\id GAL KuB \toc2 Galatians \toc1 Galatians \mt1 Galatians \c 1 \s1 Ngaye Paul Ngabimbom Nahni Djurra \sr Galatians 1:1-5 \p \v 1-2 Ngaye Paul ngarrihdjarrkdi nawu karridangerrinj kore kondah. Ngaye ngabimbun nahni djurra ngudberre nawu ngurrihre Yiwarrudj kore kunred Galatia. Ngaye nawu ngayimerranj nawu apostle nawu nungan God nganmunkeweng. Minj nangale bininj nganwoyi mahni kore ngahdurrkmirri, djal nungan God nganmarnbom ngamarnedurrkmirri. Jesus Christ dja mak God nawu birrolkkayhweng kore dowengbeh, wanjh benemekbe benebokenh wanjh ngandimunkeweng ngaye. \p \v 3 Ngaye ngadjare God nawu Kornkumo kadberre dja mak Jesus Christ nawu Kawohrnan Rowk bu ngundidjalkongibun ngudberre dja mak biwon kunmodmikenh. \v 4 Nungka kanjkurrmerrinj dja doweng bu ngadkenh kunwarre kadberre ba bu kanngehke kadberre kore kondanjkunu kore kubolkwarre duninjh bolkkime kunred karrihni. Kuhni wanjh God nawu Ngabbard djareminj bu djalkurduyimeng. \v 5 Wanjh karriwarlahkenh bininj rowk karridjalburluburlumen nungka bu djalmunguyh munguyh. Kuhni woybukkih. \s1 Ngaye Nganjilngwarreminj Duninjh Bu Ngudda Ngurriwokmey Manbuyika Kunwok! \sr Galatians 1:6-10 \p \v 6 Ngaye wobekkang kore ngudda ngurridjalbawong God, wanjh ngakangebarrhmeng, dja ngadjalnjilngwarreminj duninjh! Nawu God ngunkayhmeng kore Christ nungan ngunkongibom ngudberre, dja wanjh njalekenh bolkkime ngurridjalbawong bu kundedjdjumbungkenh ngudda ngurriyarlarrmerrinj nuye, dja manbu ngurrihwoybukwon manbuyika kunwok kore ngudda yimankek ngurriyime kunwok manbuyika manmak? \v 7 Kunukka wanjh kundjalwid. Makka kunwok kunmak nuye Christ, wanjh mandjalkudjiwi kahdi manbu Christkenh nuye. \p Dja ngaleng yikahwi birribuyika bininj nawu bedda ngundikangewarrewon, wanjh kabirridjare kabirriborledke dja kabirriwarrewon manbu manmakkaykenh kunwok nuye Christ. \p \v 8 Kunwok manmak duninjh manbu Jesuskenh, wanjh mandjalkudji. Kandibekka, bu ngaye kore ngarredjingmayi ngamulewayi mankarre manbuyika kunwok bu Jesuskenh, wanjh ngadjare God kunukka nganwirrihme dja ngandjalkukburriwe munguyh. Dja mak yiman nawu angel kamre kore heavenbeh bu kamulewan kunwok manbu mankarrebuyika bu Jesuskenh, wanjh ngadjare God namekbe kabiwirrihme dja kabikukburriwe munguyh! \v 9 Dja bolkkime ngaye yawoyhmarneyime ngudberre kore ngaye kerrngehkenh marneyimeng, nangale nawu kahmulewan yimankek manbuyika kunwok manmak duninjh bu Jesuskenh, manbu minj karohrok kore ngudman ngokko ngurriwoybukwong, wanjh ngadjare God kabirrung nawu namekbe bininj dja kabibularrbun bu munguyh. \p \v 10 Wanjh kandimarneyimen ngudda kore Galatia ngurrihni. Yiddok ngaye ngadjare bininj ngandiburlume ngaye? Burrkyak, ngadjaldjare ngaye ngamarnbun bu God kanjilngmak, dja bininj nakka burrkyak. Bu ngadjareniwirrinj yiman bininj ngandimarnedjareniwirrinj ngaye, wanjh ngaye kunukka minj ngamarnedurrkmirriwirrinj nuye nawu Christ yiman nganbongkarrme. \s1 Paul yimeng, “Jesus wanjh ngankangeborledkeng dja mak ngankayhmeng.” \sr Galatians 1:11-24 \p \v 11 Ngardduk nawu karridangerrinj, ngadjare ngurriwernhburrbun bu manmekbe manu manmakkaykenh kunwok ngaweykang ngudberre, wanjh minj bininj bedda birrimarnbuyinj. \v 12 Minj nangale bininj nganwoyi manmekbe kunwok. Minj nangale bininj nganbukkayi. Dja Jesus Christ nungan naweleng nganbukkang ngaye bu kanmarnekukbukkarrinj. \p \v 13 Kunubewu kandiwobekkang bu ngayekenh. Ngaye wanjh Jew duninjh bininj. Ngaye wanjh munguyh ngabendjaldungi God nuye bininj kore yiwarrudj birridi. Dja mak ngadjaldjareni ngabenbuyi ngabenkukyakwoyi rowk. \v 14 Ngaye ngawernhmarnedjareni mankarre manbu ngardduk Mawahmawah bedberreni, dja ngabenyurrhkeyi birribuyika Jews nawu ngardduk ngarridabbolk nawu ngaye ngadjalwernhwoybukwoni kore mankarre bedberre. \p \v 15 Dja God nungka nadjalmakni, dja ngankayhmeng ngaye. Nungka nganyingkihmarnekarremarnbom ngaye korrokoni, kore ngahni ngalbu ngalbadjan ngardduk kuwalirrng ngarre. \v 16 Wanjh God djareminj nganbukkang nuye beywurd, ba bu ngabenmarneyime bininj nawu bedda minj Jews. Kaluk ngaye minj nangale nganewokdiwirrinj nawu bininj bu kunmekbekenh. \v 17 Dja ngaye minj mak ngabidbuyinj kore Jerusalem bu ngabennayi birrimekbe bininj nawu birriyungkini apostles birrihyimi rerre ngaye ngabalyimerranj. Dja kundjalburrikudji ngaye ngawam kore kunbolk ngarre Arabia, dja wanjh rerre ngabaldurndi kore kunred Damascus. \p \v 18 Wanjh kumekbeni bu mandjewk danjbik burnbom, ngaye ngabidbom karrkadkah kore Jerusalem wanjh kumekbe nganewokdanginj nawu Peter\f + \fr 1:18 \ft Peter kangeyrohrok Cephas.\f*, dja ngayerrkang waken djandi bokenh\f + \fr 1:18 \ft Kore Greek kayime, “fifteen kunbarnangarra”.