\id JHN - Guahibo NT -Colombia 2011 (DBL -2014) \h SAN JUAN \toc1 Pexanialivaisi Jesucristo pelivaisi, San Juan peyaquinaelivaisi \toc2 San Juan \toc3 Jn \mt1 Pexanialivaisi Jesucristo pelivaisi, San Juan peyaquinaelivaisi \c 1 \s1 Pacuenia vaxaitsi banaexanatsi mapanacuataje, bajarapacuenia Cristo penaexanaejava mapanacuataje paxa Dioso pejamatabëcuenelivaisi itajëtsinexa yabara pelivaisi \p \v 1 Itsa abaxë ajibi itsacuenejavayo ata mapanacuataje, Cristo baja cajena ponapona athëbëtatsia. Cristo raja paxa Dioso pejamatabëcuenelivaisiitajëtsinë jivijavabelia. Cristobeje paxa Diosobeje najuaponaponabeje. Cristo ata rabaja Dioso baja cajena. \v 2 Daxitacuene baja cajena pexanaejava petaxuxuabivajënaeya ata, Cristobeje paxa Diosobeje najuaponaponabeje. \v 3 Cristo baja cajena daxitacuene mapanacuapijicueneje exana. Exana athëbëpijicuene ata. Bajarapacuene exanaeyaexanatsi paxa Dioso. Bajaraxuata itsacuenejavayo ata apo vecuaexanaetsi itsanë ata. \v 4 Cristo baja cajena rajuta piasaëjumali daxitacueneviria mapanacuataje. Cristo baja cajena bepecotia picani. Nexata jivi jamatabëcueneitayota pexaniajailivaisita. \v 5 Pacuenia pecotia itayota piaitaquirijavata, bajarapacuenia Cristo petsipaebilivaisita jivi jamatabëcueneitayota. Nexata dovathi, jivi piajamatabëcuene itaquiriyaexanaenë, apo caëjëpaetsi pevereverecaeyaexanaenexa bajarapalivaisi. \p \v 6 Nexata Dioso itoroba caenë pebi. Bajaraponë pevënë Juan. \v 7 Nexata Juan pona petsipaebinexa jivijavabelia Cristo pelivaisi. Nexata Juan tsipaeba daxitajivi pejumetaenexa Cristo pelivaisi, pejumecovënëtsinexanua. \v 8 Juan raja jivi apo pejamatabëcueneitayotsinë. Juan raja pona saya jivi petsipaebanajetarucaenexa xaniavaetsia Cristo pelivaisi. \v 9 Bajaraponë Cristo jamatabëcueneitayotsiana daxitajivi. Bajaraponë xaniajai jivi pejamatabëcueneitayotsinë. Bajaraponë Cristo patsica baja mapanacuayabetsicaje. \p \v 10 Cristo, ponë paxa Dioso jamatabëcuenelivaisiitajëta jivijavabelia, ponapona baja mapanacuataje. Itsiata baitsi jane mapanacuapijivi apo yapëtae bajaraponë mapanacua pexanaenëcueneje. \v 11 Cristo patsica pexanaenacuayabetsica. Itsiata baitsi jane mapanacuapijivi apo jumecovënëtsitsi Dioso pexënatocuene. \v 12 Itsiata itsamonae jumecovënëtatsi. Nexata Cristo tocopata bajarapamonae paxa Dioso pexi pexanaenexatsi. \v 13 Bajarapamonae penaexanaematacabi, abaxë Dioso pexicuenia apo taetsi. Pebi petiriva pepitsicujinae, pexi itsa jamatabëxainabeje, pexi xainabeje. Itsiata bajarapamonae itsa naexana, abaxë Dioso apo pexi. Matapania pacuenia Dioso tojitsipatsi, bajarapamonae itsa jumecovënëta Cristo Dioso pexënatocuene, Dioso pexi exanatsi. \p \v 14 Cristo, paxa Dioso pejamatabëcuenelivaisi itajëtsinënexa jivijavabelia, itsa patsica mapanacuayabetsicaje, naexana pacuenia vaxaitsi baexanatsi mapanacuataje. Nexata bajarapacuenia Cristo ponapona vaxaitsi tuatuajëta. Bajaraponë vënërubatsi Jesús. Paxanë payapëtaniji Cristo ayaijamatabëcuenenëcuene. Tsipaji pataniji pinijicuene pexanaejavanë. Bajaraponë Cristo, pepo caenë Dioso pexënato. Pinijicuenia asiva mapanacuapijivije. Cuaicuaijai ëpexaniajailivaisi. \v 15 Bajaraxuata Juan, Jesús itsa vajunupaebanajetaruca jivijavabelia, jumai tsanajetarucae mapacueniaje: \p —Baja rajane maponë yabara pacajumaitsitsije: “Ponë tacovëverena patsiana, bajaraponë bitso xanë nevecuaayaijamatabëcuenenë. Tsipaji baja cajena tanaexanaevajënaeya ata bajaraponë ponapona,” jai tsanajetarucae Juan jivijavabelia Jesús yabara. \p \v 16 Bajaraponë Jesús cajena pepo pexaniajamatabëcuenenë. Pexaniacuene nacatoexanabiaba. Nacayavenonabiaba. \v 17 Bajayatami baja cajena picani Dioso Moiséspijinëta najumecopata jivi pejumecovënëtsinexa. Itsiata baitsi jane mapamatacabita Jesucristo patajopaica mapanacuayabetsicaje vajanacatsipaebinexa paxa Dioso vajanacaasivajava, vajanacatsipaebinexanua pexaniajailivaisi. \v 18 Itsajivi ata vaxaitsiyajuvënëjivi Dioso apo tae. Bajaraxuata apo yapëtaetsi pacuenia Dioso jamatabëcuenelivaisiitsi. Itsiata caenë Dioso pexënato, ponëbeje najuaponaponabeje, bajaraponë nacayapëtaeyaexanaica pacuenia jamatabëcuenelivaisiitsi paxa Dioso. \s1 Pacuenia Juan jivibautisabinë Jesucristo pelivaisi xaniavaetsia tsipaebanajetaruca jivijavabelia yabara pelivaisi \r (Mt 3.11-12; Mr 1.7-8; Lc 3.15-17) \p \v 19 Judíovi, Jerusalén tomarapijivi, Juanjavabelia itoroba sacerdotevi, itsamonae templobo pevetsivi yajava, bajarapamonae peyanijobinexa Juanjavabelia. Nexata bajarapamonae itsa pata Juanjavabelia, yanijoba Juanjavabelia. Jumaitsi: \p —¿Jipatsamë xamë? ¿Xamë tsaja Dioso pecaitapetsinë? jai bajarapamonae Juanjavabelia. \p \v 20 Juan nexata bajarapamonaejavabelia xaniavaetsia rovialia navajunupaeba. Jumaitsi: \p —Xanë ra apo Cristonë, ponë Dioso athëbëvetsica itorobijitsiatsica jivi pecapanepaenexa, jai Juan. \p \v 21 Nexata icatsia matavëjëa yanijobatsi. \p —¿Detsa nexata ponëmë? ¿Xamë tsaja profeta Elíaspijinëmë, ponëmi bajayata ponapona? jai bajarapamonae Juanjavabelia. \p Nexata Juan jumaitsi: \p —Jume raja. Xanë raja bajara apo ponënë, jai Juan. \p Nexata icatsia yanijobatsi matavëjëa. \p —¿Xamë tsabaja nexata profetanëmë? ¿Xamë tsabaja pacacopiaevetavanapatsi nepatsijavanexatsica? jai bajarapamonae Juanjavabelia. \p Nexata icatsia Juan jumaitsi: \p —Jume raja. Xanë raja apo bajaraponënë, jai. \p \v 22 Nexata bajarapamonae jumaitsi: \p —¿Detsa nexata ponëmë? Pajitsipajë patanenavajunupaebinexamë xaniavaetsia patayapëtaenexa ponëcuenemë patatsipaebinexa patanitorobivijavabelia. ¿Detsa nexata pacuenia navajunupaebianame? jai bajarapamonae Juanjavabelia. \p \v 23 Juan nexata jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Xanë raja saya petusato nacuata itsa jumelivaisipaebajë, tavavajainë: “Panajamatabëcuenexaniavaere pepo petuxanenë pepatsivajënaeyarena,” tajainë. Bajarapacuenia tajumaitsijavanexa, bajayatami tajëvelia yaquina profeta Isaíaspijinë, jai Juan. \p \v 24 Nexata fariseovi pitorobivitsi icatsia yanijobatsi Juan. \p \v 25 —Itsa xamë apo Cristomë, apo Elíaspijinëmënua, apo profetanëmënua, ponë pacopiaevetavanapajë pepatsijavanexatsica, ¿detsa nexata xuajitsia xamë jivi bautisabaponame? jaitsi bajarapamonae. \p \v 26 Juan nexata jumaitsi: \p —Xanë saya bautisabaponajë ëmerata. Itsiata paxamë tuatuajëta ponapona ponë apo payapëtaemë. \v 27 Bajaraponë tacovëverena jane baja pata. Itsiata xanë bajaraponëvecua beveliajamatabëcuenenënë. Nexata acobeuranë tatoisinaenexa ata pijazapatomaëto tataxujonotsinexa pijazapato, jai Juan bajarapamonaejavabelia Jesús yabara. \p \v 28 Bajarapacuenia Juan yanijobatsi Jordánmene itsapanatalia, Betaniavënë tomarajavata, Juan jivi itsa bautisabaponapona. \s1 Pacuenia Jesús beovejayo tanetsi yabara pelivaisi \p \v 29 Fariseovi pijajivi Juan peyanijobicujinaetsi peyapëtaenexatsi ponëcuene, meravia pitsijavata, Juan taetaba Jesús penajetarucaejava Juanjavaberena. Nexata Juan jumaitsi jivijavabelia: \p —Pataema, mara ponëje, Dioso athëbëvetsica pitorobinëtsitsicaje. Bajaraponë Dioso bepijaovejayo tsane. Pacuenia jivi ovejayo babeyaxuaba pevi ofrendacuenia perajutsinexa Diosojavabelia, bajara itsanetsi maponëje. Nacaevetsiana pebeyaxuabinexatsi. Nexata bajarapacuenia matamotsiana daxita nacuanëpijivi pibisiacuene pexanaeneconimi. \v 30 Baja rajane maponë yabara itsa pacatsipaebatsi, pacajumaitsitsi tsabiabi mapacueniaje: “Tacovëverena patsiana itsanë. Bajaraponë nevecuaayaijamatabëcuenenë bitso. Tsipaji baja cajena tanaexanaevajënaeya ata, bajaraponë ponapona,” pacajaitsi tsabiabi. \v 31 Apo yapëtaenë picani bajaraponë. Itsiata apo yapëtae atanë, pacabautisabanajetarucatsi merata paIsrael nacuapijivimë. Ponë yabara pacatsipaebatsi, bajara jane maponë najetarucaje, jai Juan jivijavabelia Jesús penajetarucaejavata. \p \v 32 Icatsia Juan jumaitsi jivijavabelia Jesús yabara: \p —Xanë taniji Espíritu Santo perunaejavatsica athëbëvetsica beucucuto. Nexata tsimatanacopatsicatsi bajaraponë. \v 33 Xanë abaxë itsiata apo yapëtaenë bajaraponë Cristocuene. Itsiata Dioso, taneitorobinë merata jivi tabautisabaponaenexa, nejumaitsi baja cajena copiata: “Papebi pematatsënëatsica taename Espíritu Santo perunaejavatsitsica petsijamatabëecaenexatsi, bajaraponë jane baja jivi tsijamatabëjoneyaexanaena Espíritu Santo,” nejai baja cajena copiata Dioso. \v 34 Pacuenia baja cajena taniji, pacatsipaebatsi. Bajaraponë baja cajena Dioso pexënato, jai Juan jivijavabelia Jesús yabara. \s1 Pamonae copiaya Jesús yajavaponapona yabara pelivaisi \p \v 35 Juan jivijavabelia petsipaebicujinae Jesús Dioso pexënatocuene, meravia pitsijavata, Juan yajavaponapona anijanëbeje pijajivitonëbeje. \v 36 Itsa Juan tane Jesús pexenetanajetarucaejavatsi, nexata Juan jumaitsi pijajivitonëbejejavabelia: \p —Pataemabeje. Mara ponë najetarucaje, Dioso bepijaovejayo tsane, jai Juan pijajivitonëbejejavabelia Jesús pebeyaxuabijavanexatsi yabara, tsipaji Jesús tocopiapatsijitsiatsi pacuenia Dioso tocopatatsi. \p \v 37 Nexata Juan pijajivitonëbeje itsa jumetanebeje bajarapacuenia Juan pejumaitsijava, Juan pijajivitonëmibeje pënaponabeje Jesús. \v 38 Jesús napënëyorotojopa. Taenucajopa. Yanijoba bajaraponëbejejavabelia. \p —¿Detsa xua pajaitamebeje? jai Jesús. \p Nexata bajaraponëbeje jumaitsibeje: \p —Petuxanenë, ¿detsa jota ecame? jaibeje Jesúsjavabelia. \p \v 39 Jesús nexata jumaitsi bajaraponëbejejavabelia: \p —Naxanitsia. Panataenamebeje itsajota ponaponajë, jai Jesús. \p Nexata bajaraponëbeje naponabeje baja Jesús pepëta caniviyoepatota. Nexata baja tanebeje itsajota ponapona Jesús. Nexata bajarapamatacabi nayacaniviyobeje tsaponaponae Jesúsjavata. \p \v 40 Bajaraponëbejeyajuvënënë itsanë pevënë Andrés. Andrés raja Simón Pedro pejuyapijinë. \v 41 Andrés nexata bepijia pona pematapijinë Simón pejaitsinexa. Itsa baja Andrés pematapijinë caxitajaraba, jumaitsi pematapijinëjavabelia: \p —Pacaxitajarabajë rabaja Mesías, jai Andrés pematapijinëjavabelia. \p Bajarapamonae pijajumeta: “Mesías,” itsa jai, mapajumetaje pejumaitsijume: “Cristo, ponë athëbëvetsica Dioso itorobijitsiatsica jivi pecapanepaenexa,” pejaijume. \p \v 42 Nexata Andrés barëlia pematapijinë Simón Jesúsjavabelia. Itsa Jesús tane Simón, nexata Jesús jumaitsi Simónjavabelia: \p —Simón, xamë raja Jonás pexënatomë. Cavënërubianatsi Cefas, jai Jesús Simónjavabelia. \p “Cefas,” itsa jai, bajarapamonae pijajumeta mapajumetaje pejumaitsijume: “Pedro,” pejaijume. \s1 Pacuenia Jesús junata Felipebeje Natanaelbeje Jesús pijajivitonëbejenexa yabara pelivaisi \p \v 43 Jesús baja ponaejitsia Galilea nacuayabelia. Jesús nexata peponaevajënae, caxitajarabaxuaba Felipe. Nexata Jesús jumaitsi Felipejavabelia: \p —Nepënaponaename, jai Jesús. \p \v 44 Bajaraponë Felipe Betsaida tomarapijinë. Andrésbeje Pedrobeje ata Betsaida tomarapijinëbeje. \v 45 Felipe nexata pona pejaitsinexa Natanael. Itsa baja Felipe caxitajaraba, jumaitsi Natanaeljavabelia: \p —Pacaxitajarabajë rabaja ponë pelivaisi bajayatami tajëvelia Moiséspijinë yaquina. Dioso penajumecopatsilivaisi jivi pejumecovënëtsinexa bajayata Moiséspijinë itsa yaquina, yaquinanua bajaraponë ata pelivaisi. Bajaraponë pelivaisi bajayata profetavi ata tajëvelia yaquina. Bajaraponë Jesús Nazaret tomarapijinë, Josépijinë pexënato, jai Felipe Natanaeljavabelia. \p \v 46 Nexata Natanael jumaitsi: \p —Itsanë ata cajena pexaniajamatabëcuenenë Nazaret tomarata apo ponaponae, jai Natanael. \p Felipe nexata jumaitsi Natanaeljavabelia: \p —Naxanitsia. Nataename jane, jai Felipe. \p \v 47 Jesús itsa tane Natanael pecujitanajetarucaejavatsi, nexata Jesús Natanael yabara jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Mara ponë najetarucaje, Israelpijinë pemomo, Dioso pitabarata xaniavaetsia peponaponaenë. Apo peyamaxëitojorobinë itsajivi ata, jai Jesús pijajivijavabelia Natanael yabara. \p \v 48 Nexata Natanael jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Detsa pacuenia nejamatabëcueneyapëtaneme? jai Natanael. \p Nexata Jesús jumaitsi Natanaeljavabelia: \p —Felipe cajena pecajunatsivajënaeya, catanetsi neecaejava higueranae bëxëpanata. Nexata cajamatabëcueneyapëtanetsi, jai Jesús. \p \v 49 Natanael nexata jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Petuxanenë, xamë rabaja Dioso pexënatomë. Israelnacua pepo nevetsinë, jai Natanael Jesúsjavabelia. \p \v 50 Jesús nexata jumaitsi: \p —“Catanetsi cajena neecaejava higueranae bëxëpanata,” tacajaixae, jamatabëjumaitsimë xanë yabara: “Maponëje Dioso cajena pexënato,” jamatabëjamë. Xamë taename bajarapacuene matatoxenetsia Dioso pesaëta pinijicuene taexanaejavanë, jivi apo pexanaecapanepaejavanë. Nexata bajaraxuanë taexanaejava itsa taename, pepacuene jane baja neyapëtaename Dioso pexënatocuenenë, jai Jesús Natanaeljavabelia. \p \v 51 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Pataename itaboxo penapatsijava. Pataenamenua Dioso pijaángelevi pejunaejavatsia athëbëabetsia. Pataenamenua perunaejavatsica ata xanëjavabetsica, Daxitajivi Pematapijinënëjavabetsica, jai Jesús pijajivijavabelia. \c 2 \s1 Pacuenia Jesús exana Caná tomarata pamatacabi Caná tomarapijinë nacasaba yabara pelivaisi \p \v 1 Jesús pebarëcuaicuaijaicujinae Natanael, acueyabi pamatacabibejecujinae, Caná tomarapijinë exana penacasabifiestanexa. Galilea nacuata eca Canátomara. Jesús pena naponapona fiesta pexanaejavata. \v 2 Nexata Jesús pijajivi nabarëjunatatsi penacasabifiestajavabelia. Jesús nexata pijajivi nabarëpata penacasabifiestajavabelia. \v 3 Fiesta pexanaenë itsa baja tovereverecatsi vinora, Jesús pena jumaitsi: \p —Vinora rabaja tovereverecatsi, jai pexënatojavabelia. \p \v 4 Jesús nexata jumaitsi penajavabelia: \p —Ena, ¿detsa xuajitsia netsipaebame bajarapacuene? Abaxë raja apo netocopiapatsi paepatota exanaejitsianë bajaraxua, jai Jesús penajavabelia. \p \v 5 Nexata Jesús pena jumaitsi mesa pevetsivijavabelia: \p —Daxita pacuenia taxënato aeconoxae pacaitorobiana, paexanaename, jai. \p \v 6 Nexata bajarajota nubena seis pacanalitobeje, ibocanalitonë. Caecanalitota mera caëjëpapona bejamatabëcuene quince pagalónbeje. Nexata bajarapacanalitonëta peyaenaemeranëta, judíovi pijacuenia anijatonë xaniavaetsia nacobequiatabiaba penabanivajënae. \v 7 Jesús nexata jumaitsi mesa pevetsivijavabelia: \p —Pavënëbare mera mapacanalitonë nubenaje, jai Jesús. \p Nexata mesa pevetsivi xaniavaetsia mera vënëba bajarapacanalitonë. Piupiyorotoxijava copabapona. \p \v 8 Nexata Jesús jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Papuare tsiquirirayo. Patocaponaremelia fiesta pevetsinë pepajaninexa, jai Jesús. \p Nexata baja mesa pevetsivi tocaponalia. \v 9 Nexata jane baja fiesta pevetsinë pajane bajarapora, merami pexanaevinora. Bajaraponë abaxë apo yapëtae itsaverena capitsapa bajarapavinora. Itsiata mesa pevetsivi yapëtane mera pevënëbixae bajarapacanalitonëta. Pepajanicujinae vinora, fiesta pevetsinë junata fiesta pexanaenë, ponë pejananacasabinë. \v 10 Nexata fiesta pevetsinë jumaitsi pejananacasabinëjavabelia: \p —Mapavinoraje bitso xanepana. Daxita pamonae fiesta pexanaevi, copiaya batsanaeyaexana pexaniavinora. Nexata baja fiesta pexanaenë pejunatsivi itsa apa ayaijava, cotocaevi batsanaeyaexana bevelia penamatamotsivinoranë. Tsipaji baja ayaijava piapaexae, cotocaevi apae ata beveliara, apo yapëtae beveliaracuene. Itsiata baitsi jane xamë bajarapacuenia apo exanaemë. Evetame abaxë cotocaevi patanerajutsinexamë pexaniavinora, jai fiesta pevetsinë pejananacasabinëjavabelia. \p \v 11 Bajarapapinijicuene Dioso pesaëta Jesús exana Caná tomarata. Canátomara eca Galilea nacuata. Caná tomarata Jesús jane baja taxuxuaba Dioso pesaëta pinijicuene pexanaponaejava. Bajarajota jane baja Jesús najamatabëcueneitajëta Dioso pesaëta ayaicuene pexanaejava pecaëjëpaenëcuenetsi. Nexata pijajivi orijibia sivanajamatabëcuenecopabaponatsi. Jesús pijajivi jamatabëjumaitsi: \p —Xaniajai rabaja. Pepacuene Cristo, ponë copiaevetavanapatsi pepatsijavatsica vajanacacapanepaenexa, jamatabëjai. \p \v 12 Bajaraxuacujinae Jesús baja pona Capernaum tomarabelia. Yajavapona pena, pejuyapijivinua, pijajivinua. Capernaum tomarata caematacabibeje jinavanapa. \s1 Pacuenia Jesús Jerusalén tomarata templobovecua pitsapaeyaexana pecanajetsivi, pecomuacaevinua, yabara pelivaisi \r (Mt 21.12-13; Mr 11.15-18; Lc 19.45-46) \p \v 13 Judíovi baja pijafiesta pexanaenexa, toimoxoyotsi pascuavënëfiesta. Bajaraxuata Jesús pona Jerusalén tomarabelia. \v 14 Nexata Jerusalén tomarata, templobota, Jesús caxitajarabaxuaba pecanajetanubenaevi baca, oveja ata, ucucu ata. Tane palata pecambiabenaevinua. \v 15 Jesús itsa tane bajarapacuene, nexata quiobataba peyorotsimacanexa. Nexata Jesús daxitajivibitsaëto capitsaparena temploboënëverena. Bajarapamonae pijaoveja yajava, pijabaca yajava, Jesús capitsaparena. Nexata palata pecambiabenaevi pijapalata irabelia tocayajabajaraba. Pijamesaxi ata topënëyorobajaraba. \v 16 Nexata ucucu pecanajetanubenaevijavabelia Jesús jumaitsi: \p —Mapaucucuje pacapitsaparemelia. ¡Pëtsa pacanajetame mapaboënëtaje, taxajavabelia jivi penavajëcaebota! jai Jesús. \p \v 17 Nexata Jesús pijajivi itsa jumetane bajarapacuenia Jesús pejumaitsijava, jumenajamatabënapita pacuenia Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi. Bajarapacuenia Jesús pexanaponaejavanexa yabara, tajëvelia Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi mapacueniaje: “Neyabarabeyaxuabijitsia ata tsane, jitsipajë Dioso pijabo petoyaiyataejavatsi,” jai Dioso pejumelivaisibaxutota. \p \v 18 Nexata judíovi itsa tane Jesús jivi pecapitsapaejava temploboënëverena, judíovi jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Dioso tsaja caitoroba nejutsinexa bajarapamonae temploboënëvecua? Itsa caitoroba Dioso bajarapacuenia nexanaenexa, nexata pinijicuene ata exanare Dioso pesaëta patacayapëtaenexa Dioso pecaitorobinëcuene, jai judíovi Jesúsjavabelia. \p \v 19 Nexata Jesús jumaitsi judíovijavabelia: \p —Itsa paxuabimica mapatemploboje, nexata icatsia veretetsianajë acueyabi matacabita, nayabarajai Jesús judíovijavabelia petëpaecujinae icatsia Jesús piasaëjavanexa yabara. \p \v 20 Nexata judíovi apo jumeyapëtae xua yabara Jesús jumaitsi. Bajaraxuata judíovi jumaitsi mapacueniaje: \p —Xamë acueyabi matacabita apo matacotsimë tsipae. Itsamonae baja cajena mapatemploboxanetoje peveretsinexa, nacueneba cuarenta y seis pavaibeje, jai judíovi. \p \v 21 Itsiata baitsi jane Jesús peperabëto yabara: “Mapatemploboje,” jai saya. \v 22 Bajaraxuata icatsia Jesús itsa asaë petëpaecujinae, Jesús pijajivi jumenajamatabënapitatsi. Jesús pijajivi jumenajamatabënapitatsi tajëvelia Jesús penavajunupaebijava mapacueniaje: “Itsiata baitsi jane tatëpaecujinae, acueyabi matacabita, icatsia asaënë tsane,” pejaijava, Jesús pijajivi jumenajamatabënapitatsi. Nexata Jesús pijajivi jumecovënëta pacuenia Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi. Jesús ata pacuenia jumaitsi, jumecovënëta. \s1 Pacuenia Jesús jamatabëcueneyapëtane daxitajivi yabara pelivaisi \p \v 23 Pamatacabi pascuafiesta exana, Jesús ponapona Jerusalén tomarata. Nexata Jerusalén tomarata jivi ayaibitsaëtoxaneto jumecovënëta Cristocuene. Tsipaji bajarapamonae Jesús cuenetanetsi Dioso pesaëta pinijicuene pexanaejavanë, jivi apo pexanaecapanepaejavanë. Itsiata baitsi jane bajarapamonae pepacuene xaniavaetsia apo jumecovënëtsi. \v 24 Bajaraxuata Jesús apo yajavaponaponae bajarapamonae. Tsipaji Jesús jamatabëcueneyapëtane bajarapamonae xaniavaetsia apo pejumecovënëtsijavatsi. \v 25 Jesús apo namatavenonae itsajivi petsipaebinexatsi peyapëtaenexa pacuenia jamatabëcueneitsi jivi. Tsipaji Jesús pejamatabëcueneyapëtaenë pacuenia daxitajivi jamatabëcueneitsi. \c 3 \s1 Pacuenia Jesús barëcuaicuaijai Nicodemo yabara pelivaisi \p \v 1 Nicodemo fariseonë. Nexata catsitecaponapona fariseovi pijacuene. Nicodemo judíovi pevetsiviyajuvënënë. \v 2 Nexata Nicodemo meravi pona Jesúsjavabelia. Nexata itsa pata, Jesúsjavabelia Nicodemo jumaitsi:\fig |src="CN01670B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Jn 3.2" \fig* \p —Petuxanenë, pacayapëtanetsi baja cajena athëbëvetsica Dioso pecaitorobinëcuenetsica patanetsipaebaponaenexamë Dioso pejumelivaisi. Itsa Dioso apo cayajavaponaponae tsipae, nexata apo exanaemë tsipae pinijicuene nexanaejavanë, xuanë baja exanaponame, jai Nicodemo Jesúsjavabelia. \p \v 3 Nexata Jesús jumaitsi Nicodemojavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia catsipaebijitsiatsi. Pajivi Dioso pejamatabëcueneta apo naexanae tsane icatsia bepejananaexanaejiviyo, bajarapajivi Dioso apo pijajivitonë tsane, jai. \p \v 4 Nexata Nicodemo jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Detsa jane pacuenia penaveretsijivi baja icatsia naexanaejitsipa bepejananaexanaejiviyo? ¡Apo caëjëpaetsi rabaja icatsia pejonenexa pena pecototualia penaexanaenexa icatsia bepejananaexanaejiviyo! jai Nicodemo Jesúsjavabelia. \p \v 5-6 Jesús nexata jumaitsi Nicodemojavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia catsipaebijitsiatsi. Pajivi pena pecototoverena naexana, yaperabëanaexana baja cajena. Pajivi pijinia Espíritu Santo pejamatabëcueneta naexana bepejananaexanaejiviyo, bajarapajivi Diosojavabelia ajamatabëcuenesaëyaexanatsi, Espíritu Santo petsijamatabëecaexaetsi. Pajivi Dioso pejamatabëcueneta jamatabënaexana icatsia bepejananaexanaejiviyo, bajarapajivi xanepana pebautisabinexatsi merata. Nexata bajarapajivi Espíritu Santo rajutsianatsi pejanajamatabëcuene. Nexata bajarapajivi Dioso pijajivitonëcuenia evetsianatsi. \v 7 “Xamë ata baja cajena icatsia benaexaname bepejananaexanaejiviyocuenia,” tacajaijava yabara, pëtsa jamatabëcuenenabenajacame. \v 8 Jovibo banajetaruca itsabelia jamatabënajetaruca. Jumetaneme saya ëpijume. Itsiata apo yapëtaemë itsaverena pona, itsabelia ata pona. Bajara pijinia pacuenia apo yapëtaemë pacuenia jivi Espíritu Santo pejamatabëcueneta naexanaeyaexanatsi bepejanaexanaejivicuenia, jai Jesús Nicodemojavabelia. \p \v 9 Nexata icatsia Nicodemo jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Detsa pacuenia itsipae bajaraxua? jai Nicodemo. \p \v 10 Jesús nexata jumaitsi: \p —Xamë picani Israel nacuapijivi necujarubinë. ¿Itsiata tsaja apo jumeyapëtaemë palivaisi catsipaebatsi? \v 11 Xaniajanë pacuenia catsipaebijitsiatsi. Juan jivibautisabinë. Bajaraponëbeje patayapëtaelivaisibeje, jivi patsipaebaponajëbeje. Xua pepacuene patanijibeje, bajaraxua ata jivijavabelia patsipaebaponajëbeje. Itsiata baitsi jane patatsipaebilivaisianëbeje, apo panejumecovënëtsimë. \v 12 Catsipaebi atatsi xua Dioso exanapona mapanacuataje, itsiata apo nejumecovënëtsimë. ¿Detsa nexata pacuenia nejumecovënëtsianame itsa catsipaebianatsi xua Dioso exanapona athëbëtatsia? jai Jesús. \p \v 13 Icatsia Jesús pijacuata nayabarajumaitsi Nicodemojavabelia: \p —Itsajivi ata cajena apo ponae Dioso pijanacuayabetsia icatsia pepatsinexatsica mapanacuayabetsicaje petsipaebinexa jivijavabelia pacuenia itsi athëbëtatsia. Caenë, Daxitajivi Pematapijinë, caëjëpatsi jivi petsipaebinexa pacuenia itsi athëbëtatsia. Tsipaji baja cajena bajaraponë athëbëvetsica pepatsinë. Tsipaji baja cajena athëbëtatsia peponaponaenë. \v 14 Bajayata petusato nacuata jivi ayaibitsaëto yatëpapona jomo pesinijavatsi. Nexata bajarapaepatota Moiséspijinë jomo jumapecataeya pexanaenë, naejavata athëbëyo ruta. Nexata jomo pesinivitsi peyatëpaeviminexa, itsa taepona bajaraponë, asaë tsaponae. Bajara pijinia pacuenia, Daxitajivi Pematapijinë ata, athëbëyo rutsianatsi cruzajavabelia. Bajarapacuenia rutsianatsi cruzata petëpaenexa. \v 15 Nexata pajivi bajaraponëjavabelia sivanajamatabëcopata, apo naxuabi tsane. Bajarapajivi xainaena matacabi apo pevereverecaejava, nayabarajai Jesús pijacuata Nicodemojavabelia. \s1 Pacuenia Dioso exana piasivaxae mapanacuapijivije yabara pelivaisi \p \v 16 Icatsia Jesús pijacuata nayabarajumaitsi Nicodemojavabelia: \p —Pinijicuenia Dioso asiva mapanacuapijivije. Bajaraxuata itorobica pepo caenë pexënato mapanacuayabetsicaje mapanacuapijivije Diosovecua penaxuabiyaniva. Pamonae sivanajamatabëcopata Dioso pexënatojavabelia, apo naxuabi tsane. Bajarapamonae matacabi apo pevereverecaejava, Dioso rajutsianatsi. \v 17 Dioso apo itorobitsica pexënato mapanacuayabetsicaje mapanacuapijivije pijaneconi yabara penaneconitsiaexanaenexa. Biji rajane Dioso itorobica pexënato, pejamatabëcueneta Dioso pecapanepaenexa mapanacuapijivije pibisiacuene pexanaeneconimivecua, nayabarajai Jesús pijacuata Nicodemojavabelia. \p \v 18 Icatsia Jesús pijacuata nayabarajumaitsi Nicodemojavabelia: \p —Pajivi sivanajamatabëcopata Daxitajivi Pematapijinëjavabelia, bajarapajivi Dioso apo naneconitsiaexanaetsi tsane pibisiacuene pexanaeneconimi yabara. Pajivi apo sivanajamatabëcopatsi Daxitajivi Pematapijinëjavabelia, bajarapajivi baja naneconita Diosojavabelia. Nexata Dioso naneconitsiaexanaenatsi. Tsipaji apo sivanajamatabëcopatsi pepo caenë Dioso pexënatojavabelia. \v 19 Ponë Daxitajivi Pematapijinë, bepecotia picani. Tsipaji jivi tsipaebapona pexaniajailivaisi jivi pejamatabëcueneitayotsinexa. Itsiata mapanacuapijivi apo jitsipae pejamatabëcueneitayotsinexatsi. Jitsipa saya piaitaquirijamatabëcuene. Tsipaji bajarapamonae pibisiacuene exanavanapa. Bajaraxuata bajarapamonae naneconitsiaexanaenatsi Dioso. \v 20 Daxita pamonae pibisiacuene pexanavanapaevi, apo jitsipae Daxitajivi Pematapijinë pejamatabëcueneitayotsinexatsi. Bajaraxuata Daxitajivi Pematapijinëjavabelia apo patsi. Tsipaji cujunava peyapëtaeyaexanaeyanivatsi penaneconitsijava Diosojavabelia pibisiacuene pexanaeneconi yabara. \v 21 Pamonae jumecovënëta Dioso pexaniajailivaisi, bajarapamonae apo cujunavi. Bajarapamonae pata Daxitajivi Pematapijinëjavabelia pejamatabëcueneitayotsinexatsi. Bajarapamonae jitsipa daxitajivi peyapëtaenexatsi Dioso peyavenonaponaejavatsi xua exanavanapa, nayabarajai Jesús pijacuata Nicodemojavabelia. \s1 Pacuenia Juan jivibautisabinë vajunupaeba Jesús yabara pelivaisi \p \v 22 Jesúsbeje Nicodemobeje pecuaicuaijaicujinaebeje, Jesús baja, pijajivi yajava, pona Judea nacuayabelia. Nexata Judea nacuata bajayajebi Jesús pijajivi barëponapona. Bajarapamonae bautisabapona jivi. \v 23 Juan pijinia itsamonae bautisabaponapona Enón tomarata. Enóntomara eca Salimtomara imoxoyojavata. Bajarajota Juan jivi bautisabaponapona tsipaji ayaimera. Juan jivi topataponatsi pebautisabinexa. Nexata pepataponaevi, Juan bautisabapona. \v 24 Bajarapacuenia Juan jivi bautisabaponapona abaxë itsa apo etsitsi penaneconitsivi pejebabiabibota. \p \v 25 Nexata Juan pijajiviyajuvënëvi anaeya najumenotsiaya cuaicuaijai judíonëjavabelia. Juan pijajivi jumaitsi: \p —¿De meta ponë itsa nacabautisaba, nacajamatabëcuenexaniavaetsiana Dioso vajanacabarajamatabëcuene xanepanaenexa? jai Juan pijajivi judíonëjavabelia. \p \v 26 Nexata Juan pijajivi pona Juanjavabelia. Nexata bajarapamonae Juanjavabelia jumaitsi Jesús yabara: \p —Ponë caxitajarabame Jordánmene itsapanatalia, ponë vajunupaebame paxanëjavaberena, bajaraponë ata aeconoxae jivi bautisabapona. Nexata daxitajivi bajaraponëjavabelia pona, jai Juan pijajivi. \p \v 27 Nexata Juan jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Xuavajëto xaina caejivi canacujitsia, Dioso perajutsixaetsi xaina. \v 28 Pamatacabi jumaitsinë tsabiabi jivijavabelia: “Xanë raja apo Cristonë, ponë Dioso athëbëvetsica itorobijitsiatsica jivi pecapanepaenexa. Saya raja taneitorobinë Cristo pevajënaeya, talivaisipaebanajetarucaenënexa,” itsa janë, paxamë ata panejumetaeyabiabame. \v 29 Ponë pita petiriva pijavanexa, nacasaba. Nexata pejananacasabinë peyapëtaenëtsi, namuxunaevetanuca imoxoyo. Bajaraponë ata nabarëya itsa jumetane pejananacasabinë pebarëyajava. Bajara pijinia pacuenia xanë ata aeconoxae bitso jamatabëcuenebarëyanë, itsa vënëlivaisitaniji jivi peponaejava Jesúsjavabelia. \v 30 Pevajënaeyabelia jivi ayaibitsaëtoxaneto Jesús pënaponaenatsi. Xanë nexata