\id REV - Guaraní, Eastern NT -Bolivia 1974 (DBL -2013) \h APOCALIPSIS \toc1 Apocalipsis O Revelación A San Juan \toc2 Apocalipsis \toc3 Ap \mt1 APOCALIPSIS \mt2 O REVELACIÓN A SAN JUAN \c 1 \p \v 1 Che co jae Juan. Che co jae Jesucristo jembiócuai. Tumpa oicuauca Jesucristo pe ɨmambae oyeapota vae. Jare Jesucristo ombou araɨgua oyeócuai chupe vae omombeu vaera cheve, che amombeu-yoapɨ ye vaera Jesucristo jembiócuai reta pe. \v 2 Cuae aicuatía vae Tumpa iñee co. Jesucristo etei omombeu cheve cuae. Che aecha cuae opaete. \p \v 3 Cuae amombeu peve ndei oyeapo mbove. Cuae omongueta vae reta jare cuae oendu vae reta oyeroviata co, oyapo reta yave Tumpa jeigüe cuae pe aicuatía vae. Echa oyearo ma ara reta cuae amombeu peve vae oyeapo vaera. \s1 Siete tenta Asia pegua pe oñemboatɨatɨ vae reta pe \p \v 4-5 Che aicuatía ai cuae tupapire peporogüɨrovia vae siete tenta Asia pegua pe peñemboatɨatɨ vae reta pe. Tumpa jare jocuae siete araɨgua Tumpa jemimbota oyapo vae reta - jae reta oñemboɨ Tumpa iguapɨa jóvai - jare Jesucristo tomee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. Tumpa iyɨpɨ güive jare añave jecuaeño oico. Jare jae jecuae oita. Jesucristo co jae jecuaeño omombeu cavi Tumpa regua vae. Jae tenonde voi oicove ye ou omanogüe vae reta ipɨte güi. Jae co opaete ɨvɨ pegua reta juvicha guasu reta Juvicha. Jae ñanderaɨu jare omboai opaete ñanembaeyoa reta jugüɨ ae pe. \v 6 Jare ñandeapo mburuvicha guasu retara jare sacerdote retara yayeócuai vaera Tumpa pe - jae co Jesucristo Tu. Jesucristo toñemboeteuca jare togüɨnoi opaete mbaepuere jecuaecuae aveiño. Amén. \p \v 7 Mase, jae outa amapɨtu reta reve, jare opaete vae oechata. Israel pegua reta vi oechata. Echa Israel pegua reta oicutuca. Jare opaete jocuae ɨvɨ pegua reta ipɨatɨtɨ yaeta jese. Corai toyeapo. Amén. \p \v 8 —Che co jae Alfa jare Omega jee vae —jei ñandeYa Tumpa—. Che co jae tenondegua vae jare taɨcuegua vae. Che co jae añave jare iyɨpɨ güive oico vae. Che co jae jecuae oita vae. Che co jae opaete mbaepuere güɨnoi vae —jei. \s1 Juan oecha cuimbaera oyeapo vae \p \v 9 Che co jae perɨqueɨ Juan, Jesús re yarovia rambue. Che vi aiporara ai pe reta rami Tumpa iporoocuaia jeco pegua, jare chepɨaguasu pe reta pepɨaguasu rami. \p Che ai ɨvɨ ɨ mbɨte pe oi vae Patmos jee vae pe aicuaa vaera Tumpa iñee Jesús etei omombeuta cheve vae. \v 10 Espíritu Santo imbaepuere rupi añevae ñandeYa iara pe, jare aendu cheraɨcue cotɨ ñee jɨapu yae vae. Jɨapu yae metei mimbɨ guasu rami. \v 11 Jare ñee jei: \p —Che co jae Alfa jare Omega jee vae. Che co jae tenondegua vae jare taɨcuegua vae. \p Jayave jei ye: \p —Eicuatía metei tupapire pe reechata vae. Jayave emondo tupapire oporogüɨrovia vae siete tenta Asia pegua pe oñemboatɨatɨ vae reta pe. Emondo Efeso pe, jare Esmirna pe, jare Pérgamo pe, jare Tiatira pe, jare Sardis pe, jare Filadelfia pe, jare Laodicea pe —jei cheve. \p \v 12 Jayave ayerova aecha vaera imiari cheve vae. Jare ayerova ma yave, aecha siete vela iguapɨa oro pegua vae reta. \v 13 Jare aecha jocuae siete vela iguapɨa reta ipɨte pe metei cuimbae. Cuimbaera oyeapo vae echa cheve. Güɨnoi temimonde ipucu vae oupitɨ ipɨ rupi vae. Jare ipɨtía rupi aecha güɨnoi metei cuacuaa oro pegua vae. \v 14 Iñaca-raa vecha-raagüe ti vae echa cheve. Ti asɨ co iroɨ tiasɨ vae rami. Jare jesa metei tata jendɨ oi vae rami co. \v 15 Ipɨ bronce oñemboacu yave tata tuicha vae pe oesape yae vae echa cheve. Jare imiari yave, iñee jɨapu yae ɨ guasu jɨapu yae rami. \v 16 Jae güɨnoi siete yasɨtata reta ipo iyacatu pe, jare iyuru güi oe metei quɨsepucu jaimbeyoyavi vae. Jova oesape yae cuaraɨ ara mbɨte yave oesape rami. \p \v 17 Jare aecha yave, aa jae jóvai cuimbae omano vae rami. Jayave jae oñono ipo iyacatu cheré jare jei cheve: \p —Agüɨye equɨye. Che co jae tenondegua vae jare taɨcuegua vae —jei—. \v 18 Che co jae jecuaeño oico vae. Amano, erei, mase, añave aico jecuaecuae aveiño. Jare che anoi mbaepuere mano jare cañɨtei re —jei—. \v 19 Eicuatía opaete mbaembae reecha vae regua jare emombeu mbae re oñemojaanga jocuae mbaembae. Jocorai remombeuta mbae taɨcue rupi oyeapota vae —jei cheve—. \v 20 Taicuauca ndeve mbae re oñemojaanga siete yasɨtata chepo cheacatu pe reecha vae reta jare mbae re oñemojaanga siete vela iguapɨa oro pegua vae reta. Siete yasɨtata reta oñemojaanga siete araɨgua reta re. Jocuae siete araɨgua reta oyeócuai oporogüɨrovia vae jocuae siete tenta reta pe oñemboatɨatɨ vae reta pe. Jare siete vela iguapɨa reta oñemojaanga oporogüɨrovia vae jocuae siete tenta reta pe oñemboatɨatɨ vae reta re —jei—. \c 2 \s1 Ñee Efeso peguara \p \v 1 Eicuatía araɨgua oporogüɨrovia vae Efeso pe oñemboatɨ vae reta pe oyeócuai vae pe corai: Cuae jei siete yasɨtata reta ipo iyacatu pe oipɨɨ vae - jae siete vela iguapɨa oro pegua vae reta ipɨte pe oguata vae co: \p \v 2 “Che aicuaa peparavɨquɨ. Tanta peparavɨquɨ jare pepɨaguasu vi. Mbaeti peñemoiru icavi mbae vae oyapo vae reta ndive. Oime pepɨte pe ñogüɨnoi jocuae ‘Che co jae metei Jesús jemimondo’ jei vae reta. Erei jae reta mbaeti co Jesús jemimondo reta. Jare pe reta peeca peicuaa vaera añetete ra co Jesús jemimondo reta. Jare añave peicuaa iyapu reta co. \v 3 Jare pe reta cheraɨu rambue, pepɨaguasu jare pemoaguata. Mbaeti pecuérai. \p \v 4 “Erei chepuere pomboeco mbae re. Jae co cuae: Mbaeti ma cheraɨu tenonde yave cheraɨu rami. \v 5 Jae rambue pemaendúa quirai tenonde yave cheraɨu yae. Peeya peñemongueta icavi mbae vae pepɨa pe oi vae, jare peyapo ye mbaravɨquɨ reta tenonde yave peyapo vae rami. Echa mbaeti yave peeya peñemongueta icavi mbae vae pepɨa pe oi vae, ajata ɨmambae pepɨri jare arovata pevela jɨru iguapɨa güi. \p \v 6 “Erei ayerovia cuae re: Nicolaíta reta oyapo vae icavi mbae yae peve. Echa jocuae icavi mbae yae cheve vi. \p \v 7 “Ipuere oendu vae toyeapɨsaca Espíritu Santo oporogüɨrovia vae oñemboatɨatɨ vae reta pe jei vae re. Oporomoamɨri vae pe ameeta jou vaera jocuae ɨvɨra tecove omee vae güi. Jocuae ɨvɨra oime Paraíso mbɨte pe oi. Joco pe oico Tumpa. \p Jocorai eicuatía —jei—. \s1 Ñee Esmirna peguara \p \v 8 Jare eicuatía araɨgua oporogüɨrovia vae Esmirna pe oñemboatɨ vae reta pe oyeócuai vae pe corai: Cuae jei jocuae tenondegua vae jare taɨcuegua vae - jae omano erei oicove ye: \p \v 9 “Che aicuaa peparavɨquɨ jare quirai peiporara jare peparavete (erei peicocatu co Tumpa cotɨ). Aicuaa vi quirai jocuae judíoraanga reta jei icavi mbae vae pecotɨ. Yepe tei jei reta: Ore co jae judío reta, erei mbaeti co. Echa jae reta oñemboatɨ omboete vaera Satanás. \v 10 Agüɨye pequɨye peiporarata vae güi. Mase, aña guasu peñonoucata amogüe pe reta tembipɨɨrɨru pe, oyecuaa vaera peporogüɨrovia icavi ra. Jare peiporarata diez ara pegua. Jecuae perovia cheré, yepe tei güɨramoi pemanota peporogüɨrovia jeco pegua. Jocorai yave, ameeta peve tecove opa mbae vae peyerovia yae vaera. \p \v 11 “Ipuere oendu vae toyeapɨsaca Espíritu Santo oporogüɨrovia vae oñemboatɨatɨ vae reta pe jei vae re. Oporomoamɨri vae re ngaraa etei mbaepuere güɨnoi mano mocoia. \p Jocorai eicuatía —jei—. \s1 Ñee Pérgamo peguara \p \v 12 Jare eicuatía araɨgua oporogüɨrovia vae Pérgamo pe oñemboatɨ vae reta pe oyeócuai vae pe corai: Cuae jei quɨsepucu jaimbeyoyavi vae güɨnoi vae: \p \v 13 “Aicuaa peparavɨquɨ jare quiape peico. Echa perenta pe jeta yae vae omboete Satanás. Erei pe reta jecuaeño peicuauca quirai perovia cheré. Mbaeti etei peeya peporogüɨrovia, yepe tei yavai yae peve jocuae ara reta pe Antipas oyeyucauca pepɨte pe yave. Antipas oyeyucauca, chemombeu cavi rambue. Echa Satanás etei oico perenta pe. \p \v 14 “Erei chepuere pomboeco mbovɨ mbaembae re. Echa oime pepɨte pe ñogüɨnoi Balaam iporomboe güɨrovia vae reta. Balaam omboe Balac quirai ipuere omboavai Israel pegua reta. Echa jae reta omboɨpɨ jou tembíu tumpa-raanga reta pe oñererocuavee vae jare oyapo aguasa. \v 15 Jae ramiño vi oime pepɨte pe ñogüɨnoi nicolaíta reta iporomboe güɨrovia vae reta, jare jocuae moromboe icavi mbae yae co cheve. \p \v 16 “Jae rambue peeya peñemongueta icavi mbae vae pepɨa pe oi vae. Mbaeti yave, ajata pepɨri ɨmambae jare añorarota jae reta ndive. Aiporuta jese reta quɨsepucu cheyuru güi oe vae. \p \v 17 “Ipuere oendu vae toyeapɨsaca Espíritu Santo oporogüɨrovia vae oñemboatɨatɨ vae reta pe jei vae re. Oporomoamɨri vae pe ameeta jocuae maná mbaeti oyecuaa vae. Ameeta vi chupe metei ita ti vae. Jocuae ita re oime metei tee oyecuatía oi. Jaeño ameeta ita chupe vae oicuaata jocuae tee. \p Jocorai eicuatía —jei—. \s1 Ñee Tiatira peguara \p \v 18 Jare eicuatía araɨgua oporogüɨrovia vae Tiatira pe oñemboatɨ vae reta pe oyeócuai vae pe corai: Cuae jei Tumpa Taɨ. Jae jesa metei tata jendɨ oi vae rami co, jare ipɨ bronce oñemboacu yave tata tuicha vae pe oesape yae vae echa: \p \v 19 “Che aicuaa peparavɨquɨ jare peporoaɨu jare peporogüɨrovia jare quirai peyeócuai cheve jare pepɨaguasu. Jare jecuaeño peparavɨquɨ tanta. Añete co, tenonde yave peparavɨquɨ tanta erei taɨcue rupi peparavɨquɨ tanta yae. \p \v 20 “Erei chepuere pomboeco cuae re: Pemaeño jocuae cuña Jezabel jee vae re oporomboe vaera pepɨte pe. Jae jei jae co metei cuña Tumpa iñee omombeu vae. Erei jae ombotavɨ cherembiócuai reta. Echa jae omombeu chupe reta oyapo vaera aguasa jare jou vaera tembíu tumpa-raanga reta pe oñererocuavee vae. \v 21 Jare amee ma ara reta jocuae cuña pe oeya vaera iñemongueta icavi mbae vae ipɨa pe oi vae, agüɨye vaera oyapo aguasa. Erei jecuae oyapo jocuae icavi mbae vae. \v 22 Mase, amoñenota jocuae cuña metei tupa pe, jare aiporarauca yaeta jae ndive menda re oñuvanga vae reta pe, mbaeti yave oeya reta icavi mbae vae jae ndive oyapo vae. \v 23 Jare ayucata jocuae cuña imembɨ reta, jare opaete oporogüɨrovia vae oñemboatɨatɨ vae reta oicuaata quirai che aicuaa opaete vae iñemongueta ipɨa pe oi vae. Jare ameeta peve metei ñavo peparavɨquɨ ae rupi. \p \v 24-25 Erei tae peve cuae: Cuae reño pomboeco. Erei peñemomɨrata mborogüɨrovia penoi vae re che ayu ye regua. (Corai chemiari ai oporogüɨrovia vae Tiatira pegua jocuae cuña iporomboe mbaeti güɨrovia vae reta pe. Echa jae reta mbaeti oicuaa Satanás iporomboe mbaeti oyecuaa vae jei chupe vae.) \p \v 26 “Oporomoamɨri vae pe ameeta mbaepuere ipuere vaera oyócuai ɨvɨ pegua reta, jecuaeño yave oyapo cheparavɨquɨ. \v 27 Jare oyocuaita metei popoca jiero pegua vae pe. Güɨnoita mbaepuere jese reta mbaepuere penoi pemboperasoraso vaera metei ɨru ñaeu pegua vae rami. Echa cheRu omee cheve etei cuae nunga mbaepuere. \v 28 Jare ameeta chupe yasɨtata neimbove asɨ oyecuaa vae. \p \v 29 “Ipuere oendu vae toyeapɨsaca Espíritu Santo oporogüɨrovia vae oñemboatɨatɨ vae reta pe jei vae re. \p Jocorai eicuatía —jei—. \c 3 \s1 Ñee Sardis peguara \p \v 1 Jare eicuatía araɨgua oporogüɨrovia vae Sardis pe oñemboatɨ vae reta pe oyeócuai vae pe corai: Cuae jei jocuae siete yasɨtata reta güɨnoi vae - jae co jocuae siete araɨgua Tumpa jemimbota oyapo vae reta oyeócuai chupe vae: \p “Che aicuaa peparavɨquɨ. Iru vae reta jei tei peicove catu co, erei mbaeti etei peicove catu Tumpa cotɨ. \v 2 Peñeandu jare peñemomɨrata jocuae penoi vɨteri vae re. Echa mbaeti etei pepɨrata jese. Mbaeti etei peyapo mbaravɨquɨ Tumpa oipota peyapo vaera vae. \v 3 Jae rambue pemaendúa Tumpa omee peve vae re jare quirai peyeapɨsaca jese. Peñemomɨrata jocuae re, jare peeya peñemongueta icavi mbae vae pepɨa pe oi vae. Echa mbaeti yave peñeandu, ajata pepɨri ɨmambae metei imonda vae oique o pe rami, jare ngaraa peicuaa quirai yave ra ajata pepɨri. \p \v 4 “Oime mbovɨ Sardis pegua mbaeti icavi mbae vae oyapo vae reta. Jae reta oguatata che ndive jemimonde ti vae reve icavi vae oyapo vae jeco pegua. \p \v 5 “Oporomoamɨri vae pe ameeta temimonde ti vae omonde vaera, jare ngaraa amboai jee libro tecove opa mbae vae pegua güi. Aicuaucata cheRu jare araɨgua cheRu pe oyeócuai vae reta jóvai jae co chembae. \p \v 6 “Ipuere oendu vae toyeapɨsaca Espíritu Santo oporogüɨrovia vae oñemboatɨatɨ vae reta pe jei vae re. \p Jocorai eicuatía —jei—. \s1 Ñee Filadelfia peguara \p \v 7 Jare eicuatía araɨgua oporogüɨrovia vae Filadelfia pe oñemboatɨ vae reta pe oyeócuai vae pe corai: Cuae jei iyoa mbae vae. Jae co añete vae jei vae. Jae güɨnoi mbaepuere Tumpa omee David pe vae. Jocuae mbaepuere metei onque illave rami co. Echa jae oipea yave metei onque, mbaeti quia ipuere oñoquenda ye. Jae ramiño vi jae oñoquenda yave metei onque, mbaeti quia ipuere oipea ye: \p \v 8 “Che aicuaa peparavɨquɨ. Mase, aechauca ma peve metei onque oyepea oi vae. Mbaeti quia ipuere oñoquenda jocuae onque. Pembaepuere michi co, erei peyapo che jae peve peyapo vaera vae jare mbaeti checuacu. \p \v 9 “Oime pepɨte pe ñogüɨnoi jocuae oñemboatɨ omboete vaera Satanás vae reta. Yepe tei jei reta: Ore co jae judío reta, erei mbaeti co. Iyapu reta co. Mase, ayapota chupe reta yogüɨraja vaera oyeatɨca peróvai, jare aicuaucata chupe reta che poaɨu co. \p \v 10 “Peyapo che jae peve peyapo vaera vae pepɨaguasu reve rambue, che poepɨta opaete ɨvɨ pe yogüɨreco vae reta oiporarata vae güi. \v 11 Mase, aja yeta ɨmambae. Peñemomɨrata mborogüɨrovia penoi vae re, agüɨye vaera iru vae pe oñemee neaca reguara vae. \p \v 12 “Oporomoamɨri vae pe ameeta oico vaera cheTumpa jo pe, jare ngaraa etei oe chugüi. Güɨnoita mbaepuere tuicha vae metei oquɨta ipɨrata yae vae rami. Jare aicuatiata jese cheTumpa jee jare cheTumpa jenta jee - jae co Jerusalén ipɨau vae cheTumpa ombouta ara güi vae. Jae ramiño vi aicuatiata jese cheree ipɨau vae. \p \v 13 “Ipuere oendu vae toyeapɨsaca Espíritu Santo oporogüɨrovia vae oñemboatɨatɨ vae reta pe jei vae re. \p Jocorai eicuatía —jei—. \s1 Ñee Laodicea peguara \p \v 14 Jare eicuatía araɨgua oporogüɨrovia vae Laodicea pe oñemboatɨ vae reta pe oyeócuai vae pe corai: Cuae jei jocuae Amén jee vae. Jae jecuaeño omombeu cavi añete vae Tumpa regua. Jae co opaete Tumpa oyapo vae iYa: \p \v 15 “Che aicuaa peparavɨquɨ, jare quirai mbaeti chemotareɨ jare mbaeti cheraɨu. Icavita tei co cheve chemotareɨ yave ani cheraɨu yave. \v 16 Erei mbaeti peñemongueta cheré. Mbaeti chemotareɨ jare mbaeti cheraɨu. Jae rambue pomombota, metei cuimbae tembíu mbaeti oyúe vae iyuru güi omombo rami. \p \v 17 “Echa pe reta pere corai: Yaicocatu co. Jeta mbaembae ñanoi. Mbaeti etei mbae oata ñandeve. Jocorai pere. Erei mbaeti peicuaa quirai pepɨatɨtɨ yae, jare peparavete, jare peresa mbae, jare penandi. \p \v 18 “Che pomboaracuaa pegua vaera chegüi oro tata pe oñembochɨrɨrɨ iquɨagüe oe vaera chugüi vae, peicocatu vaera, jare temimonde ti vae peremimondera, agüɨye vaera penandi yave pemara. Jae ramiño vi che pomboaracuaa peñono vaera moa peresa pe pepuere vaera pemae. \v 19 Che aiporarauca aaɨu vae ñavo pe, amboe vaera. Jae rambue peñemoatangatu jare peeya peñemongueta icavi mbae vae pepɨa pe oi vae. \p \v 20 “Mase, che añemboɨ ai onque pe jare ambopu ai onque. Oime yave quia cheñee oendu vae, oipea yave onque, aiqueta acaru vaera jae ndive, jare jae ocaruta che ndive. \p \v 21 “Oporomoamɨri vae pe ameeta oguapɨ vaera che ndive cheguapɨa pe. Echa che vi aporomoamɨri jare aguapɨ cheRu ndive iguapɨa pe. \p \v 22 “Ipuere oendu vae toyeapɨsaca Espíritu Santo oporogüɨrovia vae oñemboatɨatɨ vae reta pe jei vae re. \p Jocorai eicuatía —jei. \c 4 \s1 Ara pe ñogüɨnoi vae reta omboete ñandeYa \p \v 1 Cuae jaɨcue rupi amae jare aecha metei onque oyepea oi ara pe. Jare ñee tenonde yave aendu vae imiari ye cheve. Metei mimbɨ guasu rami iñeeata reve jei cheve: \p —Eyeupi cuae pe jare aechaucata ndeve mbaembae oyeapota vae. \p \v 2 Jare jupiveiño Espíritu Santo chereupi jare aecha metei guapɨa ara pe jare quia oguapɨ oi guapɨa pe. \v 3 Jare joco pe oguapɨ oi vae ita ipora yae vae reta jaspe jare cornalina jee vae echa cheve. Jare aecha metei yɨɨ jocuae guapɨa iyɨ́vɨri. Jare yɨɨ ita ipora yae vae esmeralda jee vae echa cheve. \v 4 Jare aecha jocuae guapɨa iyɨ́vɨri iru veinticuatro guapɨa reta. Jare aecha jocuae guapɨa reta pe oguapɨ ñogüɨnoi veinticuatro araɨgua reta itenondegua reta. Omonde reta temimonde ti vae jare iñaca re güɨnoi reta iñaca regua oro pegua vae. \v 5 Jare jocuae guapɨa mbɨte pe oi vae güi ou amavera rami vae. Jare aendu ñee jɨapu yae vae reta. Jare aecha jocuae guapɨa jóvai siete lámpara jendɨ ñogüɨnoi vae reta. Jae co jocuae siete araɨgua Tumpa jemimbota oyapo vae reta. \v 6 Jare jocuae guapɨa jóvai aecha vi ɨ guasu rami vae, erei vidrio pegua echa cheve. Jare jocuae guapɨa iyɨpɨ pe etei aecha irundɨ mbaembae oicove vae reta. Jae reta güɨnoi jeta jesa ipuere vaera omae jenonde jare jaɨcue oyerova mbae reve. \v 7 Jare metei jocuae oicove vae metei yaguapope echa. Jare iru oicove vae metei vaca-raɨ echa. Jare iru oicove vae jova cuimbae jova echa. Jare iru oicove vae metei güɨraquee tuicha vae oveve oi vae echa. \v 8 Jare jocuae irundɨ mbaembae oicove vae reta güɨnoi seis ipepo reta metei ñavo, jare icatu rupi jare japɨpe rupi güɨnoi jeta jesa. Jare jecuaeño jei reta: \p —ÑandeYa Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae iyoa mbae etei co. Jae iyɨpɨ güive jare añave jecuaeño oico. Jare jae jecuae oita. \p Jocorai jei reta ara rupi jare pɨtu rupi. Mbaeti etei oputuu reta. \p \v 9 Jare jocuae mbaembae oicove vae reta omboete jocuae guapɨa pe oguapɨ vae jecuaeño oico vae, jare omee yasoropai chupe. \v 10 Jare jocuae veinticuatro araɨgua reta itenondegua reta oyeatɨca jocuae guapɨa pe oguapɨ vae jecuaeño oico vae jóvai omboete vaera, jare oñono reta iñaca regua jocuae guapɨa jóvai, jare jei reta: \p \v 11 —Jupi co nde renoi vaera opaete maemboete jare mbaepuere, oreYa Tumpa. Echa nde reyapo opaete mbaembae. Opaete mbaembae oyeapo neremimbota rupi —jei reta. \c 5 \s1 Tupapire jare Vecha-raɨ \p \v 1 Jare aecha metei libro guapɨa pe oguapɨ vae ipo iyacatu pe. Jocuae libro güɨnoi oyecuatiagüe japɨpe rupi jare icupe rupi, jare oñeoquenda oi. Güɨnoi siete ñemboyaa, agüɨye vaera quia oipea omongueta. \v 2 Jare aecha metei araɨgua ipɨrata vae, jare araɨgua iñeeata reve jei: \p —¿Oime pa quia jupi co cuae libro oipea vaera vae? ¿Oime pa quia jupi co cuae libro iñemboyaa oequi vaera vae? —jei. \p \v 3 Jare mbaeti co jocuae libro ipuere oipea vae ara pe jare ɨvɨ pe jare ɨvɨgüɨ pe. Mbaeti co quia ipuere omae jese. \p \v 4 Jare ayaeo yae. Echa mbaeti quia oñevae jupi libro oipea omongueta vaera vae. Mbaeti quia oñevae jupi libro re omae vaera vae. \p \v 5 Jayave metei araɨgua reta itenondegua jei cheve: \p —Agüɨye eyaeo. Mase, Judá iñemoña reta pegua Yaguapope jee vae - jae co David Iyɨpɨ jee vae - oporomoamɨri ma oequi vaera jocuae siete libro iñemboyaa jare oipea vaera tupapire —jei. \p \v 6 Jare aecha metei Vecha-raɨ. Oyeyucauca echa cheve. Oñemboɨ oi jocuae guapɨa jare jocuae irundɨ mbaembae oicove vae reta ipau pe, jocuae araɨgua reta itenondegua reta ipɨte pe. Jae güɨnoi siete jati jare siete jesa - jae co jocuae siete araɨgua Tumpa jemimbota oyapo vae reta opaete ɨvɨ rupi oñemondouca vae. \v 7 Jare jocuae Vecha-raɨ ojo oequi libro guapɨa pe oguapɨ vae ipo iyacatu güi. \v 8 Jare libro güɨnoi ma yave, jocuae irundɨ mbaembae oicove vae reta jare jocuae veinticuatro araɨgua reta itenondegua reta oyeatɨca Vecha-raɨ jóvai. Metei ñavo güɨnoi arpa jare mbae ipiche cavi vae tɨnɨe oi jɨru oro pegua vae pe. Jocuae mbae ipiche cavi vae oñeñono tee Tumpa peguara vae reta iyerure reta co. \p \v 9 Jare jae reta ocanta metei canta ipɨau vae. Ocanta corai: \p —Jupi co nde renoi vaera jocuae libro. Jupi co nde reequi vaera jocuae libro iñemboyaa reta. Echa nde reyeyucauca jare reepɨ Tumpa imbae retara nderugüɨ rupi opaete ɨvɨ ñavoñavo pegua reta ipɨte güi. \v 10 Jare reyapo reta mburuvicha guasu retara jare sacerdote retara ipuere vaera oyeócuai ñaneTumpa pe. Jare oporoócuai retata ɨvɨ pe. \p Jocorai ocanta reta. \p \v 11 Jayave amae ye, jare aendu jeta araɨgua reta iñee. Jocuae araɨgua reta oñemboɨ ñogüɨnoi jocuae guapɨa jare jocuae mbaembae oicove vae reta jare jocuae araɨgua reta itenondegua reta iyɨ́vɨri. Jare oyepapa jeta ye ye. \v 12 Jare araɨgua reta iñeeata reve jei: \p —Jupi co Vecha-raɨ oyeyucauca vae güɨnoi vaera mbaepuere, jare oicocatu vaera, jare iyaracuaa vaera, jare oñemboeteuca vaera. Jupi co yasoropai tuicha ñamee vaera chupe —jei reta. \p \v 13 Jayave opaete ara pe jare ɨvɨ pe jare ɨvɨgüɨ pe jare ɨ guasu pe ñogüɨnoi vae reta aendu jei: \p —Toñemboeteuca guapɨa pe oguapɨ vae jare Vecha-raɨ jecuaecuae aveiño. Ñamee yasoropai tuicha chupe reta. Togüɨnoi reta opaete mbaepuere. \p \v 14 Jayave jocuae irundɨ mbaembae oicove vae reta jei: \p —Amén. \p Jare jocuae veinticuatro araɨgua reta itenondegua reta oyeatɨca jare omboete jecuaeño oico vae. \c 6 \s1 Libro iñemboyaa reta \p \v 1 Jare aecha Vecha-raɨ oipea metei jocuae libro iñemboyaa. Jayave aendu metei mbaembae oicove vae