\id JAS - Guahibo NT -Colombia 2011 (DBL -2014) \h SANTIAGO \toc1 Mapabaxutoje Santiago toyaquina Dioso pejumecovënëtsivijavabelia \toc2 Santiago \toc3 Stg \mt1 Mapabaxutoje Santiago toyaquina Dioso pejumecovënëtsivijavabelia \c 1 \s1 Pacuenia Santiago toyaquina mapabaxutoje Dioso pejumecovënëtsivi nacayajatsia pejinavanapaevi yabara pelivaisi \p \v 1 Xanë Santiagonë, Dioso pijajivitonënë, vajatuxanenë Jesucristo ata pijajivitonënë. Pacatoyaquinatsi pajudíovimë patacabajacobinexa. Israelpijinëmi pexi doce ponëmibeje papemomoxiyajuvënëvimë. Pepo panijanacuata picani panejinavanapaevimi. Aeconoxae baja pepo panijanacuamivecua, nacayajatsia pajinavanapame daxita nacuanëjava. \s1 Pacuenia Dioso pejumecovënëtsivi itsa jamatabëyapëtane pacuene xanepana pexanaenexa, bevajëta Diosojavabelia yabara pelivaisi \p \v 2 Tajamonae, pasivajamatabëcuenebarëyamë tsane daxitacuene, apo panejitsipaecuene ata, itsa pacatocopiapatsiana. Tsipaji raja bajarapacuene pacatocopiapatsiana papecajamatabëcueneëjëtsinexa Dioso panejumecovënëtsijava yabara. \v 3 Bajarapacuenia Dioso panejumecovënëtsivi pacajamatabëcueneëjëtaponaena paneajamatabëcuenesaë tsaponaenexa panevajënaeyabelia Dioso panejumecovënëtsijava. Payapëtaneme rabaja bajarapacuene yabara. \v 4 Apo panejitsipaecuene pacatocopiapatsi ata, pajamatabëcuenesaëmë tsavanapae tsane bajayajebi. Nexata pajamatabëcuenevitsabaponaename Diosojavabelia. Nexata apo pacatosaicae tsane itsalivaisi ata panejamatabëëthëtota. \p \v 5 Paxamë itsa pajamatabëyapëtaneme pacuene xanepana paneexanaenexa, nexata bepavajëtame Diosojavabelia papecayapëtaeyaexanaenexa Dioso. Nexata Dioso pacayapëtaeyaexanaena pacuene xanepana paneexanaenexa. Dioso cajena bayapëtaeyaexana daxita pamonae vajëta bajaraponëjavabelia. Apo jumeitavetsi cajena itsa vajëtatsi. \v 6 Itsa pavajëtame Diosojavabelia, pajamatabëjumaitsimëre: “Dioso cajena nacayapëtaeyaexanaena xua vajëtatsi,” pajamatabëjamëre. Pëtsa pajamatabëjumaitsimë: “Dioso cajena itsiata apo nacayapëtaeyaexanae tsane xua vajëtatsi,” pajamatabëjamë pëtsa. Pajivi jumeaeba Dioso peyapëtaeyaexanaejavanexatsi, bajarapajivi xaniavaetsia apo najamatabëxainae. Bajarapajivi pejamatabëcuene bemalataca picani. Pacuenia malataca xaniavaetsia apo rucae jovibota, bajara saya jamatabëcueneitsi bajarapajivi. Apo najamatabëxainae caelivaisi, palivaisi Dioso yapëtaeyaexanaejitsiatsi. \v 7-8 Bajarapajivi anijajamatabëcuenebeje xaina. Najamatabëcuene epatajërërëcabiaba itsa exana daxitacuene. Nexata pajivi jumeaeba Dioso peyapëtaeyaexanaejavanexatsi, pëtsa patocopatame pejamatabëjumaitsinexa: “Dioso cajena nerajutsiana tavajëtsijava,” pejamatabëjainexa. Dioso cajena apo rajutsitsi tsane xua vajëta bajarapajivi. \p \v 9 Dioso pejumecovënëtsinë apo xainae ata pecobecovëjavayo, jivi apo yaiyatae atatsinua, itsiata bejamatabëcuenebarëya Dioso pejumecovënëtsinëxae. Tsipaji Dioso pejunatsixaetsi Dioso pijajivitonënexa, apo bejiobi tsane daxitamatacabijavabelianexa. \v 10 Dioso pejumecovënëtsinë itsa bitso pexainaenë pexainaejava, itsamonae itsa yacajërëtatsi pexainaecuene, itsiata bejamatabëcuenebarëya Dioso pejumecovënëtsinëxae. Tsipaji pacuenia ponatoxi bepijia matonoverevereca, bajara pijinia itsi tsane bitso pexainaecuene ata. Bepijia vereverecaena. \v 11 Itsa baja juameto tajë rucaina, icotia bitso ataju. Nexata ponatoxi tsaquena. Pematono ata othopa. Nexata pexaniamatonojavami ata verevereca bepijia. Bajara pijinia itsi tsane bitso pexainaejava pexainaevi ata. Yajavavereverecaena pexainaejava pecanajetanucaeepatota ata. \s1 Pacuenia Dioso jivi apo jamatabëcueneëjëtsi pibisiacuene pexanaeyaexanaenexa yabara pelivaisi \p \v 12 Pamonae jamatabëcueneëjëtsi atatsi, najamatabëcuenecataita pibisiacuene pexanaeyaniva, bajarapamonae jamatabëcuenebarëya. Tsipaji itsa vecuapanepa pejamatabëcueneëjëtsijavatsi, pibisiacuene exanaenejeva, nexata bajarapamonae Dioso rajutsianatsi pexaniacuenejava. Rajutsianatsi matacabi apo pevereverecaejava. Bajarapacuene yabara Dioso najumecapanepaeya jumaitsi perajutsinexatsi pamonae jitsipa Dioso. \v 13 Itsa pacajamatabëcueneëjëta pibisiacuene paneexanaenexa, pëtsa jamatabëcuenenavëxaniabiaya pajumaitsimë: “Dioso raja nejamatabëcueneëjëta pibisiacuene taexanaenexa,” pajamë pëtsa. Dioso cajena apo jamatabëcueneëjëtsi itsajivi ata pibisiacuene pexanaeyaexanaenexa. Itsajivi ata pijinia apo caëjëpaetsi pejamatabëcueneëjëtsinexa