”, to ni wahcheriro mehne tina mehne Cohamacʉ wʉhʉ macari sahrĩno puhichapʉ sãa wahaha. \v 9 To ã tinichʉ “Cohamacʉ noariro jira”, to nichʉ masa jipihtina tirore ñʉha. \v 10 à jia masa tirore ñʉ masiha. Tiro Cohamacʉ wʉhʉ macari sahrĩno tãa mehne to yoari sahrĩno macari sopaca noari sopaca cahai niñerure to sini dujirire masiha masa. à jia tiro to tinichʉ ñʉa, ñʉ cʉaa wahaha. \s1 Cohamacʉ wʉhʉi Pedro masare buheha \p \v 11 à yoa tini masierariro cjiro Pedro cʉ̃hʉre to siõ suha mʉjano watoi, masa jipihtina ñʉ cʉaa waha, noari wapapʉ Salomo wama tiri wapapʉ mʉroca wahcã, cahmachuha. \v 12 Ti ã cahmachurʉcʉ sʉchʉ ñʉno, Pedro sehe õ sehe ni yahuha tinare: \p —Mʉsa Israe masa, ¿dohseana ahrirore ñʉ cʉajari? ¿Dohseana sãre mʉsa ñʉ nʉnʉjari? Sã sehe sã ya tuaa mehne noaina sã jia tia mehne sã mʉ sʉro ahrirore tinichʉ yoaerahi sã. Jesu sehe tíre yoahre. \v 13 Abrahã, Isaa, Jacobo mari ñʉchʉsʉma, panopʉ macaina ti yairo Cohamacʉ sehe to cahamacʉno Jesure Jipihtina Bui Jiriro cũhre. Wiho mejeta mʉsa sehe tó sehe jirirore tirore ñʉ tuhtiinare wahre. Baharo pʉhtoro Pilato tirore to wio duapachʉta, mʉsa sehe tirore to wiochʉ cahmaerare. \v 14 Pilato tirore wio duamahre. Wiho mejeta mʉsa Jesure ñaa buhiri marierirore, quihõno yoarirore cahmaerana, pairore masa wajãriro sehere wio dutihre mʉsa. \v 15 à yoana Jesure marine catichʉ yoarirore wajãchʉ yoare mʉsa sã coyea judio masa. To yariachʉ Cohamacʉ tirore masohre. Tíre sã ñʉhi. \v 16 à jina Jesu pjiriro to jia tiare wacũ tuaina jija. Tirore sã ã wacũ tuachʉ ñʉno ahrirore mʉsa mipʉ ñʉrirore mʉsa ñʉ masirirore Jesu sehe to tuaa mehne tinichʉ yoahre. \p \v 17 ’Yʉ coyea, mʉsa pʉhtoa mehne Jesure noano masierapanahta tirore wajãchʉ yoare mʉsa. Tíre masija yʉhʉ. \v 18 Wiho mejeta panopʉ macaina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri Cohamacʉ tinare to yahu dutiriro seheta, yahua tiha tina. “Cristo ñano yʉhdʉ, yariarohca”, ni yahua tiha tina. Ti ã ni yahuriro seheta ã wahahre mipʉre. \v 19 à jina mʉsa ñaare yoari buhirire cahyaga. Mʉsa tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtota, ñaare mʉsa goa pjarire duhu, Cohamacʉreta majarerʉca, to ya sehere quihõno tʉhoga. Mʉsa tirore majarerʉca, quihõno tʉhochʉ ñʉno, Cohamacʉ mʉsa ñaare yoari buhirire borohca. à boro, mʉsare wahchehti dachorire cũ, mʉsare noano yajeri sãachʉ yoarohca tiro. \v 20 à yoa tiro mʉsa pʉhtoro cjihtore to beseriro Cristore mʉsare warocarohca tjoa. Tiro Cristo sehe Jesuta jira. \v 21 Cohamacʉ cahapʉ jisininohca Jesu, pʉ Cohamacʉ ahri yahpapʉ jipihtiare wahma to cohtota pahñochʉpʉ. To ã cohtota pahñohtore Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri, to yaina waro panopʉ yahu quihõ tuhsʉa tiha. \v 22 Moise cjiro tíre yahuro õ sehe ni mʉhtaha: “Cʉ̃iro mari mehne macarirore mari coyeiroreta Cohamacʉ yare yahu mʉhtahtiro cjihtore Cohamacʉ mari pʉhtoro warocarohca mʉsare. Yʉhʉre to warocariro seheta warocarohca tiro cʉ̃hʉre. à jina mʉsare to yahuchʉ tʉhona, ‘Jai’, ni yʉhti pihtinocaga mʉsa. \v 23 Õ sehe jirohca. Jipihtina tirore yʉhtieraina to cohãhtina jiahca. Cohamacʉ yaina mehne macaina jisi tina”, ni mʉhtaa tiha Moise cjiro. \p \v 24 ’Jipihtina Cohamacʉ yare yahu mʉhtainape Samue, ã yoa to baharo jiina cʉ̃hʉ mipʉ jia dachori cjihtire yahu mʉhtaa tiha. \v 25 Mari ñʉchʉsʉma cjirire, Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri cʉ̃hʉre panopʉ macainare yahua tiha Cohamacʉ. Mari cʉ̃hʉre ã ni yahuro nia tiha. Abrahãre to niriro seheta mari cʉ̃hʉre ni yahuro nia tiha. Õ sehe ni yahua tiha Cohamacʉ Abrahãre: “Jipihtiro ahri yahpa macainare noano yoaihtja. Õ sehe tíre yoaihtja: Mʉ coyeiro baharo jiriro sehe masare noano yoabasarohca yʉhʉre”, nia tiha Cohamacʉ Abrahãre. \v 26 Cohamacʉ to macʉnore masa wijachʉ yoaro mari cahapʉ waroca mʉhtare mari ñaa yoaare duhuchʉ yoahtirore. à yoaro marine tiro noano yoare —niha Pedro tinare. \c 4 \s1 Pedro, João mehne pʉhtoa mehne sʉhʉduha \p \v 1-3 Pedro, João cʉ̃hʉ masa mehne ti durucuro watoi sacerdotea, Cohamacʉ wʉhʉre cohtaina surara pʉhtoro, saduceo curua macaina cʉ̃hʉ tinare tʉhoha. Õ sehe ni buheha Pedro João mehne masare: \p —Jesu to yariari baharo masa mʉjaa wahahre. To ã masa mʉjarire ñʉna mari cʉ̃hʉ baharo to yaina mari masa mʉjahtore masija mari —ni yahuha Pedro cʉ̃hʉ. \p Ti ã nichʉ tʉhoa pʉhtoa sehe tina mehne suaha. à suaa nahi cahachʉ ñʉa tina Pedrore, João cʉ̃hʉre ñaha, peresu yoaha. \v 4 à tinare peresu ti yoapachʉta payʉ ti yahuare tʉhoina sehe “Potocãta jira”, ni tʉhotuha. à jia Jesu yaina payʉ waha, tí dachoi wahma to yaina ji dʉcaina, ã yoa tó panopʉ Jesure wacũ tua tuhsʉrina mehne mʉa sahserore mari quihõchʉ, cinco mil masa sʉro cahai jiha. \p \v 5 à yoa pa dachoi tí maca macaina pʉhtoa, bʉcʉna, ã yoa judio masa buheina cʉ̃hʉ Jerusalẽpʉ cahmachuha. \v 6 Ti ã cahmachunoi sacerdotea bui pʉhtoro, Ana wama tiriro cʉ̃hʉ tói jiha. à yoa to coyea cʉ̃hʉ jiha. Caifa, João, Alejandro, paina mehne Ana coyea cʉ̃hʉ jiha. To coyea to dahraare dahraina jiha tina cʉ̃hʉ. \v 7 à jia tina Pedro cʉ̃hʉre ti cahmarocachʉ, surara sehe pʉhtoa watopʉ tinare naa wihi dapoha. Ti ã na wihi dapochʉ, tina pʉhtoa õ sehe ni sinitu ñʉha Pedro cʉ̃hʉre: \p —¿Noa ya tuaa mehne mʉsa tirore noariro yoari? ¿Noa jijari mʉsare tíre yoa dutiriro? —ni sinitu ñʉha tina. \p \v 8 Ti ã nichʉ tʉhoro Espíritu Santo to yoa dutiriro seheta to tuaa mehne yahuha Pedro tinare: \p \v 9 —Mʉsa pʉhtoa, ¿mʉsa bʉcʉna, sã dohse yoa ahriro tini masierarirore sã tinichʉ yoarire masi duana, sãre sinitu ñʉna nijari mʉsa? \v 10 Tí pja pini ahrire masiga mʉsa jipihtina, Israe masa. Jesucristo Nazare macariro, mʉsa crusapʉ wajãriro, Cohamacʉ to masoriro tiro sehe ahriro tini masierarirore noariro wahachʉ yoahre. à jina ahrirore mipʉre mʉsa ñʉrocaroi to tinichʉ ñʉna mʉsa. Õ sehe nina Cohamacʉ yare ti joari pũi Jesu cjihtore yahuro: \v 11 “Ahriro tãca yoaro sehe jiriro jira. Tãcare wʉhʉ dahreina wiho jiriare ti cohãriro seheta mʉsa judio masa tirore cohãhre. Mʉsa ã yoapachʉta mipʉre wʉhʉ dahreina wʉhʉre yoaa ti cũ mʉhtari tãcare ti cũriro seheta Cohamacʉ tirore pʉhtoro sõhre. Tiro Cristo mariachʉ Cohamacʉ yaina wahaeraboa masa. (To ã wiho jiriro jierapachʉta mʉsa mari pʉhtoa mehne tirore cahmaerare. Mʉsa ã cahmaerapachʉta Cohamacʉ sehe tirore mari pʉhtoro sõhre)”, ni joaha panopʉ. \v 12 Ne, pairo masare pichacapʉ wahaborinare yʉhdoriro ne mariahna. Ahri yahpapʉre Jesu dihta masare yʉhdoriro jira. Ne paina tiro yoaro sehe jiina mariahna —ni yahuha Pedro tinare. \p \v 13 To ã ni yahuri baharo Pedro, João mehne buhemahnoeraina jipahta cuiro marieno ti buhechʉ ñʉa, pʉhtoa, bʉcʉna, judio masa buheina mehne ñʉ cʉaa wahaha. à jia Jesu yoaro sehe ti buhechʉ ñʉa, õ sehe masiha tina: “Potocã Jesu mehne macaina tjira ahrina”, ni masiha tina. \v 14 à yoa tini masierariro cjiro Pedro cʉ̃hʉ mehne jiha. Tiro to noariro jichʉ ñʉha pʉhtoa, bʉcʉna, judio masa buheina mehne. à jia tina Pedro cʉ̃hʉre “Ñano yoaa nina”, ni yahusã masieraha. \v 15 à yahusã masieraa pʉhtoa ti cahmachuri tahtiapʉ jiinare Pedro cʉ̃hʉre wijaa dutiha. \v 16 Ti wijaari baharo pʉhtoa sehe ti basi õ sehe ni sʉhʉduha: \p —¿Ahrinare dohse yoanahcari mari? —ni durucuha tina ti basi. \p Õ sehe ni durucu namoha: \p —Pedro, João Cohamacʉ tuaa mehne tini masierarirore tinichʉ yoari jire. à jia Jerusalẽ macaina jipihtina ti ã yoarire masica. à jina mari sehe “à yoaerare tina” ni masieraja mari. \v 17 à jina Jesu to buheri cjirire painare buhe dutiena tjijihna tinare, “Paina tí buheare cahmari”, nina —ni durucuha tina ti basi. \p \v 18 à ni durucu tuhsʉa Pedro cʉ̃hʉre pjiroca, õ sehe niha: \p —Jesu to buheri cjirire ne buhena tjiga painare. Tíre ne durucu namoena tjiga —ni yahumaha tinare. \p \v 19 Ti ã ni yahuchʉ tʉhoa tina Pedro João mehne õ sehe ni yʉhtiha tinare: \p —Mʉsa õ sehe ni dutichʉ mʉsare yʉhtina, Cohamacʉ sehere yʉhdʉrʉcana niboca sã. ¿Diro ya sehere sã yoachʉ quihõno jijari Cohamacʉ to ñʉrocarore? ¿Mʉsa ya sehere sã yoachʉ quihõno jijari? ¿Cohamacʉ ya sehere sã yoachʉ quihõno jierajari, mʉsa tʉhotuchʉ? \v 20 Sã sehere sã ñʉrire, sã tʉhorire sãre yahto basioerara —ni yʉhtiha Pedro, João mehne. \p \v 21 Ti ã nichʉ tʉhoa pʉhtoa sehe pari turi dutimaha tjoa tinare: \p —Jesu to buherire mʉsa buheri buhiri ñano yʉhdʉnahca mʉsa —niri jimare pʉhtoa tinare. \p “João, Pedro mehne ñano yoaa nina”, ni masierari jire tina. à jia masa sehe tini masierariro to noariro wahachʉ ñʉa, “Cohamacʉ potocãta noariro jira”, niha masa. Ti ã nichʉ tʉhoa pʉhtoa sehe Pedro cʉ̃hʉre ti dohse yoa buhiri dahreboare bocaeraa, tinare wioha. \v 22 Tini masierariro, noariro ti yoariro cuarenta cʉhmari bui cjʉariro jiha. \s1 Jesu yaina ti cuierahto cjihtore siniha Cohamacʉre \p \v 23 à yoa, Pedro João mehne ti wiori baharo tina mehne macaina cahapʉ sʉ, sacerdotea pʉhtoa, bʉcʉna jipihtia tinare ti niri cjirire yahuha. \v 24 Ti ã ni yahuchʉ tʉhoa tina jipihtina cʉ̃no potori Cohamacʉre siniha: \p —Sã pʉhtoro mʉhʉ mʉanore, yahpare, mári cʉ̃hʉre yoariro jipihtina catiinare bajuamehneriro jira mʉhʉ. \v 25 Mʉ Espíritu Santo sã ñʉchʉ cjirore Davire mʉ cahamacʉnore ahrire yahu dutia tiha mʉ niriro seheta: \q1 “¿Dohse yoa Israe masa jieraina suajari? \q1 ¿Dohse yoa Cohamacʉre ti yʉhdʉrʉcahtire wiho waro durucujari tina? \q1 \v 26 Payʉ yahpari macaina pʉhtoa cahmachu, mari pʉhtoro Cohamacʉre, to pʉhtoro sõriro Cristo cʉ̃hʉre ñʉ tuhti, ñano yoa duara tinare”, \m ni yahua tiha Davi cjiro mʉ ni dutiriro seheta. \p \v 27 ’à tjira. Ahri macai Herode, Poncio Pilato, judio masa jieraina, ã yoa judio masa cʉ̃hʉ cahmachuhre, mʉ beserirore Jesure noariro mʉ cahamacʉnore wajãa taa. \v 28 Tí pja mʉ cahmariro seheta “à waharohca”, mʉ niriro seheta yoahre tina. Mʉ masia mehne ã ni yahuha mʉhʉ. \v 29 à jicʉ mipʉre sã pʉhtoro, tina sãre purĩno mehne mʉ jia tiare ti yahu namo dutierachʉ wacũ payoga mʉhʉ. Sãre mʉ cahamacare cuiro marieno mʉ buheare yahuchʉ yoaga sãre. \v 30 Mʉhʉ mʉ tuaa mehne dohatiinare noaina yoaga. à jicʉ mʉ buheare cuiro marieno yahu dutiga sãre. à yoa Jesu noariro mʉ cahamacʉno to tuaa mehne yoa ño masichʉ yoaga sãre. à jicʉ dohatiinare noaina sã waha dutichʉ to tuaa mehne yoadohoga sãre —ni siniha tina Cohamacʉre. \p \v 31 Ti ã ni siniri baharo, ti cahmachuri wʉhʉ ñuhmi mʉaa wahaha. To ã ñuhmichʉta Espíritu Santo to tuaa mehne wacũ tua namoina wahachʉ yoaha tinare. Tinare ã wahachʉ Espíritu Santo to dutiriro seheta yoaa, cuiro marieno Cohamacʉ yare yahu namoha tjoa tina. \s1 Jesu yaina ti yare tju waa tiha \p \v 32-33 à jia Cohamacʉ to tuaa mehne tina Jesu to cũrina õ sehe ni yahua tiha masare: “Jesu yariariro to masarire sã ñʉhi”, ni yahua tiha tina masare. à jiro tinare jipihtinare Cohamacʉ noano yoadohorucua tiha. à yoa Jesure wacũ tuaina payʉ jia, tina cʉ̃no potori tʉhotuina jia tiha. à jia tina ti yare ti cjʉaare “Yʉ ya dihta jira”, ne niera tiha. Tina jipihtina ti yare paye baro maerainare tina mehne macainare tju waa tiha. \v 34 à jia tina mehne macaina pjacʉoina mariea tiha. Tina mehne macaina yahpari cjʉaina, wʉhʉse cjʉaina ti yare duaa tiha. \v 35 à duaa ti wapa narire tina na ta, Jesu to cũrinare waa tiha. à jia tina sehe tíre tina mehne macainare tju waa tiha. Jipihtina cjʉaerainare tju waa tiha. \v 36 Tí pjare cʉ̃iro tina mehne macariro José wama tiriro jiha. Jesu to cũrina Josére Bernabé ni wama pisuha. To wama Bernabé “Masare wahchechʉ yoariro jira”, nia nina. Tiro Leví ya curua macariro Chipre nʉco macariro jiha. \v 37 à jiro tiro yahpare cjʉariro jiro tíre duaha. à duaro to wapa narire Jesu to cũrinare waha tiro painare witi dutiro. \c 5 \s1 Anania to namono Safira mehne mahñoha \p \v 1 Paina cʉ̃hʉ Bernabé yoaro sehe yoaa timaha. Tina Anania wama tiriro, to namono Safira wama tiricoro jiha. Ti ya yahpare duaha tiro. \v 2 à duaparota tiro to wapatarire to basi naha. To namono cʉ̃hʉ to ã yoarire masiha. à jiro ti wapataa ti dʉharire na ta, Jesu to cũrinare waha Anania sehe. à waro “Wa pahñoi nija”, nimaha tiro. \v 3 To ã yoachʉ ñʉno Pedro tirore õ sehe ni yahuha: \p —Anania, watĩno mʉhʉre mahño dutiri jire Espíritu Santore. à jicʉ mʉ ya yahpare dua, mʉ wapatarire mʉ basi nari jire mʉhʉ. \v 4 Mʉ duahto pano mʉ ya yahpa jihre. à jiro mʉ duari baharo mʉ ya wapataa jihre. ¿Ã yoacʉ dohse jiro baro ã mahñori mʉhʉ? Mʉhʉ sã dihtare mahñoerare. Cohamacʉ cʉ̃hʉre mahñohre mʉhʉ —niha Pedro tirore. \p \v 5 To ã nichʉ tʉhorota, Anania sehe doca caha sʉ, yariaa wahaha. à jia jipihtina tiro to ã wahachʉ masia, tuaro cuiha. \v 6 To yariari baharo wahma yapia ta, to pjacʉre suhtiro cahsaro mehne wahma, sopacapʉ na wijaa, masa copapʉ cohãnocaha tirore. \p \v 7 à yoa tia hora baharo Anania mʉnano namono, to yariarire masieraro Pedro cahapʉ sãaha. \v 8 à jiro Pedro ticorore õ sehe niha: \p —¿Mʉsa ya yahpare duatjiãhna noho puro wapatari mʉsa? —niha tiro. \p à jiro ticoro to manʉno mʉnano to niriro purota, “Tó purota wapatahi sã”, ni yʉhtimaha ticoro. \p \v 9 To ã ni yʉhtichʉ tʉhoro Pedro õ sehe ni yahuha ticorore: \p —¿Dohse yoana mʉsa cʉ̃no potori Cohamacʉ Espíriture mahño duajari? “¿Potocãta marine buhiri dahrebocari?” nina. Tʉhoga mipʉre. Mʉ manʉ cjirore yarina tara. Mʉhʉ cʉ̃hʉre mʉ pjacʉre naa taa nina —niha Pedro. \p \v 10 To ã ni yahuchʉta ticoro doca caha sʉ, yariaa wahaha. à jia wahma yapia tí wʉhʉre sãa wihi, ticoro pjacʉre na wijaa wahaha. Na wijaa, to manʉno mʉnano pari wahpa ticoro pjacʉre masa copapʉ cohãha. \v 11 à jia Jesu yaina jipihtina paina tíre tʉhoa cui yʉhdʉa wahaha. \s1 Jesu to cũrina Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñoha \p \v 12 à yoa masa watoi Jesu to cũrina payʉ tahari Cohamacʉ tuaa mehne yoa ñoa tiha. à yoa tina Salomo wama tiri tahtiapʉ tihamahnoeni tahtiapʉ cahmachua tiha. \v 13 à jia paina Jesu yaina jieraina sehe cui curea, tina cahapʉ wahaera tiha. à cuipahta tinare Jesu yaina warore “Noaina jira ahrina”, nia tiha masa. \v 14 à jia mʉa, numia payʉ Jesure wacũ tua dʉcaa tiha. \v 15 à jia tina dohatiinare na ta, coma yosaa mehne pjũpaha duhu cũa tiha mahapʉ tinare. à yoaa Pedro tinare to ña payochʉ cahmaha tinare na taina sehe dohatiina ti noaina wahachʉ cahmaa. Tinare to ña payoerachʉ Pedro ti bui masʉrʉca cũchʉ cahmaha tina. Tí dihtare cahmaa tiha ti noaina wahahto sehe. \v 16 à jia Jerusalẽ cahai jia macari macaina cʉ̃hʉ dohatiinare, watĩa ti sãaina cʉ̃hʉre na taa tiha. Ti ã na tachʉ tina jipihtina ti pjacʉri noaina wahaha. \s1 Jesu to cũrinare paina ñano yoaa tiha \p \v 17 Ti ã yoachʉ ñʉa sacerdotea bui pʉhtoro, tiro mehne macaina mehne Pedro cʉ̃hʉre ñʉ tuhtiha. Sacerdotea pʉhtoro mehne macaina saduceo curua macaina jiha. \v 18 à ñʉ tuhtia tina sua yʉhdʉa Jesu to cũrinare ñaha, peresu yoaha. \v 19 à jiro ñamipʉ Cohamacʉ yairo anjo pjõoha tinare peresui dujiinare. à yoa tinare wijaa ta dutiro õ sehe ni yahuha anjo: \p \v 20 —Cohamacʉ wʉhʉpʉ wahaga. Tí wʉhʉpʉ jina Cohamacʉ to masorire ahri noaa buheare yahuga masare —niha anjo tinare. \p \v 21 To ã nichʉ tʉhoa, ñamiwacũnu jichʉ Cohamacʉ wʉhʉpʉ sãa, masare buhea tiha tina. Tí dachoihta sacerdotea pʉhtoro, tiro mehne macaina, Israe masa pʉhtoa mehne cahmachu, Jesu to cũrinare peresupʉ jiinare na ta dutimaha surara pʉhtoare. \v 22 Wiho mejeta surara pʉhtoa peresu ti yoari wʉhʉpʉ waha, ñʉmaha. Tinare bocaeraha. Bocaeraa tjuaa wahaha. Tju sʉ õ sehe ni yahuha ti pʉhtoare: \p \v 23 —Peresupʉ jia pahmari bihaa pahmari jihre. à jia tí pahmari cahai ti peresu yoarinare cohtaina ti ducuchʉ ñʉhi sã. Wiho mejeta pjõo sãa, sã ñʉchʉ, ti peresu yoarina mariahre —ni yahuha tina. \p \v 24 Ti ã nichʉ tʉhoa, surara Cohamacʉ wʉhʉre cohtaina pʉhtoro, sacerdotea pʉhtoa mehne tíre tʉho, cʉaa waha, “¿Dohse waha sohtori tiahcʉ tina ã yoaa?” ni tʉhotuha tina. \v 25 à jiro tina cahapʉ pairo sʉ, tinare õ sehe ni yahuha: \p —Mʉsa peresu yoarina Cohamacʉ wʉhʉpʉ jihre. Ñʉna wahaa wiho. Tí wʉhʉpʉ masare buhea nihre tina —ni yahuha. \p \v 26 To ã nichʉ tʉhoro, surara pʉhtoro, to surara mehne waha, Jesu to cũrinare pari turi ñaha taha tjoa. Wiho mejeta tinare surara tuhtieraha. à jia tinare cjãborina jipahta, masare cuia cjãeraha tinare. “Ahrinare mari cjãchʉ paina masa sehe tãa mehne docaahca marine”, ni tʉhotuha tina surara sehe. \v 27 à jia tinare na ta, pʉhtoa panoi duhu dapoha tina. Ti ã na wihi dapochʉ sacerdotea pʉhtoro tinare õ sehe ni tuhtiha: \p \v 28 —Mʉsare sã tuaro dutimahi. “Jesu yare buhena tjiga”, nimahi sã mʉsare. Sã ã nipachʉta mʉsa sehe jipihtina Jerusalẽ macainare buhehre mʉsa. Jesu to yariari buhiri, sãre buhiri tichʉ yoa duana nica mʉsa —niha pʉhtoro sehe. \p \v 29 To ã nichʉ tʉhoro Pedro sehe paina Jesu to cũrina mehne õ sehe ni yʉhtiha: \p —Cohamacʉ to dutiri sehere yoa mʉhtanahtja. à jina baharo Cohamacʉ cahmachʉ masa ti dutiare yoanahtja. \v 30 Cohamacʉ, mari coyea panopʉ macaina pʉhtoro, Jesure masori jire. Tirota jira mʉsa crusapʉ cjã puha wajã dutiriro. \v 31 Jesure “Noariro jira” ni, to poto bʉhʉsehei duji dutihre Jesure Cohamacʉ sehe. à jiro Jesu masa pʉhtoro, masare masoriro jiro, Israe masare ti ñaa yoarire cahyaina ji dutiro, ti ñaa yoari buhirire cohã duara Jesu. \v 32 à jina sã sehe Jesu to yoarire ñʉrina jina tíre yahuja sã. Espíritu Santo tíre ñʉriro jiro yahura tiro cʉ̃hʉ. Tirore Espíritu Santore Cohamacʉ warocahre. Jipihtina Cohamacʉ dutiare yoainare tiro Espíritu Santore wahre —ni yahuha tinare. \p \v 33 To ã nichʉ tʉhoa pʉhtoa sehe sua yʉhdʉaha. à suaa, tina Jesu to cũrinare wajã duamaha. \v 34 Wiho mejeta Gamalie, fariseo curua macariro tói jiro tinare wajã dutiro taro nieraha. Tiro pʉhtoa mehne macariro, dutiare buheriro to jichʉ, masa tirore ño payoa tiha. Tiro Jesu to cũrinare mahanocã cohta dutiro pa sehepʉ tinare naa wahcã dutiha surarare. \v 35 Ti ã naari baharo tiro õ sehe ni yahuha masare: \p —Mʉsa Israe masa, ahrinare mʉsa yoahtire noano tʉhotuga “Mʉsapʉ wajãri”, nina. \v 36 Wacũga Teuda cjirore. Tiro to basi “Masare yʉhdʉrʉcariro jija yʉhʉ”, nire masare. To ã yoachʉ ñʉa, masa payʉ cuatro cientos masa tiro mehne macaina tjuare. Baharo paina sehe tirore wajãri jire. To buheare buherina cjiri sehe waha sitea wahari jire. à jia tina cjiri mipʉre mariahna. \v 37 Baharo masare ti quihõri pja jichʉ Galilea macariro Juda wama tiriro cjiro masare to buhechʉ tiro mehne masa payʉ tjuare. Tiro cʉ̃hʉ yariaa wahari jire. à yoa to yaina jipihtina waha sitea wahari jire. \v 38 à nicʉ mʉsare mipʉ ahrire nii nija. à ñʉnocahga ahrinare Jesu yare yahuinare. à yoa ahri buhea, ahrina ti ya buhea Cohamacʉ ya buhea jieraa, pihtia wahaahca Teuda cʉ̃hʉ ti ya buhea ti pihtiriro seheta. \v 39 Wiho mejeta ahri Cohamacʉ ya buhea jia, ne pihtisi. Ahri buhea Cohamacʉ ya jichʉ ne ahrire butichʉ yoa masierara mʉsa. Mʉsa ahrire butichʉ yoa duana Cohamacʉ mehne cahmachena niboca mʉsa —niha Gamalie tinare. \p \v 40 To ã ni yahuchʉ tʉhoa, “Potocã tjira”, ni tʉhotuha masa. à jia tina Jesu to cũrinare pjiroca, ti wihichʉ ñʉa, tinare tjanaha. “Jesu yare buhe namoena tjiga mʉsa”, ni tuhsʉ, tinare waha dutiha. \v 41 Ti ã waha dutichʉ tʉhoa tina pʉhtoa cahapʉ jirina cjiri wahaa wahaha. Jesu yare ti yoari buhiri ñano yʉhdʉa tuaro wahcheha Jesu to cũrina. \v 42 à jia dachoripe Cohamacʉ wʉhʉ cahai jia waparihi, ti ya wʉhʉsei Cristo yare buhea, yahua tiha tina. \c 6 \s1 Siete yoadohoinare beseha Jesu yaina \p \v 1 Tí dachorire Jesu yaina payʉ wahaha. Wiho mejeta ti ã waharo wato, cʉ̃ curua macaina judio masa jipahta, pa sehepʉ masa bajuaina griego ya durucuina jiha. à jia tina tóita masa bajuaina hebreo ya durucuinare õ sehe ni tʉhotu, nureha: “Dachoripe masare yoadohoare ti witichʉ, mari griego ya durucuina wapewahya numia sehere daacã waro wara”, ni tʉhotu, nure cohtaha. \v 2 Ti ã nurechʉ masia, Jesu cũrina, doce jiina sehe jipihtina Jesu yainare ti cahapʉ pjiroca, õ sehe ni yahuha tinare: \p —Sã Cohamacʉ yare buheina jija. Tíre duhu, masare yoadohoare witiborina sã jirucuchʉ tó wahaerara. \v 3 Mʉsa sã coyea, siete mʉare, paina noaina ti niinare Espíritu Santo to dutirire yoainare, noano tʉho masiinare macaga. Tinare ahri dahraare cũga mʉsa. \v 4 Wiho mejeta sã sehe dachoripe Cohamacʉre sini mʉja, Cohamacʉ yare painare buhenahca —ni yahuha tina Jesu to cũrina. \p \v 5 Ti ã nichʉ tʉhoa, “Jai. Ãta yoajihna”, niha tina jipihtina Jesu yaina. Baharo Estebãre Cristore wacũ tuarirore, Espíritu Santo to dutiare yoarirore beseha tina. à jichʉ Felipere, Prócorore, Nicanore, Timore, Parmenare, Nicola cʉ̃hʉre Jesu yainare yoadohohtinare beseha tina. Nicola sehe Antioquía macariro, judio masʉno jierariro, judio masa ya buheare cahmano, tina mehne sãariro jiha. \v 6 Tinare bese tuhsʉ, ti beserinare Jesu cũrina cahai na wihiha tina. Ti ã na wihichʉ ñʉa, tina Jesu cũrina sehe tinare Cohamacʉre sini payo tuhsʉ, ti dapu poca bui ti wamomacarine duhu payoha. \p \v 7 à yoa Jesu yaina painapʉre Cohamacʉ yare yahu site pahñoa wahaha. à jia Jerusalẽpʉ jiina paina Jesu yaina payʉ waha namoha. Sacerdotea cʉ̃hʉ payʉ Jesu yaina wahaha. \s1 Paina Estebãre ñahaha \p \v 8 à yoa cʉ̃iro masare yoadohoare witi cohtariro Estebã sehe Cohamacʉ to noano yoariro ji, Cohamacʉ tuaare cjʉariro jiha. à jiro tiro Cohamacʉ tuaa mehne yoa ño mʉjaha masa ti ñʉrocaroi. \v 9 Wiho mejeta judio masa buheri wʉhʉ macaina tirore ñʉ tuhti, to yahuchʉ, tirore soro ni cohtaha. Tina soro ni cohtaina “Cahamaca ji, wijarina cjiri”, wama tiri curua macaina sehe jiha. à jia Cirene macaina, Alejandría macaina, Cilicia macaina, ã jichʉ Asia macaina cʉ̃hʉ jiha tina. \v 10 Tirore soro ni cohtapahta, Espíritu Santo to masia mehne Estebã to durucu mihnichʉ, tina to buheare ti dohse soro ni yʉhtiboare wacũ bocaeraha. \v 11 Ti soro ni yʉhtiboare wacũ bocaeraa, tina painare mahño dutia, wapaha tinare. Ti ã mahño dutichʉ õ sehe ni yahusãmaha tina: \p —Ahriro Cohamacʉre, ã jichʉ Moise cjirore Cohamacʉ to cũri dutia cʉ̃hʉre to ñano durucuchʉ sã tʉhohi —ni yahusãmaha tina mahñoina Estebãre. \p \v 12 Ti ã nichʉ tʉhoa masa, judio masa buheina, bʉcʉna cʉ̃hʉ tiro mehne suaha. à jia tina Estebãre ñaha, ti pʉhtoa cahapʉ naaha tirore. \v 13-14 à yoaa tina painare mahño dutiha: \p —Ahriro dachoripe Cohamacʉ wʉhʉre, to dutia cʉ̃hʉre ñano durucuriro jira. Tʉhohi sã tirore to õ sehe nichʉ: “Jesu Nazare macariro Cohamacʉ wʉhʉre cohã, ã yoa Moise dutiri cjiri, marine to yahu cũri cjirire cohtotarohca”, nihre Estebã sã tʉhochʉ —ni mahño yahusãmaha tina. \p \v 15 à jia jipihtina tói dujiina Estebãre noano ñʉroca õ, to wʉhdʉare ñʉha tina. Anjo yoaro sehe bajuha to wʉhdʉa. \c 7 \s1 Estebã Jesu yare yahuha \p \v 1 à yoa sacerdotea bui pʉhtoro õ sehe ni sinitu ñʉha Estebãre: \p —¿Ahrina ti nia potocã tjijari? —ni sinitu ñʉha tiro Estebãre. \p \v 2 To ã nichʉ tʉhoro, Estebã sehe tinare õ sehe ni yʉhtiha: \p —Coyea, bʉcʉna sã pʉcʉsʉma tʉhoga. Abrahã mari ñʉchʉ cjiro panopʉ macariro Mesopotamiapʉ to jisinichʉ, Harãpʉ to jihto pano, Cohamacʉ tuariro si siteriro sehe tirore Abrahãre bajuaa tiha. \v 3 à bajuaro, Cohamacʉ õ sehe ni yahua tiha tirore: “Mʉ ya yahpare, ã jichʉ mʉ coyea poto cʉ̃hʉre duhunoca, wahaga. Pa yahpa, yʉ mʉhʉre ñohti yahpapʉre wahaga”, nia tiha Cohamacʉ Abrahãre. \v 4 To ã nichʉ tʉhoro Abrahã cʉ̃hʉ Caldea yahpai jiina wijaa, Harãpʉ sʉ, jisinia tiha. Abrahã pʉcʉro to yariari baharo, tiro cʉ̃hʉ tí macai wijaa, ahri yahpa, mipʉ mʉsa jiri yahpapʉ Cohamacʉ yoadohoro mehne taa tiha. \v 5 Cohamacʉ Abrahãre õpʉ sʉho na taparota, tirore dói “Ahri yahpa pʉro jiga”, ni cũerasinia tiha. Ne mahanocã ahri yahpare, “Pʉ tiga mʉhʉ”, ni dutierasinia tiha tiro. Wiho mejeta Abrahã pohna marieriro to jipachʉta, Cohamacʉ sehe tirore õ sehe ni yahu mʉhtaa tiha. “Mʉhʉre ã jichʉ mʉ panamana, pa tjuru macainapʉ cʉ̃hʉre ahri yahpare waihtja”, nia tiha Cohamacʉ Abrahãre. \v 6 à ninota õ sehe ni yahu namoa tiha Cohamacʉ. “Mʉ panamana pa tjuru macaina pa yahpapʉ waha, tópʉ paina cahapʉ jia, ti cahamaca jiahca tina. Tuhsʉ, cuatro cientos cʉhmari waro tó macaina ñano yoapeahca mʉ panamanare. \v 7 à jicʉ tó macainare ti ã yoari buhiri buhiri dahreihtja yʉhʉ. Yʉ ã yoari baharo mʉ panamana ji turiaina ahri yahpapʉ wihi, yʉhʉre ño payohtina jiahca tina”, nia tiha Cohamacʉ Abrahãre. \v 8 To ã ni yahu cũare ti noano wacũrucuhto sehe, õ sehe yoa turia wahcã dutiha tirore. Mʉno pjacʉre mahanocã cahsarocãre yihso na dutia tiha tirore. à jiro ocho dachori to macʉno Isaare to pohna tiri baharo, mahanocã cahsarocãre yihso naa tiha tiro Isaa pjacʉre. Baharo Isaa Jacobore pohna ti, to pjacʉ cʉ̃hʉre mahanocã cahsarocãre yihso naa tiha. Baharo Jacobo cʉ̃hʉ doce to pohnare ã dihta yoaa tiha ti pjacʉrire. Tina doce mʉa sehe tópe curuari, mari masa curuari dahpoto macaina cjihti jia tiha. \p \v 9 ’à yoa baharo, tina Jacobo pohna, mari ñʉchʉsʉma cjiri, ti bahʉro Josére pahsu tia, paina ti cahamacʉno cjihtore duanocaa tiha Egiptopʉ wahainare. Ti ã yoapachʉta, Cohamacʉ Josére yoadohoa tiha. \v 10 Jipihti tí to ñano yʉhdʉare Cohamacʉ tirore noano yʉhdʉchʉ yoaa tiha. Cohamacʉ tirore noano tʉho masichʉ yoaa tiha. à yoa faraõ Egipto macaina pʉhtoro sehere Josére ñʉ ji coachʉ yoaa tiha. à jiro faraõ sehe Josére pʉhto sõa tiha, tiro mehne masare dutihtiro cjihtore. Tirore faraõ ya wʉhʉ cʉ̃hʉre pʉhtoro cũa tiha. \p \v 11 ’à yoa tí pjapʉre Egiptopʉ, Canaapʉ cʉ̃hʉre paró ne coro taeraa, yahpa sehe wʉaa sãa wahaa tiha. To ã wʉa sãa wahachʉ, masa ti toamari cʉ̃hʉ ñai pihtia wahaa tiha. à jia mari ñʉchʉsʉma cjiri ñano yʉhdʉa, ti chʉboare ne bocaeraa tiha. \v 12 Wiho mejeta Egiptopʉ “Trigo jiyuhca”, ti nichʉ tʉhoro, Jacobo sehe to pohnare, mari ñʉchʉsʉma cjirire tópʉ coã warocaa tiha. \v 13 Baharo pari turi to warocarina cjiri Egiptopʉ ti sʉchʉ tjoa, José to wahmisʉmare “Mʉsa bahʉta jija yʉhʉ”, ni yahu, tinare masichʉ yoaa tiha. Tí pja pʉhtoro faraõ sehe José coyeare coã ñʉno nia tiha. \v 14 Baharo José to wahmisʉmare, ti pʉcʉro Jacobore, ã jichʉ jipihtina ti coyea cʉ̃hʉre cahmarocaa tiha. To coyea setenta y cinco masa jia tiha. \v 15 To macʉno to pjirocachʉ tʉhoro Jacobo cjiro wahaa tiha Egiptopʉ to macʉno cahapʉ. To macʉno cahapʉ jiro, tiro yariaa wahaa tiha. à yoa to pohna, mari ñʉchʉsʉma cjiri cʉ̃hʉ tópʉ yaria pihtia wahaa tiha. \v 16 Tina ti yariari baharo, ti coyea ti pjacʉri cjirire Siquẽ wama tiropʉ naa tiha. Tópʉ na sʉ, tãa coparipʉ Abrahã Hamor pohnare niñeru mehne to nuchʉri yahpapʉ tina ti pjacʉri cjirire cũa tiha. \p \v 17 ’à yoa Cohamacʉ Abrahãre “Canaa yahpare waihtja mʉhʉre”, to ni cũriro cjiro mʉ sʉro cahachʉ, Abrahã panamana, Israe masa, Egiptoi jisinia payʉ wahaa tiha. \v 18 Ti ã payʉ wahari baharo, pairo faraõ, Egipto masa pʉhtoro José cjirore masierariro sãa tiha. \v 19 Tiro mari coyeare mahño, ñano yoa, ti pohnare mʉa pohnare wajã dua, cohãnoca dutia tiha tinacãre. Wahma bajuainacãre cohã dutia tiha “Tinacã yariajaro”, nino. \v 20 To ã yoaro watoi Moise cjihto sehe masa bajuaa tiha. Tirocã noariro, Cohamacʉ to noano ñʉ jicoariro jia tiha. Tia sʉ̃ waro to pʉcʉsʉma tirocãre noano ñʉ wihboa tiha. \v 21 à jiro Moisere nʉo namo masieraa, diapʉ tirocãre pʉhʉroi comape mehne ti bihari pʉhʉroi poho bʉroha. Ti ã yoachʉ faraõ macono tirocãre ñʉ boca, na maja, to macʉnore yoaro seheta cjʉaa tiha tirocãre. \v 22 à jia tina Egipto macaina, noano masiina ya jipihtiare Moisere buhe bʉcʉoa tiha. Baharo, ne cuiro marieno durucuriro, pʉhtoa jia tia cʉ̃hʉre mihni yʉhdʉrʉcʉ sʉriro wahaa tiha Moise. \p \v 23 ’à yoa tiro cuarenta cʉhmari cjʉaro to coyea Israe masare ñʉ duaro ti cahapʉ ñʉno wahaa tiha. \v 24 Tópʉ ñʉno sʉro, Egipto macariro cʉ̃iro Moise coyeirore to ñano yoachʉ ñʉa tiha. Tiro to ñano yoaborirore dʉcata duaro, Egipto macariro sehere wajã cohãnocaa tiha. \v 25 à wajã cohãno, Moise õ sehe ni tʉhotua timaha. “Yʉ coyea ti coyeirore yʉ yoadohochʉ ñʉa ‘Cohamacʉ marine noano yʉhdʉchʉ yoa dutiro warocare ahrirore’, ni tʉhotuahca yʉ coyea”, ni tʉhotua timaha Moise. Wiho mejeta tina sehe ne ã ni tʉhotueraa tiha. \v 26 Pa dachoi Moise to coyeare pʉaro ti basi cahmacheinare boca sʉa tiha. à boca sʉro, tinare yahu duaro tinare õ sehe ni yahua timaha: “¿Mʉsa basi jipanahta cahmachejari mʉsa?” ni yahua timaha Moise tinare. \v 27 To ã ni yahuchʉ tʉhoro, cʉ̃iro to coyeirore ñano yoariro sehe Moisere tjurocaa tiha. “Mʉhʉ sã pʉhtoro jierara. Sãre yahuboriro jierara mʉhʉ. \v 28 ¿Canʉre Egipto macarirore mʉ wajãriro seheta yʉhʉ cʉ̃hʉre wajã duacʉ nijari mʉhʉ?” nia tiha tiro Moisere. \v 29 To ã nichʉ Moise tʉho cʉaa waha, mʉrocaa duhti wahcã, Madiã yahpapʉ wahaa wahaa tiha. Tópʉre pa sehe macariro jiparota, numino boca, pʉaro pohna tia tiha. \p \v 30 ’à yoa Moise cuarenta cʉhmari waro tói to jiri baharo, Sinaí wama tidʉ tʉ̃cʉ cahai masa marienopʉ to jichʉ anjo tirore bajuaa tiha. Anjo sehe mahadʉcã jʉ̃ri picha pohnai bajuaa tiha. \v 31 Tʉ yucʉcʉcãpʉ to jʉ̃rucuchʉ ñʉno, Moise ñʉ cʉaa wahaa tiha. Tí pichacare cahacã noano to ñʉ wahcãchʉ waroi Cohamacʉ to durucuchʉ tʉhoa tiha. \v 32 “Cohamacʉ jija yʉhʉ. Mʉ ñʉchʉsʉma cjiri, Abrahã cjiro, Isaa cjiro, Jacobo cjiro ti ño payoriro jija”, nia tiha Cohamacʉ Moisere. To ã nichʉ tʉhoro Moise sehe tetere, ne ñʉ wahcõeraa tiha. \v 33 Cohamacʉ õ sehe ni durucu namoa tiha tirore. “Yʉhʉ ñaa marieriro yʉ õi jiro wato, mʉ ducuri yahpa sehe wiho jiri yahpa jierara. à jicʉ mʉ dahpo suhtire tjuwe cũga. \v 34 à yoa yʉ yaina masa Egiptopʉ ti ñano yʉhdʉchʉ ñʉja. Ti tiichʉ tʉhoja. à jicʉ õpʉre wihija yʉhʉ, tinare yʉhdʉ witichʉ yoai tai. Ti ã wahachʉ, ñʉcʉ wahaga mʉhʉ cʉ̃hʉ. Egiptopʉ mʉhʉre warocaihtja. Tinare na wioi wahaga”, nia tiha Cohamacʉ Moisere. \p \v 35 ’Tó panopʉ tina sehe mari coyea, Israe masa Moisere cahmaeraa tiha. “Mʉhʉ sã pʉhtoro jierara. Mʉhʉ sãre yoadohoboriro jierara”, ni tuhtia tiha tina tirore. Wiho mejeta baharo, Cohamacʉ ti ã niriro cjirore Egiptopʉ warocaa tiha, mari coyea Israe masare yʉhdʉ witichʉ yoahtiro, ã jichʉ ti pʉhtoro jihtiro cjihtore. à yoa anjo, tirore jʉ̃dʉpʉ bajuariro sehe to ã yoahtire yahua tiha tirore. \v 36 Moise jia tiha mari coyea, Israe masare Egiptopʉ jiinare na wioriro. Tinare na wioro, Egiptopʉ Cohamacʉ tuaa mehne tiro sehe yoa ño dʉcaa tiha tópʉ jiinare. Pjiri ma sohãri mapʉ ãta yoa ñoa tiha tjoa. Baharopʉ masa marienopʉ cʉ̃hʉre cuarenta cʉhmari waro Cohamacʉ tuaa mehne yoa ño mʉjaa tiha tiro to masare. \v 37 à yoa Moise cjiro jia tiha mari coyea, Israe masare õ sehe ni yahuriro: “Cohamacʉ cʉ̃iro mʉsa coyeiro, to yare yahu mʉhtahtiro, yʉ yoaro sehe jirirore warocarohca mʉsare”, nia tiha Moise tinare. \v 38 Moise masa marienopʉ mari coyea Israe masa mehne jia tiha. Tuhsʉ, Sinaí wama tidʉ tʉ̃cʉpʉ ti cahmachuchʉ tirore yahuriro anjo mehne jia tiha. à yoa mari ñʉchʉsʉma panopʉ macaina cjiri mehne jia tiha tiro. Cohamacʉ to dutiare cũriro jia tiha Moise. \p \v 39-40 ’à jia tí dutiare tʉ̃cʉi Moisere to cũno watoi mari ñʉchʉsʉma cjiri Egiptopʉ tjua duaa Moisere yʉhdʉrʉcaa tiha. Tina tirore cahmaeraa tiha. à cahmaeraa tina Moise cjiro wahminore Aarõ wama tiriro cjirore õ sehe nia tiha: “Paina cohamanare yoaga mari yaina cjihti. Tina mari wahahti mahare marine sʉho naahca. ¿Wiho mejeta marine Egiptopʉ jiinare na tariro Moise dohse wahari tiro? Masieraja sã”, nia tiha tina. \v 41 à jia tí dachorire tina wachʉ masʉre uru mehne yoaa tiha. à yoa tuhsʉ, tina wahiquinare wajã, ti yoariro cjiro cahai na ta, ño payoa tiha tirore. à jia tina ti yoariro cjirore wachʉre ñʉ, wahche, bose nʉmʉ yoaa tiha. \v 42 Wachʉre ti ño payochʉ ñʉno, Cohamacʉ tinare cohã wahcãa wahaa timaha. “Yʉhʉre cohã, mʉanopʉ bajuaa, sʉ̃ dacho macariro, sʉ̃ ñami macariro, ã yoa ñahpichoha poca cʉ̃hʉre ño payowahnojaro”, nino cohã wahcãa wahaa timaha. Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ã ni joaa tiha: \q1 “Mʉsa Israe masa, yʉhʉre nu ñano yoare. \q1 Masa marienopʉ cuarenta cʉhmari waro jina wahiquinare mʉsa wajãinare mʉsa wajã, jʉ̃ wa mʉopanahta, yʉhʉre mʉsa ño payoboriro seheta yoamare mʉsa. \q1 Wiho mejeta yʉhʉ sehere mʉsa ño payoerare. \q1 \v 43 à jina mʉsa Molo wama tiri masʉre ño payoina jiina, tí masʉre ño payori wʉhʉre cjʉare mʉsa. \q1 à yoa pairo cohamacʉ ñahpichohaca Refã wama tiria to masʉre mʉsa yoariare mʉsa cjʉare tjoa. \q1 Tí masʉrine mʉsa yoarire mʉsa ño payore. \q1 Mʉsa ã yoari buhiri mʉsare Babilonia sie sehepʉ cohãrocaihtja yʉhʉ”, \m ni yahu joaa tiha Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri. \p \v 44 ’à jia masa marienopʉ Cohamacʉ masa mehne to jiri wʉhʉre wahiquina cahsari mehne ti yoari wʉhʉre cjʉaa tiha mari ñʉchʉsʉma cjiri panopʉ macaina. Tí wʉhʉ Cohamacʉ masa mehne to durucuri wʉhʉ jia tiha. Tí wʉhʉpʉ Cohamacʉ dutia to joaa pjĩni tãa pjĩni jia tiha. Tí wʉhʉre Cohamacʉ Moisere to ñoriro seheta, “Õ sehe yoaga”, to ni yoa dutiriro seheta yoaa, tí wʉhʉre cjʉaa tiha tina. \v 45 à yoa ti panamanapʉ cʉ̃hʉ cjʉa turia nʉnʉ tia tiha tí wʉhʉre, wahiquina cahsari mehne ti yoari wʉhʉre. Baharo mari ñʉchʉsʉma cjiri Josué mehne Cohamacʉ mari coyea Israe masare to cũhti yahpapʉre, ahri yahpapʉre pʉ tia taha. Ti pʉ tia tachʉ ahri yahpai ji mʉhtaina cjirire Cohamacʉ cohãnocaa tiha. Tí pjare Cohamacʉre ti ño payori wʉhʉre na taa, cjʉaa tiha tina ahri yahpapʉ, mipʉre mari jiri yahpapʉ. Pʉ Davi cjiro to jiri tjurupʉ cjʉa batoa tiha tí wʉhʉre. \v 46 Tiro Davi cjiro sehe Cohamacʉre wahchechʉ yoariro jia tiha. Cohamacʉ ya wʉhʉ cjihtore pa wʉhʉ tiro yoa duaro, sinia timaha Cohamacʉre. \v 47 To ã sinipachʉta Salomopʉ Cohamacʉ ya wʉhʉ sehere yoaa tiha. \v 48 To ã yoapachʉta Cohamacʉ Jipihtina Bui Jiriro sehe masa ti yoari wʉhʉpʉre jierara. Õ sehe nia tiha Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro: \q1 \v 49 “ ‘Mʉano yʉ dujiro jira. \q1 Tói dujicʉ dutija yʉhʉ. \q1 à jiro yahpa sehe yʉ dahporire duhu payoro yoaro sehe jira. \q1 Yʉhʉ tua yʉhdʉariro jija. \q1 Yʉ ya wʉhʉ cjihtore yoa masierara mʉsa. \q1 Cohamacʉ yʉ jichʉ yʉ jihti wʉhʉre mʉsa yoa masierara. \q1 \v 50 Yʉ basi ahri yahpare jipihtiro yoahi yʉhʉ’, ni durucua tiha Cohamacʉ”, \m ni joaa tiha Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro. \p \v 51 ’Mʉsa Cohamacʉ yare tʉhopanahta, tirore yʉhti duaerara. Cohamacʉre masieraina yoaro sehe tʉhotuina baro jira mʉsa. Espíritu Santore yʉhdʉrʉca yʉhdʉara mʉsa. Mʉsa ñʉchʉsʉma cjiri ti yoariro cjiro seheta yoara mʉsa cʉ̃hʉ. \v 52 Mʉsa ñʉchʉsʉma cjiri jipihtina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjirire ñano yoaa tiha. Tina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri “Baharo cʉ̃iro ñaa buhiri Marieriro tarohca”, ti ni yahu quihõ mʉhtachʉ tʉhoa, mʉsa ñʉchʉsʉma cjiri sehe tinare wajãa tiha. à yoa mipʉ cʉ̃hʉre tiro “Ñaa buhiri Marieriro”, tó panopʉ ti niyuriro sehe õpʉ to wihichʉ, “Mʉhʉ mehne macaina jija”, ni ji mahño, tirore wajãhre. \v 53 Cohamacʉ dutiare anjoa sehe yahu turia timaha mʉsare. Ti ã yahu turiachʉ mʉsa tí dutiare cjʉamaha. Wiho mejeta tí dutiare yʉhdʉrʉcara mʉsa —niha Estebã. \s1 Tina Estebãre tãa poca mehne doca wajãha \p \v 54 To ã nichʉ tʉhoa tina sehe tuaro suaha. à tuaro suaa, cuaina wahaha. \v 55 Ti ã suapachʉta Estebã sehe Espíritu Santo mehne wacũ tuariro to tuaa mehne mʉanopʉ ñʉroca mʉo, Cohamacʉ si siteare ñʉha. à yoaro Cohamacʉ poto bʉhʉsehei Jesu to ducuchʉ cʉ̃hʉre ñʉha tiro. \v 56 à ñʉroca mʉono, õ sehe niha: \p —Ñʉ mʉoga mʉsa. Mʉanopʉ mahanocã to tjuwe mʉachʉ, Jesu Cohamacʉ to warocariro Cohamacʉ poto bʉhʉsehei to ducuchʉ ñʉja yʉhʉ —niha Estebã tinare. \p \v 57 To ã nichʉ tʉhoata tina tuaro sañurucu, ti cahmo coparire bihanoca, cʉ̃no potori tiro cahapʉ mʉroca wahcã, tirore ñahaha. \v 58 Ñaha tuhsʉ, tirore na wahcã, tí maca dʉhtʉ cahapʉ cohãha tirore. à jia tãa poca mehne doca wajãha tirore. Ti ã wajãhto pano tirore yahusãrina tirore tãa poca mehne docahtina ti bui sãa suhtire tjuwe na, wahmʉnore Saulo wama tirirore ti suhtire cjʉabasa dutiha. \v 59 Estebãre ti tãa docaro watoi, sinino sehe õ sehe niha tiro: \p —Jesu, yʉ pʉhtoro yʉ catiare naga —niha tiro. \p \v 60 Ni tuhsʉ, tiro na tuhcua caha sʉ, õ sehe ni tuaro sañurucuha: \p —Pʉhtoro Jesu, ahrina mipʉ yʉhʉre ti wajãri buhiri tinare buhiri dahrei tjia —ni sañurucuha Estebã. \p à ni sañurucu batoarota, yariaa wahaha tiro. \c 8 \s1 Saulo Jesu yainare ñano yoaha \p \v 1 Estebã to ã yariachʉ ñʉno, “Noana”, niha Saulo sehe. \p Tí dachoreta Jesu yainare Jerusalẽ macainare ñano yoa dʉcaha Saulo mehne macaina sehe. Ti ã yoa dʉcachʉ Jesu yaina Judea yahpapʉ, Samaria yahpapʉ yoaropʉ duhti site wahcãa wahaha. Ti pʉhtoa, Jesu to cũrina dihta wahaeraha. \v 2 à yoa paina Cohamacʉre ño payoina Estebã pjacʉ cjirore tãca copapʉ, duhu sãa, tiro cjirore tuaro tii payoha tiro cjirore tina. \v 3 Wiho mejeta Saulo sehe Jesu yainare ñabiaro yoaa timaha. Tiro ti wʉhʉsepʉ sãa, mʉare, numiare ñaha wahcã, peresupʉ biha dapoa tiha. \s1 Samariai Jesu yare buheha Felipe \p \v 4 à yoa yoaropʉ waha siteina cjiri nohoi ti waharoi Jesu yare buhea tiha. \v 5 Cʉ̃iro tina mehne macariro Felipe cʉ̃ maca, Samaria wama tiri yahpai jiri macapʉ sʉ, Cristo masare yʉhdoriro ya quitire buheha tí maca macainare. \v 6 To ã buhechʉ, tó macaina sehe tirore tʉho cahmachu, Cohamacʉ to tuaa mehne to yoa ñochʉ ñʉha tina. à jia tina jipihtina cʉ̃no potori to yahuare noano tʉho nʉnʉa tiha. \v 7 Payʉ masa watĩa sãanohrina tiro cahai ti wihichʉ ñʉno, watĩa sehere tiro wijaa dutia tiha masapʉ jirinare. To wijaa dutichʉ, tina watĩa sehe tuaro sañurucu, wijaa wahaha. Tuhsʉ payʉ pjacʉ bʉhainare, pari yuri tiniina cʉ̃hʉre pjacʉ noaina wahachʉ yoaa tiha. \p \v 8 To ã yoa ñochʉ ñʉa tí maca macaina payʉ masa wahchea tiha. \p \v 9 Tí pjare Simo wama tiriro tí maca macariro yairo jiha. à jiro yaya ti yoarire yoa ñoa tiha Samaria macainare. To ã yoa ñochʉ ñʉa, tó macaina ñʉ cʉaa waha, tirore cua pisaro ñʉina jiha. \p —Yʉhʉ masi pahñoriro jija —nimaha Simo sehe tinare. \p \v 10 To ã yoachʉ ñʉa masa sehe õ sehe nia timaha: \p —Ahriro Cohamacʉ ya tuaare cjʉariro jira. Cohamacʉ yoaro sehe tuariro jira —nia timaha tirore masa, pʉhtoa mehne. Tina jipihtina noano tʉho nʉnʉha tirore. \p \v 11 Tiro yaya ti yoaa mehne yoari pja yoa ñoa tiha tinare. To ã yoa ñochʉ ñʉa tina cʉaa wahaha. à cʉaa waha, tina tirore ño payoa tiha. \v 12 Wiho mejeta ti ã ño payopachʉta Felipe sehe pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiare, Jesucristo yare noaa buheare yahuha. To ã yahuchʉ tina tirore noano tʉhoha. Ti ã noano tʉhochʉ ñʉno mʉare, numia cʉ̃hʉre bautisaha Felipe. \v 13 à jiro Simo cʉ̃hʉ Felipere noano tʉhoa tiha. à jiro tiro cʉ̃hʉre bautisaha. To ã yoari baharo Felipe mehne tjuaa tiha tiro. Felipe sehe Cohamacʉ tuaa mehne to yoa ñochʉ ñʉno Simo ñʉ cʉaa wahaa tiha. \p \v 14 à yoa Samaria yahpa macaina Cohamacʉ yare ti tuaro cahmachʉ tʉhoa Jerusalẽpʉ jiina tʉhorocaa tiha tinare. à ti cahmachʉ tʉhoa Pedrore, João cʉ̃hʉre warocaa tiha Samaria yahpapʉ. \v 15 Tópʉ sʉa Pedro cʉ̃hʉ Cohamacʉre siniha: “Ahrina Samaria yahpa macaina mʉhʉre ño payoinare mʉ Espíritu Santo sãajaro”, ni sini payoha tina Cohamacʉre. \v 16 Tina Samaria yahpa macaina Jesucristo yaina jia to bautisarina jiha. Tí dihtare masiha tina. à jiro Espíritu Santo tinare sãaerasiniha. \v 17 à jia Pedro, João mehne Samaria yahpa macainare ti wamomacarine ti dapupoca bui ti duhu payori baharo Espíritu Santo tinare sãari jire. \p \v 18 à yoa Pedro cʉ̃hʉ ti wamomacari mehne ti duhu payochʉ ñʉha Simo. Espíritu Santo tinare to sãachʉ cʉ̃hʉre ñʉha tiro. à ñʉriro jiro, tí tuaare cahmano niñeru mehne wapa duamaha. \v 19 Õ sehe nimaha Simo: \p —Yʉhʉ cʉ̃hʉre waga ahri tuaare. Yʉhʉ cʉ̃hʉ yʉ wamomacari mehne masa dapupoca bui duhu payoi tai nija Espíritu Santo tinare to sãahto sehe. à jicʉ ahri yʉ yoahti wapare wapa duaja —nimaha Simo tinare. \p \v 20 To ã nichʉ tʉhoro Pedro õ sehe niha: \p —Mʉhʉ niñeru mehne Cohamacʉ ya tuaare mʉ nuchʉ duari buhiri mʉ niñeru mehneta pichacapʉ wahaga mʉhʉ. Cohamacʉ mʉ tʉhotuare masina. Mʉhʉ ñariro jisinina. \v 21 à jicʉ ahrire sã yoaare yoa masierara mʉhʉ. Ahri mʉ yoaa baro jierara. \v 22-23 Paina ti cjʉaare ñʉcʉ suariro jira mʉhʉ. à jicʉ ñaa yoaare ne duhu masierara mʉhʉ. à jicʉ ahrire mʉ ñaa yoarire cahyaga mʉhʉ. Cohamacʉre mʉ ñaa tʉhotuare to bohto sehe siniga mʉhʉ. Mʉ ã yoachʉ ñʉno tiro mʉ ñaa buhirire boboca, pa tehe nino —ni yahuha Pedro tirore. \p \v 24 To ã nichʉ tʉhoro Simo õ sehe ni yʉhtiha tirore: \p —Yʉhʉre sini payoga mʉsa Cohamacʉre mʉ niriro sehe yʉ wahaerahto sehe. Tí buhiri pichacapʉ waha duaeraja yʉhʉ —niha Simo tirore. \p \v 25 Baharo Pedro João mehne Cohamacʉ yare yahuha: “Jesu to masa mʉjachʉ ñʉhi sã”, ni payʉ Samaria yahpai jia macari macainare noaa buheare buheha. Tinare Cohamacʉ yare buhe tuhsʉ, Jerusalẽpʉ tjuaa wahaha. \s1 Felipe Etiopía yahpa macarirore buheha \p \v 26 à yoa Cohamacʉ yairo anjo Felipere õ sehe ni yahuha: \p —Mipʉre sur sehepʉ wahaga. Jerusalẽ cahai jiri mahapʉ Gazapʉ wahari mahapʉ, masa marienopʉ jiri mahapʉ wahaga —ni yahuha anjo Felipere. \p \v 27 To ã nichʉ tʉhoro tiro sehe tí mahapʉ wahaa tiha. Baharo tí mahapʉ cʉ̃iro masʉnore piti bocaro taro niha. To piti bocahtiro jiha Etiopía yahpa macariro pʉhtoro. Tiro numiare cahmaerariro eunuco masʉno jiha. à jiro Candace wama tiricoro Etiopía macaricoro pʉhtorocoro yare niñerure jipihtiare ñʉ wihboriro jiha. Wiho jiriro jieraha. Tiro Jerusalẽpʉ Cohamacʉre ño payoro waha tuhsʉha. \v 28 To ya macapʉ tunuria mehne tjua taro tiapʉ wahaparota buhero niha. Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro Isaia cjiro to joari pũre buhero niha. \v 29 à jiro Espíritu sehe Felipere õ sehe ni yahua tiha: \p —Siro tunuriapʉ wahariro cahapʉ wahaga —niha Espíritu tirore. \p \v 30 To ã nichʉ tʉhoro Felipe sehe tunuria cahapʉ mʉroca wahcã, Isaia cjiro to joarire Etiopía macariro to buhechʉ tʉhoha. à tʉhoro Felipe õ sehe ni sinituha tirore: \p —¿Mʉ buheare tʉho ñahajari mʉhʉ? —niha tiro. \p \v 31 To ã nichʉ tʉhoro Etiopía macariro õ sehe ni yʉhtiha: \p —Pairo yʉhʉre yahu yʉhdoriro mariachʉ noano masieraja yʉhʉ. Õi yʉhʉre yahu dujii taga yʉ pari wahpa —ni yʉhtiha tiro Felipere. \p —Jai —ni nuju sʉha to cahai. \p \v 32 à yoa Cohamacʉ yare Etiopía macariro to buheri pũ õ sehe niha: \q1 “Ovejare ti ñaha wajãriro seheta tiro cʉ̃hʉre ñaha wajãahca masa. \q1 à jiro ovejacã to pjoare ti sachʉ to sañurucueraro seheta tiro masʉno cʉ̃hʉ dihta marieriro jirohca. \q1 \v 33 Tirore tina bʉjʉpeahca. \q1 à jia tiro to ñano yoaerapachʉta tina sehe ñano yoaahca tirore. \q1 Tiro ahri yahpapʉ to jichʉ tina tirore wajãahca. \q1 à jiro tiro pohna marieriro yariaa waharohca”, \m ni joaha tí pũpʉre. \p \v 34 Tí pũ to ã ni yahuchʉ ñʉno, Etiopía macariro õ sehe ni sinituha: \p —Yahuga yʉhʉre. ¿Õ sehe Isaia cjiro to niriro diro baro jicari ahriro? ¿Isaia cjiro to basi yahuro nicari? ¿O pairore yahuro nicari? —ni sinituha Etiopía macariro. \p \v 35 To ã ni sinitu ñʉchʉ tʉhoro Felipe sehe tí pũre ñʉ, Jesu yare yahuha Etiopía macarirore. \v 36 à yoa tina tia mehne waha, mácapʉ sʉha. \p —Ñʉga, õi máca jira. Ahri mácapʉ yʉhʉre bautisaga —niha Etiopía macariro. \p \v 37 [—Jesure mʉ noano wacũ tuachʉ ñʉcʉ mʉhʉre bautisaihtja —niha Felipe tirore. \p —Jesure wacũ tuaja yʉhʉ. Tiro Cristo Cohamacʉ macʉno jira. Tíre noano masija yʉhʉ —niha Etiopía macariro.] \p \v 38 à ninota tiro tunuria uturirore yʉsʉo dutiha. Tia to yʉsʉ caha sʉri baharo wijaaha tina. Wijaa, tí mácapʉ sʉ, ñumurʉcʉ sʉha tina. Tói ñumurʉcʉ sʉ, Felipe sehe tirore bautisaha. \v 39 Bautisa tuhsʉ ti maja sʉrʉcʉ sʉchʉ Cohamacʉ to Espíritu Felipere naa wahaha. To ã wahari baharo Etiopía macariro noano wahcheriro to ya yahpapʉ tjuaa wahaha. To ã yoari bato tichʉ ne pari turi Felipere ñʉeraha. \v 40 à yoa tuhsʉ Azotopʉ sʉha Felipe sehe. Tuhsʉ, payʉ macarine noaa buheare buheha masare. Pʉ Cesareapʉ buhe batoa tiha. \c 9 \s1 Saulo Jesucristore ñʉno tirore wacũ tua dʉcaha \r (Hch 22.6-16; 26.12-18) \p \v 1 Wiho mejeta tí pjare Saulo Jesu yainare ã ñʉ tuhtirucusinino, “Tinare wajãihtja” nino, tiro sacerdotea pʉhtoro cahapʉ wahaha. \v 2 Tópʉ sʉro tiro joaa pũrine õ sehe ni siniha sacerdotea pʉhtorore: \p —Joaa pũrine waga yʉhʉre yʉ tuahti pũri cjihtire. Tí pũripʉ mʉ wama mʉ joa payochʉ, yʉhʉ sehe tí pũri mehne, mʉ dutiro mehne Damascopʉ wahaihtja. Tópʉ sʉ, judio masa mari buhea wʉhʉsepʉ Jesu yaina mʉa, numia cʉ̃hʉre boca sʉcʉ, tinare ñaha dʉhte, õpʉ Jerusalẽpʉ na majare tjuaa taihtja —ni siniha Saulo sacerdotea pʉhtoare. \p \v 3 Ti pũrine na tuhsʉ, tiro waha, Damasco cahai to sʉro cahachʉ waro mʉanopʉ wacũenoca si siteroca boroha tirore. \v 4 Wacũenoca to ã si siteroca borochʉta tiro yahpapʉ bora caha sʉro, õ sehe ni durucuchʉ tʉhoha: \p —Saulo, Saulo, ¿dohseacʉ mʉhʉ yʉhʉre ñano yoajari? Mʉhʉ yʉhʉ mehne suacʉ yʉhʉre yʉhtieracʉ, mʉ basita ñano yʉhdʉra —nino coa taha. \p \v 5 —Pʉhtoro, ¿diro baro jijari mʉhʉ? —ni sinitu ñʉha Saulo sehe. \p —Yʉhʉta jija Jesu, mʉ ñano yoarucuriro —niha Jesu Saulore. \v 6 [To ã nichʉ õ sehe ni sinituha Saulo: \p —Pʉhtoro, ¿dohse yʉ yoachʉ cahmajari mʉhʉ? —niha Saulo.] \p —Wahcãrʉcaga mʉhʉ. Macapʉ wahaga. Tí macapʉ mʉ sʉchʉ tó macariro mʉ yoahtire yahurohca mʉhʉre —niha Jesu Saulore. \p \v 7 To ã nichʉ Saulo mehne macaina sehe to durucua dihtare tʉhoha. Wiho mejeta Jesu sehere ñʉeraha. To ã wahachʉ ñʉa, cuia, tina durucu masieraha. \v 8 à jiro Saulo yahpapʉ coãriro wahcãrʉca, to ñʉchʉ to capari bajueraha. à jia tina to wamomacare ñaha, Damascopʉ tʉã wahcãa wahaha tirore. \v 9 Tópʉ sʉro, tiro tia dacho waro ne ñʉera, chʉera, ne sihniera tiha. \p \v 10 à yoa cʉ̃iro Jesu to buheriro Anania wama tiriro Damascoi jiha. à jiro Jesu bajua tiha Ananiare. à bajuaro õ sehe ni pisuha tirore: \p —Anania, ¿jimajari mʉhʉ? —niha Jesu. \p —Jimajã —ni yʉhtiha Anania tirore. \p \v 11 To ã nichʉ Jesu sehe õ sehe ni yahuha tirore: \p —Potori Maha