\id ROM - Guajajara Bible -Brazil 2007 (DBL 2013) \h ROM \toc1 Rom \toc2 Romanos \toc3 Rm \mt1 HOM \c 1 \s1 Ze'eg puràg teko paw wanupe \p \v 1 Ihe Pawru ihe, amono kar putar ko hepape peme ihe nehe kury. Ihe aiko Zaneruwihawete Zezuz hemiruze'eg romo ihe, hemimono kar romo ihe no. Herexak Tupàn kwehe mehe a'e. Herenoz ma'e iapo kar pà ihewe. — Emume'u heze'eg puràg eho iko purupe nehe, i'i ihewe. \p \v 2 Kwehe mehe Tupàn umume'u kar uze'eg puràg awa wanupe a'e, uze'eg rehe purumu'e ma'e wanupe a'e. Amo ize'eg imume'u har a'e wà, umuapyk ize'eg pape rehe a'e wà. \v 3-4 Uze'eg Tupàn ta'yr rehe wà, Zezuz Zaneruwihawete Zanezar rehe uze'eg pà wà. Umuapyk a'e ze'eg pape rehe wà. Zezuz Zaneruwihawete a'e, awa romo uzeapo a'e, Tawi izuapyr romo hekon a'e. Tuwihaw romo Tawi hekon kwehe mehe a'e. Zezuz Zaneruwihaw a'e, azeharomoete Tupàn ta'yr romo hekon a'e. Nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e. Xo ikatuahy ma'e zo uzapo oho iko tuweharupi. Uzemonokatu ikatu 'ym ma'e wi. Umàno. Amo 'ar mehe ukweraw wi umàno re. Nezewe wexak kar ukàgaw teko paw wanupe. Nezewe wexak kar Tupàn ta'yr romo weko haw teko wanupe no. \v 5 Ihe Pawru ihe, Tupàn hemuigo kar Zezuz hemimono kar romo a'e. Ta'e Zezuz Zaneruwihawete a'e xe, Tupàn ta'yr romo hekon a'e xe. A'e rupi hemono kar teko nànàn a'e. — Emume'u heze'eg teko ywy nànàgatu har wanupe nehe, i'i ihewe. A'e rupi amuzeruzar kar teko tetea'u ihe wà, Zezuz rehe ihe wà. Aruzar kar Tupàn ze'eg teko tetea'u wanupe ihe no. \v 6 Pe Hom tawhu pe har uzeruzar ma'e romo peiko pe. Amume'u putar Tupàn ze'eg peme ihe nehe no, ta'e umume'u kar ihewe a'e xe. Tupàn a'e, penenoz iko a'e. — Peiko Zezuz Zaneruwihawete hemiruze'eg romo pe, i'i iko peme. \p \v 7 A'e rupi ko ze'eg amuapyk putar pape rehe ihe nehe kury, peme imono kar pà ihe nehe kury. Pe Hom tawhu pe har pe, Tupàn hemiamutar romo peiko pe. Penenoz iko a'e, ta'e ipurumuigo kar wer penehe wemiruze'eg romo a'e xe. Tupàn zaneru a'e, Zezuz Zaneruwihawete Zanezar a'e no, tuwe ikatuahy ma'e uzapo peme a'e wà nehe, tuwe pemupytu'u kar ma'e wi pekyze re a'e wà nehe no. \s1 Uze'eg Pawru Tupàn pe a'e kury \p \v 8 Peme heze'eg zanune aze'eg putar Tupàn hezar pe ihe nehe kury, penàenàn ihe nehe kury. Apuner izupe heze'egaw rehe ihe, ta'e Zezuz Zaneruwihawete umàno herekuzar romo a'e xe. Nezewe a'e putar izupe kury. — O Tupàn, amo Hom tawhu pe har a'e wà, uzeruzar katu nerehe a'e wà, a'e izupe. — Nekatuahy, ta'e eremuzeruzar kar nezehe ne wà xe, a'e izupe. — Teko ko ywy rehe har paw rupi a'e wà kury, wenu nerehe wazeruzar katu haw imume'u haw waiko a'e wà kury, a'e izupe. \v 9 Aze Tupàn uzapo kar ma'e ihewe nehe, azapo putar ihe nehe, ta'e hepurapo wer hemiapo putar haw rehe azeharomoete ihe xe. Amume'u ze'eg puràg ihe, ta'yr rehe ze'eg puràg ihe. Azeharomoete ko heze'eg ihe. Tupàn ukwaw heremu'em 'ymaw a'e. Tuweharupi hema'enukwaw penehe ihe. Tupàn ukwaw penehe hema'enukwaw paw a'e. \v 10 Tuweharupi aze'eg Tupàn pe penehe ihe. Tupàn wenu penehe heze'egaw a'e. Tuweharupi aze'eg nezewe izupe ihe. — Tupàn heru, aze neporomono kar wer herehe a'e pe Hom pe har wapyr nehe, a'e mehe hemono kar pe a'e pe nehe, a'e izupe. \v 11 Hepurexak wer zepe penehe ihe. Aze apuexak ihe nehe, amume'u putar Tupàn ikatu haw peme ihe nehe. A'e mehe pekàg putar pezeruzar haw rehe nehe no. \v 12 Ko ma'e rehe hepurumume'u wer peme ihe. — Hekàg wera'u putar penexak mehe ihe nehe no, ta'e pezeruzar haw hepytywà putar a'e nehe xe. A'e rupi pe nehe no. Apupytywà putar ihe nehe no, ta'e pexak putar hezeruzar haw pe nehe no xe. \p \v 13 Herywyr wà, tuweharupi hema'enukwaw katu pepyr heho àwàm rehe ihe. Naha kwaw ihe. Ta'e tuweharupi amo ma'e uzeapo a'e xe, hemupyta kar pà xe a'e xe, pepyr hemono kar 'ym pà a'e xe. Hepurumume'u wer zepe Tupàn ze'eg puràg rehe peme ihe. Aze mo apuner imume'u haw rehe peme, a'e mehe mo pezeruzar wera'u mo hehe, a'e mehe mo peruzar mo ize'eg no. Amogwer zutew 'ym uzeruzar ma'e a'e wà no, nezewe uzapo a'e wà no, Tupàn ze'eg heruzar katu pà a'e wà no. \v 14 Ta'e Tupàn hemono kar teko ywy nànàgatu har nànàn a'e xe. Hemono kar taw pe har wanupe, ka'a pe har wanupe no, ma'e kwaw katu har wanupe, ma'e kwaw katu 'ymar wanupe no. Hemuze'eg kar iko wanàanàgatu a'e. \v 15 A'e rupi azeharomoete hepurumume'u wer Tupàn ze'eg puràg rehe peme ihe kury. \s1 Uze'eg ze'eg puràg ikàgaw rehe xe a'e kury \p \v 16 Nahemaranugar kwaw puruwi Tupàn ze'eg puràg imume'u mehe ihe, ta'e Tupàn ikàgaw a'e xe, ta'e upyro putar teko uzehe uzeruzar ma'e ràm a'e wà nehe xe, tatahu wi a'e wà nehe xe. (Zutew ràgypy wenu putar ize'eg a'e wà nehe, a'e re zutew 'ym wenu putar a'e wà nehe no.) Tupàn upyro putar wyzài uze'eg rehe uzeruzar ma'e a'e wà nehe. Upyro putar tatahu wi ikatu 'ym ma'e wi a'e wà nehe. \v 17 Ta'e Tupàn ze'eg kwehe arer nezewe i'i a'e xe. — Aze teko uzeruzar herehe a'e wà nehe, ikatu 'ym ma'e iapo 'ymar ài amuigo kar a'e teko heruwa rupi ihe wà nehe. Amuawyze putar hezeupe ihe wà nehe, wamukatu pà hezeupe ihe wà nehe. Aze amuawyze ihe wà nehe, a'e mehe wiko putar hepyr tuweharupi a'e wà nehe, i'i Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. \s1 Uze'eg teko paw wanemiapo kwer ikatu 'ygwer rehe xe a'e kury \p \v 18 Teko ko ywy rehe har a'e wà, uzapo ikatu 'ym ma'e oho waiko paw rupi a'e wà, ta'e na'ikatu pixik kwaw a'e wà xe. Tupàn wikwahy ikatu 'ymaw rehe a'e, upuruzukaiw pà iapo har wanupe a'e. Uzepyk putar wanehe nehe. A'e teko a'e wà, nukwaw kwaw ze'eg azeharomoete har a'e wà, nukwaw kar kwaw a'e ze'eg amogwer teko wanupe a'e wà no, ta'e a'e teko nuiko kwaw ikatu ma'e romo a'e wà xe. Tupàn uzepyk putar wanehe nehe. Xikwaw tuwe wanehe izepyk àwàm zane. \v 19 Tupàn a'e, uzepyk iko teko ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe a'e. Ta'e a'e teko a'e wà xe, upuner Tupàn ikwaw paw rehe a'e wà xe, ta'e Tupàn uzekwaw kar wanupe a'e xe. \v 20 Izypy mehe Tupàn uzapo ywy a'e. A'e 'ar mehe arer we te ko 'ar rehe kury, teko upuner Tupàn ikatu haw ikwaw paw rehe a'e wà. Teko nuexak kwaw Tupàn a'e wà. Tupàn uzapo ywy a'e, uzapo ywy rehe har a'e wà no. Teko wexak Tupàn hemiapo kwer a'e wà, a'e rupi upuner ikatu haw ikwaw paw rehe a'e wà. Upuner ikàgaw ikwaw paw rehe a'e wà no. Azeharomoete ikatu a'e. Azeharomoete ikàg a'e. Xixak Tupàn hemiapo kwer zane. A'e rupi zapuner Tupàn ikatu haw ikwaw paw rehe. — Kwa, naxikwaw kwaw Tupàn ikatu haw zane, nazapuner kwaw zane'e haw rehe nehe. \v 21 Ukwaw zepe teko Tupàn a'e wà. Nuweruzar kwaw wà. Numuwete katu kwaw wà. Numume'u kwaw ikatu haw wà. Nukwaw katu kwaw ma'e azeharomoete har a'e wà. Na'ima'enukwaw kwaw ikatu ma'e rehe wà. Xo ikatu 'ym ma'e rehe zo ima'enukwaw wà. \v 22 — Uruiko ma'e kwaw katu har romo ure, i'i mua'u waiko uzeupeupe wà. Ma'e kwaw 'ymar romo wanekon wà. \v 23 Awyzeharupi Tupàn wikuwe a'e. Nukàzym pixik kwaw nehe. A'e teko numuwete kwaw Tupàn a'e wà. Xo Tupàn a'ua'u zo umuwete katu wà. Umuwete awa hagapaw wà. Umuwete katu wiràmiri hagapaw wà no, umuwete katu moz hagapaw wà no. \p \v 24 A'e teko he'o azeharomoete wà, a'e rupi Tupàn nezewe i'i iko wanupe. — Kwa, tuwe uzapo ikatu 'ym ma'e wemiapo putar haw a'e wà nehe, tuwe uzapo uzemumaranugar kar haw uzeupeupe a'e wà nehe no, i'i iko wanupe. \v 25 Nuzeruzar kwaw Tupàn rehe ze'egaw azeharomoete har rehe a'e wà. Uzeruzar temu'emaw rehe wà. Umuwete katu Tupàn hemiapo kwer wà. Numuwete katu kwaw iapo har wà. Tuwe zaze'egatu Tupàn rehe tuweharupi zane nehe. Azeharomoete. \p \v 26 Teko a'e wà, ikatu 'ym ma'e uzapo waiko a'e wà. A'e rupi Tupàn nezewe i'i wanupe a'e. — Tuwe uzapo ikatu 'ym ma'e wemiapo putar haw a'e wà nehe, i'i wanupe. Kuzà a'e wà, noho kwaw umen wapuhe a'e wà no, uker oho amo ae kuzà wapuhe wà, iaiw ma'e iapo pà wapuhe wà. Na'ikatu pixik kwaw nezewe iapo haw Tupàn pe. \v 27 Awa a'e wà, upytu'u wemireko wapuhe oho re a'e wà. Uputar tetea'u amo ae awa wà, a'e rupi oho wapuhe wà, iaiw ma'e iapo pà wanehe wà. Tupàn uzepyk putar a'e ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe a'e nehe. Uzepyk putar wanehe nehe, ta'e a'e teko numuwete katu kwaw Tupàn a'e wà xe. \p \v 28 Agwer teko a'e