Diosojavabelia pibisiacuene pexanaenexa Dioso. \v 14 Pajivi jamatabëcueneëjëtatsi pibisiacuene pexanaenexa, bajarapajivi copiaya pejamatabëëthëtota jamatabënaponapona papibisiacuene jamatabëexana. Nexata jane baja itsa jamatabëcueneëjëtatsi pibisiacuene pexanaenexa, bajarapapibisiacuene exana. \v 15 Pajivi pibisiacuene exana, bajarapajivi exana pacuenia copiaya pejamatabëëthëtota najamatabëxaina. Nexata tsiteca pibisiacuene itsa exanapona, pepacuene Diosovecua naxuabiana bajarapapibisiacuene pexanaponaexae. \p \v 16 Tajamonae bitso patacaasivavi, jamatabëcuenenavëxaniabiaya pëtsa pajamatabëjumaitsimë: “Dioso nejamatabëcueneëjëta pibisiacuene taexanaenexa,” pajamatabëjamë pëtsa. \v 17 Tsipaji daxita pacuene pepo pexaniacuene, Dioso baja cajena vajanacatoitorobicuenetsica. Bajaraponë pexanaenë daxita xua naitayotarubena itaboxotatsia. Dioso cajena daxitamatacabijavabelianexa caejamatabëcuene penajamatabëxainaenë. Caejamatabëcuene Dioso nacasivanajamatabëxaina vaxaitsijavaberena. \v 18 Dioso baja cajena copiaya najamatabëxaina pexanaenexa pacuenia jitsipa. Nexata nacayapëtaeyaexana pejumelivaisi pexaniajailivaisi. Bajaraxuata nacarajuta pejanajamatabëcuene pitavajamatabëcuene. Vaxaitsi copiaya Dioso itsa jumecovënëtatsi, Dioso pexitsi nacaexana. Pamonae ata cotocaevi Dioso jumecovënëta, bajarapamonae ata Dioso pexi exanatsi. Nexata vaxaitsi, copiaya Dioso vajajumecovënëtsivi, Dioso nacatane bematapijivitsi. Cotocaevi pijinia Dioso pejumecovënëtsivi, Dioso tanetsi bejuyapijivi. \s1 Pacuenia bexanavanapa pamonae xaniavaetsia jumecovënëta Dioso yabara pelivaisi \p \v 19 Tajamonae bitso patacaasivavi, pacanaëjëtsianame mapalivaisije, palivaisi pacatsipaebijitsiatsi. Daxita paxamë xaniavaetsia bepanamuxunaevetame Dioso pejumelivaisi. Apo bepacuaicuaijamë abaxë copiaya xaniavaetsia panajamatabëxainaenejevamë. Apo bepaanaepanaemënua bepijia. \v 20 Tsipaji itsa anaepanatsi, Dioso apo toexanaetsi pexaniacuene, pacuene Dioso jitsipa. \v 21 Bajaraxuata pacopabare daxita pibisiacuene panenajamatabëxainaejava. Pacopabarenua daxita pibisiacuene paneexanaejava itsamonaejavabelia. Dioso raja pejumelivaisi pacatsijamatabëuba. Bajaraxuata beveliajamatabëcuenevi nataeya pajumecovënëre Dioso pejumelivaisi. Bajarapalivaisi itsa pajumecovënëtame, nexata pacacapanepaena Diosojavabelia. \p \v 22 Pacuenia Dioso pejumelivaisita jumaitsi, jumecovënëtsiaya paexanaponare. Pëtsa pajamatabëjumaitsimë: “Pacuenia Dioso pejumelivaisita jumaitsi, apo exanae atanë, apo itsacuene,” pajamatabëjamë pëtsa. Tsipaji saya pajamatabëcuenenavëxaniabijitsipame. Nexata itsa apo paexanaemë tsipae pacuenia Dioso pejumelivaisita jumaitsi, pananeconitsipame Diosojavabelia. \v 23 Pajivi jumetae ata Dioso pejumelivaisi, itsiata itsa apo exanae pitorobicueniatsi, bajarapajivi jamatabëcueneitsi pacuenia itsi ponë naitabaratane tsaxuta. \v 24 Ponë tsaxuta naitabaratane, penaitabarataecujinae pona baja. Nexata bajaraponë bepijia nacofënëta pacuenia itabarajumapeitsi. \v 25 Dioso cajena pejumelivaisi bitso xanepana. Caëjëpatsinua vajanacacapanepaenexa bajaraponëjavabelia. Pajivi daxita bajarapalivaisi pitorobicueniatsi exanaponapona copatsinejeva, bajarapajivi bitso Dioso yavenonaenatsi daxitacuenejavabelia. \p \v 26 Pajivi jumaitsi ata: “Xanë bitso toexanaponaponajë Dioso pejitsipaecuenia,” jai ata, itsiata itaxutojema itsa cuaicuaijai tsabiabi, bajarapajivi saya jamatabëcuenenavëxaniaba. Tsipaji Dioso apo pejitsipaecuenia cuaicuaijai. Nexata bajarapajivi xua Dioso toexanaponapona apo tonamatamotsi tsanetsi Diosojavabelia. \v 27 Dioso pejumecovënëtsijivi, pajivi Dioso aneconijibiatanetsi, exanaponapona mapacueniaje. Yavenona tsonijivixi. Yavenonanua pamona pevecuatëpaevitsi bitso itsa namatavenona itsacuenejavaxi. Pajivi Dioso pejumecovënëtsijivi, nayajivitaeyaponapona pibisiacuene pexanaeyaniva, pacuene exanabiaba mapanacuapijivi, Dioso apo pejumecovënëtsivi. \c 2 \s1 Pacuenia Dioso pejumecovënëtsivi muxujiobatsi daxitajivi najëpaeya jamatabëcuenexanepanaeya petaenexa yabara pelivaisi \p \v 1 Tajamonae, ayaijamatabëcuenenë vajatuxanenë Jesucristo panejumecovënëtsixae, daxitajivi najëpaeya pataema. Pëtsa itsamonae bijiaya pataneme. \v 2 Nexata panenacaetuatsijavata, riconë, pexaniajava penaxatatsinë, napatsipa, oro anillo penacobexatatsinë. Bajarapaepatota pijinia bepejiobinë, perujuesetoyo penaxatatsinë, napatsipa. ¿Detsa pacuenia