wama tiri mahapʉ wahaga. à wahacʉ Juda ya wʉhʉpʉ cʉ̃iro Tarso macariro Saulo wama tirirore macaga. Tiro Cohamacʉre sinino nica. \v 12 Tiro cahãnopʉre tirore mʉ yoahtire ño tuhsʉhi yʉhʉ. Õ sehe jiare ñʉhre tiro: Mʉhʉ mʉ wamomacarine tiro bui duhu payo, to capari noaa wahachʉ ñʉhre tiro to cahãnopʉre —niha Jesu Ananiare. \p \v 13 To ã nichʉ tʉhoro Anania sehe õ sehe ni yʉhtiha: \p —Pʉhtoro, tiro mʉ yainare, noainare Jerusalẽ macainare nu ñano yoa mʉjayuhti. Payʉ masa yʉhʉre ã ni yahure. \v 14 à yoa õ cʉ̃hʉre tiro jipihtina mʉhʉre cahmainare peresu yoaro taro niyuhti. Sacerdotea pʉhtoa tirore ã yoa dutiyuhti —ni yʉhtiha Anania Jesure. \p \v 15 To ã nichʉ Jesu sehe õ sehe ni yahuha tirore: \p —Tiro Saulo sehe yʉ beseriro jira. Tiro yʉ ya buheare judio masa jierainare, ti pʉhtoare, ã jichʉ Israe masa cʉ̃hʉre buherohca. à jicʉ wahaga mʉhʉ. \v 16 Payʉ tahari yʉ yare yoaro tiro ñano yʉhdʉrohca. Tíre tirore masichʉ yoaihtja —niha Jesu Ananiare. \p \v 17 To ã niri baharo Anania sehe waha, sʉ, Saulo to jiri wʉhʉpʉ sãaha. Sãa sʉ, to wamomacarine Saulo bui duhu payo, õ sehe ni yahuha tirore: \p —Coyeiro Saulo, mʉ capari mʉ ñʉhto sehe, Espíritu Santo mʉhʉ mehne to jihto sehe, to dutiriro seheta mʉ yoahto sehe, mari pʉhtoro Jesu sehe mahapʉ mʉhʉre bajuariro yʉhʉre warocahre —ni yahuha Anania Saulore. \p \v 18 To ã nichʉta to caparire wahi nʉtʉri yoaro sehe bajua to caparipʉ wahãa pahna borachʉ ñʉha Saulo. To ã ñʉ tuhsʉri baharo to wahcãrʉcʉ sʉchʉ pairo sehe tirore bautisaha. \v 19 Tirore to bautisa tuhsʉchʉ, tiro sehe chʉ, tuariro wahaha. \s1 Saulo Damascoi Jesu yare buhe dʉcaha \p à yoa Saulo mahaa dachoricã Damasco macaina Jesu yaina mehne jiha. \p \v 20 Dói tí dachorita tiro judio masa buhea wʉhʉsepʉ sʉ, Jesu Cohamacʉ macʉno to jiare yahu dʉcaha masare. \v 21 To ã yahuchʉ ñʉa jipihtina tirore tʉhoina cʉaa wahaha. \p —Cho, ahriro Jerusalẽpʉre Cohamacʉ yainare Jesure cahmainare ñano yoariro cjiro jira. à yoa tirota jimana õ macaina Jesure cahmaina cʉ̃hʉre ñaha, dʉhte, sacerdotea pʉhtoare wiaboriro. à yoa duaro õpʉre tari jimahre tiro —niha masa tirore tʉhoina. \p \v 22 Wiho mejeta Saulo sehe cui tʉhoturo marieno buhe mihni wahcãa tiha. “Ahriro Jesu potocãta Cristo, marine yʉhdohtiro jira”, to ni yahu mihnichʉ, tó macaina judio masa ti ni yʉhti yʉhdʉrʉcaborirore bocaeraha. \p \v 23 à jia payʉ dachori baharo judio masa tirore wajã duaa, ti basi durucua tiha. \v 24 Wiho mejeta Saulo tirore ti wajã duachʉ masiha to basi. Tina tí macare sahrĩno tãa mehne ti yoari sahrĩno macaa sopacarire dachopʉre ñamipʉ cʉ̃hʉre cohtaa tiha tirore wajã duaa. \v 25 Ti ã wajã duachʉ ñʉa ñamipʉ Saulo buheina tirore pʉhʉro pjiri pʉhi na sãa, tí maca macari sahrĩno baharo bʉhʉsehei duhu boroha tirore. Tó sehe ti yoachʉ yʉhdʉha tiro. \s1 Saulo Jerusalẽi jiha \p \v 26 à yoa Saulo Jerusalẽpʉ sʉro, tópʉ Jesu yaina mehne tiro ji duamaha. Wiho mejeta tina tirore “Jesu buheriro jierara ahriro” nia, tirore cui niha. \v 27 Ti ã cuipachʉta Bernabé sehe tirore na wahcãha Jesu to cũrina cahapʉ. à jiro Saulo mahai Jesure to ñʉrire, Jesu Saulore to durucurire, ã jichʉ Damascopʉ cuiro marieno Jesu yare to buhe dʉcarire yahuha Bernabé sehe. \v 28 To ã ni yahuri baharo Saulo sehe tina mehne sãano, Jerusalẽpʉ tina mehne jia tiha. \v 29 Tiro cuiro marieno judio masare Jesu yare yahu yʉhdʉrʉcaro niha. Tina judio masa griego masa yare durucuina jiha. à yoa Saulo to ã yahu yʉhdʉrʉcachʉ, tina tirore wajã duamaha. \v 30 Ti ã wajã duachʉ ñʉa, Saulo mehne macaina Jesu yaina sehe tirore Cesareapʉ na duhti wahcãa wahaha. Tópʉ tirore sʉho jirucuma Tarsopʉ warocaha tirore. \p \v 31 à yoa jipihtiropʉ, Judea yahpapʉ, Galilea yahpapʉ, Samaria yahpapʉ cʉ̃hʉre Cohamacʉ yaina noano jia tiha. Tí pjare ne masa ñano yoaera tiha tinare. à jia noano buheha tina. Tina Cohamacʉ yare buhe, tirore masi namo, noano yʉhtia tiha. à yoa Cohamacʉre cua pisaro ñʉa tiha. Espíritu Santo tinare to yoadohochʉ tina sehe payʉ wahaa tiha. \s1 Pedro Eneare noariro wahachʉ yoaha \p \v 32 à yoa Pedro jipihtia macaripʉ waharo, Jesu yaina Lida macaina cahapʉ cʉ̃hʉre sʉha tiro. \v 33 Tópʉ sʉro Enea wama tirirore boca sʉha. Enea pjacʉ bʉhariro jiro, ocho cʉhmari waro ti pũpaha cũriro coãa tiha. \v 34 à jiro Pedro sehe tirore õ sehe niha: \p —Enea, Jesucristo mʉhʉre noariro wahachʉ yoara. Wahcãrʉcaga. Mʉ pũpaha coãri cahsarore cahnoga —niha Pedro tirore. \p To ã nichʉta tiro wahcãrʉcaha. \v 35 à jia jipihtina Lida macaina, Sarón macaina tirore ñʉa, tina ti ñaa yoaare duhu, Jesure wacũ tuaa tiha. \s1 Dorca wama tiricorore masoha Pedro Jesu to tuaa mehne \p \v 36 à yoa Jope wama tiri macai Jesure ño payoricoro Tabita wama tiricoro jiha. To wama Tabita griego ya dʉsero mehne Dorca jira. Ticoro noaare yoaro payʉ waa tiha pjacʉoinare. \v 37 à jiro tí pjare ticoro dohati wahcõ, yariaa wahaa tiha. To yariachʉ ñʉa, tina ticorore noano cosa, mʉano macari tahtiapʉ cũa tiha ticorore. \v 38 Lida wama tiri maca Jope cahai jire. To ã jichʉ Jesu buheina Jope macaina Pedro Lidapʉ to jichʉ tʉhorocaa tiha. à tʉhorocaa, pʉaro warocaha Pedro cahapʉ. Tiro cahapʉ sʉa Pedrore õ sehe ni yahuha tina: \p —Soaro mehne sã jiropʉ wahaga —ni yahuha tina. \p \v 39 Ti ã nichʉ tʉhoro tina mehne wahaa wahaha tiro. Tópʉ tirore ti na sʉri baharo mʉano macari tahtiapʉ na mʉjaa wahaha tirore. à jia jipihtina wapewahya tiro cahai sʉrʉca, tiia tiha. Tabita tina mehne jisininopʉ payʉ suhtire yoaa tiha. à jia tina to yoari suhti cjirire ñoha Pedrore. \v 40 Wiho mejeta Pedro tinare tí tahtiapʉ jiinare wijaa dutiha. Ti wijaari baharo tiro na tuhcua caha sʉ, Cohamacʉre ticorore sini payoha. à jiro to pjacʉ cjirore majare ñʉ: \p —Tabita wahcãga —niha tiro. \p To ã nichʉta ticoro sehe ñʉ wahcõ, Pedrore ñʉ, wahcã nuju sʉha. \v 41 To wahcã nuju sʉchʉ ñʉ, tiro to wamomacare ñaha, tʉã wahcõ dapoha ticorore. à jiro tiro tó macainare Jesu yainare, wapewahyare pjiroca, ticorore catiricorore wiaha tinare. \v 42 To ã yoari baharo jipihtina Jope macaina tíre masia, payʉ masa Jesure wacũ tua dʉcaa tiha. \v 43 Baharo Jopepʉ Simo wahiquina cahsarire cahnoriro mehne payʉ dachori Pedro tiro mehne jia tiha. \c 10 \s1 Pedro Corneliore Jesu yare yahu dʉcaha \p \v 1 Ti pjare Cesareapʉ cʉ̃iro Cornelio wama tiriro jiha. Tiro cien surara pʉhtoro jiha. Tina surara sehe ti ya curua Italiano wama tiha. \v 2 Cornelio to ya wʉhʉ macaina mehne judio masa jieraina jipahta, Cohamacʉre ño payoina, cua pisaro ñʉina jiha. Tiro judio masa pjacʉoinare yoadohoro payʉ waha. à yoa dachoripe tiro Cohamacʉre siniha. \v 3 Cʉ̃ nʉmʉ ñamichahapʉ tres jichʉ Cohamacʉ yairo anjo tirore bajuaha. à bajuaro Cornelio cahapʉ sãaha. \p —Cornelio —niha anjo tirore. \p \v 4 To ã nichʉ tʉhoro Cornelio tirore ñʉ, cuiro õ sehe niha: \p —Pʉhtoro, ¿yabare cahmajari mʉhʉ? —niha tiro. \p —Masa pjacʉoinare mʉ warire, Cohamacʉre mʉ sinirire Cohamacʉ noano ñʉno nina. \v 5 à jicʉ Jopepʉ mʉ mʉare warocaga. Tópʉ Simo Pedro wama tiriro jira. Tirore na ta dutiga mʉ mʉare. \v 6 Tiro pairo Simo wahiquina cahsari cahnoriro cahai, pjiri ma dʉhtʉ cahai jiri wʉhʉi jira —niha anjo Corneliore. \p \v 7 Anjo ã ni tuhsʉ, wijaa wahaha. To wijaari baharo Cornelio pʉaro tirore dahra cohtainare, ã yoa cʉ̃iro to surara mehne macarirore pjirocaha. Surara sehe Cohamacʉre ño payoriro jiro, dachoripe Corneliore yoadohoa tiha. \v 8 à jiro Cornelio tinare anjo to yahuri cjirire yahu pahño, Jopepʉ warocaha tinare. \p \v 9 à yoa pa dachoi Jopepʉ ti waharo watoi cohari pja jichʉ Pedro sehe wʉhʉ buipʉ Cohamacʉre sinino wahaha. \v 10 To mʉja sʉri baharocã tirore jʉca purĩchʉ chʉ duaha. Wiho mejeta paina to chʉare ti dahrero watoi, tiro sehe õ sehe bajuachʉ ñʉha. \v 11 Mʉanore parĩ mʉachʉ, pjiri cahsaro pititia sohtoarire dʉhteri cahsaro to duji tachʉ ñʉha. \v 12 Tí cahsaro puhichapʉre payʉ wahiquina bʉa tiniina, chihchõina, wʉina peri cʉ̃hʉ jiha. \v 13 Tíre to ñʉri baharo, Pedro durucuro coa tachʉ tʉhoha: \p —Pedro, wahcãrʉcaga. Ahrinare wajã chʉga —nino coa taha tirore. \p \v 14 To ã nipachʉta Pedro õ sehe niha: \p —Pʉhtoro, ne tina barore chʉeraja yʉhʉ. Ñainare, Cohamacʉ to chʉ dutierainare ne chʉera tihi yʉhʉ —niha Pedro. \p \v 15 To ã niri baharo Pedro pari turi durucuro coa tachʉ tʉhoha: \p —Cohamacʉ “Noaina jira”, to nirinare “Ñaina jira”, nii tjia mʉhʉ tinare —nino coa taha Pedrore. \p \v 16 à yoa tia taha ti ã ni durucuri baharo tí cahsaro mʉanopʉ mʉjaa wahaha tjoa. \v 17 To ã mʉjaa wahari baharo, Pedro tuaro wacũ “¿Dohse ni duaro nijari ã bajuaro?” ni tʉhotuha tiro to basi. To ã ni tʉhoturo watoi Cornelio mʉa to warocaina sehe Simo ya wʉhʉpʉ sʉha. “¿Simo ya wʉhʉ nohopʉ jijari?” ni, ti sinituri baharo to ya wʉhʉpʉ sʉha tina. \v 18 Sʉ, tina sinitu ñʉ bahrañoha. “¿Simo Pedro wama tiriro ahri wʉhʉi jijari?” ni sinitu ñʉha tina. \v 19 à jiro Pedro to tʉhoturo watoi Espíritu Santo tirore õ sehe ni yahuha: \p —Ñʉga. Tiaro mʉa mʉhʉre macaa nina. \v 20 Wahcãrʉcaga. Dujiaga. Tina mehne wahaga. Jiape ni tʉhotuecʉta wahaga noano mehne. Yʉhʉ sehe tinare õpʉre warocahi —niha Espíritu Santo Pedrore. \p \v 21 To ã nichʉ tʉhoro Pedro ti cahapʉ dujia wahaha. \p —Ñʉga. Õi jija yʉhʉ mʉsa maca tariro. ¿Dohse yoana tana niri mʉsa yʉ cahai? —niha Pedro tinare. \p \v 22 To ã nichʉta tina sehe õ sehe niha: \p —Cornelio cien surara pʉhtoro, noaare yoariro, Cohamacʉre cua pisaro ñʉriro, jipihtina judio masa “Noariro”, ti niriro mʉhʉre pji ta dutiro warocahre sãre. Cohamacʉ yairo anjo Corneliore mʉhʉre pji dutiyuhti. Õ sehe niyuhti: “Pedrore mʉ wʉhʉpʉ na ta dutiga mʉ mʉare. à yoa tiro mʉhʉre to yahuchʉ, noano tʉhoga tirore”, ni pji dutiyuhti anjo Corneliore —ni yahuha Cornelio Pedrore to pji dutirina sehe. \p \v 23 Ti ã nichʉ Pedro sehe tinare sã ta duti, chʉa wa, to jiri wʉhʉpʉ carĩ dutiha tinare. Pa dachoi Pedro wahcã, tina mehne wahaa wahaha. à yoa paina Cristo yaina Jope macaina Pedrore piti ti wahcãha. \p \v 24 Pa dachoi tina Cesareapʉ sʉha. Ti sʉhto panocã Cornelio sehe to coyeare, tiro mehne macaina cʉ̃hʉre pji cahmachu, Pedrore cohtaa niha. \v 25 à jiro Pedro Cornelio ya wʉhʉ cahapʉ to tachʉ ñʉno Cornelio sehe tirore piti boca wijaa, to dahpori cahai caha sʉha. \v 26 Wiho mejeta Pedro tirore na wahcõ õ sehe niha: \p —Ducuga mʉhʉ. Yʉhʉ cʉ̃hʉ mʉ yoaro seheta jiriro jija —niha Pedro tirore. \p \v 27 To ã ni tuhsʉri baharo Cornelio tirore na sãa wahaha to ya wʉhʉpʉ. Tópʉ sãa sʉro masa peri tí wʉhʉpʉ cahmachu tirore cohtainare ñʉha Pedro. \v 28 Tinare ñʉno õ sehe ni yahuha tinare: \p —Judio masʉno jipaihta pa curua macaina mʉsa mehne jicʉ, mʉsa wʉhʉsepʉ sãacʉ, judio masa sã dutiare yʉhdʉrʉcai nija yʉhʉ. Tíre noano masina mʉsa. Wiho mejeta pa curua macainare “Ñaina jira”, yʉhʉre ni dutierare Cohamacʉ. Tíre ni yahuhre yʉhʉre tiro. \v 29 To ã nichʉ tʉhocʉ õpʉre mʉsa cahapʉre tahi. Mʉsa yʉhʉre pjirocachʉ “Ne wahaeraja”, nierahi. ¿Dohse jiro baro yʉ õpʉ tachʉ cahmari mʉsa? —niha Pedro tinare. \p \v 30 To ã nichʉ tʉhoro Cornelio sehe õ sehe niha: \p —Pititia dachori wahara, Cohamacʉ yairo anjo yʉhʉre to bajuari baharo. Tí dachore tres jichʉ, ahri hora waroihta Cohamacʉre yʉ sinino watoi anjo minoa suhti tiriro yʉ cahai ducuhre. \v 31 à ducuro tiro yʉhʉre õ sehe nihre: “Cornelio, mʉhʉ Cohamacʉre mʉ sinichʉ tiro tʉhohre. à yoa pjacʉoinare ti cahmaare mʉ wachʉ noano masino, Cohamacʉ mʉhʉre yoadohorohca. \v 32 à jicʉ Jopepʉ mʉ mʉare warocaga, Simore, Pedro wama tirirore mʉ cahapʉ ti na tahto sehe. Tiro pairo Simo wahiquina cahsari cahnoriro ya wʉhʉi, pjiri ma dʉhtʉ cahai jiri wʉhʉi jira tiro. Mʉ cahapʉ wihiro mʉhʉre yahurohca”, ni yahuhre yʉhʉre tiro. \v 33 To ã nichʉ tʉhocʉ dóicãta yʉ mʉare mʉhʉre na ta duticʉ warocahi yʉhʉ. à jicʉ noano yoacʉ tari jira mʉhʉ sã cahapʉre. à jina sã jipihtina õre Cohamacʉ to ñʉrocaroi jina nija sã. Jipihtiare Cohamacʉ mʉhʉre to yahu dutirore tʉho duana, cohtahi sã —niha Cornelio Pedrore. \s1 Pedro Jesu yare yahuha \p \v 34 To ã nichʉ tʉhoro, Pedro õ sehe ni yahuha: \p —Mipʉ masija. Potocã tjira. Cohamacʉ cʉ̃no potori noano yoara marine. \v 35 à jiro jipihtia macari macaina Cohamacʉre cua pisaro ti ñʉchʉ, noaare ti yoachʉ Cohamacʉ sehe tinare ñʉ wahchera. \v 36 Cohamacʉ sã judio masa cahai Jesucristore noaa buheare yahuhtirore warocare. Masa Cohamacʉ mehne noano ji masica Jesu to yaria masa mʉjano mehne. Tí buheare mʉsa masina. Jesucristo sehe jipihtina masa pʉhtoro jira. \v 37 João bautisariro masare, “Mʉsa ñaa yoari buhiri tiare masiga”, ni yahu, to bautisari baharo, Galileapʉ noaa buheare Jesu sehe yahu dʉcare. Baharo Judea yahpapʉ cʉ̃hʉre tí buheare yahu pahñore. \v 38 Ahriro Jesu Nazare macarirore Cohamacʉ sehe to tuaare Espíritu Santo mehne to yoa masihtire ware Jesure. à jiro Jesu noano yoaro wahare. à waharo watĩa sãanohrinare, ñano yʉhdʉinare jipihtinare noaina wahachʉ yoare. Cohamacʉ Jesu mehne jiri jire. \v 39 Judea yahpai, Jerusalẽ cʉ̃hʉre jipihtia to yoarire sã ñʉhi. Baharo tina crusapʉ cjã puha wajãhre tirore. \v 40 Wiho mejeta tia dacho wahaboroi Cohamacʉ tirore masori jire. Maso, Jesure sãre bajuachʉ yoari jire Cohamacʉ. \v 41 Tí pjare Jesure jipihtina ñʉerare. Sã dihtare bajuahre tiro. Cohamacʉ to cahmainare, Jesure ñʉ, painapʉre yahuhtinare panopʉ sãre beseha. Sã sehe Jesu to masari baharo tiro mehne chʉ, sihnihi. \v 42 à jiro tiro sãre õ sehe ni dutihre. “Masare õ sehe ni yahuga. Yʉhʉ Jesu jipihtina catiinare, yariaina cjiri cʉ̃hʉre ti ñaa yoari buhiri tiare yahuhtiro buhiri dahrehtiro yʉ jichʉ yoare yʉhʉre Cohamacʉ. à jina tíre masare yahuga”, ni dutihre Jesu sãre. \v 43 Dohse jiina baro Jesure ti wacũ tuachʉ ñʉno Cohamacʉ ti ñaa yoari buhiri tiare borohca. Tíre jipihtina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri panopʉ macaina yahuyuha —ni yahuha Pedro. \s1 Judio masa jierainapʉ cʉ̃hʉre Espíritu Santo sãarʉcʉ sʉa wahaha \p \v 44 Tí jipihtiare to ã ni yahuro watoi, jipihtina tíre tʉhoinapʉre Espíritu Santo sãarʉcʉ sʉa wahaha. \v 45-46 Tinapʉre to sãarʉcʉ sʉa wahachʉ, tʉho mahnoeraa dʉseri mehne wahchea mehne durucu dʉcaha tina. Tí dʉseri mehne Cohamacʉre “Tuariro, noariro jira mʉhʉ”, nia niha. Ti ã nichʉ tʉhoha Pedro mehne tarina judio masa, Jesu yaina. à tʉhoa Espíritu Santo judio masa jierainapʉ cʉ̃hʉre to sãarʉcʉ sʉ yoadohochʉ ñʉa, judio masa sehe cʉaa wahaha. à jiro Pedro õ sehe ni yahuha judio masare: \p \v 47 —Mari yoaro seheta Espíritu Santore cjʉara ahrina cʉ̃hʉ. à jina tina bautisa duaa ti sinichʉ, tinare, dʉcataena tjijihna —niha Pedro tinare. \p \v 48 à ni tuhsʉ judio masa jierainare Jesu yaina ti jiare ñohto sehe bautisa dutiha Pedro. Ti ã yoari baharo “Sã mehne mahaa dachoricã tjuasiniga”, niha tina Pedro cʉ̃hʉre. \c 11 \s1 Pedro Jerusalẽ macainare Jesu yainare yahuha \p \v 1 à yoa judio masa jieraina cʉ̃hʉ Cohamacʉ yare ti noano cahmachʉ Jesu to cũrina sehe ti coyea Judeapʉ jiina mehne tʉhorocaha. \v 2 à jia Pedro Jerusalẽpʉ to tju sʉchʉ ñʉa judio masa Jesu yaina mahainacã tirore õ sehe ni tuhtiha: \p \v 3 —¿Judio masa jierainare dohse jiro baro ñʉi sʉri mʉhʉ? ¿Dohse jiro baro tina mehne chʉri mʉhʉ? —ni tuhtiha Pedrore tina. \p \v 4 Ti ã nichʉ tʉhoro Pedro to yoari cjirire yahu pahñoha tinare. Õ sehe ni yahuha: \p \v 5 —Yʉhʉ Jopepʉ jicʉ Cohamacʉre sinii nihi. à jiro yʉhʉre õ sehe bajuahre. Pjiri cahsaro pititia sohtoarire dʉhteri cahsaro mʉanopʉ yʉ cahai to duji tachʉ ñʉhi. \v 6 à jicʉ tí cahsarore noano ñʉhi “¿Yaba baro tí cahsaropʉre jijari?” nicʉ. à jicʉ ñʉhi tí cahsaropʉre jiinare: Tí cahsaro puhichapʉre payʉ wahiquina, bʉa tiniina, chihchõina, wʉina peri cʉ̃hʉ jire. \v 7 à jicʉ yʉhʉre to durucuchʉ tʉhohi. “Pedro, wahcãrʉcaga. Wajã chʉga ahrinare”, nino coa tahre yʉhʉre. \v 8 To ã nichʉ tʉhocʉ õ sehe nihi yʉhʉ: “Pʉhtoro, ne tina barore chʉeraja yʉhʉ. Ñainare, Cohamacʉ to chʉ dutierainare ne chʉera tihi yʉhʉ”, nihi yʉhʉ. \v 9 Wiho mejeta mʉanopʉ pari turi yʉhʉre durucuro coa tahre tjoa. “Cohamacʉ ‘Noaina jira’ to niinare, ‘Ñaina jira’, nii tjia mʉhʉ”, nino coa tahre yʉhʉre. \v 10 à jiro tia taha sã ã ni durucuri baharo tí cahsaro mʉanopʉ mʉjahre tjoa. \v 11 Yʉ ã ñʉno watoi tiaro mʉa sã jiri wʉhʉpʉ sʉri jihre. Tina Cesarea macariro to warocarina jiri jihre. \v 12 à jiro Espíritu Santo sehe yʉhʉre tina mehne waha dutiro, “ ‘Tina ñaina jira’, nii tjia tinare”, ni yahuhre yʉhʉre tiro. à jia ahrina seis mehne yʉ coyea Jesu yaina mehne Cesarea macariro ya wʉhʉpʉ sãahi sã. \v 13 à jiro tiro sãre õ sehe ni yahuhre: “Anjo yʉ wʉhʉi ducuchʉ ñʉhi yʉhʉ. Õ sehe ni yahuhre yʉhʉre: ‘Jopepʉ Simore Pedro wama tirirore na ta dutiga. \v 14 Tiro mʉhʉre mʉ coyea mehne mʉsare jipihtinare pichacapʉ wahaborina mʉsa yʉhdʉhtore yahurohca’, nihre anjo yʉhʉre”, ni yahuhre Cesarea macariro yʉhʉre. \v 15 à yoa yʉ durucuro watoi Espíritu Santo sehe tinapʉre sãarʉcʉ sʉahre, marine to yoa mʉhtariro seheta. \v 16 à jicʉ Jesu to yahurire wacũhi yʉhʉ. Õ sehe ni yahuhre tiro: “João mʉsare bautisaro, copʉ yoamahre. Yʉhʉ sehe tí yʉhdoro yoaihtja mʉsare. Baharo Espíritu Santore mʉsa mehne jirucuchʉ yoaihtja mʉsare”, ni yahuha. \v 17 à jiro Jesucristo mari pʉhtorore mari wacũ tuachʉ ñʉno Cohamacʉ to Espíritu Santore wahre marine. à jiro Cohamacʉ marine to Espíritu Santore to wariro seheta judio masa jieraina cʉ̃hʉre tiro wahre. Cohamacʉ to ã yoachʉ ñʉcʉ tirore yʉhdʉrʉca masieraja yʉhʉ —niha Pedro tinare, judio masare Jesu yainare. \p \v 18 To ã nichʉ tʉhoa, tina tirore ne ni namoeraha. à ni namoeraa, Cohamacʉre wahche payo, tina õ sehe niha: \p —Tí pja pini judio masa jieraina cʉ̃hʉre Cohamacʉ cahĩri jira. Ti ñaa yoari buhiri tiare masi, Cohamacʉre cahma, tina cʉ̃hʉ Cohamacʉ mehne ã catirucuahca —niha tina. \s1 Antioquíai paina Jesu yaina jiha \p \v 19 à yoa Estebãre ti wajãri baharo masa Jesu yainare ñano yoaha. Ti ã yoachʉ ñʉa Jesu yaina duhti sitea wahaha. à jia tina Feniciapʉ, Chiprepʉ, Antioquíapʉ cʉ̃hʉre waha site, tópʉre judio masa dihtare Cohamacʉ yare yahua timaha tina. \v 20 Wiho mejeta paina Jesu yaina mehne macaina Chipre macaina, Cirene macaina, Antioquíapʉ sʉ, judio masa jierainare Jesu yare buheha Cohamacʉ tinare to yʉhdohto sehe. \v 21 Ti ã buhechʉ, Cohamacʉ tinare yoadohoha. à jia masa payʉ Cohamacʉre cahma dʉca, mari pʉhtoro Jesure wacũ tuaha. \p \v 22 à yoa “Antioquía macainapʉ Jesure cahmaca”, ni tʉhorocaha Jerusalẽ macaina Jesu yaina. Ti ã tʉhorocari baharo Jerusalẽ macaina Bernabé wama tirirore Antioquíapʉ warocaha. \v 23 Tópʉ sʉro, Cohamacʉ yoadohoa mehne judio masa jieraina to yaina ti wahachʉ ñʉno, tuaro wahcheha. Tuaro wahche, tiro tó macainare õ sehe ni yahuha: \p —Jesure ã wacũ tuarucuga. To yare ne duhuena tjiga —ni yahuha tiro jipihtina tinare. \p \v 24 Bernabé noariro jiro, Espíritu Santo dutiare yoariro Jesure noano wacũ tuaha tiro. à jia to buheri baharo Jesure wacũ tuaina payʉ waha namoha tjoa. \p \v 25 Baharo tiro Tarso wama tiri macapʉ Saulore macano wahaha. \v 26 Tópʉ tirore boca sʉha. To boca sʉri baharo Antioquíapʉ na majare tjuaaha Saulore. Tópʉ ti sʉri baharo cʉ̃ cʉhma waro tina Cohamacʉ yaina mehne cahmachu, payʉ masare buheha tina. à jia Antioquíapʉ Cristo yaina Cristiano wama ti dʉcaha. \p \v 27 Tí pjare Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina Jerusalẽpʉ jiina cjiri waha, Antioquíapʉ sʉha. \v 28 à ti sʉri baharo tina mehne macariro Agabo wama tiriro Jesu yaina watoi ducuro, Espíritu Santo to tuaa mehne yahuha tinare. “Jipihtiro yahpapʉre tuaro jʉcaro waharohca”, ni yahuyuha tiro. Tí pjare chʉa marieni pja jichʉ jipihtina bui pʉhtoro Claudio jiha. \v 29 à jia Cristo buheina, jipihtina ti cjʉaro puro ti coyeare wa duaa ti basi cahma durucuha. “Judea yahpa macaina Jesu yainare niñerure warocajihna”, niha tina ti basi. \v 30 Ti ã niri baharo Bernabé Saulo mehne tí niñerure na wahcãbasaha. Tópʉ sʉa Judea yahpa macainare Jesu yaina pʉhtoare waha tí niñerure pja cʉoinare tju wa dutia. \c 12 \s1 Pedrore peresu yoaha \p \v 1 Tí pjare pʉhtoro Herode cãinare Jesu yainare ñano yoa dʉcaha. \v 2 Tiro João wahminore Santiago sehere yoari pjĩ mehne to wajã dutichʉ pairo sehe tirore wajãha. \v 3 Santiagore to wajãchʉ judio masa wahcheha. Ti wahcheare Herode masino, “à dihta cahmana tina”, nino Pedro cʉ̃hʉre peresu yoaha. Tí dachorire bʉcʉaerari pãore ti chʉhti bose nʉmʉri pascua jiha. \p \v 4 à jiro Herode Pedrore ñaha, peresu yoaha. Peresu yoa diez y seis surarare cohta dutiha tirore. Pititiaro surara cohtaha tirore. Baharo pititiaro ti cohtotaina tirore cohta mʉjaa tiha. Ãta yoaha tina diez y seis surara. Herode sehe pascua baharo Pedrore peresupʉ jirirore masa panoi duhu dapo duamaha tirore wajã dutiro taro. \v 5 à jiro Pedro peresupʉ jiha. Tópʉ to jichʉ Jesu yaina sehe Cohamacʉre tuaro sini payorucua niha tirore. \s1 Cohamacʉ peresupʉ jirirore Pedrore wioha \p \v 6 à yoa ñamine Pedro pʉaro surara mehne comaa dari mehne ti dʉhteriro jiha. à ti dʉhteriro jiro, ti watoi carĩno niha. à yoa paina surara sopacai cohtarucua niha tirore. Tí ñami bohrearo Herode Pedrore judio masa panoi duhu dapo duamaha tirore wajã dutiro taro. \v 7 Wacũenoca Cohamacʉ yairo anjo Pedro cahai to ducuchʉ to peresu jiri tahtia buhria pihtia wahaha. à jiro anjo Pedro cahai ducuro Pedro patipahmai be careha, tirore wahcõno. \p —Cjero wahcãrʉcaga —niha tiro Pedrore. \p To ã nichʉta to wamomacarine ti dʉhtea dari comaa dari parĩ site boraa wahaha. \v 8 à yoa anjo tirore õ sehe ni yahuha: \p —Tʉã dihoga mʉ tʉã dihori dare. Mʉ dahpo suhti cʉ̃hʉre sãaga —niha tiro. \p To ã nichʉ Pedro sehe to niriro seheta yoaha. \p —Mʉ bui macari suhtirore sãa, yʉhʉ mehne wahaga —niha anjo. \p \v 9 To ã nichʉ tí tahtiapʉ jiriro wijaa, anjo baharo wahaa wahaha tiro. à wahaparota õ sehe ni tʉhotumaha tiro. “¿Ahri potocã jieracari? ¿Cahãi nicari yʉhʉ?” ni tʉhotumaha tiro. \v 10 à yoa tina to jiri tahtia sopacai ducuina surarare yʉhdʉ wahcã, paina yoawacũno ducuina cʉ̃hʉre yʉhdʉ wahcã, pjiri sopacapʉ sʉha. Tí sopa pahma, comaa pahma macapʉ wahari mahare dʉcatari pahma jiha. Tí sopa pahma to mʉ sʉro parĩchʉ tina wijaa wahaha. Wijaa waha, tina mahapʉ mahano wahachʉta, anjo sehe buti mʉa wahaha. à jiro Pedro cʉ̃irota tjuaha. \v 11 à tirore anjo to wahari baharo to yoarire Pedro masiha. Õ sehe ni tʉhotuha tiro. “Potocã tjira. Anjo Cohamacʉ to warocariro peresupʉ jirirore yʉhʉre wioro wihihre. Mipʉ tíre masija to ã yoarire. Judio masa sehe yʉhʉre ti ñano yoaborire Cohamacʉ sehe tinare yoa dutierare. à jiro yʉhʉre, Herode to peresu yoarirore wiohre”, ni tʉhotuha Pedro. \p \v 12 To ã ni tʉhoturi baharo María João pocoro ya wʉhʉpʉ sʉha Pedro. João sehe pa wama Marco wama tira. Tí wʉhʉpʉ masa payʉ cahmachu, Cohamacʉre sinia niha. \v 13 Tí wʉhʉpʉ sʉro, Pedro sopa pahmare dotaha. Cʉ̃coro ti cahamacono Rode wama tiricoro to dotachʉ tʉhoro, ñʉno sʉha ticoro. \v 14 à yoaro Pedro ticorore to pisuchʉ tʉhoro to durucuare tʉho masi, tuaro wahche, sopa