tanepënaponaevi bevelia tsaponae tsane, jai Juan pijajivijavabelia. \s1 Pacuenia Juan tsipaeba pijajivijavabelia Jesús athëbëvetsica pepatsijava yabara pelivaisi \p \v 31 Icatsia Juan jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Athëbëvetsica pepatsinë, bitso cajena ayaijamatabëcuenenë daxitajivi matatoxenetsia. Pamonae naexana mapanacuataje, bajarapamonae saya mapanacuapijivije. Nexata saya cuaicuaijai ëmapanacuapijicuene yabaraje. Itsiata baitsi jane ponë athëbëvetsica pepatsinë, bajaraponë daxitajivi matatoxenetsia bitso ayaijamatabëcuenenë. \v 32 Bajaraponë picani tsipaeba jivijavabelia pacuene tane athëbëtatsia. Tsipaebanua picani palivaisi ata jumetane athëbëtatsia. Itsiata baitsi jane daxitajivi jumeaebatsi petsipaebilivaisianë. \v 33 Pajivi jumecovënëta athëbëvetsica pepatsinë pepaebilivaisi, bajarapajivi Dioso ata yabara jamatabëjumaitsi: “Dioso cajena pexaniajailivaisi pepaebinë,” jamatabëjai. \v 34 Ponë Dioso itorobatsi, bajaraponë tsipaeba jivijavabelia Dioso pitorobilivaisi. Tsipaji Dioso rajutatsi Espíritu Santo. Yajavaponaponaeyaexanatsinua Espíritu Santo ayaicuenia. \v 35 Dioso bitso asiva pexënato. Tocopata daxitacuene pevetsinexa, pitorobinexanua. \v 36 Pajivi najamatabëcopata Dioso pexënatojavabelia, xainaena matacabi apo pevereverecaejava. Pajivi apo najamatabëcopatsi Dioso pexënatojavabelia, matacabi apo pevereverecaejava apo xainae tsane. Bajarapajivi Dioso naneconitsiaexanaenatsi daxita matacabijavabelianexa, jai Juan pijajivijavabelia. \c 4 \s1 Pacuenia Jesús barëcuaicuaijai Samaria nacuapijiva yabara pelivaisi \p \v 1 Fariseovi jumetane jivi pejumaitsijava: “Jesús baja pijajivi ayaibitsaëtoxaneto xainaponapona. Bautisabaponanua jivi ayaibitsaëto Juan matatoxenetsia,” pejaijava. \v 2 Itsiata Jesús pecobeta apo bautisabi caejivi ata. Jesús rajane pijajivi bautisabapona jivi. \v 3 Nexata Jesús itsa yapëtane fariseovi pevënëlivaisitaejavatsi pacuenia jivi baracuaicuaijaitsi, nexata naviata Judea nacuaverena. Pona Galilea nacuayabelia. \p \v 4 Nexata Galilea nacuayabelia peponaenë, Jesús, pijajivi yajava, patanajetaruca Samaria nacuajava. Tsipaji bajaraxuayo namuto najetaruca. \v 5 Nexata Jesús ecojopa Samaria nacuata peecaetomarata, Sicarvënë tomarata. Sicar tomaravecua imoxoyo boca pairayo Jacobpijinë bajayata rajuta pexënato Josépijinë. \v 6 Bajarapairayota eca meramëthë, pamëthë Jacobpijinë bajayata cueyeta. Jesús sicuerana peponaejava namuto. Nexata Jesús ecojopa meramëthë muxuneneta. Matonejeepatota Jesús ecojopa. \v 7-8 Jesús caenë eca meramëthëjavata. Tsipaji Jesús pijajivi tomarabelia pona pecomuacaenexa pexaejava. Nexata bajaraberena Samaria nacuapijiva rena pepuatsinexa mera bajarapamëthëta. Nexata Jesús jumaitsi Samaria nacuapijivajavabelia: \p —Mera nerajure, jai Jesús. \p \v 9 Nexata Samaria nacuapijiva jumaitsi: \p —¿Detsa xuajitsia mera nevajëtame niapaenexa? Xamë judíonëmë. Xanë saicaya Samaria nacuapijivanë, jai bajarapova Samaria nacuapijiva Jesúsjavabelia. \p Bajarapacuenia Samaria nacuapijiva jumaitsi Jesúsjavabelia tsipaji judíovibeje Samaria nacuapijivibeje naitajitsibiaya nanaëcotabiaba. \v 10 Nexata Jesús jumaitsi Samaria nacuapijivajavabelia: \p —Pajamatabëcuene Dioso jitsipa pecarajutsinexa, apo yapëtaemë. Xanë ata mera tacavajëtsinë apo nejamatabëcueneyapëtaemë. Itsa nejamatabëcueneyapëtaejitsipame, nexata xanëjavaberena copiaya mera nevajëtsipame tacarajutsinexa. Nexata carajutsipatsi piaitavamera, jivi pejamatabëcueneasaëyaexanaemera daxitamatacabijavabelianexa, jai Jesús Samaria nacuapijivajavabelia. \p \v 11 Nexata Samaria nacuapijiva jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Xamë apo caponaemë nijavaxiyo mera nepuatsinexa. Meramëthë raja tajëreca bitso. ¿Detsa jota pitsipame nexata piaitavamera tanerajutsinexamë? \v 12 Vajasalinainëmi Jacobpijinë ayaijamatabëcuenenëmi. Bajayata nacatocopata mapameramëthëje. Bajaraponëmi, pexi ata, pijadajubi ata, mera apa mapamëthëtaje. ¿Xamë tsaja nexata Jacobpijinëmi matatoxenetsia bitso ayaijamatabëcuenenëmë? jai Samaria nacuapijiva Jesúsjavabelia. \p \v 13 Jesús nexata jumaitsi: \p —Jivi apaeyabiabi ata mapamëthëpijimeraje, itsiata mera pejitsipaejava apo tovereverecabiabitsi. \v 14 Pajivi apaena xanë tarajutsimera, bajarapajivi xainaena matacabi apo pevereverecaejava. Nexata pacuenia meramëthë eca daxitamatacabijavabelianexa, bajara itsi tsane bajarapajivi, jai Jesús. \p \v 15 Nexata Samaria nacuapijiva jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Bajarapamera nerajure icatsia mera tanamatavenonaponaeyaniva. Nexata baja mera apo puanabiabinë tsane mapamëthëaberenaje, jai Samaria nacuapijiva. \p \v 16 Jesús nexata jumaitsi Samaria nacuapijivajavabelia: \p —Amona junaremelia. Yajavarenamë tsane, jai Jesús. \p \v 17 Nexata Samaria nacuapijiva jumaitsi: \p —Apo xainaenë raja tamona, jai. \p Nexata Jesús jumaitsi: \p —“Apo xainaenë raja tamona,” itsa jamë, apo najumetsënëtsimë cajena. \v 18 Xainame picani amonajivi cinco ponëbeje. Ponë aeconoxae xainame, apo amona cajena. Tsipaji saya nijajara. Bajaraxuata xaniavaetsia netsipaebame, jai Jesús Samaria nacuapijivajavabelia. \p \v 19 Nexata Samaria nacuapijiva itsa jumetane bajarapacuenia Jesús pejumaitsijava, nexata Samaria nacuapijiva jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Xamë tsabaja Diosojumepaebinëmë profetanëmë? \v 20 Patajasalinaivimi baja cajena navajëcabiaba Diosojavabelia mapatsutojumataliaje. Itsiata baitsi jane pajudíovimë pajumaitsimë tsabiabi: “Jivi itsa navajëca Diosojavabelia, benavajëcabiaba Jerusalén tomarata Dioso pejumecovënëtsinexatsi,” pajamë tsabiabi, jai Samaria nacuapijiva. \p \v 21 Jesús nexata jumaitsi: \p —Nejumecovënëtsianame pacuenia catsipaebijitsiatsi. Imoxoyo rabaja pevajënae papecatocopiapatsinexa Diosojavabelia panevajëcabiabinexa, paponaenejevamë mapatsutojavabeliaje, paponaenejevamë Jerusalén tomarabelia ata. \v 22 PaSamaria nacuapijivimë, pavajëcabiabi atamë Diosojavabelia, xaniavaetsia apo payapëtaemë Dioso. Paxanë rajane pajudíovinë xaniavaetsia payapëtaniji Dioso, ponëjavabelia pavajëcabiabajë. Tsipaji xanë daxitajivi tacapanepaenë tsane, judíoviyajuvënënë. \v 23 Ajena mapamatacabijavaveliacujinaeje, pevajënaeyabelia ata tsaponae, daxita pamonae jamatabëvajëta Diosojavabelia, bajarapamonae xaniavaetsia vajëtsiana daxita pejamatabëëthëtojavavetsina. Pepo pexaniajaijamatabëcueneta vajëtsiana Diosojavabelia. Bajarapitsivi Dioso jitsipa pevajëtsijavatsi. \v 24 Dioso cajena apo vajataenë. Pamonae vajëta Diosojavabelia, xaniavaetsia pexaniajaijamatabëcueneta bevajëta, pepo pejamatabëëthëtojavavetsina, jai Jesús Samaria nacuapijivajavabelia. \p \v 25 Nexata Samaria nacuapijiva jumaitsi: \p —Yapëtaniji rabaja pepatsijavanexatsica Mesías, ponë Cristo, baitsi ponë athëbëvetsica Dioso itorobijitsiatsica jivi pecapanepaenexa. Itsa bajaraponë patsianica, nacatsipaebiana daxitacuenelivaisianë, jai Samaria nacuapijiva Jesúsjavabelia. \p \v 26 Jesús nexata jumaitsi Samaria nacuapijivajavabelia: \p —Xanë rabaja Cristonë, jai. \p \v 27 Nexata bajarapaepatota tomaraverena parena Jesús pijajivi. Bajarapamonae jamatabëcuenenabenajaca Jesús pecuaicuaijaitsanucaexae Samaria nacuapijivajavabelia. Itsiata itsanë ata: “¿Detsa xua jitsipame?” apo jai Samaria nacuapijivajavabelia. Jesúsjavabelia ata apo yanijobi: “¿Detsa xuajitsia bajarapova barëcuaicuaijamë?” apo jai itsanë ata. \v 28 Nexata bajarajota Samaria nacuapijiva pueneteta pijacanalito. Navialia pijatomarabelia. Tsipaebalia jivi. Nexata jumaitsi Jesús yabara: \p \v 29 —Panataemelia ponë netsipaeba daxita pacuenia exanajë. ¿Baja tsamëra jane apo Cristo, ponë athëbëvetsica Dioso itorobijitsiatsica jivi pecapanepaenexa? jai Samaria nacuapijiva. \p \v 30 Nexata bajarapamonae pijatomaravelia ponalia. Taeothopalia Jesús. \v 31 Itsa abaxë bajarapamonae apo patsilia Jesúsjavabelia, Jesús pijajivi jumaitsi: \p —Patajatuxanenë, naxaema itsajavayo, jai. \p \v 32 Nexata Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Xainajë raja saicaya taxaejavanexa paxamë apo paneyapëtaejava, jai Jesús. \p \v 33 Nexata Jesús pijajivi, ëpamonae, nayanijoba. \p —¿Itsanë tsamëra tsipaji vajacovëta Jesús pexaejava tocapatatsi penabaninexa? najai Jesús pijajivi. \p \v 34 Nexata Jesús jumaitsi: \p —Pacuenia taneitorobinëtsica nitoroba, jitsipajë taexanaenexa. Jitsipajë baja tanacueneveretsinexa xua nitoroba. Bajara jane xua betaxaejava taniji. \v 35 Paxamë pajumaitsimë tsabiabi peubijava yabara: “Saica raja abaxë cuatro pajuametobeje peubijava penaveretsinexa,” pajamë tsabiabi. Itsiata xanë pacatsipaebianatsi jivi yabara. Pataema mapamonae najetarubenaje. Pacuenia baja peubijava navereta penotsinexatsi, bajara itsi mapamonaeje. Mapamonaeje jumecovënëtsiana itsa tsipaebianatsi Dioso pejumelivaisi. \v 36 Pajivi tsipaebiana tajumelivaisi jivi pejumecovënëtsiaexanaenexa, matacabi apo pevereverecaejava jivi pexainaenexa, bajarapajivi sivajamatabëcuenebarëya tsane ayaibitsaëto itsa jumecovënëtsianatsi. Itsamonae baja picani namataxainaeya tsipaeba bajarapamonaejavabelia Dioso pejumelivaisi. Itsiata baitsi jane apo jumecovënëtsitsi. Nexata bajarapamonae ata itsa vënëlivaisitaena pejumecovënëtsijava tajumelivaisi, bajarapamonae ata sivajamatabëcuenebarëya tsane. \v 37 Jivi bajumaitsi peubijava yabara mapacueniaje: “Copiaya itsanë uba. Itsa baja navereta peubijava, saicaya icatsia itsanë nota,” bajai. \v 38 Nexata baja itsaxuayo itsamonae copiaya Dioso pejumelivaisi asaëyata tsipaebapona, bajara icatsia xuayo paxamë ata talivaisi panetsipaebinexa, pacaitorobatsi. Nexata pamonae copiaya Dioso pejumelivaisi tsijamatabëubatsi, ayaibitsaëto bajarapamonae najamatabëcuenecopaba baja Diosojavabelia panetsipaebixae talivaisi, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 39 Samaria nacuapijiva, pova Jesús barëcuaicuaijai mera mëthëjavata, pijatomarapijivijavabelia tsipaeba ayaibitsaëtoxanetojavabelia Jesús yabara. Nexata Samaria nacuata pejinavanapaevi, Sicar tomarapijivi, ayaibitsaëtoxaneto jumecovënëta Cristocuene. Jumecovënëta Cristocuene penavajunupaebixae bajarapova bajarapatomarapijivijavabelia: “Daxita pacuene exanajë, Jesús netsipaeba,” pejaixae. \v 40 Nexata Samaria nacuapijivi itsa parena Jesúsjavaberena, bajarapamonae Jesús asivatsi penaponaponaenexa bajarapamonaejavata. Nexata Jesús bajarapamonaejavata naponapona anijamatacabibeje. \v 41 Itsa bajarapamonae pijacuata jumetane Jesús petsipaebilivaisi, nexata icatsia ayaibitsaëtoxaneto jumecovënëta Cristocuene. \v 42 Nexata bajarapamonae jumaitsi penavajunupaebivajavabelia: \p —Pajumecovënëtajë apo ëpatanetsipaebijumemë yabara. Biji rajane pajumecovënëtajë tsipaji baja patajacuata ata pajumetaniji Jesús vajanacatsipaebilivaisi. Payapëtaniji baja cajena bajaraponë pexaniajaijava Cristocuene. Payapëtaniji bajaraponë mapanacuapijivije pecapanepaejavanexa, pibisiacuene pexanaeneconimivecua, jai bajarapamonae penavajunupaebivajavabelia. \s1 Pacuenia Jesús tojamatejemayaexana gobierno pijajivitonë pexënatonëyo yabara pelivaisi \p \v 43 Samaria nacuata anijamatacabibeje Jesús peponaponaecujinae, vecuapona baja Samarianacua. Nexata jane baja pona Galilea nacuayabelia. \v 44 Jesús jumai tsabiabi pijajivijavabelia: \p —Pajivi Dioso jumepaebabiaba, bajarapajivi apo yaiyataetsi pijanacuapijivi, jai tsabiabi Jesús. \p \v 45 Itsa baja Jesús palia Galilea nacuayabelia, bajarapanacuapijivi xaniavaetsia copiapitatsi. Tsipaji baja cajena bajarapamonae ata Jerusalén tomarata pascua fiestamatacabi Jesús tanetsi. Nexata Jesús ayaicuene Dioso pesaëta pexanaejava bajarapamonae cujirutanetsi fiestamatacabi. \p \v 46 Nexata icatsia Jesús naviata Caná tomaraberena. Canátomara eca Galilea nacuata. Bajarapatomarata Jesús copiaya merami exana vinora. Caná tomarata ponapona gobierno pijajivitonë, ayaijamatabëcuenenë. Bajaraponë pexënatonëyo toavitane tsanucaetsi Capernaum tomaratalia. \v 47 Nexata gobierno pijajivitonë vënëlivaisitanetsi Jesús Judea nacuajavaverena pepatsijava, Galilea nacuayaberena. Nexata bajaraponë lia Jesúsjavabelia. Pinijicuenia junata pijaboyabelia pebarëponaenexa Jesús petojamatejemayaexanaenexatsi pexënatonëyo. Tsipaji baja gobierno pijajivitonë pexënatonëyo totëpaejitsiatsi. \v 48 Nexata Jesús jumaitsi bajaraponëjavabelia: \p —Paxamë cajena apo panejumecovënëtsimë. Matapania itsa pataneme ayaicuene Dioso pesaëta taexanaejava, jivi apo pexanaecapanepaejava, panejumecovënëtsianame, jai Jesús. \p \v 49 Nexata gobierno pijajivitonë jumaitsi: \p —Jesús, naxanitsiayo tapëta ponare taxënatonëyo abaxë petëpaevajënaeya, jai. \p \v 50 Jesús nexata jumaitsi bajaraponëjavabelia: \p —Naviaremelia nexënatonëyojavabelia. Nexënatonëyo rabaja icatsia catojamatejema, jai Jesús. \p Bajaraponë jumecovënëta pacuenia Jesús jumaitsi. Nexata baja lia pijaboyabelia. \v 51 Itsa bajaraponë patanajetarucalia, nexata pijajivi mataenenarenatsi. Nexata pijajivi jumaitsitsi: \p —Nexënatonëyo rabaja icatsia jamatejema tsecae, jaitsi. \p \v 52 Nexata bajaraponë yanijoba pijajivijavabelia. \p —¿Detsa xuayota juameto itsa ruca, jamatejema baja? jai tsapatsi bajaraponë. \p Nexata pijajivi jumaitsi: \p —Canivi, matonejeepatota, vecuaajibitsi baja peromaebijavatsi, jai pijajivi. \p \v 53 Nexata bajaraponë jamatabëjumaitsi: \p —Bajarapaepatota canivi Jesús nejumaitsi: “Nexënatonëyo rabaja icatsia catojamatejema,” nejai, jamatabëjai. \p Bajaraxuata bajaraponë, pijamonae yajava, jumecovënëta Jesús Cristonëcuene. \p \v 54 Jesús penaviatsicujinae Judea nacuajavaverena, Galilea nacuajavaberena, cotocaevi bajarapapinijicuene Dioso pesaëta exana Galilea nacuata. \c 5 \s1 Pacuenia Betzatavënë pucayojavata Jesús jamatejemayaexana petabusipacuenabinëtsi yabara pelivaisi \p \v 1 Judíovi fiesta exana Jerusalén tomarata. Nexata Jesús nalia. \v 2 Jerusalén tomarata, ovejaxi pecajoneyabiabibaupa imoxoyojavata, pecueyetsipucayo eca. Bajarapapucayo hebreojumeta pevënë Betzata. Bajarapapucayo matatoyorotsia cinco pabobërëtobeje eca. \v 3 Bajarapabobërëtonëjavata piavitanevi ayaibitsaëtoxaneto bobena. Itsamonae bitso pitaxutotsëcënaevi. Itsamonae pejayujayunaevi. Itsamonae peperabëcuenabivitsi. Daxita bajarapamonae evetanubena pucayo pemenenacujirubijava. \v 4 Athëbëvetsica ángel jemata runabiabica pucayojavabetsica. Nexata pucayo menenacujirubabiaba. Pemenenacujirubijavata, pajivi copiaya runareca pucayojavabereca, bajarapajivi pavitanecuene capunatsi, vecuaajibiaexanabiabatsi. \v 5 Bajarajota naboca treinta y ocho pavaibeje piavitanetsanucaenë, petabusipacuenabinëtsi. \v 6 Itsa Jesús taeyabuata bajaraponë, nexata yapëtaeyabuata bajayajebi piavitanenëcuene. Nexata Jesús jumaitsi bajaraponëjavabelia: \p —¿Jitsipame tsaja nejamatejemajava? jai Jesús. \p \v 7 Nexata bajaraponë jumaitsi: \p —Itsajivi ata apo xainaenë tanecopatsinexareca pucayojavabereca itsa mene nacujiruba. Ajena narunabiabijitsianëreca, bajarapaepatota itsajivi netsurunabiabareca copiaya, jai piavitanetsanucaenë. \p \v 8 Jesús nexata jumaitsi piavitanetsanucaenëjavabelia: \p —Namatacore. Pire nijapanayo. Ponare baja, jai Jesús. \p \v 9 Bajarapacuenia Jesús pejumaitsijavata, jamatejema baja piavitanetsanucaenëmi. Pita baja pijapanayo. Ponaexanepana baja. Bajarapacuenia petabusipacuenabinëtsi Jesús jamatejemayaexana judíovi penacueraevetsimatacabita. \v 10 Nexata judíovi jamatabëcuenenavëxaniabiaya jumaitsi petabusipacuenabinëmitsijavabelia: \p —Ajena raja vajanacueraevetsimatacabi. Nexata apo xanepanae necaponaponaenexa nijapanayo, jai judíovi, tsipaji bajarapamonae apo jitsipae itsajivi ata pexanaenexa itsacuenejavayo ata penacueraevetsimatacabita. \p \v 11 Nexata petabusipacuenebinëmitsi jumaitsi judíovijavabelia: \p —Tanejamatejemayaexanaenë raja nejumaitsi: “Nijapanayo pire. Ponare baja,” nejai, jai petabusipacuenabinëmitsi judíovijavabelia. \p \v 12 Nexata icatsia judíovi jumaitsi: \p —¿Jipatsa nexata cajumaitsi: “Nijapanayo pire. Ponare baja,” cajai? jai. \p \v 13 Itsiata baitsi jane bajaraponë apo vënëyapëtae pavënënë jamatejemayaexanatsi. Apo vënëyapëtae Jesús. Tsipaji bitso jivi ayaibitsaëtoxaneto bajarajota jinavanapa. Jesús baja cajena pepuaponae itsajavabelia, yanijobatsi. \v 14 Bajaraxuacujinae icatsia Jesús caxitajarabaxuaba bajaraponë templobota. Nexata Jesús jumaitsi bajaraponëjavabelia: \p —Taema. Aeconoxae baja jamatejemamë. Icatsia pëtsa baja matavëjëa exaname pibisiacuene. Icatsia raja itsa exaname, bitsomë tsipae, jai Jesús bajaraponëjavabelia. \p \v 15 Nexata bajaraponë pona baja. Tsipaeba judíovijavabelia. \p —Jesús tsaena raja nejamatejemayaexana, jai judíovijavabelia. \p \v 16 Bajaraxuata nexata judíovi Jesús jamatabëitonotatsi. Jamatabëbeyaxuabatsinua. Tsipaji jamatejemayaexana piavitanevi judíovi penacueraevetsimatacabita. \v 17 Nexata Jesús jumaitsi judíovijavabelia: \p —Taxa Dioso raja piavitanevi jamatejemayaexanabiaba daxitamatacabi. Bajaraxuata xanë ata piavitanevi jamatejemayaexanajë daxitamatacabi, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 18 Bajarapacuenia Jesús penalivaisipaebixae judíovijavabelia, itoyatsi bitso. Bajarapamonae jamatabëbeyaxuabatsi. Tsipaji Jesús jamatejemayaexana piavitanevi judíovi penacueraevetsimatacabita. Orijibia Jesús jumaitsi: “Taxa raja Dioso,” jai. Bajarapacuenia Jesús pejumaitsixae, nexata judíovi bitso jamatabëbeyaxuabatsi. \s1 Pacuenia Dioso pexënato jamatabëcuenecaëjëpatsi daxitacuene pexanaenexa yabara pelivaisi \p \v 19 Jesús jumaitsi judíovijavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Xanë, Dioso pexënatonë, itsacuenejavayo ata apo exanaenë ëxanë tajamatabëcueneta. Pacuenia taniji taxa pexanaejava, bajarapacuenia xanë ata exanajë. \v 20 Taxa niasiva. Nexata neyapëtaeyaexana daxita pacuene taxa yapëtane. Tavajënaeyabelia neyapëtaeyaexanaponaena bajarapacuene matatoxenetsia ayaicuene taexanaponaenexa. Nexata exanaenajë ayaicuene taexanaejavanë. Paxamë itsa pataename ayaicuene taexanaejavanë, pajamatabëcuenenabenajacaename. \v 21 Taxa petëpaevimi ata icatsia asaëyaexana. Xanë ata necaëjëpa tasaëyaexanaenexa petëpaejivi ata, pajivi jamatabëasaëyaexanajë. \v 22 Taxa raja apo naneconitsiaexanae tsane itsajivi ata. Xanë raja, pexënatonë, nitoroba tananeconitsiaexanaenexa pibisiacuene pexanaevi. \v 23 Bajarapacuenia nitoroba tananeconitsiaexanaenexa taneyaiyataenexa daxitajivi pacuenia bajarapamonae yaiyatane taxa. Pajivi apo neyaiyatae, Dioso pexënatonë, bajarapajivi taxa ata apo yaiyatae, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 24 Icatsia Jesús jumaitsi judíovijavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Pajivi nenamuxunaeveta tapaebilivaisi, itsa jumecovënëtanua Dioso athëbëvetsica taneitorobinëcuenetsica, nexata bajarapajivi xainaena matacabi apo pevereverecaejava. Nexata bajarapajivi apo naneconitsiaexanaenë tsane pibisiacuene pexanaeneconi yabara. Bajarapajivi tëpae ata tsane, capanepaenatsi Diosojavabelia. \v 25 Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Pamonae apo xainae matacabi apo pevereverecaejava, pijamatacabi baja tocopiapatatsi tanejumetaenexa, xanë Dioso pexënatonë, tatsipaebilivaisi. Nexata pajivi nesivanajamatabëcopata, xainaena matacabi apo pevereverecaejava. \v 26 Taxa raja caëjëpatsi jivijavabelia perajutsinexa matacabi apo pevereverecaejava. Nexata xanë ata taxa necaëjëpaeyaexana jivi tarajutsinexa matacabi apo pevereverecaejava. \v 27 Nitorobanua tananeconitsiaexanaenexa pibisiacuene pexanaevi. Tsipaji xanë, Daxitajivi Pematapijinënë. \v 28 Pëtsa pajamatabëcuenenabenajacame patacatsipaebilivaisi yabara. Itsamatacabi nejumetaena daxita petëpaevimi ata tatsipaebilivaisi. \v 29 Nexata bajarapamonae pemëthëanëmi vecuapitsapaena. Pamonae pexaniacuene pexanaevimi, Dioso icatsia asaëyaexanaenatsi. Nexata bajarapamonae xainaena matacabi apo pevereverecaejava. Pamonae pibisiacuene pexanaevimi, icatsia Dioso asaëyaexanae atatsi tsane, bajarapamonae naneconitsiaya jinavanapaena daxitamatacabijavabelianexa, jai Jesús judíovijavabelia. \s1 Pacuenia Jesús jivi tsitanajamatabëcueneitajëta pecaëjëpaenëcuenetsi daxitacuene pexanaenexa yabara pelivaisi \p \v 30 Icatsia Jesús jumaitsi judíovijavabelia: \p —Xanë tajamatabëcueneta apo exanaenë tsane itsacuenejavayo ata. Taneitorobinëtsica taneitorobicuenia, pijaneconi pexainaevi naneconitsiaya jinavanapaeyaexanaenajë. Nexata saya itaxutojema apo naneconitsiaexanaenë tsane. Itsa naneconitsiaexanaenajë jivi, paneconivajëto xaina caejivi canacujitsia, bajarapaneconivajëtota caejivi canacujitsia naneconitsiaexanaenajë. Apo exanaenë tsane pacuenia jamatabëexanajë tajacuata. Pacuenia jitsipa taxa taneitorobinëtsica, bajarapacuenia exanaenajë. \v 31 Itsa navënëlivaisipaebijitsipajë, “Xanë rabaja ayaijamatabëcuenenënë,” itsa janë tsipae, itsiata itsamonae saya nejumeaebijitsipa. \v 32 Itsiata baja Juanpijinë jivibautisabinëmi nevajunupaeba xaniavaetsia. Yapëtaniji bajaraponë tanevajunupaebijava pexaniajaijamatabëcueneta. \v 33 Paxamë itsamonae paitorobame tanevënëlivaisiyanijobinexa Juan jivibautisabinëmijavabelia. Nexata Juanpijinë xanë talivaisi, pexaniajailivaisi, tsipaeba paneitorobivijavabelia. \v 34-36 Pacanajamatabënapitsiaexanatsi pacuenia Juanpijinë nevënëlivaisipaeba panejumecovënëtsinexa patacacapanepaejavanexa taxa Diosojavabelia. Juanpijinë abaxë itsa ponapona mapanacuataje, belámparabë picani. Pacajamatabëcueneitayota. Caeepatoyo picani pasivajamatabëcuenebarëyamë papecatsipaebilivaisi. Juanpijinë itsa nevënëlivaisipaeba, pacayapëtaeyaexana baja cajena pexaniajailivaisi tapaebinëcuene. Itsiata baitsi jane Juanpijinë bajarapacuenia apo pacatsipaebi ata tsipae, xanë xainajë itsanë tanevënëlivaisipaebinënexa. Bajaraponë bitso ayaijamatabëcuenenë Juanpijinëmi matatoxenetsia. Bajaraponë taxa. Taxa netocopata pinijicuene taexanaenexa. Nexata pinijicuene exanajë daxitajivi tanesivajamatabëjumaitsinexa: “Xaniajai tsaena. Maponëje pepacuene Dioso athëbëvetsica pitorobinëtsitsicaje.” tanesivajamatabëjainexa. \v 37 Taxa, ponë nitorobica, tajëvelia baja cajena nevënëlivaisi yaquinaeyaexana pejumelivaisibaxutota. Caeto ata taxa livaisi papecatsipaebijava, apo pajumetaemë. Apo pataemënua. \v 38 Nexata pejumelivaisi apo pacatsijamatabëjone. Tsipaji apo panejumecovënëtsimë taxa athëbëvetsica taneitorobinëtsica. \v 39 Paxamë picani xaniavaetsia palebabiabame Dioso pejumelivaisibaxuto. Bajarapacuenia palebabiabame tsipaji jamatabëcuenenavëxaniabiaya pajamatabëjumaitsimë tsabiabi: “Xaniavaetsia itsa lebajë Dioso pejumelivaisi, nexata Dioso nerajutsiana matacabi apo pevereverecaejava,” pajamatabëjamë tsabiabi. Itsa palebabiabame Dioso pejumelivaisibaxuto, ponë yabara palebabiabame, xanë rabaja cajena. \v 40 Paxamë itsiata apo panejumecovënëtsimë panexainaenexa matacabi apo pevereverecaejava, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 41 Icatsia Jesús jumaitsi judíovijavabelia: \p —Apo exanaenë ayaicuene taexanaejava saya jivi tanesivajamatabëjumaitsinexa: “Jesús raja ayaijamatabëcuenenë,” tanesivajamatabëjainexa. \v 42 Pacajamatabëcueneyapëtanetsi. Yapëtaniji cajena apo panejitsipaejava Dioso. \v 43 Xanë athëbëvetsica patsicajë mapanacuayabetsicaje taxa Dioso taneitorobixaetsica. Itsiata apo panejumecovënëtsimë. Itsanë itsa pacatopatsiana saya bajaraponë pejamatabëcuenepijilivaisi papecatsipaebinexa, nexata pajumecovënëtsianame. \v 44 Paxamë pajitsipame mapanacuata ëjivi papecasivabarëyanexa, papecayaiyataenexanua. Apo panajamatabëxainaemë cajena Dioso papecasivabarëyanexa. Bajaraxuata apo pacacaëjëpae panejumecovënëtsinexa Dioso pejumelivaisi. \v 45 “Mara ponëje nacaneconitsijitsia Diosojavabelia,” panesivajamatabëjamë pëtsa. Xanë raja apo pacaneconitsi tsanetsi. Paxamë jamatabëcuenenavëxaniabiaya pajamatabëjumaitsimë tsabiabi: “Bajayata Dioso Moiséspijinëta najumecopata jivi pejumecovënëtsinexa. Bajarapalivaisi baja jumecovënëtsiajinavanapatsi. Bajaraxuata nacacapanepaena Dioso,” pajamatabëjamë tsabiabi jamatabëcuenenavëxaniabiaya. Itsiata bajarapalivaisivecua saya pajinavanapame. Nexata bajarapalivaisi pacaneconitsiana Diosojavabelia. \v 46 Itsa pepacuene pajumecovënëtsipame Dioso Moiséspijinëta penajumecopatsilivaisi, nexata xanë ata panejumecovënëtsipame. Tsipaji cajena bajayatami tajëvelia nevajunupaeba Moiséspijinë peyaquinaebaxutota. \v 47 Apo pajumecovënëtsimë Moiséspijinë peyaquinaelivaisi. Bajaraxuata nexata apo panejumecovënëtsimë xanë patacatsipaebilivaisi, jai Jesús judíovijavabelia. \c 6 \s1 Pacuenia Jesús pexaejava rajuta cinco mil ponëbeje yabara pelivaisi \r (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Lc 9.10-17) \p \v 1-4 Bitso baja imoxoyo pevajënae pejonenexa judíovi pijafiesta, pascuavënëfiesta. Bajarapamatacabi Jesús pona Galilea pucaxaneto itsapanabelia. Bajarapapuca itsavënë Tiberiaspuca. Nexata jivi ayaibitsaëtoxaneto Jesús pënaponatsi. Tsipaji Dioso pesaëta Jesús ayaicuene exanapona. Piavitanevi jamatejemayaexana pona. Nexata Jesús junaya petsutojumabetsia. Jesús, pijajivi yajava, ecaya petsutojumatatsia. \v 5 Itsa Jesús tane jivibitsaëtoxaneto pecujibijavatsirena, Jesús jumaitsi Felipejavabelia: \p —¿Detsa belia comuatsianatsi pexaejava pexaenexa mapabitsaëtoxanetoje? jai Jesús. \p \v 6 Bajarapacuenia Jesús jumaitsi tsipaji jamatabëyapëtane pacuenia Felipe jumecanaviatsijitsiatsi. Jesús baja cajena picani yapëtane pacuenia pexaejava mitsaexanaejitsia bajarapajivibitsaëtoxaneto. \v 7 Nexata Felipe jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Doscientos denariocuenia comuatsi atatsi tsipae pan, apo yacaëjëpaetsi tsipae pexaenexa daxita mapajivibitsaëtoxanetoje, jai Felipe. \p \v 8 Itsanë Jesús pijajivitonë Andrés, Simón Pedro pejuyapijinë, jumaitsi Jesúsjavabelia: \p \v 9 —Majotaje napatajopa pejevaxinëyo. Xaina bajaraponëyo cinco papanbëbeje, cebadavënëbenota pexanaepanbëanë. Xaina anijanëyobeje dujuainëyobeje yajava. Bajaraxuaxi apo caëjëpae tsipae cajena vajarajutsinexa mapajivibitsaëtoxanetoje, jai Andrés. \p \v 10 Nexata Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Daxita bajarapamonae paenaeyaexanare, jai Jesús. \p Nexata Jesús pijajivi itoroba jivi penaenexa ponajumavereca. Bajarapajivibitsaëtoxaneto bejamatabëcuene cinco mil meta ponëbeje. \v 11 Nexata Jesús pita panbëxi. Bajaraxuacujinae pexaenexa vajëta Diosojavabelia. \p —Pexaniacuene panetoexaname. Panerajutame pataxaejavanexa, jai Jesús Diosojavabelia. \p Bajaraxuacujinae Jesús pan rajuta pijajivijavabelia. Nexata juya Jesús pijajivi tsicobetsana daxita penaejivibitsaëtoxanetojavabelia. Bajara icatsia pacuenia Jesús vajëta Diosojavabelia dujuainëyobeje pexaenexa. \p —Pexaniacuene panetoexaname. Panerajutame pataxaejavanexa, jai Jesús Diosojavabelia. \p Bajaraxuacujinae icatsia dujuaijavaxi tsicobetsana daxita penaejivibitsaëtoxanetojavabelia. Daxita bajarapamonae xaniavaetsia nabane. \v 12 Itsa baja bajarapamonae penia, Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Pacaetuare baja peyajuvënënacopabenaejavanë penaxuabenaeyaniva, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 13 Nexata Jesús pijajivi caetuata peyajuvënënacopabenaejavanë. Vënëba doce xuabeje bemapirecuenia pexanaejavanë. Cinco papanbëmibeje picani cebadavënëbenota pexanaepanbëanë.