wà, nuzekaiw kwaw ze'eg azeharomoete har ikwaw paw rehe a'e wà. A'e rupi Tupàn nezewe i'i iko wanupe a'e. — Tuwe ima'enukwaw ikatu 'ym ma'e rehe a'e wà nehe, i'i iko wanupe. A'e rupi uzapo ikatu 'ym ma'e waiko a'e wà kury. \v 29 A'e rupi a'e teko a'e wà, ikatu 'ym ma'e paw uzapo waiko a'e wà. Ipurapo wer tuwe ikatu 'ym ma'e rehe wà. Uputar tetea'u ma'e uzeupe wà. Uzypyrog ikatu 'ym ma'e iapo pà wà, a'e re nupuner kwaw upytu'u haw rehe wà. Uzapo oho waiko tuweharupi wà. Hewyrowyro amogwer wama'e rehe wà. Upuruzuka wà. Uzàmàtyry'ym amogwer waiko wà. Hemu'em waiko amogwer wanupe wà. Uzapo e ikatu 'ym ma'e amo wanupe wà. Uze'eg zemueteahy amogwer wanehe wà, wemu'em pà wà. \v 30 Uze'egaiwete amo wanehe wà. Na'iakatuwawahy kwaw Tupàn rehe wà no. A'e teko uze'eg ahyahy amo pe wà. — Aiko wera'u amogwer wanuwi ihe, i'i uzeupe wà. — Aiko wera'u newi ihe, i'i mua'u amo pe wà no. — Tuweharupi azapo ikatu 'ym ma'e teko ihe, i'i uzeupe wà. — Azapo wi putar amo ikatu 'ym ma'e kutàri ihe nehe kury, pyhewe ihe nehe no, i'i uzeupe wà. Tuweharupi ima'enukwaw amo ikatu 'ym ma'e iapo àwàm rehe wà. Nuweruzar kwaw u ze'eg wà, nuweruzar kwaw uhy ze'eg wà. \v 31 Nukwaw kwaw ikatu ma'e iapo haw wà, a'e rupi xo ikatu 'ym ma'e zo uzapo oho waiko wà. Nuzapo kwaw ma'e uze'eg rupi wà. Nuzapo kwaw wemimume'u kwer wà. Nuzapo kwaw ikatu ma'e amogwer wanupe wà. Nupurupuhareko kwaw wà. \v 32 Ukwaw zepe Tupàn ze'eg agwer ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe izepyk àwàm rehe ze'egaw wà. Nezewe rehe we uzapo wera'u a'e ikatu 'ygwer oho waiko wà kury. Ta'e wagaw iapo pà wà xe. \c 2 \s1 Tupàn uzepyk putar teko wanehe a'e nehe \p \v 1 Ne hemyrypar ne, aipo ereze'eg iko amo rehe ne. — Ikatu 'ym ma'e iapo har romo ereiko ne, aipo ere iko izupe. Aze erezapo ikatu 'ym ma'e eho iko amogwer wazàwe nehe, a'e mehe eze'eg zo nezewe amo pe nehe. Aze ereze'eg ikatu 'ym ma'e hemiapo kwer rehe nehe, aze ne a'e rupi katete erezapo ne nehe no, a'e mehe Tupàn uzepyk putar nerehe azeharomoete a'e nehe no. \v 2 Tupàn uzepyk putar agwer ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe a'e nehe, ta'e a'e ae ikatu a'e xe. Xikwaw ikatu haw. \v 3 Ne hemyrypar ne, aze erezapo agwer ikatu 'ym ma'e iko nehe, a'e teko wazàwe nehe, Tupàn uzepyk putar nerehe azeharomoete a'e nehe no, ta'e a'e rupi katete erezapo iko ne xe, a'e teko wazàwe ne xe. \v 4 Tupàn ikatuahy a'e, a'e rupi nuzepyk kwaw teko ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe tàrityka'i a'e. Iàrew. Nuikwahy kwaw tàrityka'i, iàrew ikwahy haw teko ikatu 'ym ma'e iapo mehe. Aipo nerezekaiw kwaw ikatu haw rehe ne, ikwahy 'ymaw rehe ne. Tupàn ikatuahy a'e. Nezewe i'i iko newe tuweharupi a'e. — Epytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe, ezewyr ihewe nehe, ezemumikahy neremiapo kwer rehe nehe, i'i iko newe. Ipurumuzewyr kar wer nerehe uzeupe a'e. \v 5 Aipo nerezekaiw kwaw ize'eg rehe ne. Aipo nanezewyr wer kwaw izupe. Amo 'ar mehe wexak kar putar wikwahy haw teko wanupe a'e nehe. Azeharomoete umume'u putar ikatu 'ym ma'e wanemiapo kwer nehe, iapo arer wanupe nehe. A'e 'ar mehe Tupàn uzepyk putar nerehe a'e nehe, aze nerezekaiw kwaw ize'eg rehe nehe. Aze eremume'u amogwer ikatu 'ym ma'e wanemiapo kwer iko nehe, a'e mehe uzepyk wera'u putar nerehe nehe. Ta'e neaiw wera'u wanuwi ne xe. \v 6 Tupàn umekuzar putar teko wanemiapo kwer a'e nehe, pitàitàigatu a'e nehe, ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe uzepyk pà a'e nehe. \v 7 Amo teko uzapo ikatuahy ma'e oho waiko tuweharupi a'e wà. Nezewe a'e teko i'i waiko Tupàn pe wà. — Emur kar nepuràgaw nekàgaw ihewe nehe, i'i waiko izupe wà. Ikatuahy ma'e uzapo oho waiko tuweharupi wà. — Heremiapo kwer hekuzar emur ihewe nehe, i'i waiko izupe wà. — Hemuigo kar pe nepyr tuweharupi nehe, i'i izupe wà. Azeharomoete, Tupàn umuigo kar putar agwer teko uzepyr a'e wà nehe. \v 8 Amo teko nuiko kwaw nezewe a'e wà. Nuzapo pixik kwaw ikatu ma'e wà. Xo wemiapo putar haw zo uzapo oho waiko wà. Uzeamutar katu wà. Oho ze'eg ikatu 'ym ma'e rupi wà. A'e rupi Tupàn wikwahy putar nehe, ipuruzukaiw pà nehe. Uzepyk putar wanehe nehe. \v 9 Teko ikatu 'ym ma'e iapo har a'e wà nehe, upuraraw putar ma'erahy paw rupi a'e wà nehe. Zutew ràgypy a'e wà nehe, zutew 'ygwer a'e re a'e wà nehe no, upuraraw putar ma'erahy a'e wà nehe, aze ikatu 'ym ma'e uzapo oho waiko a'e wà nehe. \v 10 Ikatuahy ma'e iapo har nuiko kwaw nezewe a'e wà nehe. Tupàn omono putar upuràgaw ukàgaw wanupe a'e nehe. Umuigo kar putar a'e teko tuwihaw romo uzeake a'e wà nehe. Uzapo putar ikatuahy ma'e wanupe nehe. Umupytu'u kar ma'e wi wakyze re wà nehe no. Zutew ràgypy upyhyk putar hemimur ràm wà nehe. A'e re zutew 'ygwer upyhyk putar wà nehe no, aze ikatuahy ma'e uzapo waiko a'e wà nehe. \v 11 Ta'e Tupàn a'e nehe xe, uzapo putar ma'e uze'eg rupi katete azeharomoete a'e nehe xe. Aze amo zutew wiko ikatu ma'e iapo har romo nehe, Tupàn uzapo putar ikatu ma'e izupe nehe no. Aze amo zutew 'ym wiko ikatu ma'e iapo har romo nehe, Tupàn uzapo putar ikatu ma'e izupe nehe no. Uzapo putar ikatu ma'e nehe, wyzài ikatu ma'e iapo har wanupe nehe. Uzapo putar ikatu 'ym ma'e nehe, wyzài ikatu 'ym ma'e iapo har wanupe nehe no. \p \v 12 Zutew 'ym a'e wà, nukwaw kwaw Tupàn ze'eg a'e wà, nukwaw kwaw a'e ze'eg Moizez pe imuapyk kar pyrer kwehe arer a'e wà. Tupàn uzepyk putar wanehe nehe, ta'e ikatu 'ym ma'e iapo har romo wanekon a'e wà xe. Zutew a'e wà, ukwaw katu a'e ze'eg kwehe arer a'e wà. Nuzekaiw kwaw hehe wà. Ikatu 'ym ma'e uzapo waiko wà. A'e rupi Tupàn i'i putar nezewe wanupe amo 'ar mehe nehe. — Pekwaw katu heze'eg pe. Napezekaiw kwaw hehe. Pezapo ikatu 'ym ma'e peiko. A'e rupi azepyk wera'u putar penehe ihe nehe, i'i putar wanupe nehe. \v 13 Aze amo uzapo ma'e a'e ze'eg rupi a'e nehe, ikatu 'ym ma'e iapo 'ym pà a'e nehe, a'e mehe Tupàn umuawyze putar a'e teko a'e nehe. Umuigo kar putar a'e teko uzepyr tuweharupi nehe. Aze amo wenu a'e ze'eg imume'u mehe nehe, imugeta mehe nehe, aze nuweruzar kwaw nehe, a'e mehe Tupàn numuawyze kwaw a'e teko uzepyr a'e nehe. Aze weruzar a'e ze'eg a'e wà nehe, xo a'e mehe zo umuawyze putar a'e wà nehe. \v 14 Zutew 'ym a'e wà, nukwaw kwaw Tupàn ze'eg Moizez pe imuapyk kar pyrer a'e wà. Aze uzapo ikatu ma'e a'e ze'eg rupi wà, Tupàn ze'eg kwaw par zàwenugar romo wanekon a'e wà. \v 15 Ta'e Tupàn ze'eg a'e xe, wapy'a pe tuz a'e xe. A'e rupi aze ikatu ma'e uzapo a'e wà nehe, uze'eg putar uzeupe nezewe a'e wà nehe. — Ikatu ma'e azapo kwez ihe, i'i putar uzeupe wà nehe, ta'e ukwaw putar wemiapo kwer ikatu haw upy'a pe a'e wà nehe xe. Aze ikatu 'ym ma'e uzapo wà nehe, uze'eg putar uzeupe nezewe a'e wà nehe. — Ikatu 'ym ma'e azapo kwez ihe, i'i putar uzeupe wà nehe. Ta'e ukwaw putar ikatu 'ymaw upy'a pe har wà nehe xe. \v 16 Amo 'ar mehe Zezuz Zaneruwihawete wiko putar pureruze'eg ma'e romo a'e nehe, ta'e Tupàn nezewe har romo umuigo kar putar a'e nehe xe. Zezuz Zaneruwihawete a'e, umume'u putar ikatu 'ym ma'e iapo awer paw rupi a'e nehe, iapo arer nànàn a'e nehe. Ukwaw teko wama'enukwaw pawer paw rupi a'e. Umume'u putar a'e ma'e teko nànàn a'e nehe. Ta'e teko ikatu 'ym ma'e rehe ima'enukwaw a'e wà xe. \s1 Uze'eg zutew wanàmuzgwer waze'egaw rehe xe a'e kury \p \v 17 Aze'eg putar zutew wanupe ihe nehe kury. — Zutew romo peiko. Pezeapyaka katu ko heze'eg rehe nehe. Nezewe zepe peze tuweharupi amogwer wanupe. — Kwa, aiko zutew romo ihe, akwaw katu Moizez ze'eg kwehe arer ihe no, peze zepe peiko wanupe. \v 18 Tupàn uzapo kar ma'e peme a'e. Pekwaw katu zepe Tupàn hemiapo putar haw. Pekwaw zepe ikatu haw hexaexakaw no, ta'e a'e Moizez ze'eg kwehe arer ukwaw kar peme a'e xe. \p \v 19 — Kwa, azapo kar putar ikatu ma'e amo wanupe ihe nehe, ikatu ma'e kwaw 'ymar wanupe ihe nehe, peze zepe peiko pezeupe. — Amu'e putar teko a'e ze'eg rehe ihe wà nehe, peze zepe peiko no. \v 20 — Amu'e putar ma'e kwaw 'ymar ihe wà nehe, peze zepe peiko no. — Aiko purumu'e ma'e ài kwarer wanupe ihe, peze zepe peiko no. Pekwaw katu e a'e ze'eg kwehe arer pe, a'e rupi nezewe peze e peiko pezeupe pe no. — Akwaw katu ma'e paw rupi ihe kury, peze zepe peiko no. — Akwaw