pahmare pjõoboricoro pjõoeraha. Pedro tói to ducuchʉta ticoro majarerʉca mʉroca sãa wahaha painare yahuro waharo. \p —Pedro sopacapʉ wihihre —ni yahuro sãaha. \p \v 15 To ã nichʉ tʉhoa, tí wʉhʉi jiina sehe: \p —à ninocaco nica mʉhʉ —niha tina ticorore. \p —Potocã tjira. Potocã nicota nija —niha ticoro. \p To ã nichʉ tʉhoa: \p —Tiro jieraca. To yairo anjo wihiro nica —nimaha tina sehe. \p \v 16 Ti ã nino watoi Pedro sopa pahmare ãta dotarucuro niha. To ã yoachʉ tʉhoa, tina sopacare pjõo, tirore ñʉ, cʉaa wahaha. \v 17 à jiro tiro Pedro to wamomaca mehne “Dihta mariahga” ni, Cohamacʉ peresupʉ tirore to wiorire yahuha tinare: \p —Ahrire yahuga mʉsa pʉhtoro Santiagore, paina Jesu yaina cʉ̃hʉre —niha tiro. \p à ni yahu tuhsʉ tiro pa sehepʉ yʉhdʉ wahcãa wahaha. \p \v 18 à yoa bohrea bora tachʉ surara Pedro to dohse yoa wijaarire ne masieraha. à masieraa cʉaa wahaha. \v 19 à jiro Herode Pedrore maca dutimaha. à dutiro tiro surarare peresu cohtainare to sinituri baharo tinare wajã dutiha Herode sehe. à jiro Herode Judeapʉ jiriro waha, Cesareapʉ jiro wahaha. \s1 Herode yariaa wahaha \p \v 20 à yoa Tiro wama tiri maca macaina mehne, Sidõ macaina mehne Herode sehe suaha. To ã suachʉ ñʉa tí macari macaina sehe Herode tina mehne to suarire cahnoa waha, tiro mehne durucua wahaha. à jia to docai jiriro pʉhtorore Blasto wama tirirore piti tiha. à jia tina Blasto to yoadohoro mehne Herode cahapʉ sʉha. Tiro cahapʉ sʉa, õ sehe niha: \p —Mari noano jijihna. Mari basi ñʉ tuhtiena tjijihna —ni siniha tina Herodere. \p Tina ya yahpa macaina Herode ya yahpai chʉare bocaa tiha. à jia Herode tinare ñʉ tuhtichʉ cahmaeraha tina. \v 21 à yoa Herode to quihõri dachoi, pʉhtoro to sãa suhti noaa suhtire sãa tiha tiro. à sãano tiro to dujiroi dujitjiãhno, masare durucu ñoa tiha. \v 22 To ã durucu ñochʉ tʉhoa masa sehe õ sehe ni sañurucuha: \p —Ahriro durucuriro masʉno jierara. Cohamacʉ jira —ni sañurucu payomaha tina Herodere. \p \v 23 Ti ã nichʉta Cohamacʉ yairo anjo Herodere dohatichʉ yoaha. Cohamacʉre ño payoeraro, “Cohamacʉ jieraja yʉhʉ”, ne nieraha Herode. To ã nierari buhiri anjo tirore dohatichʉ yoaha. To ã dohatichʉ tirore dachoa chʉ wajãnocaha. \p \v 24 à yoa Jesu yaina payʉ masare Jesu ya buheare buhea tiha. \p \v 25 à jia Bernabé, Saulo mehne buhe tuhsʉ, Jerusalẽpʉ tjuaa wahaha. à jia João Marco wama tirirore tina na wahcãha tina mehne. \c 13 \s1 Jesu yaina Bernabére Saulo cʉ̃hʉre Cohamacʉ yare buhe dutia warocaha \p \v 1 Tí pjare Antioquíapʉ Cohamacʉ yaina mehne macaina Cohamacʉ durucuare yahu turiaina jiha. à yoa Cohamacʉ to joa na dutiri cjirire, Jesu yaina ti yoaa tiare yahuina cʉ̃hʉ jiha. Bernabé, Simo Negro wama tiriro, Lucio Cirene macariro, Menahem, Saulo mehne tina jiha. Menahem sehe pʉhtoro Herode cjiro mehne tina pʉaro cʉ̃no potori bʉcʉaina jimaha. \v 2 Cʉ̃ nʉmʉ tina Jesu yaina chʉ duhu, Cohamacʉ yare ti buhero watoi Espíritu Santo õ sehe ni yahuha tinare: \p —Bernabére, Saulo mehne cũga yʉ cahmano sehe yoahtinare. Tíre yoahtinare bese cũi nija tinare —niha Espíritu Santo. \p \v 3 To ã nichʉ tina sehe chʉ duhu namo, Cohamacʉre sini, Bernabé dapu bui Saulo dapu bui ti wamomacarine duhu payoha. à duhu payoa tinare buhe dutia warocaha. \s1 Chiprepʉ Jesu to cũrina buheha \p \v 4 à jia tina Espíritu Santo to warocaina jia, Seleuciapʉ sʉ, tí macare dohoriapʉ samu, Chipre wama tiri nʉcopʉ pahãha tina. \v 5 à pahãa, Salamina wama tiri pitamahapʉ wahã sʉha. Tí macai judio masa buhea wʉhʉsepʉ, Cohamacʉ yare yahu dʉcaha tina. à yoa João Marco cʉ̃hʉ tina mehne jiro, tinare yoadohoha. \v 6 Tuhsʉ, tina tí nʉco sohtoai maja, tí nʉco topai jiri macapʉ Pafo wama tiri macapʉ sʉa, yairore boca sʉha tina. Tiro judio masʉno, Barjesu wama tiriro jiha. Barjesu griego ya mehne nia Elima ti ni pisuriro jiha. “Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro jija yʉhʉ” ni, masare mahñoperucuriro jiha tiro. \v 7 à yoa tiro Sergio Paulo wama tiriro mehne macariro jiha. Sergio Paulo sehe tí nʉco macaina pʉhtoro masi pahñoriro jiha. à jiro Cohamacʉ yare tʉho duaro tinare Bernabé, Paulo mehne pjirocaha tiro. \v 8 Wiho mejeta Elima yairo sehe tinare buhe dutieraha. Tiro Sergio Paulo Jesu yare to ño payochʉ cahmasãaeraha yairo sehe. à jiro Sergio Paulore Cohamacʉ yare cohã dutiro nimaha. \v 9-10 To ã dutipachʉta Saulo, Paulo ti niriro Espíritu Santo dutiare yoariro jiro yairore noano ñʉ diho cũ tirore õ sehe ni yahuha: \p —Mʉhʉ mahñoa payʉriro, ñariro, watĩno to dutiare yoariro, noaare ñʉ yabiriro jira mʉhʉ. ¿Dohseacʉ Cohamacʉ yare “Ñaa jira. Mahñoa jira”, ã nirucujari mʉhʉ? \v 11 Mʉhʉ ã yoariro jicʉ Cohamacʉ mʉhʉre to pihachʉ capari bajuerariro jiihca mʉhʉ. à jicʉ mahaa dachoricã mʉhʉ ahri dachore ñʉsinisi —niha Paulo. \p To ã nichʉta tiro yairo sehe me yoaro sehe jiare ñʉ mʉhtano, baharo nahitiano dihtare ñʉha. à jiro tirore tʉãhtirore macaha tiro. \v 12 To ã wahachʉ ñʉno, Sergio Paulo sehe Jesu yare “Potocã tjira”, ni masiha. Mari pʉhtoro yare tiro tʉho, cʉaa waha, Jesure wacũ tua dʉcaha. \s1 Paulo Bernabé mehne Antioquíai Pisidia yahpai jiri macai jiha \p \v 13 à yoa Paulo cʉ̃hʉ Pafopʉ jiina dohoria mehne pahã turia waha namo, Pergepʉ sʉha. Perge Panfilia yahpapʉ jira. Tópʉ sʉ, João Marco tinare cohã wahcã, Jerusalẽpʉ majare tjuaa wahaha. \v 14 To ã wahapachʉta tina sehe Pergepʉ jiina waha namo, Antioquíapʉ sʉha. Antioquía Pisidia yahpapʉ jira. Tópʉ sʉa, Sabado dacho jichʉ tina judio masa buheri wʉhʉpʉ sãa sʉ, tópʉ dujiha. \v 15 Tí wʉhʉ macaina pʉhtoa Cohamacʉ dutiare, Moise cjiro masare to cũrire, ã yoa Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti joari cjirire ti buhe ñori baharo tina pjirocaha Paulo cʉ̃hʉre: \p —Coyea, ¿masare wahchechʉ yoahti cjihti mʉsa yahu duaa jijari? Tíre yahu duana, yahuga michapucacã —niha tí wʉhʉ macaina pʉhtoa. \p \v 16 Ti ã nichʉ tʉhoro, Paulo wahcãrʉcʉ sʉ, “Durucuena tjiga”, nino to wamomaca mehne cjã tuha. Ti dihta mariachʉ ñʉ, tiro õ sehe niha: \p —Israe masa, ã yoa mʉsa Israe masa jieraina, Cohamacʉre ño payoina, tʉhoga mʉsa. \v 17 Mari ñʉchʉsʉma cjiri Cohamacʉre ño payoa tiha. Tina cjirire Cohamacʉ besea tiha. à jia mari ñʉchʉsʉma cjiri yoari pja Egiptopʉ jia tiha paina jipahta. Tópʉ ti jichʉ Cohamacʉ noano yoaa tiha tinare. à jia payʉ masaputia tiha tina. Õ sehe yoaa tiha tinare. Tinare Egiptopʉ jiinare to tuaa mehne wioa tiha Cohamacʉ. \v 18 To ã wiori baharo tina cuarenta cʉhmari waro masa marienopʉ tinia tiha. Tópʉ tirore ti yʉhdʉrʉcachʉ Cohamacʉ ãta tʉhotunocaa tiha. \v 19 Tuhsʉ, Canaa wama tiri yahpapʉre siete curuari macainare cohã tuhsʉ, Cohamacʉ tí yahpare waa tiha Israe masa sehere. \v 20 Israe masa Egiptoi ti ji dʉcachʉ, pʉ Cohamacʉ ahri yahpare to wachʉpʉ cuatrocientos cincuenta cʉhmari waro yʉhdʉa tiha. Baharo Israe masare dutihtinare cũa tiha Cohamacʉ tinare. Pʉ, Cohamacʉ to cũrina Samue to jichʉpʉ ji batoa tiha. Samue sehe Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro jia tiha. \p \v 21 ’Baharo Israe masa sehe ti pʉhtoro cjihtore macaa tiha. à jia Cohamacʉre sinia tiha. Ti ã sinichʉ ñʉno Cohamacʉ Saulo cjirore cũa tiha tinare. Saulo cjiro Cis macʉno jiro, Benjami ya curua macariro jia tiha. à yoa cuarenta cʉhmari waro ti pʉhtoro jihtiro cjihtore cũa tiha Cohamacʉ tiro cjirore. \v 22 Cohamacʉ Saulo cjirore to cohãri baharo Davi cjirore cũa tiha tiro. Õ sehe nia tiha Cohamacʉ Davi cjirore: “Davi Jesé macʉnore bocahi yʉhʉ. Tiro mehne wahcheja yʉhʉ. Tiro yʉ cahmaare yoarohca”, nia tiha Cohamacʉ. \v 23 Ahriro Davi cjiro to panamino ji turiariro jira Jesu. Cohamacʉ Jesure cũri jire Israe masare yʉhdohtiro cjihto. “Masare noano yoaihca”, niha Cohamacʉ. To niriro seheta yoare tiro. \v 24 To ã yoahto pano Jesu to tahto pano João cjiro õ sehe ni buheri jire: “Mʉsa ñaa tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtota, Cohamacʉre macaga. à yoana bautisarina jiga”, ni buheri jire João cjiro jipihtina Israe masare. \v 25 João cjiro to buhe batoahto pano, to yariahto pano õ sehe ni yahua tiri jire: “¿Diro baro jijari yʉhʉ, mʉsa tʉhotuchʉ? Cristo jieraja yʉhʉ. Pairo jija. à jipachʉta tʉhoga yʉhʉre. Yʉ baharo yʉ yʉhdoro tuariro tarohca. Tiro noa yʉhdʉariro jira. Tiro yoaro sehe jieraja yʉhʉ”, ni yahuha João cjiro masare. \p \v 26 ’Coyea, Abrahã panamana, jipihtina Cohamacʉre cua pisaro ñʉina marine ahri to yʉhdohtore yahua buheare warocari jire Cohamacʉ. \v 27 Jerusalẽ macaina ti pʉhtoa mehne Sabado dachori jichʉ Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti joarire buhepahta noano tʉho ñahaerari jire. à tʉho ñahaera, Jesu tinare yʉhdohtiro to jichʉ cʉ̃hʉre masierari jire. Tina ã masierapahta Jesure wajã dutiha. à yoaa Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti joariro seheta yoaa niha. \v 28 Tirore ti wajãhto pano tina Jesure yahusãmaha. Wiho mejeta to ñaa yoaerapachʉta tina Pilatore Jesure wajã dutia taa, siniha. \v 29 à yoaa, panopʉ ti joariro seheta Jesure yoa tuhsʉ, tirore crusapʉ jirirore na boro, masa copapʉ tãcai ti sahari copapʉ na sãa, duhu payoha tirore. \v 30 Tirore ti ã wajãpachʉta tiro to yariari baharo Cohamacʉ masori jire tirore. \v 31 à jia Galileapʉ taina Jerusalẽpʉ tiro mehne sʉina payʉ dachori tirore yaria masa bajuarirore ñʉa tiri jire. à jia mipʉre tirore ti ñʉrire masare yahuhre tina. \p \v 32-33 ’à jina noaa buheare yahuja sã mʉsare. Cohamacʉ mari ñʉchʉsʉma cjirire “Masare noano yoaihca”, panopʉ to niriro seheta mipʉre marine tinare ji nʉnʉ ti turiainare yoahre. Tíre to yahuri cjirire õ sehe yoahre tiro. Cohamacʉ Jesure masori jire. à jina Jesure to masorire yahuja mʉsare. Salmo capítulo dosre panopʉ to joariro seheta ã wahari jire: “ ‘Mʉhʉ yʉ macʉ jira. Michare mʉhʉre yʉhʉ mʉ Pʉcʉ jiare masichʉ yoahi’, nina Cohamacʉ to macʉnore”, ni joaa tiha panopʉ. \v 34 à jiro Cohamacʉ Jesure to masohtire pari turi to yariaerahtore yahuyuro õ sehe ni yahu joaa tiha Salmo joariro. “ ‘Davire yʉ pja ñʉriro seheta tirore yʉ niriro seheta potocãta noano yoaihtja mʉsa cʉ̃hʉre’, nire Cohamacʉ”, ni joaa tiha. \v 35 Tuhsʉ, pa Salmo cʉ̃hʉre õ seheta ni yahua tiha: “Cohamacʉ mʉ yairo ñaa buhiri marieriro to pjacʉre baa dutierara mʉhʉ”, ni joaa tiha. \v 36 à jiro Davi Cohamacʉ to cahmariro seheta to jisiniri pja macainare yoadohoha. Baharo tiro yariaa wahaha. To yariari baharo to pʉcʉsʉmare ti yoariro seheta masa copapʉ siõ sãaha tiro cʉ̃hʉre. à jiro tiro baa wahaha. \v 37 To ã baapachʉta ahriro, Cohamacʉ to masoriro sehe ne baaerare. \v 38 à jina mʉsa yʉ coyea ahrire masiga: Jesu to yariaro mehne Cohamacʉ mari ñaa yoari buhiri tiare to cohãhtore mʉsare yahuja sã. \v 39 à jiro Jesure wacũ tuainare Cohamacʉ ti ñaa ñano yoaa, buhiri tiare bonocanohca. Wiho mejeta Moise cjiro to cũri dutiare mʉsa yoari mehne mʉsa ñaa yoari buhiri tiare ne cohãsi Cohamacʉ. \v 40 à jina noano yoaga. Mʉsa noano yoaerachʉ Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti joariro seheta mʉsare wahaboca. Õ sehe ni joaa tiha: \q1 \v 41 “Tʉhoga mʉsa. \q1 Cayoa payʉina, yʉhʉre ñʉ tuhtiina jira mʉsa. \q1 Yʉ õ sehe yoachʉ cuiga mʉsa. \q1 à jina pichacapʉ wahaga. \q1 Mʉsa jia dachorire mʉsare yoa ñoihtja. \q1 Yʉ ã yoa ñochʉ ñʉpanahta ‘Potocã tjira’, nisi mʉsa. \q1 Pairo tíre mʉsare to noano yahupachʉta ‘Potocã tjira’, nisi mʉsa”, \m ni joaa tiha Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro —ni yahuha Paulo tinare. \p \v 42 To ã ni yahuri baharo judio masa buheri wʉhʉpʉ ti wijaari baharo, masa sehe tinare õ sehe ni siniha: \p —Pa somanapʉ Sabado jichʉ sãre ahrire buhega tjoa —ni siniha tina Paulore. \p \v 43 à yoa tí wʉhʉpʉ jirina wijaa, judio masa payʉ, judio masa jieraina cʉ̃hʉ Paulo cʉ̃hʉ mehne wahaha. Judio masa jieraina sehe judio masa yare Cohamacʉ warore ti ño payoa tiare buheina jiha. Ti ã wahachʉ Paulo, Bernabé mehne noano yahuha tinare: “Cohamacʉ mʉsare cahĩna. à jina tirore ño payoina, wacũ tuaina ã jirucuga mʉsa”, ni buheha tina. \p \v 44 à yoa pa somanare Sabado jichʉ jipihtina Jesu yare tʉho duaina cahmachuha. \v 45 Wiho mejeta judio masa sehe payʉ masare Jesu yare tʉho duainare ñʉa pahsu tia wahaha. à pahsu tia tina soro ni durucu, Paulore ñano quiti dojomehneha. “Mʉsare to buhea potocã jierara”, niha tina. \v 46 Ti ã nichʉ tʉhoa, Paulo, Bernabé mehne tinare quiti dojomehnerinare cuiro marieno õ sehe ni yahuha: \p —Cohamacʉ to dutiriro seheta mʉsare buhe mʉhtamahi sã. Wiho mejeta mʉsa sehe tíre cahmaera tuhsʉhre. Cohamacʉ catia mehne ã catirucua cʉ̃hʉre cahmaera tuhsʉhre mʉsa. à jina sã sehe judio masa jieraina sehere buhe dʉcanahca. \v 47 To joa dutiri cjiri mehne õ seheta dutiha Cohamacʉ sãre: \q1 “Mʉsa judio masa jierainare buhena tinare yʉ yare noano masichʉ yoanahca mʉsa. \q1 à jicʉ ahri yahpa mʉ sʉro macainare mʉsa buhechʉ, noano yʉhʉre wacũ tuaina sehere pichacapʉ wahaborinare yʉhdoihca yʉhʉ”, \m ni yahu dutiha sãre Cohamacʉ —ni yahuha Paulo, Bernabé mehne. \p \v 48 Ti ã nichʉ tʉhoa judio masa jieraina sehe wahcheha. “Cohamacʉ ya sehe noaa jira”, niha tina. Tópeina Cohamacʉ to cahmaina, to catia mehne ã catirucuare to wa duarina Jesure wacũ tua dʉcaha. \v 49 à jia mari pʉhtoro Cristo yare tí yahpapʉre yahu site pahñoha. \v 50 Ti ã yahu site pahñochʉ ñʉa judio masa ji coaeraha. à jia tina Paulo cʉ̃hʉre ñano durucuha. Tópʉ Cohamacʉre ño payoa numia, masa ti cua pisaro ñʉa numia jiha. à jia judio masa Paulo cʉ̃hʉre ñano durucuha. Ti ã ni durucuchʉ tʉhoa tí numia Paulo mehne, Bernabé mehne cʉ̃hʉre suaha. à yoa tí maca macaina pʉhtoa cʉ̃hʉ tina mehne suaha. à suaa tó macaina ñano yoaha Paulo cʉ̃hʉre. Ti ã yoari baharo Paulo cʉ̃hʉre ti ya yahpai jiinare cohã wioha. \v 51 Ti ã yoachʉ ñʉa Paulo, Bernabé mehne ti dahpori macaa dihta pohcarire cjã site boro cũha tí maca macaina ti ñaa yoari buhiri tiare ñoa. à yoa tuhsʉ tina Iconiopʉ wahaa wahaha. \v 52 à yoa tina Jesu yaina pjíro wahchea, Espíritu Santo dutiare yoaina jiha. \c 14 \s1 Paulo, Bernabé mehne Iconioi jiha \p \v 1 à yoa Iconiopʉ sʉ, Paulo Bernabé mehne judio masa buheri wʉhʉpʉ sãa, Jesu yare noano durucu mihnia mehne yahuha. à jia payʉ masa Jesure wacũ tua dʉcaha, judio masa cʉ̃hʉ, judio masa jieraina cʉ̃hʉ. \v 2 Wiho mejeta judio masa Jesure cahmaeraina cʉ̃hʉ tina mehne jiha. Tina judio masa jierainare Jesu yaina mehne ti suachʉ yoaha tjoa. Ti ã yoachʉ judio masa jieraina ñano tʉhotuha Jesu yainare. \v 3 Ti ã tʉhotuchʉ ñʉa Paulo, Bernabé mehne tópʉ yoari pja jia, cuiro marieno mari pʉhtoro Jesu yare noano buheha. Cohamacʉ masare to cahĩare buheha. à buhea Cohamacʉ to tuaa mehne yoa ñoha tina, “Ahri buhea potocã tjira”, nia. \v 4 Wiho mejeta tí maca macaina dacho macai judio masa ya buheare cahmaina tjuaha. Dacho macaihta Jesu ya buheare cahmaina cʉ̃hʉ tjuaha. Tina pʉa curua tjuaha. \v 5 à jia judio masa jieraina, judio masa ti pʉhtoa mehne Jesu to cũrinare ñano yoa duama, tãa mehne doca wajã duamaha tinare. \v 6 Ti ã yoa duarire masia, Paulo Bernabé mehne Licaonia yahpapʉ duhti wahcãa wahaha. Tí yahpai jia macaripʉ Listra, ã yoa Derbepʉ sʉha. \v 7 Tópʉ sʉa, noaa buheare buheha tjoa tí macari macainare, tó cahai jiina cʉ̃hʉre. \s1 Listrai Paulore tãa mehne docaha \p \v 8 à yoa Listrai tini masierariro jiha. Tiro wahma masa bajuaropʉta tini masierariro jiro ne tinieraa tiha. \v 9-10 à jiro tiro Paulo to buhechʉ tʉhoha. To tʉhoro watoi Paulo sehe tiro dihtare ñʉha. \p —Ahriro Jesure wacũ tuara. à jiro tiro noariro waha duara —ni tʉhotuha. \p à ni tʉhoturo tuaro mehne durucutjiãhno õ sehe niha Paulo tirore: \p —Wahcãrʉcaga —niha Paulo tirore. \p To ã nichʉ tʉhorota tini masierariro sehe pu sʉrʉcʉ sʉ, wahaa wahaha. \v 11 Paulo to ã yoachʉ ñʉa masa ti ya mehne, Licaonia ya mehne õ sehe ni sañurucuha: \p —Ahrina cohamana, mʉa yoaro sehe bajuina mʉanopʉ jiina mari cahapʉ duji tari jira —ni sañurucuha tina. \p \v 12 à jia tina cohamanare ti ni pisua wamari mehne tinare ni wama pisuha. Tina Bernabére “Zeus”, ni pisuha. à yoa Paulo buhe mʉhtariro to jichʉ ñʉa, “Hermes”, ni pisuha tina tirore. \v 13 à jiro Zeusre ño payoina ya wʉhʉ tí maca dʉhtʉ cahai jiha. à jiro Zeus yaina ti sacerdote sehe wachʉare cohori mehne macapʉ sãa tari sopaca cahapʉ na taha. Zeusre ño payo duaro to wachʉare jʉ̃ mʉono, Paulore, Bernabére wa duamaha tiro, to masa mehne. \v 14 Ti ã yoachʉ ñʉa Paulo, Bernabé mehne ti basi ti ya suhtire tʉhrẽrocaha ti cahyaare masare ñoa. Tʉhrẽroca tuhsʉ masa watoi mʉrocaa, õ sehe ni sañurucu wahcãha tina: \p \v 15 —Mʉsa õ sehe yoaena tjiga. Sã cʉ̃hʉ mʉsa yoaro seheta masa jija. Õ sehe mʉsa yoaa ne yaba cjihti jierara. à jina mʉsare buhena tahi mʉsa õ sehe yoaare duhu dutina tana. Ahri cohamana mʉsa niare, mʉsa yoaa, wiho jia masʉri jira. Tí masʉrine cohãga. à jina Cohamacʉre catiriro sehere ño payoga. Cohamacʉ sehe mʉanore, yahpare, pjiri mare, jipihtiare yoariro jira. \v 16 Panopʉre tiro jipihtia macari macaina ti yoarire ã ñʉnocaha. \v 17 Wiho mejeta tiro to jia tiare ñona masare. Tiro masare noaare yoa, coro tachʉ yoa, dichare wa, masare chʉare ã warucura. To ã wachʉ masa wahchera. Tó seheta tiro to jia tiare ñona masare —niha Paulo, Bernabé mehne. \p \v 18 Wiho mejeta ti ã nichʉ tʉhopahta masa wachʉare wajã jʉ̃ mʉo tinare ño payo duamaha. Tó sehe ti ño payo duachʉ ñʉa tinare ã yoa dutieraha Paulo cʉ̃hʉ. Ti ã yoaare duhu duaerapahta duhuha tó macaina sehe. \p \v 19 à yoa paina judio masa Antioquía macaina, Iconio macaina cʉ̃hʉ Listrapʉ sʉha. Tópʉ sʉa, Paulore ñano durucuha tjoa judio masa. Ti ã ni durucuchʉ tʉhoa masa tiro mehne suaha. à suaa tãa mehne docaha tirore. Tãa mehne tirore doca tuhsʉ “Ahriro yariaa wahara” nia, tí maca dʉhtʉ cahapʉ tirore waja sʉ cũnoca, wahaa wahaha. \v 20 Ti ã yoari baharo Jesu yaina Paulore ñʉa wahaha. Tiro cahai ti cahmachurʉcʉ sʉchʉ waro Paulo wahcãrʉca, tina mehne macapʉ wahaa wahaha. à yoa pa dachoi tiro Bernabé mehne Derbepʉ wahaha. \p \v 21 Tópʉ sʉ, tina noaa buheare tó macainare ti yahuri baharo, payʉ masa Jesure wacũ tuaina ji dʉcaha. à yoa baharo tina ti sʉa macaripe Listra, Iconio, Antioquíapʉ majare tjuaa wahaha. \v 22 Tí macaripʉ sʉa tí macari macainare Jesu yainare noaa buheare yahua, tinare noano yajeripohna tichʉ yoaha. à Jesure wacũ tuarucu dutia õ sehe ni yahuha tinare: \p —Cohamacʉ to jiropʉre mari sʉhto pano, tuaro marine ñano yʉhdʉro cahmana —ni yahuha. \p \v 23 à jia macaripe macainare Jesu yainare ti pʉhtoa cjihtire cũha Paulo Bernabé mehne. Cũ tuhsʉ, ti chʉ duhuri baharo Cohamacʉre õ sehe ni sini payoha: \p —Pʉhtoro, ahrina mʉ yainare ñʉ wihboga —ni sini payoha tina Cohamacʉre ti wacũ tuarirore. \s1 Paulo Bernabé mehne Antioquíapʉ ti ji mʉhtari macapʉ tjuaa wahaha \p \v 24 Ti ã yoari baharo tina Pisidia yahpapʉ jirina cjiri wahaa wahaha Panfilia yahpapʉ. \v 25 Tópʉ sʉ, Pergepʉre tina buhe tuhsʉ Atalia wama tiri macapʉ wahaa wahaha. \v 26 Tí macapʉ sʉ, Antioquíapʉ tjuaa, dohoria mehne pahãa wahaha. Tí macaihta panopʉ ti jisinichʉ Jesu yaina Cohamacʉ yare buhe dutia Paulo cʉ̃hʉre warocaha. à warocaa: \p —Cohamacʉ mʉ cahĩa mehne ahrinare ñʉ wihboga —ni warocaha tina. \p à tju sʉa tinare ti buhe dutirire buhe tuhsʉha Paulo, Bernabé mehne. \v 27 Antioquíapʉ ti tju sʉri baharo Jesu yaina mehne cahmachu, Cohamacʉ to tuaa mehne ti yoarire yahu pahñoha tina. Judio masa jieraina cʉ̃hʉ Cohamacʉ yaina ti waharire yahuha tina. \v 28 à jia Paulo cʉ̃hʉ tópʉre Jesu yaina mehne yoari pja jiha. \c 15 \s1 Jerusalẽpʉ Jesu yaina cahmachuha \p \v 1 à yoa Judea yahpa macaina mahainacã Antioquíapʉ sʉa, Jesu yainare õ sehe ni buhe dʉcaha tina: \p —Cohamacʉ to dutiare Moise cjirore cũno õ sehe ni cũha. Jipihtina ti pjacʉre mahari cahsarocãre ti yihsohtore yahu cũha Moise cjirore. Mʉsa tíre yoaerachʉ Cohamacʉ mʉsare yʉhdosi —ni buheha tina tó macainare. \p \v 2 Ti ã ni buhechʉ tʉhoa Judea yahpa macaina sehe cahma sayoha Paulo cʉ̃hʉre Bernabé mehne. Ti ã cahma sayori baharo Jesu yaina sehe Paulore, Bernabére paina tó macaina cʉ̃hʉre Jerusalẽpʉ warocaha. Judea yahpa macaina ti buherire Jesu to cũrinare Jesu yaina pʉhtoa cʉ̃hʉre sinitu ñʉ dutia warocaha Paulo cʉ̃hʉre. \p \v 3 à jia Jesu yaina tinare ti warocachʉ waha, Fenicia yahpare sʉ, yʉhdʉ wahcã, Samaria yahpapʉ sʉha. Tí macaripʉ sʉa, judio masa jieraina Cohamacʉ yare ti cahma dʉcarire yahuha tina tó macainare. Ti ã yahuchʉ tʉhoa tó macaina Jesu yaina tuaro wahcheha. \p \v 4 à yoa tina Jerusalẽpʉ ti sʉchʉ ñʉa tó macaina Jesu yaina, Jesu to cũrina, to yaina pʉhtoa mehne wahchea mehne noano piti bocaha tinare. Ti ã piti bocachʉ Paulo, Bernabé mehne Cohamacʉ to tuaa mehne ti yoarire yahuha tina Jerusalẽ macainare. \v 5 Wiho mejeta tópʉ fariseo curua macaina Jesu yaina mahainacã jiha. à jia tina tópʉre wahcãrʉca, õ sehe ni yahuha: \p —Tinare judio masa jierainare ti pjacʉre mahari cahsarocãre yihsoro cahmana. “Cohamacʉ Moise cjirore to dutirire yoaga mʉsa cʉ̃hʉ”, nino cahmana tinare —niha tina fariseo curua macaina cʉ̃hʉ. \p \v 6 Ti ã nichʉ tʉhoa Jesu to cũrina, to yaina pʉhtoa mehne ti ã nirire cahnoa taa, cahmachuha. \v 7 à cahmachua tina payʉ ti durucuri baharo Pedro wahcãrʉca, õ sehe ni yahuha tinare: \p —Coyea, panopʉ yʉhʉre mʉsa mehne jirirore Cohamacʉ õ sehe yoa dutiro yʉhʉre cũre. Tiro yʉhʉre noaa buheare judio masa jierainare yahu dutiro cũre. Tinare Jesure wacũ tua dutiro yʉhʉre tinare buhe dutire. \v 8 Cohamacʉ masa ti tʉhotuare masina. à jiro tiro judio masa jierainare to yaina to yoarire ñono taro tiro Espíritu Santore ware tinare, marine to yoariro seheta. \v 9 à waro tiro marine tina cʉ̃hʉre cʉ̃no potori noano yoare. Tina tirore ti wacũ tuachʉ ti ñaa buhirire bore tiro. \v 10 Mari sehe Cohamacʉ Moise cjirore to cũri dutiare cʉ̃no pjaeraja. Mari ñʉchʉsʉma cjiri cʉ̃hʉ cʉ̃no pjaeraha. ¿Ã mari cʉ̃no pjaerapachʉta dohse yoana Jesu yainare judio masa jierainare tíre yoa duti duajari mʉsa? à yoa dutina Cohamacʉ tinare to yoarire “Quihõno wahaerara”, nina nica mʉsa. \v 11 Wiho mejeta õ sehe sã tʉhotuja. Mipʉre judio masa jieraina yoaro seheta mari cʉ̃hʉre mari pʉhtoro Jesu cahĩa mehne Cohamacʉ yʉhdorohca. Dutiare mari yoaa mehne marine yʉhdosi —niha Pedro tinare. \p \v 12 To ã nichʉ tʉhoa jipihtina dihta mariea wahaha. Ti ã dihta mariachʉ Paulo, Bernabé mehne judio masa jieraina watoi Cohamacʉ tuaa mehne ti yoa ñorire yahuha tinare. \v 13 à ti yahu tuhsʉri baharo Santiago õ sehe ni yahuha: \p —Coyea, tʉhoga yʉhʉre. \v 14 Cohamacʉ judio masa jierainare to yaina cjihtire to coã yoarire yahu tuhsʉhre Pedro. \v 15 Panopʉ macaina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti yahuriro seheta ã wahahre judio masa jierainare. Õ sehe ni Cohamacʉ yare joaa tiha tina: \q1 \v 16 “Panopʉ Davi cjiro ya curua macaina ti pʉhtoa jiri cjiri pihtia wahare. \q1 Baharo tjua taihca yʉhʉ. \q1 à jicʉ pari turi to ya curua macarirore pʉhtoro sõihca. \q1 \v 17 Yʉ ã yoari baharo jipihtina paina judio masa jieraina yʉhʉre