\fig |src="CN01718B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Jn 6.13" \fig* \v 14 Nexata bajarapajivibitsaëtoxaneto itsa tane Jesús ayaicuene Dioso pesaëta pexanaejava, najumaitsi Jesús yabara: \p —Diosojumepaebinë profeta, ponë vaxaitsi copiaevetavanapatsi pepatsijavanexatsica, bajara jane maponëje. \v 15 Vaetabianatsi maponëje. Vajanacayanacuaevetsinë exanaenatsi bajaraponë, najai picani bajarapamonae. \p Nexata Jesús jamatabëcueneyapëtane bajarapacuenia pesivanajamatabëxainaejavatsi. Bajaraxuata Jesús baja vecuapona. Najetaruca pinijitsutonëjava caenë. \s1 Pacuenia Jesús mene itaboxoya najetaruca yabara pelivaisi \r (Mt 14.22-27; Mr 6.45-52) \p \v 16 Itsa baja meravi, Jesús pijajivi puca itapayabereca pona. \v 17 Jesús abaxë patsinejeva pijajivijavata, aitaquiri baja. Nexata pijajivi runareca jera ënëabereca. Nicabijitsia Capernaum tomarabelia. \v 18 Jesús baja pijajivi pepuaponae jerata, taxuxuaba jovibo pebubujaijava. Nexata malataca bitso ayai. \v 19 Pavëpata Jesús pijajivi naropoba, bajarapavëpa baja bejamatabëcuene cinco pakilómetrobeje, seis pakilómetrobeje ata, pepuavecuanajetarubenaelia, Jesús pijajivi cujitanajetaruca. Jesús najetaruca mene itaboxoya. Nexata Jesús pijajivi tanetsi. Jesús pijajivi cujunavatsi. \v 20 Nexata Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —¡Xanë raja najetarucajë! ¡Pëtsa panecujunavame! jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 21 Nexata Jesús pijajivi jamatabëcuenebarëya. Jesús baja nexata nonorena jera ënëaberena. Nexata bajarapaepatota Jesús baja, pijajivi yajava, pata Capernaum tomarabelia. \s1 Pacuenia Jesús pëjaitatsi jivi yabara pelivaisi \p \v 22 Pamonae Jesús pexaejava rajuta, abaxë nacopabalia puca itsapanatalia. Nexata meravia pitsijavata bajarapamonae najumaitsi: \p —Canivi caejera perucaejava, tanetsi majotaje. ËJesús pijajivi runareca penicabinexalia. Nexata Jesús nacopatanuca majotaje, najai bajarapamonae. \p \v 23 Bajara saya paepatota itsamonae jeranë yaparena Tiberias tomaraverena. Itsajota Jesús pevajëtsicujinae Diosojavabelia pexaejava rajuta jivi ayaibitsaëtoxaneto, bajarajota vecuaimoxoyo yaëba. \v 24 Nexata pamonae Jesús pexaejava rajuta, bajarapamonae tane Jesús pijajivi pebarëajibitsarucaejava bajarajota. Nexata bajarapamonae runareca jera ënëabereca penicabinexalia Capernaum tomarabelia. Bajarapatomarabelia pona pepëjaitsinexatsi Jesús. \s1 Pacuenia Jesús bepitavapan yabara pelivaisi \p \v 25 Jesús pepëjaitsivitsi itsa pata Capernaum tomarabelia, caxitajarabatsi Jesús. Nexata bajarapamonae jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Jesús, ¿detsa pacujinae patame baja maberenaje? jai. \p \v 26 Jesús nexata jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Paxamë panejaitame tsipaji xaniavaetsia panabaneme xanëjavata. Apo panejaitsimë panejumecovënëtsinexamë Cristocuenenë, Dioso taneitorobinëtsica. Patae atamë ayaicuene Dioso pesaëta taexanaejava, apo panejumecovënëtsimë. \v 27 Pëtsa pacajamatabëcueneena ëpevereverecaejava yabara. Pacuenia panexaejava baverevereca, bajarapitsijava. Biji rajane pacajamatabëcueneenae apo pevereverecaejava yabara. Nexata xanë, Daxitajivi Pematapijinënë, pacarajutsianatsi matacabi apo pevereverecaejava. Taxa Dioso baja cajena nitoroba patacarajutsinexa matacabi apo pevereverecaejava, jai Jesús bajarapamonaejavabelia. \p \v 28 Nexata bajarapamonae jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Detsa nexata xua bepaexanajë Dioso pejitsipaecuene? jai bajarapamonae. \p \v 29 Nexata Jesús jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Mara pacuene Dioso jitsipa paneexanaenexaje. Panejumecovënëre xanë Dioso taneitorobicuenetsica, jai Jesús. \p \v 30 Nexata icatsia bajarapamonae jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Detsa nexata xua pinijicuene Dioso pesaëta nexanaejava panetsitaexanaename patacajumecovënëtsinexa Dioso pecaitorobicuenetsica? \v 31 Vajasalinaivimi pina bajayata baxaevanapa manávënëjava petusato nacuata pacuenia baja Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi. Dioso baja cajena pejumelivaisibaxutota jumaitsi mapacueniaje: “Bajarapamonae rajutabiabatsi pexaejava athëbëpijijava,” jai Dioso pejumelivaisibaxutota vajasalinaivimi yabara, jai bajarapamonae Jesúsjavabelia. \p \v 32 Jesús nexata bajarapamonaejavabelia jumaitsi: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Moiséspijinë petusato nacuata vajasalinaivimi pexaejava apo rajutsi athëbëpijijava. Taxa Dioso raja rajutabiaba bajarapamonae pexaejavanexa. Nexata pijinia aeconoxae paxamë ata Dioso pacarajutsiana athëbëpijipan, pepacuene pexaniajaipan. \v 33 Ponë athëbëvetsica pepatsinë, Dioso rabaja pijapan. Bajaraponë mapanacuapijivijavabeliaje rajutsiana matacabi apo pevereverecaejava, nayabarajai Jesús pijacuata bajarapamonaejavabelia. \p \v 34 Nexata bajarapamonae jumaitsi: \p —Jesús, bajarapapan panerajutaponaename daxitamatacabi canacujitsia, jai. \p \v 35 Nexata Jesús jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Papan jivi rajutsianatsi matacabi apo pevereverecaejava, xanë rabaja bajarapapannë. Pajivi xanëjavaberena pata, apo piajani cajena tsane pejamatabëëthëtota. Pajivi nesivanajamatabëcopata xanëjavaberena, apo jitsipae tsane icatsia mera. \v 36 Paxamë apo panejumecovënëtsimë, patae atamë Dioso pesaëta pinijicuene taexanaejava. \v 37 Daxita pamonae taxa tanerajutsivi, patsiana xanëjavaberena. Pajivi patsiana xanëjavaberena, apo navecuaitavetsinë tsane. \v 38 Xanë apo patsinëtsica athëbëvetsica taexanaenexa ëtajamatabëcujirupijijava. Biji rajane patsicajë taexanaenexa pacuenia nitoroba taneitorobinëtsica. \v 39 Mara pacuene taxa Dioso jitsipa tatoexanaenexaje. Apo jitsipae cajena tatoxuabijava caejivi ata tanerajutsiviyajuvënëvi. Pamatacabi icatsia patsianicajë, daxita bajarapamonae toasaëyaexanaenajë icatsia petëpaejavamivecua. \v 40 Mara pacuene taxa Dioso jitsipaje. Daxita pamonae tanetaevi Dioso pexënatonë, nexata itsa nesivanajamatabëcopata, bajarapamonae xainaena matacabi apo pevereverecaejava. Bajarapamonae icatsia asaëyaexanaenajë petëpaejavamivecua pamatacabi icatsia patsianicajë, jai Jesús bajarapamonaejavabelia. \p \v 41 “Xanë rabaja athëbëvetsica tapatsipan,” penayabarajaijava Jesús jivijavabelia, judíovi baracuaicuaijaitsi pepënëvelia. \v 42 Nexata judíovi najumaitsi: \p —Mara ponë Jesús, Josépijinë pexënatoje. Vaxaitsi baja cajena yapëtanetsi paxapijinë, pena ata. Nexata bajaraponë acuenebi pejumaitsijava: “Athëbëvetsica tapatsinë,” pejaijava, najai judíovi Jesús yabara. \p \v 43 Nexata Jesús jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Jamatabëcuenenavëxaniabiaya pëtsa panebaracuaicuaijamë tapënëverena. \v 44 Itsajivi ata raja apo caëjëpaetsi pijacuata xanëjavaberena tanesivanajamatabëcopatsinexa. Matapania taxa Dioso, taneitorobinëtsica, itsa caëjëpaeyaexanaenatsi, nesivanajamatabëcopatsiana. Pajivi nesivanajamatabëcopatsiana, asaëyaexanaenajë petëpaejavamivecua pamatacabi icatsia patsianicajë. \v 45 Bajayata Diosojumepaebivimi peyaquinaelivaisi jumaitsi mapacueniaje: “Dioso cajena yapëtaeyaexanaena daxitajivi pexaniajailivaisi,” jai. Nexata pajivi jumecovënëta taxa peyapëtaeyaexanaelivaisi, bajarapajivi xanë ata nesivanajamatabëcuenecopatsiana, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 46 Icatsia Jesús jumaitsi judíovijavabelia: \p —Itsajivi ata cajena taxa apo tae. Xanë raja caenënë taxa Dioso taniji. Tsipaji bajaravetsica tapatsinë. \v 47 Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Pajivi nesivanajamatabëcopatsiana, xainaena matacabi apo pevereverecaejava. \v 48 Xanë rabaja pitavapannënë. Nexata jivi rajutsianajë matacabi apo pevereverecaejava. \v 49 Bajayata panijasalinaivimi xaevanapa picani manávënëjava petusato nacuata. Itsiata baitsi jane bajarapamonae bajayajebi bajaraxua xaevanapae ata, tëpa itsiata. \v 50 Xanë raja pacanavajunupaebatsi athëbëvetsica tapatsinë. Pajivi nesivanajamatabëcuenecopatsiana, pepacuene apo tëpae tsane. \v 51 Xanë rabaja cajena pitavapannënë, athëbëvetsica tapatsinë. Pajivi jumecovënëtsiana tasivatëpaejava pijaneconi yabara, jamatabëcueneaitava tsaponaponae tsane daxitamatacabijavabelianexa. Papan rajutsianajë tanejumecovënëtsivi, tavito rabaja tsane. Navirajutsianajë daxitanacuapijivi pexainaenexa matacabi apo pevereverecaejava, nayabarajai Jesús judíovijavabelia. \p \v 52 Nexata judíovi najumeanaenota ëpamonae bajarapacuenia Jesús pejumaitsijava yabara. Najumaitsi bajarapamonae: \p —¿Detsa pacuenia maponë nacanavirajutsipa vajavixaenexaje? Acuenebi raja vajanacanavirajutsijava vajavixaenexa, najai judíovi. \p \v 53 Jesús nexata jumaitsi judíovijavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Xanë, Daxitajivi Pematapijinënë. Itsa paxamë apo panevixaemë tsane, apo panejanaapaemënua tsane, nexata matacabi apo pevereverecaejava, apo paxainaemë tsane. \v 54 Pajivi nevixaena, nejanaapaenanua, xainaena matacabi pevereverecaejava. Pamatacabi icatsia patsianicajë, bajarapajivi icatsia asaëyaexanaenajë petëpaejavamivecua. \v 55 Tavito rabaja cajena pepo pexaniajaijava jivi pexaenexa. Tajana rabaja pijinia pepo pexaniajaijava jivi piapaenexa. \v 56 Pajivi nevixaena, nejanaapaenanua, bajarapajivi yajavaponaponaenajë. Bajarapajivi ata pijinia neyajavaponaponaena. \v 57 Taxa, ponë nitorobica, bajaraponë daxitamatacabijavabelianexa piasaëtsaponaponaenë. Bajaraponë pejamatabëcueneta xanë ata daxitamatacabijavabelianexa asaënë tsaponaponae. Nexata pajivi nevixaena, bajarapajivi pijinia tajamatabëcueneta asaë tsaponaponae tsane daxitamatacabijavabelianexa. \v 58 Athëbëvetsica pepatsipan, xua yabara baja pacatsipaebatsi, bajarapapan apo jëpae papan bajayata panijasalinaivimi xaevanapa. Bajarapapanmi bajayajebi xaevanapae ata, bajarapamonaemi itsiata tëpa baja cajena. Biji rajane pajivi xanë nevixaena, ponaponaena daxitamatacabijavabelianexa, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 59 Bajarapacuenia Jesús jumaitsi judíovijavabelia livaisi petsipaebijavata Capernaum tomarata, judíovi penacaetuatabiabibota. \s1 Matacabi apo pevereverecaejava yabara pelivaisi \p \v 60 Ayaibitsaëto, pamonae Jesús pepëta najinavanapa, itsa jumetane Jesús petsipaebilivaisi, apo jumexaniatae. Najumaitsi ëpamonae: \p —Penajumetsënëtsilivaisi saya nacatsipaeba. ¿Jipatsa jumecovënëtsiana? Ajibi cajena, najai ëpamonae. \p \v 61 Nexata Jesús jamatabëcueneyapëtane pacuenia pepënëvelia baracuaicuaijaitsi. Nexata Jesús yanijoba pepënaponaevitsijavabelia. Jumaitsi: \p —¿Apo bepexaniajailivaisi tsaja pajumetaneme patacatsipaebilivaisi? \v 62 Xanë Daxitajivi Pematapijinënë. ¿Detsa paitsimë tsipae itsa pataejitsipame tatsiajava athëbëabetsia taponaponaenacuamijavabetsia? \v 63 Espíritu Santo baja cajena pejamatabëcueneta jivi xaina matacabi apo pevereverecaejava. Ëjivi raja pejamatabëcueneta apo caëjëpaetsi pexainaenexa matacabi apo pevereverecaejava. Patacatsipaebilivaisi baja cajena papecatsijamatabëjonenexa picani, panexainaenexa matacabi apo pevereverecaejava. \v 64 Itsiata baitsi jane paxamëyajuvënëvi abaxë apo nejumecovënëtsi, jai Jesús. \p Jesús bajarapalivaisi petsipaebivajënae ata, jamatabëcueneyapëtane pamonae apo jumecovënëtsijitsiatsi. Jamatabëcueneyapëtanenua tajëvelia ponë canajetsijitsiatsi pijavajabitsaë pecobeyabelia. \v 65 Nexata Jesús icatsia jumaitsi pepënaponaevitsijavabelia: \p —Bajaraxuata cajena pacajumaitsitsi: “Itsajivi ata raja apo caëjëpaetsi pijacuata xanëjavaberena tanesivanajamatabëcopatsinexa. Matapania taxa Dioso, taneitorobinëtsica, itsa caëjëpaeyaexanaenatsi, nesivanajamatabëcopatsiana,” pacajaitsi, jai Jesús pepënaponaevitsijavabelia. \p \v 66 Bajara nexata jota ayaibitsaëto Jesús pepënaponaevitsi vepënaviabatsi baja. Nexata bajarapamonae pematatsënëa baja apo pënaponaetsi Jesús. \v 67 Nexata Jesús yanijoba doce ponëbeje pijajivijavabelia. Jumaitsi: \p —¿Paxamë ata tsabaja pajamatabënaviabame? jai Jesús. \p \v 68 Nexata Simón Pedro jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Tajatuxanenë, itsa panaviabajë, ¿jipatsa nexata papënaponaejitsipajë xamëvecua? Xamë rabaja caenëmë panetsipaebame matacabi apo pevereverecaejava pataxainaenexa. \v 69 Paxanë rabaja pacajumecovënëtatsi patanetsipaebilivaisimë. Pacayapëtanetsinua baja cajena Cristocuenemë, Dioso piasaëtsaponaponaenë daxitamatacabijavabelianexa pexënatomë, jai Simón Pedro Jesúsjavabelia. \p \v 70 Jesús nexata jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Xanë rabaja pacaitapetatsi doce paponëmëbeje. Itsiata baitsi jane paxamëyajuvënënë, itsanë, dovathi pijajivitonë tsaponaponae, jai Jesús. \p \v 71 Bajarapacuenia Jesús itsa jumaitsi, Judas Iscariote, Simón pexënato, yabara jumaitsi. Judas Jesús canajetsijitsiatsi pijavajabitsaë pecobeyabelia. Judas rabaja picani Jesús pijajivitonë, doce ponëbejeyajuvënënë. \c 7 \s1 Pacuenia Jesús pejuyapijivi apo jumecovënëtsitsi yabara pelivaisi \p \v 1 Jesús ponapona Galilea nacuajava. Apo jitsipae peponaponaejava Judea nacuajava. Tsipaji bajarajota judíovi jamatabëbeyaxuabatsi. \v 2 Imoxoyo baja pevajënae pejonenexa fiesta, pafiestamatacabi judíovi bobërëtonë exanabiaba. Nexata judíovi bajarapabobërëtonëta jinavanapabiaba bajarapafiestamatacabi. \v 3 Nexata Jesús pejuyapijivi junatatsi penaponaenexa bajarapafiestajavabelia. Jesús pejuyapijivi jumaitsi: \p —Pëtsa nacopatame majotaje. Judea nacuajavabelia liamëre. Bajarajotalia pijinia Dioso pesaëta pinijicuene nexanaponaejava nijajivi tsitaexanaename. \v 4 Pajivi pexanaejava yabara jitsipa pevënëlivaisitaenexatsi daxitanacuapijivi, bajarapajivi pexanaejava muetsia apo exanae. Nexata pepacuene Dioso pesaëta pinijicuene itsa exanaponame, nexata icatsia pinijicuene tsitaexanaename fiestajavata daxitanacuapijivi pitabarata. Nexata daxitajivi cayapëtaena, jaitsi Jesús pejuyapijivi. \p \v 5 Jesús pejuyapijivi ata apo jamatabëjumecovënëtsi Cristocuene. Bajaraxuata bajarapacuenia pejuyapijivi ata jumaitsitsi. \v 6 Nexata Jesús jumaitsi pejuyapijivijavabelia: \p —Abaxë raja tajamatacabi apo netocopiapatsi tanaitajëtsinexa daxitajivijavabelia. Itsiata paxamë apo paitsimë. Paepatota jamatabëpaponame, pacatoxanepana paneponaenexa. \v 7 Mapanacuapijivi cajena acuenebi paxamë papecaitoyajava. Itsiata baitsi jane xanë nitoya. Tsipaji itavetaponajë pibisiacuene pexanavanapaejava. \v 8 Paxamë baja paponare fiestajavabelia. Xanë ra abaxë apo ponaenë. Tsipaji abaxë apo netocopiapatsi paepatota ponaejitsianë, jai Jesús pejuyapijivijavabelia. \p \v 9 Bajarapacuenia Jesús pejumaitsicujinae, abaxë Jesús nacopatanuca Galilea nacuata pecotocaevinexa. \s1 Pacuenia Jesús napona fiestajavabelia yabara pelivaisi \p \v 10 Jesús pejuyapijivi fiestajavabelia pepuaponae, Jesús ata cotocaevi napona fiestajavabelia. Jesús nexata jivibitsaëto tuatuajëta apo naponae muetsia pepatsinexa. \v 11 Jesús picani jaitatsi judíovi pevetsivi fiestajava. Najumaitsi judíovi pevetsivi: \p —¿Detsa xania jota ponapona bajaraponë? najai judíovi pevetsivi Jesús yabara. \p \v 12 Ayaibitsaëto jivi vëpaxapaxajaiya baracuaicuaijaitsi Jesús. Itsamonae jumaitsi Jesús yabara: \p —Pexaniajamatabëcuenenë raja, jai itsamonae. \p Itsamonae pijinia jumaitsi: \p —Apo pexaniajamatabëcuenenë raja Jesús. Peyamaxëitojorobinë ra saya jivi, jai Jesús yabara. \p \v 13 Itsajivi ata apo cuaicuaijai ayaijumeta Jesús yabara. Tsipaji jumejunava judíovi pevetsivi pejumetaeyanivatsi. \p \v 14 Itsa baja fiesta epatua tsaponae pevereverecaenexa, nexata Jesús joneya temploboyalia. Taxuxuaba jane baja livaisi petsipaebijava. \v 15 Judíovi pevetsivi jamatabëcuenenabenajaca itsa jumetane Jesús pepaebilivaisi. Nexata judíovi pevetsivi najumaitsi: \p —Maponëje bitso livaisi yapëtane. Picani livaisi apo nacujarubi pacuenia vaxaitsi nacujarubatsi, najai tsanubenae judíovi pevetsivi Jesús yabara. \p \v 16 Jesús nexata jumaitsi judíovi pevetsivijavabelia: \p —Tatsipaebilivaisi raja apo tajamatabëcuenepijilivaisi. Dioso raja, ponë nitorobica, bajaraponë pejumelivaisi tsipaebaponajë. \v 17 Pajivi jamatabëexana Dioso pejitsipaecuenia, bajarapajivi yapëtaena pepacuene Dioso pejumelivaisi tatsipaebijava. Nexata yapëtaenanua tajamatabëcuenepijilivaisi itsa tsipaebajë. \v 18 Pajivi tsipaeba ëpejamatabëcuenepijilivaisi, tsipaeba saya jivi peyaiyataenexatsi. Itsiata baitsi jane pajivi tsipaeba jivi peyaiyataenexa Dioso, bajarapajivi cajena tsipaeba pexaniajailivaisi. Bajarapajivi apo yamaxëitojorobi jivi. Tsipaji pacuenia Dioso itorobatsi, tsipaeba, jai Jesús judíovi pevetsivijavabelia. \p \v 19 Jesús icatsia jumaitsi judíovijavabelia: \p —Moiséspijinë baja cajena bajayata yaquina Dioso penajumecopatsilivaisi jivi pejumecovënëtsinexa. Itsiata baitsi jane paxamëyajuvënëjivi, caejivi ata, apo jumecovënëtsi bajarapalivaisi. Bajarapalivaisi pacaitavetsi ata jivi panebeyaxuabiyaniva, ¿detsa xuajitsia itsiata xanë jamatabëpanebeyaxuabame? jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 20 Nexata judíovi jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Dovathi baja cajena yajavaponaponame. Itsajivi ata raja apo jamatabëcabeyaxuabi, jai judíovi. \p \v 21 Jesús nexata jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Caejavayo Dioso pesaëta pinijicuene taexanaejava exanajë penacueraevetsimatacabita. Nexata itsa pataneme bajarapacuene, daxita paxamë pajamatabëcuenenabenajacame penacueraevetsimatacabita taexanaexae bajarapacuene. \v 22 Paxamë ata penacueraevetsimatacabita ata panacuenebabiabame. Tsipaji penacuetonëyo paperabëcaucutabiabame penacueraevetsimatacabita ata ocho pamatacabibeje itsa xaina penaexanaecujinae. Baitsi paboupiperabëcaucutabiabame, Moiséspijinë baja cajena papecaitorobicuene. (Itsiata Moiséspijinë apo taxuxuabi bajarapacuene. Bajaraponëmi cajena pevajënaeya ata, panijasalinaivimi taxuxuaba bajarapacuene.) \v 23 Bajarapacuenia penacuetonëyo paperabëcaucutabiabame penacueraevetsimatacabita ata, panejumecovënëtsinexa Moiséspijinë pitorobicuenia. ¿Detsa nexata xuajitsia xanë panebaraanaepaname penacueraevetsimatacabita pebi tajamatejemayaexanaejava yabara? \v 24 Xaniavaetsia abaxë payapëtaenejevamë itsajivi pibisiacuene pexanaejava, pëtsa abaxë pananeconitsiaexaname. Matapania xaniavaetsia payapëtaename, payanijobianamenua, itsa baja xaniajai naneconita, baja rajane pananeconitsiaexanaename, jai Jesús judíovijavabelia. \s1 Pacuenia Jesús navajunupaeba itsaverena pata yabara pelivaisi \p \v 25 Itsamonae Jerusalén tomarata pejinavanapaevi najumaitsi Jesús yabara: \p —¿Matsa ponë apo jaitarutsitsi pebeyaxuabinexatsije? \v 26 ¡Pataema! Bajaraponë cuaicuaijai tsanucae daxitajivi pitabarata. Itsiata itsajivi ata apo jumeitavetsi. Vajanacaevetsivi ata meta jumecovënëta bajaraponë pepacuene Dioso athëbëvetsica pitorobijavatsitsica jivi pecapanepaenexa. Bajaraxuata bajarapamonae apo jumeitavetsi. \v 27 Vaxaitsi cajena yapëtanetsi itsaverena pata maponëje. Nexata acuenebi pijacuata: “Cristonë raja,” pejaijava. Tsipaji Cristo yabara tajëvelia jumaitsi mapacueniaje: “Itsajivi ata apo yapëtae tsane itsaverena patsijitsia Cristo,” jai, najai Jerusalén tomarapijivi Jesús yabara. \p \v 28 Nexata Jesús livaisi petsipaebijavata templobota, jumetane bajarapamonae pebaracuaicuaijaijavatsi. Nexata Jesús ayaijumeta jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Xanë yabara pajumaitsimë: “Yapëtanetsi bajaraponë. Yapëtanetsinua itsaverena pata bajaraponë,” pajamë. Itsiata baitsi jane apo patsinë tajamatabëcueneta. Biji rajane taneitorobinëtsica ponapona athëbëtatsia. Paxamë cajena apo payapëtaemë bajaraponë. \v 29 Xanë yapëtaniji bajaraponë. Tsipaji athëbëvetsica tapatsinë. Bajaraponë baja cajena nitorobica mapanacuayabetsicaje, jai Jesús bajarapamonaejavabelia. \p \v 30 Nexata picani Jesús bajarapamonae jamatabëvaetabatsi penaneconitsiaexanaenexatsi. Itsiata abaxë itsajivi ata apo vaetabitsi. Tsipaji abaxë Jesús apo tocopiapatsitsi pijamatacabi pevaetabinexatsi. \v 31 Itsiata baitsi jane bajarapamonaeyajuvënëvi ayaibitsaëto jumecovënëta Cristocuene. Nexata bajarapamonae najumaitsi: \p —Itsa pina Cristo patsianica, Dioso pesaëta pinijicuene pexanaejava exanaena. Bajara maponë pepacuene Cristoje, ponë Dioso athëbëvetsica itorobijitsiatsica jivi pecapanepaenexa. Tsipaji nacatsitajëta pesaë. Pinijicuene pexanaejava exana Dioso pesaëta. Tsipaji cajena itsanë ata mapanacuata apo caëjëpaetsi bajarapitsipinijicuene pexanaenexa, najai bajarapamonae Jesús yabara. \s1 Pacuenia fariseovi itoroba policíavi Jesús pevaetabinexatsi yabara pelivaisi \p \v 32 Fariseovi jumetane jivi pejumaitsijava: “Pepacuene rabaja maponë Cristoje,” pejaijava Jesús yabara. Nexata fariseovibeje judíovi penamatacaitorobivibeje najamatabëcuenejëpabeje pitorobinexa policíavi. Nexata policíavi pona templobojavabelia pevaetabinexatsi picani Jesús. Itsiata abaxë Jesús apo vaetabitsi. \v 33 Jesús nexata templobota jumaitsi judíovijavabelia: \p —Abaxë raja bajayayo itsiata pacayajavaponaponaenatsi. Bajaraxuacujinae jane baja naviatsianiajë taneitorobinëtsicajavabetsia. \v 34 Paxamë picani panejaitsianame. Itsiata apo panecaxitajarabimë tsane. Tsipaji apo pacacaëjëpae tsane paneponaenexa itsabetsia ponaejitsianë, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 35 Nexata judíovi nayanijoba ëpamonae. \p —¿De tsaeta belia maponë pijaponaejitsiaje peponaenexa, itsajota vaxaitsi apo caxitajarabijitsiatsi? Ponaejitsia raeta griegovi pijatomaranëjavabelia, itsabelia judíovi jinavanapa. Griegovi raeta livaisi tsipaebijitsia Jesús. \v 36 Jesús nacajumaitsi: “Paxamë picani panejaitsianame. Itsiata apo panecaxitajarabimë tsane. Tsipaji apo pacacaëjëpae tsane paneponaenexa itsabetsia ponaejitsianë,” nacajai. ¿De tsaeta pitsijamatabëcuene yabara bajarapacuenia Jesús nacajumaitsi? najai judíovi. \s1 Apo pevereverecaemera yabara pelivaisi \p \v 37 Pafiestamatacabi judíovi bobërëtonë exanabiaba, pecopiarucaematacabi, jivi bitso najamatabëcuenereviabiaya bajinavanapa. Nexata bajarapamatacabi jivi ayaibitsaëto pitabarata Jesús nonotabapuna. Ayaijumeta Jesús jumai tsanucae: \p —Pajivi mera jitsipa, xanëjavaberena ponae piapaenexa. \v 38 Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi mapacueniaje: “Pajivi nesivanajamatabëcuenecopatsiana, bajarapajivi pejamatabëëthëtota xainaena daxitamatacabi pepitsaparucaemera. Baitsi bajarapajivi asivaya taeyabiabiana itsamonae ata. Nexata jamatabëcueneyavenonabiabiana itsamonae ata tanesivanajamatabëcuene copatsinexa, bajarapamonae ata pexainaenexa matacabi apo pevereverecaejava,” jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 39 “Pajivi nesivanajamatabëcuenecopatsiana, bajarapajivi pejamatabëëthëtota xainaena daxitamatacabi pepitsaparucaemera,” itsa jai Jesús, jumaitsi Espíritu Santo yabara. Baitsi pajivi jumecovënëta Jesús petsipaebilivaisi, tsijamatabëecaenatsi Espíritu Santo. Itsiata baitsi jane abaxë Espíritu Santo apo patsitsica. Tsipaji abaxë Jesús apo ponae athëbëabetsia. \s1 Pacuenia daxitajivi Jesús yabara apo najamatabëcuenejëpae yabara pelivaisi \p \v 40 “Pajivi nesivanajamatabëcopatsiana, bajarapajivi pejamatabëëthëtota xainaena daxitamatacabi pepitsaparucaemera,” pejaijava Jesús, jivi itsa jumetane, itsamonae jumaitsi: \p —Xaniajai rabaja. Maponë Diosojumepaebinë profetanëje, ponë copiaevetavanapatsi pepatsijavanexatsica, jai bajarapamonae. \p \v 41 Itsamonae pijinia jumaitsi: \p —Jume raja. Bajara maponë Cristoje, ponë Dioso athëbëvetsica itorobijitsiatsica jivi pecapanepaenexa, jai itsamonae. \p Itsiata itsamonae jumaitsi: \p —¡Apo Cristo raja! Tsipaji Cristo Galilea nacuaverena apo patsi tsipae. \v 42 Dioso baja cajena pejumelivaisibaxutota jumaitsi pacuenia Davidpijinë pemomoxiyajuvënënë naexanaejitsia Cristo. Bajaraponë peneta naexanaena Belén tomarata, patomarata Davidpijinë bajayata ponapona, jai bajarapamonae. \p \v 43 Bajarapacuenia nexata jivi ayaibitsaëto apo najamatabëcuenejëpae Jesús yabara. \v 44 Itsamonae picani Jesús jamatabëvaetabatsi penaneconitsiaexanaenexatsi. Itsiata itsajivi ata apo vaetabitsi. \s1 Pacuenia Jesús yabara judíovi pevetsivi apo jumecovënëtsi Cristonëcuene yabara pelivaisi \p \v 45 Papolicíavi picani fariseovibeje judíovi penamatacaitorobivibeje itorobalia Jesús pevaetabinexatsi, itsiata apo vaetabitsi. Naviabalia baja cobesa. Nexata fariseovibeje judíovi penamatacaitorobivibeje jumaitsi policíavijavabelia Jesús yabara: \p —¿Detsa xuajitsia apo pacaponaemërena bajaraponë? jai fariseovibeje judíovi penamatacaitorobivibeje. \p \v 46 Nexata policíavi jumaitsi: \p —Bajaraponë Dioso pitorobicueniatsi, xaniavaetsia jivi livaisi tsipaeba, itsajivi ata apo pepaebicuenia. Bajaraxuata apo pavaetabinë patacaponaenexarena, jai policíavi. \p \v 47 Nexata fariseovi jumaitsi: \p —¿Paxamë ata tsabaja pacayamaxëitojoroba bajaraponë? \v 48 Caenë ata vajanacaevetsiviyajuvënënë, fariseoviyajuvënënë ata, apo jumecovënëtsi baja cajena bajaraponë Cristonëcuene. \v 49 Pamonae jumecovënëta bajaraponë Cristonëcuene, apo yapëtae pacuenia bajayata Dioso Moiséspijinëta penajumecopatsilivaisi jumaitsi jivi pejumecovënëtsinexa. Nexata bajarapamonae apo peyapëtaexae bajarapalivaisi, naneconita Diosojavabelia. Nexata Dioso naneconitsiaexanaenatsi, jai fariseovi policíavijavabelia Jesús Cristonëcuene pejumecovënëtsivi yabara. \p \v 50 Nicodemo, ponë copiaya Jesús taeyojopalia meravi, bajaraponë naeca bajarajota. Bajaraponë Nicodemo fariseoviyajuvënënë. Nicodemo nexata jumaitsi pevëna fariseovijavabelia: \p \v 51 —Vajalivaisi cajena nacaitaveta itsajivi ata vajananeconitsiaexanaeyaniva, abaxë copiaya xaniavaetsia navajunupaebinejeva paneconi xaina bajarapajivi, jai Nicodemo. \p \v 52 Nexata bajarapamonae jumaitsi Nicodemojavabelia: \p —¿Xamë ata tsabaja Galilea nacuapijinëmë necajumecovënëtsi bajaraponë Cristonëcuene? Lebare Dioso pejumelivaisibaxuto. Yapëtaename pacuenia jumaitsi. Caenë ata cajena Diosojumepaebinë profeta apo patsi Galilea nacuajavaverena, jai bajarapamonae. \s1 Petiriva pibisiacuene pexanaeva pamona pepëya yabara pelivaisi \p \v 53 Fariseovibeje judíovi penamatacaitorobivibeje pebijataecujinae policíavi, fariseovi baja caenë canacujitsia naviaba pijabonëjavabelia. \c 8 \p \v 1 Jesús pona Olivovënë tsutojavabelia. \v 2 Nexata meravia pitsijavata, bajayacunua, Jesús icatsia naviarena temploboyaberena. Nexata daxitajivi itaxutuanacaetuanatsi. Nexata Jesús ecojopa templobota. Livaisi tsipaeba bajarapamonaejavabelia. \v 3 Nexata temploboyaberena judíovi pecujarubivi, fariseovi yajava, caparena petiriva Jesúsjavaberena. Bajarapamonae petiriva vaetaba pamona pepëya itsanëjavabelia pevitota pibisiacuene pexanaponaponaejavata. Nexata petiriva nutatsi daxitajivi pitabarata. \v 4 Nexata judíovi pecujarubivi, fariseovi yajava, jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Jesús, mara povaje pavaetabajë pamona pepëya itsanëjavabelia pibisiacuene pexanaponaponaejavata. \v 5 Dioso Moiséspijinëta penajumecopatsilivaisi nacaitoroba baja cajena vajatseconaenexa ibotonëta bajarapitsiva vajabeyaxuabinexa bajarapacuenia. ¿Detsa paitsinë tsane mapovaje? jai bajarapamonae Jesúsjavabelia. \p \v 6 Bajarapamonae jumaitsi bajarapacuenia Jesús saya pejamatabëcueneëjëtsinexatsi. Nexata Dioso Moiséspijinëta penajumecopatsilivaisivecua, saicayacuenia, Jesús itsa jumecanaviata, bajarapamonae neconitsijitsiatsi picani. Itsiata Jesús jamatabëcueneyapëtane pacuenia bajarapamonae sivanajamatabëxainatsi. Nexata Jesús ira taeyecaxuaba. Pecobesitota ira yaquineca. \v 7 Bajarapamonae bitso yanijobapona Jesúsjavabelia. Nexata jane baja Jesús nonotapuna. Jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Ponë paxamëyajuvënënë pibisiacuene apo pexanaenë, bajaraponë copiata iboto bixanae bajarapovajavabelia, jai Jesús. \p \v 8 Nexata icatsia Jesús ecareca. Ira taeyeca icatsia. Ira yaquineca icatsia. \v 9 Nexata bajarapamonae itsa jumetane bajarapacuenia Jesús pejumaitsijava, bajarapamonae najamatabënapita, caenë canacujitsia, pibisiacuene pexanavanapaejava. Nexata bajarapamonae, caenë canacujitsia, templobovecua pitsapapona. Copiaya perujuvi pitsapa. Bajaraxuacujinae pevëjëavi pitsapa. Itsa baja daxita pitsapa, caenë Jesús templobota nacopateca petiriva yajava. Bajarapova abaxë nuca bajarajota. \v 10 Nexata Jesús itsa nonotapuna, caeva taenuta. Nexata Jesús jumaitsi petirivajavabelia: \p —¿Detsa belia pona pamonae caneconita picani? ¿Itsanë ata tsaja apo cabixanae ibotota nijaneconi yabara pecananeconitsiaexanaenexa? jai Jesús petirivajavabelia. \p \v 11 Nexata bajarapova jumaitsi: \p —Jume raja. Caenë ata apo nebixanae ibotota, jai bajarapova. \p Nexata Jesús jumaitsi: \p —Xanë ata apo cananeconitsiaexanaetsi. Ponare