pacopiapitsipame bajarapitsinëbeje? \v 3 Caenë meta xaniavaetsia pacopiapitsipame, pexaniajava penaxatatsinë. Paecaeyaexanaejitsipame pexaniajavata. Ponë bepejiobinë, apo pacopiapitsimë tsipae xaniavaetsia. Saya panucaeyaexanaejitsipame. Itsa jume, paecaeyaexanaejitsipame irata. Nexata bajarapacuenia itsa paexanaejitsipame, pexaniacuene apo paexanaemë tsipae Dioso pitabarata. \v 4 Bajarapacuenia itsa paexanaejitsipame, najëpaeya bajaraponëbeje apo pataemë tsipae. Caenë payaiyataejitsipame. Itsanë saya bijiaya pataejitsipame. Nexata bajarapacuenia itsa paexanaejitsipame, pibisiacuenia panajamatabëxainaejitsipame. \p \v 5 Tajamonae bitso patacaasivavi, panejumetaema. Dioso raja itapetatsi pamonae apo pexainaevi mapanacuataje. Bajarapamonae Dioso itapetatsi pexi pexanaenexatsi. Nexata bajarapamonae itsa najamatabëcuenecopatsiana Cristojavabelia, bitso pexainaevi tsane athëbëtatsia, Dioso pijanacuatatsia, itsajotatsia Dioso eveta daxitacuene. Bajarapamonae ata tocopatsianatsi Cristo pebarëevetsinexatsi daxitacuene, pacuenia Dioso najumecapanepaeya jumaitsi Dioso pijajivi yabara. \v 6 Itsiata baitsi jane bajarapacuenia bepejiobivi yabara pejumaitsijava payapëtae atamë, paxamë bijiaya pataeyabiabame bepejiobivi. Ricovi baja cajena xainapona bitso pexainaejava panejumata. Bajarapamonae pacaneconitabiabanua juezmonaejavabelia juezmonae papecananeconitsiaexanaenexa. \v 7 Ricovi cuaicuaijai tsabiabi pibisiacuenia Cristo yabara, ponë vaxaitsi yaiyataeya jumecovënëtavanapatsi. \p \v 8 Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi mapacueniaje: “Asivamëre itsamonae ata pacuenia xamë nijacuata nasivamë,” jai. Bajarapalivaisi pexanialivaisi bitso daxitalivaisianë matatoxenetsia. Nexata bajarapalivaisi pepacuene itsa pajumecovënëtsianame, pexaniacuene paexanaename. \v 9 Itsa payaiyataejitsipame itsamonae, itsamonae pijinia bijiaya itsa pataejitsipame, nexata paexanaejitsipame pibisiacuene. Pananeconitsipame Diosojavabelia. Tsipaji najëpaeya apo pataemë tsipae daxitajivi Dioso papecaitorobicuenia. \v 10 Pajivi jumecovënëtsi ata Dioso Moiséspijinëta penajumecopatsilivaisi, itsiata bajarapalivaisita caelivaisiyo itsa apo jumecovënëtsi, nexata itsiata naneconitsiana Diosojavabelia bajarapalivaisita caelivaisiyo apo pejumecovënëtsixae. Nexata bajarapajivi daxita bajarapalivaisi apo bepejumecovënëtsijivicuenia, Dioso taenatsi. \v 11 Dioso jumaitsi: “Pëtsa jaitame itsava nijavavecua,” jai. Petiriavinexa pijinia jumaitsi: “Pëtsa jaitame itsanë amonavecua,” jai. Dioso icatsia itsajumeyo jumaitsi: “Pëtsa beyaxuabame jivitonë,” jai. Nexata ponë apo jaitsi ata itsava pijavavecua, itsiata itsa beyaxuaba jivitonë, Dioso tanetsi daxita bajarapalivaisi apo pejumecovënëtsinëcuenia. \v 12 Jesucristo papecaitorobicuenia itsa paexanaename, nexata apo pananeconitsimë tsane Diosojavabelia. Itsa apo pajumecovënëtsimë tsane, nexata pananeconitsianame Diosojavabelia. Bajaraxuata itsa pacuaicuaijamë, pacuaicuaijamëre pexanialivaisi. Paexanavanaparenua pexaniacuene pacuenia Jesucristo pacaitoroba. \v 13 Paxamë itsa apo paitaxutotsoniataemë itsamonae ata, nexata juya Dioso apo pacaitaxutotsoniatae tsane pamatacabi Dioso naneconitsiaexanaena daxitajivi pibisiacuene pexanaeneconi yabara. Itsiata baitsi jane itsa paitaxutotsoniataneme itsamonae ata, juya Dioso pacaitaxutotsoniataena. Nexata Dioso apo pacananeconitsiaexanae tsane. \s1 Pacuenia Dioso pejumecovënëtsivi pexaniacuene bexanavanapa yabara pelivaisi \p \v 14 Tajamonae, pajivi jumaitsi ata: “Xanë jumecovënëtajë Jesús pelivaisi,” jai ata, itsiata itsa apo exanae pexaniacuene itsamonaejavabelia pacuenia Dioso nacaitoroba, bajarapajivi apo jumenamatamotsi Diosojavabelia. Bajarapacuenia saya itsa jumaitsi tsane pecuibota, bajarapajivi Dioso apo capanepae tsanetsi. \v 15-16 Itsamonae Dioso pejumecovënëtsivi bitso namatavenonaejitsipa penaxatatsijava, pexaejava ata. Nexata bajarapamonaejavabelia paxamëyajuvënëjivi jumaitsi ata tsipae: “Xaniavaetsia baja paponare. Dioso pacayavenonaena panenaxatatsijavanexa paneaqueyaniva. Pacarajutsiananua panexaejavanexa ata,” jai ata tsipae, nexata itsiata bajarapajivi apo jumenamatamotsi tsipae. Tsipaji apo itaxutotsoniatae. Saya itoroba peponaenexa. \v 17 Bajara pijinia itsi Jesús pelivaisi vajajumecovënëtsijava. Pajivi pexaniacuene apo toexanae itsamonaejavabelia, bajarapajivi jumaitsi ata: “Xanë jumecovënëtajë Jesús pelivaisi,” jai