\f* kore nungka. \v 19 Ngaye minj nganewokdiwirrinj nangale nabuyika nawu apostles, dja nadjalkudji nawu James, nawu benedanginj Jesus nawu Kawohrnan Rowk. \v 20 Kandibekka! God nungka nganhburrbun bolkkime ngaye minj ngakurren bu ngahbimbun nahni djurra, kore kuhni bu kunwoybuk. \p \v 21 Wanjh yerre ngawam kore kubolkkimuk kabolkngeyyo Syria dja mak kunbolk Cilicia. \v 22 Nawu yiwarrudj bedberre birrihni kore kunred Judea nawu birriraworrinj nawu Christ, wanjh bedda minj ngandibangmekukburrbuyinj ngaye. \v 23 Dja kunu ngandidjalwobekkani kore bininj ngandimulewani, birriyimi, “Nungka bu korroko kankadjungi dja kanbuni kadberre munguyh, wanjh bolkkime kahweykan kunwok dja mak kabenhmarneyime bininj ba bu kabirriwoybukwon! Korrokoni nahninjanu bininj kanhwidnani ngad nawu karriwoybukwon Jesus!” \v 24 Wanjh kumekbekenh kunu bedda birridjalburlumeng God bu ngayekenh ngardduk. \c 2 \s1 Nawu Birribuyika Apostles Wanjh Birrikimey Paul \sr Galatians 2:1-10 \p \v 1 Bu fourteen mandjewk yimerranj, ngaye ngayawoyhbidbom karrkadkah kore kunred Jerusalem, bu Barnabas dorrengh. Dja mak nawu Titus nganekimey bu ngarridjarrkwam. \v 2 God nganbukkang nuye kunmayali, bu kunmekbekenh ngaye ngawam kore kaddum kunred Jerusalem, bu ngaye ngamulewarrinj bedberre. Ngadjareni ngabenbukkayi kunwok manmak manbu ngabenmarneyime bu bolkkime bininj nawu minj Jews. Ngahkarrmi kunwok bu ngarriwokdanginj birrimekbe nawu ngaye ngahburrbuni kore bedda kabirrihwohrnan kore ngarre Yiwarrudjkenh. Ngaye yiman manmolk rerrih ngabenmarneyimi kore ngahburrbuni, ba bu bedda ngandimarneyimeninj kunubewu bu ngahyimeninj yimankek kunwarre ngahkurduyimeninj. \v 3 Kaluk birrimekbe nawu bininj minj ngandidjadmeninj ngaye. Burrkyak. Nakka Titus dorrengh nganehdjarrkrey ngaye, nawu nungka Greekni dja mak minj lakkayenniwirrinj, dja bedda minj birridjirrkkayinj bu birrilakkayenwoyi. \p \v 4 Ngarriyolyolmi kunmekbe bu kuninjkunukenh yikahwi bininj nawu birrihmolkngimi birrihbekkani kunwok kore ngarrihwokdi. Nawu bedda yimankek birriyimi bu ngarridjarrkwoybukwoni. Kaluk bedda birridjaldjareni birringalkemeninj kore ngarribukkarren bu Christ Jesuskenh, kore nungka kanyerrkkeng kadberre kore karrihbongdi. Dja nahni bininj yimankek kandiyawoyhmarnbuyi ngarriyawoyhbongdi yerrih, yiman karrbenmarnedurrkmirrikenh. \v 5 Dja ngad minj ngarrikurduyimeninj kore bedda birridjaldjareni birriwokkurrmerrinj. Minj bu kundedjdjumbungkenh diwirrinj. Burrkyak, dja ngaye ngadjareni bu ngudda ngurridjalkarrmeninj manmekbe manmakkaykenh kunwok manbu manwoybuk duninjh. \p \v 6 Kaluk ngaye ngabenmarnewokdanginj nawu kunubewu birriwohrnawohrnani kore yiwarrudjkenh. Ngaye minj ngawernhburrbun bu bedda kunubewu birringeykimukni dja mak kunubewu burrkyak. Bonj, dja ngaye minj nganjilngwarreniwirrinj. God kandjaldjadme ngad nawu bininj bu karrirohrok rowk kore nungka kankangenan, dja yuwn bu kandjadme kore bininj kandinan kurobbe. Kaluk birrimekbe bininj minj bedda mak ngandiwoyinj manbu mankarre mankerrnge. \v 7 Bedda wanjh birridjalnjilngmakni ngardduk. Bedda birriburrkburrkbekkang bu God nganwong manmakkaykenh kunwok bu ngabenmarneyime bininj bedberre nawu minj bedda Jews. Kuhni karohrok, yiman kayime God biwong Peter bu benmarneyimi nawu Jews bininj, nawu birrilakkayen rowk. \v 8 Kaluk God bimarnedurrkmirranginj Peter bu nungka yimi apostle bedberre nawu birrilakkayen bininj. Wanjh kadjalrohrok nawu God karrurrkmirri kore ngaye warridj, nawu apostle bedberre bininj nawu bedda minj Jews. \p \v 9 Kunmekbekenh birrimekbe birridanjbik bininj nawu James, Cephas nawu Peter, dja John, dja mak bininj rowk birrihyimi bu bedda wanjh birriwohrnani kore yiwarrudjkenh, kunu wanjh birriburrkburrkbekkang bu God nungka nganmarnekurduyimeng kunmak dja nganwong manmakkaykenh bu ngahdurrkmirri nuye. Wanjh bedda birribidwayhmeng kunbidkun kore Barnabas dja ngaye, wanjh ngarridjarrkraworrinj bu ngarrikudjihminj. Dja warridj ngarridjarrkwokmarnburrinj bedda dja ngad ba bu ngarrire ngarrbenyikan bininj nawu bedda minj Jews, dja bedman kabindiyikan bininj nawu birrilakkayen. \v 10 Bedda kandidjaldjawam ngadberre kundjalkudji nawu bedda ngandimarnedjareni bu ngarrbennahnan nawu minj birrikuken bininj bedberre. Ngaye mak ngaweleng ngadjareminj bu kunmekbe ngakurduyimeninj. \s1 Ngaye Ngadjalkukyolyolmeng Nawu Cephas Peter \sr Galatians 2:11-14 \p \v 11 Kumekbe ngarriwam kunred Antioch kore ngarrihdjarrkni, wanjh kumbebmeng Cephas nawu Peter. Nungka kurduyimeng kunbuyika kore nungan burrbuni. Wanjh ngaye ngamarneyimeng kore kurobbe bu nungka warreworrinj. \v 12 Kaluk bu kerrngehkenhni nungka birriraworrinj bininj nawu minj Jews dja birridjarrknguni manme. Wanjh kalukburrk yikahwi bininj birrimbebmeng nawu James benmunkeweng, nawu birridjareni bindilakkayenwoyi bininj rowk. Cephas benmarnekeleni, dja wanjh kunu bendjalbawong bininj nawu minj bedda Jews, dja minj mak birriyawoyhraworrimeninj. \v 13 Birribadbuyika nawu bedda Jews bininj wanjh birriraworrinj Cephas dorrengh, dja bindibawong rowk bininj nawu bedda minj Jews. Wanjh minj kunmakniwirrinj. Bedda birrikurreni rowk. Wanjh birribaldjurrkwong nawu Barnabas bu benkadjuy kore birriraworrinj Peter dorrengh. \p \v 14 Ngaye ngabennang bu birrihyimi. Dja bu ngayeman ngaburrbuni kore bedda birribawong manbu manmakkaykenh dja manwoybuk kunwok. Wanjh