baja. Pëtsa baja icatsia pibisiacuene exaname, jai Jesús bajarapovajavabelia. \s1 Jesús mapanacuapijivije pexaniajailivaisita pejamatabëcueneitayotsinë yabara pelivaisi \p \v 12 Jesús icatsia templobota jumaitsi jivijavabelia: \p —Xanë raja pexaniajailivaisita daxitanacuapijivi jamatabëcueneitayotsianajë. Pajivi nepënaponaena, bajarapajivi jamatabëcueneitayotsianajë. Nexata xainaena matacabi apo pevereverecaejava. Bajarapajivi itsamatacabijavabelia ata apo ajamatabëcueneitaquiri tsane, jai Jesús jivijavabelia. \p \v 13 Nexata fariseovi jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Xamë saya nijacuata najamatabëcuenelivaisipaebame. Nexata apo payapëtaenë nexaniajaicuene. Bajaraxuata apo pacajumecovënëtsitsi, jai fariseovi. \p \v 14 Jesús nexata jumaitsi fariseovijavabelia: \p —Najamatabëcuenelivaisipaebi atanë tajacuata, itsiata cajena xaniajanë. Tsipaji xanë yapëtaniji itsaverena patajë. Itsabelia ata ponaejitsianë, yapëtaniji. Itsiata paxamë apo payapëtaemë itsaverena patajë. Itsabelia ata ponaejitsianë, apo payapëtaemë. \v 15 Paxamë paexanabiabame pacuenia baexana mapanacuapijivije. Itaxutojema jivi pananeconitsiaexanabiabame payapëtaenejevamë pepacuene paneconivajëto xaina. Xanë abaxë apo naneconitsiaexanaenë itsajivi ata. \v 16 Itsiata itsamatacabi, itsa naneconitsiaexanaenajë Diosojavabelia pijaneconi pexainaevi, naneconitsiaexanaenajë paneconivajëtota xaina. Tsipaji caenënë apo naneconitsiaexanaenë tsane. Taxa Dioso, ponë nitorobica, bajaraponë neyajava tsane jivi tananeconitsiaexanaematacabi. \v 17 Dioso Moiséspijinëta penajumecopatsilivaisi peyaquinaebaxutota jumaitsi mapacueniaje: “Palivaisi anijajivibeje najumejëpaeya paebabeje, bajarapalivaisi bepajumecovënëtame,” jai. \v 18 Xanë baja cajena najamatabëcuenelivaisipaebajë. Taxa ata, ponë nitorobica, nevajunupaeba. Nexata baja panijanënëbeje najumejëpaeya pacatsipaebatsibeje xanë talivaisi, jai Jesús fariseovijavabelia. \p \v 19 Nexata fariseovi jumaitsi: \p —¿Detsa jota nexata ponapona axa? jai. \p Nexata Jesús jumaitsi fariseovijavabelia: \p —Paxamë ra cajena apo paneyapëtaemë. Taxa ata apo payapëtaemë. Itsa paneyapëtaejitsipame, nexata taxa ata payapëtaejitsipame, jai Jesús fariseovijavabelia. \p \v 20 Bajarapacuenia Jesús jumaitsi livaisi petsipaebijavata templobota. Itsajota ofrendacuenia palata pejebabiabicajonianë bobena, bajarajota Jesús livaisi tsipaebanuca. Itsiata abaxë itsajivi ata Jesús apo vaetabitsi penaneconitsiaexanaenexatsi. Tsipaji abaxë pijamatacabi apo tocopiapatsitsi pevaetabinexatsi. \s1 Pacuenia Jesús tajëvelia jumaitsi: “Paxamë apo pacacaëjëpae tsane paneponaenexa itsabelia ponaejitsianë,” jai yabara pelivaisi \p \v 21 Jesús icatsia templobota tajëvelia jumaitsi fariseovijavabelia: \p —Xanë pacavecuaponaenatsi. Nexata paxamë panejaitsianame. Paxamë pibisiacuene paneexanaeneconi, Dioso apo pacavecuaajibiaexanae tsane. Nexata panijaneconi payajavatëpaename. Bajaraxuata paxamë apo pacacaëjëpae tsane paneponaenexa itsabelia ponaejitsianë, jai Jesús fariseovijavabelia. \p \v 22 Nexata judíovi jamatabëcuenenavëxaniabiaya najumaitsi Jesús yabara: \p —Covë nabeyaxuabijitsia. Bajaraxuata nacajumaitsi: “Apo pacacaëjëpae tsane paxamë paneponaenexa itsabelia ponaejitsianë,” nacajai, najai judíovi. \p \v 23 Nexata Jesús jumaitsi judíovijavabelia: \p —Paxamë baja cajena mapanacuapijivimëje. Xanë saicaya athëbëvetsica tapatsinë. Paxamë mapanacuata panejinavanapaevije. Xanë raja maapo panacuapijinënëje. \v 24 Bajaraxuata pacajumaitsitsi: “Paxamë pibisiacuene paneexanaeneconi, Dioso apo pacavecuaajibiaexanae tsane. Nexata panijaneconi payajavatëpaename,” pacajaitsi. Nexata paxamë panijaneconi payajavatëpaename itsa apo panejumecovënëtsimë patacavecuaajibiaexanaejavanexa pibisiacuene paneexanaeneconi, jai Jesús fariseovijavabelia. \p \v 25 Nexata fariseovi jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Detsa xamë ponëmë? jai. \p Jesús nexata jumaitsi: \p —Pacanavajunupaebatsi rabaja. Tataxuxuabijavaveliacujinae livaisi patacatsipaebijava, pacanavajunupaebaponatsi baja cajena. \v 26 Paxamë bitso pibisiacuene paexanabiabame. Nexata ayailivaisi xainajë itsamonaejavabelia patacavajunupaebinexa pibisiacuene paneexanaejava. Nexata pibisiacuene paneexanaeneconi yabara, necaëjëpa picani patacananeconitsiaexanaenexa. Itsiata baitsi jane ponë nitorobica, petsipaebinë pexaniajailivaisi. Pacuenia bajaraponë netsipaeba xanëjavaberena, bajarapacuenia juya xanë tsipaebajë mapanacuapijivijavabeliaje, jai Jesús fariseovijavabelia. \p \v 27 Itsiata baitsi jane fariseovi apo jumeyapëtae bajarapacuenia Jesús petsipaebijava paxa Dioso yabara. \v 28 Bajaraxuata Jesús jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Itsa xanë, Daxitajivi Pematapijinënë, paneyotarutsiaexanaename cruzajavabelia patanebeyaxuabiaexanaenexamë, nexata matapania bajarapamatacabi paneyapëtaename ponëcuenenë. Nexata bajarapamatacabi payapëtaenamenua patacatsipaebijava apo tajamatabëcuenepijilivaisi. Biji rajane pacuenia taxa copiata netsipaeba, bajarapacuenia juya pacatsipaebatsi paxamëjavabelia. \v 29 Taxa, ponë nitorobica, neyajavaponapona baja cajena. Tajaepato apo neponaponaeyaexanae. Tsipaji exanabiabajë pacuene yabara taxa nesivajamatabëcuenebarëyajitsia, jai Jesús bajarapamonaejavabelia. \p \v 30 Itsa Jesús jumaitsi bajarapacuenia, ayaibitsaëtoxaneto judíovi jumecovënëtatsi Cristonëcuene: “Xaniajai cajena. Maponëje Dioso itorobicatsi,” jamatabëjai judíovi Jesús yabara. \s1 Dioso pexi yabara pelivaisi, dovathi ata pexi yabara pelivaisi \p \v 31 Pajudíovi jumecovënëta Cristonëcuene, bajarapajudíovijavabelia Jesús jumaitsi: \p —Itsa paxamë tsiteca pajumecovënëtavanapaename patacatsipaebilivaisi, nexata baja pepacuene patajajivimë tsane. \v 32 Nexata palivaisi pacatsipaebatsi, payapëtaename baja pexaniajailivaisicuene. Nexata baja itsa payapëtaename bajarapapexaniajailivaisi, pacopabianame baja itsanë papecaitorobicuenia panetoexanabiabijavami, jai Jesús bajarapajudíovijavabelia. \p \v 33 Nexata pajudíovi apo jumecovënëtsi Cristonëcuene, jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Paxanë rabaja cajena Abrahampijinë papemomoxinë. Paxanë dajubicuenia apo panecanajetsi itsanëjavabelia amoneya patatonacuenebabiabinexa. “Pacopabianame baja itsanë papecaitorobicuenia panetoexanabiabijavami,” itsa panejamë, ¿detsa pitsilivaisi yabara panejumaitsimë? jai Jesúsjavabelia pajudíovi apo jumecovënëtsi Cristonëcuene. \p \v 34 Jesús nexata jumaitsi bajarapajudíovijavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Daxita pamonae pibisiacuene pexanaevi, jamatabëcueneitorobabiabatsi dovathi pejamatabëcueneta. \v 35 Ponë itsanë pijajivitonë naexana, bajaraponë itsiata pijatuxanenë apo pexiyajuvënënë. Ponë petuxanenë pexiyajuvënënë, daxitamatacabijavabelianexa petuxanenë pexënato tsaponaponae. \v 36 Nexata pijinia xanë, Dioso pexënatonë, itsa copiarucaeyaexanaenajë dovathi papecaitorobabiabijavami, copiarucaeyaexanaenajë daxitamatacabijavabelianexa. Nexata baja dovathi apo pacaitorobabiabi tsane matavëjëa pibisiacuene paneexanaenexa. \v 37 Yapëtaniji cajena Abrahampijinë papemomoxicuenemë. Itsiata baitsi jane jamatabëpanebeyaxuabame. Tsipaji apo panejumecovënëtsimë patacatsipaebilivaisi. \v 38 Xanë rabaja pacuenia taxa netsitajëta, jivi tsipaebabiabajë. Paxamë ata paexanabiabame pacuenia paneaxajivi pacaitoroba, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 39 Nexata judíovi jumaitsi: \p —Pataxajivi baja cajena pexaniajamatabëcuenevi. Abrahampijinë rabaja cajena patamopijinëmi, patajasalinainëmi, jai judíovi. \p Jesús nexata jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Itsa pepacuene paxamë Abrahampijinë papemomoximë tsipae, paexanaejitsipame peneta pacuenia exanabiaba Abrahampijinëmi. \v 40 Pacatsipaebi atatsi pexaniajailivaisi, pacuenia taxa Dioso netsipaeba, itsiata paxamë jamatabëpanebeyaxuabame. ¡Abrahampijinë cajena caeto ata apo exanae bajarapitsicuene! \v 41 Paxamë paexanabiabame pacuenia itsanë paneaxa pacaitorobabiaba, jai Jesús judíovijavabelia dovathi yabara. \p Nexata judíovi jumaitsi: \p —Paxanë cajena mapanacuataje pataenajivi apo panenacoxitsi itsanëjavabelia pataxajivivecua pibisiacuene pexanaecujinae. Paxainajë caenë pataxa, athëbëpijinë. Pataxa rabaja Dioso, jai bajarapamonae. \p \v 42 Nexata Jesús jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Itsa pepacuene Dioso paneaxa tsipae, nexata paxamë asivaya panetaejitsipame. Tsipaji Diosojavavetsica tapatsinë. Majotaje ponaponajë. Xanë raja saya tajamatabëcueneta apo patsinëtsica. Dioso raja nitorobica. \v 43 ¿Detsa xuajitsia paxamë apo panejumeyapëtaemë patacatsipaebilivaisi? Apo pajitsipaemë patanenamuxunaevetsinexamë bajarapalivaisi. \v 44 Paxamë rabaja cajena paneaxa dovathi. Papijajivimë. Pejitsipaecuenia jamatabëpatoexanabiabame. Dovathi rabaja cajena jivibenë Dioso nacua pexanaejava petaxuxuabijavaveliacujinae. Pexaniajailivaisi apo najamatabëxainae. Caeto ata cajena pexaniajailivaisi apo paebi. Itsa najumetsënëta, bajaraponë pijacujiru baja cajena. Tsipaji penajumetsënëtsinë. Jivi ata najumetsënëtsiaexanabiaba. \v 45 Xanë baja cajena pexaniajailivaisi pacatsipaebatsi. Itsiata apo panejumecovënëtsimë. \v 46 ¿Jipatsa paxamëyajuvënënë netane pibisiacuene taexanaejava? Ajibi cajena. Itsacuenejavayo ata, xua pibisiacuene, apo exanaenë. Pexaniajailivaisi pacatsipaebabiabi atatsi, ¿detsa xuajitsia itsiata apo panejumecovënëtsimë? \v 47 Pajivi Dioso pijajivitonë, bajarapajivi namuxunaeveta Dioso pejumelivaisi. Itsiata baitsi jane paxamë Dioso apo papijajivimë. Bajaraxuata apo pajitsipaemë patanenamuxunaevetsinexamë Dioso pejumelivaisi, jai Jesús judíovijavabelia. \s1 Pacuenia Cristo, ponë Dioso itorobica, ponapona baja cajena Abrahampijinë pevajënaeya ata yabara pelivaisi \p \v 48 Judíovi jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Paxanë itsa pacajumaitsitsi: “Xamë raja Samaria nacuapijinëmë, dovathi neyajavaponaponaenë,” itsa pacajaitsi, paxaniajanë cajena, jai judíovi Jesúsjavabelia. \p \v 49 Jesús nexata jumaitsi judíovijavabelia: \p —Xanë cajena dovathi apo yajavaponaponaenë. Xanë taxa Dioso yaiyataeya ponaponajë. Itsiata paxamë apo paneyaiyataemë. \v 50 Xanë raja xua exanaponajë, apo exanaenë jivi saya taneyaiyataenexa. Itsiata baitsi jane taxa netojitsipa jivi taneyaiyataenexa. Bajaraponë naneconitsiaexanaena pamonae apo neyaiyatae. \v 51 Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Pajivi jumecovënëtsiana tatsipaebilivaisi, bajarapajivi tëpae ata tsane, pepacujiru apo tëpae tsane daxitamatacabijavabelianexa. Nexata xainaena matacabi apo pevereverecaejava, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 52 Nexata judíovi jumaitsi: \p —Aeconoxae pepacuene dovathi pecayajavaponaponaejava, payapëtaniji. Tsipaji Abrahampijinëmi tëpa. Daxita Diosojumepaebivimi profetavi ata, tëpa. Itsiata xamë jumaitsimë tsaponae: “Pajivi jumecovënëtsiana tatsipaebilivaisi, bajarapajivi tëpae ata tsane, pepacujiru apo tëpae tsane daxitamatacabijavabelianexa,” jamë tsaponae. \v 53 Vamopijinëmi Abrahampijinë, ayaijamatabëcuenenëmi ata, bajayata tëpa. Daxita Diosojumepaebivimi profetavi ata tëpa. ¿Xamë tsaja Abrahampijinëmi matatoxenetsia beayaijamatabëcuenenëmë nataneme? ¿Detsa beponëmë nataneme? jai judíovi. \p \v 54 Jesús nexata jumaitsi judíovijavabelia: \p —Itsa xanë tajacuata najumaitsinë tsipae: “Xanë bitso ayaijamatabëcuenenënë,” itsa janë tsipae, nexata ajumematamobinë tsipae. Itsiata baitsi jane taxa Dioso, ponë yabara paxamë ata: “PatajaDioso raja,” pajamë, bajaraponë neyaiyatane. \v 55 Itsiata paxamë apo payapëtaemë bajaraponë. Xanë cajena yapëtaniji. Nexata xanë Dioso yapëtae atanë, itsa yavajunuaxainaejitsipajë, “Apo yapëtaenë cajena bajaraponë,” itsa janë tsipae Dioso yabara, najumetsënëtsipajë pacuenia paxamë panajumetsënëtabiabame. Itsiata xanë pepacuene Dioso yapëtaniji. Jumecovënëtajënua pacuenia Dioso nitorobabiaba. \v 56 Bajayata Abrahampijinë panijasalinainëmi jamatabëcuenebarëya. Tsipaji tajëvelia yapëtane mapanacuayabetsicaje tapatsijavanexatsica. Nexata Abrahampijinëmi nesivajamatabëcuenebarëya baja cajena, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 57 Nexata judíovi jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Abaxë raja xamë apo xainaemë cincuenta pavaibeje ata. ¿Detsa pacuenia nexata taejitsipame Abrahampijinë? Abrahampijinë baja cajena pepo bajayatami tëpa, jai judíovi Jesúsjavabelia jumeaebiaya. \p \v 58 Jesús nexata jumaitsi judíovijavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Xanë raja cajena ponaponajë Abrahampijinë pevajënaeya ata, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 59 Nexata bajarapacuenia Jesús itsa jumaitsi judíovijavabelia, judíovi nota ibotonë. Tseconaejitsiatsi picani Jesús ibotonëta. Itsiata baitsi jane Jesús namatayatsia pitsapa templobovecua bajarapamonae petuatuajëalia. Jesús baja nexata judíovi itsajavabelia vecuapona. \c 9 \s1 Pacuenia Jesús itaxutoxanepanaeyaexana ecënaenë yabara pelivaisi \p \v 1 Jesús najetaruca namutua. Nexata tane penaexanaejavaveliacujinae bitso pitaxutotsëcënaenë. \v 2 Nexata Jesús pijajivi jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Patajatuxanenë, ¿detsa meta xuajitsia maponë naexana bitso pitaxutotsëcënaenëje? ¿Paxa tsaeta pibisiacuene pexanaejamatabëcuene? Itsa jume, ¿pena tsaeta pibisiacuene pexanaejamatabëcuene maponë itaxutotsëcënaje? Itsa jume, ¿baja tsaeta ponë pijacuata pibisiacuene natoexana? jai Jesús pijajivi. \p \v 3 Jesús nexata jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Jume raja. Mara ponëje paxa, pena ata, pibisiacuene pexanaejamatabëcuene, apo itaxutotsëcënaeje. Naexana bitso pitaxutotsëcënaenë saya daxitajivi petaenexatsi Dioso icatsia pitaxutoxanepanaeyaexanaejavatsi. \v 4 Payapëtaneme rabaja mapacueneje. Matacabita xanepana vajanacuenebinexa. Itsa baja meravi, acuenebi vajanacuenebinexa. Bajara pijinia itsinë xanë ata. Taponaponaematacabi xanepana tatonacuenebinexa ponë nitorobica. Itsa pamatacabi nebeyaxuabiana, acuenebi tsane tatonacuenebinexa. \v 5 Abaxë paepatojebi ponaponaenajë mapanacuataje, daxitajivi jamatabëcueneitayotsianajë pexaniajailivaisita, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 6 Bajarapacuenia Jesús pejumaitsicujinae irabelia suabaxuaba. Peionitota tsorobojavayo exana. Nexata itaxutoexaba bitso pitaxutotsëcënaenë.\fig |src="Cn01739B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Jn 9.6" \fig* \v 7 Nexata Jesús jumaitsi bitso pitaxutotsëcënaenëjavabelia: \p —Ponare baja. Naitaxutoquiaremelia pecueyetsipucayojavabelia, Siloévënë pucayojavabelia, jai Jesús. \p “Siloé,” itsa jai bajarapamonae pijajumeta, mapajumeta pejumaitsijume: “Pitorobinëtsitsica,” pejaijume. \p Nexata bitso pitaxutotsëcënaenë lia baja. Naitaxutoquiatojopalia. Naviarena baja pitaxutoxanepanaenë. \v 8 Nexata itsajota ponapona bitso pitaxutotsëcënaenëmi, imoxoyo penaevi, pamonae ata taeyabiabatsi, daxita bajarapamonae nayanijoba. \p —¿Matsa ponë palata amoneya pevajëcabiabecaenëmije? najai bajarapamonae. \p \v 9 Nexata itsamonae jumaitsi: \p —Jãjã, bajara covë ponë, jai. \p Itsiata itsamonae jumaitsi: \p —Apo ponë raja. Bajara saya itsiata beponë, jai. \p Nexata pitaxutotsëcënaenëmi pijacuata jumaitsi: \p —Jãjã, xanë rabaja, jai bajaraponë. \p \v 10 Nexata bajarapamonae jumaitsi pitaxutotsëcënaenëmijavabelia: \p —¿Detsa nexata pacuenia taneme baja? jai. \p \v 11 Nexata pitaxutotsëcënaenëmi jumaitsi: \p —Ponë raja Jesúsvënënë, exana tsorobojavayo. Nitaxutoexaba. Nexata nejumaitsi: “Liamëre pecueyetsipucayojavabelia, Siloévënë pucayojavabelia. Naitaxutoquiaremelia,” nejai Jesús. Nexata baja lianë. Itsa naitaxutoquiatajë bajarapapucayota, taniji baja, jai pitaxutotsëcënaenëmi. \p \v 12 Nexata bajarapamonae jumaitsi: \p —¿Detsa jota bajaraponë ponapona? jai. \p Nexata icatsia pitaxutotsëcënaenëmi jumaitsi: \p —Apo yapëtaenë itsajota ponapona, jai. \s1 Pacuenia bitso pitaxutotsëcënaenëmi caponaliatsi fariseovijavabelia peyanijobinexatsi yabara pelivaisi \p \v 13 Pitaxutotsëcënaenëmi pitaxutoxanepanaejava jivi itsa tane, yanijobatsi peyapëtaenexa pacuenia itaxutoxanepana. Pamonae yanijobaponatsi, bajarapamonae pitaxutotsëcënaenëmi caponaliatsi fariseovijavabelia. \v 14 Pamatacabi Jesús exana tsorobojavayo pitaxutoxanepanaeyaexanaenexa bitso pitaxutotsëcënaenëmi, bajarapamatacabi judíovi penacueraevetsimatacabi. \v 15 Nexata jane baja fariseovi yanijoba pitaxutotsëcënaenëmijavabelia. \p —¿Detsa pacuenia nexata itaxutoxanepaname? jai fariseovi. \p Nexata pitaxutotsëcënaenëmi jumaitsi: \p —Nitaxutoexaba raja tsorobojavayota. Bajaraxuacujinae naitaxutoquiatajë. Nexata aeconoxae taniji baja, jai pitaxutotsëcënaenëmi fariseovijavabelia. \p \v 16 Nexata fariseovi najumaitsi: \p —Ponë bajarapacuene exana, Dioso apo pitorobinëtsi cajena. Tsipaji apo yaiyatae penacueraevetsimatacabi, najai fariseovi. \p Itsiata bajarapamonaeyajuvënëvi itsamonae najumaitsi: \p —Itsa pibisiacuene pexanaenë tsipae, apo caëjëpae tsipaetsi bajarapitsipinijicuene pexanaenexa, najai itsamonae. \p Nexata daxita fariseovi apo najamatabëcuenejëpae. \v 17 Nexata icatsia fariseovi yanijoba pitaxutotsëcënaenëmijavabelia. \p —¿Detsa jane xamë bejamatabëitsimë ponë caitaxutoxanepanaeyaexana yabara? jai fariseovi. \p Nexata pitaxutotsëcënaenëmi jumaitsi: \p —Bajaraponë cajena Diosojumepaebinë profeta, jai. \p \v 18 Judíovi apo jumexaniatae pitaxutoxanepanaeyaexanaejavatsi yabara. Nexata bajarapamonae junata pitaxutotsëcënaenëmi paxa, pena yajava. \v 19 Judíovi jane baja yanijoba pitaxutotsëcënaenëmi paxabeje penabejejavabelia. Jumaitsi: \p —¿Baja tsa maponë panexënatobejeje, ponë penaexanaejavaveliacujinae pitaxutotsëcënaenëmije? ¿Detsa pacuenia aeconoxae baja tane? jai judíovi. \p \v 20 Nexata pitaxutotsëcënaenëmi paxabeje penabeje jumaitsibeje: \p —Maponëje pataxënatobeje payapëtanijibeje cajena. Payapëtanijibejenua penaexanaejavaveliacujinae pitaxutotsëcënaejava. \v 21 Itsiata baitsi jane aeconoxae apo payapëtaenëbeje pacuenia baja itaxutoxanepana. Apo payapëtaenëbejenua ponë itaxutoxanepanaeyaexanatsi. Bajaraponë taxënato payanijobare. Penaveretsinë rabaja. Pijacuata pacatsipaebiana, jai pitaxutotsëcënaenëmi paxabeje penabeje judíovijavabelia. \p \v 22 Judíovi baja cajena najamatabëcuenejëpa pevajënaeitavetsinexa penajoneyaniva judíovi penacaetuatabiabibojavaberena pajivi jumaitsi: “Jesús rabaja cajena Cristo, ponë Dioso athëbëvetsica itorobijitsiatsica jivi pecapanepaenexa,” pejaijivi. Bajaraxuata pitaxutotsëcënaenëmi paxabeje penabeje bajarapacuenia jumecanaviatabeje pecujunavixaebeje judíovi. \v 23 Bajaraxuata bajarapajivibeje jumaitsibeje: “Taxënatojavabelia payanijobare. Penaveretsinë rabaja,” jaibeje. \p \v 24 Nexata judíovi icatsia junata pitaxutotsëcënaenëmi. Jumaitsi bajaraponëjavabelia: \p —Panetsipaebare xaniavaetsia Dioso pitabarata. Paxanë baja cajena payapëtaniji bajaraponë pibisiacuene pexanaenëcuene, jai judíovi Jesús yabara. \p \v 25 Nexata pitaxutotsëcënaenëmi jumaitsi: \p —Pibisiacuene meta pexanaenë. Xanë apo yapëtaenë. Itsiata baitsi jane nitaxutoxanepanaeyaexana taitaxutotsëcënaenëmi, jai pitaxutotsëcënaenëmi. \p \v 26 Nexata icatsia judíovi jumaitsi: \p —¿Detsa pacuenia catoexana netaenexa? jai judíovi. \p \v 27 Nexata pitaxutotsëcënaenëmi jumaitsi judíovijavabelia: \p —Pacatsipaebatsi rabaja picani xaniavaetsia. Itsiata apo panejumecovënëtsimë. ¿Detsa xuajitsia pajitsipame patacatsipaebaponaenexa icatsia? ¿Paxamë ata tsaja pajitsipame panejumecovënëtsinexa bajaraponë papijajivinexamë? jai pitaxutotsëcënaenëmi judíovijavabelia. \p \v 28 Nexata judíovi bijatanetsi pitaxutotsëcënaenëmi. Jumaitsitsi: \p —Xamë raeta baja cajena bajaraponë pijajivitonëmë. Paxanë raja saicaya Moiséspijinë petsipaebilivaisi pajumecovënëtavanapajë. \v 29 Paxanë baja cajena payapëtaniji pepacuene Dioso pebarëcuaicuaijaijavatsi Moiséspijinë. Itsiata baitsi jane ponë cabarëcuaicuaijai, apo payapëtaenë itsaverena pata, jai judíovi. \p \v 30 Nexata pitaxutotsëcënaenëmi jumaitsi judíovijavabelia: \p —¿Detsa xuajitsia nitaxutoxanepanaeyaexanae ata, apo payapëtaemë itsaverena pata bajaraponë? \v 31 Yapëtanetsi baja cajena mapacueneje. Diosojavabelia vajëtsi ata pamonae pibisiacuene pexanaevi, Dioso baja cajena apo namuxunaevetsi. Dioso baja cajena banamuxunaeveta itsa vajëtatsi pejitsipaecuenia yaiyataeya petojinavanapaevitsi. \v 32 Caeto ata mapanacuapijivi apo vënëlivaisitaetsi ponë caëjëpatsi pitaxutoxanepanaeyaexanaenexa penaexanaejavaveliacujinae bitso pitaxutotsëcënaenë. \v 33 Peneta bajaraponë itsa apo patsi tsipae Diosojavavetsica, nexata apo caëjëpaetsi tsipae pexanaenexa Dioso pesaëta pinijicuene pexanaejava, jai pitaxutotsëcënaenëmi judíovijavabelia. \p \v 34 Nexata judíovi jumaitsi: \p —Xamë cajena pibisiacuene exaname nenaexanaejavaveliacujinae. ¿Itsiata tsaja caranata pibisiacuene nexanaenë jamatabëpanemuxujiobame? jai judíovi pitaxutotsëcënaenëmijavabelia. \p Nexata torotajarabaxuabatsi judíovi penacaetuatabiabibo pevecuapitsapaenexa. \s1 Pacuenia Dioso apo pejumecovënëtsivi jamatabëcueneaitaquiri tsavanapae yabara pelivaisi \p \v 35 Jesús vënëlivaisitane pitaxutoxanepanaeyaexanaenë judíovi petorobajarabijavatsi judíovi penacaetuatabiabibo pevecuapitsapaenexa. Nexata Jesús itsa caxitajaraba pitaxutoxanepanaeyaexanaenë, Jesús jumaitsi pitaxutoxanepanaeya exanaenëjavabelia: \p —¿Najamatabëcopatame tsabaja Dioso pexënatojavabelia? nayabarajai Jesús. \p \v 36 Nexata ponë Jesús itaxutoxanepanaeyaexana, jumaitsi: \p —¿Detsa ponë Dioso pexënato tanajamatabëcopatsinexa bajaraponëjavabelia? jai. \p \v 37 Jesús nexata pijacuata nayabarajumaitsi: \p —Ponë rabaja cabarëcuaicuaijai, Dioso rabaja pexënato, nayabarajai Jesús. \p \v 38 Nexata ponë Jesús itaxutoxanepanaeyaexana, pematabacabëta nuca Jesús pitabarata. Jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Tajatuxanenë, casivanajamatabëcopatatsi baja cajena, jai. \p \v 39 Nexata Jesús jumaitsi pitaxutoxanepanaeya exanaenëjavabelia: \p —Xanë patajë mapanacuayabetsicaje jivi penayapëtaenexa pijaneconi pexainaejava. Nexata pamonae pexaniajailivaisi tatsipaebijavata najamatabëcueneyapëtaena piajamatabëcueneitaquirijava, bajarapamonae jamatabëcueneitayotsianajë pexaniajailivaisita. Pamonae jemajai. Apo yapëtae ata pexaniajailivaisi, jamatabëjumaitsi: “Vaxaitsi rabaja yapëtanetsi pexaniajailivaisi,” jamatabëjai, bajarapamonae apo jamatabëcueneitayotsinë tsane, jai Jesús. \p \v 40 Nexata fariseovi, bajarajota penubenaevi, jumetane bajarapacuenia Jesús pejumaitsijava. Nexata fariseovi jumaitsi Jesúsjavabelia. \p —¿Paxanë ata tsabaja pajamatabëcueneitaquirinë tsavanapae? jai. \p \v 41 Jesús nexata jumaitsi fariseovijavabelia: \p —Jãjã, bitso pajamatabëcueneitaquirimë tsavanapae. Tsipaji jamatabëcuenenavëxaniabiaya pajamatabëjumaitsimë tsabiabi: “Vaxaitsi rabaja jumecovënëtatsi Dioso,” pajamatabëjamë tsabiabi. Nexata Dioso pejumelivaisi payapëtae atamë, itsiata pibisiacuene paexanabiabame. Nexata bitso pananeconitame Diosojavabelia. Paxamë Dioso pejumelivaisi apo paneyapëtaexae, itsa pajamatabëcueneitaquirimë tsipae, nexata bitso apo pananeconitsimë tsipae Diosojavabelia, jai Jesús fariseovijavabelia. \c 10 \s1 Oveja pecajoneyabiabicorral yabara pelivaisi \p \v 1 Jesús jumaitsi fariseovijavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Oveja pecajoneyabiabicorral ënëabelia saicayanë pejonenexa, apo jone corral baupajava. Junaya saya peyenepanatsia pejonenexalia. Bajaraponë penacobetoxotsinënexa oveja. \v 2 Ponë peneta joneya corral baupayalia, bajaraponë cajena oveja pevetsinë. \v 3 Nexata corral baupa pevetsinë tobaupatatsi pijaoveja pecapitsapaenexa. Itsa baja pijaoveja capitsapa corralvecua, pijaoveja jumeyapëtanetsi. Tsipaji junatapona pijaoveja caenë canacujitsia pevënëta. \v 4 Pecapitsapaecujinae daxita pijaoveja, bajaraponë oveja pevajënaeya namataxainanajetaruca. Nexata pijaoveja pënaponatsi. Tsipaji jumeyapëtanetsi pijaoveja. \v 5 Oveja apo pënaponae tsipae saicayanë. Tsipaji apo jumeyapëtae. Vecuarëcëpecaejitsipa saya, nayabarajai Jesús fariseovijavabelia. \p \v 6 Bajarapacuenia Jesús oveja pevetsinëcuenia nataeya comparacióncuenia nalivaisipaeba fariseovijavabelia. Itsiata fariseovi apo jumeyapëtaetsi Jesús comparacióncuenia penalivaisipaebijava. \s1 Pacuenia Jesús xaniavaetsia eveta pijajivi yabara pelivaisi \p \v 7 Jesús jumaitsi fariseovijavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Pacuenia oveja junua corral baupajava, pepanepaenexa corral ënëaberena, bajara xanë itsinë jivi pejonenexa xanëjava, pepanepaenexa Dioso pijatomarabetsia. \v 8 Itsamonae xanë tavajënaeya penajumetsënëtsilivaisi jivi tsipaebapona. Bajarapamonae oveja bepenacobetoxotsivi. Jamatabëneyacajërëta tajajivi. Itsiata baitsi jane tajajivi apo jumecovënëtsi bajarapamonae. \v 9 Xanë rabaja cajena baupanë. Pajivi nesivanajamatabëcopatsiana, jonena xanëjava pepatsinexa Dioso pijatomarabetsia. Bajarapajivi capanepaenatsi Diosojavabelia. Pijaoveja xaniavaetsia pevetsinë, caebajayacunua canacujitsia capitsapa corralvecua oveja pexaejava pejaitsinexa. Icatsia caecaniviyo canacujitsia cajunua corraljavaberena. Bajara pijinia pacuenia xanë ata xaniavaetsia evetsianajë pajivi nesivanajamatabëcopatsiana, jai Jesús fariseovijavabelia. \p \v 10 Icatsia Jesús jumaitsi fariseovijavabelia: \p —Penacobetoxotsinë bapata oveja penacobetoxotsinexa, pebeyaxuababiabinexanua. Bajarapacuenia oveja peveretaponaenexa bapata. Bajara pijinia jamatabëcueneitsi pamonae pata penajumetsënëtsilivaisi jivi petsipaebaponaenexa. Itsiata baitsi jane xanë patajopaicajë mapanacuayabetsicaje xanë tajamatabëcueneta jivi pexainaenexa matacabi apo pevereverecaejava, bitso jamatabëcuenebarëyaya pejinavanapaenexanua. \v 11 Pacuenia itsi xaniavaetsia pevetsinë pijaoveja, bajara pijinia xanë itsinë taevetsinexa tajajivi. Xaniavaetsia pevetsinë pijaoveja jamatabëjumaitsi: “Itsanë netobeyaxuabijitsia ata tsane tajaoveja, apo copatsinë tsane tanetoyajuvënëbeyaxuabiyaniva tajaoveja. Nexata xanë tajaoveja yapijivinacaevetsianajë tanebeyaxuabinexa,” jamatabëjai. Bajara pijinia xanë ata jamatabëitsinë tajajivi yabara. \v 12 Itsiata ponë saya toevetsipa itsanë pijaoveja, bajaraponë apo xainae tsipae bajarapaovejabitsaëto. Saya toevetaponaponaejitsipa pematamotsinexatsi. Nexata nevëthë oveja itsa tsimaxënajetarucaejitsipa, bajaraponë xuabatabajiravijitsipa ovejabitsaëtomi. Nexata oveja nevëthë itsa yajuvënëvaetabijitsipatsi, nacayajatecaejitsipa ovejabitsaëtomi. \v 13 Oveja pevetsinë najetabajiravijitsipa. Tsipaji saya pematamotsinexatsi nacuenebaponaponaejitsipa. Nexata apo jamatabëbëjai tsipae oveja yabara, jai Jesús fariseovijavabelia. \p \v 14-15 Icatsia Jesús jumaitsi: \p —Pacuenia itsi xaniavaetsia pevetsinë pijaoveja, bajara pijinia itsinë xanë ata taevetsinexa tajajivi, pamonae taniji beovejacuenia. Pacuenia taxa neyapëtane, bajara pijinia pacuenia xanë ata yapëtaniji taxa. Pacuenia pijinia xaniavaetsia yapëtaniji tajajivi, bajara pijinia pacuenia tajajivi ata neyapëtane. Xanë sivatëpaenajë tajajivi. \v 16 Xainajë baja itsabitsaëto tajajivi. Itsiata abaxë bajarapamonae apo yajavajinavanapae mapabitsaëtojavataje. Itsiata itsamatacabi capatsianajë bajarapamonae mapabitsaëtojavaberenaje. Nexata daxita bajarapamonae nejumecovënëtsiana taitorobicuenia. Caebitsaëtoxaneto jane baja tajajivi netonaexanaena. Bajarapamonae xanë caenënë evetsianajë, jai Jesús. \p \v 17 Icatsia Jesús jumaitsi: \p —Taxa niasiva. Tsipaji tajajivi yabara nacaevetsianajë tanebeyaxuabinexa. Itsiata icatsia tatëpaecujinae asaënë tsane. \v 18 Itsa apo nacaevetsinë tsipae tanebeyaxuabinexa, itsajivi ata apo caëjëpaetsi tsipae tanebeyaxuabinexa. Itsiata tajacuata nacaevetsianajë tanebeyaxuabinexa. Necaëjëpa tatëpaenexa. Necaëjëpanua icatsia tasaënexa tatëpaecujinae. Bajarapacuenia taxa netocopata, jai