katu ze'eg azeharomoete har paw rupi ihe kury, peze zepe peiko no. \v 21 Pemu'e amogwer peiko pe wà. Màràzàwe tuwe napezemu'e kwaw pe. — Pemunar zo ma'e rehe pe nehe no ty wà, peze zepe peiko amo wanupe. — Pe ae peiko ma'e rehe imunar ma'e romo pe, a'e tuwe peme. \v 22 — Peho zo amo hemireko puhe nehe, amo imen puhe nehe, peze zepe teko wanupe. — Pe ae peho amo hemireko puhe tuweharupi pe, amo imen puhe tuweharupi pe, a'e peme. — Naheakatuwawahy kwaw tupàn a'ua'u wanehe ihe, peze zepe wanupe. — Pe ae pemunar ma'e Tupàn hàpuzuhu pupe har rehe pe, a'e peme. \v 23 — Kwehe mehe Tupàn umur uze'eg heipy wanupe, peze zepe wanupe. — Pe ae peruzar amo ae ze'eg peho peiko kury. Naperuzar kwaw Tupàn ze'eg kury. A'e rupi napekatu kwaw Tupàn pe kury, a'e peme. \v 24 Nezewe i'i Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer a'e, penehe a'e. — Pe zutew pe, pekwaw katu Tupàn ze'eg pe. Naperuzar kwaw. A'e rupi zutew 'ym uze'eg zemueteahy waiko Tupàn rehe a'e wà, ta'e peiko e hemiruze'eg romo pe xe, ta'e naperuzar kwaw ize'eg pe xe, i'i a'e ze'eg penehe a'e. \p \v 25 Kwehe mehe Tupàn i'i nezewe penàmuzgwer wanupe a'e. — Pemonohok kar pepirera'i nehe, heremiruze'eg romo peneko haw hexak kar pà amogwer teko wanupe nehe, i'i wanupe. Ko 'ar rehe peiko penàmuzgwer wazàwe no. Aze peho Tupàn ze'eg rupi nehe, a'e mehe ikatu putar pepirera'i imonohokaw izupe nehe. Aze napeho kwaw ize'eg rupi nehe, a'e mehe na'ikatu kwaw izupe nehe. Aze mo napemonohok iwer mo pepirera'i, a'e mehe mo ikatu wera'u mo izupe, ta'e naperuzar kwaw ize'eg pe xe. \v 26 Zutew 'ym a'e wà, upirera'i imonohok kar 'ymar a'e wà, aze weruzar Tupàn ze'eg a'e wà nehe, a'e mehe — Upirera'i imonohok kar har zàwenugar romo wanekon a'e wà, heremiruze'eg romo wanekon a'e wà, i'i putar Tupàn wanupe nehe. \v 27 A'e rupi zutew 'ym uze'eg putar penehe a'e wà nehe, zutew wanehe a'e wà nehe. — Kwa, ukwaw katu Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer a'e wà. Nuweruzar kwaw wà, i'i putar penehe wà nehe. — Omonohok kar upirera'i Tupàn hemimutar rupi a'e wà, a'e re noho kwaw ize'eg rupi a'e wà, i'i putar penehe wà nehe. A'e zutew 'ym a'e wà, oho waiko ize'eg rupi a'e wà, uzekixi kar 'ym pà a'e wà. Nezewe ikatu Tupàn pe wà. \v 28-29 Kwehe mehe Tupàn wexaexak zutew a'e wà, wemiruze'eg ipy romo wamuigo kar pà a'e wà. Aze zutew upirera'i omonohok a'e nehe, aze noho kwaw Tupàn ze'eg rupi a'e re nehe, nuiko kwaw hemiruze'egete romo a'e nehe. Aze teko ipy'a ikatu Tupàn pe a'e nehe, aze uzapo Tupàn hemiapo putar haw a'e nehe, a'e mehe hemiruze'egete romo hekon putar a'e nehe. Zutew zàwenugar romo hekon putar nehe. Hemiruze'eg ipy ài hekon putar nehe. Tupàn ze'eg imuapyk pyrer a'e, nuzapo kwaw teko Tupàn hemiruze'eg romo a'e wà. Xo Tekwe Puràg zo umuigo kar putar teko Tupàn hemiruze'eg romo a'e wà nehe. Teko nuiko kwaw a'e Tupàn hemiruze'eg wanehe uze'egatu ma'e romo a'e wà. Tupàn wiko putar wanehe uze'egatu ma'e romo a'e nehe. \c 3 \p \v 1 Aipo zutew ikatu wera'u zutew 'ygwer wanuwi Tupàn huwa rupi a'e wà. Tupàn omonohok kar wapirera'i zutew ipy wanupe a'e, ta'e nezewe haw ikatu izupe a'e xe. \v 2 Azeharomoete ikatu izupe. Ta'e izypy mehe omono uze'eg zutew wanupe a'e xe. — Peruzar heze'eg nehe ty wà, i'i wanupe. \v 3 Aze amo zutew nuweruzar kwaw ize'eg a'e wà, Tupàn nuiko kwaw a'e zutew wazàwe a'e. Aze Tupàn umume'u wemiapo ràm a'e nehe, a'e mehe uzapo putar tuwe a'e ma'e a'e nehe. A'e zutew nuzapo kwaw wemimume'u kwer wà. \v 4 Azeharomoete Tupàn uzapo putar tuwe ma'e uze'eg rupi nehe. Teko tetea'u hemu'em a'e wà. Tupàn uzapo putar ma'e wemimume'u kwer rupi nehe, ta'e nahemu'em pixik kwaw a'e xe. Nezewe i'i ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. \b \q1 — Azeharomoete neze'eg, Tupàn. \q1 — Ikatu 'ym ma'e iapo har romo ereiko ne, \q2 aze amo i'i newe nehe, hemu'em ma'e romo hekon putar a'e nehe. \q2 Teko ukwaw putar hemu'emaw a'e wà nehe. \b \p \v 5 Nezewe i'i teko a'e wà. — Aze ikatu 'ym ma'e xiapo nehe, a'e mehe teko wexak putar tuwe Tupàn ikatu haw a'e wà nehe, ta'e Tupàn nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e xe, i'i mua'u waiko uzeupeupe wà. — A'e rupi, nuzepyk kwaw zanerehe nehe, ta'e xixak kar ikatu haw zaha amogwer wanupe zane xe, ikatu 'ym ma'e iapo mehe zane xe, i'i a'e teko wà. \v 6 Peze'eg zo nezewe nehe, a'e peme kury. Na'ikatu pixik kwaw nezewe waze'eg mehe wà. Ta'e Tupàn a'e xe, ikatuahy ma'e uzapo iko a'e xe. A'e rupi upuner putar wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imume'u haw rehe a'e nehe, a'e ma'e iapo arer wanupe a'e nehe. Upuner wanehe uzepykaw rehe a'e nehe no. \p \v 7 Nezewe zepe i'i teko a'e wà. — Aze heremu'em ihe nehe, teko wexak putar Tupàn ikàgaw ipuràgaw a'e wà nehe, ta'e umume'u ze'eg azeharomoete har a'e xe. A'e rupi Tupàn nuzepyk kwaw herehe nehe, ta'e aexak kar ikatu haw teko amogwer wanupe ihe xe, i'i zepe waiko wà. Na'ikatu pixik kwaw nezewe waze'eg mehe a'e wà. \v 8 Nezewe i'i teko a'e wà. — Xiapo ikatu 'ym ma'e nehe, a'e rupi teko wexak putar Tupàn ikàgaw ipuràgaw a'e wà nehe, i'i zepe waiko wà. — Na'ikatu kwaw nezewe haw iapo mehe Tupàn pe wà, a'e peme kury. Amo teko i'i mua'u herehe wà. — Kwa, Pawru uzapo kar ikatu 'ym ma'e iko zanewe a'e, Tupàn ikatu haw hexak kar pà teko wanupe a'e, i'i mua'u herehe wà. Naze'eg pixik kwaw nezewe ihe. Tupàn uzepyk putar nezewe uze'eg ma'e kwer wanehe a'e nehe. Ta'e ikatu 'ym ma'e romo wanekon a'e wà xe. \s1 Naheta pixik kwaw ikatu 'ygwer iapo 'ymar wà \p \v 9 Zutew 'ym uzapo ikatu 'ym ma'e waiko a'e wà. Nupuner kwaw upytu'u haw rehe ikatu 'ym ma'e iapo re wà. Zutew a'e wà no, a'e rupi katete a'e wà no. A'e rupi zutew na'ikatu wera'u kwaw zutew 'ym wanuwi wà, ta'e a'e paw nupuner kwaw ikatu 'ym ma'e iapo re upytu'u haw rehe a'e wà xe. \v 10 Nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. \b \q1 — Naheta pixik kwaw teko ikatuahy ma'e iapo har a'e wà. \q1 \v 11 Naheta pixik kwaw teko iàkàg katu ma'e wà. \q1 Naheta pixik kwaw Tupàn imuwete har wà, ni hekar har wà. \q1 \v 12 Teko paw utyryk izuwi wà. \q2 Na'ikatu pixik kwaw wà. \q1 Ni amo nuzapo kwaw ikatu ma'e a'e wà. \q1 \v 13 Wazuru nuzawy kwaw teko tym awer inemahy ma'e wà. \q1 Nezewegatete a'e teko waze'eg ikatu 'ym ma'e uhem wazuru wi a'e wà no. \q1 Hemu'em waiko wà, ikatu 'ym ma'e rehe uze'eg pà wà. \q1 Waze'eg nuzawy kwaw mozaiw ipuruxi'u haw wà. \q1 Mozaiw upuruzuka a'e wà. Nezewegatete a'e teko waze'eg umuaiw teko wazeruzar haw wà, wamupytu'u kar pà wazeruzar ire wà. \q1 \v 14 Wazuru tynehem purehe waze'eg zemueteahy haw pupe, \q1 tynehem Tupàn rehe waze'eg zemueteahy haw pupe no. \q1 \v 15 Uzemuhaitea'u ma'erahy ipuraraw kar pà purupe wà, puruzuka pà wà no. \q1 \v 16 A'e ikatu 'ym ma'e iapo har a'e wà, uzapo kar ikatu 'ym ma'e ikatu ma'e wanupe a'e wà. \q1 A'e teko umuzemumikahy kar hurywete ma'e a'e wà. \q1 \v 17 Nukwaw kwaw zeàmàtyry'ym 'ymaw piar wà. \q1 A'e rupi uzeputupytupyk waiko wà, uzeàmàtyry'ym pà wà. \q1 \v 18 Numuwete katu kwaw Tupàn wà, nukyze kwaw izuwi wà. \b \p \v 19 Kwehe mehe Tupàn umur uze'eg Moizez pe a'e. Moizez umuapyk a'e ze'eg pape rehe a'e. — Emume'u ko ze'eg zutew wanupe nehe, i'i Tupàn izupe. A'e rupi teko paw upuner ize'eg ikwaw paw rehe a'e wà kury. A'e rupi aze teko nuweruzar kwaw ize'eg wà nehe, a'e mehe a'e teko nupuner kwaw nezewe u'e haw rehe wà nehe. — Kwa, nakwaw kwaw Tupàn ze'eg ihe, nupuner kwaw u'e haw rehe wà nehe. A'e rupi amo 'ar mehe Tupàn i'i putar teko nànàn a'e nehe. — Pekwaw heze'eg, naperuzar kwaw, a'e rupi azepyk putar penehe ihe nehe kury, i'i putar wanupe nehe. \v 20 Aze mo teko uzapo ikatuahy ma'e paw rupi a'e wà, aze mo nuzapo pixik iwer ikatu 'ym ma'e a'e wà, aze mo oho Tupàn ze'eg rupi azeharomoete a'e wà, a'e mehe mo Tupàn uze'eg nezewe wanupe. — Ikatuahy ma'e romo ereiko ne, i'i mo Tupàn wanupe. (Nuzapo kwaw nezewe a'e. Ta'e naheta pixik kwaw agwer teko ko ywy rehe a'e wà xe. Naheta kwaw ikatu 'ym ma'e iapo 'ymar a'e wà. Teko paw ikatu 'ym ma'e iapo har romo wanekon a'e wà.) Xikwaw Tupàn ze'eg, a'e rupi nezewe za'e zanezeupe. — Azeharomoete zaneremiapo kwer na'ikatu pixik kwaw a'e, za'e