jei: \p —Eyu. \p Ara echa jɨapu imiari yave. \p \v 2 Jare aecha metei cavayu ti vae, jare opo cavayu re vae güɨnoi güɨrapa. Jare oñemee chupe iñaca reguara vae. Jare jecuaeño oporomoamɨri. \p \v 3 Jare Vecha-raɨ oipea iru libro iñemboyaa. Oyepea ma mócoi. Jayave aendu iru mbaembae oicove vae jei: \p —Eyu. \p \v 4 Jare aecha ojo iru cavayu. Erei cuae cavayu pɨta vae. Jare opo cavayu re vae pe oñemee mbaepuere omoñoraro vaera ɨvɨ pegua reta oyoyuca vaera. Jare oñemee vi chupe metei quɨsepucu tuicha yae vae. \p \v 5 Jare Vecha-raɨ oipea iru libro iñemboyaa. Oyepea ma mboapɨ. Jayave aendu iru mbaembae oicove vae jei: \p —Eyu. \p Jare aecha iru cavayu. Erei cuae cavayu ju vae. Jare opo cavayu re vae güɨnoi ipo pe mbaembae ipoɨ vae oñejaa pɨpe vae. \v 6 Jare aendu ñee jocuae irundɨ mbaembae oicove vae reta ipɨte pe jei: \p —Mócoi libra trigo jepɨ metei denario, jare seis libra cebada jepɨ metei denario. Jare agüɨye erocomegua aceite jare vino. \p \v 7 Jare Vecha-raɨ oipea iru libro iñemboyaa. Oyepea ma irundɨ. Jayave aendu iru mbaembae oicove vae jei: \p —Eyu. \p \v 8 Jare aecha iru cavayu. Erei cuae cavayu iyu vae. Jare opo cavayu re vae jee co Mano. Jare Cañɨtei jee vae ojo Mano jee vae jaɨcue. Jare oñemee chupe reta mbaepuere jeta ye ye ɨvɨ pegua reta re, ipuere vaera oyucauca reta quɨsepucu pe jare caruai pe jare mbaerasɨ pe jare maemɨmba pochɨ vae reta pe. \p \v 9 Jare Vecha-raɨ oipea iru libro iñemboyaa. Oyepea ma cinco. Jayave aecha maemɨmba oyeyucagüe oñererocuaveea igüɨ pe Tumpa iñee jeco pegua oyeyucauca vae reta. Echa jae reta oyeyucauca, omombeu Tumpa iñee iru vae reta pe rambue. \v 10 Jare jae reta iñeeata reve jei: \p —Nde co jae iyoa mbae vae, oreYa. Nde co jae añete vae jei vae. ¿Maera pa ndeiño rejaa ɨvɨ pegua oreyuca vae reta? ¿Yerae pa reiporaraucata chupe reta? —jei reta. \p \v 11 Jare temimonde ti vae oñemee metei ñavo pe, jare metei vae jei chupe reta: \p —Peputuuño joco pe michi pegua. Echa oyeyucaucata vi rani perɨvɨ Tumpa pe oyeócuai vae reta, pe reta peyeyucauca rami —jei. \p \v 12 Jare aecha Vecha-raɨ oipea iru libro iñemboyaa. Oyepea ma seis. Jayave ɨvɨ ocana yae. Jare cuaraɨ oyeapo ju metei tela ju vae rami, jare yasɨ oyeapo pɨta tugüɨ rami. \v 13 Jare yasɨtata ara re ñogüɨnoi vae reta oa ɨvɨ re, metei ɨva ia yagüɨye mbae vae reta oa ɨvɨra güi ɨvɨtu tanta yae omocana yave rami. \v 14 Jare ara etei oñemboyao mbɨte rupi jare oñeoma metei tupapire ñandepuere ñañoma rami. Jare opaete ɨvɨtɨ reta jare ɨvɨ ɨ mbɨte pe ñogüɨnoi vae reta osɨrɨ jenda güi. \v 15 Jare ɨvɨ pegua reta juvicha guasu reta jare mburuvicha reta jare oicocatu vae reta jare sundaro reta juvicha reta jare mbaepuere güɨnoi vae reta jare opaete oyeócuai vae reta jare opaete mbaeti oyeócuai vae reta oñemi ɨvɨcua reta pe jare ita ɨvɨtɨ reta re ñogüɨnoi vae reta ipɨte pe. \v 16 Jare jei ɨvɨtɨ reta jare ita reta pe: \p —Pea oreré. Oreomi guapɨa pe oguapɨ vae jova güi. Oreomi, agüɨye vaera roecha Vecha-raɨ. Echa jae pochɨ yae oreve —jei reta—. \v 17 Ou ma ovae ara Vecha-raɨ pochɨ vaera oreve, jare mbaeti etei quia ipuere omoaguata —jei reta. \c 7 \s1 Ciento cuarenta y cuatro mil vae reta \p \v 1 Jare cuae jaɨcue rupi aecha irundɨ araɨgua reta oñemboɨ ñogüɨnoi ɨvɨ pe. Metei oñemboɨ cuaraɨ oea cotɨ, jare iru oñemboɨ cuaraɨ oiquea cotɨ. Iru oñemboɨ ɨvɨtu yevɨ cotɨ, jare iru oñemboɨ ɨvɨtu guasu cotɨ. Jare jae reta oipɨɨ irundɨ ɨvɨtu ɨvɨ iyɨ́vɨri oyepeyu vae, agüɨye vaera oyepeyu ɨvɨ reta iárambue jare ɨ guasu reta iárambue, jare agüɨye vaera oipeyu ɨvɨra reta. \v 2-3 Jare aecha iru araɨgua ou cuaraɨ oea cotɨ güi, jare jocuae araɨgua güeru Tumpa jecuaeño oico vae imarca. Jayave araɨgua iñeeata reve jei jocuae irundɨ araɨgua reta pe: \p —Agüɨye perocomegua ɨvɨ reta jare ɨ guasu reta jare ɨvɨra reta, ndei ñaneTumpa jembiócuai reta jesɨva romomarca mbove. \p Echa jocuae irundɨ araɨgua pe oñemee ma mbaepuere güɨrocomegua vaera ɨvɨ reta jare ɨ guasu reta. \p \v 4 Jare aendu mbovɨ Tumpa jembiócuai reta araɨgua reta omomarca vae. Omomarca reta ciento cuarenta y cuatro mil Israel pegua reta opaete atɨ reta güi. \v 5 Omomarca reta doce mil Judá iñemoña reta güi. Omomarca reta doce mil Rubén iñemoña reta güi. Omomarca reta doce mil Gad iñemoña reta güi. \v 6 Omomarca reta doce mil Aser iñemoña reta güi. Omomarca reta doce mil Neftalí iñemoña reta güi. Omomarca reta doce mil Manasés iñemoña reta güi. \v 7 Omomarca reta doce mil Simeón iñemoña reta güi. Omomarca reta doce mil Leví iñemoña reta güi. Omomarca reta doce mil Isacar iñemoña reta güi. \v 8 Omomarca reta doce mil Zabulón iñemoña reta güi. Omomarca reta doce mil José iñemoña reta güi. Omomarca reta doce mil Benjamín iñemoña reta güi. \s1 Jeta yae vae jemimonde ti vae reta \p \v 9 Cuae jaɨcue rupi aecha jeta yae vae opaete ɨvɨ ñavoñavo ipɨte güi yogüeru vae reta. Mbaeti quia ipuere oipapa. Jae reta oñemboɨ ñogüɨnoi jocuae guapɨa jare Vecha-raɨ jóvai. Jae reta jemimonde ti jare ipo pe güɨnoi carandaɨ joo. \v 10 Jare iñeeata reve jei reta: \p —ÑaneTumpa guapɨa pe oguapɨ vae oporomboasa vae co. Vecha-raɨ vi oporomboasa vae co —jei reta. \p \v 11 Jare opaete araɨgua reta oñemboɨ ñogüɨnoi jocuae guapɨa jare jocuae araɨgua reta itenondegua reta jare jocuae irundɨ mbaembae oicove vae reta iyɨ́vɨri. Jayave jae reta oyeatɨca guapɨa jóvai jare omboete Tumpa. \v 12 Jae reta jei: \p —Amén. Ñamee yasoropai tuicha ñaneTumpa pe. Jae co iyaracuaa catu vae. Jae co opaete mbaepuere güɨnoi vae. Toñemboeteuca jecuaecuae aveiño. Amén —jei reta. \p \v 13 Jayave metei jocuae araɨgua reta itenondegua oparandu cheve: \p —¿Quia reta pa co cuae jemimonde ti vae reta? ¿Quetɨ güi pa yogüeru? —jei. \q1 \v 14 —Cheya, nde co reicuaa —jae chupe. \p Jayave jei ye cheve: \p —Cuae reta yogüeru cuae pe oiporara yae güire. Oputuca jemimonde jare omoti Vecha-raɨ jugüɨ pe —jei—. \v 15 Jae rambue yogüɨreco ma Tumpa iguapɨa jóvai, jare oyeócuai reta Tumpa pe ara rupi jare pɨtu rupi Tumpa jo pe. Jare guapɨa pe oguapɨ vae oñangarecota jese reta —jei—. \v 16 Ngaraa ye ñɨmbɨaɨ reta. Ngaraa ye iyúe reta. Ngaraa ye jasɨ chupe reta cuaraɨ. \v 17 Echa Vecha-raɨ jocuae guapɨa mbɨte pe oi vae oñangarecota jese reta jare güɨraja retata ɨ jesaɨ vae tecove omee vae reta pe. Jare Tumpa oyoeta jesaɨ reta —jei. \c 8 \s1 Libro iñemboyaa taɨcuegua vae \p \v 1 Jare Vecha-raɨ oipea iru libro iñemboyaa. Oyepea ma siete. Jayave mbaeti mbae oñeendu ara pe media ora rupi. \v 2 Jare aecha jocuae siete araɨgua Tumpa jóvai oñemboɨ ñogüɨnoi vae reta. Jare oñemee chupe reta siete mimbɨ guasu. \p \v 3 Jare ou iru araɨgua oñemboɨ mbae ipiche cavi vae imesa iyɨpɨ pe, jare güɨnoi mbae ipiche cavi vae jɨru oro pegua vae. Jare oñemee araɨgua pe jeta mbae ipiche cavi vae, araɨgua güɨrocuavee vaera Tumpa pe opaete oñeñono tee Tumpa peguara vae reta iyerure reta reve jocuae mbae ipiche cavi vae imesa oro pegua vae pe. Echa jocuae mesa oi Tumpa iguapɨa jóvai. \v 4 Jare mbae ipiche cavi vae jatati jare oñeñono tee Tumpa peguara vae reta iyerure reta oyeupi pave araɨgua ipo güi Tumpa jóvai. \p \v 5 Jayave araɨgua oipɨɨ jocuae mbae ipiche cavi vae jɨru jare omotɨnɨe tata mesa pe oi vae pe. Jayave omombo ɨvɨ pe. Jare oñeendu ñee reta, jare jɨapu ara, jare oyecuaa amavera reta, jare ɨvɨ ocana. \s1 Mimbɨ guasu reta \p \v 6 Jare jocuae siete araɨgua siete mimbɨ guasu güɨnoi vae reta oñemocatɨro ombopu vaera. \p \v 7 Jayave metei araɨgua ombopu mimbɨ guasu, jare oa ɨvɨ pe amandau jare tata tugüɨ reve. Jare jeta ye ye ɨvɨra reta jare opaete ñana ócai. \p \v 8 Jayave iru araɨgua ombopu mimbɨ guasu. Mócoi ma ombopu. Jare metei ɨvɨtɨ tuicha vae echa vae oa ɨ guasu pe. Ócai echa jocuae ɨvɨtɨ. Jare jeta ye ye ɨ ɨ guasu pe oi vae oyeapo tugüɨra. \v 9 Jare jeta ye ye jevae ɨ rupigua ɨ guasu pe yogüɨreco vae reta omano. Jare jeta ye ye buque reta oicomegua. \p \v 10 Jayave iru araɨgua ombopu mimbɨ guasu. Mboapɨ ma ombopu. Jare oa ara güi metei yasɨtata tuicha vae. Jendɨ oi metei lámpara rami, jare oa jeta ye ye ɨ osɨrɨ vae reta pe jare opaete ɨ jesaɨ vae pe. \v 11 Jare jocuae yasɨtata jee co Ajenjo. Jare jocuae jeta ye ye ɨ osɨrɨ vae reta iro ma. Jare jeta yae vae omano ɨ iro vae jou rambue. \p \v 12 Jayave iru araɨgua ombopu mimbɨ guasu. Irundɨ ma ombopu. Jare mbae oyeapo cuaraɨ pe agüɨye vaera oesape irundɨ ora rupi ara ñavo. Jae ramiño vi mbae oyeapo yasɨ jare yasɨtata reta pe agüɨye vaera oesape irundɨ ora rupi pɨtu ñavo. \v 13 Jayave aecha metei araɨgua oveve ara mbɨte rupi, jare aendu iñeeata reve jei: \p —Ɨvɨ pegua reta oiporara yaeta co iru mboapɨ araɨgua reta mimbɨ guasu ombopu yave. Echa jae reta ndeiño ombopu —jei. \c 9 \p \v 1 Jayave iru araɨgua ombopu mimbɨ guasu. Cinco ma ombopu. Jare aecha metei yasɨtata oa ara güi ɨvɨ pe. Jare oñemee chupe ɨvɨcua ipɨpucu yae vae illave. \v 2 Jayave oipea ɨvɨcua ipɨpucu yae vae, jare jocuae ɨvɨcua güi oe tatati. Tatati tata tuicha yae vae güi oe vae echa. Jare cuaraɨ mbaeti oyecuaa tatati ɨvɨcua güi oe vae jeco pegua. Jae rambue pɨtumimbi ma oi. \p \v 3 Jare oe jocuae tatati güi tucu reta, jare oguata ɨvɨ rupi. Jare oñemee chupe reta mbaepuere oñopi vaera ɨvɨ pegua reta, tumɨcarape reta ipuere ñaneopi rami. \v 4 Jare Tumpa oyócuai tucu reta agüɨye vaera güɨrocomegua ñana jare ɨvɨra reta jare opaete temitɨ reta. Erei ipuere oñopi mbaeti güɨnoi Tumpa imarca jesɨva re vae reta. \v 5 Jare oñemee tucu reta pe oiporarauca vaera ɨvɨ pegua reta pe cinco yasɨ pegua. Tucu reta ngaraa oporoyuca. Jaeño jasɨ yaeta ɨvɨ pegua reta pe, metei tumɨcarape ñaneopi yave jasɨ yae ñandeve rami. \v 6 Jare jocuae ara reta pe ɨvɨ pegua reta oipota teita omano. Erei ngaraa ipuere. Iquɨreɨ yae teita omano. Erei ngaraa etei ipuere. \p \v 7 Jare jocuae tucu reta cavayu oñemocatɨro ma oñoraro vaera vae reta echa. Jare iñaca re güɨnoi vae iñaca regua oro pegua vae echa. Jare jova cuimbae jova echa. \v 8 Jare ia cuña ia echa. Jare jai reta yaguapope jai reta echa. \v 9 Jare ipɨtía re güɨnoi vae camisa jiero pegua vae echa. Jare oveve reta yave, ipepo jɨapu yae, jeta yae cavayu reta güɨroata icarretón ñoraro pe yave jɨapu yae rami. \v 10 Jare tucu reta juguai tumɨcarape juguai echa. Jare juguai pe güɨnoi yuu. Jare güɨnoi mbaepuere oiporarauca vaera ɨvɨ pegua reta pe cinco yasɨ pegua. \v 11 Jare jocuae tucu reta juvicha guasu metei araɨgua jocuae ɨvɨcua ipɨpucu yae vae pe oico vae co. Jare hebreo iñee pe jae jee co