ngaye ngamarneyimeng mandjad Peter kore kumirrk bedberre nawu birribuyika bininj, bu ngamarneyimeng, “Ngudda bininj nawu Jew duninjh, dja kondah ngudda yikurduyimeng ngudda yiman kayime bininj nawu minj bedda Jews bu ngurriraworrinj. Dja bolkkime njalekenh ngudda wanjh yimayaliborledkerrinj dja yidjareminj yibendjirrkkang bininj nawu minj bedda Jews bu kabirrihkurduyime yiman Jews rerrih?” Kunmekbe wanjh ngaye ngadjalmarneyimeng Cephas. \s1 Bu Ngahdjalmulewan Christ Nawu Doweng Kadberre \sr Galatians 2:15-21 \p \v 15 Ngad bininj nawu ngarridanginj Jews, wanjh ngarrbenmarneyime birribuyika bininj, nawu minj bedda Jews, bu bedda birridjalwarre dja mak kabirribakke God nuye mankarre. \v 16 Dja med rerrih! Ngad bolkkime karriburrbun bu God nungka kanmakwan ngad bininj rowk bu karriwernhwoybukwon Jesus Christ. Yuwn bu God kabimakwan bininj nawu kunubewu kayime, “Ngaye ngawokmarrkmang God munguyh, minj ngabakkemeninj mankarre nuye God.” Ngad wanjh ngokko karriwoybukwong Jesus Christ dja karrihmunkekadjung. Kunu wanjh God kanyime, “Ngudda nawu ngurrimak bininj kunmekbekenh bu ngurrihwoybukwon Christ.” Minj karriburlumerren bu kumekbekenh karriyime kore God nuye, bu karriyime, “Ngad ngarridjalkurduyimeng kore mankarre kabimbuyindi, dja mak minj ngarribakkemeninj mankarre ke.” Bu nangale bininj kayime kunmekbe, wanjh minj God nakka kabimakwan. \p \v 17 Yoh, woybukkih, karriwoybukwon Christ ba bu God kanmakwan. Ngad wanjh karrikurduyimi kunwarre, dja mak karridjalkurduyime kunwarre. Yiddok Christ nakka kadjare bu kunwarrekenh karriyime? Burrkyak! \p \v 18 Bu nangale bininj karrurndeng kore karohrokme bu kadjalwokmarrkmang God nuye mankarre rowk, wanjh nakka kawarreworren, dja mak bonj, nungka kadjalbakbakke. \v 19-20 Minj mak karriyawoyhdurndeng kumekbe kore mankarre manbu korroko karribakkeng rowk, wanjh kunmekbekenh kunu karrimalngdoweng. Dja wanjh bolkkime ngad wanjh karridjaldarrkiddi kore God nungan kadjare. \p Ngaye nawu yiman nganedjarrkdoweng Christ dorrengh kore kundulk cross. Ngaye minj ngadjaldarrkid bu ngayeman. Dja nungka bolkkime wanjh kahni kore kukange ngardduk. Ngaye munguyh ngadjalwoybukwon God nuye beywurd nawu nganmarnedjareminj dja kanjkurrmerrinj bu doweng ngayekenh ngardduk. Kunmekbe kunu ngaye ngarrarrkid kore kunburrk ngardduk bu kondanjkunukenh kurorre. \p \v 21 God kandjalkongibun dja kandjalmarneyime kunmak bu munguyh munguyh. Minj ngad karringehkerren bu kunmak karrikurduyimeninj. Bu ngad karringehkerrimeninj, dja mak bu karrimarnburrimeninj wanjh njalekenh Christ kanmarnedoweng? Yiddok bu djalburudjang nungka doweng? Burrkyak, mankarre minj kanngehke kadberre. Wanjh kunmekbekenh kunu ngaye minj ngadjalburriwe Christ nuye. \c 3 \s1 Ngaye Bengdayhke Ngudberre Mandjad \sr Galatians 3:1-5 \p \v 1 Ngudda nawu ngurrihni kore kunbolk Galatia, yiddok ngudda ngurribengwarrminj nuk! Ngudda nawu nuk ngurriwobekkang dja mak wanjh ngurriburrbuyi kunwoybuk bu nawu Jesus Christ kukbarndanginj kore cross kundulk. Dja bolkkime minj ngurriwernhburrbun, yiman kayime marrkidjbu nawu ngunkodjkulubuyikawong ngudberre! \v 2 Wardi kandidjalmarneyimen kundjalkudjikenh. Baleh bolkyimi ngurrimey nawu Namalngmakkaykenh? Yiddok ngudda ngurrimarrkmangi rowk manbu mankarrewern? Burrkyak, dja ngaleng wanjh ngurridjalwohwoybukwoni kore ngurrihbekkani. \v 3 Dja wanjh njalekenh bolkkime ngurribengwarreworreni? Kore kerrngehkenhni bu ngurridedjingmey kamak rowk kore Namalngmakkaykenh dorrengh. Dja njalekenh bolkkime ngudda ngurridjare yimankek ngurrimarnburren ngudmandeleng kore God kayime ngudda ngurrimak? Kunukka wanjh kadjalkarreyak. \p \v 4 Ngudda ngurrihkarrmi kunwern kunyid. Yiddok minj ngurriwernhburrbuyi bu kunu burudjang? Yuwn bu kuhni ngurriwarrawarrhke rowk. \v 5 Ngurridjalburrbu God nungka ngunwong ngudberre Namalngmakkaykenh nawu kahkurduyime kunmakmak kundulkarre dorrengh ngudberre. Njalekenh nungka kuhni kurdukurduyimi ngudberre? Yiddok ngudda ngurrimarrkmey rowk manu mankarre? Burrkyak, ngudda ngurridjalwoybukwong manmekbe kunwok kore ngurribekkani. \s1 Ngudda Ngurringunjdjika Nawu Abraham \sr Galatians 3:6-9 \p \v 6 Mah wanjh, ngurriburrbu kore bimbuyindanj djurra bu Abrahamkenh kore kabimbuyindi, kayime, “Abraham nungka biwoybukwong God. Wanjh kunu God yimeng nungka namak bininj”. [Genesis 15:6] \v 7 Kunmekbe kunu wanjh bolkkime ngurriburrbun nawu bininj kabirriwoybukwon God, nanu wanjh Abraham nuye wurdwurd. \v 8 Ngokko kore Bible kandjalyingkihbengdayhkeng kadberre korroko kore God nungan kayime nawu bininj minj bedda Jews, nakka wanjh birrimak kore nungka bu bedda karriwoybukwon God. Kunmekbekenh kunu God bimarnemulewam manbu manmakkaykenh kunwok kore Abrahamkenh. Nungka yimeng, “Ngaye marnbun ngudda kunu ngaye kore ngakurduyime kunmakkaykenh nawu birridjalwern rowk bininj bedberre nawu bedda minj Jews.” [Genesis 12:3] \v 9 Kaluk Abraham biwoybukwoni God dja nungan God bidjalmarnekurduyimeng kunmak. Dja wanjh kadjalkudjiwi kunmekbe bu karohrok bolkkime. Bu