Jesús. \p \v 19 Judíovi itsa jumetane bajarapacuenia Jesús pejumaitsijava, judíovi apo najamatabëcuenejëpae. \v 20 Judíovi ayaibitsaëto najumaitsi Jesús yabara: \p —Dovathi raja bajaraponë yajavaponaponatsi. Matajemabatsi ra saya. ¿Detsa xuajitsia bajaraponë panamuxunaevetame? najai bajarapamonae. \p \v 21 Itsiata bajarapamonaeyajuvënëvi itsamonae najumaitsi: \p —Ponë dovathi yajavaponaponatsi, apo caëjëpaetsi tsipae cajena pecuaicuaijainexa mapacueniaje. Apo caëjëpaetsinua tsipae pitaxutoxanepanaeyaexanaenexa bitso pitaxutotsëcënaenëmi, najai bajarapamonaeyajuvënëvi Jesús yabara. \s1 Pacuenia Jesús judíovi navecuaitavetatsi yabara pelivaisi \p \v 22 Emarapaeta Jerusalén tomarata fiesta exana. Bajarapafiesta exana judíovi penajamatabënapitsinexa bajayata judíovi pijasalinaivi templobo pexanebetsijava. \v 23 Nexata pamatacabi fiesta exana, Jesús ponapona bajarapatemplobojavata, Portal de Salomónvënëjavata. \v 24 Nexata Jesús judíovi matatoyorotsia nacaetuatatsi. Judíovi jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Apo payapëtaenë pacuenia panajamatabëxainaejitsianë xamë yabara. ¿Detsa pacujinae paneyapëtaeyaexanaename patacayapëtaenexa pepacuene ponëmë? Itsa pepacuene Cristomë, Dioso athëbëvetsica pecaitorobinëtsica jivi necapanepaenexa, panetsipaebare cajena rovialia, jai judíovi. \p \v 25 Jesús nexata jumaitsi judíovijavabelia: \p —Pacatsipaebatsi rabaja picani rovialia. Itsiata apo panejumecovënëtsimë. Taxa Dioso pesaëta pinijicuene exanajë. Bajara papinijicuene exanajë taxa taneitorobicuenia. Nexata itsa exanajë bajarapapinijicuene, pacatsitaexanatsi picani taxa taneitorobicuene. \v 26 Itsiata baitsi jane apo panejumecovënëtsimë Cristonëcuenenë. Tsipaji paxamë apo patajajivimë. \v 27 Tajajivi, pamonae taniji beovejacuenia, bajarapamonae nejumeyapëtane. Bajarapamonae pijinia yapëtaniji. Nexata nepënapona. \v 28 Bajarapamonae rajutsianajë matacabi apo pevereverecaejava. Bajarapamonae taxa Diosovecua apo naxuabi tsane. Itsajivi ata apo neyacajërëtsi tsane tajajivi. \v 29 Taxa baja cajena ayaijamatabëcuenenë daxitajivi matatoxenetsia. Bajaraponë nerajuta bajarapamonae. Nexata itsajivi ata apo caëjëpaetsi tsane taxa pecobevecua pepitsinexa bajarapamonae. \v 30 Taxa, xanë, caenë rabaja panaexanajëbeje, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 31 Nexata picani bajarajota judíovi jamatabëbeyaxuabatsi Jesús. Judíovi nota ibotonë Jesús picani petseconaenexatsi ibotonëta. \v 32 Jesús nexata jumaitsi judíovijavabelia: \p —Ayaijava pexaniacuene taxa Dioso pesaëta exanaponajë paxamë paneitabarata. ¿Detsa nexata pitsineconi yabara panetseconaejitsiamë ibotonëta? jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 33 Judíovi nexata jumaitsi: \p —Pexaniacuene raja nexanaejava yabara apo pacatseconaejitsiatsi. Pacatseconaejitsiatsi raja nenaneconitsixae Diosojavabelia. Tsipaji pibisiacuenia, Dioso apo pejitsipaecuenia, cuaicuaijamë. Xamë saya jivitonë atamë, beDiosonëmë nataneme, jai judíovi Jesúsjavabelia. \p \v 34 Jesús nexata jumaitsi judíovijavabelia: \p —Dioso pejumaitsijava, Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi mapacueniaje: “Paxamë ata rabaja padiosovimë,” jai Dioso pejumelivaisibaxutota Dioso pejumecovënëtsivi yabara. \v 35 Nexata Dioso pejumelivaisibaxutota bajarapacuenia itsa jumaitsi Dioso pejumecovënëtsivi yabara, acuenebi bajarapamonae yabara vajajumaitsinexa: “Bajarapamonae apo diosovi,” vajajainexa. \v 36 Dioso cajena nitapeta. Nexata nitorobica mapanacuayabetsicaje. ¿Detsa nexata xuajitsia panejumaitsimë: “Xamë raja naneconitame Diosojavabelia. Pibisiacuenia cuaicuaijamë Dioso apo pejitsipaecuenia. Tsipaji jumaitsimë: ‘Xanë raja Dioso pexënatonë,’ jamë,” panejamë. \v 37 Itsa apo exanaenë tsipae pacuenia taxa nitoroba, nexata acuenebi tsipae patanesivanajamatabëcopatsinexamë. \v 38 Itsiata baitsi jane exanaponajë pacuenia taxa nitoroba. Nexata apo panesivanajamatabëcopatsi atamë, itsiata bepajumecovënëtame Dioso pesaëta taexanaejava, pacuene baja exanaponajë. Itsa pajumecovënëtsianame bajarapacuene Dioso pesaëta taexanaponaejava, nexata payapëtaename taxa Dioso taneyajavaponaponaejava. Payapëtaenamenua xanë ata pijinia taxa Dioso tayajavaponaponaejava, jai Jesús judíovijavabelia. \p \v 39 Bajarapacuenia Jesús jumaitsi ata, itsiata judíovi jamatabëvaetabatsi penaneconitsiaexanaenexatsi. Itsiata Jesús vecuapanepa. \p \v 40 Nexata Jesús navialia Jordánmene itsapanabelia, panacuatalia copiaya Juanpijinë jivi bautisababiaba. Bajarajotalia Jesús ponapona. \v 41 Jivi ayaibitsaëtoxaneto ponalia petaenexatsi Jesús. Nexata bajarapamonae jumaitsi: \p —Juanpijinë Dioso pesaëta pinijicuene apo exanaponae ata, itsiata daxita pacuenia tajëvelia vajunupaeba maponë yabaraje, xaniajai cajena, jai bajarapamonae Jesús yabara. \p \v 42 Nexata jane baja bajarajota jivi ayaibitsaëtoxaneto jumecovënëta Jesús Dioso athëbëvetsica pitorobinëcuenetsi. \c 11 \s1 Pacuenia baja Lázaro tëpa yabara pelivaisi \p \v 1 Lázaro, Betania tomarapijinë, avitane tsanucae Betania tomarata. Bajarapatomarata ponaponabeje pematapijivabeje, Maríabeje Martabeje. \v 2 Bajarapova María itsamatacabi Jesús tsitaxuepanaena petuxujuvira. Daxitarayomi tsitaxuepanaena. Bajaraxuacujinae bajarapova pematanata taxuiquicaenanua. \v 3 Nexata pamatacabi Lázaro avitane tsanucae, Maríabeje Martabeje tonajumeitorobaliabeje Jesús. Jumaitsibeje: \p —Tajatuxanenë, niasivanë raja Lázaro catoavitane, jaibeje. \p \v 4 Jesús itsa jumetane bajarapovabeje petonajumeitorobijumetsi, nexata Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Mapavitanetaje Lázaro apo tëpae tsane daxitamatacabijavabelianexa. Biji rajane bajarapavitane pejamatabëcueneta jivi yapëtaena Dioso pinijicuene pexanaenexa pecaëjëpaenëcuenetsi. Yapëtaenanua xanë ata, Dioso pexënatonë, pinijicuene taexanaenexa tanecaëjëpaenëcuene, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 5 Jesús bitso asivaya taeyabiaba Martabana, Maríabana, Lázarobana. \v 6 Jesús vënëlivaisitae ata Lázaro bitso piavitanejava, itsiata abaxë apo ponae Betania tomarabelia. Anijamatacabibeje abaxë ponapona Jordánmene itsapanatalia. \v 7 Bajaraxuacujinae Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Ponaliatsi icatsia Judea nacuayabelia, jai Jesús. \p \v 8 Jesús nexata pijajivi jumaitsi: \p —Patajatuxanenë, canivita saya judíovi bajarajotalia jamatabëcatsecona picani ibotonëta. ¿Itsiata tsabaja icatsia ponaeliatsi bajarabelia? jai pijajivi. \p \v 9 Jesús nexata jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Matacabi raja xaina doce pahorabeje. Nexata pajivi matacabita ponapona, apo firapecae. Tsipaji icotiata napebeta xaniavaetsia. \v 10 Itsiata pajivi meravi ponapona, firapeca. Tsipaji meravi apo napebetsi xaniavaetsia. Bajara pijinia xanë ata itsinë. Ponae ata tsanetsi Betania tomarabelia, itsiata apo nitsacueniabi tsane. Tsipaji abaxë tajamatacabi apo netocopiapatsi, jai Jesús pijajivijavabelia petëpaejavanexa yabara. \p \v 11 Bajaraxuacujinae Jesús peponaevajënae jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Vajayapëtaenë rabaja Lázaro majitanuca. Nexata baja ponajë. Itavabijitsianë Lázaro, jai Jesús. \p \v 12 Nexata pijajivi jumaitsi: \p —Patajatuxanenë, itsa raeta saya Lázaro majitanuca, itsiata jamatejema tsane, jai Jesús pijajivi. \p \v 13 “Vajayapëtaenë rabaja Lázaro majitanuca,” itsa jai Jesús, Jesús picani pejumaitsijume, “Lázaro rabaja tëpa,” pejaijume. Itsiata Jesús pijajivi apo jumeyapëtaetsi. Bajarapamonae Jesús pijajivi jamatabëcuenenavëxaniabiaya jamatabëjumaitsi: “Lázaro meta saya majitanuca pacuenia majitanucabiaba meravi,” jamatabëjai. \v 14 Bajaraxuata nexata Jesús rovialia jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Lázaro rabaja tëpa. \v 15 Paepatota Lázaro tëpa, bajarajotalia apo ponaponaenë. Bajaraxuata barëyanë paxamë yabara. Barëyanë tsipaji Lázaro petëpaexae, xaniavaetsia panejumecovënëtsianame. Baja nexata ponatsi, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 16 Jesús pijajiviyajuvënënë, Tomás, ponë icatsia itsavënë vënërubatsi Sapalanë. Bajaraponë jumaitsi penajuaponaevijavabelia: \p —Naponatsi Jesús pepëta. Ibotonëta itsa tseconatsi, vajayajavatëpaenexa bajaraponë, jai Tomás. \s1 Pacuenia Jesús caëjëpatsi petëpaevi ata icatsia piasaëyaexanaenexa yabara pelivaisi \p \v 17 Pepuaxainae baja cuatro pamatacabibeje Lázaropijinë pemëthëtsicujinaetsi, Jesús matapania patajopa Betania tomarata. \v 18 Betaniatomara eca imoxoyo Jerusalén tomaravecua. Bejamatabëcuene anijakilómetrobeje epatua navecuaecabeje bajarapatomarabeje. \v 19 Jesús pepatsivajënaeya Betania tomarata, ayaibitsaëtoxaneto judíovi pata Martabeje Maríabejejavaberena Lázaro petëpaexae. Bajarapamonae jumaitsi bajarapovabejejavabelia: \p —Paxanë itsiata pacayanabatsi. Panajamatabëxainajë paxanë ata papecavecuatëpaexaebeje panejuyapijinëbeje, Lázaro, jai bajarapamonae. \p \v 20 Itsa Marta vënëlivaisitane Jesús penajetarucaejava, pitsapa pijabovecua pemataenenaenexa Jesús. María itsiata bota nacopateca. \v 21 Nexata Marta itsa mataenenatsi Jesús, Marta jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Tajatuxanenë, itsa majota ponaponaejitsipameje, apo tëpae tsipae tajuyapijinë. \v 22 Itsiata yapëtaniji aeconoxae ata Dioso carajutsiana daxita pacuene vajëtame Diosojavabelia, jai Marta. \p \v 23 Nexata Jesús jumaitsi Martajavabelia: \p —Nejuyapijinë raja itsiata icatsia asaë tsaponaponae tsane, jai Jesús. \p \v 24 Nexata Marta apo jumeyapëtae Jesús piasaëyaexanaejavanexa Lázaro. Bajaraxuata Marta jumaitsi Jesúsjavabelia mapacueniaje: \p —Yapëtaniji rabaja pacuenia icatsia Lázaro Dioso asaëyaexanaejitsiatsi pamatacabita icatsia asaëyaexanaenatsi daxita petëpaevimi, jai Marta. \p \v 25 Nexata Jesús jumaitsi Martajavabelia: \p —Xanë rabaja petëpaevi ata icatsia tasaëyaexanaenë, tarajutsinë matacabi apo pevereverecaejava. Pajivi nejumecovënëtsiana Cristonëcuenenë, bajarapajivi tëpae ata, itsiata icatsia asaë tsane. \v 26 Pajivi abaxë pamatacabi asaë tsaponaponae mapanacuataje, itsa nejumecovënëtsiana Cristonëcuenenë, bajarapajivi tëpae ata, xainaena matacabi apo pevereverecaejava. ¿Xamë tsabaja bajarapalivaisi jumecovënëtame? jai Jesús Martajavabelia. \p \v 27 Marta nexata jumaitsi: \p —Tajatuxanenë, jumecovënëtajë rabaja. Xamë rabaja cajena Cristomë, Dioso pexënatomë, ponë pacopiaevetavanapajë athëbëvetsica pepatsijavanexatsica mapanacuayabetsicaje jivi pecapanepaenexa, jai Marta. \s1 Pacuenia Jesús vënua Lázaro pemëthëjavata yabara pelivaisi \p \v 28 Itsa baja Marta najumelivaisivereta bajarapalivaisi, naviata pijaboyabelia pejunatsinexa pejuyapijiva María. Nexata Marta muetsia jumaitsi Maríajavabelia: \p —Vajanacacujarubinë rabaja pata. Cajunalia raja bajaraponë, jai Marta. \p \v 29 Caejumetae María Jesús pejunatsijavatsilia, nonotabapuna. Pona Jesúsjavabelia petaenexa. \v 30 Jesús abaxë apo patsi Betania tomaraberena. Ecojopa abaxë itsajotalia Marta mataenenatsi. \v 31 Pajudíovi bajarapovabeje pijabota pata peyanabinexatsibeje Lázaro petëpaexae, bajarapamonae tane María penonotabapunaejava bepijia pepitsatabijavalia bovecua. Nexata bajarapamonae María pënaponatsi. Tsipaji bajarapamonae jamatabëjumaitsi: \p —María raeta pejuyapijinëmi pemëthëjavabelia pona pematanueyabinexa, jamatabëjai: \p \v 32 Itsa María palia, itsajotalia Jesús ecojopa, nexata María pematabacabëta nucajunua Jesús pitabarata. Jumaitsi: \p —Tajatuxanenë, itsa majota ponaponaejitsipameje, apo tëpae tsipae tajuyapijinë Lázaro, jai María Jesúsjavabelia. \p \v 33 Jesús itsa tane María penueyaxuabijava, judíovi ata María peyajavapatsivi penuejava itsa tane, Jesús nexata bitso najamatabëxainaxuaba. \v 34 Nexata Jesús jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —¿Detsa jota pamëthëtame Lázaro? jai Jesús. \p Nexata bajarapamonae jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Naxanitsia. Taename itsajota pamëthëtajë Lázaro, jai. \p \v 35 Jesús nexata vënua Lázaro. \v 36 Nexata judíovi najumaitsi: \p —Pataema Jesús penuejava. Jesús picani bitso asiva petëpaenëmi, najai judíovi. \p \v 37 Itsamonae judíovi najumaitsi Jesús yabara: \p —Mara ponëje itaxutoxaniavaeta bitso pitaxutotsëcënaenëmi ataje xaniavaetsia petaenexa. ¿Apo caëjëpaetsi tsamëra tsipae Lázaropijinë pejamatejemayaexanaenexa petëpaeyaniva? najai bajarapamonae. \s1 Pacuenia Lázaro petëpaecujinae Jesús icatsia asaëyaexana yabara pelivaisi \p \v 38 Jesús bitso sivanajamatabëxaina Lázaropijinë. Nexata Jesús cujilia Lázaropijinë pemëthëtsiibovajutsijavabelia. Ibopanaxanetota Lázaro yamëthëvëpa acatabuatatsi. \v 39 Jesús nexata jumaitsi bajarajota penapatsivijavabelia: \p —Pavecuatixiremelia mapaibopanaxanetoje, jai Jesús. \p Nexata Marta, petëpaenë pematapijiva, jumaitsi: \p —Tajatuxanenë, tuxutsaeba raeta baja bitso Lázaro. Tsipaji rabaja petëpaecujinae, ajena baja cuatro pamatacabibeje xaina, jai Marta Jesúsjavabelia. \p \v 40 Jesús nexata jumaitsi Martajavabelia: \p —Catsipaebatsi rabaja pacuenia taejitsiamë Dioso ayaicuene pexanaejava itsa jumecovënëtame Dioso, jai Jesús. \p \v 41 Nexata bajarapamonae Lázaropijinë pemëthëvëpavecua tixilia ibopanaxaneto. Jesús itaboxo naëcotsiaya jumaitsi: \p —Taxa, pexaniajamatabëcuene carajutatsi tanejumetaexaemë. \v 42 Yapëtaniji cajena tanenamuxunaevetabiabijavamë. Itsiata icatsia cavajëtatsi mapamonaeje ayaibitsaëtoxaneto pejumecovënëtsinexa taneitorobinëcuenemëtsica, jai Jesús Diosojavabelia. \p \v 43 Bajarapacuenia Jesús pejumaitsicujinae, ayaijumeta jumaitsi Lázaro pebuatsiibovajutsijavabelia: \p —¡Lázaro, bajara jane mëthëvecua pitsaparemena! jai Jesús. \p \v 44 Nexata baja Lázaro petëpaenëmi pitsaparena mëthëvecua. Piapiasábanata daxitanëreca mataquionaeya pematacacëbicujinaetsireca abaxë, pitsaparena. Pitabaraacatsipapaëbërëpanatsi abaxë tsiteca itabaraacatatsi. Jesús nexata jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Pavecuaisinare bajarapapana. Pacopare peponaenexa pijaboyabelia, jai Jesús. \s1 Pacuenia picani Jesús pijavajabitsaë jamatabëvaetabatsi yabara pelivaisi \r (Mt 26.1-5; Mr 14.1-2; Lc 22.1-2) \p \v 45 Judíovi, pamonae María yanabatsi, tane Lázaro petëpaenëmi Jesús piasaëyaexanaejava. Nexata bajarapamonaeyajuvënëvi ayaibitsaëto jumecovënëta Jesús Dioso pexënatocuene. \v 46 Itsiata itsamonae bajarapamonaeyajuvënëvi pona fariseovijavabelia. Nexata tsipaeba pacuenia Jesús Lázaro petëpaenëmi asaëyaexana. \v 47 Nexata fariseovi, sacerdotevi penamatacaitorobivi yajava, nacaetuata. Nexata bajarapamonae junata penacaetuatsinexa judíovi pijaancianovi, judíovi pecujarubivi ata yajava. Nexata bajarapamonae najumaitsi: \p —¿Detsa meta vaxaitsi itsanetsi? Bajaraponë Dioso pesaëta pinijicuene pexanaejava exanapona. \v 48 Itsa vaxaitsi cuenecopatsipatsi bajarapacuene pexanaponaejava, daxitajivi jumecovënëtaponaejitsipa bajaraponë. Apo jumecovënëtsi tsipae Romanonacua pevetsivi. Nexata Romanonacua pevetsivi anaepanaejitsipa. Itorobijitsiparena pijajivi, vajabitsaë. Nexata vajabitsaë itsa patsiparena, vajatemplobo nacatoxuabijitsipaica. Nacaverebiabijitsipanua, najai bajarapamonae. \p \v 49 Bajarapamonaeyajuvënënë pevënë Caifás. Bajarapamatacabi bajaraponë Caifás, sacerdotevi pepo penamatacaitorobinë tsaponaponae. Nexata Caifás jumaitsi penajuanacaetuatsivijavabelia: \p —Paxamë raja apo payapëtaemë. \v 50 Nexata Romanonacua pevetsivi vajabitsaë itsa itorobarena, vajanacaverebiabiyaniva, bepanajamatabëxainame mapacueniaje. Bajaraponë caenë itsa beyaxuabiaexanaenatsi, bajaraponë pejamatabëcueneta daxita judíovitsi vajavajabitsaë apo nacaverebiabi tsane, jai Caifás Jesús yabara. \p \v 51 Itsiata baitsi jane Caifás apo jumaitsi bajarapacuenia pijacuata penajamatabëxainaecuenia. Biji rajane bajarapamatacabi Caifás daxita sacerdotevi pepo penamatacaitorobinëxae, Dioso bajarapacuenia jumaitsiayaexanatsi. Bajarapacuenia Caifás tajëvelia jumaitsi tsipaji Jesús sivatëpaejitsia daxita judíovi. \v 52 Itsiata Jesús apo sivatëpae tsane ëjudíovi. Daxitanacuanëjava, pamonae nacayajataruta Dioso pexi, bajarapamonae ata pecaetuatsinexa, sivatëpaena Jesús. \v 53 Bajarapacuenia bajara pamatacabijavaveliacujinae cajena judíovi pevetsivi najamatabëveretapona pacuenia bajarapamonae Jesús beyaxuabijitsiatsi. \p \v 54 Bajaraxuata Jesús apo ponabiabi baja itsabelia judíovi nacaetuatabiaba. Nexata Judea nacuavecua pitsapa. Jesús baja nexata pona petusatonacua imoxoyojavabelia, Efraínvënë tomarajavabelia. Nexata bajarapatomarata Jesús ponapona pijajivi yajava. \p \v 55 Imoxoyo baja pevajënae judíovi pijafiesta pejonematacabinexa, pascuavënëfiesta. Nexata jivi ayaibitsaëtoxaneto pona Jerusalén tomarabelia. Pona pexanaenexa pacuenia exanabiaba fiestavajënaeya penajamatabëcuene xaniavaetsinexa Diosojavabelia. Bajarapamonae naropoba tsiquiritomaraxijavaverena. \v 56 Nexata bajarapamonae jaitarutatsi Jesús. Itsa bajarapamonae nacaetuata templobota, nayanijoba. Najumaitsi: \p —¿Detsa xamë jamatabëitsimë? ¿Jesús tsamëra patsiana mapafiestajavaje? Jume. Apo patsi tsamëra tsane, najai ëpamonae. \p \v 57 Nexata fariseovibeje sacerdotevi penamatacaitorobivibeje najumecopata jivijavabelia petonaitaxutocaevetsinexatsi Jesús. Nexata pajivi yapëtane itsajota Jesús ponapona, petsipaebinexa bajarapamonaejavabelia. Nexata fariseovibeje sacerdotevi penamatacaitorobivibeje itsa yapëtane itsajota Jesús ponapona, pevaetabinexatsi Jesús penaneconitsiaexanaenexatsi. \c 12 \s1 Pacuenia Jesús petiriva tsitaxuepanatsi petuxujuviaceitera yabara pelivaisi \r (Mt 26.6-13; Mr 14.3-9) \p \v 1 Pejonenexa baja pascuavënëfiesta, saica seis pamatacabibeje. Nexata bajarapamatacabi Jesús baja pona Betania tomarabelia. Bajarapatomarata ponapona Lázaro, ponë Jesús asaëyaexana petëpaenëmi. \v 2 Bajarajota Jesús pexaejava toexanatsi caniviyopijijava. Bajarajota Marta pexaejava tsanaponapona. Lázaro nanabaneca pamesata Jesús nabaneca. \v 3 Nexata María carena epatuabotellabëyota petuxujuviaceitera, nardovënëra. Bajarapora bitso penamatamotsira. Nexata bajarapaaceitera María tsitaxuepana Jesús. Bajaraxuacujinae icatsia pematanata taxuiquica. Daxita bo tuatuajë tuxudereecaruta. \v 4 Nexata Jesús pijajiviyajuvënënë, Judas Iscariote, Simón pexënato, ponë itsamatacabi Jesús canajetsijitsiatsi pijavajabitsaë pecobeyabelia, jumaitsi: \p \v 5 —¿Detsa xuajitsia apo canajetsi bajarapatuxujuvira. Matamopitsipa trescientos denario. Bajarapapalata rajutsipa bepejiobivi bajarapacuenia peyavenonaenexa, jai Judas Iscariote. \p \v 6 Itsiata bajarapacuenia Judas apo jumaitsi pesivanajamatabëxainaexae bepejiobivi. Judas raja penacobetoxotsinë. Jesúsbana pijapalatadoro pevetsiaexanaenëxaetsi, Judas nacobetoxotabiaba bajarapapalatayajuvënëjava. \v 7 Nexata Jesús jumaitsi Judasjavabelia petiriva yabara: \p —Copare bajarapova xanëjavaberena pexanaenexa bajarapacuenia. Itsamonae petëpaejivi batsiperabëepana petuxujuviaceitera peperabëxaniavaetsinexa pemëthëtsivajënae. Bajara pijinia pacuenia mapovaje xaniavaeta bajarapora tanetsiperabëepanaenexa, apo tëpae atanë, taneperabëxaniavaetsinexa itsamonae tanemëthëtsivajënae. Tsipaji baja imoxoyo tavajënae tanemëthëtsinexa. \v 8 Daxitamatacabi raja bepejiobivi jinavanapa itsaxuayo pajinavanapame paneyavenonaenexa. Itsiata baitsi jane xanë daxitamatacabi apo ponaponaenë tsane paxamëjavata, jai Jesús Judasjavabelia. \s1 Pacuenia judíovi najamatabëxaina pebeyaxuabinexatsi Lázaro yabara pelivaisi \p \v 9 Ayaibitsaëtoxaneto judíovi vënëlivaisitanetsi Jesús pepatsijava Betania tomarata. Judíovi nexata ponalia Betania tomarabelia petaenexatsi Jesús. Itsiata bajarapamonae apo ponaelia petaenexa ëJesús. Ponalia petaenexanua Lázaro, ponë Jesús asaëyaexana, petëpaenëmi. \v 10 Nexata sacerdotevi penamatacaitorobivi daxita baja sivanajamatabëjëpa pebeyaxuabinexatsi Lázaro, Jesús yajava. \v 11 Bajarapamonae najamatabëjëpa pebeyaxuabinexatsi Lázaro. Tsipaji judíovi ayaibitsaëto natsanapona sacerdotevivecua petaexae Lázaro piasaëtsaponaponaejava petëpaecujinae. Nexata bajarapajudíovi jumecovënëtapona Jesús Dioso pexënatocuene. \s1 Pacuenia Jesús pata Jerusalén tomarata yabara pelivaisi \r (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Lc 19.28-40) \p \v 12 Jivi ayaibitsaëtoxaneto pata Jerusalén tomarata pascuafiesta petaenexa. Nexata bajarapamonae Jesús vënëlivaisitanetsi pepatsijavanexa Jerusalén tomarata. Jesús naropota Betania tomaraverena. \v 13 Nexata bajarapamonae Jesús pevajënae baxuucubaba benaxarebobaxutonë. Bajarapamonae pona baja pecopiapitsinexa Jesús. Itsa panamutoverena Jesús najetaruca, bajarapanamutuabelia bajarapamonae pona. Itsa baja bajarapamonae Jesús copiapita, bajarapamonae vavajai tsabuataponae. \p —¡Dioso yavenonaenatsi! ¡Maponë najetarucaje, vajatuxanenë pejamatabëcueneta najetaruca Israel nacuapijivi pepo pevetsinënexa! jai tsanajetarubenae bajarapamonae Jesús yabara. \p \v 14 Nexata Jesús caxitajarabaxuaba burro. Bajarapaburro Jesús jumaponatsi pepatsinexa Jerusalén tomarata. Jesús burrojumata pepatanajetarucaejavanexa Jerusalén tomarata, Dioso pejumelivaisibaxutota tajëvelia jumaitsi mapacueniaje: \q1 \v 15 PaJerusalén tomarapijivimë, pëtsa pajunavame. Pataename pepo papecaevetsinënexa penajetarucaejava. Pejanaburroyota yapatanajetarucaena, \m jai tajëvelia Dioso pejumelivaisibaxuto Jesús burrojumata pepatanajetarucaejavanexa Jerusalén tomarata. \p \v 16 Itsa bajarapacuenia Jesús pata Jerusalén tomarata, copiapata jane baja pacuenia Dioso pejumelivaisibaxutota tajëvelia jumaitsi Jesús yabara. Bajarapamatacabi Jesús pijajivi tae ata bajarapacuene, itsiata abaxë apo yapëtae pecopiapatsijava bajarapacuene. Matapania baja Jesús pepuaponae athëbëabetsia, Jesús pijajivi yapëtane pecopiapatsijava baja pacuenia Dioso pejumelivaisibaxutota tajëvelia jumaitsi Jesús yabara. \p \v 17-18 Pamonae tane pamatacabi Jesús Lázaro asaëyaexana petëpaenëmi, bajarapamonae tsipaeba Jerusalén tomarapijivijavabelia. Tsipaeba pacuenia bajarapamonae tane Jesús Lázaro piasaëyaexanaejavata petëpaenëmi. Bajaraxuata jivi ayaibitsaëto pitsapa tomaravelia pecopiapitsinexatsi Jesús. \v 19 Nexata fariseovi itsa tane bajarapacuene, najumaitsi: \p —Pataema. Daxitajivi pënaponatsi Jesús. Vaxaitsi baja nexata acuenebi vajaexanaejava Jesús jivi pepënaponaejavatsi yabara, najai fariseovi. \s1 Pacuenia Grecia nacuapijivi Jesús jamatabëtanetsi yabara pelivaisi \p \v 20 Ayaibitsaëto jivi pata Jerusalén tomarata Diosojavabelia pevajëtsinexa pascuavënë fiestamatacabita. Bajarapamonaeyajuvënëvi itsamonae Grecia nacuapijivi. \v 21 Nexata Grecia nacuapijivi cujibaliatsi Felipe. Felipe Betsaida tomarapijinë. Betsaidatomara eca Galilea nacuata. Nexata Grecia nacuapijivi jumaitsi Felipejavabelia: \p —Felipe, pajamatabëtaniji raja Jesús, jai. \p \v 22 Felipe nexata pona Andrésjavabelia petsipaebinexa pacuenia Grecia nacuapijivi jumaitsi. Nexata Felipebeje Andrésbeje ponabeje petsipaebinexabeje Jesúsjavabelia. \v 23 Nexata Jesús jumaitsi bajaraponëbejejavabelia: \p —Xanë, Daxitajivi Pematapijinënë, tajamatacabi baja netocopiapata tanaviatsinexa baja athëbëabetsia ayaijamatabëcuenenënë Dioso taneexanaenexa. \v 24 Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Trigoxuto itsa apo ubitsi irabelia, saya tsitecanuca caexutoyo. Itsiata itsa ubatsi, pejuvicujinae xutsabana vajaubixutoyomi penacopatsinexa pejanaboto. Nexata itsa nacuaita bajarapaboto, ayaijava pexu capitsapa. \v 25 Bajara pijinia itsi jivi ata. Pajivi jamatabëjumaitsi ata tsane petëpaeyaniva: “Xanë nayajivitaeyaponaponaenajë tanebejiobiaexanaeyaniva, tanebeyaxuabiyaniva ata,” jamatabëjai ata tsane, itsiata tëpaena. Nexata Diosovecua naxuabiana. Biji rajane pajivi nesivanajamatabëcopatsiaya jamatabëjumaitsi tsane: “Jema nebejiobiaexanaena. Jema nebeyaxuabiananua Jesús pijajivitonëxaenë,” jamatabëjai tsane, bajarapajivi xainaena matacabi apo pevereverecaejava. \v 26 Pajivi jamatabënetonacueneba, bajarapajivi nepënaponaena. Nexata pajivi netonacuenebiana, neyajavaponaponaena itsajota ponaponaenajë. Pajivi netonacuenebiana, bajarapajivi yabara taxa Dioso jumaitsi tsane: “Bajarapajivi sivajamatabëcuenebarëyanë,” jai tsane, jai Jesús Felipebeje Andrésbejejavabelia. \s1 Pacuenia Jesús tajëvelia navajunupaeba pacuenia beyaxuabijitsiatsi yabara pelivaisi \p \v 27 Jesús bëpënëa jamatabëjumaitsi: \p —Aeconoxae bitso najamatabëxainajë. ¿Detsa meta jumaitsinë tsane taxajavabelia? Jumaitsinë meta tsane: “Taxa, betajiobicuenia tanebeyaxuabijavaminexa, vecuanecapanepaename,” janë meta tsane taxajavabelia. Jume raja. Bajarapacuenia meta apo vajëtsinë tsane. Tsipaji betajiobicuenia tanebeyaxuabinexa, patajë mapanacuayabetsicaje, jamatabëjai Jesús. \p \v 28 Nexata Jesús Diosojavabelia jumaitsi: \p —Taxa, pacuenia jitsipame nexanaenexa jivi pecayaiyataenexa, exanare, jai Jesús. \p Nexata bajarajota Jesús jumetane athëbëvetsica ayaijume. Jumaitsitsica mapacueniaje: \p —Jivi rabaja cajena neyaiyatane. Itsiata matavëjëa neyaiyataena, jaitsica. \p \v 29 Jivibitsaëto bajarajota penubenaevi jumetane bajarapajume. Nexata bajarapamonae jumaitsi: \p —Yamaxë raeta najumeta, jai. \p Itsamonae pijinia jumaitsi: \p —Angel raeta barëcuaicuaijaitsi Jesús, jai. \p \v 30 Nexata Jesús jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Xanë raja tajumetaenexa bajarapajume apo jumaitsitsica. Paxamë raja panejumetaenexa jumaitsitsica. \v 31 Aeconoxae rabaja copiapatsiana Dioso penaneconitsiaexanaematacabinexa daxita pijaneconi pexainaevi. Vecuaxuabiananua dovathi, ponë mapanacuata jivi itorobabiaba pibisiacuene pexanaenexa. \v 32 Itsa neyotarutsiana cruzajavabelia tanebeyaxuabinexa, nexata daxitajivi jitsipaeyaexanaenajë xanë tanesivanajamatabëcuene copatsinexa, jai Jesús. \p \v 33 Bajarapacuenia Jesús tajëvelia jumaitsi jivijavabelia jivi peyapëtaenexa pacuenia Jesús tëpaejitsia. \v 34 Nexata bajarapamonae jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Dioso Moiséspijinëta penajumecopatsilivaisi tajëvelia jumaitsi mapacueniaje: “Cristo, ponë athëbëvetsica Dioso itorobijitsiatsica jivi pecapanepaenexa, asaë tsaponaponae tsane daxitamatacabijavabelianexa pevetsinexa mapanacuaje,” jai. Itsiata xamë Cristo atamë, jumaitsimë: “Xanë, Daxitajivi Pematapijinënë, neyotarutsiana cruzajavabelia tanebeyaxuabinexa,” jamë. ¿Detsa nexata ponë Cristo daxita matacabijavabelianexa asaë tsaponaponae tsane? jai bajarapamonae Jesúsjavabelia. \p \v 35 Nexata Jesús jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Imoxoyo rabaja pevajënae taponaematacabinexa. Abaxë raja itsiata taponaponaematacabibeje, pacatsipaebianatsi pexaniajailivaisi patacajamatabëcueneitayotsinexa. Nexata itsa pacatsipaebianatsi pexaniajailivaisi, panejumecovënëtsianame paneajamatabëcueneitaquiriyaniva. Pajivi ajamatabëcueneitaquiri, apo xainae tsane matacabi apo pevereverecaejava. \v 36 Xanë rabaja pexaniajailivaisita pacajamatabëcueneitayotsianatsi. Taponaponaematacabibeje abaxë mapanacuataje, panesivanajamatabëcopatsianame. Bajarapacuenia nexata jamatabëcuenenaitayotsiaya pajinavanapaename, jai Jesús bajarapamonaejavabelia. \p Bajarapacuenia pejumaitsicujinae, Jesús baja pona pevecuanamatayabinexa bajarapamonae. \s1 Pacuenia judíovi jamatabëjumaitsi Jesús yabara: “Maponëje apo Cristo, ponë copiaevetavanapatsi vajanacacapanepaenexa,” jamatabëjai yabara pelivaisi \p \v 37 Jesús ayaicuene pexanaejava Dioso pesaëta judíovi pitabarata exanapona. Judíovi tae ata bajarapacuene, itsiata apo jumecovënëtsi Cristocuene. \v 38 Nexata judíovi itsa apo jumecovënëtsi Cristocuene, copiapata jane baja pacuenia bajayata tajëvelia yaquina Diosojumepaebinëmi, profeta Isaíaspijinë. Judíovi Cristocuene apo pejumecovënëtsijavanexa yabara, bajayata Isaíaspijinë peyaquinaelivaisita tajëvelia jumaitsi mapacueniaje: \q1 Dioso, patatsipaebilivaisi cajena jivi apo panejumecovënëtsi tsane. Bajarapamonae apo panejumecovënëtsi tsane, \m tae ata nesaëta pinijicuene pataexanaejava, jai bajayata tajëvelia