Abadón. Jare griego iñee pe jee co Apolión. \p \v 12 Oasa ma metei susere. Erei mócoi mbaesusere ye oyeapota curi. \p \v 13 Jayave iru araɨgua ombopu mimbɨ guasu. Seis ma ombopu. Jare aendu ñee jocuae mbae ipiche cavi vae imesa jati reta ipɨte güi ou vae. Jocuae mesa oi Tumpa jóvai jare güɨnoi irundɨ jati. \v 14 Jare jocuae ñee jei jocuae araɨgua mimbɨ guasu ombopu ramo vae pe: \p —Eyora jocuae irundɨ araɨgua ɨ osɨrɨ vae Eufrates pe oñeapɨti vae reta. \p \v 15 Jayave oyora jocuae irundɨ araɨgua reta. Jae reta oñemocatɨro ma oyuca vaera jeta ye ye ɨvɨ pegua reta. Oicuaa reta año jare yasɨ jare ara jare ora oyuca reta vaera. \v 16 Jare oyepapa sundaro cavayu re opo vae reta. Aendu doscientos millones co ñogüɨnoi. \p \v 17 Jare aecha jocuae cavayu oyecuaa cheve vae reta. Aecha vi opo jese vae reta ipɨtía rupi güɨnoi icamisa jiero pegua vae pɨta vae jare jovɨ vae jare iyu vae. Jare cavayu reta iñaca yaguapope iñaca echa. Jare cavayu reta iyuru güi oe tata jare tatati jare azufre. \v 18 Jare tata jare tatati jare azufre cavayu reta iyuru güi oe vae oyuca jeta ye ye ɨvɨ pegua reta. \v 19 Echa jocuae cavayu reta güɨnoi mbaepuere oyuca vaera ɨvɨ pegua reta iyuru pe jare juguai pe. Echa juguai mboi rami co. Güɨnoi iñaca jare pɨpe ipuere oichuu ɨvɨ pegua reta. \p \v 20 Jare opaete ɨvɨ pegua reta mbaeti oyeyucauca cuae mbaeporoyuca reta pe vae mbaeti etei oeya icavi mbae vae jecuaeño oyapo vae. Jecuae omboete reta aña reta jare tumpa-raanga oro pegua vae jare corepoti pegua vae jare bronce pegua vae jare ita pegua vae jare ɨvɨra pegua vae, yepe tei tumpa-raanga reta mbaeti ipuere oecha jare oendu jare oguata. \v 21 Jae reta jecuae oporoyuca jare oyapo paye reta jare oyapo aguasa jare imonda. \c 10 \s1 Araɨgua jare libro michi vae \p \v 1 Jare aecha iru araɨgua ipɨrata yae vae ogüeyɨ ou ara güi. Jemimonde co jae metei amapɨtu jare iñaca re oi metei yɨɨ. Jova cuaraɨ echa jare ipɨ reta mócoi tata jendɨ vae echa. \v 2 Jare güɨnoi ipo pe metei libro michi vae oyepea oi vae. Jare ou oñemboɨ ɨ guasu re jare ɨvɨ re. Ipɨ iyacatu oi ɨ guasu re jare ipɨ iyasu oi ɨvɨ re. \v 3 Jayave tanta osapúcai metei yaguapope oñee rami. Jare araɨgua osapúcai ma yave, jɨapu ara siete vese. \p \v 4 Jare siete vese ma jɨapu ara yave, añemocatɨro mbae aicuatía vaera. Erei aendu ñee ara güi jei cheve: \p —Agüɨye emombeu quia pe mbae siete ararɨapu reta jei vae. Agüɨye eicuatía mbae jei vae —jei. \p \v 5 Jare jocuae araɨgua aecha oñemboɨ ɨ guasu re jare ɨvɨ re vae oupi ipo ara cotɨ. \v 6 Jare jei Tumpa jee re opata oyeapo ɨmambae. Tumpa co jae jecuaeño oico vae. Jae oyapo ara jare opaete ara re oi vae, jare ɨvɨ jare opaete ɨvɨ pe oi vae, jare ɨ guasu jare opaete ɨ guasu pe oi vae. \v 7 Erei iru araɨgua omboputa mimbɨ guasu. Siete ma co cuae re. Jare jocuae ara reta pe jocuae araɨgua omboɨpɨ ombopu yave, Tumpa opata oyapo jocuae tenonde yave mbaeti oyecuaa vae. Echa Tumpa oicuauca cuae iñee aracae omombeu vae reta pe. Echa jae reta oyeócuai Tumpa pe. \p \v 8 Jare aendu ye ñee ara güi jei cheve: \p —Ecua araɨgua ɨ guasu re jare ɨvɨ re oñemboɨ oi vae cotɨ eipɨɨ jocuae libro michi vae oyepea oi vae araɨgua ipo pe oi vae. \p \v 9 Jayave aja araɨgua cotɨ jare jae chupe: \p —Emee cheve jocuae libro michi vae. \p Jayave araɨgua jei cheve: \p —Eipɨɨ opa jeu. Reu ma yave, nderɨe jasɨta ndeve, erei ndeyuru pe jee yaeta co ei rami —jei. \p \v 10 Jayave aequi jocuae libro michi vae araɨgua ipo güi jare opa jau. Jare cheyuru pe jee yae co ei rami. Erei jau ma yave, cherɨe jasɨ cheve. \p \v 11 Jayave araɨgua jei ye cheve: \p —Remombeu yeta co Tumpa iñee jeta yae vae ɨvɨ ñavoñavo pegua pe jare mburuvicha guasu reta pe. \c 11 \s1 Mócoi cuimbae omombeu Tumpa vae reta \p \v 1 Jare oñemee cheve metei ɨvɨra mbaembae ajaa pɨpe vaera. Jare aendu ñee jei cheve: \p —Epúa ecua ejaa Tumpa jo jare maemɨmba oyeyucagüe oñererocuaveea, jare eipapa Tumpa jo pe omboete Tumpa vae reta. \v 2 Erei agüɨye ejaa Tumpa jo joca. Echa jocuae oca oñemee judío mbae vae reta pe. Jare jae reta güɨnoita mbaepuere tenta oñeñono tee Tumpa peguara vae re cuarenta y dos yasɨ pegua —jei—. \v 3 Jare ameeta mbaepuere jocuae mócoi cuimbae chemombeuta vae reta pe, jare jae reta omombeuta cheñee mil doscientos sesenta ara pegua. Jare mócoi reve oñemondeta temimonde ju vae pe —jei. \p \v 4 Jocuae mócoi ɨvɨra oliva jee vae oñemojaanga jocuae mócoi cuimbae reta re. Jae ramiño vi jocuae mócoi vela jɨru Tumpa ɨvɨ oyapo vae jóvai oñemboɨ vae oñemojaanga jocuae mócoi cuimbae reta re. \v 5 Jare oime yave quia iquɨreɨ tei oyapo icavi mbae vae jocuae mócoi cuimbae reta pe vae, oeta tata jocuae mócoi cuimbae reta iyuru güi jare opata oapɨ jovaicho reta. Jocoraita omano iquɨreɨ teita oyapo icavi mbae vae jocuae mócoi cuimbae reta pe vae. \v 6 Cuae mócoi reve güɨnoita mbaepuere ara re, agüɨye vaera oquɨ opaete ara reta Tumpa iñee omombeu reta rambueve. Jae ramiño vi güɨnoita mbaepuere ɨ re oyapo vaera tugüɨra. Jae ramiño vi güɨnoita mbaepuere oiporarauca vaera ɨvɨ pegua reta pe oipotagüe mbaerasɨ jae reta oipota rupiño. \p \v 7 Jare opa ma Tumpa regua omombeu yave, jocuae maemɨmba ɨvɨcua ipɨpucu yae vae güi oeta vae oñorarota jae reta ndive jare omoamɨrita jare oyucata. \v 8 Jare jocuae mócoi cuimbae jetegüe opɨtata calle pe jocuae tenta tuicha vae ñandeYa curusu re oyecutua pe. Ñandepuere ñambojee jocuae tenta Sodoma jare Egipto. Echa jocuae tenta pegua reta oyovaicho yae Tumpa ndive. \v 9 Jare opaete ɨvɨ ñavoñavo pegua reta omaeta jocuae mócoi cuimbae jetegüe re mboapɨ ara y medio pegua. Ngaraa omaeño reta quia re oñotɨ vaera. \v 10 Jare ɨvɨ pegua reta oyeroviata jocuae mócoi cuimbae jetegüe re. Oyapo retata arete jare omondota oyoupe mbota reta. Echa ndei omano mbove, jocuae mócoi Tumpa iñee omombeu vae reta oiporarauca yae ɨvɨ pegua reta pe. \p \v 11 Jare mboapɨ ara y medio oasa ma yave, Espíritu Santo Tumpa güi ou vae omee tecove jocuae mócoi jetegüe pe, jare mócoi reve opúa oñemboɨ. Jare cuae oecha vae reta oquɨye yae co. \v 12 Jare oñeendu ñee ara güi. Iñeeata reve jei: \p —Peyeupi cuae pe. \p Jayave jocuae mócoi reve oyeupi ara pe amapɨtu reve. Jare jovaicho reta oecha yogüɨraja. \p \v 13 Jare jocuae ora pe etei ɨvɨ ocana yae jare jeta catu o reta osururu jocuae tenta pe. Jare jocuae ɨvɨcana pe omano siete mil cuimbae reta. Jare tenta pegua mbaeti omano vae reta oquɨye yae jare omboete Tumpa ara pe oico vae. \p \v 14 Oasa ma mócoi susere. Erei iru mbaesusere ɨmambae oyeapota. \s1 Mimbɨ guasu taɨcuegua vae \p \v 15 Jare iru araɨgua ombopu mimbɨ guasu. Siete ma ombopu. Jare oñeendu ñee reta ara pe. Iñeeata reve jei reta: \p —Ɨvɨ pegua iporoocuaia reta oyeapo ma ñandeYa iporoocuaiara. Oyeapo ma Cristo iporoocuaiara. Jare jae oporoocuaita jecuaecuae aveiño —jei reta. \p \v 16 Jare jocuae veinticuatro araɨgua reta itenondegua Tumpa jóvai iguapɨa reta pe oguapɨ ñogüɨnoi vae reta oyeatɨca Tumpa jóvai omboete vaera. \v 17 Jare jei reta: \p —OreYa Tumpa. Nde co jae opaete mbaepuere güɨnoi vae. Nde co jae iyɨpɨ güive jare añave jecuaeño oico vae. Nde co jae jecuae oita vae. Romee yasoropai ndeve. Echa reicuauca ma quirai nembaepuere tuicha yae co, jare añave reporoócuai rei —jei reta—. \v 18 Jare ɨvɨ pegua reta pochɨ ndeve. Erei nde vi ndepochɨ chupe reta. Jare ou ma ovae ara omanogüe vae reta oñejaauca vaera, jare nde remee vaera imbaera neñee omombeu vae reta pe - echa jae reta oyeócuai ndeve - jare oñeñono tee ndeveguara vae reta pe. Jae reta co michia reta jare ocuacuaagüe reta oquɨye reve nemboete vae. Ou ma ovae ara nde remboai vaera ɨvɨ güɨrocomegua vae reta —jei reta. \p \v 19 Jare Tumpa jo oyepea oi ara pe jare oyecuaa Tumpa jo pe ita reta Tumpa oicuatía mboroócuai reta jese vae jɨru. Jare overa jare jɨapu ara. Jare oñeendu ñee reta. Jare ɨvɨ ocana. Jare oa jeta amandau. \c 12 \s1 Cuña jare maemɨmba guasu pɨta vae \p \v 1 Jare oyecuaa ara re chepɨacañɨ yae jese vae. Jae co metei cuña. Jemimonde cuaraɨ co, jare oñemboɨ oi yasɨ iárambue, jare iñaca regua doce yasɨtata reta co. \v 2 Ipurúa jare imembɨ oata ma oi. Jase imembɨrasɨ rambue. \p \v 3 Jare oyecuaa ye ara re iru chepɨacañɨ yae jese vae. Jae co metei maemɨmba guasu pɨta vae. Siete co iñaca reta jare diez jati reta. Jare iñaca ñavo re güɨnoi iñaca regua. \v 4 Jare juguai oipɨɨ jeta ye ye yasɨtata reta omombo ɨvɨ cotɨ. Jare jocuae maemɨmba guasu oñemboɨ cuña imembɨta vae jóvai, opa vaera tei jou imembɨ, oa ma yave. \v 5 Jare cuña imembɨ cuimbae co. Jocuae imembɨ cuimbae oyocuaita opaete ɨvɨ pegua reta ipopoca jiero pegua vae pe. Jare cuña imembɨ oyererajauca Tumpa pɨri Tumpa iguapɨa oia pe. \v 6 Jare jocuae cuña otecuarai ñuu pe. Echa joco pe Tumpa omocatɨro chupe jendara. Jare amogüe vae omongaru jocuae cuña mil doscientos sesenta ara. \p \v 7 Jare oyeapo metei ñoraro ara pe. Miguel jare araɨgua chupe oyeócuai vae reta oñoraro jocuae maemɨmba guasu ndive. Jare maemɨmba guasu jare araɨgua chupe oyeócuai vae reta oñoraro jae reta ndive. \v 8-9 Erei jae reta mbaeti ipuere omoamɨri Miguel jare araɨgua chupe oyeócuai vae reta. Jare maemɨmba guasu oñemombouca ara güi. Mbaeti ye ma jendara ara pe. Jocuae maemɨmba guasu jocuae mboi aracae Eva pe imiari vae co. Jae co aña guasu. Jae co Satanás. Jae ombotavɨ opaete ɨvɨ pegua reta. Erei jae oñemombouca ma ara güi ɨvɨ pe, jare araɨgua chupe oyeócuai vae reta vi oñemombouca ara güi jae ndive. \p \v 10 Jare aendu ñee ara pe. Iñeeata reve jei: \p —Ou ma ovae Tumpa oporomboasa vaera. Echa jae güɨnoi opaete mbaepuere. Ou ma ovae Tumpa oporoócuai vaera Cristo imbaepuere rupi. Echa Satanás omboecose ñanderɨvɨ reta Tumpa jóvai ara rupi jare pɨtu rupi. Erei añave oñemombouca ara güi —jei—. \v 11 Jare ñanderɨvɨ reta omoamɨri Satanás Vecha-raɨ jugüɨ rupi jare Tumpa iñee iru vae reta pe omombeu vae rupi. Oicuaa reta omanota co, erei mbaeti oquɨye omano vaera —jei—. \v 12 Jae rambue peyerovia pe reta ara pe peico vae. Erei ɨvɨ pe peico vae reta jare ɨ guasu pe peico vae reta peiporara yaeta co. Echa aña guasu ogüeyɨ ma pepɨri. Jare jae pochɨ yae. Echa jae oicuaa michi peguaño ma ipuere oparavɨquɨ —jei. \p \v 13 Jare jocuae maemɨmba guasu oicuaa yave oñemombouca ma co ɨvɨ pe, oaɨcuemoña jocuae cuña imembɨ cuimbae vae. \v 14 Erei oñemee cuña pe mócoi güɨraquee tuicha vae ipepo, ipuere vaera oveve ñuu pe oñemi vaera jocuae mboi güi. Jare joco pe amogüe vae omongaru mboapɨ año y medio. \p \v 15 Jare jocuae mboi omombo jeta ɨ iyuru güi. Oipota tei jocuae ɨporu oupitɨ vaera cuña jare güɨraja vaera oyuca. \v 16 Erei ɨvɨ etei omborɨ cuña. Echa ɨvɨ oyepea, ñande yaipea ñandeyuru rami, jare ɨporu jocuae maemɨmba guasu iyuru güi oe vae opa ocañɨ ɨvɨ oyepeaa pe. \v 17-18 Jayave maemɨmba guasu pochɨ cuña pe, jare ojo oñoraro cuña imembɨ ndeiño omano vae reta ndive. Echa jae reta oyapo Tumpa iporoócuai reta jare omombeu Jesús regua. \c 13 \s1 Mócoi maemɨmba guasu reta \p \v 1 Jare jocuae maemɨmba guasu oñemboɨ oi ɨ guasu jembeɨ pe. Jare aecha iru maemɨmba guasu oe ɨ guasu güi. Siete co iñaca reta jare diez jati reta. Jare güɨnoi aca regua jati ñavo re. Jare iñaca reta re güɨnoi tee reta. Jare jocuae tee reta oicuauca quirai jocuae maemɨmba guasu jecuaeño jei icavi mbae vae Tumpa cotɨ. \v 2 Jare maemɨmba guasu joco pe aecha vae metei yagua echa. Jare ipɨ oso ipɨ echa, jare iyuru yaguapope iyuru echa. Jare maemɨmba guasu tenonde aecha vae omee cuae iru maemɨmba guasu pe imbaepuere. Jare omaeño jese oguapɨ vaera iguapɨa pe jare güɨnoi vaera mbaepuere tuicha vae. \p \v 3 Jare aecha metei jocuae maemɨmba guasu ɨ guasu güi oe vae iñaca ipere omano vaera. Erei ocuera ma jocuae ipere mano pegua güi. Jare opaete ɨvɨ pegua reta ipɨacañɨ jocuae maemɨmba guasu re. \v 4 Jare opaete ɨvɨ pegua reta omboete maemɨmba guasu tenonde aecha vae. Echa jae omee mbaepuere tuicha vae iru maemɨmba guasu pe. Jae ramiño vi opaete ɨvɨ pegua reta omboete jocuae iru maemɨmba guasu. Jae reta jei: \p —Mbaeti co quia ye cuae maemɨmba guasu rami. Mbaeti etei quia ipuere oñoraro jae ndive. \p \v 5 Jare Tumpa omaeño jocuae iru maemɨmba guasu re oñemboete yae vaera jare jei vaera icavi mbae vae Tumpa cotɨ. Jare oñemee chupe mbaepuere jocorai oyapo vaera cuarenta y dos yasɨ. \v 6 Jare jecuaeño jei jeta icavi mbae vae Tumpa cotɨ jare Tumpa jee cotɨ jare Tumpa oicoa cotɨ jare ara pe yogüɨreco vae reta cotɨ. \v 7 Jare Tumpa omaeño jese oñoraro vaera oñeñono tee Tumpa peguara vae reta ndive jare omoamɨri vaera. Jare oñemee chupe mbaepuere opaete ɨvɨ ñavoñavo pegua reta re. \v 8 Jare opaete ɨvɨ pegua reta jee mbaeti oyecuatía oi Vecha-raɨ ilibro tecove opa mbae vae pegua pe vae omboete. Vecha-raɨ oyeyucauca co ndei ɨvɨ oyeapo mbove. \p \v 9 Ipuere oendu vae toyeapɨsaca cuae re. \v 10 Oporomoamɨri vae reta oyucata amogüe vae quɨsepucu pe, jae reta etei quɨsepucu pe oporoyuca rambue. Jare oporomoamɨri vae reta güɨrajata iru vae reta iɨvɨ ae güi jembiócuai retara. Jae rambue icavi co oñeñono tee Tumpa peguara vae reta ipɨaguasu vaera jare jecuaeño mborogüɨrovia güɨnoi vaera. \p \v 11 Jare aecha iru maemɨmba guasu oe ɨvɨgüɨ güi. Jare mócoi co jati metei vecha rami. Erei imiari jocuae maemɨmba guasu tenonde aecha vae rami. \v 12 Jare imbaepuere oyovaque jocuae iru maemɨmba guasu ɨ guasu güi oe vae imbaepuere ndive, jare oyócuai opaete ɨvɨ pegua reta omboete vaera jocuae iru maemɨmba guasu ipere mano pegua güi ocuera vae. \v 13 Jare maemɨmba guasu taɨcue aecha vae oyapo jeta mɨacañɨ reta. Echa jae mbae oyapo tata ou vaera ara güi ɨvɨ pegua reta jovaque. \v 14 Jare imbaepuere pe oyapo mɨacañɨ reta jocuae iru maemɨmba guasu jovaque. Jare jocorai ombotavɨ ɨvɨ pegua reta. Jare jei ɨvɨ pegua reta pe oyapo vaera jocuae iru maemɨmba guasu jaanga. Echa omomaendúa reta quirai ipere yae metei quɨsepucu pe, erei oicove ye. \v 15 Jare jocuae maemɨmba guasu taɨcue aecha vae güɨnoi mbaepuere omee vaera tecove jocuae iru maemɨmba guasu jaanga pe, jocuae jaanga imiari vaera. Jare oyucauca opaete ñateɨ omboete maemɨmba guasu jaanga vae reta. \p \v 16 Jare oyócuai opaete vae - michia reta jare ocuacuaagüe reta, oicocatu vae reta jare paravete vae reta, mbaeti oyeócuai vae reta jare oyeócuai vae reta - güɨnoi vaera metei marca ipo iyacatu re ani jesɨva re. \v 17 Jare oime yave quia jocuae iru maemɨmba guasu imarca ani jee ani jee inúmero mbaeti güɨnoi vae, mbaeti ipuere mbae ogua jare mbaeti ipuere mbae omee. \v 18 Icavi co penoi vaera aracuaa. Oicuaa cavi vae toipapa maemɨmba guasu inúmero. Echa metei cuimbae inúmero. Inúmero co seiscientos sesenta y seis. \c 14 \s1 Ciento cuarenta y cuatro mil vae reta icanta \p \v 1 Jare aecha jocuae Vecha-raɨ oñemboɨ oi ɨvɨtɨ Sion re, jare joco pe ñogüɨnoi jae ndive jocuae ciento cuarenta y cuatro mil vae reta. Jae reta jesɨva re oyecuatía oi Vecha-raɨ jee jare Vecha-raɨ Tu jee. \v 2 Jare aendu ñee ara güi. Jɨapu yae ɨ guasu jɨapu rami jare ara jɨapu yae rami. Jare aendu vi arpa ombopu vae reta iarpa ombopu ñogüɨnoi. \p \v 3 Jare ocanta reta metei canta ipɨau vae Tumpa iguapɨa jare jocuae irundɨ mbaembae oicove vae reta jare araɨgua reta itenondegua reta jóvai. Jare mbaeti quia ipuere oicuaa jocuae canta, jaeño jocuae ciento cuarenta y cuatro mil vae reta. Echa Cristo oepɨ jocuae reta ɨvɨ pegua reta ipɨte güi. \v 4 Jae reta mbaeti oñemonguɨa cuña reta ndive. Echa mbaeti etei güɨreco cuña. Jae reta yogüɨraja Vecha-raɨ jaɨcue jae que rupi ojoa rupi. Jae reta oyeepɨ co ɨvɨ pegua reta ipɨte güi. Jae reta rani oyeyucauca, Tumpa jare Vecha-raɨ pe oyeócuai rambue. \v 5 Jare jae reta mbaeti etei oporombotavɨ. Mbaeti quia ipuere omboeco reta mbae re. \s1 Araɨgua reta iñee reta \p \v 6 Jare aecha iru araɨgua oveve ara mbɨte rupi. Tumpa omee araɨgua pe omombeu vaera ñee icavi vae opa mbae vae ɨvɨ pegua reta pe. Omombeu opaete ɨvɨ ñavoñavo pegua reta pe. \v 7 Iñeeata reve jei chupe reta: \p —Pequɨye Tumpa güi jare pemboete. Echa ora ou ma ovae oporojaa vaera. Pemboete. Echa jae oyapo ara jare ɨvɨ jare ɨ guasu jare ɨ jesaɨ vae reta —jei. \p \v 8 Jare jocuae araɨgua jaɨcue oveve iru araɨgua jare jei: \p —Jocuae tenta tuicha vae Babilonia jee vae opa ma oñemboai. Jocuae Babilonia pegua reta omboete tumpa-raanga reta, jare oicuauca opaete iru ɨvɨ pegua reta pe jocorai oyapo vaera. Jae rambue Tumpa pochɨ chupe reta —jei. \p \v 9 Jare iru araɨgua oveve jaɨcue, jare iñeeata reve jei: \p —Oime yave quia jocuae maemɨmba guasu ɨ guasu güi oe vae jare jaanga omboete jare imarca jesɨva re ani ipo re güɨnoi vae, \v 10 jae oiporara yaeta. Echa Tumpa pochɨ yaeta chupe jare oiporarauca yaeta chupe. Jocuae nunga oiporarata tata jare azufre araɨgua oñeñono tee Tumpa peguara vae reta jare Vecha-raɨ jóvai —jei—. \v 11 Jare tatati oyeupita jecuaecuae aveiño jocuae reta oiporarata ñogüɨnoia güi. Jare jae reta ngaraa ipuere oputuu ara rupi jare pɨtu rupi. Echa omboete reta jocuae maemɨmba guasu jare jaanga jare güɨnoi maemɨmba guasu jee imarca —jei. \p \v 12 Icavi co ipɨaguasu vaera oñeñono tee Tumpa peguara vae reta. Jae reta oyapo Tumpa iporoócuai reta jare güɨrovia Jesús re. \p \v 13 Jare aendu metei ñee ara güi jei cheve: \p —Eicuatía corai: Oyeroviata co cuae güive ñandeYa re güɨrovia reve omanota vae reta. \p —Oyeroviata co —jei Espíritu Santo—. Echa oputuu retata iparavɨquɨ güi. Jare Tumpa oicuaucata jae reta oyapogüe vae —jei. \s1 Ou ma ovae rembaarɨvo vaera \p \v 14 Jare aecha amapɨtu ti vae jare jocuae amapɨtu re oguapɨ oi cuimbaera oyeapo vae echa vae. Jare iñaca re güɨnoi iñaca regua oro pegua vae, jare oipɨɨ metei hoz jaimbe vae. \v 15 Jare metei araɨgua oe Tumpa jo güi jare iñeeata reve jei amapɨtu re oguapɨ oi vae pe: \p —Eiporu jocuae hoz renoi vae rembaarɨvo vaera. Echa ou ma ovae rembaarɨvo vaera. Echa yagüɨye yae ma ɨvɨ pe oi vae. Icavi co rembaarɨvo vaera —jei. \p \v 16 Jare amapɨtu re oguapɨ oi vae oiporu hoz güɨnoi vae ɨvɨ re jare oarɨvo ɨvɨ pe oi vae. \v 17 Jare iru araɨgua oe Tumpa jo ara pe oi vae güi. Jae vi güɨnoi hoz jaimbe vae. \v 18 Jare iru araɨgua oe maemɨmba oyeyucagüe oñererocuaveea güi. Jae güɨnoi mbaepuere tata re. Jare iñeeata reve jei araɨgua hoz jaimbe vae güɨnoi vae pe: \p —Eiporu hoz jaimbe vae renoi vae jare earɨvo ɨvɨ pegua uva reta. Echa yagüɨye yae ma uva reta —jei. \p \v 19 Jayave jocuae iru araɨgua oiporu ɨvɨ re hoz güɨnoi vae jare oarɨvo ɨvɨ pegua uva reta. Jayave omombo reta uva oñetɨami pɨpe vae pe. Jocuae oñemojaanga Tumpa iyarasɨ re. \v 20 Jare jocuae uva oñetɨami pɨpe vae oi tenta güi icatu pe. Jare omboguata reta cavayu reta joco pe oitɨami vaera uva reta. Jare tugüɨ oe jocuae uva oñetɨami pɨpe vae güi, jare oupitɨ cavayu reta iyayu rupi trescientos kilómetro rupi. \c 15 \s1 Araɨgua reta jare siete mbaesusere taɨcuegua vae reta \p \v 1 Jare oyecuaa ye ara re chepɨacañɨ yae jese vae. Aecha joco pe siete araɨgua siete mbaesusere taɨcuegua vae reta güɨnoi vae reta. Echa jocuae reta re opata co Tumpa iyarasɨ. \p \v 2 Jare aecha ɨ guasu vidrio pegua vae tata ndive oyeagüe vae echa vae. Jare jocuae maemɨmba guasu ɨ guasu güi oe vae jare jaanga jare imarca jare jee inúmero omoamɨri vae reta oñemboɨ ñogüɨnoi jocuae ɨ guasu vidrio pegua vae re, jare güɨnoi arpa reta Tumpa omee chupe reta vae. \v 3 Jare ocanta reta Moisés Tumpa pe oyeócuai vae icanta jare Vecha-raɨ icanta. Jei reta: \p —Nde reyapogüe vae oremopɨacañɨ yae, oreYa Tumpa. Nde renoi opaete mbaepuere. Nde reyapo vae jupi co jare añete vae pegua co. Nde co jae opaete ɨvɨ pegua reta Juvicha Guasu —jei reta—. \v 4 Opaete vae oquɨyeta ndegüi, oreYa. Opaete vae omboeteta nderee. Echa ndeño co jae iyoa mbae vae. Opaete ɨvɨ pegua reta yogüeruta nemboete vaera. Echa oyecuaa ma quirai nde reporojaa jupi vae rupi —jei reta. \p \v 5 Cuae jaɨcue rupi aecha oyepea oi ara pe ita reta Tumpa oicuatía mboroócuai reta jese vae jɨru oia. \v 6 Jare jocuae siete araɨgua reta oe Tumpa jo güi. Güɨnoi reta jocuae siete mbaesusere. Jemimonde lienzo ti vae iquɨa mbae vae co, jare ipɨtía rupi güɨnoi icuacuaa oro pegua vae. \v 7 Jare jocuae irundɨ mbaembae oicove vae reta güi metei omee jocuae siete araɨgua reta pe siete jɨru oro pegua vae. Jocuae jɨru reta tɨnɨe ñogüɨnoi Tumpa iyarasɨ pe. Tumpa co jae jecuaeño oico vae. \v 8 Jare Tumpa imaemboete jare imbaepuere jeco pegua Tumpa jo tɨnɨe tatati pe. Jare mbaeti quia ipuere oique Tumpa jo pe ndei jocuae siete mbaesusere jocuae siete araɨgua reta güɨnoi vae oyeapo mbove. \c 16 \s1 Siete jɨru Tumpa iyarasɨ güɨnoi vae reta \p \v 1 Jare aendu metei ñee Tumpa jo güi. Iñeeata reve jei jocuae siete araɨgua reta pe: \p —Pecua pepɨyere ɨvɨ re jocuae siete jɨru Tumpa iyarasɨ güɨnoi vae reta. \p \v 2 Jayave metei araɨgua ojo opɨyere jɨru güɨnoi vae ɨvɨ re. Jare icaracha yae ɨvɨ pegua jocuae maemɨmba guasu imarca güɨnoi vae reta. Echa jae reta omboete jocuae maemɨmba guasu jaanga. \p \v 3 Jare iru