nangale bininj kabiwoybukwon God, wanjh kunu God kabimarneyime kunmak nunganwali yiman bimarneyimeng Abraham nawu biwoybukwong God. \s1 Bu Nangale Kabiwoybukwon God, Wanjh Kunu God Kabimarneyime Namak Dja Kabimimbiwon \sr Galatians 3:10-14 \p \v 10 Kuhni kunbuyika marneyime ngudberre. Bu nangale bininj kadjare kamarnburren nungandeleng namak bininj kore yimankek kawokmarrkmang God nuye mankarre, wanjh kadjalbarabun, dja kadjalkarrewarre. Kore kabimbuyindi bu kayime, “Bininj nawu minj munguyh kamarrkmang mankarre rowk manbu kabimdi kore djurra mankarre, wanjh kunukka God kabiwarrewan namekbe bininj dja minj kabimakwan.” [Deuteronomy 27:26] \v 11 Dja wanjh bolkkime ngurriburrbun, minj nangale bininj kadjalwokmarrkmang rowk manmekbe mankarre ba bu God kabimakwan. Bu kunmekbekenh kunu, kore karribimngeybun kore kayime, “Bu nangale kabiwoybukwon God, kunu wanjh God kayime nungka namak dja kadjalmimbi.” [Habakkuk 2:4] \p \v 12 Adju, bu ngurridjare ngurrinjilngmarnbun God, baleh ngurrikurduyime? Ngurriburrbun kore kabimbuyindi, kayime, “Bu bininj kamarrkmang munguyh God nuye mankarre, wanjh kunmekbekenh kunu kadjalmimbi.” [Leviticus 18:5]. Kaluk ngad bininj minj karriwernhmarrkmang rowk, dja ngaleng karridjalbakke mankarre nuye nawu God. Dja nungka wanjh kadjare bu karridjalwoybukwon. \v 13 Christ nawu kanngehkeng kadberre. Kanbebkeng kore mankarre yiman kanbongkarrmeng kore kundowikenh ngarre. Bu nungan naweleng kanjkurrmerrinj, ba God nungan birruy, dja wanjh biwarrewam nawu Christ, wanjh kunu kanmakwam kadberre. Kumekbekenh kunu kabimbuyindi kore kayime, “Nangale nawu kabirrikukbarnname kore kundulk, wanjh God kabidjadme namekbe bininj dja mak kabidjalwarrewan.” [Deuteronomy 21:23]. \p \v 14 Kuhni wanjh Christ Jesus kurduyimeng kadberre, ba bu kunwok manmak nuye God biyingkihmarnewokkurrmerrinj nawu Abraham, ba bu kawoybukkenhdangen, bu God nungka kabenmarnekurduyime kunmak bedberre bininj nawu minj bedda Jews karohrok kore bimarnekurduyimi Abraham. Wanjh bolkkime bu karridjalwoybukwon Christ, wanjh kunu karrimang nuye Namalngmakkaykenh nawu God korroko kanyingkihberrebbom kadberre. \s1 Bu God Kanmarnewokkurrmerrinj Kadberre \sr Galatians 3:15-18 \p \v 15 Ngudda nawu karridangerrinj ngardduk! Ngaye ngayolyolme mandjad ngudberre ba bu ngurriburrkburrkbekkan. Ngurriburrbun bu bininj kabimbun wanjh kangeybimburren ba bu yehyeng nuye wanjh kabiwon nabuyika. Wanjh minj nangale bininj kamre kaborledke manmekbe kunngey nuye kore kabimbuyindi, dja mak minj kabimbun kunbuyika. \v 16 Kundjalmekbe karohrok kore God wokkurrmerrinj bu biberrebbom Abraham, dja yimeng nungan bu kaluk kunmak kabimarnekurduyime nuye nakudji nawu Abraham kaluk kabikebmawahme. Minj mak benbalyolyolmeninj nawu birriwern bininj. Nungka bihdjalyolyolmi nakudji bininj nawu Christ.\f + \fr 3:16 \ft Genesis 12:7\f* \v 17 Dja marneyime ngudberre bu God kanyingkihberrebbom kunyungkih bu wokkurrmerrinj nungan naweleng bu kerrngehkenhni. Kaluk yerrekah, yerre 430 mandjewk, nungka kanwong manmekbe mankarre. [Exodus 12:40] Maninjmanu mankarre minj bularrbuyi God nuye kunwok kore korroko kanberrebbom. Wanjh mahni kunwok nuye kadjaldi munguyh. \p \v 18 God minj yimeninj, “Ngabenmarnekurduyime kunmak bedberre nawu kabirrihkarrme ngardduk mankarre.” Burrkyak! God nawu djalmimkongiwernni, wanjh kunmekbekenh bimarnewokkurrmerrinj Abraham bu kaluk bimarnekurduyimi bu kunmakkenh. \s1 Njalekenh God Kanwong Kadberre Mankarre. \sr Galatians 3:19-22 \p \v 19 Njalekenh God kanwong kadberre mankarre? Nungka kunmekbe kurduyimeng ba bu ngad karriburrburren bu woybukkih ngad karriwarre bininj. Dja wanjh manmekbe mankarre djalwam, yakminj bu Christ kumwam. Nungka wanjh nadjalkudji namekbe nawu God bihmulewani bu nungka biberrebbom Abraham. Kaluk nawu angels birriwong Moses manbu kanwong mankarre kadberre ngad. Nungka yiman kayime dingihdi kore kubulkayh ngad dja mak God. \v 20 Kaluk bininj nawu kubulkayh kahdi, wanjh kabenebidyikarrme bokenh, dja minj nadjalkudji kabimarnedurrkmirri. Dja ngaleng God nadjalkudji nungan naweleng, dja minj nangale bininj nadjalmak bu kahdi kubulkayh kore God dja ngad. \p \v 21 Kaluk yiddok manmekbe mankarre kabiwokburriwe manbu kunwok kore God kanberrebbom? Burrkyak wanjh! Kunukka minj woybukkih. Bu manmekbe mankarre kanmarnbuyi karridarrkidmeninj, wanjh kunukka God kanmarneyimeninj, “Ngudda ngurrimak bininj.” Dja bonj, manmekbe mankarre minj kandarrkidwoyi kadberre. \v 22 Dja kore Bible kahyime ngad minj karrimarrkmayi manbu mankarre nuye God, dja makka kunwarre kanhbongkarrme kadberre karriwarlahkenh bininj rowk. Kunmekbekenh kunu nungan God kanmarnekurduyime kadberre kore wokkurrmerrinj bu kanberrebbom bu ngad karridjalwoybukwon nawu Jesus Christ. \s1 Manbu Mankarre Kankan Kore Christ. \sr Galatians 3:23-25 \p \v 23 Bolkkime ngad karriwoybukwon Jesus. Dja bu kunyungkih, manbu mankarre yiman kanbongkarrmi, dja mak yiman karrihbongdi prison yerrih. Kaluk God kanbukkang kadberre bu ngad wanjh