ata, itsiata apo jumenamatamotsi. Tsipaji pacuenia Dioso itorobatsi, apo exanae. \p \v 18 Nexata pajivi Jesús pelivaisi jumecovënëtsi ata, itsiata pexaniacuene itsa apo toexanabiabi tsane itsamonaejavabelia, nexata meta itsajivi jumai tsane bajarapajivijavabelia: “Xamë jumaitsimë tsabiabi: ‘Xanë jumecovënëtajë Jesús pelivaisi,’ jamë tsabiabi. Itsiata pexaniacuene apo toexanabiabimë itsamonaejavabelia pacuenia Dioso nacaitoroba. Nexata apo cajamatabëcueneyapëtaetsi nexaniajaicuene nejumecovënëtsijava Jesús pelivaisi. Tsipaji pexaniacuene apo toexanabiabimë itsamonaejavabelia pacuenia Dioso nacaitoroba. Xanë rajane pexaniacuene toexanabiabajë itsamonaejavabelia pacuenia Dioso nacaitoroba. Bajarapacuenia pexaniacuene tatoexanabiabixae itsamonaejavabelia catsitanajamatabëcueneitajëtatsi taxaniajaicuene tajumecovënëtsijava Jesús pelivaisi,” jai meta tsane itsajivi pajivijavabelia pexaniacuene apo toexanabiabi itsamonaejavabelia, Jesús pelivaisi jumecovënëtsi ata. \v 19 “Caenë rabaja tsaponaponae Dioso,” pejailivaisi paxamë pajumecovënëtame. Xanepana rabaja picani. Itsiata pexaniacuene itsa apo patoexanaemë tsipae itsamonaejavabelia, pajemajamë tsipae. Tsipaji dovathi ata, pijajivi yajava, jumecovënëta: “Caenë rabaja tsaponaponae Dioso,” pejailivaisi. Bajaraxuata dovathi pijajivi barëneconecojai pecajunavi. \v 20 Paxamë pajamatabëcuenelivaisijibimë. Vaxaitsi jumaitsi atatsi: “Xanë jumecovënëtajë Jesús pelivaisi,” jai paxamë pajumecovënëtame. Xanepana rabaja picani. Itsiata pexaniacuene itsa apo patoexanaemë tsipae itsamonaejavabelia, pajemajamë tsipae. Tsipaji dovathi ata, atatsi, itsiata pexaniacuene itsa apo toexanabiabitsi itsamonaejavabelia pacuenia Dioso nacaitoroba, ajumematamobitsi cajena Diosojavabelia. \v 21 Bajayata vajasalinainëmi Abrahampijinë xaina pexënatonëyo. Pevënë Isaac. Nexata Abrahampijinë Dioso jamatabëcueneëjëtsiaya itorobatsi penacoxibeyaxuabinexa picani. Dioso jumaitsi Abrahampijinëjavabelia: “Nexënatonëyo beyaxuare ofrendacuenia tanerajutsinexamë,” jai Dioso Abrahampijinëjavabelia. Nexata Abrahampijinë ajena nacoxibeyaxuabijitsia, Dioso itavetatsi. Abrahampijinë pejumecovënëtsixae pacuenia Dioso itorobatsi, nacoxicëtabuata picani penacoxibeyaxuabinexa. Bajaraxuata Abrahampijinë Dioso aneconijibiatanetsi. \v 22 Abrahampijinë cajena Dioso jumecovënëta pacuenia tajëvelia Dioso najumecapanepaeya jumaitsitsi. Bajaraxuata exana pacuenia Dioso itorobatsi. Bajarapacuenia itsa exana Abrahampijinë, najamatabëcueneitajëta pepacuene Dioso pejumecovënëtsijava pejamatabëëthëtojavavetsina. \v 23 Nexata bajarapajamatabëcuenelivaisi yabara Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi Abrahampijinë yabara mapacueniaje: “Abrahampijinë jumecovënëta pacuenia Dioso najumecapanepaeya jumaitsitsi. Bajaraxuata Dioso aneconijibia tanetsi,” jai baja cajena Dioso pejumelivaisibaxutota Abrahampijinë yabara. Nexata Abrahampijinë yabara jivi jumai tsabiabi: “Abraham raja Dioso piasivanëtsi,” jai tsabiabi. \p \v 24 Nexata baja paxamë payapëtaneme mapacueneje. Pajivi jumecovënëtsi ata pacuenia Dioso najumecapanepaeya jumaitsi, itsiata itsa apo exanabiabi pexaniacuene, bajarapajivi aneconijibia Dioso apo taetsi. Pajivi jumecovënëta pacuenia Dioso najumecapanepaeya jumaitsi, nexata itsa exanabiaba pexaniacuene, bajarapajivi Dioso aneconijibia tanetsi. \v 25 Bajara pijinia pacuenia bajayata Dioso aneconijibia tanetsi Rahabpijivami pibisiacuene pexanabiabivami ata. Bajarapovami palata pepitsinexa, pibisiacuene exanabiaba pevitota. Itsiata baitsi jane bajarapovami pexaniacuene exana. Tsipaji copiapita xaniavaetsia Israelpijinë pemomobeje. Bajaraponëbeje jivi peyaenebinëbeje vajabitsaë pexanaenexa bajara patomarapijivijavabelia. Rahabpijivami yavenonanua bajaraponëbeje peponaenexabeje saicaya namutua pijavajabitsaë pebeyaxuabiyanivatsibeje. Bajarapacuenia Rahabpijivami pexaniacuene pexanaexae Dioso aneconijibia tanetsi. \v 26 Piasaëtsaponaponaejivi ata itsa baja ajumalijibi, tëpa baja. Apo exanae baja itsacuenejavayo ata pexaniacuene pevajënaeyabelia. Bajara pijinia vaxaitsi ata jamatabëcueneitsitsi Jesús pelivaisi vajajumecovënëtsivi. “Xanë jumecovënëtajë Jesús pelivaisi,” jai atatsi, itsiata itsa apo exanaetsi pexaniacuene pacuenia Dioso nacaitoroba, bevajajamatabëcuenetëpaevi Dioso tsitajinavanapatsi. \c 3 \s1 Pacuenia itsi vajaebarëto yabara pelivaisi \p \v 1 Tajamonae, paxamëyajuvënëvi