Isaíaspijinë peyaquinaelivaisita judíovi Cristocuene apo pejumecovënëtsijavanexa yabara. \p \v 39 Bajaraxuata Cristo patsi ata, judíovi apn jumecovënëtsi Cristocuene. Isaíaspijinë peyaquinaelivaisita, judíovi yabara icatsia tajëvelia jumaitsi mapacueniaje: \q1 \v 40 Bajarapamonae Dioso itaxutotsëcënaeyaexanaena. Ajamatabëcuenetajaya exanaenanua. Bajarapacuenia Dioso exanaena bajarapamonaejavabelia. Nexata bajarapamonae tae ata tsane pinijicuene Dioso pesaëta pexanaejava, itsiata bajarapamonae apo yapëtae tsane pajamatabëcuenelivaisi xaina petaejava. Nexata bajarapamonae Diosojavabelia apo najamatabëcuenepënëyorotsi tsane perujujamatabëcuenevecua. Nexata apo jamatabëcuenexaniavaetsinë tsane, \m jai bajayata tajëvelia Isaíaspijinë peyaquinaelivaisita judíovi Cristocuene apo pejumecovënëtsijavanexa yabara. \p \v 41 Bajarapacuenia Isaíaspijinë yaquina tsipaji bajayata Isaíaspijinë bemajitsinaebota tane Jesús ayaijamatabëcuene pexainaenëcuene. Bajaraxuata bajayata Isaíaspijinë bajarapacuenia Jesús vajunupaeba baja cajena. \p \v 42 Itsiata judíoviyajuvënëvi ayaibitsaëto jumecovënëta Cristocuene. Judíovi pevetsivi ata jumecovënëta Cristocuene. Bajarapamonae judíovi pevetsivixae, apo navajunupaebi pejumecovënëtsijava Cristocuene. Tsipaji cujunava fariseovi. Bajarapamonae bëpënëa jamatabëjumaitsi: \p —Apo navajunupaebinë tsane tajumecovënëtsijava Cristocuene tanecapitsapaeyaniva fariseovi judíovi penacaetuatabiabibovecua, jamatabëjai bëpënëa bajarapamonae. \p \v 43 Tsipaji bajarapamonae jitsipa penajuaevetsivi pesivabarëyajavatsi Dioso pesivabarëyajavatsi matatoxenetsia. \s1 Pacuenia jivi naneconitsijitsia Diosojavabelia itsa apo jumecovënëtsi Jesús petsipaebilivaisi yabara pelivaisi \p \v 44 Jesús jumaitsi ayaijumeta jivijavabelia: \p —Pajivi jumecovënëtsiana Cristocuenenë, bajarapajivi ëxanë yabara apo jumecovënëtsi tsane. Taxa, ponë nitorobica, bajaraponë yabara ata jumecovënëtsiana. \v 45 Pajivi necueneyapëtaena, bajarapajivi taneitorobinëtsica ata cueneyapëtaena. \v 46 Xanë rabaja pexaniajailivaisita jamatabëcueneitayotsianajë mapanacuapijivije. Nexata pajivi jumecovënëtsiana Cristocuenenë, apo ajamatabëcueneitaquiri tsane. \v 47 Pajivi jumeyapëtae ata tsane tatsipaebilivaisi, itsiata itsa apo jumecovënëtsi tsane bajarapalivaisi, bajarapajivi naneconitsiana Diosojavabelia. Itsiata xanë bajarapajivi apo naneconitsiaexanaenë tsane. Tsipaji xanë apo patsinëtsica tananeconitsiaexanaenexa mapanacuapijivije. Biji rajane xanë patsicajë tacapanepaenexa mapanacuapijivije. \v 48 Pajivi nenayajiviitavetsiana, apo nejumecovënëtsinua tsane tatsipaebilivaisi ata, bajarapajivi taxa Dioso naneconitsiaexanaenatsi. Bajarapajivi taxa Dioso naneconitsiaexanaena pamatacabi naneconitsiaexanaena daxita pijaneconi pexainaevi tatsipaebilivaisi apo pejumecovënëtsixae. \v 49 Tsipaji xanë tajamatabëcueneta apo paebinë bajarapalivaisi. Taxa raja, ponë nitorobica, nitoroba bajarapalivaisi jivi tatsipaebinexa. \v 50 Yapëtaniji baja cajena jivi pexainaejavanexa matacabi apo pevereverecaejava itsa jumecovënëta taxa pitorobilivaisi. Nexata bajarapalivaisi itsa tsipaebaponajë jivijavabelia, tsipaebaponajë pacuenia taxa Dioso nitoroba tatsipaebinexa, jai Jesús jivijavabelia. \c 13 \s1 Pacuenia Jesús beveliajamatabëcuenenë nataeya taxuquiatapona pijajivi, caenë canacujitsia, yabara pelivaisi \p \v 1 Caematacabi baja saica pejonenexa pascuavënëfiesta. Jesús nexata yapëtane pamatacabita pijavajabitsaë beyaxuabijitsiatsi. Yapëtanenua peponaejavanexa paxa Diosojavabetsia. Jesús bitso asiva pijajivi, mapanacuapijivije. Jesús nexata bajarapamatacabi pijajivi tsitanajamatabëcueneitajëta piasivacuene. \p \v 2 Jesús pijajivi barënabane caniviyopijijava. Nexata Judas Iscariote, Simón pexënato, dovathi pejamatabëcueneta najamatabëxainaeyaexanatsi. Nexata Judas najamatabëxaina Jesús pecanajetsinexa pijavajabitsaë pecobeyabelia. \v 3 Jesús yapëtane paxa Dioso perajutsijavatsi daxitacuene pevetsinexa. Yapëtanenua paxa Diosojavavetsica pepatsijava. Icatsia pacuenia ata naviatsijitsia paxa Diosojavabetsia, yapëtane. \v 4 Nexata Jesús pijajivi pebarënabanijavata, Jesús nonotapuna mesajavata. Najumajonota penaxatatsijava. Nexata toalla naepacëta. \v 5 Jesús mera epata penacobequiatsinëjavabelia petaxuquiatsinexa pijajivi. Jesús nexata beveliajamatabëcuenenë nataeya taxuquiatapona pijajivi, caenë canacujitsia. Taxuiquicapona icatsia pijatoallata penaepacëtsipanata. \p \v 6 Itsa Jesús taxuquiatsijitsia Simón Pedro, nexata Simón Pedro jumaitsi:\fig |src="cn01800B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Jn 13.6-10" \fig* \p —Tajatuxanenë, apo jitsipaenë tanetaxuquiatsijavamë. Tsipaji ayaijamatabëcuenenëmë, jai Simón Pedro Jesúsjavabelia. \p \v 7 Jesús nexata jumaitsi: \p —Aeconoxae abaxë apo yapëtaemë pajamatabëcuene yabara cataxuquiatsijitsiatsi. Itsiata baitsi jane bexëajavabelia yapëtaename, jai Jesús. \p \v 8 Nexata Pedro jumaitsi: \p —Apo catonataxucopatsi tsanetsi tanetaxuquiatsinexamë, jai Pedro. \p Jesús nexata jumaitsi: \p —Itsa apo cataxuquiatsi tsanetsi, nexata apo tajajivitonëmë tsane, jai Jesús Pedrojavabelia. \p \v 9 Simón Pedro nexata jumaitsi: \p —Tajatuxanenë, ëtataxu nexata apo netoquiatsimë tsane. Tacobe ata, tamatabocoto ata, netoquiatsianame, jai Pedro. \p \v 10 Jesús nexata jumaitsi Pedrojavabelia: \p —Pajivi baja navane, apo namatavenonae baja pequiatsinexatsi daxitanë. Saya namatavenona ëpetaxuquiatsinexatsi. Tsipaji baja daxitanë axuirajibi. Paxamë rabaja pajamatabëcuenexuirajibimë. Itsiata baitsi jane apo padaxitamë, jai Jesús Pedrojavabelia. \p \v 11 “Pajamatabëcuenexuirajibimë. Itsiata baitsi jane apo padaxitamë,” jai Jesús. Tsipaji yapëtane tajëvelia ponë canajetsijitsiatsi pijavajabitsaë pecobeyabelia. \p \v 12 Petaxuquiatsicujinae pijajivi, Jesús baja icatsia penaxatatsijava naxatata. Eca icatsia mesa muxuneneta. Jumaitsi pijajivijavabelia: \p —¿Payapëtaneme tsabaja paxamë pajamatabëcuene yabara pacataxuquiatatsi? \v 13 “Vajanacacujarubinë,” pajamë tsabiabi itsa panabarëcuaicuaijamë xanë yabara. Itsajavata: “Vajatuxanenë,” pajamë tsabiabi. Paxaniajamë rabaja cajena. Bajara tsipaji taitsinë. \v 14 Xanë, patacacujarubinë ata, panijatuxanenë atanënua, beveliajamatabëcuenenënë nataeya pacataxuquiatatsi bepanijajivitonënëcuenia. Nexata bajarapacuenia paxamë ata beveliajamatabëcuenevi nataeya panataxuquiatabiabianame namataenetsia. \v 15 Pacatsitaexanatsi bajarapacuene paxamë ata bajarapacuenia namataenetsia panenatoexanaenexa. \v 16 Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Paxamë cajena apo panejamatabëcuene matatoxenetsimë. Tsipaji itsanë ata apo jamatabëcuenematatoxenetsi pitorobinëtsi. \v 17 Payapëtaneme rabaja pajamatabëcuene yabara panijatuxanenë atanë, beveliajamatabëcuenenënë nataeya pacataxuquiatatsi. Nexata pijinia paxamë ata bajarapacuenia beveliajamatabëcuenevi nataeya namataenetsia nasivaya itsa panayavenonabiabianame, pajamatabëcuenebarëyamë tsavanapae tsane, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 18 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Daxita raja itsiata apo pajamatabëcuenebarëyamë tsavanapae tsane. Tsipaji caenë paxamëyajuvënënë, ponë naxaena xanëta, bajaraponë necanajetsiana tajavajabitsaë pecobeyabelia pacuenia tajëvelia jumaitsi Dioso pejumelivaisibaxutota. Yapëtaniji ponë necanajetsijitsia. Tsipaji xanë patacaitapetsivi patajajivinexamë, pacajamatabëcueneyapëtanetsi pacaenëmë canacujitsia. Nexata pacuenia tajëvelia Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi xanë yabara, bajarapacuenia netocopiapatsiana. \v 19 Pacatsipaebatsi bajarapacuenia taneexanaevajënaeya. Nexata itsa nebeyaxuabiana, panejumecovënëtsianame xanë Cristocuenenë pacuenia baja cajena pacatsipaebatsi. \v 20 Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Pajivi copiapitsiana taitorobinë, xanë neyajavacopiapitsiana. Pajivi necopiapitsiana, bajarapajivi neyajavacopiapitsiana taxa Dioso, ponë nitorobica, jai Jesús pijajivijavabelia. \s1 Pacuenia Jesús navajunupaeba Judas pecanajetsijavanexatsi pijavajabitsaë pecobeyabelia yabara pelivaisi \r (Mt 26.20-25; Mr 14.17-21; Lc 22.21-23) \p \v 21 Jesús pejamatabëëthëtota bëpënëa bitso natsinajamatabëxaina. Nexata rovialia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Caenë paxamëyajuvënënë necanajetsiana tajavajabitsaë pecobeyabelia, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 22 Nexata Jesús pijajivi nataeyena. Tsipaji apo yapëtae ponë yabara Jesús jumaitsi. \v 23 Jesús pijajiviyajuvënënë, caenë bitso asivaya tane. Bajaraponëbeje Jesúsbeje namuxuneniaxaeyecabeje. \v 24 Nexata bajaraponë Jesúsjavabelia petoyanijobinexatsi, Simón Pedro pecobeta itorobeca. \p —Yanijobare ponë yabara Jesús jumaitsi, jai tsecae Simón Pedro pecobeta. \p \v 25 Nexata bajaraponë natixireca. Eca bitso Jesús pemuxuneneta peyanijobinexa Jesúsjavabelia. \p —Tajatuxanenë, ¿jipatsa yabara jumaitsimë? jai bajaraponë Jesúsjavabelia. \p \v 26 Nexata Jesús jumaitsi pijajivitonëjavabelia, bitso piasivanëjavabelia: \p —Ponë ra peneta panjavayo tocajabutsianajë, bajaraponë tsane, jai Jesús pijajivitonëjavabelia, bitso piasivanëjavabelia. \p Nexata Jesús panjavayo pita. Cajabuta. Nexata jane baja rajuteta Judas Iscariote, Simón pexënatojavabelia. \v 27 Judas itsa pita pan, nexata bajarajota Judas dovathi tsijamatabëjunuatsi. Nexata Jesús jumaitsi Judasjavabelia: \p —Xua baja exanaejitsiamë, naxanitsiayo baja exanare, jai Jesús. \p \v 28 Itsiata baitsi jane pamonae najuaxaeyena bajarapamesata, apo jumeyapëtae xua yabara Jesús jumaitsi Judasjavabelia. \v 29 Judas toevetabiaba bajarapamonae pijapalatadoro. Bajaraxuata Judas yabara Jesús pijajivi jamatabëjumaitsi: \p —Jesús raeta itoroba Judas pecomuatsinexa vajaxaejavanexa fiestajavata. Itsa jume, itoroba meta perajutsinexa itsacuenejavaxi bepejiobivijavabelia, jamatabëjai Jesús pijajivi. \p \v 30 Itsa baja Judas pan pita, bovecua pitsapalia vayafuabelia, meravi baja. \s1 Pacuenia Jesús pijajivi itoroba namataenetsia penaasivatsavanapaenexa yabara pelivaisi \p \v 31 Pabota Jesús pijajivi barënacaetuata, bajarapabovecua Judas pitsapalia. Nexata Judas pepitsapaecujinaelia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Aeconoxae rabaja xanë, Daxitajivi Pematapijinënë, najamatabëcueneitajëtsianajë ayaijamatabëcuene taxainaejava. Taxa Dioso ata bajarajota yajavajamatabëcueneitajëtsianajë ayaijamatabëcuene pexainaejava. \v 32 Nexata taxa Dioso juya nejamatabëcueneitajëtsiana ayaijamatabëcuene taxainaejava. Bajarapacuene baja naxanitsiayo taxa Dioso exanaena. \v 33 Bepataximë patacataevi. Bajara maapo pacayajavaponaponaetsi tsane bajayajebije. Paxamë panejaitsianame. Pacuenia jumaitsinë itsamonae judíovijavabelia, bajarapacuenia paxamëjavabelia ata pacajumaitsijitsiatsi. Apo pacacaëjëpae tsane paneponaenexa itsabelia ponaejitsianë. \v 34 Pacatsipaebijitsiatsi icatsia pejanalivaisi. Paexanavanapaename mapacueniaje. Pasivamë tsavanapae tsane itsamonae ata. Pacuenia xanë pacaasivatsi, bajarapacuenia namataenetsia panaasivamë tsavanapae tsane. \v 35 Namataenetsia itsa panaasivamë tsavanapae tsane, nexata daxitanacuanëpijivi pacayapëtaena patajajivicuenemë, jai Jesús pijajivijavabelia. \s1 Pacuenia Jesús tajëvelia jumaitsi Pedrojavabelia: “Pedro, xamë nayavajunuaxainaename tajajivitonëcuenemë,” jai yabara pelivaisi \r (Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; Lc 22.31-34) \p \v 36 Simón Pedro yanijoba Jesúsjavabelia. \p —Tajatuxanenë, ¿detsa belia ponaejitsiamë? jai Pedro. \p Nexata Jesús jumaitsi Pedrojavabelia: \p —Itsa belia ponaejitsianë, aeconoxae apo cacaëjëpae tanepënaponaenexamë. Itsiata baitsi jane itsamatacabi nepënaponaename, jai Jesús Pedrojavabelia. \p \v 37 Nexata Pedro jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Tajatuxanenë, ¿detsa xuajitsia apo necaëjëpae aeconoxae tacapënaponaenexa? Daxita pacuenia nitorobame, catoexanaejitsipatsi. Nebeyaxuabijitsia ata tsipae xamë yabara, apo cacopatsi tsipaetsi, jai Pedro Jesúsjavabelia. \p \v 38 Jesús nexata jumaitsi Pedrojavabelia: \p —¿Xaniajamë tsaja? ¿Nacaevetsipame pecabeyaxuabinexa taneasivaxaemë? Xaniajanë pacuenia catsipaebijitsiatsi. Vacara raja pefiabivajënaeya, nayavajunuaxainaename tajajivitonëcuenemë. “Apo yapëtaenë cajena bajaraponë,” jamë tsane xanë yabara acueyabi xuabeje, jai Jesús Pedrojavabelia. \c 14 \s1 Pacuenia Jesús benamuto paxa Diosojavabetsia yabara pelivaisi \p \v 1 Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Pëtsa bitso panajamatabëxainame patacavecuaponaejavanexa yabara. Panajamatabëcuenecopare Diosojavabelia, xanëjavaberena ata. \v 2 Taxajavatatsia pexaniabobitsaëtonë xaina panejinavanapaenexa. Itsa bajara apo itsipae, apo pacatsipaebi tsipaetsi. Nexata bajarabetsia ponaejitsianë patacatsivajënaexaniavaetsinexa itsajota papatsijitsiamë. \v 3 Xanë taponaecujinae mavetsiaje, itsa baja veretsianajë patacatsivajënaexaniavaetsijava itsajota papatsijitsiamë, icatsia patsianicajë patacacaponaenexatsia jane baja. Nexata bajarajotatsia pacayajavaecaenatsi, itsajota ecaenajë. \v 4 Paxamë baja payapëtaneme itsabelia ponaejitsianë. Payapëtanemenua baja panepatsinexa itsajotatsia ecaejitsianë, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 5 Nexata Tomás, Jesús pijajivitonë, jumaitsi: \p —Tajatuxanenë, apo payapëtaenë cajena itsabelia ponaejitsiamë. ¿Detsa nexata pacuenia payapëtaenajë namuto pataponaenexa itsabelia ponaejitsiamë? jai Tomás Jesúsjavabelia. \p \v 6 Jesús nexata jumaitsi: \p —Xanë rabaja benamutonë. Tsipaji xanë tajamatabëcueneta jivi panepaena athëbëbetsia. Xanë rabaja pepo pexaniajailivaisi jivi tatsipaebaponaenë. Xanë rabaja xainajë matacabi apo pevereverecaejava tarajutsinexa pamonae nesivanajamatabëcopata. Itsajivi ata apo patsicapanepae tsane taxajavabetsia xanë itsa apo nejumecovënëtsi. \v 7 Paxamë picani bajayata apo paneyapëtaemë. Nexata picani taxa ata apo payapëtaemë. Aeconoxae rabaja paneyapëtaneme. Nexata baja taxa ata payapëtaneme. Patanemenua baja, jai Jesús. \p \v 8 Nexata Felipe jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Tajatuxanenë, panetsitajëre axa. Pajitsipajë baja cajena bitso axa patataenexa, jai Felipe Jesúsjavabelia. \p \v 9 Jesús nexata jumaitsi: \p —Felipe, bajayajebi rabaja pacayajavaponaponatsi. ¿Itsiata tsaja abaxë xaniavaetsia apo paneyapëtaemë? Pajivi netane, bajarapajivi taxa ata tane. ¿Detsa xuajitsia nexata nevajëcame taxa netaenexa? \v 10 Taxa baja cajena neyajavaponapona. Xanë ata taxa yajavaponaponajë. ¿Abaxë tsaja apo jumecovënëtsimë? Palivaisi pacatsipaebatsi, tajamatabëcueneta baja cajena bajarapalivaisi apo pacatsipaebitsi. Taxa raja, ponë neyajavaponapona, bajaraponë pejamatabëcueneta bajarapalivaisi neyapëtaeyaexana. Nexata bajarapalivaisi pacatsipaebatsi. \v 11 Panejumecovënëre taxa tayajavaponaponaejava. Panejumecovënërenua taxa ata taneyajavaponaponaejava. Patacatsipaebilivaisianë apo panejumecovënëtsi atamë, itsiata ayaicuene Dioso pesaëta taexanaexae, panejumecovënëre taxa tayajavaponaponaejava. \v 12 Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Pajivi nejumecovënëtsiana, bajarapajivi exanaena pacuenia xanë exanajë. Ayaicuene taexanaejava matatoxenetsia bajarapajivi exanaena. Tsipaji xanë naviatsianiajë taxajavabetsia. \v 13-14 Daxita xua xanë tavënëta pavajëtsianame taxajavabelia, pacatoexanaenatsi cajena. Xanë, Dioso pexënatonë, bajarapacuenia pacatoexanaenatsi taxajavabelia panejamatabëcuenebarëyanexa, jai Jesús pijajivijavabelia. \s1 Pacuenia Jesús najumecapanepaeya jumaitsi pitorobinexatsica Espíritu Santo jivijavabetsica yabara pelivaisi \p \v 15 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Itsa paneasivamë, paexanabiabianame pacuenia pacaitorobatsi. \v 16 Vajëtsianajë taxajavabelia itsanë juya papecatoitorobinexatsica papecayavenonaenënexa daxitamatacabijavabelianexa. Bajaraponë Espíritu Santo. \v 17 Espíritu Santo cajena pepo pexaniajailivaisi jivi peyapëtaeyaexanaenë. Bajaraponë mapanacuapijivi abaxë apo tsijamatabëecaetsi. Tsipaji bajarapamonae apo nejumecovënëtsi. Nexata apo yapëtae ponë Espíritu Santo. Apo yapëtaenua cajena Espíritu peponaponaejava ata. Itsiata baitsi jane paxamë Espíritu Santo payapëtaneme baja. Tsipaji baja bajaraponë pacayajavaponapona. Espíritu Santo cajena pacatsijamatabëecaena daxitamatacabijavabelianexa. \v 18 Ponae atanë tsane taxajavabetsia, itsiata apo pacaxuabi tsanetsi. Icatsia raja patsianicajë patacayajavaponaponaenexa. \v 19 Caematacabibejecujinae baja jivi apo netae tsane. Itsiata icatsia paxamë panetaename. Paxamë paxainaename matacabi apo pevereverecaejava. Tsipaji tatëpaecujinae icatsia asaënë tsaponaponae tsane. \v 20 Pamatacabi Espíritu Santo patsianica paxamëjavabetsica, bajarapamatacabi payapëtaename taxa tayajavaponaponaejavanexa. Payapëtaenamenua pataneyajavajinavanapaejavanexamë. Payapëtaenamenua xanë ata patacayajavaponaponaejavanexa. \v 21 Pajivi yapëtane, taitorobicuenia nejumecovënëtanua, bajarapajivi niasiva. Pajivi niasiva, bajarapajivi taxa juya asivatsi. Xanë ata bajarapajivi asivanë. Tsitanaitajëtsianajë bajarapajivijavabelia, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 22 Itsanë Judasvënënë, itsiata apo Judas Iscariote, jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Tajatuxanenë, ¿detsa xuajitsia ëpaxanë panetsitanaitajëtsianame? ¿Detsa xuajitsia apo tsitanaitajëtsimë tsane itsamonaejavabelia? jai Judas Jesúsjavabelia. \p \v 23 Jesús nexata jumaitsi Judasjavabelia: \p —Pajivi niasiva tsane, nejumecovënëtsiananua tatsipaebilivaisi, bajarapajivi juya taxa asiva tsanetsi. Nexata paxanëbeje, taxabeje, bajarapajivi payajavaponaenajëbeje. \v 24 Pajivi apo niasiva tsane, bajarapajivi apo nejumecovënëtsinua tsane tatsipaebilivaisi. Xanë palivaisi pacatsipaebaponatsi, xanë raja apo tajumelivaisi. Taxa raja, ponë nitorobica, pejumelivaisi, jai Jesús Judasjavabelia. \p \v 25 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Abaxë patacayajavaponaponaeepato pacatsipaebijitsiatsi mapacueniaje. \v 26 Taxa tajamatabëcueneta, Espíritu Santo pacatoitorobianica papecayavenonabiabinexa. Nexata Espíritu Santo pacayapëtaeyaexanaena daxitacuene. Pacanajamatabënapitsiaexanaenanua daxita palivaisi pacatsipaebaponatsi, jai Jesús. \p \v 27 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Pacanapëjiobatsi jamatabëcuenexanepanaeya. Pacajamatabëcuene barëyayaexanaenatsi. Bajarapajamatabëcuenebarëyajava, apo jëpae mapanacuata pebarëyajava. Nexata bepijia apo vereverecae tsane paxamë panejamatabëcuenebarëyajava. Pëtsa pajamatabëcuenebëjamë. Pëtsa pacujunavamenua itsacuene ata. \v 28 Panejumetaneme rabaja patacajumaitsijava mapacueniaje: “Xanë baja ponaenajë taxajavabetsia. Itsiata baitsi jane icatsia pacasivapatsianicatsi,” patacajaijava. Itsa bitso panejitsipaejitsipame, nexata pasivajamatabëcuenebarëyamë tsipae taponaejavanexa taxajavabetsia. Tsipaji taxa nevecuaayaijamatabëcuenenë. \v 29 Bajarapacuenia pacajumaitsitsi taponaevajënaeya. Nexata itsa copiapatsiana patacajumaitsicovëya, panejumecovënëtsianame Dioso pexënatocuenenë, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 30 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Apo necuenecaëjëpae rabaja pematatsënëa livaisi patacatsipaebaponaenexa. Tsipaji rabaja imoxoyo dovathi najetaruca, ponë mapanacuapijivi pijatuxanenë. Itsiata baitsi jane bajaraponë apo caëjëpaetsi xanë taneitorobinexa tatoexanaenexa pacuenia picani bajaraponë jitsipa. Apo caëjëpaetsinua taneitsacueniabinexa. \v 31 Biji rajane pacuenia taxa nitoroba tatoexanaenexa, bajarapacuenia exanaenajë. Nexata daxita mapanacuapijivije yapëtaena taxa tasivajava. Panonobapunare. Ponatsi baja mapacovëvecuaje, jai Jesús pijajivijavabelia. \c 15 \s1 Pacuenia Jesús bepeubinae yabara pelivaisi \p \v 1-2 Jesús jumaitsi comparacióncuenia pijajivijavabelia: \p —Xanë rabaja bepexaniaviriauvanaenë. Nexata paxamë patajajivimë, bepatamaxëranamë. Pacuenia peubijava pevetsinë xaniavaetsia eveta, bajara pijinia pacuenia taxa nacaeveta. Nexata pacuenia peubijava pevetsinë vecuacaucuba pibisiamaxëranaxi, penacopatsinexa ëpexaniamaxëranë, bajara itsi taxa. Nexata pacuene taxa apo pacatojitsipae, pacavecuaajibiaexanaponaena. Nexata pacuenia taxa Dioso pacatojitsipa, panevajënaeyabelia paexanavanapaename. \v 3 Paxamë rabaja panejumecovënëtame patacatsipaebilivaisi. Bajaraxuata taxa baja pacavecuaxuaba pibisiajamatabëcuenemi. \v 4 Paxamë paneyajavajinavanapaename. Nexata xanë ata pacayajavaponaponaenatsi. Pamaxërana apo tabunucae tsipae pepo naejavabelia, apo nacuaitsi tsipae. Bajara pijinia pacuenia paxamë ata paitsimë tsipae itsa apo paneyajavajinavanapaemë tsipae. Xaniavaetsia apo pajinavanapaemë tsipae, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 5 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Xanë rabaja beuvanaenë. Paxamë nexata bepatamaxërananëmë. Nexata pajivi neyajavaponaponaena, xanë ata pijinia bajarapajivi yajavaponaponaenajë. Bajarapajivi exanabiabiana bitso Dioso pejitsipaecuenia. Itsa apo paneyajavajinavanapaemë tsipae, nexata apo pacacaëjëpae tsipae panijacuata pexaniacuene paneexanaenexa. \v 6 Peubijava pevetsinë, piabejemaxëranaxi caucuba penacopatsinexa ëpexaniamaxërananë. Bajaraxuacujinae bajarapamaxëranaxi xuaba. Nexata baja itsa niona bajarapamaxëranaxi, caetuata pexuabinexa isotojavabelia. Bajara pijinia pacuenia taxa Dioso exanaenatsi pamonae apo neyajavajinavanapae tsane, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 7 Icatsia Jesús jumaitsi: \p —Itsa paxamë tsitecaeya panejumecovënëtavanapaename, nexata apo panacofënëtsimë tsane patacatsipaebilivaisi. Nexata panevajëtabiabianame xua pajitsipame. Nexata pacarajutsianatsi xua panevajëtame. \v 8 Itsa paxamë jivi patsitaexanavanapaename taxa Dioso pejitsipaecuenia, jivi yaiyataenatsi taxa. Nexata daxitajivi paxamë yabara jumai tsane: “Xaniajai rabaja. Bajarapamonae pepacuene Jesús pijajivi,” jai tsane. \v 9 Pacuenia taxa niasiva, bajara pijinia pacuenia xanë ata pacaasivatsi. Tsiteca paexanavanapaename xua pacaitorobatsi. Tsipaji bitso pacaasivatsi. \v 10 Taxa niasiva. Tsipaji baja jumecovënëtajë taneitorobicuenia. Nexata yapëtaniji taxa taneasivajava. Bajara pijinia pacuenia paxamë ata itsa panejumecovënëtavanapaename pacuenia pacaitorobatsi, nexata payapëtaename patacasivajava, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 11 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Xanë bitso jamatabëcuenebarëyanë. Nexata pacatsipaebatsi paxamë ata panejamatabëcuenebarëyanexa pacuenia xanë jamatabëcuenebarëyanë. Pacatojitsipatsi bitso panejamatabëcuenebarëya tsavanapaenexa. \v 12 Mapacuenia paexanavanapaenameje. Pacuenia xanë pacaasivatsi, bajara pijinia pacuenia paxamë ata namataenetsia panaasivamë tsavanapae tsane pacaenëmë canacujitsia. \v 13 Pajivi peyapëtaejivitsi bitso asiva, jamatabëcuene yavenonabiabijitsipa daxitacuene yabara. Peyapëtaejivitsi pijaneconi yabara ata, yapijivinabeyaxuabiaexanaejitsipa. Nexata bajarapacuenia daxitajivi yapëtaejitsipa pepacujiru bajarapajivi bitso piasivajava peyapëtaejivitsi. Bajarapacuenia yapijivinabeyaxuabia exanaejitsipa bitso piasivaxae peyapëtaejivitsi. Nexata baja pematatsënëa itsajivi ata apo caëjëpaetsi bajarapacuenia pexanaejivi matatoxenetsia piasivanexa peyapëtaejivitsi. \v 14 Itsa paexanavanapaename patacaitorobicuenia, nexata baja patajamonaemë tsane. \v 15 Aeconoxae baja cajena saya bepatajajivicueniamë apo pacataetsi. Bepatajamonaemë baja bitso pacatanetsi. Tsipaji baja pacayapëtaeyaexanatsi daxita pacuenia taxa nitoroba taexanaenexa. Tsipaji mapanacuata petuxanenë pijajivi apo yapëtaeyaexanae daxita pacuenia petuxanenë exanaejitsia. \v 16 Paxamë raja apo panejunatsimë. Biji rajane xanë pacajunatatsi patanepënaponaenexamë. Nexata xanë pacaitorobatsi paneexanavanapaenexa Dioso pejitsipaecuenia. Nexata xua paexanavanapaename, apo pevereverecaejavanexa tsane. Daxita pacuene tavënëta pavajëtsianame taxa Diosojavabelia, pacarajutsiana cajena. \v 17 Mara pacuene paneexanaenexa pacaitorobatsije. Namataenetsia panaasivamë tsavanapae tsane pacaenëmë canacujitsia, jai Jesús pijajivijavabelia. \s1 Pacuenia Jesús pijajivi mapanacuapijivi itoyajitsiatsi yabara pelivaisi \p \v 18 Jesús icatsia tajëvelia jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Mapanacuapijivi, Dioso apo pejumecovënëtsivi, itsa pacaitoya tsane, panajamatabënapitsianame xanë copiaya taneitoyajava bajarapamonae. \v 19 Mapanacuapijivi, pamonae Dioso apo pejumecovënëtsivi, namataenetsia nasiva tsavanapae. Paxamë ata bajarapamonae itsa pajamatabëcuenejëpa vanapaejitsipame, nexata paxamë ata bajarapamonae pacaasiva tsipae. Itsiata baitsi jane xanë baja pacajunatatsi bajarapamonaevecua. Nexata baja paxamë apo pajamatabëcuenejëpaemë bajarapamonae. Bajaraxuata pacaitoya tsane bajarapamonae. \v 20 Panajamatabënapitabiabianame najumecapanepaeya patacajumaitsijava: “Itsanë ata apo jamatabëcuenematatoxenetsi pijatuxanenë,” patacajaijava. Nebejiobiaexana itsamonae. Nexata paxamë ata itsamonae pacabejiobiaexanaena. Itsamonae nejumecovënëta tatsipaebilivaisi. Nexata pijinia paxamë ata itsamonae pacajumecovënëtsiana panetsipaebilivaisi. \v 21 Bajarapacuenia pacaexanaena mapanacuapijivije xanë patajajivixaemë. Tsipaji bajarapamonae apo yapëtae Dioso, ponë nitorobica, jai Jesús tajëvelia pijajivijavabelia. \p \v 22 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Xanë itsa apo patsinëtsica tsipae mapanacuayabetsicaje, mapanacuapijivi apo naneconitsi tsipae Diosojavabelia. Tsipaji bajarapamonae Dioso apo peyapëtaexae, pibisiacuene exanaejitsipa. Nexata xanë tapatsixaetsica mapanacuayabetsicaje, bajarapamonae yapëtane baja Dioso. Nexata bajarapamonae yapëtae ata Dioso, pibisiacuene pexanaexae, nexata naneconita Diosojavabelia. Nexata acuenebi bajarapamonae pejumaitsijava pibisiacuene pexanaejava yabara: “Apo tayapëtaexae Dioso, pibisiacuene exanajë,” pejaijava. \v 23 Nexata pamonae nitoya, bajarapamonae taxa ata itoya. \v 24 Bajarapamonaejavata Dioso pesaëta pinijicuene taexanaejava exanabiabajë. Bajaraxua itsajivi ata apo exanae mapanacuata. Bajarapamonaejavata pinijicuene taexanaejava itsa apo exanaenë tsipae, apo naneconitsi tsipae Diosojavabelia. Tsipaji bajarapamonae apo yapëtae tsipae Dioso. Bajarapamonae tae ata Dioso pesaëta pinijicuene taexanaejava, itsiata apo nejumecovënëtsi. Bajarapamonae nitoya. Taxa ata itoya. Nexata naneconita Diosojavabelia. \v 25 Bajarapacuenia nitoya tsipaji baja cajena bajayata tajëvelia bajarapamonae taneitoyajavanexa yabara, Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi mapacueniaje: “Nitoya tsane bajarapamonae, ajibi taneyabaraitoyajava ata,” jai tajëvelia Dioso pejumelivaisibaxutota xanë yabara, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 26 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Vajëtsianajë taxajavabelia pitorobinexatsica Espíritu Santo, pexaniajailivaisi pepaebinënexa. Itsa patsianica Espíritu Santo taxajavavetsica, nexata pacayavenonaena. Pacajamatabëcuene asaëyaexanaenanua. Espíritu Santo xanë nevajunupaebiana xaniavaetsia. \v 27 Paxamë baja cajena tataxuxuabijavaveliacujinae jivi livaisi tatsipaebijava, paneyajavajinavanapame. Bajaraxuata paxamë ata xaniavaetsia panevajunupaebianame, jai Jesús pijajivijavabelia. \c 16 \p \v 1 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Bajarapacuenia pacatsipaebatsi panecopabiyaniva patanejumecovënëtsilivaisimë. \v 2 Paxamë papecaitoyavi, pacacapitsapabiabiana judíovi penacaetuatabiabibovecua. Belia jane baja itsamatacabijavabelia pacabeyejebiana. Nexata pamonae pacabeyejebiana, jamatabëcuenenavëxaniabiaya jumaitsi tsane: “Dioso pejitsipaecuenia tobeyejebajë mapamonaeje,” jai tsane. \v 3 Bajarapamonae xanë apo neyapëtae. Apo yapëtae cajena taxa ata. Bajaraxuata bajarapacuenia pacaexanaena. \v 4 Bajarapacuenia tajëvelia pacatsipaebatsi baja cajena. Nexata jane