pʉhtoro tiahca tina. \q1 ‘Yʉ yaina jiga’, yʉ ni pjirocarina sehe yʉhʉre cahmaahca. \q1 \v 18 Ãta nina mari pʉhtoro. \q1 Panopʉ tiro ahrire masare yahua tiri jire”, \m ni joaa tiha Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri. \p \v 19 ’à jicʉ õ sehe ni tʉhotuja yʉhʉ. Judio masa jierainare Cohamacʉ yare wahma cahma dʉcainare payʉ yoa dutiena tjijihna mari. \v 20 Wiho mejeta tinare joa, warocajihna mari. Õ sehe ni joarocajihna: “Ñaa chʉare, ‘Cohamacʉ jira’, ti nia masʉrine ti waa chʉare chʉena tjiga. Tuhsʉ, numia mehne ñano yoaena tjiga. Numia cʉ̃hʉ mʉa mehne ñano yoaena tjiga. à yoa wamʉa ti ñaha wajãinare wahiquinare chʉena tjiga. Dire sihniena tjiga”, ni yahu joarocajihna. \v 21 Yoari pja judio masa buhea wʉhʉsepʉ Sabado jichʉ Cohamacʉ Moise cjirore to cũri dutiare buhea tire masa. à yoa jipihtia macaripʉ Moise cjiro to yahuare buhea tire. (à jina yʉ niriro seheta judio masa jierainare Jesu yainare joarocajihna, judio masa sehe tina mehne “Suari”, nina) —niha Santiago. \p \v 22 Tí pjare Jesu to cũrina, Jesu yaina pʉhtoa, jipihtina Jesu yaina mehne pʉaro tina mehne macainare beseha ti warocahtinare. Antioquíapʉ Paulo, Bernabé mehne ti wahachʉ wahahtinare tinare bese warocaha. à jia tina Judare, Sila mehne warocaha. Juda sehe Barsaba pʉaro wama wama tiha. Ti coyea Jesu yaina tinare ño payoha. \v 23 Tinare ti beseri baharo Jesu yaina joarocari pũre warocaha tina mehne. Õ sehe ni joaha tina: \p “Jesu to cũrina, to yaina pʉhtoa, mʉsa coyea Jesu yaina mehne sã noa dutija mʉsare. Jipihtina judio masa jierainare Antioquíapʉ, Siriapʉ, Ciliciapʉ jiinare mʉsare Jesu yainare noa dutija sã. \v 24 Sã mehne macaina mʉsa cahapʉ sʉa, mʉsare payʉ dutiare yoa dutiyuhti. à yoaa mʉsare cariboyuhti. Tina Cohamacʉ dutiare Moise cjirore to cũri cjiripʉre, mahari cahsarocãre yihsoa cʉ̃hʉre yoa dutiyuhti. Wiho mejeta sã sehe tinare tíre buhe dutina warocaerahi. \v 25-26 à jina sã jipihtina cʉ̃no potori mʉsa cahapʉ warocahtinare sã besehi. Mari cahĩinare Paulo, Bernabé mehne Cristo Jesu mari pʉhtoro yare cuiro marieno ti buhechʉ payʉ tahari paina tinare wajãmoñoha. Ti ã wajãmoñochʉ mahanocã mehne yʉhdʉha tina. Tina mehne sã beserinare mipʉre warocaja. \v 27 à jina Judare, Sila mehne mʉsa cahapʉ warocaja. Sã joarocarire tina sehe mʉsare yahuahca. \v 28 Espíritu Santo to wacũno seheta sã cʉ̃hʉ tʉhotuja. Õ sehe jira tí: Paye dutiapʉre cũeraja mʉsare. Ahri dutia dihtare cũnahca mʉsare: \v 29 Ñaa chʉare, ‘Cohamacʉ jira’, ti nia masʉrine ño payo ti duhu payoa chʉare chʉena tjiga. Dire sihniena tjiga. Wamʉare ti ñaha wajãinare wahiquinare chʉena tjiga. à jina numia mehne ñano yoaena tjiga. Numia cʉ̃hʉ mʉa mehne ñano yoaena tjiga. Ahri yʉ yoa dutierare yoaerana noaare yoana nica mʉsa. Tó puro tjira mʉsare sã yahu duaa”, ni joarocaha Jesu yaina Jerusalẽpʉ jiina. \p \v 30 Tí pũre joa tuhsʉ, waha Antioquíapʉ wahainare. Ti wari baharo waha, Antioquíapʉ sʉha. Ti tópʉ sʉri baharo payʉ masare cahmachu duti, ti joari pũre wiaha tinare. \v 31 Tí pũre ti buheri baharo tina yajeri sãa, noano wahcheha. \v 32 à jia Juda, Sila mehne Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina jia, yoari pja Jesu yainare Cohamacʉ yare yahuha. Ti ã yahuchʉ tʉhoa, Jesu yaina sehe wahche, noano tʉhotuha. \v 33 à jia Juda, Sila mehne tópʉ mahaa dachoricã ti jiri baharo Jerusalẽpʉ ti tjuaa wahachʉ tó macainare ti coha sitichʉ, “Noano wahaga mʉsa”, niha Antioquía macaina. à jia Juda cʉ̃hʉre warocarinare noa dutirocaha. Ti ã niri baharo Juda sehe tjuaa wahaha. \v 34 [Wiho mejeta Sila sehe tópʉta tjuanocaha Antioquíapʉta.] \v 35 à jia Paulo Bernabé cʉ̃hʉ mahaa dachoricã tjuasiniha tí macai tjoa. Tói tina paina payʉ mehne Jesu yare buheha. \s1 Pari turi Paulo noaa buheare buhe tinino wahaha \p \v 36 à yoa mahaa dachoricã baharo Paulo õ sehe ni yahuha Bernabére: \p —Jipihtinare mari buhe dʉcarinare “¿Dohse jijari tina?” ni, ñʉna wahajihna tjoa —niha Paulo cʉ̃hʉ ti basi. \p \v 37 à ni tuhsʉ, Bernabé sehe João Marcore tina mehne naa duamaha. \v 38 To ã naa duapachʉta tó pano tiro tina mehne Panfiliapʉ sʉro tina mehne tjuaeraha. Ti yoaare cʉ̃no pjaeraro tjuaa wahaha. à jiro Paulo pari turi tirore naa duaeraha. \v 39 To naa duaerachʉ ñʉno Bernabé Paulo mehne pʉaro ti basi cahma durucu cahno masieraa, soro dihta wahaa wahaha. Bernabé sehe Chipre wama tiri nʉcopʉ Marcore na pahãa wahaha. \v 40 Paulo sehe Silare piti ti wahcãa wahaha. Ti buhea wahahto pano Jesu yaina tinare waroca, “Cohamacʉ mʉsare noano ñʉ wihbojaro”, niha. Ti ã niri baharo Paulo Sila mehne wahaa wahaha. \v 41 à wahaa, Siria yahpapʉ, Cilicia yahpapʉ cʉ̃hʉre sʉa, tópʉ Jesu yainare noano yajeripohna ti, Jesure wacũ tua namochʉ yoaha tinare. \c 16 \s1 Timoteo Paulo mehne wahaha \p \v 1 Ti ã yoari baharo Paulo cʉ̃hʉ Derbepʉ, Listrapʉ sʉa, Timoteore boca sʉha. Timoteo Jesu yairo jiro, judio masono macʉno jiha tiro. To pocoro cʉ̃hʉ Jesu yacorota jiha. To pʉcʉro sehe griego masʉno jiha. \v 2 à jia Listra macaina, Iconio macaina Jesu yaina, “Timoteo masa noariro jira”, ni yahua tiha. \v 3 à jiro Paulo Timoteore naa duaha. Wiho mejeta tí yahpa macaina judio masa sehe Timoteo pʉcʉro griego masʉno to jichʉ masiha. à jiro Paulo judio masare “Suari” nino, Timoteo pjacʉre mahari cahsarocã yihso naha. Judio masa ti dutia ti niriro seheta yoaha. \v 4 To ã yoari baharo tina ti sʉa macari macainare ti joarocari pũ macaare yahuha. Tí pũ Jesu to cũrina, to yaina pʉhtoa mehne Jerusalẽpʉ jiina ti joarocari pũ jiha. à jia tí dutiare noano yahu turiaha tó macainare Jesu yainare. \v 5 Ti ã yahuchʉ tʉhoa Jesu yaina sehe Jesure wacũ tua namoha. à yoa Jesure wahma wacũ tua dʉcaina dachoripe payʉ waha namoha. \s1 Paulo cahãnopʉ Macedonia macarirore ñʉha \p \v 6-7 à yoa Asia yahpapʉ sehere noaa buheare buhe dutieraha Espíritu Santo tinare. à jia tina Frigia yahpare yʉhdʉa Galacia yahpare yʉhdʉa, Misia yahpa dʉhtʉ cahai sʉha. Tópʉ sʉ, Bitinia yahpa sehe waha duamaha tina. Wiho mejeta Espíritu Santo sehe tinare tópʉre waha dutieraha. \v 8 To ã niri baharo tina sehe Misia yahpare yʉhdʉa, Tróadepʉ buhtʉ wihire. \v 9 Tópʉ ti buhtʉ wihiri baharo, tí ñamine õ sehe cahãri jire Paulo. Macedonia yahpa macariro to cahai ducuchʉ ñʉri jire tiro. “Sãre Macedonia yahpa macainare yoadohoi taga” ni, pjiri jire tiro Paulore. \v 10 To cahãri baharo wahcã wihi, sã yare cahno tuhsʉ, Macedoniapʉ wahaa wahai sã. “Cohamacʉ tí yahpapʉre noaa buheare buhe dutiro nina marine”, ni tʉhotui sã. \s1 Paulo, Sila mehne Filipopʉ jiha \p \v 11 à jina sã Tróadepʉ jiina dohoria mehne Somatracia wama tiri nʉcopʉ pahã sʉi sã. à yoa pa dachoi Neapolipʉ pahãa wahai sã. \v 12 Tí macare yʉhdʉana, Filipopʉ Roma macaina ya macapʉ sʉi sã. Tí maca Macedonia yahpai jiri maca jire. Wiho jiri maca jierare. Tópʉre mahaa dachoricã sã jii. \v 13 Tópʉ jina Sabado jichʉ sã tí maca dʉhtʉ cahapʉ, dia dʉhtʉ cahapʉ sʉi. Tói Cohamacʉ mehne ti durucuro jire. Tói dujina tói cahmachua numia mehne sʉhʉdui sã. \v 14 Cʉ̃coro sãre tʉhoricoro Tiatira wama tiri maca macaricoro Lidia wama tiricoro jire. Ticoro noaa suhti wapa tia suhtire duaricoro, Cohamacʉre ño payoricoro jire. à jiro Paulo to yahuare noano tʉhochʉ yoare Cohamacʉ ticorore. \v 15 To quihõno tʉhochʉ ñʉno ticorore to wʉhʉ macaina mehne bautisare Paulo. To ã bautisari baharo õ sehe nire ticoro: \p —“Jesu yacoro tjira mʉhʉ cʉ̃hʉ”, nina mʉsa yʉhʉre. à jina ya wʉhʉi sãa tasinia mʉsa. Yʉhʉ mehne tjuasinia —nire ticoro sãre. \p To ã nichʉ tʉhona to wʉhʉi tjuasinii sã. \p \v 16 Pa dacho Cohamacʉ mehne ti durucuropʉ sã wahachʉ watĩno to cohtotaricoro piti bocare sãre. Ticoro paina cahamacono jire. Ticoro watĩno yoadohoro mehne masare “Õ sehe waharohca mʉsare”, ni yahuyuricoro jire. à yahuro pjíro wapatabasare to pʉhtoare. \v 17 à jiro Paulo mehne sã wahachʉ, sãre nʉnʉ ti, sañurucure ticoro: \p —Ahrina Cohamacʉ Jipihtina Bui Jiriro to yoadohoina jira. Cohamacʉ marine to noano yʉhdohtire yahura tina —ni sañurucure ticoro. \p \v 18 Payʉ dachori ã ni cariborucure Paulore. To ã ni sañurucuchʉ Paulo majare ñʉ, õ sehe nire watĩnore: \p —Jesucristo tuaa mehne dutija mʉhʉre. Ticorore wijaahga. Waharisa mʉhʉ —nire Paulo. \p To ã nichʉta watĩno sehe wahaa wahare. \p \v 19 To ã wahari baharo ticoro pʉhtoa sehe niñeru to wapataeraricoro to wahachʉ ñʉa, tina Paulore, Sila cʉ̃hʉre ñahare. Ñaha tuhsʉ, tinare naahre tí maca dacho macapʉ jiina pʉhtoa cahapʉ. \v 20 à naa wahcã, buhiri tiare cahnoina cahapʉ tinare cũre tina. \p —Ahrina judio masa mari ya macare cariboa nina. \v 21 Tina mari dutiare cohã dutia, paye buheare buhea nina. Mari ya dutiare yʉhdʉrʉcachʉ yoa duaa nina. Mari Roma macaina jina ahrina ti yahua sehere yoa masieraja mari. à jina ti buheare mari cahmaeraja —nire ticoro pʉhtoa buhiri tiare cahnoinare. \p \v 22 Ti ã nichʉ tʉhoa masa payʉ Paulo cʉ̃hʉ mehne sua yʉhdʉa wahare. à jia buhiri tiare cahnoina sehe Paulo cʉ̃hʉ suhtire ti tʉhrẽ cohãri baharo, yucʉri wasõri mehne tjana dutire tinare. \v 23 Tuaro tjana tuhsʉ peresu yoare tinare. Ti ã peresu yoari baharo peresure cohtarirore noano ñʉ wihbo dutiha tina. \v 24 Ti ã dutiri baharo tinare cohtariro sehe tí wʉhʉ puhicha macari tahtiapʉ tinare cũ, taboa pahtari mehne ti dahporire biha dapoha. \p \v 25 Ñami dacho macai Paulo, Sila mehne Cohamacʉre sini, tirore basa payoha. Ti ã basachʉ tʉhoha paina peresupʉ jiina. \v 26 Ti ã ni basachʉta tí wʉhʉ tuaro ñuhmiha. To ã ñuhmichʉ cʉ̃no potori jipihtia sopa pahmari parĩ mʉa, peresupʉ jiinare ti dʉhtea dari comaa dari nuhnu site boraa wahaha. \v 27 To ã wahachʉ tí wʉhʉre cohtariro sehe wahcã wihi, “Peresu jiina duhti tuhsʉri jire”, ni tʉhotumaha. à ni tʉhoturo to ñosari pjĩne naroca, to basi ñosamaha. \v 28 To ã yoachʉ ñʉno Paulo tirore tuaro sañurucu õ sehe niha: \p —Mʉ basi ñano yoai tjiga. Jipihtina õre jija sã —niha tiro tinare cohtarirore. \p \v 29 To ã nichʉ tʉhoro tinare cohtariro sehe sihã buhria duti, tina cahapʉ mʉroca wahcã Paulo, Sila ti dahpori cahapʉ tetere, caha sʉha tiro. \v 30 Tuhsʉ, tiro tinare tí tahtiapʉ jiinare na wijaa, sinituha tinare: \p —¿Dohse yoaicari yʉhʉ Cohamacʉ yairo ji duacʉ, to yʉhdohtiro ji duacʉ? —ni sinituha tiro. \p \v 31 —Jesucristore wacũ tuaga mʉhʉ. Mʉ coyea cʉ̃hʉ tirore wacũ tuajaro. Mʉsa ã yoachʉ mʉsare pichacapʉ wahaborinare Cohamacʉ yʉhdorohca —ni yahuha tina. \p \v 32-33 Ti ã niri hora ñami dacho maca baharocã jiha. Ti ã niri baharo tinare cohtariro to ya wʉhʉpʉ naaha tinare. To ya wʉhʉpʉ na sʉ ti camine cosaha tiro. To ã cosa tuhsʉri baharo to coyea mehne Cohamacʉ yare buheha Paulo cʉ̃hʉ. Ti buheri baharo bautisaha tinare. \v 34 Ti bautisa tuhsʉri baharo tinare cohtariro cjiro Paulo cʉ̃hʉre chʉare payoha. à jia tiro to coyea mehne noaa buheare ti tʉhori baharo tuaro wahcheha, Cohamacʉre masi dʉcaa. \p \v 35 Bohrea parĩ cahachʉ ñʉa pʉhtoa sehe surarare peresupʉ warocaha Paulo cʉ̃hʉre wio dutia. \v 36 Ti ã wio dutiri baharo tí wʉhʉre cohtariro Paulo cʉ̃hʉre yahuha: \p —Pʉhtoa mʉsare wio dutire. à jina cuienata wijaahga —niha tiro Paulo cʉ̃hʉre. \p \v 37 Ti ã wio duapachʉta Paulo õ sehe ni yahuha surarare: \p —Sã ñano yoaerahi. à jina sã ne buhiri cjʉaeraja. Wiho warota tina pʉhtoa sehe masa ti ñʉrocaroi yucʉri wasõri mehne tjanahre sãre, Roma macaina sã jipachʉta. Tjana tuhsʉ peresu yoahre sãre. à jia mipʉ masa ti ñʉeraroi wio duara sãre, sãre ñano ti yoarire “Bʉoro yʉhdʉri”, nia. Pʉhtoa ti basita ta, wioa tajaro sãre —niha Paulo surarare. \p \v 38 To ã nichʉ tʉhoa surara sehe pʉhtoare yahua wahaha. Ti ã ni yahuri baharo Paulo, Sila mehne Roma macaina ti jichʉ masia pʉhtoa sehe cui niha. \v 39 à jia tina Paulo cʉ̃hʉ cahai sʉ, õ sehe niha: \p —Ñano yoahti sã mʉsare. Ne pari turi ã yoasi —niha pʉhtoa Paulo cʉ̃hʉre. \p à ni tuhsʉ pʉhtoa tinare peresupʉ jiinare wio, tinare pa sehepʉ waha dutiha. \v 40 Ti ã niri baharo Paulo, Sila mehne peresupʉ jiina wijaa, Lidia wama tiricoro ya wʉhʉpʉ wahaha. Tí wʉhʉpʉ ti sʉri baharo Jesu yainare piti bocaha. à jia tina Jesu yainare noano buhea, noano yajeripohna tichʉ yoaha tinare. Ti ã yoari baharo Paulo, Sila mehne wahaa wahaha. \c 17 \s1 Tesalónica macaina suaha Jesu yaina mehne \p \v 1 à yoa tina Anfipolipʉ sʉ, yʉhdʉa, Apoloniapʉ sʉ, yʉhdʉa, Tesalónicapʉ sʉha tina. Tói judio masa buheri wʉhʉ jiha. \v 2 Somanaripe to yoariro seheta Paulo buheri wʉhʉpʉ wahaa tiha. Tópʉ sʉ, tia somana waro sabado dachoripe tiro panopʉ macaa ti joari cjirire Cohamacʉ yare masare buhe, tíre tina mehne sʉhʉdua tiha Paulo. \v 3 à yoaro tiro Cohamacʉ yare õ sehe ni yahuha: \p —Judio masa, mʉsa pʉhtoro mʉsa cohtariro Cristo tari jire ñano yʉhdʉhtiro. Cohamacʉ to ni cũriro cjiro seheta tiro yariaa wahaha masa mʉjano taro. à jiro ahriro Jesu, yʉ yahuriro, tiro Cristo warota jira marine yʉhdohtiro. Tirota jira mʉsa cohtariro. Õ seheta nina Cohamacʉ yare ti joari pũ —ni yahuha Paulo. \p \v 4 To ã nichʉ tʉhoa, cãina tói jiina “Potocã tjira”, niha. à jia tina Paulo cʉ̃hʉ mehne wahaha. à jia paina cʉ̃hʉ griego masa payʉ Cohamacʉre ño payoina sehe Paulore quihõno tʉhoa, ã yoa tina mehne macaa numia cʉ̃hʉ payʉ pʉhtoa numia masa ti cua pisaro ñʉa numia cʉ̃hʉ tirore quihõno tʉhoa Jesu yaina tjuaha. à jia tina cʉ̃hʉ Paulo cʉ̃hʉ mehne wahaha. \v 5 Wiho mejeta judio masa sehe ti ã wahachʉ ñʉa, pahsu tiha. à jia tina ñaina dahraerainare payʉ pji cahmachu õ sehe ni dutiha: “Ahrina ñano yoaa nina”, ni sañurucu dutiha tinare. à sañurucua jipihtina tí maca macainare suachʉ yoaha Paulo cʉ̃hʉ mehne. à jia judio masa Jasõ ya wʉhʉpʉ sãa, Paulo cʉ̃hʉre macamaha, tinare masapʉre waa taa. \v 6 Wiho mejeta tinare bocaeraha. à jia Jasõre, paina Jesu yaina cʉ̃hʉre ñaha, waja wijaa wahaha tinare. Pʉhtoa cahapʉ na sʉ õ sehe ni yahusãha tina: \p —Paulo cʉ̃hʉ masare jipihtiropʉre caribobiara. à jia mipʉre tina mari ya macare wihi tuhsʉhre. \v 7 à jiro ahriro Jasõ tinare to ya wʉhʉpʉ sãa ta dutihre. Tina jipihtina mari bui pʉhtoro Roma macariro to dutiare yʉhdʉrʉcara. “Pairo mʉsa pʉhtoro jira. Jesu tirota jira” nia, mari pʉhtoro dutiare yʉhdʉrʉcara tina —ni yahusãha judio masa sehe pʉhtoare. \p \v 8 Ti ã ni yahusãchʉ tʉhoa, jipihtina masa, pʉhtoa cʉ̃hʉ sua, tuaro sañurucuha. \v 9 Wiho mejeta pʉhtoa Jasõre, tiro mehne macaina cʉ̃hʉre, niñerure wapa duti, wioha. \s1 Paulo Sila mehne Bereapʉ sʉha \p \v 10 Tí pjata ñamipʉ Paulo cʉ̃hʉre Jesu yaina nʉo warocaha Bereapʉ. Tópʉ sʉa tina judio masa buheri wʉhʉpʉ sãa wahaha. \v 11 Berea macaina sehe Tesalónica macaina yʉhdoro Jesu yare noano tʉhoina jiha. à jia tina Jesu yare ti tʉhori baharo “¿Potocã tjijari?” ni masi duaa, dachoripe Cohamacʉ yare ti joari pũre ã buherucua tiha tina. \v 12 à jia tina payʉ Jesure wacũ tua dʉcaha. Griego masa cʉ̃hʉ, mʉa, pʉhtoa numia mehne Jesure wacũ tuaina jiha. \v 13 Wiho mejeta Paulo Bereapʉ Cohamacʉ yare to buhechʉ cʉ̃hʉre tʉhorocaa Tesalónica macaina judio masa tópʉ sʉha. Tópʉ sʉa, Berea macainare quiti dojomehnea, Paulo cʉ̃hʉ mehne suachʉ yoaha tina. \v 14 Ti ã yoachʉ ñʉa Jesu yaina Paulore soaro mehne pjiri ma dʉhtʉ cahapʉ warocaha. Wiho mejeta Sila, Timoteo mehne Bereapʉ tjuaha. \v 15 Paina sehe Paulore Atenapʉ na wahcã soha. Tirore so tuhsʉ majare tjuaa wahaha Bereapʉ tjoa. \p —Soaro mehne waha, piti tina wahaga Paulore —ni yahuha Silare, Timoteo cʉ̃hʉre. \p à ni yahu dutiha Paulo tinare. \s1 Paulo Atenai jiha \p \v 16 à jiro Paulo Atenapʉ cohtaro niha Sila, Timoteo cʉ̃hʉre. Tinare cohtaro Atena macaina ti “Cohamana jira”, ti nia masʉrine payʉ ti cjʉachʉ ñʉno Paulo tuaro cahyaha tina mehne. \v 17 à cahyaro, judio masa buheri wʉhʉpʉ judio masa mehne, ã yoa judio masa jieraina mehne cʉ̃hʉre durucuha tiro. Judio masa jieraina sehe Cohamacʉre ño payoina jiha. à yoa Paulo tí maca dacho macai dachoripe tiro cahapʉ ã tini majare sãaina mehne durucuha. \v 18 Paina Epicureo yare buheina, Estoico yare buheina cʉ̃hʉ Paulo mehne durucuha: \p —¿Ahriro durucua pihtierariro dohse ni durucuro nijari tiro? —niha tina. \p Paulo Jesu yare, to masa mʉjarire to yahuchʉ tʉhoa õ sehe ni tʉhotumaha masa: “Tiro paina cohamanare yahuro nica”, ni tʉhotumaha tina. \v 19 Ti tʉhori baharo tina Areópago wama tiropʉ Paulore naaha. \p —Ahri buhea, wahma buheare mʉ mipʉ yahurire masi duaja sã. \v 20 Mʉ buhea soro sehe jira. à jina sã tíre masi duaja —niha tina Paulore. \p \v 21 Jipihtina Atena macaina, ã yoa paye yahpari macaina cʉ̃hʉ Atenapʉ jiina dachoripe wahma buheare durucurucu duaha. à jia Paulo to yahuare tʉho duaha tina. \p \v 22 à jiro Paulo Areópago wama tiroi wahcãrʉca õ sehe ni yahuha: \p —Atena macaina, payʉ mʉsa cohamanare mʉsa tuaro ño payoina mʉsa jichʉ masija yʉhʉ. \v 23 Ahri maca mʉsa ya macare cohamanare mʉsa ño payoa altarire ñʉ tinihi yʉhʉ. à ñʉ tinicʉ yʉhʉ cʉ̃ altarpʉ, cohamanare ño payona mʉsa waare mʉsa cũnoi ahrire buhehi. “Cohamacʉ, mari masimahnoerariro ya altar jira”, ni joari jire mʉsa tíre mʉsa cũnoi. Mʉsa tirore masierapanahta tirore ño payori jire mʉsa. Tiroreta mʉsa masierarirore yahu potoi nija yʉhʉ mʉsare. \p \v 24 ’Cohamacʉ jipihtiri yahpare, jipihtiare bajuamehneriro jira. Tiro mʉanore, yahpapʉre pʉhtoro jiro, tiro masa ti yoaa wʉhʉsei jierara. \v 25 à jiro tiro mari jiare, mari yajeri naare, jipihtia marine paye barore wariro jiro, mari yoadohoare cahmaerara. Tiro pjacʉoriro jierara. \p \v 26 ’Tiro cʉ̃iro mʉnore yoa dʉcaha. Tiro mehneta jipihtia yahpari macaina cjihtire masare yoaha. à masare yoaro jipihtiro yahpapʉre marine cũha tiro. “Õ puro yoari pja õpʉre jiahca”, nino quihõ cũha marine. \v 27 “Tina yʉhʉre maca, bocaboca”, ni tʉhotuha Cohamacʉ. Wiho mejeta Cohamacʉ yoaropʉ jierara. Mari mehneta jira. Õ sehe ni joaa tiha paina: \v 28 “Marine jichʉ yoara tiro. Mari masapere catiina, ñuhmiina jichʉ yoara tiro”, ni joaa tiha. Mʉsa mehne macaina panopʉ macaina basaare noano joaina quiti yahuina cjiri ti joariro seheta nii nija. “Mari cʉ̃hʉ Cohamacʉ pohna jija”, ni joaa tiha tina. \v 29 à jina mari to pohna jina õ sehe ni tʉhotuena tjiga mʉsa. Masʉrine, uru, plata, tãa mehne mʉsa mʉ sʉro mʉsa yoari masʉrine “Cohamana jira”, ni tʉhotuena tjiga mʉsa. \v 30 Panopʉ masa ti masieraina jisinichʉ ti ñaare yoapachʉta Cohamacʉ ã ñʉnocasiniha. Wiho mejeta mipʉre jipihtiri yahpa macainare ti ñaa yoari buhiri tiare masi, cahya dutira Cohamacʉ. \v 31 Baharo Cohamacʉ to quihõri dachoi jipihtiri yahpa macainare potocã beserohca noaina, ñainare. Tiro to bese duti to cũriro Jesu sehe beserohca. Jesure yariarirore masoha tiro. à masono “Ahriro yʉ cũriro jira” ni, ñono niha Cohamacʉ masare —ni yahuha Paulo Atena macainare. \p \v 32 To ã nichʉ masa mʉjarire to durucuchʉ tʉhoa paina tirore bʉjʉpeha. Wiho mejeta paina sehe õ sehe niha: \p —Pari turi ahrire mʉ yahuchʉ sã tʉho duaja —niha tina Paulore. \p \v 33 Ti ã niri baharo Paulo wahaa wahaha. \v 34 To ã wahachʉ, cãina tiro mehne waha, Jesure wacũ tua dʉcaha. Dionisio Areópago macariro pʉhtoa mehne macariro Jesure wacũ tua dʉcaha. à yoa Damari wama tiricoro cʉ̃hʉ, paina mehne Jesure ãta wacũ tua dʉcaha. \c 18 \s1 Paulo Corinto wama tiri macai jiha \p \v 1 à yoa, Paulo Atenapʉ jiriro waha, Corinto wama tiri macapʉ sʉha. \v 2 Tópʉ sʉro, judio masʉno Aquila wama tirirore boca sʉha tiro. Jipihtina bui pʉhtoro Claudio wama tiriro judio masare Romapʉ jiinare to cohãchʉ Aquila sehe to namono Priscila mehne waha, Corintopʉ sʉha. Aquila sehe Ponto wama tiri yahpai masa bajuariro jiha. à jia tina Corintoi ti jichʉ, Paulo tina cahapʉ sʉha. \v 3 Aquila cʉ̃hʉ suhti wʉhʉsere yoaina jiha. Paulo cʉ̃hʉ suhti wʉhʉsere yoarirota jiha. à jiro tiro tina mehne dahra, tói tjuaha. \v 4 à jiro Paulo sabado jichʉ somanaripe judio masa ti buheri wʉhʉpʉ judio masare, judio masa jieraina cʉ̃hʉre Cohamacʉ yare yahuha. To ã ni yahuchʉ tʉhoa, “Potocã tjira”, niha tina cãina. \p \v 5 à yoa Sila, Timoteo mehne Macedoniapʉ jiina, Paulo cahapʉ sʉha. Tópʉ ti sʉri baharo Paulo sehe jipihtia dachoripe judio masare noano buhea tiha. \p —Jesu, Cristo masare yʉhdohtiro mari cohtariro jira —ni yahua tiha. \p \v 6 To ã ni buhepachʉta, judio masa sehe tirore tʉho duaeraha. à jia tina ñano ni quiti dojomehneha tirore. Ti ã yoachʉ Paulo tinare to tuhtiboriro seheta, to suhti macaa mene cjã siteroca cũha. \p —Mʉsa ya buhiri pichacapʉ wahanahca. Cohamacʉ to dutiriro seheta mʉsare buhemahi yʉhʉ. Wiho mejeta mʉsa yʉhʉre tʉho duaerare. Mipʉre judio masa jieraina sehere buhei wahaihtja —niha Paulo judio masare. \p \v 7 To ã niri baharo tiro tópʉ jiriro waha, Ticio Justo wama tiriro ya wʉhʉpʉ sʉha. Justo Cohamacʉre ño payoriro jiha. To ya wʉhʉ sehe judio masa buheri wʉhʉ cahai jiha. \v 8 à jia Crispo wama tiriro buheri wʉhʉ pʉhtoro, to namono, ti pohna cʉ̃hʉ Jesure wacũ tuaina jiha. à yoa paina Corinto macaina payʉ Cohamacʉ yare tʉhoa, Jesure wacũ tuaha. Ti ã wacũ tuaina jichʉ tinare bautisaha. \v 9-10 Cʉ̃ ñami Cohamacʉ cahãnopʉ õ sehe ni yahuha Paulore: \p —Mʉhʉ mehne jija. Ahri maca macaina yʉ yaina masa payʉ jira. à jia paina masa mʉhʉre ñano yoa masierara. à jicʉ cuiecʉ tjiga mʉhʉ. Wiho mejeta yʉ yare tuaro yahu namoga mʉhʉ. Yahu duhuecʉ tjiga —ni yahuha Cohamacʉ Paulore. \p \v 11 à yoa cʉ̃ cʉhma noano, pa cʉhma dacho maca waroi Paulo Corintopʉ ji, tó macainare Cohamacʉ yare buhea tiha. \p \v 12 To ã buhero watoi Galiõ wama tiriro Acaya yahpa macaina pʉhtoro to jichʉ, judio masa jipihtina cʉ̃no potori Paulore yahusãa taa, tirore buhiri tiare cahnoina cahapʉ naaha tina. \p \v 13 —Ahriro Paulo masare Cohamacʉre ño payo dutiro ahri yahpa macaa dutia sehere cohã dutiro nina —ni yahusãha judio masa buhiri tiare cahnoinare. \p \v 14 Ti ã ni yahusãchʉ tʉhoro Paulo sehe tinare yahu duamaha. Wiho mejeta Galiõ sehe judio masare õ sehe ni yahuha: \p —Ahriro sã Roma macaina ya dutiare yʉhdʉrʉcariro to jichʉ, mʉsare yʉhtiboa yʉhʉ. \v 15 Wiho mejeta mʉsa judio masa ya dutia sehere ahriro yʉhdʉrʉcariro to jichʉ mʉsa basi ahrire cahnoga. Ahrire masieraja yʉhʉ mʉsa mehne —ni yahuha tiro judio masare. \p \v 16 à ninota tinare judio masa Paulore yahusãmarina cjirire to ya tahtiapʉ jiinare cohã wioha tiro. \v 17 To ã cohã wiori baharo jipihtina tí wʉhʉi jiina Sostenere judio masa buheri wʉhʉ pʉhtorore Jesu yairore ñaha, buhiri tiare cahnoina cahapʉ cjãha tirore. Ti ã cjãchʉ ñʉno Galiõ ã ñʉnocaha. \s1 Paulo Antioquíapʉ tjuaa wahaha \p \v 18 à yoa Paulo Corintoi yoari pja jiriro cjiro “Wahai nija”, ni coha sitiha tiro Jesu yainare. To ã niri baharo tiro Priscila, Aquila mehne Siria yahpapʉ pahãa taa niha. Ti pahãhto pano Cencrea wama tiri macapʉ sʉ, tópʉ jisinino Paulo Cohamacʉre “Õ sehe mʉhʉre yoabasaihtja”, to nirire yoa tuhsʉriropʉ jiha. à jiro tó sehe yoaina judio masa ti yoarucuriro seheta to pjoarire wʉha pahño dutiha. \v 19 Tíre to yoari baharo tina Efeso wama tiri macapʉ pahã sʉ, Priscilare, Aquila cʉ̃hʉre cũ, judio masa ti buheri wʉhʉpʉ wahaha Paulo. Tí wʉhʉpʉ sʉ, Cohamacʉ yare yahuha. à yahuro judio masa mehne sʉhʉduha. \v 20 To ã sʉhʉduri baharo tirore tina mehne tjua dutimaha. \p —Tjuaeraja mʉsa mehne. \v 21 Wiho mejeta Cohamacʉ cahmachʉ, pari turi tjuaa taihtja —niha tinare Paulo. \p à ni tuhsʉ, Efesopʉ jiriro cjiro pahãa wahaha tiro. \p \v 22 Pahãa, Cesareapʉ pahã sʉ, yʉhdʉ wahcã, Jerusalẽpʉ sʉha. Tópʉ sʉ, tó macaina Jesu yainare “¿Ne jimajari mʉsa?” ni, tinare ñʉ yʉhdʉa Antioquíapʉ sʉha. \v 23 Tói mahaa dachoricã jiha. Tói jiriro cjiro yʉhdʉha. Galacia yahpai jia macaripʉ, Frigia yahpai jia macaripʉ pari turi sʉ, tí macari macainare Jesu yainare buhero, Jesure wacũ tua namo wahchechʉ yoaha tiro. \s1 Apolo wama tiriro Efesoi buheha \p \v 24 Tí pjare, judio masʉno Apolo wama tiriro, Alejandría macariro Efesopʉ sʉha. Tiro noano yahu mihniriro jiha. à jiro tiro Cohamacʉ to joari cjirire noano masiha. \v 25 Pairo tirore Cohamacʉ yare yahu tuhsʉa tiha. à jiro tiro João masare bautisariro to buhea dihtare masiha. à jiparota tiro tuaro wahchea mehne Cohamacʉ yare noano buheha. \v 26 à jiro judio masa ti buheri wʉhʉpʉ tiro cuiro marieno tinare buhe dʉcaha. To ã buhechʉ ti tʉhori baharo Priscila, Aquila mehne tirore tina mehne naaha. Cohamacʉ yare to quihõno yahu pahñoerachʉ ñʉa quihõno yahu pahñoha tina tirore. \v 27-28 à jia tiro Apolo sehe Acaya yahpapʉ to waha duachʉ Jesu yaina tirore “Noano wahaga”, ni joaa pũrine waha tirore. Tí pũri Acayapʉ jiina Jesu yainare Apolore noano piti boca dutia pũri jiha. à jiro Apolo tópʉ sʉro, tó macainare noano yoadohoha. Tó macaina Cohamacʉ cahĩa mehne Jesure wacũ tuaina jiha. Judio masare tí macai jiinare õ sehe ni yahuha: \p —Cohamacʉ to warocariro mʉsa cohtariro jira Jesu. Cristo waro jira tiro —ni yahuha Apolo judio masare paina masa ti ñʉrocaroi. \p Cohamacʉ yare ti joari cjiri mehne to noano quihõno yahuchʉ tʉhoa tina “Potocã jierara”, ni masieraha. \c 19 \s1 Paulo Efesopʉ wahaha \p \v 1 Corintopʉ Apolo to jiro watoi, Paulo sehe tʉ̃yucʉpʉ mʉja yʉhdʉa, Efesopʉ sʉha. Tópʉ sʉro cãina Jesu yainare bocaha. \v 2 Tinare boca sʉro tiro tinare õ sehe ni sinitu ñʉha: \p —¿Mʉsa Jesure wacũ tuari baharo mʉsa sehe Espíritu Santore cjʉa dʉcari? —ni sinitu ñʉha Paulo. \p To ã nichʉ tʉhoa tirore õ sehe ni yahuha tina: \p —“Espíritu Santo jira”, ni yahuerare sãre —ni yahuha tina. \p \v 3 Ti ã ni yahuri baharo Paulo tinare õ sehe ni sinitu ñʉha tjoa: \p —¿Noa ya buheare mʉsa tʉhori baharo bautisari mʉsare? —niha tiro tjoa. \p —João ya buheare sã tʉhori baharo bautisahre sãre —ni yahuha tina. \p \v 4 Ti ã nichʉ tʉhoro õ sehe niha Paulo: \p —Masa ti ñaa yoarire cahya, tíre ti duhuchʉ ñʉno bautisaha João. à jiro to bautisari cjiri sehe ti ñaa yoarire ti duhurire masare ti ñohti cjihti jira. Wiho mejeta paye baro cʉ̃hʉre yahu namoha João. “Yʉ baharo tariro sehere wacũ tuaga mʉsa”, ni yahuha tiro. à nino Jesure yahuro niha —ni yahuha Paulo tinare. \p \v 5 To ã nichʉ ti tʉhori baharo, Jesu wama mehne to tuaa mehne bautisaha tinare. \v 6 à to bautisachʉ, Paulo tina cãina bui to wamomaca to duhu payochʉ, Espíritu Santo sehe wihiha tinapʉre. To ã wihiri baharo tina sehe tʉhomahnoera dʉseri mehne durucu, Cohamacʉ yare yahuha. \v 7 Tina jipihtina doce mʉa jia jiboa. \p \v 8 Baharo Paulo judio masa ti buheri wʉhʉpʉ sãa, tia sʉ̃ waro cuiro marieno pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiare yahu, durucuha tina mehne. Tirore ti ã tʉhori baharo “Ahri potocã jira”, niha tina. \v 9 Wiho mejeta paina sehe tʉho duaeraha. à jia tina masa ti tʉhoroi noaa buheare ñano ni ñoha. Ti ã nichʉ tʉhoro Paulo sehe Jesu yainare pji wijaa, pa sehepʉ wahaha. Waha, Tirano wama tiriro to buheri wʉhʉpʉ dachoripe masare Cohamacʉ yare yahuha Paulo. \v 10 Pʉa cʉhma waro buhea tiha tinare. To ã buhechʉ jipihtina Asia yahpa macaina judio masa, judio masa jieraina mehne mari pʉhtoro Jesu yare tʉhoha. \v 11 à yoa Cohamacʉ tuaa mehne Paulo masare ñʉ cʉa yʉhdʉachʉ yoaa barore yoa ñoha. \v 12 Masa sehe suhti cahsari Paulo to pjacʉre pihaa cahsari cjirire, ã yoa tirore pihaa suhti cʉ̃hʉre naa, dohatiinare pihoha masa. Tí suhtire dohatiinare ti pihochʉ noaa wahaha. à jichʉ watĩa tinapʉre jirina cjiri wijaa wahaha, tí suhtire ti pihori baharo. \p \v 13 Wiho mejeta paina judio masa, ã tinirucuina, watĩare cohãina jiha. à yoa pʉhtoro Jesu wama pisuro mehne watĩare cohã duamaha. à jia watĩare õ sehe ni dutimaha tina: \p —Paulo to yahuriro Jesu to wama mehne dutija mʉsare. Wijaahga. Ahriro mehne pari turi jiena tjiga —nimaha tina watĩare warocaa. \p \v 14 Esceva wama tiriro siete to pohna sehe ãta yoamaha. Esceva sehe judio masʉno sacerdotea pʉhtoro jiha. \v 15 To pohna watĩnore ti wijaa dutiri baharo, watĩno sehe õ sehe niha tinare: \p —Jesure masija. Paulo cʉ̃hʉre masija. à masipacʉta mʉsa sehere masieraja —niha watĩno tinare. \p \v 16 To ã nichʉta watĩno to cohtotariro sehe tuaro mehne tinare ñaha mʉaa wahaha. Tinare ñaha, ñaabiaro yoa, yʉhdʉrʉcanocaha. To ã yoachʉ Esceva pohna sehe suhti marieina, cami tiina mʉroca wijaa wahaha tina tí wʉhʉre. \v 17 Ti ã yoari baharo jipihtina Efeso macaina, judio masa, judio masa jieraina mehne tíre tʉhoa, cui yʉhdʉaha tina. à jia pʉhtoro Jesu yare bʉjʉpero marieno durucuha masa sehe. \p \v 18 à yoa masa payʉ Jesure wacũ tuaina ti ñano yoari buhirire yahu yʉhdʉa taha. \v 19 Tina mehne macaina payʉ yaya puti siteina jiha. à jia tina ti joaa tjurire yaya ti yoaare yahua tjurire tópʉ na ta, masa ti ñʉrocaroi tí tjurire jʉ̃ cohãnocaha tina. Tí tjuri ti wapa tirire tina ti quihõchʉ, jipihtia tjuri cincuenta mil tʉri plata mehne ti yoaa tʉri posa waro wapa timaha tí tjuri. \v 20 à jia Cohamacʉ yare cahmaina payʉ wahaha. Cohamacʉ tuaa mehne to yaina wahaha. \p \v 21 Ti ã wahari baharo Paulo õ sehe ni tʉhotuha: “Macedonia yahpapʉ sʉ mʉhta, tí yahpare yʉhdʉa Acaya yahpare sʉihtja. Tí yahpare yʉ sʉri baharo Jerusalẽpʉ wahaihtja. Tí macare yʉ sʉri baharo Romapʉ wahaihtja”, ni tʉhotuha Paulo. \v 22 Pʉaro tirore yoadohoinare to pano waroca mʉhtaha Macedonia yahpapʉ. Timoteo, Erasto cʉ̃hʉ jiha tina. à jiro Paulo sehe cʉ̃irota tjua nʉnʉ tisiniha Asia yahpapʉ. \s1 Efesoi masa sua, sañurucuha \p \v 23 Tí pjare Efesoi Jesu yare paina cahmaeraa, Paulo cʉ̃hʉre payʉ masa tuhti, sañurucuha. \v 24 Cʉ̃iro platare dahrariro Demetrio wama tiriro plata mehne cohamaco Artemisa wama tiricoro ya wʉhʉ masʉri yoariro jiha. à jiro tiro paina plata dahraina mehne tí masʉrine dua, pjíro wapataha tina. \v 25 à jiro Demetrio paina plata dahrainare pji cahmachu õ sehe ni yahuha tinare: \p —Tʉhoga mʉsa. Ahri dahraa mehne pjíro mari wapatarire masina mʉsa. \v 26 Ahriro Paulo to yoarire to buheri cʉ̃hʉre masina mʉsa. Õ sehe ni buhera tiro: “Cohamana masʉri masa ti yoari catiina jierara”, ni yahua tire tiro. To ã nichʉ tʉhoa payʉ Efeso macaina, jipihtiroi paina Asia yahpa macaina cʉ̃hʉ tí buheare “Potocã tjira”, nia tire. \v 27 à nia mari dahraare masa ñano durucuhto cua yʉhdʉara. à yoa masa mari cohamaco Artemisa ya wʉhʉre “Wiho jiri wʉhʉ jira”, ni cohãboca. Ti ã cohãchʉ ticoro jipihtina Asia yahpa macaina, jipihtiri yahpa macaina ti ño payoricoro to jipachʉta to tuaa butiarohca. à jia masa baharopʉ jiina ticorore masieraboca —niha Demetrio tinare. \p \v 28 To ã nichʉ tʉhoa tina sehe tuaro sua, sañurucuha: \p —Artemisa Efeso macaina mari yacoro cohamaco tuaricoro jira —ni sañurucuha tina. \p \v 29 à jia Efeso macaina jipihtina sañurucu yʉhdʉa, tʉho masia pihtia wahaha. à wahaa, Gayore, Aristarco cʉ̃hʉre ñaha, masa ti cahmachunopʉ tinare waja wahcãha. Gayo, Aristarco mehne Macedonia macaina jia, Paulo mehne tiniina jia tiha. \v 30 à jia Paulore masa cahai to waha duachʉ, Jesu yaina sehe tirore waha dutieraha. \v 31 à jia paina tí yahpa macaina pʉhtoa, Paulo mehne macaina jia, ti cahamacare yahu dutiha Paulore: \p —Masa ti cahmachunopʉ wahai tjiga —ni yahu dutiha pʉhtoa Paulore. \p \v 32 à jia tói cahmachuina mehne macaina sehe payʉ “¿Dohseana tana mari cahmachuna nijari?” ni masieraha. à jia tina sañurucu namoha. Ahrie sehepʉ jiina soro ni, sañurucuha. Paina cʉ̃hʉ soro ni sañurucuha. \v 33 à jia judio masa sehe Alejandro wama tirirore masare yahu dutimaha. à jiro Alejandro “Dihta mariahga”, nino to wamomaca mehne cjãtuha. “Ahrina sãre judio masare tuhtia nina”, ni tʉhoturo judio masare dʉcata duaro, durucumaha. \v 34 Wiho mejeta tiro judio masʉno to jichʉ ñʉa masa jipihtina cʉ̃no potori pʉa hora waro sañurucuha: \p —Artemisa, Efeso macaina mari yacoro cohamaco tuaricoro jira —ni sañurucuha tina. \p \v 35 Ti ã ni sañurucuchʉ ñʉno, Efeso macaina pʉhtoare yoadohoriro masare, “Dihta mariahga”, ni yahuha tinare. \p —Mʉsa Efeso macaina tʉhoga. Efeso macaina tuaricoro cohamaco Artemisa ya wʉhʉ cohtaina mari jichʉ jipihtia yahpari macaina masina. à jia mʉanopʉ bora tari masʉre ñʉ wihboina mari jichʉ cʉ̃hʉre masina masa. \v 36 à jia paina “Ahri potocã jierara”, ni masierara. à jina suaena tjiga mʉsa. Noano tʉhotuga mʉsa. \v 37 Ahrina mʉsa ñaha taina mari cohamacore ñano ni durucuerare. à yoa tina cohamana wʉhʉsepʉre sãa, yacaerare. à jina noano yoaga mʉsa. \v 38 à jia Demetrio, plata dahraina mehne ahrinare mʉsa ñahainare yahusã duaa, buhiri tiare cahnoina sehere yahusãjaro tina. \v 39 Pari turi cahmachuna noano mehne cahmachuga. Mʉsa yoariro sehe yoaena tjiga. \v 40 Michare mʉsa sua, sañurucurire mari pʉhtoa tʉhoa, “Marine cohãa nica”, ni tʉhotuahca tina. à jina mʉsa ni sañurucurire tinare noano poto yahu masieraja mari —niha pʉhtoare yoadohoriro masare. \p \v 41 à ni yahu tuhsʉ, “Tó puro tjira. Wahaga”, niha tiro masare. \c 20 \s1 Macedonia yahpapʉ cʉ̃hʉre, Grecia yahpapʉ cʉ̃hʉre Paulo sʉha \p \v 1 Ti ã wahari baharo, Paulo sehe Jesu yainare pji cahmachu yahu quihõha. Yahu quihõ tuhsʉ, tinare wahchechʉ yoa, tinare coha sitiha. Coha siti tuhsʉ, Macedonia yahpapʉ wahaa wahaha. \v 2 Tópʉ sʉ buhe, tí yahpai jia macari macainare Jesu yainare wahchechʉ yoaha tiro. Tinare buhe tuhsʉ, Grecia yahpapʉ sʉha tiro. \v 3 Tói tiro tia sʉ̃ waro jiha. Tói jirucuma, Siria yahpapʉ pahãa waha duamaha. Wiho mejeta judio masa cohtamaha tirore ñaha duaa. à jiro Paulo pa mahapʉ, Macedoniapʉ wahari mahapʉ mʉnanopʉta majare tjuaa wahaha tjoa. \p \v 4 à waharo Asiapʉta sʉha. Tói Berea macariro Sópatro wama tiriro Pirro macʉno Paulore piti ti wahcãha. à yoa Tesalónica macaina Aristarco, Segundo cʉ̃hʉ tirore piti ti wahcãha. Tuhsʉ, Derbe macariro Gayo wama tiriro Timoteo cʉ̃hʉ tiro mehne wahaha. Asia macaina Tíquico, Trófimo cʉ̃hʉ Asiapʉ tirore piti ti wahcãha. \v 5 Tiro mehne macaina to pano waha, Tróade wama tiri macapʉ tirore cohtari jire. \v 6 Ti ã cohtachʉ bʉcʉaerari pãore ti chʉa bose nʉmʉri baharo sã sehe Filipoi jiina dohoria mehne waha, cinco dachori pahã, Tróadepʉ sã tinare mʉ sʉi. Siete dachori waro jii tópʉre. \s1 Tróadepʉ Paulo tinino wahaha \p \v 7 Domingo jichʉ Jesu yaina cahmachu pãore duhu payore Santa Cena yoaa taa. Ti ã yoahto pano Paulo tinare buhere. à yoaro Paulo pa dachoi wahahtiro jiro yoari pja tiro buhere. Ñami dacho macapʉ buhe duhuro taro nimare. \v 8 à jina mʉano macari tahtiai payʉ poca sihãa poca jiri tahtiai cahmachui sã. \v 9 Paulore to tʉhoro watoi, cʉ̃iro wahmʉno Eutico wama tiriro mahari sopaca cahai mʉja pja dujire. Duji, Paulo tinare yoari pja to buhe namochʉ wahmʉnore wʉjo tare. Wʉjo ta, tiro carĩ mʉa, tia casario buipʉ dujiriro majare boraa wahare. Boraa waha, yaria yʉhdʉa wahare. To yariari baharo tina tirore yariariro cjiropʉre na wahcõ dapore. \v 10 Ti ã yoachʉ ñʉno Paulo dujia, wahmʉnore cjã suhsure. To ã yoari baharo Jesu yainare õ sehe ni yahure tiro: \p —Yajeripohna ñaena tjiga. Yarierara ahriro. Catira —nire Paulo sehe. \p \v 11-12 To ã nichʉ wahmʉno yariariro cjiro masaa wahare. To ã masachʉ ñʉa tina wahche yʉhdʉare. à wahchea mʉano macari tahtiapʉ mʉja, pãore duhu payore Santa Cena yoaa taa. Ti ã yoari baharo yoari pja Paulo tinare buhe namore tjoa. Pʉ bohreahto panocãpʉ tinare buhe duhure. To buhe tuhsʉchʉ wahaa wahai sã. \s1 Paulo Tróadepʉ jiriro waha, Miletopʉ sʉha \p \v 13 Paulo pano dohoria mehne Asõpʉ sã sehe sʉ mʉhtai. Paulo sehe mahapʉ waha duare. Paulo to niriro seheta Asõpʉ tirore sã piti bocai. \v 14 Tirore sã piti bocachʉ, sã mehne tiro samure dohoriapʉ. Tia mehne waha, Mitilenepʉ sã sʉi. \v 15 Tópʉre sʉ yʉhdʉa pa dachoi Quío wama tiri nʉcore yʉhdʉai sã. Pa dachoi Samopʉ sʉi sã. Pa nʉmʉ sehere Miletopʉ sʉi sã. \v 16 Paulo Pentecoste dacho waroi Jerusalẽpʉ sʉ duare. à jiro Asia yahpapʉ yoari pja ji duaerare. à jiro Efesore poto yʉhdʉa, Miletopʉ wahã sʉi sã. \s1 Paulo Efeso macainare Jesu yainare pʉhtoare yahuha \p \v 17 à jiro Paulo Miletopʉ jiro, Efeso macainare Jesu yaina pʉhtoare pjirocare tiro. \v 18 à to pjirocari baharo tina Paulo cahapʉ wihire. Ti wihichʉ ñʉno tinare Paulo õ sehe ni yahure: \p —Asiapʉ coã wihicʉ mʉsa mehne yʉ yoarire masina mʉsa. \v 19 Mʉsa mehne jicʉ ne soro nino marieno Jesu, mari pʉhtoro yare yoaa tii yʉhʉ. à yoacʉ mʉsare pja ñʉi. “Mʉsare yʉhdʉrʉcaja”, nierahi yʉhʉ. Judio masa yʉhʉre ñano ti yoapachʉta Cohamacʉ yare yoaa tii yʉhʉ. \v 20 Mʉsa noano wahahtore cahmacʉ mʉsare buhe pahñonocai yʉhʉ. Masa ti ñʉrocaroi, ã yoa mʉsa wʉhʉsepʉ cʉ̃hʉre buhei yʉhʉ. \v 21 à yoa judio masare, judio masa jieraina cʉ̃hʉre cʉ̃no potori buhei yʉhʉ. “Mʉsa ñaa yoari buhiri tiare masi, Cohamacʉ mehne tjuaahga. à yoa Jesu mari pʉhtorore wacũ tuaga”, ni yahui yʉhʉ. \v 22 à yoa mipʉre Espíritu Santo to dutiriro seheta Jerusalẽpʉ wahai nija. Yʉhʉ tópʉ wahacʉ yʉ dohse wahahtore masieraja yʉhʉ. \v 23 Espíritu Santo to yahuri dihtare masija. Õ sehe nihre Espíritu Santo yʉhʉre: “Nohoi mʉ sʉa macaripepʉ mʉhʉ ñano yʉhdʉihca. à jia mʉhʉre peresu yoaahca”, nihre Espíritu Santo yʉhʉre. \v 24 To ã nipachʉta noaa buheare, Cohamacʉ masare to cahĩa buheare yahuhtiro cjihto jija. Jesu mari pʉhtoro to yoa dutirire yoa pahño duaja. Ahrire yoariro jicʉ, yʉ yariahtore cuieraja yʉhʉ. \p \v 25 ’Mʉsa mehne jicʉ pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiare yahua tii yʉhʉ mʉsare. Mipʉre ne mʉsare pari turi ñʉsi yʉhʉ. Ahrire masija yʉhʉ. \v 26-27 à masicʉ michare ahrire yahuja mʉsare. Jipihtia Cohamacʉ yare yahui yʉhʉ mʉsare. à jiro jipihtina mʉsa mehne macaina Cohamacʉ yare cahmaeraina ti jichʉ ya buhiri jierara. \v 28-29 Mʉsa basi noano yoaga. à jina Jesu yainare Espíritu Santo mʉsare to ñʉ wihbo dutiinare ñʉ wihboga. Ovejare ñʉ wihboina ovejare ti ñʉ wihboro seheta Jesu yaina cʉ̃hʉre ñʉ wihboga mʉsa. Cohamacʉ macʉno to yariaro to di cohãno mehne Cohamacʉ tinare to yaina cjihti yoare. Yʉ õre wahari baharo paina ñaina sehe yairo ovejare to chʉ cohãno seheta Jesu yare mʉsa yoaborire dojomehneahca. à jina Jesu yainare noano ñʉ wihboga. \v 30 Baharopʉre paina mʉsa mehne macaina sehe Jesu yainare mahño, paye buheare tʉho dutiahca. Ti ã dutichʉ tina tʉhohto cua yʉhdʉara. \v 31 à jina noano yoaga mʉsa. Tia cʉhma waro dachoripe, ñaminipe pja ñʉa mehne buhei yʉhʉ mʉsa jipihtinare. Tíre noano wacũga mʉsa. \p \v 32 ’Mipʉre yʉ wahari baharo, Cohamacʉ mʉsare ñʉ wihborohca. Masare to cahĩa buheare mʉsa basi cahma buhena, noano jinahca mʉsa. Cohamacʉ to buhea mehne mʉsare wacũ tua namochʉ yoarohca. Baharopʉre to yainare “Noano yoaitja”, to niriro seheta mʉsa cʉ̃hʉre noano yoarohca. \v 33 Mʉsa niñerure, mʉsa suhti cʉ̃hʉre “Yʉhʉre waga”, nierahi mʉsare. \v 34 Yʉ basi dahra wapatai yʉ ya cjihtire. à yoa yʉ cahmaare, yʉhʉ mehne macaina ti cahmaa cʉ̃hʉre yʉ dahraa wapatari mehne nahi. Yʉ ã yoarire masina mʉsa. \v 35 Mari õ sehe tuaro dahrana paye baro cjʉaerainare yoadohoro cahmana marine. Ahrire mʉsare yoa ñoi yʉhʉ. Jesu mari pʉhtoro to niri cjirire wacũga mʉsa. “To wachʉ ñahariro yʉhdoro wariro sehe wahchera”, niri jire Jesu to basi —ni yahure Paulo Jesu yainare. \p \v 36 à ni batoa Paulo tina mehne na tuhcua caha sʉ, Cohamacʉre sinire. \v 37 To ã sini batoachʉ tina jipihtina Paulore cjã suhsu, wahsupu wihmi, tiihre. \v 38 “Mʉsare pari turi ñʉsi yʉhʉ”, pano to nichʉ tʉhoa tuaro cahyare tina. à jia tirore tju nʉnʉ ti buhare pʉ pitamahapʉ. Tópʉ sãre ñʉ nʉnʉ tire sã wahachʉ. \c 21 \s1 Paulo Jerusalẽpʉ pari turi wahaha \p \v 1 Jesu yainare “Wahana nija” ni, dohoria mehne Cos wama tiri nʉcopʉ poto waha, pahã sʉi sã. Pa dachopʉ Roda wama tiri nʉcopʉ pahã sʉ, yʉhdʉa, Pátara wama tiri macapʉ sʉi sã. \v 2 Pátarai jina, Feniciapʉ wahahtiare, dohoriare bocai sã. à jina tia mehne wahai sã. \v 3 à wahana Chipre wama tiri nʉcore poto ñʉ yʉhdʉai sã. Cõ bʉhʉsehe sehe jire tí nʉco. Tí nʉcore yʉhdʉa, Siria wama tiri yahpapʉ sʉi sã. à jina dohoria macaa pachere dohoria macariro Tiro wama tiri macai to dure mochʉ, tói pahsasinii. \v 4 Tói Jesu yainare ñʉna, siete dachori waro tjuasinii sã tí macai. à jia tó macaina Jesu yainare Espíritu Santo to yahuriro seheta tina Paulore Jerusalẽpʉ waha dutieramare. \v 5 Ti ã nipachʉta tí macare siete dachori sã jiri baharo, wahai sã. Sã wahahto panocã jipihtina Jesu yaina, ti namosãnumia mehne, ti pohna mehne, tí maca dʉhtʉ cahai sãre ñʉ tjuaa wahare. à jina jipihtina sã padʉroi sʉ, na tuhcua caha sʉ Cohamacʉre sinii. \v 6 Sã ã siniri baharo, “Wahana nija” ni, tinare cjã suhsu batoa, wahai sã. Sã wahachʉ ñʉ nʉnʉ ti, tina sehe majare majaa wahare ti ya wʉhʉsepʉ. \p \v 7 Tiro wama tiri macai jiina wahana Tolemaidapʉ wahã sʉi sã. Tóihta pjiri mare waha batoai sã. Tí macai sʉ, Jesu yainare “Coyea, ¿jimajari?” ni, cʉ̃ dacho sã tina mehne jisinii. \v 8 à yoa pa dachoi tjoa Cesarea wama tiri macapʉ sʉi sã. Tópʉ sʉ, noaa buheare yahuriro Felipe wama tiriro ya wʉhʉpʉ sʉi. à jina tiro mehne tjuai sã. Felipe Jesu yaina ti siete beseina mehne macariro jire. \v 9 Tuhsʉ, tiro pititiaro numia pʉcʉro jire. Tí numia sehe Cohamacʉ yare yahua numia jire. Nuhmia jire. \v 10 Tópʉ sã mahaa dachoricã sã jiri baharo, Agabo wama tiriro Cohamacʉ yare yahu turiariro Judeapʉ jiriro sãre ñʉno wihire. \v 11 à wihiro tiro Paulo ya dare tʉã dihori dare na, to basi to dahporire, to wamomacarine dʉhte cayo õ sehe ni yahure: \p —Õ sehe nire Espíritu Santo: “Ahri dare cjʉariro Jerusalẽpʉ to sʉchʉ, judio masa ãta dʉhteahca tirore. Dʉhte tuhsʉ, judio masa jierainare waahca tina tirore”, nire Espíritu Santo —ni yahure Agabo. \p \v 12 To ã nichʉ tʉhona, sã Cesarea macaina mehne Paulore tuaro cahĩi sã. Tirore Jerusalẽpʉ waha dutieramai. \v 13 Sã ã nichʉ Paulo sehe õ sehe ni yʉhtire: \p —¿Dohse ni tiina nijari mʉsa? Yʉhʉ sehere cahyachʉ yoaca mʉsa. Tina yʉhʉre peresu ti yoachʉ noanohca. Yʉhʉ Jerusalẽpʉ Jesu mari pʉhtoro yare yʉ yoari buhiri yʉ yariachʉ noanohca —nire Paulo sãre. \p \v 14 “Wahaeraja”, to nichʉ tʉho duana nimai sã. To “Wahaihtja” to nichʉ, ã tʉhotunocahi sã. Õ sehe nii: \p —Mari pʉhtoro to cahmano seheta yoajaro —nii sã. \p \v 15 Tíre sʉhʉdu batoa, sã yare cahno, wahaa wahai sã Jerusalẽpʉ wahana. \v 16 Tópʉ sã wahachʉ mahainacã Cesarea macaina Jesu yaina sehe sã mehne wahare. à yoa tina mehne macariro Chipre macariro Mnasõ wama tiriro ya wʉhʉpʉ sʉi sã. Tiro yoari pja Jesu buheriro jire. à jiro to ya wʉhʉ sã carĩhti wʉhʉ jire. Tí wʉhʉi sã carĩni baharo, Jerusalẽpʉ sʉi sã. \s1 Paulo Santiagore ñʉno wahaha \p \v 17 Jerusalẽpʉ sã sʉchʉ, tó macaina Jesu yaina sehe “¿Wihimajari?” ni, wahchea mehne piti bocare sãre. \v 18 Pa nʉmʉi Paulo sã mehne Santiagore ñʉno sʉre. Sã tópʉ sʉchʉ tói jipihtina Jesu yaina pʉhtoa jire. \v 19 Tói ti jichʉ ñʉno Paulo tinare to wamomaca ñahari baharo judio masa jierainare to buherire yahu pahñore Jesu yainare. Cohamacʉ to yoadohoa mehne to yoarire yahu pahñore. \v 20 To ã ni yahuchʉ tʉhoa, “Cohamacʉ noariro, tuariro jira”, ni ño payore tina sehe. à ni tuhsʉ tina Paulore õ sehe ni yahure: \p —Coyeiro, mipʉre payʉ judio masa Jesure wacũ tuaina jira. Tíre masina mʉhʉ. à jia tina õ sehe ni tʉhotura: “Cohamacʉ to dutiare, Moise cjiropʉ marine to cũrire marine yoa pahñono cahmana”, nia nina. \v 21 Õ sehe ni namona tina. “Pa sehepʉ jiinare judio masa jieraina watoi jiinare judio masare Cohamacʉ Moise cjirore to cũri cjirire cohã dutiha Paulo”, nimare õ macaina judio masa mʉhʉre. “Paulo judio masa pohnare mahari cahsarocãre yihso na dutierara”, nimare mʉhʉre tina. “Judio masa ti yoaa tiare Paulo duhu dutira”, ni ahri cʉ̃hʉre ni yahuwajara mʉhʉre. \v 22 à jia mʉ õre wihichʉ tʉhoa tina cahmachuahca mʉhʉre tuhtia taa. à jicʉ õ sehe yoaro cahmana mʉhʉre. \v 23 Mʉhʉre sã dutiro seheta yoaga. Mipʉre õre pititiaro mʉa Cohamacʉre wacũina “Õ sehe yoanahtja”, niina jira. \v 24 Tina mehne wahaga. à jia Cohamacʉ Moise cjirore to dutiriro seheta ti basi Cohamacʉ yare yoaa taa ti dutiare yʉhdʉrʉcaare cosaa nina. Mʉhʉ cʉ̃hʉ ãta yoaga. à yoacʉ ti ã yoahti wapare wapaga mʉhʉ sehe. Mʉ ã wapari baharo ti pjoarire wʉha duti masina tina. Mʉ ã yoachʉ ñʉa masa mʉhʉre ti nia mahñori jichʉ masiahca jipihtina. Cohamacʉ Moise cjirore to cũri dutiare yoariro mʉ jichʉ masiahca tina. \v 25 Wiho mejeta judio masa jieraina Jesu yaina sehere sã joari pũre waroca tuhsʉi. Õ sehe ni, joai sã. “‘Cohamacʉ jira’, ti nia masʉrine ño payo ti duhu payoa chʉare, dire, wamʉa ti ñaha wajãinare wahiquinare chʉena tjiga mʉsa. à jina numia mehne ñano yoaena tjiga. Numia cʉ̃hʉ mʉa mehne ñano yoaena tjiga”, ni yahu joahi sã joari pũpʉre —nire tina Paulore. \s1 Cohamacʉ wʉhʉpʉ judio masa Paulore ñahaha \p \v 26 Ti ã ni durucuri baharo pa dacho Paulo sehe pititiaro mʉa mehne ti basi Cohamacʉ yare yoaa taa ti dutiare yʉhdʉrʉcaare cosaa taa, Cohamacʉ wʉhʉpʉ sãa wahaha. Tí wʉhʉpʉ sãa sʉro, tinare yahuha Paulo: “Õpe dachori dʉhsara mʉsa cosahto”, ni yahuha tiro pititiarore. à jia ti cosa batoari dachoi tina cãina Cohamacʉre wahiquinare ti wahti dacho jire. \p \v 27 à yoa ti cosa pahñoboriro mahanocã dʉhsachʉ waro Cohamacʉ wʉhʉpʉ Paulo to jichʉ Asia yahpa macaina judio masa sehe ñʉha tirore. à ñʉa Paulore quiti dojomehne, tí wʉhʉpʉ jiina jipihtinare tiro mehne suachʉ yoaha tina. à suaa judio masa Paulore ñaha, \v 28 õ sehe ni sañurucuha: \p —Mʉsa sã coyea Israe masa sãre yoadohona taga. Ahriro jira marine dojomehneriro. Ahriro Cohamacʉ Moise cjirore to cũri dutiare ahri wʉhʉ cʉ̃hʉre “Wiho jia jira”, ni buhe sito tara jipihtinare. à yoa tiro Cohamacʉ wʉhʉpʉre judio masa jieraina cʉ̃hʉre na sãare. à yoaro ahri wʉhʉre ñaa marieni wʉhʉre tiro dojomehnere —ni sañurucuha judio masa Asia yahpa macaina tó macainare. \p \v 29 Tó pano Jerusalẽi Paulo Trófimo wama tiriro mehne to jichʉ judio masa ñʉa tiha. Trófimo sehe Efeso macariro judio masʉno jierariro jire. To ã jichʉ masia õ sehe ni tʉhotuha tina: “Paulo Trófimore Cohamacʉ wʉhʉre na sãano nica”, ni tʉhotumaha judio masa. \p \v 30 Masare ã ni yahu ti sañurucuri baharo tí maca macaina payʉ tuaro suaha. Payʉ mʉroca ta, Cohamacʉ wʉhʉi jirirore Paulore ñaha waja wijaa wahaha. à wijaa tuhsʉ, tí wʉhʉ sopacarire bihaha tina. \v 31 à yoaa tina tirore wajãa taa nimaha. Ti ã yoachʉ ñʉa