vënëlivaisitaniji pacuenia ayaibitsaëto jitsipa penaexanaenexa Jesús pelivaisi jivi petsipaebivinexa. Itsiata baitsi jane ayaibitsaëto apo benaexanae jivi livaisi petsipaebaponaevinexa. Paxamë rabaja payapëtaneme mapacueneje. Paxanë Jesús pelivaisi jivi patatsipaebaponaevi, paitavetaponajë pibisiacuene pexanaejava. Nexata pibisiacuene pexanaejava pataitavetsicujinae, bajarapapibisiacuene itsa paexanaejitsipajë, Dioso bitso ayaicuenia panenaneconitsiaexanaejitsipa daxitajivi matatoxenetsia. \v 2 Daxitatsi vaxaitsi itsajavata banacajumejemaba pibisiacuenia vajacuaicuaijainexa, pacuenia picani apo becuaicuaijaitsi. Pajivi pibisiacuenia apo cuaicuaijai, bajarapajivi ajamatabëcuenesaë baja Diosojavabelia. Nexata bajarapajivi caëjëpatsi penajamatabëcuenesaëtsinexa daxita pibisiacuene pexanaeyaniva. \v 3 Caballo vajavësimuxufetsinexa tsicuiboxatatatsi freno. Nexata freno caballovecua tsiquirijavayo ata, itsiata caëjëpa caballo vajavësimuxufetsinexa itsabelia jitsipatsi vajaponaenexa. \v 4 Bajara pijinia itsi barco ata, pinijimo ata. Jovibo ayai ata, itsiata petabufetaicaenë tsiquiritenapayo ata, barcotabufe cajënapona itsabelia jamatabëpona peponaenexa. \v 5 Bajara pijinia itsi tsiquiriisotoyo ata. Itsa tajua, naexana ayaiisoto petajuenexa pinijiunu ata. Bajara pijinia itsi vajaebarëto ata. Tsiquirijavayo picani vajaebarëto. Itsiata caëjëpatsi pecuaicuaijainexa ayailivaisi. \v 6 Vajaebarëto cajena ayai, pacuenia isoto ayai. Vajaebarëtota raja pibisiacuene exanatsi daxita vajavi matatoxenetsia. Nexata vajacuaicuaijaijava nacajamatabëcuenebijiana. Tsiquirijiviyotsijavaveliacujinae vajatëpaejavabelianexa, bajarapacuenia cuaicuaijaitsi. Dovathi vajanacaitorobijava vajajumecovënëtsixae, cuaicuaijaitsi pibisiacuenia. \v 7 Pacanaëjëre mapacueneje. Jivi caëjëpatsi penaitajuaniaexanaenexa daxitaviriadajubiyajuvënëvi. Caëjëpatsinua penaitajuaniaexanaenexa unupijivi ata, pepunaevi ata. Caëjëpatsinua penaitajuaniaexanaenexa pecotobëxëta pejinavanapaevi ata, manuamenepijidujuai ata. Itsamonae bajarapacuenia naitajuaniaexana baja pejumecovënëtsinexatsi. \v 8 Itsiata baitsi jane itsajivi ata apo caëjëpaetsi penaebarëtoitavetsinexa jumejemabiaya pibisiacuenia pecuaicuaijaijava pecopatsinexa. Vajaebarëto cajena bitso abeje. Apo nacacaëjëpae vajanajumecataitsinexa. Nexata pacuenia jomo pijaveneno xaina pebeyaxuabinexa, bajara pijinia itsi vajaebarëto. \v 9 Vajaebarëtota pexaniacuenia jumaitsitsi vaxa Diosojavabelia: “Xamë bitso ayaijamatabëcuenenëmë,” jaitsi. Vajaebarëtota icatsia pibisiacuenia cuaicuaijaitsi itsamonaejavabelia. Bajarapamonae picani beyaiyatanetsi. Tsipaji Dioso nacuenecataeya pexanaevitsi. \v 10 Caeebarëtota pexaniacuenia cuaicuaijaitsi Diosojavabelia. Pibisiacuenia ata cuaicuaijaitsi itsamonaejavabelia. Tajamonae, apo bexanaetsi cajena bajarapacuenia. \v 11 Pacanaëjëre mapacueneje. Mera pepitsapaemëthëatsina pitsapaina caera, pexaniara. Apo pitsapae pexaniara, piatsaxara yajava. \v 12 Bajara pijinia itsi peubijava ata. Higueranaejavaverena apo pitsapae saicayacuai. Uvanaejavaverena ata apo pitsapae saicayacuai. Jume cajena. Bajara pijinia itsi mera pepitsapaemëthë. Caejavatsina apo pitsapae pexaniara, piatsaxara yajava. Bajara pijinia itsi vajaebarëto ata. Caeebarëtota apo becuaicuaijaitsi pibisialivaisi, pexanialivaisi yajava. Nexata becuaicuaijaitsi ëpexanialivaisi. \s1 Pacuenia Dioso pijajivi yapëtaeyaexana pexanaenexa pexaniacuene yabara pelivaisi \p \v 13 Paxamë rabaja xaniavaetsia pajumeyapëtaneme Dioso pejumelivaisi. Nexata itsamonae pexaniacuene bepatsitaexanavanapame pacuenia pajumetaneme Dioso pejumelivaisita. Bajarapacuenia itsamonae pexaniacuene bepatsitaexanavanapame beveliajamatabëcuenevi nataeya. Nexata daxitajivi pacacueneyapëtaena bitso panejumeyapëtaevicuene Dioso pejumelivaisi. \v 14 Itsiata baitsi jane bitso itsa pacuenecaëbabiabame itsamonae, itsa pajitsipabiabamenua jivi paneevetsivinexa papecaexanaenexa, pëtsa jamatabëcuenenavëxaniabiaya pajumaitsimë mapacueniaje: “Xanë bitso xaniavaetsia yapëtaniji Dioso pejumelivaisi,” pajamë pëtsa. Tsipaji saya panajamatabëcuene capaebijitsipame xaniavaetsia Dioso pejumelivaisi paneyapëtaejava. \v 15 Dioso pejumelivaisi itsa payapëtaejitsipame xaniavaetsia, nexata apo panajamatabëxainaemë tsipae bajarapacuenia. Dovathi rajane pejamatabëcueneta pacaitoroba panenajamatabëxainaenexa bajarapacuenia. Itsa jume, nexata paxamë