baja pamatacabi pacatsipatsiana bajarapacuene, panajamatabënapitsianame pacuenia baja cajena tajëvelia pacatsipaebatsi, jai Jesús pijajivijavabelia. \s1 Pacuenia Espíritu Santo exanaejitsia jivijavabelia yabara pelivaisi \p Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Tataxuxuabijavaveliacujinae jivi livaisi tatsipaebijava, abaxë apo pacatsipaebitsi mapacuene yabaraje. Bajarapacuenia apo pacatsipaebitsi tsipaji abaxë pacayajavaponaponatsi. \v 5 Itsiata baitsi jane aeconoxae baja payapëtae atamë tanaviatsijavanexa taneitorobinëjavabetsia, itsanë ata paxamëyajuvënënë apo neyanijobi. “¿Detsa belia ponaejitsiamë?” apo nejai. \v 6 Pacanavajunupaebatsi baja cajena tanaviatsijavanexa. Bajaraxuata bitso panajamatabëxainame. \v 7 Palivaisi aeconoxae pacatsipaebijitsiatsi, pexaniajailivaisi cajena. Pacatoxanepanaena itsa baja pacavecuaponaenatsi. Itsa apo pacavecuaponae tsipaetsi, apo pacatopatsitsica tsipae Espíritu Santo papecayajavaponaponaenexa. Espíritu Santo pacayavenonabiabiana. Pacajamatabëcuene asaëyaexanaenanua. Itsa ponaenajë taxajavabetsia, nexata Espíritu Santo pacatoitorobianicatsi. \v 8 Nexata Espíritu Santo patsianica. Nexata Espíritu Santo pejamatabëcuenetjailivaisi cajena. Pacatoxanepanaena itsa baja pacavecuaponaenatsi. Itsa apo pacavecuaponae tsipaetsi, apo pa, pamonae Dioso apo pejumecovënëtsivi, nacueneyapëtaena pibisiacuene pexanaejava. Yapëtaenanua pacuene xanepana pexanavanapaenexa Dioso pitabarata. Yapëtaenanua pacuenia Dioso naneconitsiaexanaejitsiatsi bajarapamonae pibisiacuene pexanaeneconi yabara. \v 9 Espíritu Santo pejamatabëcueneta, bajarapamonae nacueneyapëtaena pibisiacuene pexanaevicuene. Tsipaji xanë bajarapamonae apo nejumecovënëtsi pibisiacuene pexanaeneconi tavecuaajibiaexanaejavanexa. \v 10 Nexata Espíritu Santo pejamatabëcueneta, bajarapamonae yapëtaena pacuene xanepana pexanavanapaenexa Dioso pitabarata. Tsipaji baja xanë naviatsianajë taxajavabetsia. Nexata baja bajarapamonae pematatsënëa apo netae tsane. \v 11 Bajarapamonae Espíritu Santo pejamatabëcueneta, yapëtaena pacuenia Dioso naneconitsiaexanaejitsia daxita pamonae pibisiacuene pexanaevi dovathi pejamatabëcueneta. Tsipaji Dioso naneconitsiaexanaena dovathi, ponë mapanacuapijivi itorobabiaba pibisiacuene pexanaenexa, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 12 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Ayailivaisi picani abaxë xainajë patacatsipaebinexa. Itsiata baitsi jane abaxë apo pacajamatabëcuenecaëjëpae bajarapalivaisi panejumeyapëtaenexa. \v 13 Matapania pamatacabi patsianica Espíritu Santo, ponë pexaniajailivaisi pepaebinë, bajaraponë pacayapëtaeyaexanaena daxita pexaniajailivaisi. Espíritu Santo raja apo pacayapëtaeyaexanae tsane saicaya pejamatabëcuenepijilivaisi. Daxita raja pacuenia taxa Dioso jumaitsi, juya Espíritu Santo pacayapëtaeyaexanaena. Nexata tajëvelia Espíritu Santo pacayapëtaeyaexanaena pacuene pevajënaeyabelia copiapataponaejitsia. \v 14 Espíritu Santo pejamatabëcueneta jivi neyaiyataena. Tsipaji xanë talivaisi, pexaniajailivaisi, Espíritu Santo pacayapëtaeyaexanaena. \v 15 Daxita taxa pexainaejava, xanë ata rabaja tajajava. Bajaraxuata pacajumaitsitsi: “Xanë talivaisi, pexaniajailivaisi, Espíritu Santo pacayapëtaeyaexanaena,” pacajaitsi, jai Jesús pijajivijavabelia. \s1 Pacuenia bepejamatabëcuenejiobivimi jamatabëcuenebarëyajitsia yabara pelivaisi \p \v 16 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Caematacabibejecujinae rabaja apo panetaemë tsane. Itsiata icatsia itsamatacabibejecujinae panetaename. Bajara jane xuacujinae ponaenajë baja taxajavabetsia, jai Jesús. \p \v 17 Nexata pijajiviyajuvënëvi nayanijoba ëpamonae. \p —¿Detsa majumaitsi pajumeje? Jesús nacajumaitsi: “Caematacabibejecujinae rabaja apo panetaemë tsane. Itsiata icatsia itsamatacabibejecujinae panetaename. Bajara jane xuacujinae ponaenajë baja taxajavabetsia,” nacajai. \v 18 ¿De tsaeta pejumaitsijume: “Caematacabibejecujinae rabaja apo panetaemë tsane. Itsiata icatsia itsamatacabibejecujinae panetaename,” nacajai? Apo jumeyapëtaetsi cajena xua yabara nacajumaitsi, najai Jesús pijajivi. \p \v 19 Jesús jamatabëcueneyapëtane pacuenia picani pijajivi jamatabëyanijobatsi. Nexata Jesús tajëvelia jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Pacajumaitsitsi mapacueniaje: “Caematacabibejecujinae rabaja apo panetaemë tsane. Itsiata icatsia itsamatacabibejecujinae panetaename,” pacajaitsi. ¿Baja tsa pajume yabara panayanijobame? \v 20 Xaniajanë pacuenia pacatsipaebijitsiatsi. Xanë itsa tëpaenajë, paxamë panuename. Bitso xanëjitsia panajamatabëxainaename. Itsiata baitsi jane pamonae apo nejumecovënëtsi, barëya tsane tatëpaejava yabara. Itsiata baitsi jane xuacujinae paxamë icatsia bitso panesivajamatabëcuenebarëyamë tsane itsa panetaename icatsia. \v 21 Pamatacabi petiriva vixaenotatsi penacueto pevecuanaexanaenexatsi, bitso bayanajamatabëxaina. Itsiata penacueto pevecuanaexanaecujinaetsi, pevixae apo najamatabënapitsi. Panacueto baja vecuanaexanatsi, sivajamatabëcuenebarëya. \v 22 Bajara pijinia pacuenia paxamë ata bitso panajamatabëxainaename itsa tëpaenajë. Itsiata icatsia itsa panetaename, bitso panesivajamatabëcuenebarëyamë tsane. Nexata itsajivi ata apo caëjëpaetsi tsane papecavecuaajibiaexanaenexa panejamatabëcuenebarëyajava, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 23 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Pamamatacabi icatsia panetaename, apo paneyanijobimë baja tsane itsacuenejavayo ata. Tsipaji baja Espíritu Santo pacayapëtaeyaexanaena daxitacuene. Xaniajanë pacuenia patsipaebijitsiatsi. Taxa pacarajutsiana daxita xua tavënëta pavajëtabiabianame taxajavabelia. \v 24 Abaxë tavënëta taxajavabelia apo pavajëtsimë itsacuenejavayo ata. Aeconoxae rajane baja tavënëta taxajavabelia pavajëtabiabianame. Nexata taxa itsa pacarajutsiana xua pavajëtsianame, bitso pajamatabëcuenebarëyamë tsane taxajavabelia, jai Jesús pijajivijavabelia. \s1 Pacuenia Jesús jamatabëcueneamoneyaba dovathi, ponë itorobabiaba mapanacuapijivije pibisiacuene pexanaenexa, yabara pelivaisi \p \v 25 Icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Palivaisi baja pacatsipaebabiabatsi, najumematayatsiaya pacatsipaebabiabatsi. Itsiata itsamatacabi livaisi apo pacatsipaebi tsanetsi najumematayatsiaya. Biji rajane pacatsipaebianatsi jumenapebetsiaya taxa pelivaisi. \v 26 Bajarapamatacabi paxamë baja taxajavabelia pavajëtabiabianame tavënëta. Nexata baja xanë apo patacatovajëtabiabi tsanetsi taxajavabelia. \v 27 Paxamë paneasivamë. Panejumecovënëtamenua taxa taneitorobinëcuenetsica. Bajaraxuata paxamë taxa pacaasiva. Nexata panijacuata taxajavabelia itsa pavajëtabiabianame, taxa pacajumetaena. \v 28 Xanë baja cajena ponaponajë taxajavatatsia. Nexata taxajavavetsica ponajë tapatsinexa mapanacuayabetsicaje. Nexata icatsia ponaenajë mapanacuavecuaje. Naviatsianiajë baja taxajavabetsia, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 29 Nexata Jesús pijajivi jumaitsi: \p —Baja rajane jumenapebetsiaya panetsipaebame. Najumematayatsia baja apo panetsipaebimë. \v 30 Nexata baja pacajamatabëcueneyapëtanetsi daxitacuene neyapëtaenëcuene. Xamë panejamatabëcueneyapëtaneme palivaisi picani jamatabëpacayanijobatsi. Bajaraxuata pacajumecovënëtatsi baja Dioso athëbëvetsica pecaitorobinëcuenetsica, jai Jesús pijajivi. \p \v 31 Jesús nexata jumaitsi pijajivijavabelia: \p —¿Nexata tsabaja aeconoxae panejumecovënëtame taxa Dioso athëbëvetsica taneitorobinëcuenetsica? \v 32 Imoxoyo rabaja pevajënae panenacayatsinexa panenaviabinexa panijabonëjavabelia. Paxamë panexuabanutsianame caenënë. Itsiata baitsi jane apo caenënë tsane. Tsipaji taxa yajavaponaponajë. \v 33 Bajarapacuene tajëvelia paneyapëtaenexa, pacatsipaebabiabatsi baja cajena. Nexata xanëjavaberena panenajamatabëcuenecopatsixae, ajunavijibia pajinavanapaename. Mapanacuata panejinavanapaeepato mapanacuapijivije pacabejiobiaexanabiabiana. Itsiata pajamatabëcuenesaëmë tsavanapae tsane. Xanë rabaja jamatabëcueneamoneyabajë dovathi, ponë itorobabiaba mapanacuapijivije pibisiacuene pexanaenexa, jai Jesús pijajivijavabelia. \c 17 \s1 Pacuenia Jesús pijajivi tovajëta paxa Diosojavabelia yabara pelivaisi \p \v 1 Jesús dovathi pejamatabëcueneamoneyabijava pijajivijavabelia petsipaebicujinae, Jesús athëbëa benaëcotsia. Nexata jumaitsi paxa Diosojavabelia: \p —Taxa, netocopiapata rajane baja daxita pacuenia netocopatame. Tsitajëre jivi pacuenia xanë nexënatoxaenë, bitso ayaijamatabëcuenenënë. Bajarapacuenia itsa tsitajëtsianame, nexata jivi yapëtaena pacuenia xamë Diosomë bitso ayaijamatabëcuenenëmë. \v 2 Xamë rabaja netocopatame daxitajivi taevetsinexa. Nexata necaëjëpa tarajutsinexa matacabi apo pevereverecaejava daxita pamonae nerajutame. \v 3 Matacabi apo pevereverecaejava pexainaevinexa, cayapëtane baja caenëmë pepo Diosonëcuenemë. Bajarapamonae neyapëtanenua baja Jesucristonë athëbëvetsica taneitorobinëmëtsica, jai Jesús paxa Diosojavabelia. \p \v 4 Icatsia Jesús jumaitsi paxa Diosojavabelia: \p —Xanë rabaja mapanacuapijivijavabeliaje, apo pecajumecovënëtsivijavabelia, cajamatabëcueneitajëtatsi bitso ayaijamatabëcuene nexainaejava. Veretajënua baja daxita xua nitorobame tacatoexanaenexa. \v 5 Taxa, pamatacabi abaxë ajibi mapanacuaje, itsa cayajavaponaponatsi, necotia yajavaponaponajë ayaijamatabëcuenenëxaenë. Bajarapacuenia icatsia aeconoxae ata netocopatsianame vajanajuaevetaponaponaenexabeje daxitacuene, jai Jesús paxa Diosojavabelia. \p \v 6 Icatsia Jesús jumaitsi paxa Diosojavabelia: \p —Xamë itapetame itsamonae mapanacuataje tanesivanajamatabëcopatsinexa. Xanë nexata yapëtaeyaexanajë bajarapamonae pacuenia jamatabëcueneitsimë. Bajarapamonae nijajivi nerajutame. Xaniavaetsia cajumecovënëta nijumelivaisi. \v 7 Aeconoxae baja bajarapamonae nijajivi yapëtane xamë nejamatabëcueneta taexanaponaejava daxita xuanë exanaponajë. \v 8 Daxita palivaisi netsipaebame, xanë juya bajarapalivaisi tsipaebajë bajarapamonae. Nexata nejumecovënëta. Nexata yapëtane bajarapamonae pepacuene tapatsijava xamëjavavetsica. Nejumecovënëta xamë athëbëvetsica taneitorobinëcuenemëtsica, jai Jesús paxa Diosojavabelia. \p \v 9 Icatsia Jesús jumaitsi paxa Diosojavabelia: \p —Cavajëtatsi bajarapamonaenexa. Apo cavajëtsitsi raja apo pecajumecovënëtsivinexa. Cavajëtatsi raja tanerajutsivimënexa. \v 10 Daxita pamonae nijajivi, bajarapamonae xanë ata tajajivi. Daxita pamonae tajajivi, bajarapamonae xamë ata nijajivi. Daxitajivi neyapëtane ayaijamatabëcuene taxainaejava. Tsipaji tajajivi xaniavaetsia netojinavanapa, jai Jesús paxa Diosojavabelia. \p \v 11 Icatsia Jesús jumaitsi paxa Diosojavabelia: \p —Xanë baja apo ponaponaenë tsane mapanacuataje. Tsipaji baja ponaejitsianë xamëjavabetsia. Itsiata baitsi jane tajajivi jinavanapaena abaxë mapanacuataje. Taxamë, bitso nianeconijibinë. Tanerajutsivimë nesaëta evetsianame pibisiacuenevecua. Vaxaitsibeje caejamatabëcuene xainatsibeje. Nexata bajarapamonae ata tojitsipajë caejamatabëcuene pexainaenexa. Pacuenia vaxaitsibeje jamatabëcueneitsitsibeje, bajara pejamatabëcueneitsinexa. \v 12 Itsa abaxë yajavaponaponajë bajarapamonae mapanacuataje, nesaëta evetaponaponajë. Nexata apo nevecuanaxuabi daxita. Caenë saya nevecuanaxuabiana. Bajaraponë nevecuanaxuabiana tsipaji tocopiapatsianatsi pacuenia baja cajena tajëvelia jumaitsi nijumelivaisibaxutota bajaraponë yabara, jai Jesús paxa Diosojavabelia Judas yabara. \p \v 13 Icatsia Jesús jumaitsi paxa Diosojavabelia mapacueniaje: \p —Aeconoxae baja ponaenajë xamëjavabetsia. Itsiata abaxë taponaponatabiepatoyo mapanacuataje, cavajëtatsi. Bajarapacuenia cavajëtatsi tajajivi bitso pejamatabëcuenebarëyanexa pacuenia xanë bitso jamatabëcuenebarëyanë. \v 14 Xanë baja tajajivi tsipaebajë nijumelivaisi. Pacuenia mapanacuapijivije, apo pecajumecovënëtsivi, jamatabëcueneitsi, xanë apo jamatabëcueneitsinë. Bajaraxuata tajajivi ata itoyatsi mapanacuapijivije. Tsipaji apo jamatabëcuenejëpae. \v 15 Apo cavajëtsitsi raja nejutsinexa tajajivi mapanacuapijivivecuaje. Cavajëtatsi raja nevetabiabinexa tajajivi dovathivecua. \v 16 Pacuenia xanë apo jamatabëcuenejëpaenë mapanacuapijivije, bajara pijinia pacuenia tajajivi ata apo jamatabëcuenejëpae mapanacuapijivije. \v 17 Nijumelivaisi cajena pexaniajailivaisi. Bajaraxuata tanejumecovënëtsivi baja yavenonaename penatsatsinexa dovathi pejamatabëcuenevecua. Nexata bajarapamonae exanavanapaena xamë netojitsipaecuenia nijumelivaisi baja petsijamatabëecaexaetsi. \v 18 Pacuenia xamë nitorobame pexaniajailivaisi tatsipaebinexa mapanacuapijivijavabeliaje, bajara pijinia pacuenia juya xanë ata itorobajë tajajivi pexaniajailivaisi petsipaebinexa mapanacuapijivijavabeliaje. \v 19 Pacuenia xamë netojitsipame, tajajivi yapijivinacaevetsianajë xanë tanebeyaxuabinexa. Nexata bajarapamonae pacuenia xamë tojitsipame, catoexanavanapaena. Tsipaji baja bajarapamonae yapëtane nijumelivaisi pexaniajailivaisicuene, jai Jesús paxa Diosojavabelia. \p \v 20 Icatsia Jesús jumaitsi paxa Diosojavabelia mapacueniaje: \p —Itsiata apo cavajëtsitsi ëtajajivinexa. Cavajëtatsi raja bexëajavabelia tanejumecovënëtsivinexa ata. Tajajivi itsamatacabi bajarapamonaejavabelia itsa tsipaebaponaena tajumelivaisi, nexata bexëajavabelia bajarapamonae nejumecovënëtsiana. \v 21 Nexata cavajëtatsi daxita bajarapamonae penajamatabëcuenejëpaenexa. Xamë neyajavaponaponame. Xanë ata pijinia cayajavaponaponatsi. Bajara pijinia pacuenia tojitsipajë daxita bajarapamonae ata vajanacayajavajinavanapaenexabeje. Tojitsipajë bajarapamonae penajamatabëcuenejëpaenexa. Nexata bajarapamonae najamatabëcuenejëpaeya pejinavanapaejava, itsa tane daxita mapanacuapijivije, pejumecovënëtsinexa xamë athëbëvetsica taneitorobinëcuenemëtsica. \v 22 Pacuenia xamë yapëtaeyaexaname tajajivijavabelia xanë bitso ayaijamatabëcuene taxainaejava, bajara pijinia pacuenia xanë ata bajarapamonaejavabelia yapëtaeyaexanajë baja bajarapamonae ata ayaijamatabëcuenevi baja penaexanaejava tanejumecovënëtsixae. Nexata bajarapamonae tanejumecovënëtsixae, najamatabëcuenejëpa baja pacuenia vaxaitsibeje najamatabëcuenejëpatsibeje. \v 23 Tajajivi yajavaponaponajë. Xamë pijinia neyajavaponaponame. Nexata tajajivi caejamatabëcuene xainaena. Nexata daxita mapanacuapijivije itsa taena tajajivi najamatabëcuenejëpaeya pejinavanapaejava, yapëtaena xamë athëbëvetsica taneitorobinëcuenemëtsica. Yapëtaenanua bajarapamonae niasivajava pacuenia xanë ata niasivamë, jai Jesús paxa Diosojavabelia. \p \v 24 Icatsia Jesús jumaitsi paxa Diosojavabelia: \p —Taxa, bajarapamonae xamë nerajutame. Nexata jitsipajë bajarapamonae ata penajinavanapaenexa itsabelia ponaejitsianë. Jitsipajë bajarapamonae taneyajavajinavanapaenexa, taneyapëtaenexa bitso ayaijamatabëcuene taxainaejava. Tsipaji nacua nexanaevajënaeya ata, xamë niasivamë. Bajaraxuata ayaijamatabëcuenenënë nexaname. \v 25 Taxa, itsaneconi ata apo nexainaenë. Mapanacuapijivi, pamonae apo cajumecovënëtsi, apo cayapëtae. Itsiata xanë cayapëtanetsi. Mapamonaeje, tajajivi, yapëtane baja xamë athëbëvetsica taneitorobijavamëtsica. \v 26 Xanë tajajivi yapëtaeyaexanajë pecayapëtaenexa. Abaxë itsiata pevajënaeyabelia pecayapëtaeponaenexa, yapëtaeyaexanaponaenajë. Pacuenia xanë niasivamë, bajara pijinia pacuenia bajarapamonae ata namataenetsia penaasivanexa, yapëtaeyaexanaponaenajë. Xanë bajarapamonae yajavaponaponaenajë, jai Jesús paxa Diosojavabelia. \c 18 \s1 Pacuenia Jesús pijavajabitsaë vaetabatsi pebeyaxuabinexatsi jane baja yabara pelivaisi \r (Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Lc 22.47-53) \p \v 1 Jesús pevajëtsicujinae paxa Diosojavabelia, pijajivi barëpona Cedrónvënënajato itsapanabelia. Nexata bajarajotalia peubinaenë bacabobëxëpanata, Jesús pijajivi barëpata. \v 2 Bajarajota cajena Jesús pijajivi barënacaetuatabiaba. Bajaraxuata Judas, Jesús pijajivitonë ata, ponë canajetsijitsiatsi pijavajabitsaë pecobeyabelia, yapëtane itsajota Jesús pijajivi barënacaetuatabiaba. \v 3 Nexata Judas peyapëtaexae, bajarajota barëpata vajabitsaë. Barëpatanua templobopijipolicíavi. Bajarapamonae itorobatsi sacerdotevi penamatacaitorobivibeje fariseovibeje. Judas pematacaponaevi capona espadanë, naebonë yajava. Lámparabëanënua capona. Beisotabuqueranënua capona penatsivajënaeitayotsinexa. \v 4 Nexata baja Jesús yapëtane daxita pacuenia exanaejitsiatsi bajarapamonae. Nexata Jesús najetabalia. Jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —¿Jipatsa pajaitame? jai Jesús. \p \v 5 Nexata bajarapamonae jumaitsi: \p —Jesús raja, Nazaret tomarapijinë, pajaitajë, jai bajarapamonae. \p Jesús nexata jumaitsi: \p —Xanë rabaja maje, jai. \p Judas, ponë Jesús pijavajabitsaë pecobeyabelia canajetatsi, nanuca bajarapamonaejavata. \v 6 “Xanë rabaja maje,” pejaijavata Jesús, bajarapamonae pematabëxëpa toquequenaponalia. Othopa irata. \v 7 Nexata icatsia Jesús jumaitsi: \p —¿Jipatsa nexata pajaitame? jai. \p Nexata icatsia bajarapamonae jumaitsi: \p —Jesús raja, Nazaret tomarapijinë, pajaitajë, jai bajarapamonae. \p \v 8 Nexata Jesús jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —“Xanë rabaja maje,” pacajaitsi rabaja. Xanë itsa panejaitame, pacopatsianame mapamonaeje peponaenexa, jai Jesús pijajivi yabara. \p \v 9 Bajarapacuenia Jesús itsa jumaitsi, copiajopa jane baja pacuenia tajëvelia jumaitsi Jesús. Jesús baja cajena pijajivi yabara tajëvelia jumaitsi mapacueniaje: “Pamonae taxa nerajuta, itsanë ata apo nevecuanaxuabi tsane,” jai cajena Jesús tajëvelia pijajivi yabara. Bajarapacuene jane baja copiajopa. \v 10 Nexata Jesús pijajivitonë, Simón Pedro, namaracëtaponapona espada. Nexata Simón Pedro espada navemarajonotaxuabina. Pecujuanenia pamuxuyorotomi, muxuyoropaebiaxuaba sacerdotevi pepo penamatacaitorobinë pijajivitonë. Ponë Simón Pedro muxuyoropaebiaxuaba, pevënë Malco. \v 11 Nexata Jesús jumaitsi Pedrojavabelia: \p —Nijaespada baja pevënojojavareca xataremeca. Taxa baja cajena netocopata tanebejiobiaexanaenexa. Bajaraxuata nacaevetsianajë tanebejiobiaexanaenexa, jai Jesús Pedrojavabelia. \s1 Pacuenia Jesús nutatsi sacerdot. Pecujuanenia pamuxuyorotomi, muxuyoropaebiaxuaba sacerdotevi pepo penamataevi pepo penamatacaitorobinë pitabarata yabara pelivaisi \r (Mt 26.57-58; Mr 14.53-54; Lc 22.54) \p \v 12 Vajabitsaëvi pijacapitán, pijajivi yajava, judíovi pijapolicíavinua, nacobenavaetabatsi Jesús. Nexata cobecëtatsi. \v 13 Caponatsi baja Anásvënënë pijaboyabelia. Anás paxuyo Caifás. Bajarapamatacabi Caifás sacerdotevi pepo penamatacaitorobinë tsaponaponae. \v 14 Bajaraponë Caifás jumaitsi baja cajena copiaya judíovijavabelia Jesús yabara: “Bajaraponë caenë itsa beyaxuabiaexanaenatsi, bajaraponë pejamatabëcueneta daxita judíovitsi vajavajabitsaë apo nacaverebiabi tsane,” jai. \s1 Pacuenia jane baja Pedro nayavajunuaxaina Jesús pijajivitonëcuene yabara pelivaisi \r (Mt 26.69-70; Mr 14.66-68; Lc 22.55-57) \p \v 15 Itsa baja Jesús caponaliatsi sacerdotevi pepo penamatacaitorobinë pijaboyabelia, Simón Pedrobeje, itsanëbeje, Jesús pijajivitonëbeje, tajiyo pënanajetarucabeje. Ponë Simón Pedro yanatatsi, bajaraponë yapëtanetsi sacerdotevi pepo penamatacaitorobinë. Sacerdotevi pepo penamatacaitorobinë pijabo matatoyorotsia yacaranata ibopanaxanetonë, mataropotsia pefaratsijavaxanetota. Nexata ponë Pedro yanatatsi, bajarapayacaranatsijavaxaneto baupa najoneya. Nexata panepa bopanabojavabelia, itsabelia Jesús cajunuatsi. \v 16 Nexata Pedro nucojopa sacerdotevi pepo penamatacaitorobinë pijabo matatoyorotsia peyacaranatsijavaxaneto baupa jumavelia. Nexata ponë Pedro yanatatsi, caevëa pitsaparena. Nexata bajaraponë cuaicuaijai baupa pevetsivajavabelia Pedro ata penajonenexalia. Nexata baja Pedro ata tocopatatsi bopanabojavabelia penajonenexalia. Nexata baja Pedro ata najoneya bopanabojavabelia. \v 17 Nexata baupa pevetsiva jumaitsi Pedrojavabelia: \p —¿Xamë ata tsabaja Jesús apo pijajivitonëmë? jai. \p Pedro nexata jumaitsi: \p —Jume raja. Xanë raja Jesús apo pijajivitonënë, jai Pedro. \p \v 18 Bajarapaepatota bitso bajarapameravi cainejeba. Nexata bajarapabota penacuenebivi, policíavi yajava, isoto itajuruteta bopanabota. Bajarapamonae nonopanubena. Nexata Pedro nanuca bajarapamonaejavata. Nanonopanuca. \s1 Pacuenia sacerdotevi pepo penamatacaitorobinë Jesús yanijobatsi yabara pelivaisi \r (Mt 26.59-66; Mr 14.55-64; Lc 22.66-71) \p \v 19 Anás jane baja sacerdotevi pepo penamatacaitorobinë jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Detsa pamatabëxëyo nijajivi? ¿Detsa palivaisi tsipaebabiabame nijajivi? jai. \p \v 20 Jesús nexata jumaitsi Anásjavabelia: \p —Xanë daxitajivi pexanialivaisi tsipaebabiabajë itsajota nacaetuatabiaba. Tsipaebabiabajë penacaetuatsibonëjava, templobota ata. Muetsia cajena itsamatacabi ata apo tsipaebinë. \v 21 ¿Detsa xuajitsia nexata neyanijobame? Yanijobare pamonaejavabelia tsipaebabiabajë. Nexata bajarapamonae catsipaebiana pacuenia nejumetaeyabiaba. Bajarapamonae yapëtane xua yabara pexanialivaisi tsipaebabiabajë, jai Jesús sacerdotevi pepo penamatacaitorobinëjavabelia. \p \v 22 Itsa bajarapacuenia Jesús jumaitsi, nexata bajarajota penucaenë templobopijipolicíanë itabarapacataxuabatsi. Policíanë jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Pëtsa bajarapacuenia cuaicuaijamë sacerdotevi pepo penamatacaitorobinëjavabelia, jai. \p \v 23 Jesús nexata jumaitsi policíanëjavabelia: \p —Itsa pibisiacuenia cuaicuaijanë, netsipaebare papibisiacuene yabara cuaicuaijanë. ¿Detsa xuajitsia saya xaniavaetsia tajumaitsijava yabara, nebiame? jai Jesús. \p \v 24 Nexata Anás itoroba Jesús cobecëtsiaya tsiteca pecaponaenexatsi Caifásjavabelia, ponë sacerdotevi pepo penamatacaitorobinëjavabelia. \s1 Pacuenia icatsia Pedro nayavajunuaxaina Jesús pijajivitonëcuene yabara pelivaisi \r (Mt 26.71-75; Mr 14.69-72; Lc 22.58-62) \p \v 25 Pedro abaxë nanonopanuca isotojavata. Nexata bajarajota penubenaevi jumaitsitsi: \p —¿Xamë ata tsabaja Jesús apo pijajivitonëmë? jaitsi. \p Pedro nexata nayavajunuaxainaeya jumaitsi: \p —Jume raja. Xanë raja Jesús apo pijajivitonënë, jai Pedro. \p \v 26 Nexata icatsia bajarajota sacerdotevi pepo penamatacaitorobinë pijajivitonë, ponë Pedro muxuyoropaebiaxuaba pijamonaenë, jumaitsi: \p —Xamë cajena covë catanetsi Jesúsjavata, peubinaenë bacabojavata, jai. \p \v 27 Pedro icatsia nayavajunuaxainaeya jumaitsi: \p —Jume raja. Xanë cajena apo yapëtaenë Jesús, jai Pedro. \p Itsa baja Pedro najumeveretaba bajarapacuenia pejumaitsijava, vacara baja fiaba. \s1 Pacuenia Jesús nutatsi Pilato pitabarata yabara pelivaisi \r (Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5; Lc 23.1-5) \p \v 28 Itsa baja ajena matacabi tsina, Jesús capitsapatsi Caifás pijabovecua. Nexata Jesús caponaliatsi nacuaevetsinë Pilato pijaboyabelia. Judíovi, pamonae najetarubena Jesús peneconitsinexatsi, apo najonelia nacuaevetsinë Pilato pijaboyalia. Tsipaji Pilato apo judíonë. Judíovi apo joneyabiabi apo judíonë pijaboyalia. Bajarapamonae itsa jonejitsipa Pilato pijaboyalia, bajarapamonae judíovixae, jamatabëjumai tsipae: “Najamatabëcuenebijianajë Dioso pitabarata apo judíonë pijaboyalia tanajonexae. Nexata tavëna judíovi apo netocopatsi tsane tanaxaenexa pascua fiestamatacabi pexaejava,” jamatabëjai tsipae bajarapamonae. \v 29 Nexata Pilato pitsaparena. Jumaitsi judíovijavabelia: \p —¿Detsa pitsineconi yabara pacapatame maponëje? jai Pilato judíovijavabelia. \p \v 30 Nexata judíovi jumaitsi: \p —Itsa raja pibisiacuene apo pexanaenë tsipae, apo pacatocapatsi tsipaetsi maberenaje, jai judiovi. \p \v 31 Nexata icatsia Pilato jumaitsi: \p —Paca ponaremelia caevëalia. Pananeconitsiaexanaename panijacuata pacuenia panijalivaisi pacaitoroba paneexanaenexa, jai Pilato judíovijavabelia. \p Nexata judíovi icatsia jumaitsi: \p —Paxamë baitsi jane apo panetocopatsimë patabeyaxuabinexa itsanë ata pijaneconi yabara, jai judíovi. \p \v 32 Bajarapacuenia Jesús tocopiapatatsi pacuenia baja cajena tajëvelia pijajivijavabelia navajunupaebapona pebeyaxuabijavanexatsi. \v 33 Nexata Pilato icatsia joneya pijaboyalia. Jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Xamë tsaja judíovi pepo nevetsinë? jai. \p \v 34 Jesús nexata jumaitsi Pilatojavabelia: \p —¿Xamë tsaja nejamatabëcueneta neyanijobame? Jume. ¿Catsipaeba tsaja itsamonae xanë judíovi pepo taevetsinëcuene? jai Jesús. \p \v 35 Pilato nexata jumaitsi: \p —Xanë raja apo judíonënë. Bajarapacuenia apo tacasivanajamatabëxainaeta. Judíovi raja, caranata nijanacuapijivi, sacerdotevi penamatacaitorobivi yajava, cacapata maberenaje pecaneconitsinexa xanëjavaberena. ¿Detsa jane xua exaname? jai Pilato Jesúsjavabelia. \p \v 36 Nexata Jesús jumaitsi Pilatojavabelia: \p —Mara panacua xanë apo taevetsinëje. Itsa ra peneta mapanacua taevetsinë tsipaeje, nexata paepatota judíovi nevaetaba, daxita tajajivi neyapijivinamaxëvanitsipa tapanepaenexa. Xanë raja mapanacua apo taevetsinëje, jai Jesús Pilatojavabelia. \p \v 37 Nexata Pilato jumaitsi: \p —¿Xamë tsaja nexata jivi nevetsinë? jai. \p Jesús nexata jumaitsi: \p —Jãjã, xanë raja jivi taevetsinë pacuenia nejumaitsimë. Bajaraxuata patajë mapanacuayabetsicaje tatsipaebinexa jivi pexaniajailivaisi. Daxita pamonae jitsipa pexaniajailivaisi, nenamuxunaevetabiaba bajarapalivaisi, jai Jesús Pilatojavabelia. \p \v 38 Nexata Pilato jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¿Detsa pacuenia nayapëtane pexaniajailivaisicuene? jai. \s1 Pacuenia baja Pilato tocopata Jesús pebeyaxuabinexatsi yabara pelivaisi \r (Mt 27.15-31; Mr 15.6-20; Lc 23.13-25) \p Pilato peyanijobicujinae Jesúsjavabelia, Pilato icatsia pitsapalia. Nexata Pilato jumaitsi judíovijavabelia: \p —Apo caxitajarabinë cajena itsacujiruneconi ata pexanaejava, paneconi yabara bajaraponë naneconitsijitsia. \v 39 Penaneconitsivi pejebabiabibota naneconitsia peponaponaenë pepitsapaenexa itsa panevajëtame, nexata pascua fiestamatacabi caenë pacatocapitsapabiabatsi. ¿Pajitsipame tsaja patacatocapitsapaenexa penaneconitsivi pejebabiabibovecua pepitsapaenexa pajudíovimë papecaevetsinë? jai Pilato judíovijavabelia Jesús yabara. \p \v 40 Nexata bajarajota daxitajudíovi vavajai. \p —¡Pëtsa abaxë copatame bajaraponë! ¡Panetocapitsapaename jane Barrabás! jai judíovi. \p Bajaraponë Barrabás bitso penacobetoxotsinë. Bajaraxuata penaneconitsivi pejebabiabibota, naneconitsiaponapona. \c 19 \p \v 1 Pilato pijajivi itoroba Jesús pejumatitibabenexatsi penaneconitsivi pejumaconitabiabimacata. \v 2 Nexata pejumatitibabecujinaetsi vajabitsaë Jesús becoronacuenia tsimataexanatsi peejuvitoyoroto. Mataxatatatsi bajarapaejuvitoyoroto. Bajaraxuacujinae quenetsiataeya benacuaevetsinëcuenia xatatatsi peraënaeyatsautsaucaejava. \v 3 Nexata vajabitsaë imoxoyoliatsi Jesús. Vajabitsaë capocaponaeya jumaitsi tsabuataponae Jesúsjavabelia: \p —¡Bajaco, judíovi pepo pevetsinë! jai tsabuataponae. \p Vajabitsaë pecobeta Jesús itabarapacababeyabuataponatsi. \p \v 4 Pilato nexata icatsia pitsapalia. Jumaitsi judíovijavabelia: \p —Pacatocanaviarenatsi icatsia maberenaje paneyapëtaenexa. Apo caxitajarabinë itsacujiruneconi ata pexanaejava, paneconi yabara naneconitsijitsia maponëje, jai Pilato Jesús yabara. \p \v 5 Nexata peejuvitoyoroto Jesús namataxatatsiaya pitsaparena. Naxatata peraënaeyatsautsaucaejava. Nexata Pilato jumaitsi judíovijavabelia: \p —¡Baja rajane nuca maponëje! jai Pilato. \p \v 6 Nexata sacerdotevi penamatacaitorobivi, policíavi yajava, itsa tanetsi Jesús, nexata bajarapamonae vavajai. \p —¡Cruzajavabelia cobematabiabarutsiaexanare! ¡Cruzajavabelia cobematabiabarutsiaexanare! jai bajarapamonae Jesús yabara. \p Pilato nexata jumaitsi bajarapamonaejavabelia: \p —Paxamë pacaponaremelia. Cruzajavabelia pacobematabiabarutsianame. Tsipaji raja xanë apo caxitajarabinë itsacujiruneconi ata pexanaejava, jai Pilato. \p \v 7 Nexata judíovi jumaitsi Pilatojavabelia: \p —Mara ponë Dioso apo pejitsipaecuenia jumaitsije: “Xanë raja Dioso pexënatonë,” jai. Paxanë pajudíovinë patajalivaisita itaveta bajarapacuenia pejumaitsiyaniva itsajivi ata. Bajaraxuata bajaraponë baja bebeyaxuabatsi, jai judíovi Jesús yabara. \p \v 8 Pilato itsa jumetane bajarapamonae pejumaitsijava: “Mara ponë Dioso apo pejitsipaecuenia jumaitsije: ‘Xanë raja Dioso pexënatonë,’ jai,” pejaijava Jesús yabara, nexata bitso Pilato junava. \v 9 Nexata icatsia Pilato pijaboyalia barëjoneya Jesús. Yanijoba icatsia Jesúsjavabelia. \p —¿Detsa nexata verena neponaenë? jai Pilato. \p Itsiata Jesús apo jumepitsi. \p \v 10 Nexata Pilato jumaitsi: \p —¿Detsa xuajitsia apo nejumepitsimë? ¿Apo yapëtaemë tsipaji mapanacua taevetsinëcueneje? Nejamatabëcuenecaëjëpa raja taitorobinexa tajajivi cruzajavabelia pecacobematabiabarutsinexa. Nejamatabëcaëjëpanua taitorobinexa pecacopatsinexa ata, jai Pilato. \p \v 11 Jesús nexata jumaitsi: \p —Itsa Dioso apo catocopatsi tsipae mapanacua nevetsinexaje, nexata xanëjavaberena ata apo cacaëjëpae tsipae taneitsacueniabinexamë. Itsiata baitsi jane ponë necanajeta xamë necobeyabelia, bitso naneconita Diosojavabelia xamë matatoxenetsia, jai Jesús Pilatojavabelia. \p \v 12 Itsa bajarapacuenia Jesús jumaitsi, nexata picani Pilato jamatabëcopatatsi Jesús. \p Itsiata baitsi jane judíovi vavajai Jesús pecopatsiyanivatsi. Jumaitsi: \p —¡Itsamonae raja paxanëyajuvënëvi jitsipa maponëje pevetsinënexatsi! ¡Nexata itsa copatsianame maponëje, naneconitsianame nijatuxanenëjavabelia, Romanonacua pepo pevetsinëjavabelia, pepo vajanacayanacuaevetsinëjavabelia jane baja! ¡Nexata maponëbejeje nijatuxanenëbeje naitoyabeje tsane! jai judíovi Pilatojavabelia. \p \v 13 Nexata Pilato itsa jumetane bajarapacuenia judíovi pejumaitsijava, Pilato eca tribunalvënëjavata, xuata Pilato ecabiaba jivi itsa naneconitsiaexanaejitsia. Xuata Pilato ecabiaba jivi itsa naneconitsiaexanaejitsia, hebreojumeta pevënë Gabata. Bajarajota pirafaratsiira. Nexata Pilato itorobeca pijajivi pecapitsapaenexatsi Jesús Pilato pijabovecua. \v 14 Pascuavënëfiesta pejonematacabinexa pevajënaeya pamatacabi, matoneje, bajarapacuenia Jesús exanatsi. Nexata Pilato jumai tsecae judíovijavabelia: \p —¡Mara jota nucaje papecaevetsinëje! jai Pilato Jesús yabara. \p \v 15 Itsiata saya bajarapamonae vavajai. \p —¡Beyaxuabiaexanare! ¡Jema tëpae! ¡Cruzajavabelia cobematabiabarutsiaexanare! jai judíovi. \p Pilato nexata jumaitsi: \p —¿Pajitsipame tsaja cruzajavabelia tacobematabiabarutsiaexanaejava papecaevetsinëmi? jai Pilato. \p Nexata sacerdotevi penamatacaitorobivi jumaitsi Pilatojavabelia: \p —Caenë raja Romanonacua pevetsinë paxainajë pepo patanevetsinë. Paxanë raja apo paxainaenë itsanë pematatsënëa pepo patanevetsinë, jai sacerdotevi penamatacaitorobivi. \p \v 16 Nexata baja Pilato rajuta judíovi pecobeyabelia Jesús pecobematabiabarutsinexatsi cruzajavabelia. Itsiata Pilato pijajivi itoroba Jesús pecaponaenexatsilia petsutojumabelia. \s1 Pacuenia jane baja Jesús cruzajavabelia cobematabiabarutatsi yabara pelivaisi \r (Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; Lc 23.26-43) \p \v 17 Jesús nexata vajabitsaë itsa caponaliatsi, caponaeyaexanatsi cruza, pacruzajavabelia Jesús cobematabiabarutsijitsiatsi. Caponaliatsi Jivimatasipavënë tsutojavabelia. Hebreojumeta bajarapatsuto pevënë Gólgota.