zanezeupe. A'e rupi xikwaw ikatu 'ym ma'e iapo har romo zanereko haw zane no. \s1 Tupàn umuawyze teko a'e wà \p \v 21-23 Aze teko uzeruzar Zezuz Zaneruwihawete rehe a'e wà nehe, a'e mehe Tupàn uze'eg putar nezewe wanupe a'e nehe. — Ikatu 'ym ma'e iapo pixik 'ymar romo ereiko ihewe kury, i'i Tupàn wanupe a'e nehe. Nuzepyk kwaw wanehe nehe. Tupàn ze'eg kwehe arer a'e, Moizez hemimuapyk kwer a'e, amogwer Tupàn ze'eg imume'u har wanemimuapyk kwer a'e wà no, umume'u zanemuawyze àwàm a'e wà. Ni amo teko nupuner kwaw ze'eg kwehe arer rupi oho haw rehe tuweharupi a'e wà. Ni amo teko nupuner kwaw ze'eg kwehe arer heruzar katu haw rehe tuweharupi a'e wà. Zezuz umàno zanerekuzaromo a'e. A'e rupi xikwaw ko ma'e zane kury. Aze teko uzeruzar Zezuz rehe a'e wà nehe, a'e mehe — Ikatu 'ym ma'e iapo pixik 'ymar romo ereiko ihewe kury, i'i putar Tupàn wanupe a'e nehe. Tupàn umuawyze putar uzeruzar ma'e paw rupi a'e wà nehe. Umuawyze putar zutew wà nehe. Umuawyze putar zutew 'ym wà nehe no, aze uzeruzar Zezuz rehe a'e wà nehe. \v 24 Zanepuhareko e a'e, a'e rupi Zaneruwihawete Zezuz umàno zanerekuzaromo a'e. Tupàn uzepyk wa'yr Zezuz rehe a'e, zanerekuzaromo a'e, ikatu 'ym ma'e zaneremiapo kwer rehe a'e. A'e rupi zanepyro ikatu 'ym ma'e wi kury, zanemukatu pà kury. Nuzepyk kwaw zanerehe nehe kury. Zanemuigo kar putar uzepyr tuweharupi nehe no. \v 25 Tupàn a'e, umur kar wa'yr ko ywy rehe imumàno kar pà a'e. A'e rupi aze teko uzeruzar hehe a'e wà nehe, Tupàn umunàn putar wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wanuwi a'e nehe. Heharaz putar a'e wanemiapo kwer wi nehe no. Nuzepyk kwaw iapo har wanehe nehe. Umur kar wa'yr ywy rehe a'e, imumàno kar pà teko wanemiapo kwer imunàn pà imekuzar pà a'e. Nezewe iapo mehe wexak kar ukatu haw teko wanupe. Wexak kar purumuawyze àwàm wanupe no. Kwehe mehe Tupàn iàrew wikwahy romo. Nuzepyk kwaw tàrityka'i ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe a'e. — Tuwe rihi, i'i wanupe. — Aze ru'u uzewyr putar ihewe a'e wà nehe, i'i wanupe. \v 26 Ko 'ar rehe ipurexak kar wer ukatu haw rehe teko wanupe kury. A'e rupi umuawyze teko wanereko uzeupe wà kury, wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imunàn pà wanuwi kury. Aze teko uzeruzar Zezuz rehe wà nehe, Tupàn umunàn putar wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wanuwi nehe, wamuawyze pà nehe. Ko 'ar rehe wexak kar purumuawyze haw teko wanupe kury. \p \v 27 A'e rupi ni amo teko nupuner kwaw uze'egatu haw rehe uzehe a'e wà nehe. — Ikatuahy ma'e romo aiko ihe, ni'i kwaw uzeupe wà. Ta'e ni amo nupuner kwaw ze'eg kwehe arer heruzar haw rehe a'e wà xe. Tupàn zanemuawyze uzeupe a'e, ta'e zazeruzar ta'yr rehe zane xe. \v 28 Teko uzeagaw ze'eg kwehe arer heruzar pà a'e wà. Nupuner kwaw wà, a'e rupi nupuner kwaw nezewe haw rehe uzemuawyze kar haw rehe Tupàn pe wà. Aze uzeruzar Zezuz rehe wà nehe, xo a'e mehe zo uzemuawyze kar putar Tupàn pe wà nehe. \v 29 Nezewe i'i zutew waiko a'e wà. — Tupàn Zanezar romo hekon a'e, nuiko kwaw zutew 'ym wazar romo a'e, i'i mua'u waiko wà. — Nan kwaw pa, a'e peme kury. Tupàn teko paw wazar romo hekon azeharomoete a'e. \v 30 Tupàn nuzeapo kwaw amo ae ma'e romo zutew 'ym wanupe. Ikatuahy zutew wanupe, ikatuahy zutew 'ym wanupe no. Umuawyze putar teko uzeupe paw rupi katete a'e wà nehe, aze a'e teko uzeruzar ta'yr rehe a'e wà nehe. \v 31 Teko nupuner kwaw ze'eg kwehe arer heruzar haw rehe a'e wà. Tupàn zanemuawyze uzeupe a'e, ta'e zazeruzar ta'yr rehe zane xe. Aipo xityk putar ze'eg kwehe arer zane nehe. Nan kwaw pa. Aze Tupàn umuawyze teko uzeupe a'e wà nehe, a'e mehe a'e teko uzapo putar Tupàn hemiapo putar haw azeharomoete a'e wà nehe kury. \c 4 \s1 Pawru umume'u Àmàrààw heko awer a'e kury \p \v 1 Aze'eg putar peme zaneràmuz Àmàrààw rehe ihe kury. Ma'e Àmàrààw uzapo a'e, uzemuawyze kar pà Tupàn pe a'e. \v 2 Aipo uzemukatu kar wemiapo kwer ikatu haw rehe. Nan kwaw pa. Aze mo nezewe haw uzapo, a'e mehe mo upuner mo uze'egatu haw rehe uzehe a'e wemiapo kwer rehe. Nupuner kwaw nezewe uze'egaw rehe. \v 3 Nezewe i'i ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. — Àmàrààw a'e, uzeruzar Tupàn ze'eg rehe a'e, a'e rupi Tupàn umuawyze Àmàrààw uzeupe a'e. — Ikatuahy ma'e romo ereiko ihewe kury, i'i izupe. \v 4 Aze teko uma'ereko a'e wà nehe, upyhyk putar hekuzar a'e wà nehe. Wazar nomono e kwaw temetarer wanupe a'e nehe. Xo wama'ereko mehe zo omono putar temetarer wanupe a'e nehe. Nezewegatete aze mo oho tuweharupi Tupàn ze'eg rupi wà, ikatu 'ym ma'e iapo 'ym pà mo wà, a'e mehe mo uzemuawyze kar mo Tupàn pe wà. \v 5 Amo teko nezewe i'i a'e wà no. — Kwa, napuner pixik kwaw ikatu ma'e iapo haw rehe ihe nehe, napuner kwaw ikatu 'ym ma'e iapo re hepytu'u haw rehe ihe nehe, i'i uzeupe a'e wà. — A'e rupi azeruzar katu Tupàn rehe ihe, i'i uzeupe wà. Azeharomoete Tupàn umuawyze putar a'e teko uzeupe a'e wà nehe, ta'e uzeruzar hehe a'e wà nehe xe. \v 6 Kwehe mehe tuwihaw Tawi a'e, uze'eg agwer teko hurywete ma'e wanehe a'e. Hurywete a'e wà, ta'e Tupàn umuawyze a'e teko a'e wà xe. A'e teko nupuner kwaw ma'e iapo haw rehe uzemuawyze kar pà Tupàn pe a'e wà. Uzeruzar hehe wà. \v 7 Nezewe i'i Tawi ze'eg kwehe arer a'e. \b \q1 — Aze Tupàn heharaz teko ikatu 'ym ma'e wanemiapo kwer wi a'e nehe, \q2 aze umunàn wanuwi a'e nehe, \q2 a'e teko hurywete putar a'e wà nehe. \q1 \v 8 Aze Tupàn numume'u kwaw teko ikatu 'ym ma'e wanemiapo kwer uzeupe a'e nehe, \q2 aze na'ima'enukwaw kwaw hehe a'e nehe, \q2 a'e teko hurywete putar a'e wà nehe no. \b \p \v 9 Zutew a'e wà, upirera'i imonohok kar har a'e wà, hurywete nezewe a'e wà. Zutew 'ym a'e wà no, upirera'i imonohok kar 'ymar a'e wà no, hurywete putar a'e wà nehe no, a'e ze'eg heremimume'u kwer henu mehe a'e wà nehe no. Àmàrààw a'e, uzeruzar Tupàn ze'eg rehe a'e, a'e rupi Tupàn umuawyze Àmàrààw uzeupe a'e, a'e kwez peme kury. \v 10 A'e 'ar mehe Àmàrààw nuiko kwaw upirera'i imonohok kar har romo a'e. Agwer ma'e uzeapo a'e 'ar 'ym mehe we. \v 11 Xo a'e re omonohok kar a'e. Imonohok 'ym mehe we, Àmàrààw uzeruzar Tupàn rehe, a'e rupi Tupàn umuawyze uzeupe a'e. — Ikatuahy ma'e romo ereiko heruwa rupi kury, ta'e erezeruzar herehe ne xe, i'i Tupàn izupe. Omonohok kar Àmàrààw upirera'i a'e re a'e, ta'e ipurexak kar wer Tupàn pe uzemuawyze haw rehe teko wanupe a'e xe. A'e rupi Àmàrààw a'e, Tupàn rehe uzeruzar ma'e wanu ài hekon a'e, ta'e izypy mehe uzeruzar hehe a'e xe. Upirera'i imonohok kar har wanu ài hekon a'e no, imonohok kar 'ymar wanu ài hekon a'e no. Aze amo uzeruzar Tupàn rehe a'e wà nehe, aze Tupàn umuawyze a'e teko a'e wà nehe, a'e teko wiko putar Àmàrààw izuapyr ài a'e wà nehe no. \v 12 Uzekixi kar ma'e wanu ài hekon a'e. Nuiko kwaw wanu romo upirera'i imonohok awer rehe a'e. Uzeruzar Tupàn rehe uzekixi 'ym pà a'e wà. Àmàrààw uzeruzar Tupàn rehe upirera'i imonohok 'ym mehe a'e no. A'e rupi a'e teko wanu ài hekon a'e, zaneru ài hekon a'e no. \s1 Tupàn uzapo putar ikatuahy ma'e teko wanupe a'e nehe, aze uzeruzar hehe a'e wà nehe \p \v 13 Nezewe Tupàn i'i Àmàrààw pe a'e. — Amo 'ar mehe ereiko putar ko ywy rehe har wanuwihaw romo nehe. Nezuapyapyr a'e wà nehe no, a'e rupi katete a'e wà nehe no, i'i izupe. — Ikatuahy ma'e erezapo iko ne, a'e rupi urumuigo kar putar ko ywy rehe har wanuwihaw romo ihe nehe kury, ni'i kwaw izupe. Numuigo kar kwaw tuwihaw romo hemiapo kwer hekuzaromo. Xo izeruzar haw rehe zo umuigo kar tuwihaw romo, ta'e umuawyze uzeupe xe. \v 14 Amo uzeagaw ze'eg kwehe arer heruzar pà wà. Nupuner kwaw wà. A'e rupi Tupàn nuzapo kwaw wemimume'u kwer a'e teko wanupe. Aze mo nezewe hekon, màràzàwe tuwe zazeruzar hehe. Nan. Tupàn uzapo putar ikatu ma'e uzeruzar ma'e wanupe nehe, ta'e umume'u tuwe wanupe xe. \v 15 Aze teko ukwaw Tupàn ze'eg a'e wà nehe, aze nuweruzar kwaw a'e wà nehe, Tupàn ipuruzukaiw putar wanupe a'e nehe. Uzepyk putar wanehe nehe. Aze mo naheta iwer mo Tupàn ze'eg, aze mo teko nukwaw iwer mo ikatu ma'e iapo haw wà, aze mo nukwaw iwer mo ikatu 'ym ma'e iapo re upytu'u haw wà, a'e mehe mo Tupàn ni'i iwer mo nezewe a'e. — Nereruzar kwaw heze'eg ne, ni'i iwer mo wanupe. Numume'u iwer mo zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e zanewe. \p \v 16 Tupàn umume'u ko ywy rehe har waneruze'eg àwàm paw Àmàrààw pe a'e, ta'e Àmàrààw uzeruzar katu hehe a'e xe. A'e rupi izuapyapyr a'e wà, wiko putar ko ywy rehe har wanuwihaw romo a'e wà nehe no. Aze mo amo uzeruzar katu ze'eg kwehe arer rehe a'e wà, a'e mehe mo wiko mo uzeruzar ma'e ài a'e wà, wiko mo Àmàrààw zàwenugar romo a'e wà. Tupàn umur e putar ywy nànàn uzeruzar ma'e wanupe a'e nehe. Ta'e Àmàrààw zaneru ài hekon zanezeruzar haw rehe a'e xe, zanewe paw rupi a'e xe. \p \v 17 Nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. Uze'eg Àmàrààw pe. — Urumuigo kar putar teko tetea'u wanu romo ihe nehe, i'i izupe. A'e rupi Tupàn uzapo putar a'e ma'e uze'eg rupi katete a'e nehe, wemimume'u kwer rupi katete a'e nehe. Umuaze putar uze'eg nehe. Tupàn umugweraw kar umàno ma'e kwer a'e wà. Ukwaw Àmàrààw wemimino izexak kar àwàm a'e. A'e rupi Àmàrààw uzeruzar hehe. \v 18 Àmàrààw wàro Tupàn hemiapo ràm, ta'e uzeruzar katu hehe xe. Ihya'uete hemireko. Nupuner kwaw umemyr haw rehe. Tupàn umume'u ipurumuzàg ràm izupe. A'e rupi Àmàrààw wàro tuwe izexak kar àwàm oho iko a'e, ta'e Tupàn umume'u izupe a'e xe. A'e rupi Àmàrààw wiko uzeruzar ma'e wanu ài a'e, wiko teko tetea'u wanu ài a'e. Nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer Àmàrààw pe a'e. — Nepurumuzàmuzàg ràm a'e wà nehe, nezuapyapyr a'e wà nehe, heta tetea'u putar newe a'e wà nehe, i'i izupe. \v 19 Àmàrààw wereko 100 kwarahy a'e 'ar mehe. Tua'u eteahy. Umàno etea'i. Ihya'u eteahy hemireko Xar a'e no. Nupytu'u kwaw Tupàn ze'eg rehe uzeruzar ire a'e wà. \v 20 Nupytu'u kwaw hehe uzeruzar ire. Nupytu'u kwaw wa'yr ràm imume'u awer rehe uzeruzar ire. Uzeruzar tuwe hehe a'e, a'e rupi Tupàn umur ukàgaw izupe a'e no. Uze'egatu Tupàn rehe no. \v 21 Ta'e ukwaw katu Tupàn hemiapo ràm a'e xe, a'e ma'e hemimume'u kwer a'e xe. Amo 'ar mehe uzexak kar ta'yr izupe a'e, Tupàn ze'eg rupi katete a'e. \v 22 Tupàn umuawyze Àmàrààw uzeupe. Ta'e uzeruzar katu hehe xe, ize'eg rehe xe. \v 23 Nezewe i'i Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer a'e. — Amuawyze hezeupe ihe, ta'e uzeruzar herehe a'e xe, i'i ze'eg kwehe arer. Uze'eg Àmàrààw rehe. \v 24 Uze'eg zanerehe a'e no. Ta'e zanemuawyze putar uzeupe a'e nehe xe, ta'e zazeruzar hehe zane nehe xe. Umugweraw kar Zezuz Zanezar imàno re a'e. \v 25 Zezuz a'e, uzemono uzezuka kar pà zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo a'e. Tupàn umugweraw kar Zezuz a'e, zanemuawyze pà nezewe uzeupe a'e. — Peiko ikatuahy ma'e ài heruwa rupi kury, ta'e pezeruzar Zezuz rehe pe xe, i'i zanewe kury. \c 5 \s1 Tupàn zanemuawyze a'e \p \v 1 Ko 'ar rehe Tupàn zanemuawyze uzeupe a'e kury. A'e rupi nuzepyk kwaw zanerehe nehe, ta'e Zezuz Zaneruwihawete Zanezar umàno zanerekuzaromo a'e xe. \v 2 Zazeruzar katu hehe zane, a'e rupi Tupàn uzapo ikatuahy ma'e zanewe a'e, zanepytywàgatu pà a'e. Zanemuawyze katu a'e kury, ta'e zanemukatu iko zanezeruzar haw rehe a'e xe. Amo 'ar mehe nehe, Tupàn umur putar ukàgaw upuràgaw zanewe nehe. Xiàro tuwe imur àwàm nehe. Tuwe zanerurywete hàro mehe nehe. \v 3 Xipuraraw ma'erahy zaiko zane kury. Tuwe zanerurywete ipuraraw mehe nehe. Ta'e xikwaw ko ma'e zane xe. Aze xipuraraw ma'erahy nehe, nazapytu'u kwaw hehe zanezeruzar ire nehe. \v 4 Aze nazapytu'u kwaw hehe zanezeruzar ire nehe, ma'erahy ipuraraw mehe nehe, a'e mehe Tupàn i'i putar nezewe zanewe a'e nehe. — Herehe uzeruzarete ma'e romo peiko, heremiruze'egete romo peiko, i'i putar zanewe nehe. Aze nezewe i'i zanewe nehe, a'e mehe wàro kar putar ikatu ma'e wemiapo ràm zanewe nehe no. Xiàro putar a'e ma'e hemiapo ràm nehe no. Ta'e umume'u tuwe zanewe a'e xe. \v 5 Tupàn uzapo putar ma'e uze'eg rupi wemimume'u kwer rupi azeharomoete a'e nehe, ta'e zaneamutar katu a'e xe. Tekwe Puràg ukwaw kar zaneamutar haw iko zanepy'a pupe a'e. Tupàn umur e Wekwe Puràg zanewe. \p \v 6 Izypy mehe xiapo ikatu 'ym ma'e zaiko tuweharupi zane. Nazapuner kwaw zanepytu'u haw rehe iapo re zane, ta'e nazanekàg kwaw a'e 'ar mehe zane xe. Tupàn wexaexak u'ar a'e. A'e 'ar mehe umur kar Zaneruwihawete ko ywy rehe a'e, imumàno kar pà ikatu 'ym ma'e iapo arer wanekuzar romo a'e. \v 7 Teko na'imàno wer kwaw amo teko ikatuahy ma'e hekuzaromo a'e. Aze ru'u amo imàno wer ikatuahy ma'e iapo har hekuzaromo a'e. Aze mo ikàg a'e, a'e mehe mo uzemono mo ru'u hekuzaromo uzezuka kar pà a'e. \v 8 Tupàn zaneamutar tuwe a'e. Wexak kar ukatu haw zanewe a'e, ta'e ikatu 'ym ma'e iapo har romo zanereko mehe we umumàno kar Zaneruwihawete zanerekuzaromo a'e xe. Nazaiko kwaw ikatuahy ma'e romo zane. Nazaiko kwaw ikatu ma'e iapo har romo a'e 'ar mehe zane. \p \v 9 Tupàn zanemuawyze uzeupe a'e, ta'e Zezuz Zaneruwihawete umàno zanerekuzaromo a'e xe. Aze mo nazanemuawyze iwer, a'e mehe mo uzepyk mo zanerehe. Nuzepyk kwaw zanerehe nehe. \v 10 Kwehe mehe zaiko Tupàn hemiàmàtyry'ym romo zane. Ko 'ar rehe umyrypar romo zanemuigo kar a'e kury, ta'e ta'yr umàno zanerehe a'e xe. Ukweraw umàno re a'e, wikuwe a'e kury. Nezewegatete zakweraw putar zane nehe no. Zaiko putar Tupàn pyr azeharomoete zane nehe no. \v 11 Amo ma'e amume'u putar peme ihe kury. Zezuz Zaneruwihawete Zanezar a'e, zanemuigo kar Tupàn imyrypar romo a'e, a'e rupi zanerurywete Zezuz rehe kury, Tupàn rehe kury. Ximume'u wakatuahy haw zaha zaiko purupe zane kury. \s1 Ànàw umàno a'e, Zaneruwihawete Zezuz umàno a'e no \p \v 12 Izypy mehe awa ipy a'e, a'e ràgypy uzapo ikatu 'ym ma'e ipy a'e. A'e re umàno a'e, ta'e uzapo ikatu 'ym ma'e a'e xe. (Aze mo nuzapo iwer, a'e mehe mo numàno iwer mo.) A'e rupi teko paw uzapo ikatu 'ym ma'e waiko a'e wà. A'e rupi teko paw umàno a'e wà no. Teko ko 'ar rehe har umàno putar a'e rupi katete a'e wà nehe no. \v 13 Amo 'ar mehe Tupàn umur uze'eg Moizez pe a'e, ikatu 'ym ma'e iapo 'ymaw ikwaw kar pà teko wanupe a'e. A'e 'ar 'ym mehe we teko nukwaw kwaw Tupàn ze'eg a'e wà. A'e rupi Tupàn ni'i kwaw wanupe. — Pe ikatu 'ym ma'e iapo har romo peiko pe, ni'i kwaw wanupe, ta'e nuwereko kwaw ize'eg opo pe a'e wà xe, ta'e Tupàn numur kwaw uze'eg Moizez pe a'e 'ar mehe we a'e xe. \v 14 Ànàw heko mehe we teko paw umàno a'e wà. Te Moizez heko mehe teko paw umàno a'e wà no. A'e teko nuzapo kwaw ikatu 'ym ma'e Ànàw ài a'e wà, ta'e nuwata kwaw Tupàn ze'eg rupi a'e wà xe. Uzapo e ikatu 'ym ma'e wà, ize'eg ikwaw 'ym pà wà. Umàno wà no. Ànàw a'e, ur ma'e ràm ài hekon wewer a'e, Zezuz ài hekon wewer a'e. \v 15 Nuiko kwaw Zezuz zàwegatete a'e. Tupàn umur e Zezuz purupe a'e. Hemimur e kwer uzawy Ànàw ikatu 'ym ma'e hemiapo kwer a'e. Zezuz nuiko kwaw Ànàw ài a'e. Teko tetea'u umàno a'e wà, ta'e Ànàw ràgypy uzapo ikatu 'ym ma'e a'e xe. Tupàn ikatuahy a'e, upurupuhareko katu a'e. Ikatu haw uhua'u wera'u Ànàw katu 'ymaw wi a'e. Zezuz Zaneruwihawete a'e no, upurupuhareko katu a'e no, ikatuahy a'e no. Uzemono e umàno haw pe zanerehe a'e. Izemono e awer a'e, uhua'u wera'u Ànàw katu 'ymaw wi a'e. \v 16 Tupàn umur e wa'yr zanewe a'e. Hemimur e kwer uzawy awa ipy ikatu 'ym ma'e hemiapo kwer. Ànàw uzapo ikatu 'ym ma'e. A'e rupi Tupàn i'i izupe. — Nanekatu kwaw heruwa rupi ne kury ty, i'i izupe. A'e rupi umumàno kar a'e re. Umumàno kar amogwer teko paw wà no. Teko uzapo ikatu 'ym ma'e tetea'u waiko a'e wà, a'e 'ar ipaw ire a'e wà. Te Zezuz tur mehe teko uzapo wi wi ikatu 'ym ma'e oho waiko a'e wà. Tupàn umur e wa'yr zanewe a'e, imumàno kar pà zanerekuzaromo a'e. A'e rupi Tupàn zanemukatu iko uwa rupi kury, zanemuawyze pà uzeupe kury. — Ikatuahy ma'e ài peiko heruwa rupi kury, i'i zanewe kury. \v 17 Azeharomoete ko heze'eg ihe. Teko tetea'u umàno a'e wà, ta'e pitài awa uzapo ikatu 'ym ma'e a'e xe. Tupàn zanemuawyze uzeupe a'e, ta'e pitài awa a'e xe, Zezuz Zaneruwihawete a'e xe, uzapo ikatuahy ma'e a'e xe. Ikatu wera'u nezewe mehe. Aze Tupàn upuhareko katu teko a'e wà nehe, aze a'e teko uzepuhareko kar Tupàn pe a'e wà nehe, aze Tupàn umukatu a'e wà nehe, a'e mehe wiko putar pureruze'eg ma'e romo Zaneruwihawete ipyr a'e wà nehe. Wiko putar ipyr tuweharupi wà nehe. \p \v 18 Pitài awa uzapo ikatu 'ym ma'e a'e, teko paw wamumàno kar pà a'e. Nezewegatete Zezuz uzapo