panejamatabëcueneta panajamatabëxainame bajarapacuenia. \v 16 Itsajota jivi cuenecaëba itsamonae, itsa jitsipabiabanua jivi pevetsivinexa pexanaenexatsi, bajarajota nexata jivi najamatabëcuenejëpaeya apo jinavanapae. Daxitacuene pibisiacuene ata exanavanapa. \v 17 Biji rajane Dioso itsa nacayapëtaeyaexana pexaniajamatabëcuene, nexata pexaniajamatabëcuene xainatsi. Apo namaxëvanitsitsi. Itsamonae yaiyatanetsi vajaexanaeyaniva bajarapamonaejavabelia apo pejitsipaecuenia. Najamatabëxainatsi itsamonae ata vajanacamuxujiobilivaisi vajajumeyapëtaenexa. Itaxutotsoniatanetsi itsamonae ata. Pexaniacuene exanatsi. Apo najamatabëcuene epatajërërëcaetsi. Apo yamaxëitojorobitsi itsamonae ata. Bajarapacuenia exanatsi Dioso pejamatabëcueneta pexaniajamatabëcuene itsa nacayapëtaeyaexana. \v 18 Vaxaitsi jivi itsa nabarajamatabëcuene xanepanaeyaexanaenatsi, namataenetsia penaitoyavi ata, nexata vaxaitsi ata nabarajamatabëcuenexanepanaeya jinavanapaenatsi. Pexaniacuenenua exanavanapaenatsi. \c 4 \s1 Pacuenia jamatabëcueneitsi pajivi jitsipa mapanacuapijicueneje yabara pelivaisi \p \v 1 ¿Detsa xuajitsia paxamëyajuvënëvi anaeya namataenetsia pijanajumenotabiabi pecanabeyabiabi? Bajarapacuenia najumeanaenotabiaba tsipaji pejamatabëëthëtota bitso jitsipa pexanaenexa daxita xua pibisiacuene. Bajaraxuata nabeyabiaba. \v 2-3 Paxamë picani pajitsipame itsacuenejava panexainaenexa. Itsiata apo pacacaëjëpae panepitsinexa. Bajaraxuata nexata pexainaevi payabarabeyaxuababiabame. Pacobecaëbabiabame itsamonae pexainaejava. Nexata pexainaevi payabarabeyabiabame paneyacajërëtsinexa pecobecovë. Paxamë apo paxainaemë panejitsipaecuene. Tsipaji pavajëcabiabi atamë Diosojavabelia, itsiata apo pacarajutabiabi xua pavajëcame. Tsipaji saya bajaraxua pavajëcabiabame paneexanaenexa daxita xua pibisiacuene. \v 4 Caejamatabëcuene Diosojavabelia apo paxainaemë. ËDioso pijacuene apo pajitsipaemë. Mapanacuata pexainaecuene ata bitso payajavajitsipame. Bajarapacuenia panenajamatabëxainaexae, pacuenia petiriva jamatabëcueneitsi, pova pamonavecua jaita itsanë, bajarapajamatabëcueneitsimë. Payapëtaneme rabaja mapanacuapijicuene bitso pejitsipaevi, bajarapamonae Dioso bepijavajabitsaë naexana. Bajara pijinia paxamë ata paitsimë. \v 5 Bajarapajamatabëcuene yabara Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi mapacueniaje vajacanaëjëtsinexa xaniavaetsia Diosojavabelia: “Espíritu Santo, ponë nacatsijamatabëeca, bajaraponë bitso nacaasiva. Bitso nacatojitsipa vajaasivanexa ëDioso,” jai Dioso pejumelivaisibaxutota vajajitsipaeyaniva mapanacuapijicueneje. \v 6 Dioso cajena nacayavenona vajanajamatabëcuene cataitsinexa pibisiacuene vajaexanaeyaniva. Dioso pejumelivaisibaxutota jumaitsi mapacueniaje: “Dioso yavenona pamonae beveliajamatabëcuenevi natane. Pamonae pijinia beayaijamatabëcuenevi natane, Dioso apo yavenonae,” jai Dioso pejumelivaisibaxutota. \v 7 Nexata beveliajamatabëcuenevi nataeya paexanavanapare pacuenia Dioso pacatojitsipa. Panavecuaitavere dovathi. Nexata dovathi pacavecuanajetabajiraviana. \v 8 Pavajëre Diosojavabelia. Nexata Dioso pacayavenonaena. Paxamë pibisiacuene paneexanaevi, pacopare bajarapacuene. Paxamë anijajamatabëcuenebeje panexainaevi, Dioso pijalivaisi, pibisiajamatabëcuene yajava. Pacopare bajarapajamatabëcuene Dioso papecajamatabëcuene xaniavaetsinexa pibisiajamatabëcuenevecua. \v 9 Pibisiacuene paneexanaeneconi yabara, bitso panatsinajamatabëxainare. Bitso payaauramërenua. Pëtsa payabarëyamë. \v 10 Beveliajamatabëcuenevi panataema Dioso pitabarata. Nexata pibisiacuene paneexanaeneconimivecua, Dioso pacajamatabëcueneyavenonaena. Nexata panajamatabëcueneyotsianame Diosojavabelia. \s1 Pacuenia nacaitaveta itsamonae Dioso pejumecovënëtsivi pibisiacuenia vajabaracuaicuaijaiyaniva yabara pelivaisi \p \v 11 Tajamonae, pëtsa najumetsënëtsia namataenetsia panabaracuaicuaijamë. Pajivi najumetsënëtsia baracuaicuaijai Dioso penajuajumecovënëtsivi, bajarapajivi naneconita Diosojavabelia. Dioso penajuajumecovënëtsivi, pibisiacuene pexanaejava xaniavaetsia cueneyapëtaenejeva, itsa jamatabëjumaitsinua: “Bajarapamonae Diosovecua naxuabiana pibisiacuene pexanaexae,” itsa jamatabëjai, nexata bajarapajivi ata naneconita Diosojavabelia. Dioso penajuajumecovënëtsivi, najumetsënëtsia itsa baracuaicuaijai, nexata apo jumecovënëtsi pacuenia Dioso itorobatsi. Pacuenia Dioso itorobatsi, itsa apo jumecovënëtsi, nexata