\fig |src="cn01833B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Jn 19.17" \fig* \v 18 Bajarapatsutojumata Jesús cruzajavabelia cobematabiabarutatsi. Anijanëbeje yajavacobematabiabarutatsi. Caenë canacujitsia pijacruzata rubatsi. Itsanë Jesús pecujuanenia ruca. Itsanë Jesús petsavenonenia ruca. \v 19 Pilato pijajivi itoroba petoyaquinaenexatsi tablapayojumata. Nexata Pilato pijajivi itoroba bajarapatablapayo petomatabiabarutsinexatsi Jesús perucaecruzaupita. Jumai tsarucae bajarapaitane mapacueniaje: “Mara ponëje Jesús, Nazaret tomarapijinëje, judíovi pepo pevetsinë,” jai tsarucae bajarapaitane. \v 20 Pajumatsutota Jesús cobematabiabarutatsi cruzajavabelia, bajarapajumatsuto eca tomaravecua imoxoyo. Bajaraxuata judíovi ayaibitsaëtoxaneto tomarapijivi leba bajarapaitane. Bajarapaitane yaquinaruta acueyabi paviriavibeje pijajumeta. Yaquinaruta hebreojumeta, griegojumetanua, latínjumetanua. \v 21 Nexata sacerdotevi penamatacaitorobivi jumaitsi Pilatojavabelia: \p —Apo xanepanae raja neyaquinarutsiaexanaenexa mapejumaitsiitaneje, “Mara ponëje, judíovi pepo pevetsinëje,” pejaiitane. Biji rajane icatsia yaquinarutsiaexanare pejumaitsiitane mapacueniaje: “Mara ponë jumaitsije: ‘Xanë raja judíovi pepo taevetsinë,’ jai,” pejaiitane icatsia yaquinarutsiaexanare, jai sacerdotevi penamatacaitorobivi Pilatojavabelia. \p \v 22 Nexata Pilato jumaitsi sacerdotevi penamatacaitorobivijavabelia: \p —Pacuenia baja yaquinarutsiaexanajë, bajarapacuenia jema rucae, jai Pilato sacerdotevi penamatacaitorobivijavabelia. \p \v 23 Vajabitsaë Jesús pecobematabiabarutsicujinaetsi cruzajavabelia, Jesús penaxatatsijavami, xua jumaponapona, vajabitsaë nota. Cuatro xuabeje tsanaeya jeba. Caenë canacujitsia natsicobetsanaejitsia. Saicaya tsatabuata itsajava, xua Jesús naxatatabiaba piapiajavareca. Bajaraxua apo xainae pecaucutsiajoronaejava. Pecuejava saya caepanacujinae. \v 24 Nexata vajabitsaë najumaitsi: \p —Apo titicae tsanetsi bajaraxua. Canamuxusitsianatsi beibotoxi vajayapëtaenexa ponë pitsijitsia bajaraxua, najai vajabitsaë. \p Bajarapacuenia vajabitsaë itsa exana, Jesús jane baja tocopiapatatsi pacuenia baja cajena Dioso pejumelivaisibaxutota, tajëvelia jumaitsi Jesús penaxatatsijava yabara. Dioso baja cajena pejumelivaisibaxutota, tajëvelia jumaitsi Jesús penaxatatsijava yabara mapacueniaje: “Natsicobetsanaena tanaxatatsijava. Canamuxusitsiana beibotoxi peyapëtaenexa ponë pitsijitsia,” jai baja cajena tajëvelia Dioso pejumelivaisibaxutota Jesús penaxatatsijava yabara. Nexata vajabitsaë canamuxusita beibotoxi peyapëtaenexa ponë pitsijitsia piapiajavareca, Jesús penaxatatsijavami. \p \v 25 Pacujinae abaxë Jesús athëbëyo ruca cruzata, cruza bëxëpanata nubena acueyabi povamaxëto ëMaríavënëvanë. Itsava Jesús pena. Itsava Jesús penava, Cleofas pijava. Itsava María, Magdala tomarapijiva. \v 26 Nexata Jesús itsa taerucaica, taenutsica pena, pijajivitonë bitso piasivanë yajava. Jesús pena pemuxuneneta nuca bajaraponë. Jesús nexata jumaitsi penajavabelia: \p —Ena, maponë nuca nemuxunenetaje, benexënatocuenia taename, jai Jesús penajavabelia. \p \v 27 Bajaraxuacujinae icatsia Jesús jumaitsi pijajivitonëjavabelia: \p —Mapovaje beenacuenia taename, jai Jesús. \p Bajaraxuacujinae Jesús pijajivitonë pijaboyabelia barëpona Jesús pena, Jesús pena penaecaenexa bajaraponë pijabota. \s1 Pacuenia baja Jesús tëpa yabara pelivaisi \r (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; Lc 23.44-49) \p \v 28 Jesús baja yapëtane petocopiarucaejavatsi daxita pacuenia tajëvelia vajunupaebatsi Dioso pejumelivaisibaxutota. Nexata jane baja Jesús pecopiarutsinexa daxita abaxë xua tosaicatsi, Jesús jumaitsi: \p —Mera bitso jitsipajë, jai Jesús. \p \v 29 Nexata bajarajota vaxi eca. Vënëqueca piajatuvinora. Nexata vajabitsaënë esponjavënëjava jabuta bajaraporayalia. Bajaraxuacujinae naeboupita ruta bajarapaesponjavënëjava. Toyotsiatsi Jesús. Tsicuiborutatsi Jesús petsutsuninexa. \v 30 Jesús nexata tsutsune bajaraxua. Bajaraxuacujinae Jesús jumaitsi: \p —Daxita rajane baja taexanaejava, veretajë, jai Jesús. \p Nexata irataeya tëpanajereca. \s1 Pacuenia Jesús becuererebota yenecacuatatsi yabara pelivaisi \p \v 31 Pascuavënë fiesta junua. Nexata abaxë caematacabi sajina pejonenexa judíovi penacueraevetsimatacabinexa. Bajaraxuata judíovi apo jitsipae Jesúsbana baja matavëjëa perubenaejava cruzata. Tsipaji pascuavënë fiestamatacabi itsa junua judíovi penacueraevetsimatacabinexa, judíovi bitso banajamatabëcuenereviaba daxita penacueraevetsimatacabianë matatoxenetsia. Bajaraxuata judíovi vajëta Pilatojavabelia Pilato vajabitsaë pitorobinexa pethaëepatsicababenexatsi Jesúsbana, cruzata perubenaevi, bepijia bajarapamonae petëpaenexa. Itsa baja bajarapamonae tëparubena, penotsinexatsitsica cruzavecua pecaponaenexatsi itsajavabelia. \v 32 Nexata vajabitsaë itsa ponalia, Jesús peyajava cobematabiabarutsinëtsibeje asaëbeje abaxë tsarucae. Bajaraxuata copiaya itsanë thaëepatsicabiabatsi. Bajaraxuacujinae icatsia itsanë thaëepatsicabiabatsi. \v 33 Nexata Jesús vajabitsaë itsa cujibaliatsi, taerutatsi baja Jesús petëpaenë. Bajaraxuata Jesús apo thaëepatsicabiabitsi. \p \v 34 Itsiata baitsi jane vajabitsaëviyajuvënënë becuererebota Jesús yenecacuatatsi. Bajarapavajënëyarena pitsapa pijana, mera yajava. \v 35 Xanë raja, Juannë, pacatoyaquinatsi mapalivaisije. Tataenë bajarapacuene. Nexata xanë yapëtaniji bajarapacuene pexaniajaicuene. Nexata bajarapalivaisi pacatoyaquinatsi panejumecovënëtsinexa paxamë ata. \v 36 Bajarapacuenia Jesús apo thaëepatsicabiabitsi petocopiapatsixaetsi pacuenia baja cajena Dioso pejumelivaisibaxutota tajëvelia jumaitsi Jesús yabara. Dioso baja cajena pejumelivaisibaxutota Jesús yabara tajëvelia jumaitsi mapacueniaje: “Apo siepatsicabiabi tsanetsi itsiata caesitoyo ata,” jai baja cajena tajëvelia Dioso pejumelivaisibaxutota Jesús yabara. \v 37 Itsabaxutota pijinia tajëvelia jumaitsi Jesús yabara mapacueniaje: “Bajarapamonae taena pecacuatsivajënëtsi,” jai baja cajena itsabaxutota Jesús peyenecacuatsijavanexatsi yabara. \s1 Pacuenia Jesús petëpaenë mëthëtatsi yabara pelivaisi \r (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; Lc 23.50-56) \p \v 38 José, Arimatea tomarapijinë. Bajaraponë judíovi pevetsiviyajuvënënë. Nexata José jumecovënëtaponapona Jesús Cristocuene. Itsiata apo najamatabëcueneitajëtsi pejumecovënëtsijava Jesús Cristocuene. Tsipaji cujunava penajuaevetsivi judíovi. Nexata baja Jesús itsa tëpa, José itsiata najamatabëcueneitajëta. José vajëta Pilatojavabelia Jesús petëpaenë pepitsinexatsica cruzajavavetsica pemëthëtsinexa. Nexata baja tocopatatsi. Nexata José lia Jesús perucaejavabelia pecaponaenexa Jesús petëpaenë. \v 39 Nicodemo, ponë meravi pona pebarëcuaicuaijainexa Jesús, bajaraponë ata judíovi pevetsiviyajuvënënë. Nexata Nicodemo Joséta nalia. Caponabeje treinta pakilobeje petuxujuvibenonë, pematajërëabibenonë petuxujuvijavata. \v 40 Nexata Josébeje Nicodemobeje cruzajavavetsica pitsicabeje Jesús petëpaenë. Petsiothocaecujinaebeje petuxujuvibenonë, pexaniaviria piapiasábanapanata mataquionaeya daxitanëreca matacacëbabeje. Bajarapacuenia exanabeje tsipaji judíovi baxaniavaeta petëpaejiviyo pemëthëtsinexa bajarapacuenia. \v 41 Itsajota Jesús cruzajavabelia cobematabiabarutatsi, bajarajota imoxoyo peubinaenë ayaibacaboxaneto eca. Bajarapabacabojavata Jesús petëpaevajënaeya, José cajena exanaeyaexanabuata iboitapajanitojavata pinijiibovaju. José pijamonaejivi itsa totëpatsi, pebuatsinexa bajarapaibovajulia. José ata itsa tëpa, pebuatsinexatsi bajarapaibovajualia. Nexata bajarapaibovajualia abaxë itsajiviyo ata petëpaejiviyo apo buatsitsi. \v 42 Nexata bajarapaibovajualia Josébeje Nicodemobeje Jesús petëpaenë buatabeje. Tsipaji bajarapaibovaju boca imoxoyo. Judíovi ata baja penacueraevetsimatacabinexa, bitso baja imoxoyo pejonenexa. Bajaraxuata bajarapaibovajualia Jesús petëpaenë buatatsi. \c 20 \s1 Pacuenia Jesús petëpaecujinae icatsia asaë yabara pelivaisi \r (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Lc 24.1-12) \p \v 1 Judíovi baja penacueraevetsimatacabi verevereca. Nexata meravia pitsijavata, bajayacunua, ajena matacabi tsarucaponae, itsiata abaxë itsa aitaquiri, María Magdala tomarapijiva pona Jesús petëpaenë pebuatsiibovajutsijavabelia. Nexata María tane ibopanaxanetomi petixitanutsijavalia ibovajuvëpavecua. \v 2 Nexata María cujinaejinarena itsaberena Simón Pedro ponapona. Bajarajota Simón Pedro yajavaponapona itsanë Jesús pijajivitonë, ponë bitso asiva Jesús. Nexata María jumaitsi bajaraponëbejejavabelia: \p —Vajatuxanenëmi ra covë jutatsi pebuatsiibovajutsivecua. Apo payapëtaenë raja itsabelia icatsia buatatsi, jai María. \p \v 3 Nexata Pedrobeje Jesús pijajivitonëbeje ponabeje Jesús pebuatsiibovajutsijavabelia. \v 4 Najuacujinaejinaliabeje. Itsiata itsanë Jesús pijajivitonë bitsojinaeya cujinaejina Pedro matatoxenetsia. Bajaraponë copiaya palia Jesús pebuatsiibovajutsijavabelia. \v 5 Itsa bajaraponë nabëxëtsutsiaya naëcolia ibovaju bëxëpanalia, nexata taeyabualia Jesús daxitanë pematacacëbipanamitsireca pebocaejava bajarapaibovajualia. Bajaraponë itsiata abaxë apo jonelia. \v 6 Bajaraxuacujinae Simón Pedro cotocaevi pata. Nexata ibovajualia Pedro joneya. Pedro ata tane Jesús pematacacëbipanamitsireca pebocaejava bajarajota. \v 7 Papanata Jesús saicaya matacëtatsi, apo yajavabocae bajarajota. Saicayajavata xaniavaetsia quionabuata. \v 8 Nexata ponë copiaya pata Jesús pebuatsiibovajutsijavata, najoneya jane baja. Tane pacuenia Jesús vecuapitsapa bajarapaibovaju. Nexata jane baja bajaraponë jumecovënëta xaniavaetsia Jesús icatsia piasaëjava petëpaecujinae. \v 9 Abaxë picani bajaraponë apo jumeyapëtae pacuenia Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi Jesús petëpaecujinae icatsia piasaëjavanexa yabara. \v 10 Bajaraxuacujinae Jesús pijajivitonëbeje naviatabeje baja pijaboyabelia. \s1 Pacuenia Jesús petëpaecujinae tsitanaitajëta María Magdala tomarapijivajavabelia yabara pelivaisi \r (Mr 16.9-11) \p \v 11 María nuenuca Jesús petëpaenë pebuatsiibovajutsijumavelia. Nexata María yaitaxutonueya nabëxëtsutsiaya naëcolia ibovaju bëxëpanalia. \v 12 Nexata María taeyelia anijanëbeje ángelnëbeje, penioponaejava penaxatatsinëbeje. Ecabeje itsajota picani Jesús petëpaenë buatatsi. Itsanë eca Jesús pematabocotomijavavereca. Itsanë eca Jesús petaxumijavatsina. \v 13 Nexata ángelnëbeje jumaitsibeje Maríajavabelia: \p —¿Detsa xuajitsia nuame? jaibeje. \p María nexata jumaitsi: \p —Tsipaji covë itsamonae jutatsi tajatuxanenëmi. Nexata apo yapëtaenë itsabelia icatsia buatatsi, jai María ángelnëbejejavabelia. \p \v 14 María ajena najumeveretanajelia bajarapacuenia pejumaitsijava, napënëyorotsiaya naëcolia. Taenuta Jesús penucaejava bajarajota. Itsiata abaxë María apo yapëtae Jesúscuene. \v 15 Nexata Jesús jumaitsi Maríajavabelia: \p —¿Detsa xuajitsia nuame? ¿Jipatsa jaitame? jai Jesús. \p María nexata Jesús yabara saya jamatabëjumaitsi: \p —Matsamëra ponë mapaunubacabo pevetsinëje, jamatabëjai María. \p Bajaraxuata María caranata Jesúsjavabelia jumaitsi mapacueniaje: \p —Xamë itsa jutame Jesús petëpaenë, netsipaebare itsajota buatame. Pitsijitsianë tacaponaenexa, jai María. \p \v 16 Jesús nexata junataxuaba María pevënëta. \p —¡María! jai Jesús. \p María nexata napënëyorolia Jesúsjavabelia. Judíovi pijajumeta María jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¡Rabuni! jai. “Rabuni,” itsa jai hebreojumeta, mapajumetaje pejumaitsijume: “Xamë tanecujarubinëmë,” pejaijume. \p \v 17 Jesús nexata icatsia jumaitsi Maríajavabelia: \p —Pëtsa nejayaremena. Tsipaji raja abaxë apo ponaenë taxa peecaejavabetsia. Ponare jane tajajivijavabelia. Tsipaebianame tajajivijavabelia taponaejavanexa taxajavabetsia. Taxa rabaja, paxamë ata paneaxa. Ponë tajaDioso, bajaraponë paxamë ata panijaDioso, jai Jesús Maríajavabelia. \p \v 18 Nexata María Magdala tomarapijiva pona baja petsipaebinexa Jesús pijajivijavabelia. Pona baja petsipaebinexa pacuenia tane pepo petuxanenë Jesús. Nexata María Jesús pijajivijavabelia tsipaebanua daxita pacuenia Jesús jumaitsi. \s1 Pacuenia Jesús petëpaecujinae tsitanaitajëta pijajivijavabelia yabara pelivaisi \r (Mt 28.16-20; Mr 16.14-18; Lc 24.36-49) \p \v 19 Pamatacabi María tane Jesús, icatsia itsa asaë petëpaecujinae, bajarapameravi nacaetuata daxita Jesús pijajivi. Daxita baupanë xaniavaetsia nayabaupaxataba. Tsipaji Jesús pijajivi judíovi cujunava. Jesús itsiata joneya. Jemata nuca pijajivi tuatuajëta. Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —¡Paxamë saya pajamatabëjemamëre! ¡Pëtsa pajunavame! jai Jesús. \p \v 20 Bajarapacuenia Jesús pejumaitsicujinae, pijajivijavabelia tsitajëta pecobevajënëbeje. Nayenevajënëitajëtanua pijajivijavabelia. Bajarajota Jesús pijajivi bitso barëya icatsia petaexae pijatuxanenë. \v 21 Nexata Jesús icatsia jumaitsi: \p —¡Paxamë saya pajamatabëjemamëre! ¡Pëtsa pajunavame! Pacuenia taxa nitoroba, bajarapacuenia juya pacaitorobatsi jivijavabelia pexanialivaisi panetsipaebaponaenexa, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 22 Nexata Jesús uxunelia asaëyata pijajivi pematatsënëalia. Jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Espíritu Santo pacopiapire panejamatabëëthëtota papecatsijamatabëecaenexa. \v 23 Nexata itsamonae pibisiacuene pexanaeneconi itsa pavecuaajibiaexanaename, nexata baja pibisiacuene pexanaeneconimi pepacuene vecuaajibitsi tsane. Itsa apo pavecuaajibiaexanaemë tsane itsamonae pibisiacuene pexanaeneconi, nexata pibisiacuene pexanaeneconi apo vecuaajibitsi tsane, jai Jesús pijajivijavabelia. \s1 Pacuenia Tomás Jesús tane Dioso piasaëyaexanaecujinaetsi petëpaecujinae yabara pelivaisi \p \v 24 Jesús pijajiviyajuvënënë, pevënë Tomás, ponë vënërubatsi itsavënë, Sapalanë. Bajaraponë piajibitsarucaejavata, Jesús pijajivijavabelia tsitanaitajëta. \v 25 Nexata Tomás itsa pata, Jesús pijajivi jumaitsi Tomásjavabelia: \p —Pacatsutanetsi rabaja necovëta vajatuxanenë, jai Jesús pijajivi. \p Nexata Tomás jumeaebiaya jumaitsi: \p —Itsa pepacuene taenajë cruzajavabelia clavota pecobematabiabarutsivajënëtsibeje, nacobesibëtsianajë pecobevajënëyalia. Nacobesibëtsianajë peyenevajënëyalia ata. Nexata jane baja matapania jumecovënëtsianajë Jesús icatsia piasaëjava petëpaecujinae, jai Tomás Jesús yabara. \p \v 26 Bajaraxuacujinae, ocho pamatacabibejecujinae, Jesús pijajivi icatsia bota nacaetuata. Tomás ata jane baja naponapona. Nexata daxita baupanë icatsia xaniavaetsia nayabaupaxataba. Jesús itsiata joneya. Jemata nuca pijajivi tuatuajëta. Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —¡Paxamë saya pajamatabëjemamëre! ¡Pëtsa pajunavame! jai Jesús. \p \v 27 Bajaraxuacujinae Jesús jumaitsi Tomásjavabelia: \p —Tomás, taema rajane baja tacobevajënëbeje. Nacobesibëtsiaremelia jane baja tacobevajënëyalia. Nacobesirovire jane baja tayenevajënëyalia nebëtsinexa. Pëtsa baja xuacujinae jumeaebame. Jumecovënëre jane baja icatsia tasaëjava tatëpaecujinae, jai Jesús Tomásjavabelia.\fig |src="cn01865B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Jn 20.27-29" \fig* \p \v 28 Nexata Tomás jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —¡Tajatuxanenë, tajaDioso! jai Tomás. \p \v 29 Jesús nexata icatsia jumaitsi: \p —Tomás, aeconoxae rajane baja jumecovënëtame icatsia tasaëjava tatëpaecujinae. Tsipaji baja nijacuata netaneme. Xamë matatoxenetsia bitso nesivajamatabëcuenebarëya tsane pamonae apo netae ata, itsiata jumecovënëta icatsia tasaëjava tatëpaecujinae, jai Jesús Tomásjavabelia. \s1 Pajamatabëcuene yabara yaquina mapacuyalatoje yabara pelivaisi \p \v 30 Jesús pijajivi pitabëta exanapona orijibia itsajavanë pinijicuene Dioso pesaëta pexanaejavanë. Itsiata bajaraxuanë pelivaisi apo yajavayaquinaenë mapacuyalatotaje. \v 31 Itsiata mapalivaisi pacatoyaquinatsije panejumecovënëtsinexa Jesús athëbëvetsica Dioso pitorobijavatsica vajanacacapanepaenexa, panejumecovënëtsinexanua Jesús Dioso pexënatocuene. Nexata itsa pajumecovënëtsianame mapalivaisije, paxainaename matacabi apo pevereverecaejava Jesús pejamatabëcueneta. \c 21 \s1 Pacuenia Jesús petëpaecujinae icatsia itsa asaë, tsitanaitajëta pijajivijavabelia, siete ponëbejejavabelia, yabara pelivaisi \p \v 1 Jesús petëpaecujinae icatsia itsa asaë, tsitanaitajëta pijajivijavabelia Tiberiasvënë pucaxanetoitapata. Jesús icatsia pijajivi itsa tsitanaitajëta, maitsije. \v 2 Caejavata Jesús pijajivi najuajinavanapa mapamatabëxëyoje. Najuaponaponabeje Simón Pedrobeje Tomásbeje, ponë vënërubatsi itsavënë, Sapalanë. Najuaponaponabeje pijinia anijanëbeje, Zebedeo ëpexënatobeje. Najuaponaponabeje pijinia itsanëbeje icatsia pematatsënëa. Natanael ata naponapona bajarajota. Canávënë tomarapijinë Natanael. Canátomara eca Galilea nacuata. \v 3 Nexata Simón Pedro jumaitsi penajuajinavanapaevijavabelia: \p —Dujuai raja yamatajucaejitsianë, jai Pedro. \p Nexata penajuajinavanapaevi jumaitsi: \p —Paxanë ata panaponaenajë xamëta, jai. \p Nexata pucaxanetojavabelia pona. Bajarajotalia jerata naropoba. Itsiata bajarapameravi caenë ata dujuainë bajarapamonae apo yamatajutsi. \v 4 Ajena baja matacabi tsina, Jesús pijajivi tsitanaitajëta Tiberiaspuca itapata. Itsiata Jesús pijajivi apo yapëtaetsi Jesúscuene. \v 5 Nexata Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —¿Jica? ¿Dujuainë apo payamatajutsimë caenë ata? jai Jesús. \p Nexata Jesús pijajivi jumaitsi: \p —Ajibi cajena, jai. \p \v 6 Nexata icatsia Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Dujuai paneyamatajucaejava, panecujuanenia pamuxunene, pacoparemeca jerayenepanareca. Bajarapacuenia payamatajutsianame dujuai, jai Jesús pijajivijavabelia. \p Nexata Jesús pijajivi dujuai peyamatajucaejava bajarapacuenia copareca. Bajaraxuacujinae pejutsinexatsina menevecua apo caëjëpaetsi. Tsipaji bitso ayaijava dujuai tojunuatsi. \v 7 Nexata Jesús pijajivitonë, ponë Jesús bitso asiva, bajaraponë jumaitsi Pedrojavabelia: \p —¡Vajatuxanenë tsaena rabaja maje! jai Pedrojavabelia. \p Nexata Simón Pedro caejumetaetabi bajarapacuenia pejumaitsijava Jesús yabara, jumasa penucaenë, naxatataxuaba penaxatatsijava. Jopanucalia menialia naxanitsiayo pepatabinexa Jesúsjavabelia. \v 8 Jesús pijajivi meneitapavecua tajë apo yarubenae. Cien metrocuenia saya yarubenalia. Nexata itsamonae Pedrobana penajuajinavanapaevi jerata pata tajetabuabelia. Robobocabuatapona dujuai peyamatajucaejava. Tovënëcatsi cajena dujuai. \v 9 Bajarapamonae itsa nonobajunalia tajetabuabelia, taeyeta isotoitaire. Bajara paisotoitairejumavereca taeyabuata dujuainë, panbëanë yajava. \v 10 Nexata Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Aeconoxae dujuai itsa payajutsiaremena, pacaponaenimina panexaniavaetsinexa, jai Jesús pijajivijavabelia. \p \v 11 Pedro nexata jeraënëa berunareca tajetabuaberena peyarobobocaenexarena dujuai peyamatajucaejava. Nexata bajaraxua dujuai vënëca pinijidujuainëanë. Ciento cincuenta y tres ponëbeje. Itsiata dujuai peyamatajucaejava, dujuai ayaijava ata, apo yaucuucucae. \v 12 Nexata Jesús jumaitsi pijajivijavabelia: \p —Naxanitsia. Vepanabanianame, jai Jesús pijajivijavabelia. \p Itsanë ata Jesús pijajivitonë apo yanijobi Jesúsjavabelia. “¿Jipatsamë?” apo jai. Tsipaji baja bajarapamonae yapëtane pijatuxanenë Jesúscuene. \v 13 Jesús nexata cujilia bajarapaisoto. Pita baja panbëanë. Tsicobetsana pijajivi. Bajarapacuenia icatsia Jesús dujuaijavanë ata tsicobetsana pijajivi. \p \v 14 Bajarapacuenia Jesús pijajivijavabelia acueyabijava tsitanaitajëta, petëpaecujinae icatsia itsa asaë. \s1 Pacuenia Jesús petëpaecujinae itsa naitajëta cuaicuaijai Simón Pedrojavabelia yabara pelivaisi \p \v 15 Penabaniveretsicujinae Jesús jumaitsi Simón Pedrojavabelia: \p —Simón, Jonás pexënatomë, ¿xamë tsaja bitso niasivamë mapamonae taneasivajava matatoxenetsiaje? jai Jesús. \p Pedro nexata jumaitsi: \p —Jãjã. Xamë rabaja nejamatabëcueneyapëtaneme tacaasivajava, jai Pedro Jesúsjavabelia. \p Jesús nexata jumaitsi Pedrojavabelia: \p —Nexata pacuenia pijaoveja pevetsinë xaniavaetsia baeveta pijaoveja, bajara pijinia pacuenia xamë xaniavaetsia netoevetabiabianame tajajivi, pamonae tanepejanajumecovënëtsivi. Bajarapamonae taniji betajaovejaxicuenia, jai Jesús. \p \v 16 Nexata icatsia Jesús jumaitsi Pedrojavabelia: \p —Simón, Jonás pexënatomë, ¿xamë tsaja niasivamë? jai. \p Pedro nexata icatsia jumaitsi: \p —Jãjã. Xamë rabaja nejamatabëcueneyapëtaneme tacaasivajava, jai Pedro Jesúsjavabelia. \p Jesús nexata icatsia jumaitsi: \p —Nexata xamë netoevetsianame tajajivi, pamonae nesivanajamatabëcopata xanëjavaberena. Bajarapamonae taniji betajaovejacuenia, jai Jesús. \p \v 17 Icatsia matavëjëa Jesús jumaitsi Pedrojavabelia: \p —Simón, Jonás pexënatomë, ¿xamë tsaja niasivamë? jai icatsia. \p Pedro nexata bejamatabëjiobireca matavëjëa peyanijobaponaexaetsi Jesús piasivajava yabara. Nexata Pedro jumaitsi Jesúsjavabelia: \p —Xamë baja cajena yapëtaneme daxitacuene. Nexata baja nejamatabëcueneyapëtaneme bitso tacaasivajava, jai Pedro. \p Jesús nexata tajëvelia jumaitsi Pedrojavabelia: \p —Nexata xamë netoevetsianame tajajivi, pamonae taniji betajaovejacuenia. \v 18 Xaniajanë pacuenia catsipaebijitsiatsi. Itsa abaxë pamatacabi pevëjëatomë, naxatatabiabame nenaxatatsijava nijacuata. Nexata nejitsipaejavabelia ponabiabame. Itsa pamatacabi perujunëmë tsane, pacuenia bitso perujunëyo banamaxëcaeveta itsajivi pijacamisa pexatatsinexatsi, bajarapacuenia namaxëcaevetsianame itsamonae pecacobecëtsinexa pecacaponaenexa itsabelia picani apo jitsipaemë tsane neponaejava, j Xaniajanë pacuenia catsipaebijitsiatsi. Itsa abaxë pamatacabi pevëjëatomë, naxatai Jesús tajëvelia Pedrojavabelia. \p \v 19 Bajarapacuenia Jesús jumaitsi Pedrojavabelia Pedro tajëvelia peyapëtaenexa pacuenia beyaxuabijitsiatsi Dioso pejumelivaisi pejumecovënëtsixae. Itsa baja Jesús najumevereta bajarapacuenia pejumaitsijava, Jesús jumaitsi Pedrojavabelia: \p —Pedro, naxanitsia. Nepënaponare, jai Jesús. \p Nexata baja Pedrobeje Jesúsbeje ponatababeje pesaicaeyojavabelia. \s1 Jesús pijajivitonë, ponë bitso Jesús asiva, penavajunupaebijava yabara pelivaisi \p \v 20 Xanë Juannë, Jesús pijajivitonënë, bitso taneasivanë. Pamatacabi caniviyopijijava panabaniji Jesús pebeyaxuabivajënaetsi, xanë Jesús pemuxuneneta ecajë. Nexata bajarajota yanijobecajë. “Tajatuxanenë, ¿jipatsa cacanajetsiana nijavajabitsaë pecobeyabelia?” janë Jesúsjavabelia. Nexata Jesús pebeyaxuabicujinaetsi, icatsia itsa asaë, panetsitanaitajëta. Nexata bajarapamatacabi Jesúsbeje Pedrobeje pesaicaeyojavabelia ponatababeje. Nexata xanë pecovëvelia cotocaevajë. Nexata Pedro Jesús pecovëya najetaruca. Pedro itsa napënëyorotaba caevëarena, netaetaba bajaraponëbeje pecovëya tanajetarucaejava. \v 21 Nexata Pedro itsa netane, xanë tatëpaejavanexa yabara, yanijoba Jesúsjavabelia. \p —Tajatuxanenë, ¿detsa pacuenia tëpaena maponëje? jai Pedro Jesúsjavabelia. \p \v 22 Jesús nexata jumaitsi Pedrojavabelia xanë yabara: \p —Itsa xanë tojitsipaejitsipajë bajaraponë piasaëtsaponaponaenexa, asaë tsaponaponae tsipae matapania icatsia tapatsimatacabitsicajavabelianexa. Pëtsa bajaraponë tatocopatsijava yabara, najamatabëxainame. Tsipaji xua bajaraponë tocopatsipajë, apo xamënexa tsipae. Nexata xamë saicaya caasaëmë tsaponaponae tsane nexanaejava, pacuene caitorobatsi, jai Jesús Pedrojavabelia. \p \v 23 Bajaraxuata patanajuajinavanapaevi, Jesús pijajivi, xanë yabara jamatabëcuenenavëxaniabiaya najumai tsabiabi: “Juan raeta apo tëpae tsane,” najai tsabiabi. Itsiata baitsi jane Jesús apo jumaitsi: “Juan raja apo tëpae tsane.” apo jai. Jumaitsi rajane mapacueniaje: “Itsa xanë tojitsipaejitsipajë bajaraponë piasaëtsaponaponaenexa, asaë tsaponaponae tsipae matapania icatsia tapatsimatacabitsicajavabelianexa. Pëtsa bajaraponë tatocopatsijava yabara, najamatabëxainame. Tsipaji xua bajaraponë tocopatsipajë, apo xamënexa tsipae,” jai Jesús xanë yabara Pedrojavabelia. \p \v 24 Xanë Jesús pijajivitonënë. Patanajuajinavanapaevi xanë yabara jamatabëcuenenavëxaniabiaya najumai tsabiabi: “Juan raeta apo tëpae tsane,” najai tsabiabi. Bajarapacuenia tanesivajamatabëjumaitsinë, Juannë, yaquinajë daxita mapalivaisije. Yapëtanetsi baja cajena palivaisianë Jesús nacatsipaeba, pexaniajailivaisianë. \p \v 25 Jesús pinijicuene pexanaejavanë Dioso pesaëta, ayaijava exana mapanacuataje. Itsajavanë ata exana pematatsënëa. Nexata bajaraxuanë, caejavayo canacujitsia pelivaisi, itsamonae itsa yaquinaejitsipa, bajaraxuanë pelivaisibaxutonë bitso ayaijava tsipae. Nexata meta bajarapalivaisibaxutonë vënëcaejitsipa mapanacuaje.