karridjalwoybukwon nungka. \v 24 God kanmarnekurrmeng nuye mankarre ba bu kankan kore Christ, ba bu karriwoybukwon nungka, wanjh God kayime ngad karrimak bu kunmekbekenh. \v 25 Korroko bu manmekbe mankarre kannahnani kadberre yiman kayime ngad wurduhwurdwurd yerreh. Dja bolkkime ngad karrihwoybukwon Jesus, wanjh manmekbe manbu mankare minj kanyawoyhnahnan. \s1 Ngad Karriraworrinj Rowk kore Christ, dja wanjh God Kandjarrkbornang Kadberre Rowk. \sr Galatians 3:26-29 \p \v 26 Mah, wanjh bolkkime ngudda nawu ngurriwoybukwong Christ Jesus, wanjh ngurriyimerranj God nuye bebeywurd. \v 27 Bu ngudda ngurrikodjdjuhmeng kore Christ, wanjh ngudda yiman ngurriraworrinj nawu Christ dja wanjh ngudda ngurriyimerranj yiman nungka. \v 28 Kaluk bolkkime ngudda ngurridjalraworrinj rowk kore Christ, yiman kayime ngudda ngurrirohrok. Kunukka bonj, minj munguyh ngurridjalbebbehdi bu yikahwi ngudda nawu Jew dja Greek, yikahwi ngudda nawu ngurribongdi dja nawu ngurribongyerrkmeng, dja mak minj yikahwi ngudda binihbininj dja daluhdaluk. \v 29 Dja mak kunbadbuyika. Wanjh ngudda Christ nuye bininj dja ngudda ngurriyimerranj Abraham nuye Mawahmawah warridj. Wanjh kunu God ngunwon ngudda warridj namekbe nawu namakkaykenh nawu nungka biberrebbom kore Abraham. \c 4 \s1 Bolkkime Ngad Wanjh Karribebeywurd Nuye God \sr Galatians 4:1-7 \p \v 1 Ngurridjalburrbu kuhni. Yiman bininj kabenberrebbun bu kabenwon nuye wurdwurd kunbolk ba kabirribolkkarrme yerrekah bu kabirridjordmen. Wanjh woybukkih bedda kaluk kabirrimang, dja med, bu kabirridjalyahwurd, wanjh minj kabirribangmewohrnan. Bedda yiman kabirrirohrok birribuyika bininj nawu kabindimarnedurrkmirri nawu kornkumo bedberre. \v 2 Bedda wanjh kabindimarrkmang dabborrabbolk nawu bedberre kabindinahnan. Bedda kunu kabirridjalmadbun kaluk yerrekah bu kabirridabbolkmen kore nungan kornkumo bedberre yingkihwokkurrmerrinj. \v 3 Kadjalrohrok kadberre. Korroko ngad wanjh yiman wurdwurd rerrih dja nawu namalngwarrewarre nawu bedda kabirriwohrnan kondanjkunu kurorre, wanjh karrbenwokmarrkmangi kore kandihbongkarrmi kadberre. \p \v 4 Ngad kumekbe karridjarrkdi. Bu yerrekah bolkyimerranj, God bimmunkeweng nuye beywurd. Nungka nawu biyawmey ngalbadjan, dja mak nungka djordminj dja mak marrkmangi manmekbe mankarre warridj. \v 5 Nungka kumwam bu kanyerrkkeng kadberre kore karribongdi ngarre, ba bu ngad karriyimerranj God nuye wurdwurd duninjh, dja mak karrimang namekbe nawu kanberrebbom. \p \v 6 Mah. Wanjh bolkkime ngudda nuye wurdwurd. God nungka bimunkeweng Beywurd nuye Namalngmakkaykenh, dja nungka kumwam ngimeng kore kukange kadberre, dja mak kanmarnbun karrikayhme God nawu Kornkumo kadberre, bu karriyime, “Abba!”\f + \fr 4:6 \ft Nawu Aramaic kundjen birriwokdi, wanjh Abba kamenyime, “Ngabba!”\f* \v 7 Ngudda minj mak ngurriyawoyhbongdi kore ngurrimarnedurrkmirri yiman slaves munguyh. Djal burrkyak. Bolkkime ngudda ngurriyimerranj nuye wurdwurd duninjh. Dja kunu nungka ngunwon ngudberre nadjalwern nawu nungka korroko ngunyingkihberrebbom. \s1 Ngaye Nganjilngwarreminj Ngudberre \sr Galatians 4:8-20 \p \v 8 Korroko bu ngudda minj ngurriburrbuyi God, ngudda nawu kunrayek ngurrbenmarnedurrkmirri bedberre nawu birridjalwern namarnde nawu bedda minj kabirrihdarrkid duninjh yiman God. \v 9 Dja bolkkime ngudda ngurriburrbun God. Dja kunbuyika mak, ngayime God nungka ngunburrbun ngudberre! Dja kunu njalekenh ngudda ngurridjare ngurriyawoyhdurndeng kumekbe kore kunmayali kunwarrekenh manbu manngudjwarre duninjh dja minj njale mak ngunwon. Yiddok ngurridjare ngurrikurrmerren kumekbe kore ngurriyawoyhbongdikenh? \v 10 Njalekenh ngurrihkadjung bedberre mandjamunkenh benbekadkenh dja dirdkenh, dja yiman kudjewkkenh, dja yekkekenh dja mak njalehnjalekenh? \v 11 Ngaye ngahnjilngwarre dja ngakele ngudberre, bu kunubewu ngaye ngahdjaldurrkmirri bu djalburudjang kunrayek bu nguddakenh ngudberre! \p \v 12 Nawu karridangerrinj, ngaye woybukkih djaldjawahdjawan ngudda bu bolkkime, dja mak manjbun dorrengh ngudberre, kandingunjdjika ngaye. Korroko bu ngaye karridjarrkni ngaye dorrengh ngarohrokni bu ngayimerrangimeninj yiman ngudda rerrih. Dja ngudda minj kunwarre kandimarneyimeninj bu kunmekbeni. \v 13 Ngurriburrbun bu kerrngehkenhni ngaye ngayolyolmi ngudberre, ngaye woybukkih ngarroweni dja kunmekbekenh kunu karridjarrkni kore ngudda dorrengh, dja mak ngaye bengdayhkeng kunwok kunmak ngudberre. \v 14 Ngaye ngahburrbuni ngudda yimankek kandihwidnani ngaye bu kunmekbekenh ngarrulkkihyoy, dja ngudda minj kandiyolyolmeninj bu kunyid dorrengh, bu kandikukwemeninj kuberrk. Dja burrkyakni. Ngudda kandikimangi ngaye yiman nawu kayime ngaye angel nawu Godbeh, dja mak kandikimey ngaye yiman Jesus Christ nungan naweleng! \p \v 15 Wanjh bolkkime, njalekenh ngudda ngurrimayaliborledkerrinj dja mak ngudda minj kandimarnenjilngmak ngaye? Ngaye ngaburrbun kunu woybukkih, ngudda munguyh kandimarnedjareni ngaye kerrngehkenhni. Nguddanu ngurrirohrokmeninj bu ngurribebkemeninj kunmim ngudberre dja kanwoyi