apo bepexaniajailivaisi tane. Caranata bajarapajivi jivi bepenaneconitsiaexanaenë natane. \v 12 Caenë Dioso nacatonajumecopata vajajumecovënëtsinexa. Bajara jane ponë nacananeconitsiaexanaena pibisiacuene vajaexanaeneconi yabara. Bajaraponë caenë caëjëpatsinua pejumaitsinexa itsajiviyojavabelia: “Xamë pepacuene naneconitame. Nexata nevecuanaxuabianame infiernojavabelia,” pejainexa. Itsa jume, caëjëpatsi pejumaitsinexa: “Xamë baja caaneconijibiaexanatsi. Nexata aneconijibia catanetsi. Nexata cacapanepaenatsi,” pejainexa. Bajaraxuata paxamë Dioso apo pacatocopatsi itsamonae yabara panejumaitsinexa mapacueniaje: “Bajarapamonae Diosovecua naxuabiana pibisiacuene pexanaexae,” panejainexa. \s1 Pacuenia itsajivi ata apo natsivajënaeyapëtae pacuene meravia pitsijavata tocopiapatsijitsiatsi yabara pelivaisi \p \v 13 Panenamuxunaevere mapalivaisije. Paxamë abaxë xaniavaetsia payapëtaenejevamë xua Dioso pacatocopatsijitsia paneexanaenexa, ayaijamatabëcuenevi nataeya tajëvelia panavajunupaebabiabame. Tajëvelia pajumaitsimë tsabiabi: “Ajena. Itsa jume, pepacuene jane baja meravia, ponaenatsi bajarapatomarabelia. Bajarajotalia caevai nacuenebianatsi palata vajanacanabinexa,” pajamë tsabiabi. \v 14 Pëtsa bajarapacuenia ayaijamatabëcuenevi nataeya tajëvelia panavajunupaebabiabame. Tsipaji raja apo panatsivajënaeyapëtaemë xua pacatocopiapatsijitsia meravia pitsijavata. Vajajinavanapaeepatoyo saya tsiquirimatacabiyota jinavanapatsi vajatëpaenexa. Pacuenia itsi nojobo, bajara saya itsitsi vaxaitsi. Nojobo pitsapa bajayacunua caeepatoyonexa saya. Bajaraxuacujinae icatsia ajibi baja. Bajara pijinia itsitsi vaxaitsi ata. \v 15 Nexata saya bepajumaitsimë: “Itsa Dioso nacatocopatsiana abaxë vajaasaëtsavanapaenexa, jinavanapaenatsi. Exanaenatsi mapacueniaje. Itsa jume, itsacuenia exanaenatsi,” bepajamë saya. \v 16 Paxamë saya bepaayaijamatabëcuenevimë panataeyabiabame. Nexata paneexanaejavanexa, abaxë tajëvelia panavajunupaebabiabame panatsivajënaeyapëtaenejevamë xua Dioso pacatocopatsijitsia paneexanaenexa. Bajarapacuenia ayaijamatabëcuenenë nataeya panenavajunupaebabiabijava, pibisiacuene. Tsipaji panajamatabëxainabiabame bepanijacuata itajara paneexanaejavanexa. Apo pacanaëjëtsimë bajaraxua Dioso papecatocopatsijava, bajarapacuenia paneexanaenexa. \v 17 Pajivi yapëtae ata pacuenia picani bexana, itsiata itsa apo exanae, bajarapajivi naneconita Diosojavabelia. \c 5 \s1 Pacuenia bitso pexainaevi muxujiobatsi yabara pelivaisi \p \v 1 Bitso panexainaevi, ¡panenamuxunaevere mapalivaisije! Panatsinuema bitso ayaijumeta. Tsipaji raja Dioso pacabejiobiaexanaena. \v 2 Bitso panexainaecuene panexaniavaetsijavami, pacatotsabanaena. Pexaniaviriajavanë, panenaxatabijavanëmi ata, daxita pacatoucubaxaena. \v 3 Palatanëanë ata, bitso penamatamotsinëanë, pacatotasibianatsi. Nexata nayapëtaena bajarapapalata apo panecanacuenebijava. Bajarapapalatata apo paneyavenonaexae itsamonae, pacatotasibianatsi. Isoto pacaveriajaviana daxita panexainaejava yajava. Pacaetuataponame picani papecatoayaijavanexa. Itsiata baitsi jane pamatacabi Dioso naneconitsiaexanaejitsia daxitajivi, imoxoyo baja pevajënae tsaponae pecopiapatsinexa. Dioso pacananeconitsiaexanaena. Tsipaji ëpaxamënexa panatoxaniavaetame panexainaecuene. \v 4 Panejumetaema. Pamonae pacatonacueneba panijacuene, bajarapamonae tsipaeba itsamonaejavabelia paneyamaxëitojorobijava. Apo pamatamotsimë xaniavaetsia pacuenia picani pamatamotsiapaebame. Nexata vajatuxanenë Dioso, daxita athëbënacuatatsia pevetsinë, jumetanetsi bajarapamonae pepaebijava xaniavaetsia apo panematamotsijava. \v 5 Mapanacuata picani panatsitajinavanapame xaniavaetsia. Pacabarëyamë tsavanapae panexainaecuene. Paexanavanapame panejitsipaecuenia. Pacuenia baca bitso penasitsiepatota beyaxuabatsi, bajara pijinia pacuenia paxamë ata pacatoimoxoyo baja Dioso papecananeconitsia exanaematacabinexa, bitso panenaneconitsixae Diosojavabelia. \v 6 Jivi pananeconitsiaexanabiabame. Pabeyaxuababiabamenua pianeconijibivi ata. Bajarapacuenia paexanabiabame pamonaejavabelia apo caëjëpaetsi papecanayajiviitavetsinexa. \s1 Pacuenia icatsia petuxanenë patsijitsiatsica yabara pelivaisi \p \v 7 Tajamonae, pajamatabëcuenesaëmëre tsavanapae panecopiaevetavanapaejava vajatuxanenë matapania icatsia pepatsimatacabitsicajavabelianexa. Pabi penacuenebinë, vajënaeeveta ema peubinexa peubijava. Peubiveretsicujinae peubijava, bajayajebi