ikatuahy ma'e a'e, teko paw wamukatu pà a'e, wamuigo kar pà tuweharupi uzepyr a'e. Tupàn umur ukàgaw zanewe a'e, a'e rupi zapuner ikatu 'ym ma'e wi zanetyrykaw rehe zane nehe kury. \v 19 Pitài awa uhaw Tupàn ze'eg a'e, ikatu 'ym ma'e iapo kar pà teko paw wanupe a'e. Nezewegatete amo ae awa a'e no, weruzar Tupàn ze'eg a'e no, teko paw wamukatu pà wamuawyze kar pà Tupàn pe a'e no. \p \v 20 Tupàn omono uze'eg Moizez pe a'e, teko wanupe a'e. A'e rupi teko ukwaw ikatu 'ym ma'e iapo har romo weko haw a'e wà. Uhua'u ikatu 'ym ma'e wanemiapo kwer wà. Uhua'u wera'u Tupàn ikatu haw ipurupuhareko haw wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi. \v 21 Teko ikatu 'ym ma'e iapo re a'e wà, nupuner kwaw umàno àwàm wi uzepyro haw rehe a'e wà. Tupàn upuhareko katu a'e wà, a'e rupi umukatu uzeupe wà, uzeupe wamuawyze pà wà. A'e rupi zanemuigo kar putar uzepyr tuweharupi a'e nehe, ta'e Zezuz Zaneruwihawete Zanezar umàno zanerehe a'e xe. \c 6 \s1 Zaiko Zaneruwihawete inuromo \p \v 1 Tupàn zanepuhareko a'e, a'e rupi uzapo ikatu ma'e iko zanewe a'e. Aipo xiapo wi wi putar ikatu 'ym ma'e zane nehe, Tupàn purupuhareko haw hexak kar pà teko wanupe zane nehe. \v 2 Nan kwaw nezewe. Ta'e zamàno ikatu 'ygwer pupe zanereko mehe zane xe. Aipo zaiko wiwi putar hehe nehe. \v 3 Pekwaw tuwe ko ma'e. Zazemuzahazahak kar zane, ta'e Zezuz Zaneruwihawete nezewe uzapo kar zanewe a'e xe. Zanezemuzahazahak kar mehe zazemono'ono'og inuromo zane. A'e rupi zaiko putar ipyr tuweharupi nehe, tatahu pe zaneho 'ym pà nehe, ta'e umàno zanerekuzaromo a'e xe. \p \v 4 Zanemuzahazahakaw a'e, nuzawy kwaw Zezuz Zaneruwihawete imàno awer a'e, nuzawy kwaw itym awer a'e. Umàno zanerehe a'e. Tupàn ikàg tuwe a'e, a'e rupi umugweraw kar wa'yr imàno re a'e. Nezewegatete zanepytywàgatu putar nehe no. A'e rupi zapuner ikatu 'ym ma'e wi zanetyrykaw rehe nehe no. Nezewegatete zanemugweraw putar a'e nehe no, uzepyr zanemuigo kar pà tuweharupi a'e nehe no. \p \v 5 Zanepyro Zezuz a'e, ta'e umàno zanerehe a'e xe. Zakweraw putar izàwe nehe no, zanezemono'ono'og pà inuromo nehe no. \v 6 Xikwaw katu ko ma'e zane. Kwehe mehe ikatu 'ym ma'e xiapo zaiko. Zezuz Zaneruwihawete umàno ywyra kanetar rehe a'e. A'e rupi zapuner ikatu 'ym ma'e iapo re zanepytu'u haw rehe kury. A'e rupi ikatu 'ym ma'e iapo haw nuiko kwaw Zanezar romo a'e nehe kury. \v 7 Aze teko umàno a'e wà nehe, a'e mehe nupuner kwaw ikatu 'ym ma'e iapo haw rehe a'e wà nehe. Ta'e umàno ma'e kwer nuzapo pixik kwaw ma'e a'e wà xe. Zezuz umàno zanerehe a'e, a'e rupi ni amo nupuner kwaw ikatu 'ym ma'e iapo kar haw rehe zanewe a'e wà nehe kury. \v 8 Aze Zaneruwihawete inuromo umàno ma'e kwer romo zaiko, a'e rupi zazeruzar hehe zanekweraw pàwàm rehe no. \v 9 Tupàn umugweraw kar Zaneruwihawete imàno re a'e. Numàno wi pixik kwaw nehe. Ta'e ikàg wera'u màno haw wi a'e xe. Xikwaw imàno 'ym àwàm zane. \v 10 Umàno zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe a'e, zaneremiapo ràm rehe a'e no. Pitài haw zo umàno. Numàno wi pixik kwaw nehe kury. Wikuwe kury, Tupàn ikàgaw hexak kar pà purupe kury, hemiapo putar haw iapo pà kury. \v 11 Nezewe peze pezeupeupe nehe no. — Ikatu 'ym ma'e wi zanepyro a'e. A'e rupi zapuner ikatu 'ym ma'e iapo re zanepytu'u haw rehe zane nehe kury, peze peiko pezeupe nehe kury. — Zaikuwe wi Tupàn inuromo zane. Xiapo hemiapo putar haw. Zaneruwihawete Zezuz inuromo zazemono'ono'og nezewe mehe. \p \v 12 Pezewyr zo ikatu 'ym ma'e iapo haw kutyr nehe. Pezypyrog wi zo ikatu 'ym ma'e iapo pà nehe. Pepurapo wer zo ikatu 'ym ma'e rehe nehe. Aze pepurapo wer hehe nehe, pezapo zo nehe. \v 13 Pepurapo wer zo ni pitài ikatu 'ym ma'e rehe nehe. Pezapo zo ni pitài ikatu 'ym ma'e nehe. Pezemono Tupàn pe nehe. Ta'e umàno ma'e kwer imugweraw pyrer ài peiko xe. Pezemono tuwe izupe nehe. A'e rupi uzapo kar putar wemiapo putar haw ikatuahy ma'e peme a'e nehe kury. \v 14 Tuwe ikatu 'ym ma'e iapo haw nuiko kwaw pezar ài a'e nehe. Ta'e Tupàn zanepuhareko katu a'e xe, zanemukatu pà a'e xe. A'e rupi ni'i kwaw nezewe zanewe nehe. — Naperuzar kwaw ze'eg kwehe arer, a'e rupi azepyk putar penehe ihe nehe kury, ni'i kwaw zanewe nehe, ta'e zanepuhareko katu a'e xe. \s1 Ikatu 'ygwer iapo kar har Zanezar romo hekon kwehe mehe a'e \p \v 15 A'e rupi apuranu wi putar penehe ihe kury. — Tupàn nuzepyk kwaw zanerehe a'e nehe. Aipo xiapo wi putar ikatu 'ym ma'e zaha zaiko zane nehe kury, a'e peme kury. Nan kwaw pa. \v 16 Pekwaw katu ko ma'e. Aze pezemono pezar pe nehe, pezapo putar hemiapo putar haw nehe, napepuner kwaw pehemaw rehe izuwi nehe. Aze ikatu 'ym ma'e iapo haw uzeapo teko izar romo a'e nehe, a'e mehe a'e teko oho putar tatahu pe a'e nehe. Aze Tupàn a'e teko izar romo hekon a'e nehe, a'e mehe a'e teko uzapo putar hemiapo putar haw a'e nehe, uzemuawyze kar pà izupe nehe. \v 17 Tupàn ikatuahy zanewe a'e. A'e rupi ximume'u ikatu haw izupe nehe. Amo 'ar rehe ikatu 'ym ma'e iapo haw uzeapo pezar romo a'e. Ko 'ar rehe peho tuwe peiko ze'eg azeharomoete har rupi kury. Peruzar a'e ze'eg peneminu kwer kury. \v 18 Ikatu 'ygwer wi henuhem pyrer romo peneko mehe Tupàn pemuigo kar uzeupe uma'ereko ma'e romo a'e, ikatu ma'e iapo kar pà peme a'e. \v 19 Aze'eg teko nezewe peme ihe, ze'eg zawaiw katu 'ym ma'e imume'u pà peme ihe, ta'e napekwaw katu kwaw Tupàn hemiapo putar haw pe xe, ta'e ikatu 'ym ma'e penemiapo kwer nukwaw kar kwaw hemiapo putar haw peme a'e xe. Amo 'ar rehe pezapo wyzài ikatu 'ym ma'e peho peiko. Ko 'ar rehe pezapo wyzài ikatuahy ma'e peho peiko nehe kury, pezemono pà azeharomoete Tupàn pe nehe kury, hemiapo putar haw iapo pà nehe kury. \p \v 20 Ikatu 'ym ma'e iapo haw pezar romo izeapo mehe, napezapo kwaw ikatu ma'e pe, Tupàn hemimutar rupi pe. \v 21 Ikatu 'ym ma'e penemiapo kwer a'e 'ar mehe arer a'e, aipo ikatu peme a'e. Nan kwaw pa. Penemiapo kwer rehe pema'enukwaw mehe pemaranugar Tupàn wi kury. Ikatu 'ym ma'e iapo har umàno putar a'e wà nehe. \v 22 Ko 'ar rehe Tupàn pepyro peneruwà pezar kwehe arer wi kury, ikatu 'ym ma'e wi kury. Tupàn pezar romo hekon kury. A'e rupi pezapo putar pezar pyahu ma'e hemiapo putar haw nehe kury. Iahykaw rehe peiko putar ipyr tuweharupi nehe. \v 23 Aze teko uzapo ikatu 'ym ma'e a'e wà nehe, Tupàn uzepyk putar wanehe a'e nehe, wanemiapo kwer imekuzar pà a'e nehe. Omono kar putar a'e teko muite uzewi wà nehe, ma'erahy ipuraraw kar pà wanupe azeharomoete wà nehe. Nupytu'u kwaw ipuraraw ire wà nehe. — Umàno putar wà nehe, za'e wanupe. Ta'e waneko àwàm nuzawy kwaw wamàno haw a'e 'ar mehe xe. Aze teko uzeruzar Zaneruwihawete Zezuz Zanezar rehe wà nehe, uzemono'ono'og putar inuromo wà nehe. Wiko putar tuweharupi ipyr wà nehe. Tupàn umuigo kar putar a'e teko uzepyr a'e wà nehe, ta'e Zezuz umekuzar wanemiapo kwer a'e xe, umàno mehe a'e xe. \c 7 \s1 Uze'eg zereko haw rehe a'e kury \p \v 1 Amume'u putar ma'e peme ihe nehe kury. Pekwaw katu putar ko heze'eg àwàm nehe, ta'e pekwaw katu Tupàn ze'eg kwehe arer Moizez pe imur pyrer pe xe. Aze teko wikuwe a'e wà, Tupàn weruzar kar a'e ze'eg a'e teko wanupe a'e. Wamàno mehe upytu'u heruzar ire wà. \p \v 2 — Aze kuzà heta imen a'e, aze imen wikuwe a'e, a'e mehe hemireko romo hekon a'e, i'i a'e ze'eg kwehe arer. — Aze umàno imen izuwi nehe, a'e mehe a'e kuzà nuiko kwaw hemireko romo a'e nehe kury, i'i a'e ze'eg. \v 3 A'e rupi aze a'e kuzà wereko amo ae awa nehe, umen hekuwe mehe we nehe, a'e mehe nuweruzar kwaw a'e ze'eg kwehe arer nehe. Nezewe haw iapo har uhaw ze'eg kwehe arer wà. Na'ikatu kwaw nezewe haw Tupàn pe. Aze imen umàno izuwi nehe, xo a'e mehe zo imen 'ym ma'e romo hekon putar a'e nehe. A'e rupi aze imen wi nehe, ikatu Tupàn pe nehe. Ta'e imen umàno ma'e kwer a'e kury xe, nuiko kwaw izar romo a'e kury xe. \v 4 Nezewegatete pe no. Zanezar Zezuz umàno penekuzar romo a'e. A'e rupi peiko umàno ma'e kwer ài. Ikatu 'ym ma'e nuiko kwaw pezar romo kury. Pezeruzar Zezuz rehe, a'e rupi peiko hemiruze'eg romo. A'e rupi a'e ze'eg kwehe arer nuiko kwaw pezar romo a'e kury. A'e rupi nuzapo kar kwaw ma'e peme kury. Zezuz a'e, umàno re ukweraw ma'e kwer a'e, pezar romo hekon a'e kury. A'e rupi pezapo putar ma'e ikatuahy ma'e Tupàn pe nehe, hemimutar rupi nehe. A'e kuzà imen wi ma'e a'e kury, nuweruzar kwaw umen umàno ma'e kwer ze'eg a'e kury. Weruzar umen ipyahu ma'e ze'eg kury. Nezewegatete zane no, naxiruzar kwaw a'e ze'eg kwehe arer zane kury. Xiruzar Zezuz ze'eg kury. \v 5 Amo 'ar rehe, ikatu 'ym ma'e iapo mehe we, zanepurapo wer ikatu 'ym ma'e rehe zane, ta'e a'e Tupàn ze'eg Moizez pe imur pyrer umume'u zaneremiapo kwer ikatu 'ymaw zanewe a'e xe. Xiapo a'e ikatu 'ym ma'e zaneremigwaw zanereminu kwer zane. Aze teko uzapo ikatu 'ym ma'e a'e nehe, (aze Tupàn numuawyze kwaw a'e nehe), Tupàn uzepyk putar a'e teko rehe imàno re a'e nehe. (Omono kar putar tatahu pe nehe.) \v 6 Ko 'ar rehe aze naxiruzar kwaw a'e ze'eg kwehe arer zane nehe, Tupàn nuzepyk kwaw zanerehe a'e nehe. A'e ze'eg heruzar haw a'e, nuzawy kwaw zemunehew paw pe zanereko haw a'e. Zezuz zanepyro a'e zemunehew paw wi, umàno mehe. Kwehe mehe teko weruzar a'e ze'eg a'e wà, ta'e Tupàn umur wanupe a'e xe. Ko 'ar rehe xiapo Tupàn hemiapo putar haw zaha zaiko zane kury, ta'e hekwe zanepy'a pe har zanepytywà iko a'e xe. \s1 Tupàn ze'eg imur pyrer. Teko wanemiapo kwer ikatu 'ygwer \p \v 7 — A'e ze'eg kwehe arer na'ikatu kwaw a'e, aipo za'e putar nehe. Nan kwaw pa. A'e ze'eg ukwaw kar ikatu 'ym ma'e paw ihewe a'e. — Ezapo zo agwer ma'e nehe, i'i ihewe. — Ezemuiroiroahy zo amo ma'e rehe nehe, i'i a'e ze'eg. Aze mo ni'i iwer mo nezewe, a'e mehe aze'eg mo nezewe ihe. Aze azemuiroiroahy nehe, ikatu ma'e romo aiko ihe, a'e mo hezeupe. \v 8 A'e ze'eg henu mehe aputar tetea'u amo teko ima'e izuwi hezeupe ihe. Azemuiroiroahy wi wi henu mehe ihe. Napytu'u kwaw hezemuiroiroahy re henu mehe ihe. Aze mo a'e ze'eg numume'u iwer mo ikatu 'ymaw ihewe, a'e mehe mo nakwaw iwer mo ihe. \v 9 Kwehe mehe hekwarer mehe nakwaw kwaw Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer ihe. A'e rupi nazemumikahy kwaw heremiapo kwer rehe. Amo 'ar rehe ainu a'e ze'eg kury. A'e mehe akwaw tuwe ikatu 'ym ma'e heremiapo kwer kury. \v 10 A'e mehe azemumikahy heremiapo kwer rehe. Aze mo teko weruzar a'e ze'eg a'e wà, a'e mehe mo hurywete mo a'e wà. \v 11 Ikatu 'ym ma'e azapo iteko ihe. A'e rupi nakwaw katu kwaw ma'e ihe. A'e rupi nezewe a'e hezeupe ihe. — Tupàn ze'eg kwehe arer hemurywete kar putar a'e nehe, a'e hezeupe. Naherurywete kwaw ihe, ta'e napuner kwaw heruzar haw rehe ihe xe. Azemumikahy ihe, ta'e ikatu 'ym ma'e azapo aha iteko ihe xe. \v 12 Azeharomoete Tupàn ze'eg imur pyrer ikatuahy a'e, hemiapo putar haw ikatuahy a'e no. Tupàn omonokatu uze'eg uzeupe a'e. Azeharomoete ize'eg. Ikatuahy no. \v 13 Aipo a'e ze'eg ikatuahy ma'e hemuzemumikahy kar a'e. Nan. Ikatu 'ym ma'e heremiapo kwer hemuzemumikahy kar a'e, zepykaw pe hemono kar pà a'e. Heremiapo kwer ikatu 'ym ma'e hemuzemumikahy kar a'e. A'e rupi akwaw katu ko ma'e ihe kury. Azeharomoete heremiapo kwer ikatu 'ym ma'e iaiw a'e. Akwaw iaiw paw ihe kury. \s1 Heta ikatu 'ygwer iapo kar har hepupe a'e \p \v 14 Tekwe Puràg umur a'e ze'eg Moizez pe a'e. A'e rupi Tekwe Puràg zutyka'i umur ukàgaw zanewe a'e, a'e ze'eg heruzar kar pà zanewe a'e. Ihe awa romo aiko ihe, a'e rupi ikatu 'ym ma'e rehe hepurapo wer ihe. Napuner kwaw hepytu'u haw rehe iapo re. \v 15 Màràzàwe tuwe aiko nezewe. Heruwà. Nazapo kwaw heremiapo putar haw a'e 'ar mehe. Heremiapo putar 'ymaw azapo. Ikatu 'ym ma'e azapo. \v 16 Nahepurapo wer kwaw ikatu 'ym ma'e rehe. A'e ze'eg kwehe arer a'e, azeharomoete a'e. Akwaw ikatu 'ym ma'e iapo arer romo hereko haw ihe. \v 17 Ihe nahepurapo wer kwaw ikatu 'ym ma'e rehe ihe. Napuner kwaw hepytu'u haw rehe iapo re. \v 18 Tupàn ikatu haw nuiko kwaw herehe a'e, ta'e aiko ikatu 'ym ma'e iapo har romo ihe xe. Hepurapo wer zepe ikatuahy ma'e rehe azeharomoete ihe. Napuner kwaw iapo haw rehe. \v 19 Nazapo kwaw heremiapo putar haw ihe. Nan. Azapo ikatu 'ym ma'e. Azapo heremiapo putar 'ymaw. \v 20 Azapo heremiapo putar 'ymaw, ta'e ikatu 'ym ma'e iapo har romo aiko ihe xe, ta'e napuner kwaw hepytu'u haw rehe ihe xe. \p \v 21 Tuweharupi aiko nezewe ihe. Ikatu ma'e rehe hepurapo wer mehe napuner kwaw iapo haw rehe. Xo ikatu 'ym ma'e zo azapo. \v 22 Hepy'a hurywete Tupàn ze'eg imur pyrer henu mehe. \v 23 Napuner kwaw heruzar haw rehe. Xo ikatu 'ym ma'e zo azapo ihe. Ikatu 'ym ma'e iapo haw a'e, nuzawy kwaw zemunehew paw ihewe a'e. Napuner kwaw hehemaw rehe izuwi. Hezar romo hekon. \v 24 Aiko uzemumikahy ma'e romo ihe. — Mo hepyro putar ikatu 'ym ma'e heremiapo kwer wi nehe, zepykaw wi nehe, a'e hezeupe. \v 25 Tupàn ikatuahy ihewe a'e. Amume'u putar ikatu haw izupe nehe. Ta'e Zezuz Zaneruwihawete Zanezar hepyro putar a'e nehe xe. Hepyro putar ikatu 'ym ma'e wi a'e, tatahu wi a'e. Amume'u wi putar ihe kury. Hepurapo wer zepe ikatu ma'e rehe ihe. Hepureruzar wer zepe Tupàn ze'eg rehe. Napuner kwaw. Azapo wi wi ikatu 'ym ma'e aha teko. Napuner kwaw iapo re hepytu'u haw rehe a'e 'ar mehe. \c 8 \s1 Zaiko Tupàn Hekwe inuromo \p \v 1 Aze teko uzemono'og Zaneruwihawete Zezuz inuromo a'e wà nehe, hehe uzeruzar pà a'e wà nehe, a'e mehe Tupàn nuzepyk kwaw wanehe a'e nehe. \v 2 Aze teko uzapo ikatu 'ym ma'e wà nehe, umàno putar wà nehe. Aze uzeruzar Zaneruwihawete Zezuz rehe wà nehe, uzemono'og pà inuromo wà nehe, Tekwe Puràg umuigo kar putar a'e teko a'e wà nehe, ikatu 'ym ma'e wi tatahu wi wapyro pà a'e wà nehe. \v 3 Tupàn ze'eg Moizez pe imono pyrer kwehe arer a'e, nupuner kwaw teko wapyro haw rehe a'e, ta'e ni amo teko nupuner kwaw a'e ze'eg heruzar haw rehe tuweharupi a'e wà xe. A'e rupi Tupàn upyro a'e wà. Umur kar wa'yr ko ywy rehe a'e. Uzeapo awa romo. Hetekwer nuzawy kwaw ikatu 'ym ma'e iapo har retekwer. Umàno ikatu 'ym ma'e zaneremiapo kwer hekuzaromo. A'e rupi zanepyro zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi. A'e rupi a'e ikatu 'ym ma'e iapo haw nuiko kwaw Zanezar romo a'e kury. \v 4 Tupàn uzapo nezewe a'e. A'e rupi aze teko uzapo Tekwe Puràg hemiapo putar haw a'e wà nehe, aze nuzapo kwaw wemiapo putar haw wà nehe, a'e mehe upuner ze'eg kwehe arer heruzar haw rehe azeharomoete a'e wà nehe. Upuner ikatu ma'e iapo haw rehe a'e wà nehe. \v 5 Aze teko oho wemimutar rupi wà nehe, a'e mehe uzapo putar ma'e wemimutar rupi paw rupi wà nehe. Aze teko oho Tekwe Puràg hemimutar rupi wà nehe, a'e mehe uzapo putar ma'e paw rupi hemimutar rupi wà nehe. \v 6 Wemimutar rupi oho ma'e umàno putar wà nehe, tatahu pe oho pà wà nehe. Tekwe Puràg hemimutar rupi oho ma'e wiko putar Tupàn pyr wà nehe. Hurywete putar wà nehe. Tupàn omono putar waneko haw iahyk 'ym ma'e a'e teko wanupe a'e nehe. Uzapo putar ikatu haw wanupe nehe no. \v 7 Aze teko uzapo wemiapo putar haw wà nehe, a'e mehe Tupàn iàmàtyry'ymar romo wanekon putar wà nehe, ta'e nuweruzar kwaw ize'eg wà nehe xe, ta'e nupuner kwaw heruzar haw rehe wà nehe xe. \v 8 Aze teko oho wemimutar rupi wà nehe, nupuner kwaw ikatu ma'e iapo haw rehe Tupàn imurywete kar pà wà nehe. \p \v 9 Aze Tupàn Hekwe wiko nerehe nehe, erezapo putar ma'e hemimutar rupi nehe. Nereho kwaw neremimutar rupi nehe. Aze teko nuwereko kwaw Zaneruwihawete hekwe uzehe wà nehe, a'e mehe nuiko kwaw hemiruze'eg romo wà nehe. \v 10 Neretekwer umàno putar a'e nehe, ta'e ikatu 'ym ma'e iapo har romo ereiko ne xe. Aze Zaneruwihawete neinuromo hekon a'e nehe, a'e mehe Tekwe Puràg nemuigo kar wi putar a'e nehe, nereko haw imukatu pà a'e nehe no. Ta'e Tupàn nemuawyze uzeupe a'e xe. \v 11 Tupàn Hekwe a'e, umugweraw kar Zezuz imàno re a'e. Aze Tekwe pepyr hekon nehe, pemugweraw kar putar nehe, penetekwer umàno ma'e ràm wamugweraw kar pà nehe, ta'e a'e ae umugweraw kar Zezuz a'e xe. \p \v 12 A'e rupi amume'u putar ko ze'eg peme ihe nehe kury, herywyr wà. Zaiko Tupàn hemimutar rupi oho ma'e romo zane nehe ty wà. Zaiko zo zaneremimutar rupi oho ma'e romo zane nehe. \v 13 Aze peho penemimutar rupi nehe, pemàno putar nehe. Tupàn uzepyk putar penehe a'e nehe. Aze peho Tekwe Puràg hemimutar rupi nehe, ikatu 'ym ma'e iapo re pepytu'u pà nehe, peiko putar Tupàn pyr tuweharupi nehe, tatahu pe peho 'ym pà nehe. \v 14 Tupàn Hekwe Puràg hemimutar rupi oho ma'e a'e wà, Tupàn ta'yr romo wanekon a'e wà. \v 15 Tekwe zanewe Tupàn