paina sehe “Jipihtina Jerusalẽ macaina sua, sañurucua nire”, ni yahua wahaha surara pʉhtorore. \v 32 Ti ã nichʉ tʉhoro surara pʉhtoro sehe to surarare, ti dutiina cʉ̃hʉre cahmachuroca, tina mehne Paulore wajã duaina cahapʉ mʉroca wahcã, sʉha. Surara ti sʉchʉ ñʉa Paulore cjãmaina cjã duhunocaha. \v 33 à jiro surara pʉhtoro Paulo cahapʉ sʉ, tirore ñaha, pʉa da comaa dari mehne tirore dʉhte dutiha. Ti dʉhte tuhsʉchʉ ñʉ, surara pʉhtoro Paulore cjãmainare sinitu ñʉha: \p —¿Diro baro jijari ahriro? ¿Yaba buhiri tirore ã yoari mʉsa? —ni sinitu ñʉha tiro tinare. \p \v 34 To ã sinituchʉ tʉhoa masa sehe “Õ sehe yoare tiro” ni, paina cʉ̃hʉ soro ni sañurucu, yahuha surara pʉhtorore. à ni ti sañurucuchʉ surara pʉhtoro noano tʉhoeraha. à jiro tiro surara ya wʉhʉpʉ Paulore naa dutiha. \v 35 Tí wʉhʉpʉ sʉ, Paulo mʉjari escadai to mʉjano cahachʉ masa sehe tirore cjã duaa nimaha. Ti ã yoachʉ surara sehe tirore na wʉa, na mʉjaa wahaha. \v 36 Masa tinare payʉ nʉnʉ ti, sañu nʉnʉ tihaa: \p —Tirore wajãnocahga —ni sañurucuha tina Paulore. \s1 Paulo “Ne masare ñano yoaeraja yʉhʉ”, ni yahuha \p \v 37 à yoa Paulore tí wʉhʉpʉ ti peresu yoahto pano, Paulo sehe surara pʉhtorore õ sehe ni siniha: \p —Yʉhʉ mʉhʉ mehne sʉhʉdu duaja —ni siniha Paulo. \p —¿Mʉhʉ griego masa yare durucujari? \v 38 ¿Sohõ jiriro, Egipto macariro jierajari mʉhʉ? Tiro masare ti pʉhtoare cohã dutiro, cuatro mil pʉhtoare cohã duaina sehere masa marienopʉ naari jire. ¿Tiro jierajari mʉhʉ? —niha surara pʉhtoro Paulore. \p \v 39 To ã nichʉ tʉhoro Paulo õ sehe ni yʉhtiha: \p —Tiro jieraja yʉhʉ. Judio masʉno jija. Tarsoi Cilicia yahpai jiri macai masa bajuai yʉhʉ. Wiho jiri maca macariro jieraja yʉhʉ. Yʉhʉ ahrina masa mehne durucu duaja yʉhʉ —niha Paulo tirore. \p \v 40 To ã nichʉ tʉhoro surara pʉhtoro sehe tirore durucu dutiha masa mehne. à jiro Paulo mʉjari escadai ducuro to wamomacari mehne “Dihta mariahga”, niha masare. To ã yoachʉ ñʉa, dihta mariea pihtia wahaha. Ti dihta marieachʉ ñʉ, Paulo judio masa ya mehne yahuha tinare. \c 22 \p \v 1 —Yʉ coyea, yʉ yoarire yahuihtja mʉsare. Yʉ yahuchʉ tʉhoga mʉsa —niha Paulo. \p \v 2 To ã nichʉ Paulo judio masa ya mehne to durucuchʉ tʉhoa masa sehe dihta marieina tjuaha. à jiro Paulo tinare õ sehe ni yahuha: \p \v 3 —Yʉhʉ judio masʉnota jija. Tarso wama tiri macai, Cilicia yahpai jiri macai masa bajuai yʉhʉ. Wiho mejeta ahri maca Jerusalẽihta bʉcʉai yʉhʉ. Tuhsʉ, yʉhʉre Gamalie wama tiriro buhea tire. à jicʉ yʉhʉ mari ñʉchʉsʉma cjiri dutiare noano buhei. Mipʉre Cohamacʉre mʉsa yoaro seheta yʉhʉ cʉ̃hʉ ño payoa timai. \v 4 à jicʉ Jesu yainare ñano yoaa ticʉrʉ yʉhʉ. Cãina tinare wajãa ticʉrʉ yʉhʉ. Mʉare, numia cʉ̃hʉre ñaha, peresu yoaa tii yʉhʉ. \v 5 Sacerdotea bui pʉhtoro, judio masa bʉcʉna mehne yʉ tuahti pũri cjihtire Jesu yainare ñaha dutia pũrine yʉhʉre joabasare. Mari coyeare Damasco macainare tí pũrine ñoi tai nimai Jesu yainare ñahai tai. Tinare ñaha, na ta peresu yoai tai nimai. Jerusalẽpʉ tinare na ta duamai buhiri dahrei tai. Õ sehe yʉ nichʉ sacerdotea bui pʉhtoro, judio masa bʉcʉna cʉ̃hʉ noano masina —ni yahuha Paulo. \s1 Paulo Jesu yairo to waha dʉcarire yahuha \r (Hch 9.1-19; 26.12-18) \p \v 6 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha: \p —à yoa cohari pja jichʉ, Damascopʉ yʉ sʉi cahachʉ waro mʉanopʉ wacũenoca si siteroca boroa tire yʉhʉre. \v 7 To ã si siteroca borochʉta yʉhʉ yahpapʉ bora caha sʉai yʉhʉ. Yʉ bora caha sʉri baharo durucuro coa tare yʉhʉre. “Saulo, Saulo ¿dohseacʉ yʉhʉre ñano yoajari?” ni durucuro coa tare yʉhʉre. \v 8 “Pʉhtoro, ¿diro baro jijari mʉhʉ?” ni sinitui yʉhʉ. “Yʉhʉ Jesu Nazare macariro, mʉ ñano yoariro jija yʉhʉ”, ni yʉhtire yʉhʉre tiro. \v 9 Yʉ ã wahachʉ yʉhʉ mehne macaina buhriarore ñʉre. Wiho mejeta yʉhʉ mehne to durucuchʉ tʉhoerare tina. \v 10 “Pʉhtoro, ¿dohse yoaihcari yʉhʉ?” ni sinitui Jesure. “Wahcãrʉcaga. Damascopʉ wahaga. Tói mʉ wahachʉ, mʉhʉre jipihtia yʉ yoa dutihtire pairo yahurohca mʉhʉre”, nire tiro yʉhʉre. \v 11 Tuaro to minoa siterocachʉ, yʉ capari wapoa wahare yʉhʉre. à jia, yʉhʉ mehne macaina yʉ wamomacare ñaha, Damascopʉ tʉã wahcãre yʉhʉre. \p \v 12 ’Tói Anania wama tiriro, Cohamacʉre ño payoriro, marine Cohamacʉ dutiare yoa pahñoriro jire. Tó macaina judio masa jipihtina ti ño payoriro jire. \v 13 à jiro tiro yʉ cahai wihi tarʉca yʉhʉre yahure. “Coyeiro Saulo, ñʉga pari turi tjoa”, nire tiro. To ã niri baharo pari turi ñʉi yʉhʉ. à ñʉ dʉcacʉ tirore ñʉi yʉhʉ. \v 14 Yʉ ã ñʉchʉ tiro Anania yʉhʉre yahure: “Cohamacʉ to cahmaare noano masihtirore panopʉ bese tuhsʉyuhti mʉhʉre. à jiro ‘Yʉ macʉ noarirore ñʉ, tʉhorohca’, ni yahuyuhti mʉhʉre Cohamacʉ panopʉ. Tiro jira mari ñʉchʉsʉma mʉna ti ño payoriro. \v 15 à jicʉ mʉhʉ mʉ ñʉrire, mʉ tʉhorire yahuihca mʉhʉ jipihtinare. \v 16 à jina mipʉre yoari pja jiena tjijihna. Wahcãrʉcaga. à jicʉ bautisariro jiga. Jesure mʉ sinichʉ mʉ ñaare yoari buhirire cohãnohca”, nire yʉhʉre tiro —niha Paulo. \s1 Paulo judio masa jierainare to buherire yahuha \p \v 17 à ni tuhsʉ Paulo õ sehe ni yahu namoha: \p —à yoa tuhsʉ yʉhʉ Jerusalẽpʉ tjua ta, Cohamacʉ wʉhʉpʉ Cohamacʉre sinii sʉi. \v 18 Yʉ tói jichʉ Jesu yʉhʉre bajua tire. à bajuaro yʉhʉre yahure. “Jerusalẽ macaina yʉ yare mʉ yahuchʉ tʉho duaerara. à jicʉ cjero pa sehepʉ wahaga”, nire Jesu yʉhʉre. \v 19 To ã nichʉ tʉhocʉ yahui tirore: “Pʉhtoro, mʉ yainare judio masa buhea wʉhʉsei jiinare yʉ ñaha, cjãri cjirire masina Jerusalẽ macaina. \v 20 à jicʉ mʉhʉre yahurirore Estebã sehere ti wajãchʉ ñʉcʉ ‘Noano yoa wajãna’, nimai. Tirore ti wajãchʉ ti suhtire cjʉabasai yʉhʉ. Tí cʉ̃hʉre masina ahri maca macaina. à jia yʉ yahuchʉ tʉhoboca yʉhʉre”, ni yahui yʉhʉ Jesure. \v 21 Yʉ ã nichʉ tʉhoro Jesu yʉhʉre õ sehe ni yahure: “Yoaropʉ judio masa jierainare buhehtirore warocaihtja mʉhʉre. à jicʉ wahaga mʉhʉ”, nire yʉhʉre yʉ pʉhtoro —niha Paulo masare. \s1 Surara pʉhtoro Paulo mehne durucuha \p \v 22 To yahu mʉhtari dihtare noano tʉhomaha masa. Wiho mejeta judio masa jieraina cahai Jesu Paulore to warocahtire to yahuchʉ tʉhoa tina sañurucu dʉcaha tjoa: \p —Ahriro mipʉ pinihtare yariawahnojaro —ni sañurucuha tina. \p \v 23 à jia tina sañurucu namo, sua mehne ti suhtire wahba siterʉca, dihta mehne docaha. \v 24 Surara pʉhtoro surara ya wʉhʉpʉ Paulore na sãa dutiha to surarare. à jiro surara pʉhtoro “¿Dohse yoa Paulo mehne sua ã ñaca sañurucua nijari masa?” ni sinitu duamaha. Paulore tíre sinituro taro, yuta dari mehne tjana dutimaha tirore. \v 25 Wiho mejeta tirore ti dʉhteri baharo, tiro cahai jirirore surara pʉhtorore õ sehe ni yahuha Paulo: \p —Yʉhʉ Roma macariro jija. à jina “Ñano yoariro jira ahriro”, yʉhʉre ni yahusã masierara mʉsa. à yahusã masierana yuta dari mehne yʉhʉre tjana masierara mʉsa —niha Paulo tirore. \p \v 26 To ã nichʉ tʉhoro surara pʉhtoro, to bui pʉhtorore õ sehe ni yahuro wahaha: \p —Ahriro Roma macariro jira. à jicʉ noano yoaga tirore —ni yahuha tiro to pʉhtorore. \p \v 27 To ã niri baharo surara bui pʉhtoro sehe Paulore sinituro wahaha: \p —¿Potocãta mʉhʉ Roma macariro jijari? Yahuga yʉhʉre tíre —niha tiro. \p —Tiro tjija yʉhʉ —ni yʉhtiha Paulo. \p \v 28 To ã nichʉ tʉhoro surara bui pʉhtoro sehe tirore õ sehe ni yahuha: \p —Yʉhʉ Roma macariro ji duacʉ niñeru pjíro wapai —niha tiro. \p —Yʉhʉ Roma yahpa macari macapʉ masa bajuai. à jicʉ Roma macariro jija —niha Paulo. \p \v 29 To ã nichʉ tʉhoa tirore tjanaborina wahaa wahaha. \p à jiro Paulo Roma macariro to jiriro jichʉ masino, tirore comaa dari mehne ti dʉhteri cjirire wacũno, cui niha surara pʉhtoro sehe. \s1 Paulo judio masa pʉhtorore yahuha \p \v 30 à yoa surara pʉhtoro judio masa Paulore ti yahusãrire noano masi duaha. à masi duaro pa dachopʉ comaa darire tirore to pjã dutiri baharo, sacerdotea pʉhtoare, judio masa bʉcʉna mehne cahmachu dutiha surara pʉhtoro. To ã cahmachu dutiri baharo tiro tópʉ Paulore na wahcã, ti pano duhu dapoha tirore. \c 23 \p \v 1 à jiro Paulo judio masa bʉcʉnare ñʉ piti boca, õ sehe ni yahuha: \p —Coyea, Cohamacʉ to ñʉrocaroi jipihtia dachoripe noano yoarucuja yʉhʉ —niha Paulo. \p \v 2 To ã nichʉ tʉhoro jipihtina sacerdotea bui pʉhtoro jiriro Anania sehe Paulo dʉserore cjã dutiha. \v 3 To cahai ducuinare cjã dutiha. Tirore ti cjãri baharo Paulo Ananiare tuhtiha: \p —Masa ti ñʉrocaro dihtare noano yoariro jira mʉhʉ. Masa ti baharo bʉhʉsehei ñano yoa cohtariro jira mʉhʉ. “Cohamacʉ dutiare yʉhdʉrʉcai nina”, yʉhʉre nipaihta yʉhʉre cjã dutira mʉhʉ. à cjã duticʉ mʉhʉ sehe dutiare yʉhdʉrʉcai nica —niha Paulo tirore. \p \v 4 To ã nichʉ tʉhoa Paulo cahai ducuina õ sehe niha tirore: \p —Cohamacʉ to beseriro sacerdotea bui pʉhtorore ñano durucui tjiga mʉhʉ —niha tina Paulore. \p \v 5 Ti ã nichʉ tʉhoro Paulo õ sehe ni namoha tjoa: \p —Coyea, tiro to sacerdotea bui pʉhtoro to jiare masierahi yʉhʉ. à jii ã nimacanocati yʉhʉ. Cohamacʉ yare ti joari cjiri õ sehe ni yahura tirore: “Mʉ ya maca macaina pʉhtorore ñano ni, durucui tjiga”, ni joaa tiha —niha Paulo tinare pjãno. \p \v 6 à yoa tói pʉa curua macaina jiha. Cʉ̃ curua saduceo curua macaina jiha. Pa curua sehe fariseo curua macaina jiha. Pʉa curua ti jichʉ masino, Paulo judio masa bʉcʉnare tuaro sañurucu õ sehe ni yahuha: \p —Coyea, yʉhʉ fariseo curua macariro jija. Fariseo curua macariro macʉno tjija yʉhʉ cʉ̃hʉ. “Yariaina masa mʉjaahca”, yʉ ã niri buhiri yʉhʉre ñano yoa duara mʉsa —niha Paulo. \p \v 7 To ã nichʉ tʉhoa fariseo curua macaina, saduceo curua macaina ti basi cahma tuhtiha. à jia ti basi pʉa curua tju waha. \v 8 Saduceo curua macaina õ sehe niina jiha: “Yariaina masa mʉjasi. Espíritua, anjoa cʉ̃hʉ ne mariahna”, niina jiha. Wiho mejeta fariseo curua macaina sehe tina yoaro sehe nieraha. à jia Paulo “Yariaina masa mʉjaahca” to nichʉ tina ti basi cahma tuhtiha. \v 9 à cahma tuhtia, tuaro sañurucuha. à yoa fariseo curua mehne macaina judio masa buheina wahcãrʉca, tuhti, õ sehe ni yahuha: \p —Ahriro Paulo ñano yoaerare. à jiro espíritu o anjo, potocã tiro mehne durucuriro jiboca. [à jina ahrirore buhiri dahrena, Cohamacʉre ñʉ tuhtiina jiboca mari. à yoaina jiena tjiga mʉsa] —niha tina. \p \v 10 Ti ã niri baharo, tina jipihtina cahma tuhti, tuaro suaha. “Ti basi cahma sua sayo, tirore wajãboca”, ni cuisãaha surara pʉhtoro sehe. à jiro Paulore, masa watoi ducurirore na wio, to ya wʉhʉpʉ na ta dutiro warocaha to surarare. \p \v 11 Pa ñamihi pʉhtoro Jesu Paulo cahai ducuro, õ sehe ni yahuha tirore: \p —Wacũ tuaga. Mipʉre õre Jerusalẽi yʉ ya buheare yahure mʉhʉ. Tó seheta Romapʉ cʉ̃hʉre yahui wahaihca mʉhʉ —niha pʉhtoro Jesu Paulore. \s1 Judio masa Paulore wajã duamaha \p \v 12-13 Pa dacho bohrearoi judio masa cahmachu, ti basi õ sehe ni cahma durucuha: \p —Õ sehe yoajihna. Paulore wajãjihna. Cohamacʉre õ sehe ni yahu cũjihna. Ne mari sihnisi. Ne chʉsi, pʉ tirore mari wajãri baharopʉ. Tirore mari wajãerachʉ, mari sehere Cohamacʉ buhiri dahrejaro —niha tina ti basi. \p Tina cuarenta bui curero judio masa jiha. \v 14 Ti ã niri baharo tina sacerdotea pʉhtoare, bʉcʉna cʉ̃hʉre yahua wahaha: \p —Paulore sã wajãhto pano chʉare sã chʉeraja. “Tirore sã wajãerachʉ Cohamacʉ sã sehere buhiri dahrejaro”, nihi sã. \v 15 à jina mʉsa, bʉcʉna mehne õ sehe ni pjirocaga. “Paulore pari turi sinitu duaja”, niga surara bui pʉhtorore. Mʉsa ã niri baharo surara bui pʉhtorore na ta dutiga Paulore. Wiho mejeta Paulo to õre to wihiro cahachʉ waro tirore wajãnahca sã —niha tina sacerdotea pʉhtoare. \p \v 16 Wiho mejeta Paulo pjacamacʉno ti ã ni durucuchʉ tʉhoha. Ti ã nichʉ tʉhoro waha, surara ya wʉhʉpʉ Paulore yahuro sãaha. \v 17 To ã yahuri baharo Paulo sehe cʉ̃iro surarare pjiroca, õ sehe ni yahuha tirore: \p —Ahriro wahmʉnore pʉhtoro cahapʉ naahga. Ahriro mʉ pʉhtorore yahu duaro nina —niha Paulo. \p \v 18 To ã nichʉ tʉhoro surara sehe Paulo pjacamacʉnore to pʉhtoro cahapʉ na sʉ, õ sehe ni yahuha: \p —Peresupʉ jiriro Paulo sehe yʉhʉre pjiroca, ahriro wahmʉnore mʉ cahapʉ naa dutihre. Ahriro mʉhʉre yahuro taro nihre —niha surara to pʉhtorore. \p \v 19 To ã nichʉ tʉhoro pʉhtoro sehe wahmʉno to wamomacare ñaha tʉã wahcã, masa marienopʉ tirore sinitu ñʉha: \p —¿Dohse nii tai niri mʉhʉ yʉhʉre? —niha tiro Paulo pjacamacʉnore. \p \v 20 To ã sinituchʉ tʉhoro õ sehe ni yahuha: \p —Judio masa cʉ̃no potori, “Õ sehe yoajihna” ni, ñamichacapʉ judio masa bʉcʉna cahapʉ mʉhʉre Paulore naa dutiahca. “Bʉcʉna Paulore pari turi sinitu duara”, ni mahñoahca. \v 21 Wiho mejeta cuarenta bui curero mʉa tirore wajã duaina bʉcʉa caha duara. Tina tirore ti wajãhto pano chʉare chʉsi. à yoa sihnisi. “Tirore mari wajãerachʉ, Cohamacʉ mari sehere buhiri dahrejaro”, nire tina ti basi. à jia mipʉ mʉhʉre Paulore na ta dutia tina sehe duhti cohta tuhsʉhre, Paulore wajãa taa. à jicʉ ti yahua wihichʉ tinare yʉhtii tjiga mʉhʉ —ni yahuha wahmʉno surara pʉhtorore. \p \v 22 To ã nichʉ tʉhoro surara pʉhtoro õ sehe niha: \p —Yʉhʉre mʉ yahurire painare yahui tjiga —ni yahuha wahmʉnore. \p à ni tuhsʉ wahmʉnore “Wahaga”, niha tiro. \s1 Paulore pʉhtoro Feli wama tiriro cahapʉ warocaha \p \v 23 à ni tuhsʉ, surara pʉhtoro pʉaro to surarare pji wahcã, tinare õ sehe ni dutiha: \p —Dos cientos surarare, setenta cawaloa bui pisainare, dos cientos doca yucʉ cjʉaina mehne ti yare cahno dutina wahaga. Micha ñami nueve jichʉ Cesareapʉ wahanahca mʉsa. \v 24 Paulore cawaloare to pisahtinare cahnobasaga. Cesareapʉ pʉhtoro Feli cahapʉ, noano ñʉ nʉnʉ soga tirore —niha surara pʉhtoro. \p \v 25 à ni tuhsʉ papera joaro, õ sehe ni joaha tiro: \p \v 26 “Yʉhʉ Claudio Lisia mʉhʉre tuariro pʉhtoro Felire noa dutija. \v 27 Judio masa ahriro Paulore ñaha, wajãmare. à jicʉ tiro Roma macariro to jichʉ masicʉ, yʉ surara mehne tirore yoadohoi sʉhi. \v 28 à jicʉ tirore ti yahusãrire masi duacʉ judio masa bʉcʉna cahai nahi tirore. \v 29 à jicʉ tiro judio masa ya dutia dihtare to yʉhdʉrʉcachʉ mari ya dutiare to yʉhdʉrʉcaerachʉ ñʉcʉ, tirore peresupʉ cũ duaerahi. Yaba buhiri yariaro mariahna tirore. \v 30 à jiro judio masa tirore wajã dua, ti bʉcʉa cahachʉ tʉhoro pairo yahure yʉhʉre. To ã yahuri baharo Paulore mipʉre mʉ cahapʉ warocai nija. à jicʉ tirore yahusãrinare to ñaa yoarire mʉhʉre yahu duti tuhsʉhi yʉhʉ”, ni joaha surara pʉhtoro. \p \v 31 à yoa surara ti pʉhtoro to dutiriro seheta yoaha. Tí ñamine Antipatri wama tiri macapʉ Paulore na sʉha. \v 32 Pa dachoi paina surara cawaloa bui pisaeraina tí macai tjua taha ti ya macapʉ. Paina surara cawaloa bui pisaina dihta tirore na yʉhdʉ wahcãha. \v 33 Pʉ Cesareapʉ na sʉha Paulore. à jia surara pʉhtoro to warocari pũre pʉhtoro Felire waha. à jia Paulore na sʉha pʉhtoro cahapʉ. \v 34 Ti ã wari baharo pʉhtoro tí pũre to ñʉri baharo tiro painare sinitu ñʉha: \p —¿Di yahpa macariro jijari ahriro Paulo? —ni sinitu ñʉha tiro. \p —Cilicia yahpa macariro jira —ni yahuha tirore. \p \v 35 Tinare sinitu tuhsʉ, Feli Paulore õ sehe ni yahuha: \p —Mʉhʉre yahusãrina õre ti wihichʉ mʉ yahuchʉ tʉhoihtja —niha Feli Paulore. \p To ã niri baharo Herode ya wʉhʉpʉ tirore cũha. à jiro to mʉare tirore cohta dutiha pʉhtoro. \c 24 \s1 Paulo “Ñano yoaerahi yʉhʉ”, ni yahuha Felire \p \v 1 Cinco dachori baharo, Anania sacerdotea bui pʉhtoro, paina judio masa bʉcʉna, dutiare mihniriro Tértulo wama tiriro mehne Cesareapʉ sʉha. à jia tina Paulore yahusã dua, pʉhtoro Feli cahapʉ sʉha. \v 2 à jiro Paulore tópʉre ti na sʉri baharo Tértulo tirore yahusã dʉcaha. à yahusã dʉcaro õ sehe ni yahusãha Felire: \p —Mʉhʉ noano masiriro, sã pʉhtoro mʉ noano dutichʉ sã ahri yahpa macaina noano jinocaja sã cahmacheno marieno. Mʉ dutia mehne noaa sehere cohtotaro nina ahri yahpa. \v 3 à jina sã noano jinocahna wahcheja. à jina mʉhʉ mehne noano wahcheja. \v 4 Mipʉre mahanocã mʉhʉre cariboihtja yʉhʉ. Mahanocã mʉhʉ mehne sʉhʉdu duaja. Sãre tʉhorocasinia mʉhʉ. \v 5 Ahriro sãre caribobiara. Jipihtia yahpari macainare judio masare ti sua sañurucuchʉ yoara ahriro. à jiro masa ti basi cahma tuhtichʉ yoara ahriro. à jiro nazareno wama tiri curua pʉhtoro jira. \v 6 à jina Cohamacʉ wʉhʉre ñano to yoa duachʉ ñʉna sã ñahahi ahrirore. [Sã ñahari baharo sã ya dutiare to yʉhdʉrʉcariro jichʉ tirore buhiri dahre duamahi sã. \v 7 Wiho mejeta surara pʉhtoro Lisia wama tiriro tirore sãre tuaro mehne manocahre. \v 8 Baharo tirore yahusãrinare mʉ cahapʉ waha dutihre Lisia. To ã nichʉ tʉhona tahi sã.] Mʉhʉ pinihta ahrirore sinitucʉ, jipihtiare to ya buhirire masicʉhca mʉhʉ —niha Tértulo Felire. \p \v 9 To ã niri baharo paina judio masa “Tértulo to niriro seheta potocã tjira”, niha tina cʉ̃hʉ. \v 10 Ti ã ni yahusãri baharo pʉhtoro Feli Paulore yahu dutiha. Õ sehe ni yahuha Paulo: \p —Payʉ cʉhmari ahri yahpa macainare mʉ dutirire masija yʉhʉ. à jicʉ yʉ yoarire mʉhʉre yahucʉ wahcheja. \v 11 Doce dachorita wahara Jerusalẽpʉ Cohamacʉre yʉ ño payori baharo. Mʉhʉ ahri potocã ti jichʉ masi duacʉ painare sinitu ñʉga. \v 12 Judio masa yʉhʉre Cohamacʉ wʉhʉpʉre boca ti ñahachʉ masare ñano ni sañurucui nierahi. à yoa masare sua sañurucuchʉ yoai nierahi. à yoacʉ judio masa buhea wʉhʉsere, ti ya maca cʉ̃hʉre ne ti nino sehe ñano yoaerahi. \v 13 à jia yʉhʉre yahusãrina sehe ti yahusãri cjirire “Õ sehe yoare ahriro”, ni yahu masierara mʉhʉre. \v 14 Mipʉ yʉ yoarire yahuihtja mʉhʉre. Dóihta sã ñʉchʉsʉma ti ño payorirore Cohamacʉre ño payoja yʉhʉ cʉ̃hʉ. à jicʉ to yare yoaja Jesu ya noaa buhea ti nino seheta. Ahrina “Jesu ya mahñopea jira”, ni durucura ahrina judio masa. Wiho mejeta Cohamacʉ dutia, Moise cjiropʉre to cũri cjirire tí cʉ̃hʉre ño payoja yʉhʉ. Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti joari cʉ̃hʉre ño payoja yʉhʉ. \v 15 Ahrina paina judio masa ti tʉhoturo seheta Cohamacʉ jipihtina masare yariainare noaina, ñaina mehne ti masa mʉjachʉ yoarohca. Yʉhʉ cʉ̃hʉ ãta ni tʉhotuja. \v 16 à jicʉ buhiri mariaja yʉhʉ. Cohamacʉ yʉhʉre tíre masina. à yoa masa cʉ̃hʉ tíre masina. à jii potocãta yahuja yʉhʉ mʉhʉre. à jicʉ noano tʉhotunocaja. \p \v 17-18 ’Paye cʉhmarine pa sehepʉ tiniriro jicʉ Jerusalẽne tju wihi, yʉ coyeare judio masa pjacʉoinare niñerure wai tai nihi. Tju wihi Cohamacʉre ño payoi tai to ya wʉhʉpʉ sʉmahi. à jicʉ Cohamacʉ to cosa dutiriro seheta yʉ basi yʉ yʉhdʉrʉcarire yʉ cosari baharo wahiquirore wa duamahi tirore ño payoi tai. Tópʉ yʉ jichʉ ahrina judio masa yʉhʉre bocahre. Ti bocachʉ paina yʉhʉ mehne mariahre. Sua, sañurucuina mariahre. \v 19 Wiho mejeta paina judio masa Asia yahpa macaina tói jihre. Tina yʉ ñano yoachʉ ñʉrina jia yahusãa tajaro. \v 20 Ahrina õpʉ jiina sehe judio masa bʉcʉna mehne yʉ jichʉ ñʉina yʉ ñano yoarire masia, tina cʉ̃hʉ yahusãjaro. \v 21 Cʉ̃nocã pinihtare yʉhʉre tina yahusã masina: Pano tina mehne jicʉ õ sehe ni tuaro sañurucuhi yʉhʉ: “ ‘Yariaina masa mʉjaahca’, yʉ niri buhiri, buhiri dahrera mʉsa”, nihi tinare —ni yahuha Paulo Felire. \p \v 22 To ã ni yahuri baharo Feli õ sehe ni yahuha Paulore: \p —Mipʉ tó puro tjira. Surara pʉhtoro Lisia to wihiri baharo mʉhʉre yʉ yoahtore masiihca yʉhʉ —niha Feli Paulore. \p Feli sehe Jesu yaina ti yoarire noano masi pahñoriro jiha. \p \v 23 à ni tuhsʉ, Paulore cohtariro surarare Feli noano ñʉ nʉnʉ dutiha “Peresupʉ jiriro duhtiri”, nino. Wiho mejeta mahanocã ware to tinihtore. Paulo mehne macainare tirore peresupʉ jirirore yoadoho dutiro ã dutiha Feli. \p \v 24 Mahaa dachoricã baharo Feli to namono Drusila wama tiricoro mehne ta, Paulore pjiha. Feli namono sehe judio masono jiha. Paulore ti pjiri baharo, Jesucristore to wacũ tuaare Paulo sehe yahuha tinare. \v 25 à yahuro quihõno yoaare, ñaare yoa duaparota yoaeraare, pihtiri dacho jichʉ Cohamacʉ masare to buhiri dahrehtore yahuha Paulo. To ã ni yahuchʉ tʉhoro Feli cuiro, Paulore õ sehe ni yahuha: \p —Mipʉre waharisa. Baharo yʉhʉre dahraa mariachʉ mʉhʉre pjiihtja tjoa —niha Paulore. \p \v 26 à nino Paulo to niñeru wachʉ cahmamaha Feli. à jiro tiro niñerure cahmano, payʉ tahari Paulore pji, tiro mehne durucua timaha Feli. \v 27 Pʉa cʉhma baharo Porcio Festo wama tiriro pʉhtoro Felire cohtotariro jiha. Wiho mejeta Feli sehe judio masare tiro mehne wahchechʉ yoa duaha. à jiro pʉhtoro Feli to pʉhtoro wijaahto pano, tiro Paulore peresui ji dutisiniha. \c 25 \s1 Paulo Festore to yoarire yahuha \p \v 1 à yoa Festo tí yahpapʉ tia dacho to jiri baharo, Cesareapʉ jiriro waha, Jerusalẽpʉ sʉha. \v 2 Tói to jichʉ sacerdotea pʉhtoa, judio masa pʉhtoa mehne Paulore ti yahusãrire yahuha Festore. \v 3 Paulo to mahapʉ wahachʉ tirore bʉcʉa caha, wajã duaa nimaha tina. à jia tina Festore tuaro sinimaha: \p —Paulore Jerusalẽpʉ warocaga —ni sinimaha tina Festore. \p \v 4 Ti ã nichʉ tʉhoro, Festo õ sehe ni yahuha tinare: \p —Mipʉre Paulo Cesareapʉ peresu jira. Yʉhʉ tópʉ wahai tai nija. \v 5 Paulo to ñano yoariro jichʉ, mʉsa pʉhtoa Cesareapʉ yʉhʉ mehne waha, tirore yahusãga —niha Festo. \p \v 6 à jiro Festo ocho o diez dachori tina mehne to jiri baharo Cesareapʉ tjuaa wahaha. Pa dachoi tiro buhiri tiare cahnori wʉhʉi dujiro, Paulore na ta dutiha. \v 7 à jia Paulo Festo cahapʉ to wihichʉ, judio masa Jerusalẽpʉ tarina sehe Paulo cahai ducu, tirore tuaro mehne yahusã dʉcaha. à yahusãpahta “Ahriro to ñano yoachʉ ñʉhi”, ni yahu masieraha. \v 8 Ti ã ni yahusãri baharo Paulo to yoarire yahuha: \p —Judio masa ti dutiare, Cohamacʉ wʉhʉ macaa dutiare, Roma pʉhtoro to dutiare yʉhdʉrʉcaerahi —niha Paulo. \p \v 9 Festo sehe judio masare wahchechʉ yoa duaro, Paulore õ sehe ni sinituha: \p —¿Jerusalẽpʉ waha duajari mʉhʉ? Mʉ yoarire yʉhʉre tópʉ yahuihca mʉhʉ —niha Festo Paulore. \p \v 10 To ã nichʉ tʉhoro Paulo õ sehe ni yahuha: \p —Jipihtina bui pʉhtoro César to ya wʉhʉi buhiri tiare cahnori wʉhʉi jija mipʉre. Ahri wʉhʉ baroi yʉ yoarire tʉhoga. Judio masare yʉ ñano yoaerarire noano masina mʉhʉ. \v 11 Dutiare yʉhdʉrʉcariro yʉ jichʉ, yʉhʉre wajãchʉ noaboa. Wiho mejeta ahrina ti yahusãri sehe mahñoa ti jichʉ yʉhʉre yahusãrinare yʉhʉre wiho waro wia masierara mʉhʉ. Yʉ yoarire jipihtina bui pʉhtorore Césare yahu duaja. Tiro sehe yʉ buhiri tiare to cahnochʉ cahmaja —niha Paulo. \p \v 12 To ã nichʉ tʉhoro Festo sehe noano masi yahuinare sinitu tuhsʉ, õ sehe ni yahuha Paulore: \p —Mʉhʉ jipihtina bui pʉhtorore mʉ yoarire mʉ yahu duachʉ, tiro cahapʉ warocanahtja sã mʉhʉre —niha Festo Paulore. \s1 Paulo pʉhtoro Agripare to yoarire yahuha \p \v 13 Baharopʉ pʉhtoro Agripa, Berenice wama tiricoro mehne Cesareapʉ Festore ñʉa sʉha. \p —¿Ne, wihimari mʉhʉ cʉ̃hʉ? —niha tina Festore piti bocasinia. \p \v 14 Tói payʉ dachori ti jiri baharo Festo õ sehe ni yahuha Agripare Paulore: \p —Õre Feli to peresu yoariro jira. \v 15 à jia Jerusalẽpʉ yʉ wahachʉ judio masa ti sacerdotea pʉhtoa, ti bʉcʉna mehne ahrirore yahusãhre. “To ya buhirire wajãga tirore”, ni sinihre tina yʉhʉre. \v 16 Ti ã nichʉ tʉhocʉ yʉhʉ tinare õ sehe ni yahuhi: “Roma macaina sehe peresu ti yoainare masare waerara. à jicʉ tirore waeraja mʉsare. Sã ñaharirore