ajamatabëcuenesaëya evetaponapona petonaveretsijavabelianexatsi. \v 8 Bajara pijinia pacuenia paxamë ata bajayajebi itsamonae pibisiacuene pacaexanae ata, pajamatabëcuenesaëmë tsane. Pëtsa pajamatabëcuenefaefaename. Tsipaji rabaja imoxoyo pevajënae tsaponae vajatuxanenë pepatsinexatsica. \v 9 Tajamonae Dioso panenajuajumecovënëtsivi, pëtsa namataenetsia panabaracuaicuaijamë Diosojavabelia panenaneconitsiyaniva. Tsipaji rabaja Jesucristo, ponëjavabelia panavajunupaebijitsiamë daxita pacuene paexanavanapame mapanacuataje, imoxoyo baja pevajënae tsaponae pepatsinexatsica. Bajaraponë pacaejivimë canacujitsia pacarajutaponaena xuavajëto pacatoxainapona. \v 10 Tajamonae, pacanaëjëre profetavimi, pamonaemi bajayata Diosojumelivaisi paeba. Bajarapamonaemi bajayajebi bejiobiaexanae atatsi, ajamatabëcuenesaë tsavanapae. Itsajamatabëcuene apo xainae. \v 11 Pamonae ajamatabëcuenesaë, bajayajebi bejiobiaexanae atatsi, bajarapamonae aeconoxae baja topexaniacuenetsi tsane Diosojavabelia. Pavënëlivaisitaneme rabaja pacuenia bajayata Jobpijinë bejiobiaexanae atatsi, itsiata ajamatabëcuenesaë Diosojavabelia. Pavënëlivaisitanemenua pacuenia pejamatabëcueneëjëtsicujinaetsi, bitso Dioso yavenonatsi. Bajaraxuata nexata payapëtaneme Dioso jivi pitaxutotsoniataenëcuene. \p \v 12 Tajamonae, palivaisi baja pacatsipaebatsi, matatoxenetsia mapalivaisiyoje bitso pajumecovënëtsianame. Itsa pacuaicuaijamë itsamonaejavabelia, pexaniajailivaisi pacuaicuaijamë tsabiabi tsane. Pëtsa Dioso pevënë pacacuaicuaijamë itsamonae papecajumexaniataenexa. Nexata pëtsa pajumaitsimë mapacueniaje: “Xaniajanë raja. Cajumaitsitsi mapacueniaje Dioso pitabarata,” pajamë pëtsa. Tsipaji baja pexaniajailivaisi itsa pacuaicuaijamë tsabiabi tsane, itsamonae ata pacacueneyapëtaena apo panenajumetsënëtabiabicuene. Nexata itsa pacayanijoba itsacuenejavayo yabara, rovialia pajumaitsimëre pacuenia panajamatabëxainame. Itsa pajejamëjitsia, pajejamëre rovialia. Itsa jume, “¡Jume!” pajamëre rovialia. Bajarapacuenia rovialia itsa paxaniajamë tsabiabi tsane, nexata apo pananeconitsimë tsane Diosojavabelia. Tsipaji Dioso pevënë apo pacacuaicuaijamë tsabiabi tsane papecajumexaniataenexa itsamonae. \p \v 13 Paxamëyajuvënëjivi itsa tocopiapatatsi pibisiacuene, bajarapajivi bevajëta Diosojavabelia. Itsa jume, barëyaya itsa ponapona, betonaxëana Diosojavabelia: “Xamë ayaijamatabëcuenenëmë,” bejai Diosojavabelia penaxëanaejavata. \v 14 Itsa jume, itsa avitane, bejunata ancianovi, Dioso pejumecovënëtsivi pevetsivi. Nexata ancianovi patsiana petovajëtsinexatsi Diosojavabelia. Nexata ancianovi piavitanejivi aceiterata perabëcalirabiana vajatuxanenë pevënëta. \v 15 Petovajëcaejavata, daxita ancianovi itsa jamatabëjumaitsi: “Dioso cajena pepacuene jamatejemayaexanaenatsi mapajivije,” itsa jamatabëjai ancianovi, nexata Dioso jamatejemayaexanaenatsi piavitanejivi. Piavitanejivi pibisiacuene itsa exana piavitanevajënaeya, itsiata Dioso vecuaajibiaexanaenatsi bajarapaneconimi. \v 16 Bajaraxuata pibisiacuene namataenetsia itsa panatoexaname, namataenetsia panatsipaebare. Itsa pavitanemënua, namataenetsia panatovajëre Diosojavabelia papecajamatejemayaexanaenexa Dioso. Xaniavaetsia peponaponaenë Dioso pitorobicueniatsi, daxita pejamatabëëthëtojavavetsina itsa vajëta, bajaraponë jumenamatamota Diosojavabelia. Ayaicuenia Dioso pexaniacuene toexanaenatsi. \v 17 Diosojumepaebinëmi, profeta Elíaspijinë, bevaxaitsijamatabëcuenenëmi. Bajayata bajaraponëmi asaëyata vajëta Diosojavabelia ema pejopaeyaniva. Nexata acueyabi pavaibeje epatua ema apo jopae bajaraponëmi pijanacuata. Nexata daxita peubijavaximi, totëpatsi. Nexata daxita bajarapanacuapijivi bitso janibo. \v 18 Bajaraxuacujinae icatsia asaëyata Elíaspijinë vajëta Diosojavabelia ema pejopaenexa. Nexata icatsia ema jopa. Ira icatsia capitsapa pexaejavanexa. Bajarapacuenia vaxaitsi ata asaëyata bevajëtatsi Diosojavabelia. \p \v 19 Tajamonae, paxamëyajuvënëjivi itsa copaba Dioso pejumelivaisi pejumecovënëtsijavami, nexata icatsia bepajumecovënëtsiaexaname bajarapalivaisi. \v 20 Bepayapëtaneme mapacueneje. Pajivi icatsia copabiaexana itsamonae pibisiacuene pexanaejavami, pejumecovënëtsinexa icatsia Dioso, bajarapajivi jamatabëcueneyavenonaena bajarapamonae penaxuabiyaniva pibisianacuayabelia. Jamatabëcueneyavenonaenanua bajarapamonae Dioso pevecuaajibiaexanaenexatsi ayaineconi ata, pibisiacuene pexanaeneconimi.