ngaye! Nguddanu kunu ngurrirohrokni kandinahnani dja kandimarnekurduyimi kunwern. Dja bu bolkkime wanjh larrk. \v 16 Yiddok ngaye nawu karridjalyidko bu ngayimerranjkenh ngudberre? Ngaye djalmarneyimeng ngudberre kunwoybuk, yiddok kunmekbekenh ngudda ngurrimayaliborledmeng? \p \v 17 Kandibekka! Birrimekbe birribuyika bininj nakka ngundiburlume ngudda, dja ngurrinahnarrimen bedberre! Bedda kabirridjare kandikukdjalkmang ngudda kore ngad, kunmekbekenh bedda ngundimarnedjare ngudda bu ngurrbenmunkekadjung. \v 18 Kamak rowk bu ngurridjare ngurrikurduyime njalehnjale bu ngurrimarnedurrkmirri nuye God. Ngurrikurduyimen kunmak munguyh! Yuwn bu ngaye kandimadbun bu karridjarrkkurduyime. \p \v 19 Ngardduk wurdwurd, ngaye ngahbekkarren ngudberre yiman ngalbu daluk kabihbun darnkih bu kayawmang wurdyaw! Ngaye ngadjalyawoyhnjilngwarreminj ngudberre bu ngamadbun ngurriyimerran yiman Christ kore kukange ngudberre. \v 20 Ngaye ngadjare ngamrawinj karridjarrkniwirrinj bolkkime ba kunu ngayolyolmeninj ngudberre yeleyeledj. Dja ngaye ngahnjilngwarre kunmekbekenh ngudberre. \s1 Ngaye Ngabenbenebebbehyolyolme Hagar dja mak Sarah \sr Galatians 4:21-31 \p \v 21 Ngudda nawu ngurrihyime ngurridjare ngurrimarrkmang mankarre nuye God ba ngurrinjilngmarnbun nungka, kunu kamak rowk dja ngaye marnemulewan ngudberre manbu kunwoybuk kunwok kore maninjmanu mankarre, ba ngudda ngurriburrbun bu kuninjkunukenh. \v 22 Manmekbe kunwok kawokbimdi nawu kabiyolyolme Abrahamkenh. Nungka benbenebornang nabebeywurd bokenh, Ishmael, nawu nawernwarre, dja nawu Isaac nakka wanjh nawalawalak. Nawu nawernwarre ngalka wanjh ngalyawyawkni ngeyyoy Hagar biyawmey, ngalbu bongdi kore Sarah bimarnedurrkmirri. Dja nawu Isaac, nakka biyawmey ngalbu daluk minj bongdiwirrinj ngalmekbe Sarah. [Genesis 16:15; 21:2] \v 23 God korroko biberrebbom bu kabiwon Abraham nawu beywurd duninjh nuye, dja Abraham minj balmadbuyi kunmekbekenh wanjh nungka bimey ngalyawk ngalbu bimarnedurrkmirri Sarah, dja bibornang beywurd. Kaluk yerrekah nungka bibornang nuyekih beywurd ngalbu Sarah ngarreni, ngalbu minj bongdiwirrinj. Kaluk namekbe wurdyaw nawu God kunyungkih biberrebbom Abraham. \p \v 24 Mahni kunwok kore kamenmenyime mankarredulmuk. Mahni kabenbeneyolyolme daluk bokenh, dja kayolyolme warridj bokenhkah kore God kunyungkih bu wokkurrmerrinj. Ngalmekbe ngalyawk ngalbu djalbongdi, ngalka wanjh Hagar, wanjh benbalyawmey wurdwurd nawu bedda kabirridjalbongdi munguyh. Kaluk yiman kanbengdayhke kadberre bu kerrngehkenh God kanmarnewokkurrinj nuye mankarre kore mandulumkimuk kabolkngeyyo Sinai. \v 25 Dja kunbuyika warridj kabiyolyolme yiman Hagar karohrok kumekbe mandulumkimuk kabolkngeyyo Sinai kore kubolkkimuk Arabia, dja mak karohrok rerrih kore kunred Jerusalem nawu bininj kahmirnderri bolkkime. Mahni yiman kunwok Hagar ngarre, wanjh kamenmenyime warridj bu Jerusalem yiman kayime ngalbadjan rerrih, dja mak wurdwurd ngalengngarre yiman kabirridjalbongdi bolkkime. \p \v 26 Dja ngad bolkkime wanjh karrimdolkkang kore kunbuyika Jerusalem kore kaddum heaven ngarre, dja yiman kayime ngalbadjan kadberre, wanjh ngad karringehme, minj karriyawoyhbongdi. \v 27 Kuhni bu bimbuyindanj ngarre, kayime, “Ngudda daluk ngalwarlirrngwarre, bolkkime ngudda wanjh yinjilngmakmen duninjh! Ngudda daluk nawu minj yidjakbekkayi wurdyawkenh, kaluk ngudda yiwernhmarrmarr, dja yiwernhkayhme bu kunmakkenh! Dja mak ngalbu ngaldjadmudni daluk ngalbu minj wurdyaw yawmayi, ngaleng bolkkime kakarrme birridjalwern duninjh wurdwurd dja kabiyurrhke yiman kayime daluk ngalbu bininj kahkarrme.” [Isaiah 54:1] \p \v 28 Nawu karridangerrinj! Ngudda bolkkime nawu ngurridjalrohrok yiman kayime Isaac, nawu wurdyaw God biberrebbom nuye Abraham. \v 29 Ngudda ngurriburrbun manmekbe kunwok kore nawu nawernwarreni bimarladjwong nawu nayerre. Namekbe nawu nawernwarre wanjh bibornang kore bininjbeh djareni wurdyaw. Dja nawu nayerre bu danginj, wanjh Namalngmakkaykenh kurduyimeng kundulkarre nuye dorrengh. Bu kadjalrohrok kahkurduyimerran kore kadberre bolkkime. \v 30 Dja ngad wanjh karriburrbun manmekbe kunwok kore kabimbuyindi, kore kayime, “Yibenbenekukmunkewemen ngalmekbe daluk ngalbu Hagar kahbongdi dja mak ngarre nayaw nawu Ishmael. Nahni wurdyaw minj kamang namekbe namakmak nawu kadjehdjenyo nuye nayaw ngarre daluk Sarah, ngalbu minj bongdiwirrinj.” [Genesis 21:9-10] \v 31 Bonj, nawu karridangerrinj, ngad wanjh daluk ngalbu minj bongdiwirrinj wanjh ngalmekbe kanyawmey, dja yuwn bu ngalbuyika ngalbu bongdibongdi minj ngaleng kanyawmayi. \c 5 \s1 Nawu Ngad Nuye Christ Wanjh Minj Ngad Karriyawoyhbongdi Kore Kunwarrekenh \sr Galatians 5:1-6 \p \v 1 Christ kanbongyerrkkeng kadberre ba bu minj ngad karriyawoyhbongdi kore kunwarrekenh. Dja bolkkime ngad karrihni kamak rowk, yuwn mak ngurriyawoyhdurndeng kore ngurriyawoyhbongdi. \p \v 2 Mah, wanjh kandibekka! Ngaye marneyime ngudberre kore ngaye ngaburrbun, wanjh ngurrbenbawon bininj ngundilakkayenwon ba bu God ngunmakwan. Wanjh kunukka