tirore yahusãrinare to ñʉhto pano tirore buhiri dahre masieraja sã. To basi to yoarire to yahuerasinichʉ tirore buhiri dahre masieraja sã”, nihi tinare. \v 17 à jicʉ tina õre ti wihichʉ ñʉcʉ yoari pja yoaerahi yʉhʉ. Wiho mejeta pa dachoi buhiri tiare cahnori wʉhʉi dujicʉ, ti yahusãrirore pjirocahi. \v 18 à jia tí wʉhʉi to wihichʉ ñʉa tirore ñʉ tuhtiina wahcãrʉcare. Ti ã wahcãrʉcachʉ ñʉcʉ “Ñabiaro ni yahusãhca”, ni tʉhotumahi yʉhʉ tinare. Tirore yahusã duapahta yahusã masierare tina. \v 19 Wiho mejeta ahrirore Cohamacʉ yare to yahuri buhiri judio masa tirore tuhtihre. Jesu wama tiriro yariariro cjiro to masa mʉjarire to yahuri buhiri yahusãhre ahrirore. Ahri dihtare yahusãhre. \v 20 Ahrire masieracʉ tirore noano sinitu ñʉhi. “¿Jerusalẽpʉ waha duajari yʉhʉ mehne? Tópʉ yahuga mʉ yoarire yʉhʉre”, nimahi tirore. \v 21 Wiho mejeta tiro waha duaerare. “Yʉ yoarire jipihtina bui pʉhtorore Césare yahu duaja”, nire tiro yʉhʉre. To ã niri baharo õihta tirore cohta dutihi jipihtina bui pʉhtoro cahai tirore yʉ warocahto pano —niha Festo Agripare. \p \v 22 —Yʉ basi tʉho duaja tirore —niha Agripa Festore. \p —Ñamichacapʉ tirore tʉhoga mʉhʉ —ni yʉhtiha Festo. \p \v 23 Pa dachoi Agripa, Berenice mehne ti buhiri tiare cahnori wʉhʉpʉ sʉ, “Pʉhtoa jija sã”, nia cua pisaro yoa ñoha tina, surara pʉhtoa, tí maca macaina pʉhtoa mehne. Tó sehe yoa sãa tiha tí wʉhʉpʉ sãa. Ti sãa sʉri baharo Paulore pjirocaha Festo. \v 24 à jiro Festo õ sehe ni yahuha: \p —Pʉhtoro Agripa, mʉsa jipihtina ahri wʉhʉre cahmachuina tʉhoga. Õre ahriro payʉ judio masa ti yahusãriro jira. Jerusalẽpʉ, Cesareapʉ cʉ̃hʉre tina tirore yahusãhre. “Tirore wajãga”, ã nirucua nina tina. \v 25 Ti ã nipachʉta õ sehe tʉhotuja yʉhʉ. Ahriro ne ñano yoariro jierara. ¿Yaba buhiri wajãbocari mari tirore? à jicʉ jipihtina bui pʉhtorore César Augustore ahriro to yoarire to yahu duachʉ jipihtina bui pʉhtoro cahapʉ warocaihtja tirore. \v 26-27 à jicʉ ahriro to yoarire noano masierasinija yʉhʉ. à masierasinicʉ mari pʉhtorore yahu joa masieraja. à jicʉ mʉsare to yahuchʉ tʉho dutii nija mipʉre. Pʉhtoro Agripa mipʉ pinihtare ahriro jira mʉ sinitu ñʉhtiro. Mʉ sinitu ñʉ tuhsʉchʉ mari masiri baharo ahrirore ti yahusãrire noano yahu joaihtja. Ahriro to ñano yoarire yʉ masierapachʉta mari pʉhtoro cahapʉ tirore yʉ warocachʉ noaerara. à jicʉ mipʉre ti yahusãrire noano masi duai nija —niha Festo tinare. \c 26 \s1 Paulo Agripare to yoarire yahuha \p \v 1 To ã niri baharo Agripa Paulore õ sehe ni yahuha: \p —Mʉ basita yahuga —niha tiro Paulore. \p To ã niri baharo Paulo sehe, “Dihta mariahga”, nino to wamomacarine wahcãrʉca, to yoarire yahuha: \p \v 2 —Pʉhtoro Agripa, yʉhʉre judio masa ti yahusãrire, yʉ yoarire mʉhʉre yahucʉ, mipʉre noano yajeripohna tija. \v 3 Mʉhʉ judio masa sã yoaa tiare, sã buhea cʉ̃hʉre mʉ noano masichʉ pinine wahcheja yʉhʉ. à jicʉ mʉhʉ yʉhʉre noano tʉhoga —ni dʉcaha Paulo. \s1 Paulo Jesu yairo to jihto pano to jia tirire yahuha \p \v 4 à ni tuhsʉro õ sehe ni namoha tiro: \p —Wahmʉno yʉ jia tia cjirire jipihtina judio masa masina. Jipihtia dachoripe yʉ masa bajuari baharo yʉ ya dihtapʉre, Jerusalẽpʉ cʉ̃hʉre yʉ jiri cjirire masina tina. \v 5 Fariseo curua macaina paina yʉhdoro sã dutiare yʉhdʉrʉca dutieraina jira. Wahmanopʉre fariseo curua macariro jimai. à jicʉ fariseo curua macaina ti dutiare, ti yoaa barore yoa pahñoriro yʉ jichʉ tina masina. Tina mʉhʉre yahu duaa, tíre yahu masina tina. \v 6 Ahri buhirita yʉhʉre yahusã mʉjana. Sã ñʉchʉsʉma cjirire “Yariainare masoihtja”, Cohamacʉ to ni cũrire “Potocã tjira”, yʉ niri buhiri ahrina yʉhʉre yahusã mʉjana. \v 7 Yʉ coyea judio masa jipihtina doce curuari macaina Cohamacʉ masare to masohtore wahche cohtarucura. à yoa Cohamacʉre ño payorucura. à cohtarucuina jia sã yoaro seheta yoara tina. Pʉhtoro Agripa, ã cʉ̃no potori yoaina sã jipachʉta tina sehe to masohtore yʉ cohtari buhiri yʉhʉre yahusã mʉjana judio masa. \v 8 ¿Dohse yoana Cohamacʉ to masorire sã yahuchʉ tʉho duaerajari mʉsa judio masa? —ni yahuha Paulo. \s1 Paulo Jesu yainare to ñano yoari cjirire yahuha \p \v 9 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha: \p —Jesure Nazare macarirore ñʉerasinicʉ, ñaa dihtare yoa duamai to yainare. \v 10 à jicʉ Jerusalẽpʉ ã yoaa timai yʉhʉ. Sacerdotea pʉhtoa yʉhʉre ti dutiri baharo payʉ Jesu yainare peresu yoaa tii. à jicʉ pʉhtoa tinare ti wajã dutichʉ, wajã dutii yʉhʉ cʉ̃hʉ. \v 11 Payʉ tahari jipihtia judio masa buhea wʉhʉsei Jesu yainare ñano yoa dutia tii. à yoacʉ Jesu yaina Jesure ti cohãchʉ yoa duai nimai. Tina mehne tuaro suai yʉhʉ. à jicʉ paina masa ya macaripʉ cʉ̃hʉre tinare ñano yoai sʉa tihi yʉhʉ —ni yahuha Paulo. \s1 Paulo Jesu yairo to waharire yahuha \p \v 12 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha: \p —Damascopʉ Jesu yainare ñano yoa duacʉ sʉmai. Tinare ñano yʉ yoa duachʉ ñʉa sacerdotea pʉhtoa yʉhʉre waha dutire. \v 13 Õ sehe jire pʉhtoro Agripa: Cohari pja jichʉ waroi mahai yʉ wahachʉ mʉano macaa si sitea, sʉ̃ dacho macariro yʉhdoro, yʉhʉre yʉhʉ mehne wahaina cʉ̃hʉre si sitere. \v 14 Sã jipihtina yahpapʉ bora caha sʉ, judio masa ya mehne yʉhʉre to durucuchʉ tʉhoi. “Saulo, Saulo, ¿dohseacʉ mʉhʉ yʉhʉre ñano yoajari? Mʉhʉ yʉhʉ mehne suacʉ yʉhʉre yʉhtieracʉ, mʉ basi ñano yʉhdʉra”, nire yʉhʉre. \v 15 “Pʉhtoro, ¿diro baro jijari mʉhʉ?” ni sinitui. “Yʉhʉ Jesu, mʉ ñano yoariro jija. \v 16 Wahcãrʉcaga mʉhʉ. Mʉhʉre yʉ cahamacʉno cjihto yoai tai mipʉ bajuaja yʉhʉ. Michare yʉhʉre mʉ ñʉrire, baharo mʉhʉre yʉ ñohti cʉ̃hʉre painare yahuihca mʉhʉ. \v 17 Judio masare judio masa jieraina cʉ̃hʉre mʉhʉre buhe duticʉ, warocaihtja. Ti cahai mʉ jichʉ, mʉhʉre ti ñʉ tuhtichʉ mʉhʉre yoadohoihtja. \v 18 Yʉ yare tinare masichʉ yoaga mʉhʉ. à jicʉ nahitianopʉ tiniina yoaro sehe jiinare ti ñaare duhuchʉ yoaga. Buhriaropʉ tiniina yoaro sehe noaa sehere cohtotachʉ yoaga tinare. Watĩnore cahmaerachʉ yoaga mʉhʉ. à yoacʉ Cohamacʉ ya sehere yʉhtichʉ yoaga mʉhʉ tinare. Mʉ ã yoachʉ tina yʉhʉre wacũ tuaahca. Ti ã wacũ tuachʉ ñʉcʉ ti ñaa yoari buhirire boihca. à jia tina Cohamacʉ to beserina mehne macaina jiahca. To wahtire cjʉahtina jiahca tina”, nire Jesu yʉhʉre —ni yahuha Paulo. \s1 Paulo to yoarire to dahraare yahuha \p \v 19 à ni tuhsʉ õ sehe ni yahu namoha: \p —Pʉhtoro Agripa, mʉano macaa yʉ tʉhoare yʉhdʉrʉcaerahi. \v 20 Damascoi buhe mʉhtai. Baharo Jerusalẽi buhei tjoa. Baharo Judea yahpai, judio masa jieraina cahapʉ cʉ̃hʉre masare “Ñaano yoaeraja sã”, ni ti tʉhotumari cjirire tʉhotu cohtota duti, Cohamacʉ yare cahma dutii. “Noaare mʉsa yoachʉ ñʉa ‘Noaina jija sã’ ni, mʉsa tʉhotumari cjirire mʉsa tʉhotu cohtotarire paina masiahca” nicʉ, tinare noaare yoa duticʉ buhei. \v 21 Cohamacʉ ya wʉhʉi yʉ jichʉ yʉ ã ni yahuri buhiri judio masa yʉhʉre ñaha, wajã duamare. \v 22 Wiho mejeta dachoripe Cohamacʉ to yoadohoro mehne ã buherucuja. à jicʉ mipʉre mʉsa jipihtina pʉhtoare wiho jiina cʉ̃hʉre to yare yahui nija. Panopʉ macaina Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri, Moise cjiro mehne ti yahu mʉhtariro seheta yahuja yʉhʉ cʉ̃hʉ. Õ sehe ni yahu mʉhtaa tiha tina: \v 23 “Cristo Cohamacʉ warocariro sehe ñano yʉhdʉrohca. à jiro yariaro masa mʉja mʉhtariro waharohca tiro. à jiro masare to yʉhdohtore judio masare, judio masa jieraina cʉ̃hʉre masichʉ yoarohca”, ni yahu mʉhta joaa tiha panopʉ macaina cjiri. Yʉhʉ cʉ̃hʉ ti yoaro seheta yahuja —ni yahuha Paulo Agripare. \s1 Paulo Agripare Jesu yairo cjihto yoa duamaha \p \v 24 To ã ni yahuri baharo Festo tirore tuaro sañurucu õ sehe ni durucuha: \p —Paulo, mʉhʉ tʉho masierariro jira. Mʉhʉ payʉ buhecʉ tʉho masierariro wahara —ni sañurucuha tiro Paulore. \p \v 25 To ã nichʉ tʉhoro Paulo õ sehe ni yʉhtiha Festore: \p —Pʉhtoro tʉho masierariro jieraja yʉhʉ. Yʉ yahua potocã tjira. à jicʉ yʉhʉ ahrire cua pisaro mehne nija. \v 26 Pʉhtoro Agripa sehe, ahri yʉ yahurire noano masina. à jicʉ yʉhʉ tirore cuiro marieno yahuja. Ahri yahuare jipihtina masa masina. à jicʉ jipihtia ahrire yʉ nirire pʉhtoro Agripa to masichʉ masija yʉhʉ —niha Paulo Festore. \p à ni tuhsʉ õ sehe niha Agripare: \p \v 27 —Pʉhtoro Agripa, Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti yahuri cjirire tʉhora mʉhʉ. Ti yahuare mʉ tʉhochʉ masija yʉhʉ —niha Paulo Agripare. \p \v 28 —¿Ahrire yʉhʉre yahucʉ mahanocã mʉ yahua mehne Jesu yairo yʉ wahachʉ yoa duai nijari mʉhʉ? —niha Agripa Paulore. \p To ã nichʉ Paulo õ sehe ni yʉhtiha: \p \v 29 —Mahanocã durucucʉ o yoari pja durucucʉ mʉsa, jipihtinare “Yʉ jiro seheta Jesu yaina jijaro”, ni sini payoja Cohamacʉre. Wiho mejeta yʉ yoaro sehe peresupʉ mʉsa jichʉ cahmaeraja yʉhʉ —niha Paulo Agripare. \p \v 30-31 To ã niri baharo Agripa, Festo, Berenice jipihtina paina mehne wahcãrʉca, wijaa, ti basi õ sehe ni durucuha: \p —Ahriro to yoari buhiri ne peresu yoa masieraja mari. ¿Ã jina mari yaba buhiri tirore wajãbocari? —ni durucuha tina ti basi. \p \v 32 —Ahriro “Jipihtina bui pʉhtorore Césare yʉ yoarire yahu duaja”, to nierachʉ mari wioboa tirore peresupʉ jirirore —niha Agripa Festore. \c 27 \s1 Paulo tirore ti yahusãrire Romapʉ yahuro wahaha \p \v 1 Paulore Italiapʉ dohoria mehne warocaa taa, tirore paina mehne ti peresu yoarina mehne Julio wama tirirore cũre tina. Julio cien surara pʉhtoro jiro, to ya curua “César yaina surara”, wama tire. \v 2 à jina Adramitio wama tiro macaria dohoriai samui sã. Tia Asiapʉ wahahtia jire. Samu tuhsʉ, tia mehne wahai. Aristarco Tesalónica wama tiri maca macariro sã mehne wahare. Tesalónica Macedonia yahpai jira. \v 3 Pa dachoi sã Sidõpʉ sʉi. Tópʉ sʉro Julio Paulore noano yoare. à yoaro Paulore tó mehne macaina cahapʉ ñʉno waha dutire. à jiro Paulo mehne macaina tirore to cahmaare ti wachʉ “Noanohca”, nire Julio. \v 4 Dohoria mehne sã pahãchʉ tuaro wihnono sãre pa sehepʉ wãroca pjohõre. à jina Chipre wama tiri nʉco dʉcataroi poto bʉhʉsehei wahai sã. \v 5 Pʉ Ciliciare yʉhdʉa, Panfilia cʉ̃hʉre yʉhdʉa, Mira wama tiri macapʉ Licia yahpai jiri macapʉ wahã sʉi. \p \v 6 Tópʉ sʉna, Alejandríapʉ tariare, Italiapʉ wahahtiare dohoriare bocai. à jiro sãre tiapʉ surara pʉhtoro naare. \v 7 Payʉ dachori pjiro dero waha, “Nu wapʉoca” ni, waha, Gnido wama tiri maca potoi sʉi sã. Tópʉ sʉ yʉhdʉa, wihnono tuaro wã, sã waha duariroi sãre wãrocaerare. à jina sã cõ bʉhʉsehepʉ majare paa wahai. à jina Creta wama tiri nʉco to dʉcatari pahrẽ sehe sã pahãa waha, Salmo wama tiri ñoacare yʉhdʉai sã. \v 8 Tópʉ yʉhdʉ, tí nʉco dʉhtʉ cahai waha, “Nu wapʉoca” ni, waha, Noari Pitamaha wama tiropʉ wahã sʉi. Pitamaha Lasea wama tiri maca cahapʉ jira. \p \v 9 Tópʉ yoari pja sã jiri baharo, sã wahahto sehe cuabiare. à jiro ti chʉ duhuri dacho bose nʉmʉ yʉhdʉri baharo, Paulo tinare õ sehe ni yahure: \p \v 10 —Tʉhoga mʉsa. Chʉ duhuri dacho bose nʉmʉ baharo mari wahachʉ marine minihto cuabiara. Ahria dohoria, dohoria macaa, mʉsa pache cʉ̃hʉ mari mehne macaina cʉ̃hʉ mari butiboca wahana —nire Paulo. \p \v 11 Wiho mejeta surara pʉhtoro dohoria pʉrore tʉhoro, oturiro cʉ̃hʉre tʉhoro, Paulo to yahua sehere tʉho duaerare waha duaro. \v 12 Ti pahsari pitamaha noari pitamaha puhiro jichʉ ti pahsari pitamaha jierare. To ã jiri pitamaha jichʉ dohoria macaina payʉ waha dua, Fenicepʉ yoja duamare. Fenice Creta wama tiri nʉco macari pitamaha jiro, wihnono to tariropʉ sʉ̃ mʉja taro sehepʉ cõ bʉhʉsehepʉ, poto bʉhʉsehepʉ cʉ̃hʉre ñʉroca, wihnono tachʉ noano dʉcatari maca jire. To ã jiri pitamaha jichʉ masia tina tópʉ cʉ̃ puhiro ji duamare. \s1 Pjiri mapʉ wihnono, coro pjíro taha \p \v 13 à yoa sur sehe pjiroca wihnono ta dʉcare. “Michare noari dacho mari wahahti dacho jira”, ni tʉhotumaha tina. à ni tʉhotua tina comaa tañore tʉã wahcõ, Creta nʉco dʉhtʉ caha cahai yojai sã. \v 14 Wiho mejeta baharo curero wihnono noreste wama tiri wihnono tuaro wãre. \v 15 à jiro dohoriare wihnono tuaro wahã wihire. Wihnono to wãrʉcarore waha masierana, majare paha, wihnono mehne wahai sã. \v 16 Cauda wama tiri nʉcocã cahapʉ sur sehepʉ waha, tí nʉcocã sãre mahanocã dʉcatare. “Marine nu wapʉoro wahara”, nina tóre pjiria dohoria macaria mahariacã bʉsocare noano waja payo dʉhtei sã. \v 17 Tiare dohoriai sã waja payo dʉhteri baharo pjiria dohoriapʉ pjiri da mehne tina wahma ñaha payore. Sirte wama tiri padʉre “Dohoria doca wahã sʉri”, nia cui nire tina. à jia tina co turure ti duhu miori baharo dohoria dihtare wihnono wãrocare. \v 18 Wihnono, coro mehne tuaro tare. Pa dacho cʉ̃hʉre wihnono mʉnanota tjoa to tachʉ ñʉa tina ti pachere diapʉ dureroca ño tuhsʉ pahãa wahai sã. \v 19 Pa dacho dohoria macaare diapʉ cohãre tina ti basi. \v 20 Payʉ dachori ñichua dachori jichʉ, sʉ̃ dacho macariro ñahpichoha poca cʉ̃hʉ ne bajuerare. à jiro tuaro wihnono tare. à jina “Minia wahaja mari. à jina yariaa wahanahca”, ni tʉhotumai sã. \p \v 21 à jia tina yoari pja ti chʉ duhuri baharo Paulo ti pano ducu, õ sehe ni yahure tinare: \p —Pano mʉsare yʉ yahuchʉ tʉhoerare mʉsa. “Cretapʉ jiina mari wahachʉ cua nica”, yʉ nichʉ tʉhoerare mʉsa. Yʉhʉre tʉhona, ahria macaa jipihtiare boeraboa mʉsa. \v 22 Wiho mejeta mipʉ mʉsare yahuja. Cuiena tjiga. Jipihtina mari yʉhdʉnahca. Ahria dohoria dihta marine wahtiabasarohca. \v 23 Micha ñamine Cohamacʉ yairo anjo yʉhʉre bajuahre. Cohamacʉ yairo jija yʉhʉ. à jicʉ tirore dahra cohtariro jija yʉhʉ. Anjo sehe yʉ cahai taro, õ sehe ni yahuhre: \v 24 “Paulo, cuiecʉ tjiga. Jipihtina bui pʉhtorore mʉ yoari cjirire mʉhʉre yahuro cahmana. Cohamacʉ noariro jira. à jiro tirore mʉ siniriro seheta mipʉre mʉhʉ mehne macaina cʉ̃hʉre yoadohorohca”, nihre yʉhʉre anjo. \v 25 à jina cuiena tjiga mʉsa. Anjo yʉhʉre to niriro seheta waharohca. Cohamacʉre wacũ tuaja yʉhʉ. à jicʉ to yahuriro seheta “Potocã tjira”, ni tʉhotuja yʉhʉ. \v 26 Wiho mejeta marine nʉcopʉ wihnono wãroca, cohãnohca —ni yahure Paulo tinare. \p \v 27 Cʉ̃ ñami pʉa somana baharo pjiri ma Adriático wama tiri mai wihnono sãre tuaro wãre. Tí pjare ñami dacho macai dohoria macaina mʉa sehe “Dʉhtʉ cahapʉ jija mari”, ni tʉhoture tina. \v 28 à ni tʉhotua nʉcʉri taño comaa tañore yuta da mehne dʉhte, duhuroca mio, quihõre. Treinta y seis metro waro cʉãre. Mahanocã waha, quihõre tjoa. Tí pjare veintisiete metro waro cʉãre. \v 29 à jia tãare “Doca wahã sʉri”, nia dohoria oturopʉ pititia tañori comaa tañorine yuta dari mehne dʉhte, duhuroca miore diapʉ. à jia “Cjero bohreajaro” ni, tuaro sinire tina. \v 30 Dohoria macaina mʉa sehe duhtimare. Tina mahariacãre dohoria macariare diapʉ waja boro, dohoria quenoi comaa tañorine ti boroboriro seheta yoare tina mahariacãre “Marine ñʉri”, nia. \v 31 Wiho mejeta Paulo surara pʉhtorore, to surara mehne yahure: \p —Ahrina mʉa mahariacã bʉsocai ti wahachʉ mʉsa yarianahca —nire Paulo. \p \v 32 To ã nichʉ tʉhoa surara sehe mahariacãre dʉhtea darire yihso ta, tiare cohãre. \p \v 33 Bohreahto panocã Paulo tinare tuaro chʉ dutire. \p —Pʉa somana waro ne chʉerare mʉsa. \v 34 à jina mipʉre chʉna taga. Tuaro mʉsare chʉ dutija. Mʉsa cati duana chʉga. Jipihtina mʉsa yʉhdʉnahca —nire Paulo tinare. \p \v 35 To ã niri baharo Paulo pãore na, jipihtina ti pano Cohamacʉre “Noana” ni, duhu payo, tíre chʉ dʉcare tiro. \v 36 To ã chʉchʉ ñʉa tina cuiro marieina waha, jipihtina tina cʉ̃hʉ chʉre. \v 37 Sã jipihtina doscientos setenta y seis masa dohoriapʉ jii sã. \v 38 Tina jipihtina yapia waha “Ahria dohoria nʉcʉ nica” ni, payʉ trigo chʉare diapʉ cohãre. \s1 Dohoria padʉropʉ doca pja sʉha \p \v 39 Bohreachʉ dohoria macaina mʉa nʉcore ñʉa, “Õ sehe wama tiri nʉco jira ahri nʉco”, ni ñʉ masierare. Wiho mejeta tina pari tucũi padʉro jichʉ ñʉa, “Mari tí tucũpʉ wahana, tópʉre doca pja sʉboca padʉroi”, nire tina. \v 40 à nia, comaa tañorine dʉhtea darire yihso taroca mioha. Oturi pjĩ dʉhtea dari cʉ̃hʉre yihso tanocare tina. Ti ã yoari baharo dohoria queno macari suhtirore wahcõ dapore poto wihnono wãrocachʉ cahmaa. \v 41 Wiho mejeta dohoria queno sehe pa padʉropʉ caha sʉ, nʉja masierare. à jiro oturore tuaro pahcõri cjã wahcõchʉ tia oturo wahtia wahare. \v 42 To ã wahachʉ ñʉa õ sehe nire surara: \p —Ahria minichʉ mari peresu yoaina dʉhtʉ cahapʉ ba wahã sʉ duhtinocaahca. à jina tinare wajã pahñonocajihna —nire surara. \p \v 43 Wiho mejeta surara pʉhtoro sehe Paulore wajã duaeraro, jipihtina peresu jiinare wajã dutierare. à jiro jipihtina ba masiinare surara pʉhtoro poto dʉhtʉ cahapʉ ba wahã sʉ dutire. \v 44 à jia paina dohoria macaa pjĩni wahti sitea pjĩni mehne bora ñoja, tí pjĩni bui pisa ba nʉjare. Sã tó sehe yoana sã jipihtina dʉhtʉ cahai wahã sʉi. \c 28 \s1 Paulo Malta wama tiri nʉcoi jiha \p \v 1 à yoa tí nʉcopʉ sã jipihtina maja sʉrʉcʉ sʉna tí nʉco wamare masii. Malta wama tiri nʉco jire. \v 2 Tí nʉco macaina masa sãre noano yoare. à jina sã coro waari baharo yʉsʉa yʉhdʉare sãre. à jia tó macaina sehe pichaca wijã tuhsʉ, sãre sohma dutire. \v 3 Paulo pichare na ta, na tiãre. To na tiãri baharo tí picha puhichapʉ sãariro agã tuaro sichʉ tʉhoturo wijaa taro, Paulo wamomacai bahca wãha sʉre yahawero marieno. \v 4 To bahca wahã sʉchʉ ñʉa tí nʉco macaina ti basi õ sehe ni durucure: \p —Ahriro masa wajãriro jiboca. à yoaro tuaricoro buhiri dahrericoro mʉano macaricoro tirore buhiri dahrero, cati dutierara. Tiro pjiri mapʉ minino yʉhdʉ tuhsʉri jimare. Mipʉre ticoro sehe tirore cati dutierara —nimare tina ti basi. \p \v 5 Wiho mejeta Paulo agãre pichacapʉ wajã siterocare. Tirore agã purĩerare. \v 6 “Wipirohca” nia, cohtamare tina. Ne wipierare tirore. “Tiro yariaa waharohca” nia, tina cohtamare. Tirore purĩerare. Yoari pja baharo to wipierachʉ ñʉa, to purĩerachʉ ñʉa, soro tʉhoture tina. “Ahriro cohamana mehne macariro jiboca”, nimare tina. \p \v 7 Ti ba wahã sʉriro cahacãi Publio wama tiriro ya weseri jire. Tiro tí nʉco macariro pʉhtoro jire. à jina tiro sãre to noano yoachʉ, tia dacho waro to ya wʉhʉi jii sã. \v 8 Publio pʉcʉro yojaro ti, juaro tiriro jire. à jiro tiro camai coãre. à jiro Paulo dohatiriro ya tahtiapʉ sãa, Cohamacʉre sini, to wamomacarine tiro bui duhu payo, noariro wahachʉ yoare tirore. \v 9 To noariro wahachʉ ñʉa jipihtina paina tí nʉco macaina dohatiinare Paulo cahapʉ na tare. Ti ã na tachʉ ñʉno Paulo noaina wahachʉ yoare tina cʉ̃hʉre. \v 10 Baharo tina payʉ sãre wapa marieno ware. Sã wahahto panocã jipihtia sã cahmaare, sã wahana sã chʉhtire dohoriapʉ dure sãare tina. \s1 Paulo Romapʉ sʉha \p \v 11 Tia sʉ̃ tí nʉcopʉ sã jiri baharo dohoria mehne wahai sã. Tia dohoria quenoi pʉaro cohamana Cástor, Pólux wama tiina ti masʉ ducure. Alejandríapʉ taria jire tia. Puhiro puro tí nʉcopʉ tia dohoria pahsare. \v 12 Waha, Siracusa wama tiri macapʉ sʉna, tia dacho waro tí macare jii sã. \v 13 Tí macare wijaa, waha, Regio wama tiri macapʉ sã sʉi. Pa dachoi surpʉ wihnono ta, sãre wãrocare. Pʉa dacho baharo Puteoli wama tiri macapʉ sʉi. \v 14 Tópʉ Jesu yaina mahainacã sãre piti bocare. \p —Cʉ̃ somana waro sã mehne tjuaga —nire tina sãre. \p Ti ã nichʉ tʉhona cʉ̃ somana waro tina mehne tjuasinii. Baharo mahai maja, Romapʉ sʉi sã. \v 15 Tó macaina Jesu yaina sehe Romapʉ sã sʉhtire tʉhoa, Apio wama tiropʉ pache duaropʉ sãre piti bocare. Paina Jesu yaina Tia Wʉhʉ wama tiropʉ sãre piti bocare. Ti ã piti bocachʉ ñʉno Paulo wahchea mehne Cohamacʉre “Noana” ni, noano yajeri sãa wahare. \v 16 Romapʉ sã sʉri baharo ti peresu ti yoarinare tó macarirore peresu cohtaina pʉhtorore yahure. Wiho mejeta Paulo sehere cʉ̃irota cũre tó macaina pʉhtoa. à jiro tirore cʉ̃irota surara cohtare. \s1 Paulo Romai buheha \p \v 17 Tia dacho baharo Paulo judio masa pʉhtoa mehne cahmachuno taro, tinare pjire. Ti cahmachuri baharo tiro tinare õ sehe ni yahure: \p —Coyea, mari coyeare soro yoaerahi yʉhʉ. à yoa mari ñʉchʉsʉma cjiri ti yoaa tirire, marine ti buheri cʉ̃hʉre yʉhdʉrʉcʉaerahi yʉhʉ. à yʉ yʉhdʉrʉcaerapachʉta Jerusalẽpʉ yʉhʉre ñahahre judio masa. Ti ñahari baharo Roma macainare yʉhʉre peresu yoa dutihre tina. \v 18 Ti ã yoachʉ Roma macaina yʉhʉre sinitu, yʉ ñano yoaerariro yʉ jichʉ yʉhʉre “Buhiri tiriro jira”, ni masierare. “¿Ne yaba buhiri wajãbocari mari tirore?” nihre yʉhʉre tina. à jia yʉhʉre sinituina sehe yʉhʉre wio duamahre. \v 19 Wiho mejeta judio masa sehe yʉhʉre wiochʉ cahmaerare. Yʉ coyeare judio masare yʉhʉre ti yoarire yahusã duaeraja. Wiho mejeta yʉhʉre ti wio duaerachʉ ñʉcʉ, “Jipihtina bui pʉhtoro Césare yʉ yoarire poto yahu duaja yʉhʉ”, ni sinihi. \v 20 à jicʉ mʉsare ahrire yahu duacʉ pjihi. Cristo marine yʉhdohtiro judio masa mari cohtariro to yare yʉ yahuri buhiri yʉhʉ peresupʉ jija. à jicʉ tíre mʉsare yahui tai pjihi —nire Paulo judio masa pʉhtoare. \p \v 21 To ã nichʉ tʉhoa tina sehe tirore õ sehe ni yahure: \p —Judea yahpa macaina Judio masa mʉhʉre quiti yahua pũrine sãre ne warocaerare. à yoa tópʉ tarina cʉ̃hʉ mari coyea sãre mʉ ã waharire yahuera tire. Tina “Tiro ñano yoariro jira” ni, mʉhʉre yahuera tire. \v 22 Wiho mejeta Jesu yare mʉ yahuri curua macainare jipihtiropʉ masa ñano ti durucuchʉ sã masija. à masina mʉ buheare mʉ yahuchʉ tʉho duaja sã —nire tina tirore. \p \v 23 à ni tuhsʉ, “Pa dachopʉ jijihna”, nire tina. Pa dachopʉ Paulo mehne cahmachu mʉhtaina yʉhdoro masa payʉ to jiropʉ wihire. Ñami curerocã pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiare noaa buheare tiro buhe dʉca, pʉ, ñamipʉ Moise cjirore Cohamacʉ to cũri dutiare, ã yoa Cohamacʉ yare yahu mʉhtaina cjiri ti joari cjiri cʉ̃hʉre buhere. à buhero, tinare Jesure “Tiro tjica mari cohtariro”, ni masichʉ yoa duaro nimare Paulo. \v 24 Cãina to buherire noano mehne tʉhore. Wiho mejeta paina sehe tʉho duaerare. \v 25 à jia tina ti basi pʉa curua tju wa, wahaa taa nire. Ti wahahto pano Paulo Isaia cjiro to durucuri cjirire tinare yahure. Õ sehe nire tinare: \p —Isaia Cohamacʉ yare yahu mʉhtariro cjiro to yahuri potocãta jira. Mari ñʉchʉsʉma cjirire yahuro taro Espíritu Santo Isaia cjirore õ sehe ni yahu joa dutiha: \q1 \v 26-27 “Ahrire ahrinare yahui wahaga: \q1 ‘Dapu bʉtiina jira mʉsa. \q1 Yʉ yare tʉho duaerara mʉsa. \q1 Cahmo copari susueraina yoaro seheta tʉho duaerara mʉsa. \q1 à jina yʉ yare tʉhopanahta tʉho ñahasi mʉsa. \q1 Mʉsa ã jieraina jina, noano tʉho ñahaboa mʉsa. \q1 à jina yʉhʉre cahmaboa mʉsa. \q1 à jicʉ mʉsare pichacapʉ wahaborinare yʉhdoboa yʉhʉ’, niha Cohamacʉ Isaia cjiro to joari tjupʉ” \m —nire Paulo tinare. \v 28 à ni tuhsʉ, Paulo õ sehe ni yahu namore: \p —Ahrire masiga mʉsa. Cohamacʉ ya buheare masare to noano yʉhdoare judio masa jierainare buhenahca sã. Tina sehe tʉhoahca —nire Paulo judio masare. \p \v 29 [To ã nichʉ tʉhoa judio masa tíre ti basi tuaro cahma sayo, wijaare.] \p \v 30 Pʉa cʉhma waro Paulo to ã waparucuri wʉhʉpʉ jire. Tói jiro, jipihtina to wʉhʉpʉ wihiinare wahchea mehne piti bocare tiro. \v 31 à jiro tiro cuiro marieno pʉhtoro Cohamacʉ to sʉho jiare, pʉhtoro Jesucristo ya cʉ̃hʉre buhea tire. To ã buhechʉ ne paina tirore “Buhei tjiga”, nierare.