araɨgua opɨyere jɨru güɨnoi vae ɨ guasu re. Mócoi ma oyepɨyere. Jare ɨ guasu oyeapo omanogüe vae jugüɨ rami. Jare opaete mbaembae ɨ guasu pe yogüɨreco vae reta omano. \p \v 4 Jare iru araɨgua opɨyere jɨru güɨnoi vae ɨ osɨrɨ vae reta jare ɨ jesaɨ vae reta re. Mboapɨ ma oyepɨyere. Jare ɨ osɨrɨ vae reta jare ɨ jesaɨ vae reta oyeapo tugüɨra. \v 5 Jare aendu araɨgua ɨ re mbaepuere güɨnoi vae jei: \p —Jecuaeño iyɨpɨ güive jare añave nde co jae jupi vae, oreYa. Nde co jae iyoa mbae vae. Jae rambue reiporarauca chupe reta —jei—. \v 6 Echa jae reta oyuca oñeñono tee ndeveguara vae reta jare neñee omombeu vae reta. Jae rambue remee ma chupe reta tugüɨ ɨ jecovia pe. Icavi co reyapo vaera jocorai —jei. \p \v 7 Jare aendu iru ñee maemɨmba oyeyucagüe oñererocuaveea güi jei: \p —Icavi co, oreYa Tumpa. Nde renoi opaete mbaepuere. Jecuaeño reporojaa añete vae jare jupi vae rupi —jei. \p \v 8 Jare iru araɨgua opɨyere jɨru güɨnoi vae cuaraɨ re. Irundɨ ma oyepɨyere. Jare oñemee mbaepuere cuaraɨ pe ipuere vaera oapɨ ɨvɨ pegua reta tata pe. \v 9 Jayave cuaraɨ jasɨ yae jare oapɨ ɨvɨ pegua reta. Jae rambue ɨvɨ pegua reta jei icavi mbae vae Tumpa jee cotɨ. Echa jae güɨnoi mbaepuere opaete cuae susere reta re. Erei ɨvɨ pegua reta mbaeti oeya iñemongueta icavi mbae vae ipɨa pe oi vae. Mbaeti etei omboete Tumpa. \p \v 10 Jare iru araɨgua opɨyere jɨru güɨnoi vae jocuae maemɨmba guasu iguapɨa re. Cinco ma oyepɨyere. Jayave pɨtumimbi ou opaete maemɨmba guasu iporoocuaia rupi. Jare opaete maemɨmba guasu pe oyeócuai vae reta oiporara yae. Oñecusuu reta oiporara yae rambue. \v 11 Jare jei reta icavi mbae vae Tumpa ara pe oico vae cotɨ, oiporara yae jasɨ jare icaracha yae rambue. Erei mbaeti etei oeya reta icavi mbae vae oyapo vae. \p \v 12 Jare iru araɨgua opɨyere jɨru güɨnoi vae ɨ osɨrɨ vae Eufrates jee vae re. Tuicha co jocuae Eufrates. Seis ma oyepɨyere. Jare tɨpa voi Eufrates. Jocorai Tumpa omocatɨro mburuvicha guasu reta cuaraɨ oea cotɨ güi yogüeruta vae japera. \v 13 Jare aecha jocuae maemɨmba guasu tenonde aecha vae, jare jocuae iru maemɨmba guasu ɨ guasu güi oe vae, jare jocuae iru maemɨmba guasu ɨvɨgüɨ güi oe vae - jae jei omombeu co Tumpa iñee erei oporombotavɨ. Jare aecha metei aña iquɨa yae vae oe iyuru ñavo güi. Mboapɨ pite echa jocuae aña reta. \v 14 Jae reta co aña mɨacañɨ reta ipuere oyapo vae reta. Jae reta yogüɨraja opaete ɨvɨ rupi mburuvicha guasu ñavo oicoa pe. Jae reta omboatɨ opaete mburuvicha guasu reta oñoraro vaera Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae ndive. Oñoraro retata co jae ndive jocuae Tumpa iara pe. \p \v 15 —Mase —jei ñandeYa—, che aja yeta ɨmambae, metei imonda vae ou mbaembae oñomi rami. Peyeroviata co jecuaeño peñemocatɨro yave. Jecuaeño peyapocavi peremimonde, agüɨye vaera pemara iru vae reta perecha penandi pei yave —jei. \p \v 16 Jare Tumpa omboatɨuca reta hebreo iñee pe Armagedón jee vae pe. \p \v 17 Jare iru araɨgua opɨyere jɨru güɨnoi vae ɨvɨtu re. Siete ma oyepɨyere. Jare oñeendu metei ñee Tumpa jo ara pe oi vae güi Tumpa iguapɨa güi. Iñeeata reve jei: \p —Opa ma oyeapo. \p \v 18 Jare aendu ñee reta. Jare jɨapu yae ara. Jare overa yae. Jare ɨvɨ ocana yae ete. Ɨvɨ pegua reta iyɨpɨ güive mbaeti jocorai ocana ɨvɨ. Echa jocuae ɨvɨcana tuicha yae ete. \v 19 Jare jocuae tenta tuicha vae oñemboyao mboapɨ pe jare opaete ɨvɨ rupi jeta tenta oñemboai. Jare Tumpa imaendúa jocuae tenta tuicha vae Babilonia jee vae re oiporarauca yae vaera chupe. Echa Tumpa pochɨ yae chupe. \v 20 Jare opaete ɨvɨ ɨ mbɨte pe ñogüɨnoi vae reta otecuarai, jare mbaeti ma oñevae ɨvɨtɨ reta. \v 21 Jare oa ara güi amandau tuicha vae ɨvɨ pegua reta re. Jare amandau ñavo ipoɨ cincuenta kilo rupi. Jare ɨvɨ pegua reta jei icavi mbae vae Tumpa cotɨ amandau jeco pegua. Echa amandau oiporarauca yae ɨvɨ pegua reta pe. \c 17 \s1 Cuña iyaguasa vae \p \v 1 Jare jocuae siete araɨgua jocuae siete jɨru güɨnoi vae reta güi metei ou cheve jei: \p —Eyu cuae pe. Taicuauca ndeve quirai oñejaaucata co jocuae cuña iyaguasa vae ɨ guasu reta re oguapɨ vae —jei—. \v 2 Ɨvɨ pegua mburuvicha guasu reta oyapo aguasa jocuae cuña ndive. Ɨvɨ pegua reta oipota yae oyapo aguasa jae ndive, osavaɨpogüe vae oyúe yae vino rami —jei. \p \v 3 Jayave araɨgua chereraja Espíritu Santo imbaepuere pe ñuu pe. Jare joco pe aecha metei cuña opo oi metei maemɨmba guasu pɨta vae re. Jare jocuae maemɨmba guasu re oyecuatía oi jeta jee jare jocuae cuatía reta rupi jei icavi mbae vae Tumpa cotɨ. Jare siete co jocuae maemɨmba guasu iñaca jare diez jati. \v 4 Jare cuña jemimonde pɨta, jare jemimonde re güɨnoi oro jare ita ipora yae vae reta. Oipɨɨ metei vaso oro pegua vae. Erei jocuae vaso tɨnɨe oi mbaembae pochɨi vae pe. Echa jocuae cuña iyaguasa vae co. \v 5 Jare jesɨva re oyecuatía oi jee corai: Babilonia mbaepuere tuicha vae güɨnoi vae. Jae co iyaguasa vae reta ichɨ. Jae co ɨvɨ pegua pochɨi vae oyapo vae reta ichɨ. Jocorai oyecuatía oi. Jaeramo oyecuaa jocuae cuña jee. \p \v 6 Jare cuña osavaɨpo echa cheve. Echa jou ma oñeñono tee Tumpa peguara vae reta jugüɨ. Jae reta oyeyucauca omombeu Jesús rambue. Jare aecha yave jocuae cuña, chepɨacañɨ yae jese. \p \v 7 Jare araɨgua jei cheve: \p —¿Maera pa nepɨacañɨ? Tamombeu ndeve ndeiño oyecuaa vae cuña regua. Jae ramiño vi tamombeu ndeve ndeiño oyecuaa vae jocuae maemɨmba guasu cuña opo jese vae regua. Siete co jocuae maemɨmba guasu iñaca jare diez jati —jei—. \v 8 Maemɨmba guasu reecha vae oicose, erei mbaeti ma oico. Erei oeta ɨvɨcua ipɨpucu yae vae güi. Erei ojo yeta cañɨtei pe. Jare ɨvɨ pe yogüɨreco vae reta oecha yave jocuae maemɨmba quasu oicose vae, ipɨacañɨ retata. Echa jae reta jee mbaeti oyecuatía oi libro tecove opa mbae vae pegua pe ɨvɨ oyeapo güive. Jocuae maemɨmba guasu mbaeti ma oico. Erei oico yeta co —jei—. \p \v 9 Jare iyaracuaa vae oicuaata cuae: Jocuae siete iñaca oñemojaanga siete ɨvɨtɨ cuña oguapɨ jese vae re —jei cheve—. \v 10 Jae ramiño vi oñemojaanga siete mburuvicha guasu reta re. Cinco mburuvicha guasu reta oasa ma. Metei oico vɨteri, jare metei ye ndeiño oico. Jare jae ou yave, michi peguaño güɨnoita mbaepuere —jei—. \v 11 Jare jocuae maemɨmba guasu oicose erei mbaeti ma oico vae oicota iru mburuvicha guasura. Ocho co jocuae re. Erei jae oyovaque jocuae siete vae güi metei ndive. Jare jae vi ojota cañɨtei pe —jei—. \v 12 Jare jocuae diez jati reecha vae oñemojaanga diez mburuvicha guasu reta re. Cuae diez reve ndeiño güɨnoi iporoocuaia. Erei güɨnoi retata mbaepuere yogüɨreco vaera mburuvicha guasu retara metei ora pegua jocuae maemɨmba guasu ɨ guasu güi oe vae mbaepuere güɨnoi yave —jei cheve—. \v 13 Opaete cuae diez mburuvicha guasu reta metei ramiño co, jare omborɨ retata jocuae maemɨmba guasu opaete imbaepuere pe. \v 14 Cuae reta oñorarota Vecha-raɨ ndive, jare Vecha-raɨ omoamɨrita. Echa Vecha-raɨ co jae opaete vae iya reta iYa. Jae co opaete mburuvicha guasu reta Juvicha Guasu. Jare Vecha-raɨ ndive ñogüɨnoi vae reta Tumpa oiparavo vae reta co. Echa Tumpa oiparavo jocuae reta oyeócuai cavi vaera Vecha-raɨ pe —jei cheve araɨgua. \p \v 15 Jayave jei ye cheve: \p —Reecha ma jocuae cuña iyaguasa vae oguapɨ oi ɨ guasu reta re. Jocuae ɨ guasu reta oñemojaanga opaete ɨvɨ ñavoñavo pegua reta re. \v 16 Reecha ma vi jocuae maemɨmba guasu jati diez co. Jocuae diez jati reta oñemojaanga diez mburuvicha guasu reta re. Jae reta omotareɨta jocuae cuña iyaguasa vae. Oeya retata jaeiño opɨta vaera. Jae nandita co. Jayave jocuae diez mburuvicha guasu reta jouta cuña isoo jare opata oapɨ tata pe —jei—. \v 17 Echa Tumpa omoquɨreɨ jocuae diez mburuvicha guasu reta omee vaera iporocuaia metei ramiño jocuae maemɨmba guasu pe. Jare maemɨmba guasu güɨnoita iporoocuaia reta Tumpa iñee reta oyeapo regua. \v 18 Jare jocuae cuña reecha vae oñemojaanga jocuae tenta tuicha vae opaete ɨvɨ pegua mburuvicha guasu reta re mbaepuere güɨnoi vae re —jei. \c 18 \s1 Babilonia oñemboai ma \p \v 1 Jare cuae jaɨcue rupi aecha iru araɨgua ogüeyɨ ou ara güi. Araɨgua imbaepuere tuicha yae co. Tembipe oi ɨvɨ rupi araɨgua oesape yae rambue. \v 2 Jare araɨgua iñeeata reve jei: \p —Tenta tuicha vae Babilonia jee vae oñemboai ma. Añave yogüɨreco joco pe aña reta. Metei tembipɨɨrɨru rami co. Echa opaete aña mbaembae pochɨi vae oyapo vae reta jare opaete güɨra mbaembae pochɨi vae oyapo vae reta yogüɨreco joco pe, tembipɨɨ reta tembipɨɨrɨru pe yogüɨreco rami —jei—. \v 3 Opaete ɨvɨ pegua reta oipota yae oyapo aguasa Babilonia pegua reta ndive, osavaɨpogüe vae oyúe yae vino rami. Jae rambue Tumpa pochɨ chupe reta. Jare ɨvɨ pegua mburuvicha guasu reta oyapo aguasa Babilonia pegua reta ndive. Jare opaete ɨvɨ rupi omaemee vae reta oicocatu ma Babilonia pegua reta jeta mbaembae jepɨ yae vae ogua rambue —jei. \p \v 4 Jare aendu iru ñee ara güi jei: \p —Pee joco güi, chembae reta, agüɨye vaera peyapo mbaeyoa reta jae reta oyapo rami, jare agüɨye vaera peiporara mbaesusere reta chupe reta oyeapota vae —jei—. \v 5 Jae reta oyapo jeta yae mbaeyoa reta. Tumpa oiporarauca retata imbaeyoa reta jeco pegua —jei—. \v 6 Toiporara reta, jae reta oiporarauca peve rami. Toiporara yae reta opaete icavi mbae vae oyapo vae jeco pegua. Jeta yae icavi mbae vae oyapo reta iru vae reta pe. Jae rambue toiporara yae reta. \v 7 Jae reta oñemboete yae jare ogua jeta mbaembae jepɨ yae vae. Jae rambue toiporara yae reta jare tipɨatɨtɨ yae reta. Echa jae reta jei iyeupe ipɨa pe: Yaico mburuvicha guasu reta yogüɨreco rami. Mbaeti yaico cuña imemano vae reta yogüɨreco rami. Ngaraa etei ñandepɨatɨtɨ —jei reta, jei—. \v 8 Jae rambue metei ara peño oyeapota chupe reta jeta mbaesusere. Outa chupe reta caruai. Jae reta ipɨatɨtɨta jare omanota. Jare jenta opata ócai. Echa ñandeYa Tumpa ojaa retata jare opaete mbaepuere güɨnoi —jei—. \p \v 9 Jare ɨvɨ pegua mburuvicha guasu reta ipɨatɨtɨta jese jare oyaeota, jatati oecha yave. Echa jae reta oyapo aguasa joco pe, jare joco pe yogüɨreco yave, oyerovia yae opaete mbaembae jepɨ yae vae re. \v 10 Erei jae reta oñemboɨta mombɨrɨ tenta güi, agüɨye vaera oiporara jocuae tenta pegua reta oiporarata rami. Jare jei retata: Paravete. Babilonia metei tenta tuicha yae vae co tei. Metei ora peño Tumpa oiporarauca chupe —jei retata, jei—. \v 11 Jare opaete ɨvɨ rupi omaemee vae reta ipɨatɨtɨta jese jare oyaeota. Echa ngaraa ma quia ogua imbaembae —jei—. \v 12 Ngaraa ma quia ogua mbaembae oro pegua vae jare