ngurridjalbawon kore ngurriwoybukwon nawu Christ, wanjh kunukka minj nungka ngunbidyikarrme bu kunmekbekenh. \v 3 Ngaye ngayawoyhyime ngudberre, kuhni bu woybukkih, bu nangale bininj kabenbawon birribuyika kabirrilakkayenwon, wanjh namekbe bininj wanjh djalmarrkma manbu mankarrebubuyika manbu mandjalwern rowk, dja bu kunukka burrkyak minj mak kamarrkmang rowk, wanjh God minj nakka kabimakwan. \p \v 4 Bu bininj kayime, “Ngaye ngamarrkmang manwern mankarre, ba kunu God nganmakwan”, wanjh nakka kabidjalnjirrhmiwon nawu Christ. Namekbe bininj wanjh djalbawo kore God kabikongibunkenh. \v 5 Kunukka ngad minj karrikurduyime kunmekbe. Dja Namalngmakkaykenh nuye kanmarneyimeng kadberre bu ngad karrihwoybukwon God, wanjh nungka kanmarneyime ngad karrimak. Dja wanjh karrihdjalburrbu munguyh bu kunmekbe God nungka kadjalkurduyime kadberre ngad. \v 6 Bolkkime ngad karriraworrinj nuye Christ Jesus. Wanjh minj karriyawoyhlakkayenworren nuye, kuhni burrkyak. Manbu karrilakkayenworrenkenh, wanjh djal larrk. Dja karridjalwoybukwon God dja mak ngadmanwali karrimarnedjaremerrimen. Manmekbe wanjh manu mankimuk duninjh. \s1 Bininj Nawu Kabirrihmarnbun Kunyid Ngudberre \sr Galatians 5:7-12 \p \v 7 Ngudda ngurrihrengehrey bu kamak rowk, dja bolkkime nangale ngunmarnebolkwarrewon bu ngudda ngurringurdmeng bu ngurrimarrkmangi manbu kunwoybuk? \v 8 God ngunkayhmeng ngudberre nungan naweleng, nungka minj yimeninj ngudberre bu ngurrilakkayenworren! \v 9 Yuwn bu ngurriyawoyhbekkan nangale bininj nawu ngunwong kunbuyika kunmayali. Dja ngurriburrbu yiman kayime mankudji manyahwurd manbu kamarnbun kahnguklurlke buriddi, wanjh kakukborledke rowk manbu buriddi. \v 10 Dja ngudda bininj nawu Kawohrnan Rowk nuye, wanjh kunu ngaye burrbun ngudberre bu minj ngurriwoybukwon manbu manbuyika manmekbe kunmayali. Nangale nakka nawu kadjare ngunbukkan manmekbe kunmayali? Nungka wardi yimankek nakimuk, dja bonj, nakka wanjh God kaluk kabidjaldung. \p \v 11 Nawu karridangerrinj, ngaye minj marneyimeninj ngudberre bu ngurrikuklakkayenworren. Ngaye ngadjalyolyolme Jesuskenh bu doweng kore cross kundulk. Yikahwi bininj kabirriwokwirrihme mahni kunwok, dja bedda kabirridjare ngaye ngayolyolme bu ngurrilakkayenworren. Kumekbekenh kunu ngandiwirrihme. \v 12 Nahni nawu kunwarre kabirrimarnbun ngudberre, wanjh ngadjare bedmandeleng kabirriwernhkurduyime kore kabirridjare, dja wanjh kabirridjaldjamundadjkerren! \s1 Karrimarrkma Nawu Namalngmakkaykenh Kore Kanmarneyime \sr Galatians 5:13-26 \p \v 13 Yoh, nawu ngad karridangerrinj, God ngunkayhmeng ngudda dja ngunmarnbom ba minj ngurriyawoyhbongdi kore manmekbe mankarre. Wanjh ngudda yuwn kunmekbe ngurriyimerren, “Mah, God nganmarnebengmidjdanj, wanjh bonj, ngaye ngayawoyhkurduyime kunwarre.” Burrkyak, ngudda kunbuyika ngurriyimen bu ngurrimarnedjaremerren kore ngurribidyikarrmerrenkenh. \v 14 Ngurriburrbun manmekbe mankarre mandjalwernhkukenh duninjh manbu kayurrhke rowk manbubuyika mankarre manwern, kore kayime, “Ngudda yibenmarnedjarenin birribuyika bininj yiman bu yingandeleng yiwernhmarnedjaremerren.” [Leviticus 19:18] \v 15 Dja bu ngudda ngurridedjdjingmang ngurriburren dja mak ngurridangwerren, wanjh ngurrinahnarrimen! Marndi ngurridjalkukyakworren ngurriweleng. \p \v 16 Mah, wanjh kunmekbekenh ngaye marneyime bu ngurridjalkurduyimen kore Namalngmakkaykenh ngunmarneyime, wanjh kunu minj baleh ngurrikurduyime kore yimankek kunwarre ngurridjare ngurrikurduyime, wanjh kunmekbe burrkyak. \v 17 Ngudda ngurriweleng ngurridjare kunwarre, dja nawu Namalngmakkaykenh kadjare ngudda ngunngurdke ngudda. Yiman kayime karrihburren baybaywi kore kukange kadberre rowk! \v 18 Dja bu ngurribawon nawu Namalngmakkaykenh ngunkan kore kunmak yikurduyime wanjh kunukka manbu mankarre minj mak ngundjadme. \p \v 19 Bu nangale nawu kahdjalkurduyime kunwarre kore nungan kahdjare, ngad wanjh karrbenkurdunan dja karriburrbun rowk bu baleh kayimerran, yiman kayime kabirrikalikarren, kabirrimayaliwarremen, kabirridjalborrkbun. \v 20 Bedda mak kabirrimarneboddan Mawahmawah bedberre nawu djang, dja mak kabirrihmarrkidjworren, dja mak kabirrinjirrhmiworren kore kunyid kabirrimarnburren, dja mak kabirrikirnwerren, dja mak bu djalburudjang kabirrikangeyiddung, kabirribebbehkimukworren, kabirridjaldangwerren munguyh, dja mak kabirriyarlarrmerren. \v 21 Dja mak kunyid kabirriwernmerren, mak kabirribongun manbang bu kabirribengmayahme, dja mak kunwarrekenh kabirrimarnburren kore mulil ngarre, dja njalehnjale kore kabirrikurduyime. Ngaye yingkihmarneyimeng ngudberre bu kerrngehkenh mak ngaye yawoyhmarneyime ngudberre bolkkime, nangale nawu kahkurduyime kunmekbe kunwarre, wanjh nanu minj kangimen kore God kawohrnan rowk nuye. \p \v 22 Nawu Namalngmakkaykenh wanjh kunbubuyika nungan ngunmarnbun yiman kayime kundulk manbu kakarrme manbarnemwern manmakmak duninjh. Wanjh kunukka ngurrimarnedjaremerren, dja mak ngudda ngurridjalmarrmarr duninjh, dja mak ngudda ngurridjalkarrme kunmodmikenh. Warridj ngudda mak yeledj ngurrbenmadbun nawu birribuyika bininj, dja mak ngudda ngurrbendjalkongibun. Dja mak ngudda ngurrimaknin dja minj mak ngurrikurren. \v 23 Ngudda mak ngurridjalmadburrimen, dja mak ngurrikongiburrimen. Dja munguyh ngudda ngurrimayalimarnburrimen bu kamak rowk. Dja minj mak ngurrikowerren. \p Bu ngudda ngurrikurduyime kuhni rowk, ngudda minj ngurribakke manbu mankarre nuye God. \v 24 Ngad Christ Jesus bininj nuye, wanjh yiman karohrok ngad karridundulubom kadberre kunwarre dja kore karridjareni bu karrikarrmi, wanjh yiman dowerrinj rowk. \v 25 Nawu Namalngmakkaykenh kandarrkidwong, wanjh kunmekbekenh karrimunkekadju kore kanmarneyime nungka kadberre kore baleh karriyime dja mak baleh kore karrikurduyime. \v 26 Dja yuwn bu mak ngad karriyawoyhburluburlumerren kore ngadmandeleng karrinjilngwarreworren kore karridjare karrikukenmen. \c 6 \s1 Bu Karribidyikarrmerrenkenh \sr Galatians 6:1-6 \p \v 1 Nawu karridangerrinj, ngudda nawu ngurrihbekkan nungka Namalngmakkaykenh, bu ngurrinan nangale bininj nawu ngurrihni bu kahyime kunwarre, wanjh ngudda yalyal ngurribidyikarrmen namekbe ba bu nungka karrurndeng kore kunmakkenh. Dja ngaleng, ngurrinahnarrimen! Wardi ngudda mak ngundjurrkkan ngudberre warridj. \v 2 Wanjh ngudda ngurribidyikarrmerrimen munguyh bu kunyid kahyo ngudberre. Bu ngudda kunmekbe ngurrikurduyime, ngudda wanjh ngurrimarrkmang manwern mankarre manbu kore nungan Christ kanwong. \p \v 3 Nangale nawu kahyime nungka yimankek nakuken, wanjh nungka kahdjalkowerren nungan naweleng. Wanjh yiman yimerra kayakkenhworrimen rerrih. \v 4 Kaluk bu ngudda ngurrimarnedurrkmirri nuye nawu Ngabbard, wanjh ngurribebbehrohrokmerren, dja ngurridjalnahnarrimen ba bu ngurridurrkmirri mandjad, wanjh kunukka ngurrinjilngmakmen, dja yuwn bu ngurribebbehnarren bu ngurridjadmerren. \v 5 Karribebbehkarrme kore karridurrkmirri. Minj nabuyika kahdurrkmirri manbu ngudda ke. \p \v 6 Nawu nangale ngunhbukkabukkan ngudda God nuye kunwok, ngudda wanjh ngurridjalweyka rowk manbu kunmakmak nuye. \s1 Ngurridjalkurduyimen Kunmak Bu Munguyh \sr Galatians 6:7-10 \p \v 7 Yuwn nangale ngunwon kunbuyika kunmayali bu ngunkowe. Ngurribekka, kuhni woybukkih, minj nangale kabikowe God. Ngurriburrbu bu kuninjkunukenh! Bu bininj karrudjeng manmim, manmekbe kadjalkudjiwi karohrok manbu mankolhde kadjordmen nuye. \v 8 Kaluk marneyime kore baleh kahmenyime. Bu nangale kakurduyime kore nungandeleng kahdjare, yiman kayime karrudjeng manwarre manmim. Kaluk namekbe bininj kabaldowen. Dja bu nangale kakurduyime kore Namalngmakkaykenh kahyime, wanjh yiman karrudjeng manmak manmim, wanjh kunu Namalngmakkaykenh kabidjaldarrkidwon munguyh munguyh. \v 9 Dja wanjh ngad yuwn karrimarrkbaworren kore munguyh karridurrkmirrin kore kunmak. Dja bu kamhre ngarre kundung wanjh kunu kandarrkidwon kadberre munguyh munguyh. Yiman kayime karrihmadbun mankolhde bu kadjordmen dja kakarrme manbarnem. \v 10 Mah wanjh, karrbenmarnekurduyime kunmak bedberre birribuyika bininj. Bu bolkkime wanjh karriyime, dja kaluk yerrekah nuk wanjh kabolkyakmen kadberre. Dja karrbenbidyikarrmen werrk nawu kadberre yiwarrudj bininj karridjarrkdi yiman namud rerrih. \s1 Wanjh God Kanyawoyhmarnbun Bu Ngad Karrikerrngehmeng \sr Galatians 6:11-18 \p \v 11 Kandina ngaye ngabimbun nahni djurra kunwok ngardduk kore kunbid ngardduk, ngurrina mahni manbimkihkimuk kore ngardduk! \p \v 12 Wanjh ngurrina! Birrimekbe nawu bihdjurrkkan ngudberre bu kabirridjare ngudberre ngurrilakkayenhmen, wanjh bedda kabirridjaldjare birribuyika bininj kore kabindiburlumekenh. Bedda minj kabirridjare birribuyika bininj kabindinjirrhmiwon. Kunmekbekenh kunu minj kabirriyolyolme nawu Christ bu doweng kore kundulk cross. \v 13 Kaluk birrimekbe bininj nawu birrilakkayen, beddanu minj kabirriwernhmarrkmang mankarre rowk, bedmandeleng bedberre birriweleng. Bedda bihdjaldjurrkkan ngudberre, bu kabirridjare ngudda ngurrbenwokmarrkmang manbu bedda bedberre mankarre nawu kabirrihburlumerrenkenh ngudberre kore kunburrkkenh ngarre. \p \v 14 Ngaye, wanjh minj ngadjare ngaburlumerren, dja ngadjalburlume Jesus Christkenh nawu Kawohrnan Rowk kadberre bu doweng kore kundulk cross. Nungka kunu ngankuklarlmey kore kondanjkunu kunred, wanjh minj njale kondahbeh kore kurorre ngankarrme ngaye, yiman kayime ngaye ngokko ngarroweng kore cross kundulk. \v 15 Yuwn bu karriyawoyhburrbun bu karrilakkayenworrenkenh, dja karridjalburrbun bu God kankerrngehmeng. Mahni mankarre wanjh karrokme rowk kadberre. \v 16 Bininj rowk nawu kuhni kabirriyime, dja mak bininj rowk nuye God nawu Israel benkebmawahmeng, wanjh ngaye ngadjare God kabenwon kunmodmikenh nuye dja kabenkongibun. \p \v 17 Ngaye ngahkarrme kunmorninj kunburrk ngardduk kunmekbekenh ngaye Jesus nuye bininj. Wanjh kunu bininj ngandidjalbawo, dja minj nangale nganyawoyhwon kunyid. \p \v 18 Nawu karridangerrinj, ngaye ngadjare Jesus Christ nawu kawohrnan rowk kadberre nawu ngudda ngunmarnedjare dja karrarnhdi ngudberre kore kukange. Djalwoybukkih.