corepoti pegua vae jare ita ipora yae vae reta pegua vae, jare temimonde reta lienzo ipora yae vae jare seda, jare temimonde pɨta vae reta, jare mbaembae ɨvɨra icavi yae vae pegua vae. Ngaraa ma quia ogua mbaembae jɨru maemɨmba tuicha vae elefante jee vae jaimbucu pegua vae jare ɨvɨra jepɨ yae vae pegua vae jare cobre pegua vae jare jiero pegua vae jare ita tanta yae vae pegua vae —jei—. \v 13 Ngaraa ma quia ogua opaete mbae ipiche cavi vae reta, jare vino, jare aceite, jare harina ipɨu yae vae, jare trigo. Ngaraa ma quia ogua mburica reta, jare vecha reta, jare cavayu reta, jare carro reta, jare cuimbae reta, jare cuña reta —jei—. \p \v 14 Babilonia pegua reta jecuaeño oipota mbaembae jepɨ yae vae jare ipora yae vae. Ngaraa etei ma güɨnoi jocuae mbaembae icavi vae —jei—. \v 15 Ogua reta jeta yae jocuae mbaembae icavi vae. Jae rambue jocuae mbaembae omee vae reta oicocatu. Erei omaemee vae reta oñemboɨta mombɨrɨ Babilonia güi agüɨye vaera oiporara jocuae tenta pegua reta oiporarata rami. Ipɨatɨtɨta jese jare oyaeota —jei—. \v 16 Jare jeita: Paravete. Metei tenta tuicha yae vae co tei. Jare tenta pegua reta jemimonde reta lienzo ipora yae vae co. Omonde reta temimonde pɨta vae reta jare oñono reta iyee mbaembae oro pegua vae jare ita ipora yae vae reta pegua vae —jei retata, jei—. \v 17 Oicocatu yae reta. Erei metei ora peño omocañɨ reta opaete imbaembae icavi vae —jei retata, jei—. Jare opaete buque iya reta jare buque pe oparavɨquɨ vae reta - opaete ɨ guasu rupi oguata omaemee vaera vae reta - oñemboɨta mombɨrɨ Babilonia güi —jei—. \v 18 Jare osapúcai retata tenta jatati oecha yave. Jare jei retata: Jocuae tenta tuicha yae tei opaete iru tenta reta güi —jei retata, jei—. \v 19 Jare oñono retata ɨvɨcúi iñaca re osapúcai reve. Jae reta ipɨatɨtɨta oyaeo reve jare jeita: Paravete. Metei tenta tuicha yae vae co tei. Jocuae tenta pegua reta ogua jeta mbaembae jepɨ yae vae. Jae rambue opaete buque iya omaemee vae reta oicocatu ma. Erei metei ora peño opa ma imbaembae —jei retata, jei—. \p \v 20 Peyerovia jese, ara pe peico vae. Pe reta co jae temimondo reta jare Tumpa iñee omombeu vae reta jare iru oñeñono tee Tumpa peguara vae reta. Echa Tumpa oiporarauca chupe reta, jae reta oiporarauca peve rambue —jei. \p \v 21 Jare metei araɨgua ipɨrata yae vae oipɨɨ metei ita. Tuicha co jocuae ita metei ita tuicha vae ombaeso pɨpe vae rami. Jayave araɨgua omombo ita ɨ guasu pe jare jei: \p —Jocoraita oñemboai ɨmambae yae jocuae tenta tuicha vae Babilonia jee vae. Ngaraa ye ma quia oecha —jei—. \v 22 Jare oñemimbɨ vae reta ngaraa ye ma oñemimbɨ joco pe. Jae ramiño vi oparavɨquɨ vae reta ngaraa ye ma oparavɨquɨ joco pe. Jae ramiño vi ombaeso vae reta ngaraa ye ma ombaeso joco pe. \v 23 Jae ramiño vi ngaraa ye ma jendɨ joco pe mechero. Jae ramiño vi ngaraa ye ma quia omenda joco pe. Echa omaemee vae joco pe yogüɨreco vae reta oñemboeteucase yae iru vae reta pe. Erei Babilonia pegua reta ombotavɨ opaete ɨvɨ pegua reta paye reta oyapo vae pe —jei. \p \v 24 Jare Babilonia pe oñevae Tumpa iñee omombeu vae reta jugüɨ jare iru oñeñono tee Tumpa peguara vae reta jugüɨ. Opaete ɨvɨ pe oyeyucauca vae reta jugüɨ oñevae joco pe. \c 19 \s1 Ara pegua reta omboete ñandeYa Tumpa \p \v 1 Cuae jaɨcue rupi aendu jeta vae ara pe ñogüɨnoi vae reta iñeeata reve jei: \p —ÑandeYa toñemboeteuca. Echa jae ñanemboasa. ÑandeYa Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi. Toñemboeteuca opaete vae pe —jei reta—. \v 2 Jae oporojaa añete vae rupi jare jupi vae rupi. Echa jae ojaa jocuae cuña iyaguasa vae mbaepuere tuicha vae güɨnoi vae. Echa jocuae cuña oyapouca mbaeyoa opaete ɨvɨ pegua reta pe aguasa oyapo vae rupi. Erei Tumpa oiporarauca ma jocuae cuña pe, jae oyucauca Tumpa jembiócuai reta rambue —jei reta. \p \v 3 Jare jae reta jei ye: \p —ÑandeYa toñemboeteuca. Jatati oyeupita jecuaecuae aveiño. \p \v 4 Jare jocuae veinticuatro araɨgua reta itenondegua reta jare jocuae irundɨ mbaembae oicove vae reta oyeatɨca jare omboete Tumpa iguapɨa pe oguapɨ oi vae. Jae reta jei: \p —Amén. ÑandeYa toñemboeteuca. \p \v 5 Jare ou metei ñee Tumpa iguapɨa güi jei: \p —Pemboete ñandeYa Tumpa. Pe reta co jae Tumpa jembiócuai reta. Pe reta co jae michia reta jare ocuacuaagüe reta oquɨye reve omboete Tumpa vae —jei. \p \v 6 Jayave aendu mbae ye. Jeta yae vae imiari ñogüɨnoi echa cheve. Jɨapu yae ɨ guasu jɨapu yae rami jare ara jɨapu yae rami. Jare aendu jei: \p —ÑandeYa toñemboeteuca. ÑandeYa Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae oporoócuai ma —jei—. \v 7 Yayerovia yae jese jare ñamboete. Echa ou ma ovae Vecha-raɨ omenda vaera jare jembirecora vae oyeapocavi ma —jei—. \v 8 Jare oñemee jembirecora vae pe omonde vaera metei temimonde lienzo ipora yae vae. Jocuae jemimonde iquɨa mbae jare ti. Echa jocuae lienzo ipora yae vae oñemojaanga jupi vae oñeñono tee Tumpa peguara vae reta oyapo vae re —jei. \s1 Vecha-raɨ omendata \p \v 9 Jare metei vae jei cheve: \p —Eicuatía corai: Vecha-raɨ omenda yave, Tumpa oiparavota amogüe vae ocaru vaera jae ndive. Oyerovia yaeta jocuae reta —jei—. Cuae ñee Tumpa iñee etei co —jei. \p \v 10 Jayave che ayeatɨca araɨgua jóvai amboete vaera. Erei jae jei cheve: \p —Agüɨye chemboete. Che vi ayeócuai Tumpa pe, nde reyeócuai chupe rami. Che vi amombeu Jesús regua, ñanderɨvɨ omombeu jesegua rami. Tumpaño emboete. Echa Jesús regua omombeu vae reta omombeu co Tumpa iñee, Tumpa iñee aracae omombeu vae reta omombeu rami —jei. \s1 Cavayu ti vae re opo vae \p \v 11 Jare aecha ara oyepea oi. Jare aecha vi joco pe metei cavayu ti vae. Jare opo cavayu re ñandeYa. Jae co jecuaeño jeigüe oyapo vae. Jae co jecuaeño omombeu cavi Tumpa regua vae. Jae oporojaa jupi vae rupi jare oñoraro jupi mbae vae oyapo vae reta ndive. \v 12 ÑandeYa jesa metei tata jendɨ oi vae rami co, jare iñaca re güɨnoi jeta iñaca regua reta. Jare oyecuatía oi jese metei tee. Jaeiño oicuaa jocuae tee. Mbaeti quia ye oicuaa. \v 13 Jare jemimonde tugüɨ pe oñemoingue vae co. Jare jae jee co Tumpa Iñee. \v 14 Jare jeta yae vae yogüeru ara güi ñandeYa jaɨcue jeta yae sundaro reta rami. Opo reta cavayu ti vae reta re. Metei ñavo jemimonde lienzo ipora yae vae co. Ti jare iquɨa mbae jocuae jemimonde. \p \v 15 Jare ñandeYa iyuru güi oe metei quɨsepucu jaimbe vae. Pɨpe oyucata jeta ɨvɨ pegua reta. Jare oporocuaita ipopoca jiero pegua vae pe. Oiporarauca yaeta opaete jovaicho reta pe. Echa Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae pochɨ yae chupe reta. \v 16 Jare ñandeYa jemimonde re jare iu re oyecuatía oi metei tee. Jae co cuae: Mburuvicha guasu reta Juvicha Guasu jare opaete vae iya reta iYa. \p \v 17 Jare aecha metei araɨgua oñemboɨ oi cuaraɨ re. Jare jae iñeeata reve jei opaete güɨra oveve ñogüɨnoi vae reta pe: \p —Peyu peñemboatɨ. Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae pemongaruta. \v 18 Peyu peu mburuvicha guasu reta jetegüe, jare sundaro reta juvicha reta jetegüe, jare cuimbae ipɨrata yae vae reta jetegüe. Peyu peu cavayu reta jetegüe, jare opo jese vae reta jetegüe. Peyu peu jeta yae cuimbae reta jetegüe - mbaeti oyeócuai vae reta jetegüe jare oyeócuai vae reta jetegüe, cuimbae michi vae reta jetegüe jare cuimbae tuicha vae reta jetegüe —jei. \p \v 19 Jare aecha jocuae maemɨmba guasu jare ɨvɨ pegua mburuvicha guasu reta jare opaete isundaro reta oñemboatɨ ma ñogüɨnoi oñoraro vaera cavayu re opo vae jare isundaro reta ndive. \v 20 Jare oyepɨɨuca jocuae maemɨmba guasu jocuae iru maemɨmba guasu jei omombeu co Tumpa iñee oporombotavɨ vaera vae ndive. Echa jocuae oporombotavɨ vae tenonde yave oyapo mɨacañɨ reta jocuae maemɨmba guasu jóvai, ombotavɨ vaera maemɨmba guasu imarca güɨnoi vae reta. Echa jae reta omboete jocuae maemɨmba guasu jaanga. Jayave cuae mócoi reve oñemombouca oicove reve tata guasu pe. Joco pe jendɨ oi azufre. \v 21 Jare opaete maemɨmba guasu isundaro reta oyeyucauca cavayu re opo vae iquɨsepucu pe. Echa jocuae quɨsepucu oe iyuru güi. Jare opaete güɨra reta oñemoɨvata jetegüe reta pe. \c 20 \s1 ÑandeYa oporoocuaita mil año pegua \p \v 1 Jare aecha metei araɨgua ogüeyɨ ou ara güi. Jae güɨnoi ɨvɨcua ipɨpucu yae vae illave, jare ipo pe aecha metei cadena tuicha vae. \v 2 Jare araɨgua oipɨɨ jocuae maemɨmba guasu tenonde aecha vae. Jae co jocuae mboi aracae Eva pe imiari vae. Jae co aña guasu. Jee co Satanás. Jare araɨgua oñapɨti Satanás mil año pegua. \v 3 Jayave omombo ɨvɨcua ipɨpucu yae vae pe. Jayave oñoquenda ɨvɨcua jonque jare oñono jese mbae agüɨye vaera quia ipuere oipea ye. Jocorai oyapo agüɨye vaera Satanás ombotavɨ ɨvɨ pegua reta mil año pegua. Erei mil año opa ma yave, Satanás oyeyorauca yeta michi pegua. \p \v 4 Jare aecha guapɨa reta jare amogüe vae joco pe oguapɨ vae reta. Jare oñemee chupe reta oporojaa vaera. Jare aecha Jesús regua omombeu rambue oñeacasɨauca vae reta. Echa jae reta omombeu Tumpa iñee. Jae reta mbaeti omboete jocuae maemɨmba guasu ɨ guasu güi oe vae, jare mbaeti omboete jaanga, jare mbaeti etei vi güɨnoi imarca jesɨva re jare ipo re. Jare jae reta oicove ye yogüeru omanogüe vae reta ipɨte güi jare oporoócuai Cristo ndive mil año. \v 5 Jocuae reta tenonde oicove ye yogüeru omanogüe vae reta ipɨte güi. Erei iru omanogüe vae reta mbaeti oicove ye jae reta ndive. Mil año oasa yave ramo oicove ye iru omanogüe vae reta. \v 6 Oyerovia retata co tenonde oicove yeta yogüeru omanogüe vae reta ipɨte güi vae reta. Echa oñeñono tee Tumpa peguara vae reta co. Jocuae mano mocoia ngaraa ipuere jese reta. Jae reta yogüɨrecota sacerdote retara, oyeócuai vaera Tumpa jare Cristo pe. Jare oporoócuai retata Cristo ndive mil año pegua. \p \v 7 Jare mil año opa ma yave, Satanás oyeyorauca yeta jare oeta jocuae tembipɨɨrɨru rami vae güi. \v 8 Jayave ojota opaete ɨvɨ rupi ombotavɨ vaera jeta ɨvɨ ñavoñavo pegua reta. Ojota Gog pɨri jare Magog pɨri. Jare omboatɨta jeta yae vae oñoraro vaera Cristo ndive. Jae reta jeta yaeta co, ɨvɨcuiti ɨ guasu jembeɨ pe oi rami. \v 9 Jare aecha quirai jae reta yogüeru opaete Israel pegua reta iɨvɨ rupi jare oyere ñogüɨnoi jocuae tenta Tumpa oaɨu vae re. Echa joco pe yogüɨreco oñeñono tee Tumpa peguara vae reta. Erei Tumpa ombou tata ara güi, jare tata opa oapɨ reta. \p \v 10 Jare aña guasu ombotavɨ reta vae oñemombouca tata guasu azufre jendɨ oi pɨpe vae pe maemɨmba guasu jare jocuae iru maemɨmba guasu jei omombeu co Tumpa iñee oporombotavɨ vaera vae ñogüɨnoia pe. Jare joco pe mboapɨ reve oiporarata ara rupi jare pɨtu rupi jecuaecuae aveiño. \s1 Guapɨa ti vae \p \v 11 Jare aecha metei guapɨa ti vae. Tuicha yae co. Jare aecha vi guapɨa pe oguapɨ oi vae. Jare ɨvɨ jare ara otecuarai jae jóvai güi. Jare mbaeti ma ɨvɨ jare ara jendara. \v 12 Jare aecha omanogüe vae reta oñemboɨ ñogüɨnoi Tumpa jóvai. Michi vae reta jare tuicha vae reta oñemboɨ ñogüɨnoi joco pe. Jare oyepea oi libro reta. Jae ramiño vi oyepea oi iru libro. Jocuae libro oicuauca quia tecove opa mbae vae güɨnoi. Jare omanogüe vae reta oñejaauca metei ñavo oyapogüe vae rupi. Echa metei ñavo oyapogüe vae oyecuatía oi libro reta pe. \v 13 Jare ɨ guasu omaeño opaete omanogüe vae pɨpe ñogüɨnoi vae reta re oe vaera chugüi. Jare mano jare cañɨtei omaeño opaete omanogüe vae pɨpe ñogüɨnoi vae reta re oe vaera chugüi. Jare metei ñavo oñejaauca oyapogüe vae rupi. \v 14 Jare mano jare cañɨtei oñemombouca tata guasu pe. Cuae co jae mano mocoia. \v 15 Jare jee mbaeti oyecuatía jocuae libro tecove opa mbae vae pegua pe vae ñavo oñemombouca tata guasu pe. \c 21 \s1 Ara ipɨau vae jare ɨvɨ ipɨau vae \p \v 1 Jare aecha ara ipɨau vae jare ɨvɨ ipɨau vae. Echa ara tenondegua vae jare ɨvɨ tenondegua vae mbaeti ma. Jae ramiño vi mbaeti ma ɨ guasu. \v 2 Jare che etei aecha jocuae tenta oñeñono tee Tumpa peguara vae - jae co Jerusalén ipɨau vae - ogüeyɨ ou Tumpa oia güi ara güi. Oyeapocavi oi metei cuñatai oñemopora omenda vaera vae rami. \p \v 3 Jare aendu metei ñee ara güi. Iñeeata reve jei: \p —Mase, Tumpa oicoa oime ma ɨvɨ pegua reta ndive oi. Jae oicota jae reta ndive. Ɨvɨ pegua reta yogüɨrecota Tumpa imbaera, jare Tumpa oicota jae reta ndive. Tumpa eteiño oicota jae reta iTumpara —jei—. \v 4 Jare Tumpa oyoeta opaete jesaɨ reta. Ngaraa ye quia omano. Ngaraa ye quia ipɨatɨtɨ. Ngaraa ye quia oyaeo. Ngaraa ye mbae jasɨ quia pe. Echa mbaembae tenondegua vae reta mbaeti ma —jei. \p \v 5 Jare Tumpa oguapɨ oi iguapɨa pe jare jei: \p —Ayapopɨauta opaete mbaembae. \p Jayave jae jei cheve: \p —Cuae eicuatía. Echa cheñee añete co. Opaete vae ipuere güɨrovia catu —jei. \p \v 6 Jare jei ye cheve: \p —Oyeapo ma. Che co jae Alfa jare Omega jee vae. Che co jae tenondegua vae jare taɨcuegua vae. Oime yave quia oipota ɨ tecove opa mbae vae pegua jou vae, tamee tou jepɨ mbae reve —jei—. \v 7 Oporomoamɨri vae reta pe ameeta imbaera opaete mbaembae. Che etei aicota jae reta iTumpara jare jae reta yogüɨrecota cheraɨ retara —jei—. \v 8 Erei oquɨye vae reta, jare mbaeti güɨrovia Tumpa vae reta, jare pochɨi vae oyapo vae reta, jare oporoyuca vae reta, jare iyaguasa vae reta, jare ipaye vae reta, jare omboete tumpa-raanga vae reta, jare opaete iyapu vae reta yogüɨrajata tata guasu azufre jendɨ oi pɨpe vae pe iru vae reta ndive. Cuae co jae mano mocoia —jei. \s1 Jerusalén ipɨau vae \p \v 9 Jare jocuae siete araɨgua siete jɨru tɨnɨe siete mbaesusere pe vae güɨnoi vae reta güi metei ou che aia pe jare jei cheve: \p —Eyu cuae pe. Taechauca ndeve Vecha-raɨ jembirecora vae. \p \v 10 Jayave araɨgua chereraja Espíritu Santo imbaepuere pe metei ɨvɨtɨ tuicha vae re. Ɨvate yae jocuae ɨvɨtɨ. Jayave oechauca cheve jocuae tenta tuicha vae Jerusalén jee vae ogüeyɨ ou ara güi Tumpa oia güi. Jocuae tenta oñeñono tee Tumpa peguara. \v 11 Tumpa omee ma chupe imaemboete. Jare oesape metei ita ipora yae vae oesape rami. Ita ipora yae vae jaspe jee vae echa. Jocuae jaspe jee vae jesaca vidrio rami. \v 12 Jare tenta iquesea tuicha jare ɨvate, jare güɨnoi doce jonque. Jare jonque reta pe ñogüɨnoi doce araɨgua reta. Jare jonque reta re oyecuatía ñogüɨnoi Israel pegua reta jee. Echa doce atɨ co jocuae Israel pegua reta. \v 13 Cuaraɨ oea cotɨ tenta jonque reta mboapɨ co. Ɨvɨtu guasu cotɨ tenta jonque reta mboapɨ vi. Ɨvɨtu yevɨ cotɨ tenta jonque reta mboapɨ vi. Cuaraɨ oiquea cotɨ tenta jonque reta mboapɨ vi. \v 14 Jare tenta iquesea iguapɨa reta doce co. Jare guapɨa reta re oyecuatía ñogüɨnoi Vecha-raɨ jemimondo reta jee. Echa doce co jocuae Vecha-raɨ jemimondo reta. \p \v 15 Jare imiari cheve vae güɨnoi metei ɨvɨra oro pegua vae ojaa vaera tenta jare jonque reta jare iquesea. \v 16 Jare cuaraɨ oea cotɨ jare ɨvɨtu guasu cotɨ jare ɨvɨtu yevɨ cotɨ jare cuaraɨ oiquea cotɨ tenta iquesea oyovaque. Jare araɨgua ojaa tenta ɨvɨra pe. Jare ipucugüe jare ipɨguasugüe jare ɨvategüe oyovaque. Metei ñavo dos mil trescientos kilómetro rupi. \v 17 Jare araɨgua ojaa tenta iquesea. Ɨvategüe ciento cuarenta y cuatro codo. Metei cuimbae ipoacaapɨ güi jendɨvanga pe ñajaa yave, jae co metei codo. Echa jocorai ojaa araɨgua. \p \v 18 Jare tenta iquesea ita ipora yae vae jaspe jee vae pegua vae. Jare tenta etei oro pegua catuai. Jesaca vidrio rami. \v 19 Jare tenta iquesea iguapɨa reta ita ipora yae vae pegua vae co. Oyoavɨ reta oyougüi. Metei jaspe jee vae. Iru zafiro jee vae. Iru ágata jee vae. Iru esmeralda jee vae. \v 20 Iru ónice jee vae. Iru cornalina jee vae. Iru crisólito jee vae. Iru berilo jee vae. Iru topacio jee vae. Iru crisopraso jee vae. Iru jacinto jee vae. Iru amatista jee vae. \v 21 Jare jocuae doce tenta jonque reta doce ita ipora yae vae perla jee vae pegua vae co. Jonque ñavo oyeapo metei perla güi. Jare tenta icalle reta oro pegua catuai. Jesaca vidrio rami. \p \v 22 Jare mbaeti etei Tumpa jo joco pe. Echa ñandeYa Tumpa opaete mbaepuere güɨnoi vae jare Vecha-raɨ yogüɨreco joco pe metei Tumpa jo jecovia pe. \v 23 Jare tenta pegua reta mbaeti omonesesita cuaraɨ jare yasɨ oesape vaera. Echa Tumpa imaemboete oesape jocuae tenta pe, jare Vecha-raɨ jocuae tenta pegua reta jembipe co. \v 24 Opaete ɨvɨ pegua reta oguata cavita joco pe, tembipe oita rambue, jare ɨvɨ pegua reta juvicha guasu reta yogüeruta joco pe omboete vaera Tumpa. \v 25 Jare ngaraa etei oñeoquenda tenta jonque reta ara rupi. Jare ngaraa vi pɨtu joco pe. \v 26 Jare opaete ɨvɨ pegua reta yogüeruta joco pe omboete vaera Tumpa. \v 27 Erei ngaraa etei oique jocuae tenta pe oipotagüe iquɨa vae jare oipotagüe pochɨi vae oyapo vae jare oipotagüe iyapu vae. Jaeño Vecha-raɨ ilibro tecove opa mbae vae pegua pe jee oyecuatía oi vae reta oiqueta joco pe. \c 22 \p \v 1 Jayave araɨgua oechauca cheve ɨ osɨrɨ vae iquɨa mbae yae vae. Jesaca yae. Vidrio echa cheve. Tecove opa mbae vae pegua co jocuae ɨ. Oe osɨrɨ Tumpa jare Vecha-raɨ iguapɨa güi. \v 2 Jare tenta mbɨte rupi jare ɨ osɨrɨ vae jembeɨ reta rupi ñogüɨnoi ɨvɨra tecove opa mbae vae pegua reta. Jocuae ɨvɨra ia doce oyoavɨ vae reta co jare yagüɨye yasɨ ñavo. Jare ɨvɨ pegua reta ipuere oiporu ɨvɨra joo reta agüɨye vaera imbaerasɨ. \p \v 3 Jare ngaraa ma oi yepopeyu ɨvɨ re. Echa Tumpa jare Vecha-raɨ iguapɨa oita joco pe. Jare Tumpa jembiócuai reta oyeocuaita chupe. \v 4 Jare jae reta oechata Tumpa. Jare güɨnoi retata jesɨva re Tumpa jee. \v 5 Jare ngaraa pɨtu joco pe. Ngaraa oipota mechero jare cuaraɨ jembipe. Echa ñandeYa Tumpa omeeta chupe reta tembipe. Jare jae reta oporoocuaita jecuaecuae aveiño. \s1 Cristo ou yeta ɨmambae \p \v 6 Jare araɨgua jei cheve: \p —Cuae ñee reta añete co. Ñandepuere yarovia catu. Aracae ñandeYa Tumpa oicuauca mbaembae iñee omombeu vae reta pe. Echa jae oñono tee reta iyeupeguara iñee omombeu vaera. Jae ramiño vi ñandeYa Tumpa chembou aicuauca vaera jembiócuai reta pe ɨmambae oyeapota vae. Che co jae metei araɨgua Tumpa pe oyeócuai vae —jei—. \v 7 Mase, aja yeta ɨmambae —jei ñandeYa, jei—. Peñemongueta cavi yave ñee cuae tupapire pe ñogüɨnoi vae reta re, peyeroviata co. Echa cuae ñee reta omombeu peve oyeapota vae —jei, jei. \p \v 8 Che etei aecha cuae mbaembae jare aendu vi. Jare aecha jare aendu yave, ayeatɨca araɨgua cuae mbaembae oicuauca cheve vae jóvai amboete vaera. \v 9 Erei jae jei cheve: \p —Agüɨye chemboete. Che vi ayeócuai Tumpa pe, nde reyeócuai chupe rami. Che vi amombeu Tumpa iñee, ñanderɨvɨ omombeu rami. Echa jae reta vi oñemongueta cavi ñee cuae libro pe oyecuatía oi vae reta re. Tumpaño emboete —jei. \p \v 10 Jare jei ye cheve: \p —Emombeu iru vae reta pe ñee cuae libro pe ñogüɨnoi vae reta. Echa cuae ñee reta omombeu oyeapota vae jare coiño ma ou oyeapo vaera —jei—. \v 11 Jupi mbae vae oyapo vae jecuae toyapo jupi mbae vae. Jae ramiño vi pochɨi vae oyapo vae jecuae toyapo pochɨi vae. Jae ramiño vi jupi vae oyapo vae jecuae toyapo jupi vae. Jae ramiño vi oñeñono tee Tumpa peguara vae jecuae toñeñono tee Tumpa peguara —jei—. \p \v 12 Mase, aja yeta ɨmambae —jei ñandeYa, jei—. Jare ameeta opaete vae pe imbaera metei ñavo oyapogüe vae rupi —jei, jei—. \v 13 Che co jae Alfa jare Omega jee vae. Che co jae tenondegua vae jare taɨcuegua vae —jei, jei—. \v 14 Peyapo yave ñandeYa iporoócuai reta, peyeroviata co. Echa peyapo yave, pepuereta peu ɨvɨra tecove opa mbae vae pegua ia, jare pepuereta peique jocuae tenta pe jonque reta rupi —jei—. \p \v 15 Echa tenta güi icatu pe oimeta ñogüɨnoi Tumpa iñee ndive oyovaicho vae reta, jare ipaye vae reta, jare iyaguasa vae reta, jare oporoyuca vae reta, jare tumpa-raanga reta omboete vae reta, jare opaete iquɨreɨ yae reve iyapu vae reta —jei. \p \v 16 Jare ñandeYa Jesús jei cheve: \p —Che etei amondo metei araɨgua cheve oyeócuai vae omombeu vaera peve cuae mbaembae oporogüɨrovia vae oñemboatɨatɨ vae reta rupi. Che co jae David Iyɨpɨ jee vae. Che co jae David iñemoña reta pegua. Che co jae yasɨtata oesape yae vae neimbove asɨ oyecuaa vae —jei. \p \v 17 Jare Espíritu Santo jare Vecha-raɨ ndive omendata vae jei: \p —Eyu. \p Jare oendu vae tei: \p —Eyu. \p Iyúe vae ipuere ou cuae pe. Oipotagüe vae ipuere jou ɨ tecove opa mbae vae pegua jepɨ mbae reve. \v 18 Ñee cuae tupapire pe ñogüɨnoi vae reta oicuauca oyeapota vae. Che amombeu opaete cuae ñee reta oendu vae reta pe cuae: Oime yave quia cuae ñee reta ndive iru ñee reta omoiruta vae, Tumpa omeeta chupe oiporara vaera susere cuae tupapire pe oyecuatía ñogüɨnoi vae reta. \v 19 Jare oime yave quia ñee cuae tupapire pe ñogüɨnoi vae reta oipotata omboai vae, Tumpa ngaraa omaeño jese jou vaera jocuae ɨvɨra tecove opa mbae vae pegua ia. Ngaraa vi omaeño jese oique vaera tenta oñeñono tee Tumpa peguara vae pe. Ngaraa vi omaeño jese güɨnoi vaera imbaera mbaembae icavi vae cuae libro pe oyecuatía oi vae. \p \v 20 ÑandeYa omombeu cheve opaete cuae. Jae etei jei: \p —Añete co, aja yeta ɨmambae. \p Ñande yae: \p —Amén. Eyu, ñandeYa Jesús. \p \v 21 ÑandeYa Jesús tomee ipɨacavi opaete imbae reta pe. Amén.