hemimur kwer a'e, nazanemuigo wi kar kwaw uma'ereko e ma'e zàwenugar romo a'e. Ta'e Tupàn Hekwe napemukyze kar kwaw a'e xe. Pemuigo kar Tupàn ta'yr romo a'e. Umur kar ukàgaw zanewe. A'e rupi zapuner zaneze'egaw rehe Tupàn pe kury. — Papaz, heru romo ereiko ne, za'e putar izupe nehe. \v 16 Tupàn Hekwe uzemono'og iko zanerekwe inuromo a'e. — Tupàn purumuzàmuzàg ài peiko kury, i'i iko zanewe kury. \v 17 Awa umume'u tuwe uma'e paw imono àwàm upurumuzàmuzàg wanupe a'e. Amo 'ar mehe omono putar wanupe nehe. Nezewegatete Tupàn a'e. Umume'u uma'e ikatuahy ma'e zanewe a'e. Zaiko ipurumuzàmuzàg ài zane, a'e rupi xipyhyk putar a'e ma'e imume'u pyrer zane nehe. Umume'u ma'e Zaneruwihawete pe a'e no, imonokatu pà izupe a'e no. Xipyhyk putar a'e ma'e Zaneruwihawete pe imume'u pyrer zane nehe no. Ta'e aze xipuraraw ma'erahy Zaneruwihawete ài nehe, umur putar ukàgaw zanewe a'e nehe no. \s1 Tupàn wexak kar putar ukàgaw upuràgaw zanewe nehe \p \v 18 Xipuraraw ma'erahy kwer zaiko ko ywy rehe zanereko mehe zane. Amo 'ar mehe Tupàn wexak kar putar ukàgaw upuràgaw zanewe a'e nehe, ikatuahy ma'e iapo pà zanewe a'e nehe. A'e 'ar mehe zanereharaz putar ma'erahy kwer ko 'ar rehe arer wi azeharomoete zane nehe. \v 19 Teko Tupàn hemiapo kwer a'e wà, ma'ea'yr Tupàn hemiapo kwer a'e wà no, ma'e Tupàn hemiapo kwer a'e no, paw rupi katete wàrogatu zanerexak àwàm waiko a'e wà. Wàro Tupàn ta'yr zàwenugar romo zanereko haw hexak kar àwàm wà. \p \v 20 Kwehe mehe Ànàw uzapo ikatu 'ym ma'e a'e. A'e rupi amogwer Tupàn hemiapo kwer a'e wà no. Teko paw a'e wà, ma'ea'yr paw a'e wà no, paw rupi katete na'ikatu kwaw Tupàn pe a'e wà, ta'e Tupàn uzemumikahy Ànàw rehe a'e xe. A'e ma'e naheko wer kwaw zepe iaiw ma'e romo Tupàn huwa rupi a'e wà. Tupàn ae umume'u wakatu 'ymaw wanuwa rupi a'e. \v 21 Amo 'ar mehe Tupàn upyro putar a'e iaiw ma'e a'e wà nehe, wamukatu pà a'e wà nehe. Tupàn umukatu putar upurumuzàmuzàg zàwenugar a'e wà nehe, wamuigo kar pà a'e wà nehe, ikatu 'ym ma'e wi wapyro pà a'e wà nehe. Nezewegatete Tupàn upyro putar a'e ma'ea'yr wà nehe no, a'e ma'e paw rupi nehe no. Upyro putar ikatu 'ymaw wi a'e wà nehe. \v 22 Kuzà imemyrahy mehe hahy tetea'u izupe. Nezewegatete Tupàn hemiapo kwer paw a'e wà. Teko paw a'e wà, ma'ea'yr paw a'e wà no, uzai'o waiko kuzà imemyrahy ma'e ài a'e wà. \v 23 Zane zane no, zazai'o zaiko zane no. Ta'e zawaiw katu zanereko haw zanewe no xe. Ta'e xiàro Tupàn ta'yr zàwenugar romo zanemuigo kar àwàm zaiko zane xe. Ta'e xiàro ikatu 'ym ma'e wi zanepyro àwàm zaiko zane no xe. Tupàn umur Wekwe purupe a'e. Hemimur kwer ipy romo hekon a'e. \v 24 Zanepyro a'e, ta'e xiàro zanereko àwàm ipyr zane xe. Aze mo xixak tuwe a'e zaneremiàro, a'e mehe mo naxiàro iwer mo, ta'e teko nuàro kwaw wemixak kwer a'e wà xe. \v 25 Aze xiaro ma'e zaneremixak 'ym zane nehe, a'e mehe nazapytu'u kwaw hàro re zane nehe. \p \v 26 Tekwe Puràg ur putar zanepy'a pe zanepytywà pà a'e nehe, hàro re zanepytu'u wer mehe a'e nehe. Ta'e naxikwaw kwaw zaneze'egaw Tupàn pe zane xe. Ma'e rehe zaze'eg putar izupe nehe. Ma'e xinoz putar izupe nehe. Naxikwaw kwaw. A'e rupi Tupàn Hekwe Puràg ukwaw kar zanereminoz Tupàn pe a'e, zanerekuzaromo a'e, uze'eg 'ym pà a'e. \v 27 Tupàn ukwaw teko wapy'a a'e, a'e rupi ukwaw Wekwe ima'enukwaw paw a'e no. Ta'e Tekwe Puràg uze'eg iko Tupàn pe a'e xe, Tupàn hemiruze'eg wanekuzaromo a'e xe. Tupàn hemimutar rupi uze'eg iko nezewe a'e. \v 28 Aze teko uzamutar katu Tupàn a'e wà nehe, aze Tupàn wenoz a'e teko uzeupe a'e wà nehe, wemiapo putar haw iapo kar pà wanupe a'e wà nehe, a'e mehe aze a'e teko upuraraw ma'erahy kwer a'e wà nehe, Tupàn uzapo putar ikatu ma'e wanupe a'e nehe. Aze nupuraraw kwaw wà nehe, Tupàn nahekyty'ym kwaw nehe. Uzapo putar tuwe ikatu ma'e wanupe nehe no. \v 29 Kwehe mehe Tupàn zanerexarexak uzeupe a'e. Omonokatu wemixamixak kwer muite ikatu 'ym ma'e wi a'e wà, uzeupe a'e wà. Amo 'ar mehe wiko putar ta'yr ài a'e wà nehe. A'e rupi Tupàn ta'yrete Zezuz a'e, zaneryky'yr ài hekon a'e. Heta tetea'u putar tywyr izupe a'e wà nehe. \v 30 A'e rupi Tupàn wenoz wemimonokatu kwer uzeupe a'e wà kury. Umuzewyr kar uzeupe wà kury, wamuawyze kar pà wà kury. Omono e upuràgaw ukàgaw wanupe no. \s1 Zaneruwihawete Zezuz zaneamutar katu a'e \p \v 31 Xinu Tupàn ikatu haw kwez kury, paw rupi kury. A'e rupi za'e nezewe zane kury. Aze Tupàn zaneinuromo hekon nehe, mo uzapo putar ikatu 'ym ma'e zanewe nehe. Aze zaneàmàtyry'ymar uzapo ikatu 'ym ma'e zanewe a'e wà nehe, Tupàn ukwaw putar wanemiapo kwer a'e nehe. Uzepyk putar wanehe amo 'ar mehe nehe. \v 32 Umur wa'yr imumàno kar pà zanerekuzaromo a'e. Nahekyty'ym kwaw a'e. Umur wa'yr zanewe, a'e rupi umur putar ma'e paw zanewe nehe no. \v 33 Tupàn zanemuawyze a'e. A'e rupi teko nuze'eg kwaw nezewe zanewe wà nehe. — Ikatu 'ym ma'e iapo har romo wanekon a'e wà, ni'i kwaw zanewe wà nehe. \v 34 Zaneruwihawete Zezuz umàno zanerehe a'e, ukweraw wi a'e no, Tupàn pyr hekon tuwihawete romo kury. Aze teko uze'eg zemueteahy zanerehe Tupàn pe a'e wà nehe, Zezuz uze'eg putar izupe a'e nehe no, zanekatu haw imume'u pà izupe a'e nehe no, (ta'e zanemukatu a'e xe). \v 35 Mo umupytu'u kar putar Zaneruwihawete zaneamutar katu re a'e nehe. Ma'erahy puraraw paw wà, zawaiw katu haw wà, zanewe ma'erahy ipuraraw kar haw wà, ma'uhez haw wà, ma'e zanewe heta 'ymaw wà, zanezuka haw rehe ze'egaw wà, zanemàno haw wà. Nan, ni agwer ma'e numupytu'u kar kwaw Zaneruwihawete zaneamutar katu re a'e wà nehe. \v 36 Nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. \b \q1 — O Tupàn, uruiko Àràpuhàràn ài ure, izuka pyràm ài ure. \q1 Neàmàtyry'ymar ipuruzuka wer zepe urerehe a'e wà, \q2 ta'e uruzeruzar katu nerehe ure xe. \q1 Urezuka etea'i a'e wà. \b \p \v 37 Nan kwaw pa. Aze ma'erahy xipuraraw nehe, ikatuahy putar zanewe nehe. Amo 'ar mehe Tupàn umekuzar putar zaneremipuraraw kwer a'e nehe, ikatuahy ma'e imur pà zanewe a'e nehe. Uzepyk putar a'e ma'erahy ipuraraw kar har wanehe a'e nehe. Ta'e zaneamutar katu a'e xe. \v 38 Aze zaikuwe nehe, Zezuz zaneamutar wi wi putar a'e nehe no. Aze zàmàno nehe, zaneamutar wi wi putar nehe no. Tupàn heko haw pe har a'e wà, wanuwihaw ywate har a'e wà no, nupuner kwaw Tupàn imupytu'u kar haw rehe zaneamutar katu re a'e wà. Ma'e ko 'ar rehe har a'e wà, ma'e amo 'ar rehe uzeapo ma'e ràm a'e wà no, nupuner kwaw imupytu'u kar haw rehe zaneamutar ire a'e wà nehe no. \v 39 Ywate har a'e wà, ywy rehe har a'e wà no, amo ae ma'e Tupàn hemiapo kwer a'e wà no, nupuner pixik kwaw imupytu'u kar haw rehe zaneamutar ire a'e wà nehe, ta'e Zaneruwihawete Zezuz Zanezar rehe zazeruzar zane xe. Zaneamutar katu tuwe a'e. \c 9 \s1 Uzemumikahy Pawru zutew wanehe a'e \p \v 1 Ko heze'eg azeharomoete ihe. Ihe Zaneruwihawete hemiruze'eg romo aiko ihe. Naheremu'em kwaw. Tekwe Puràg hezar romo hekon a'e. Ko heze'eg azeharomoete. Tekwe Puràg umume'u heremu'em 'ymaw a'e no. \v 2 Azemumikahy tuwe ihe, ta'e heànàm zutew a'e wà xe, nuzeruzar kwaw Zezuz rehe a'e wà xe. \v 3 Aze mo apuner, a'e mehe mo amuzepyk kar mo Tupàn herehe ihe, wanekuzar romo ihe. A'e rupi mo hemunyryk kar mo Zaneruwihawete wi a'e, heànàm wanekuzaromo a'e. Aze ru'u a'e mehe mo uzeruzar mo ru'u a'e wà. \v 4 Tupàn hemixamixak kwer romo wanekon a'e wà. Kwehe wiko hemiruze'eg romo wà. Umuigo kar zepe wa'yr ài uzeupe a'e wà. Omono zepe upuràgaw ukàgaw wanupe no. Umume'u zepe ma'e wanupe, uze'eg imono pà wanupe. A'e a'e wà, ukwaw tuwe zepe Tupàn azeharomoete har imuwete katu haw a'e wà. Tupàn umume'u ikatuahy ma'e wemiapo ràm wanupe a'e. \v 5 Wanàmuzgwer Tupàn hemiruze'eg romo wanekon azeharomoete a'e wà. Zaneruwihawete Zezuz a'e no, waànàm romo hekon a'e no. Tupàn a'e, teko paw wanuwihaw romo hekon a'e. Tuwe teko uze'egatu hehe paw rupi katete a'e wà nehe. \p \v 6 — Tupàn nuzapo kwaw wemimume'u kwer a'e nehe, na'e kwaw izupe. Ta'e amo Izaew izuapyapyr nuiko kwaw Tupàn hemixamixak kwer romo a'e wà xe. \v 7 Amo Àmàrààw izuapyapyr a'e wà, nuiko kwaw Tupàn hemiruze'eg romo a'e wà. Ta'e nezewe i'i Tupàn Àmàrààw pe a'e xe. — Izak nera'yr ipurumuzàmuzàg a'e wà, a'e zutyka'i nezuapyapyrete romo wanekon putar heruwa rupi a'e wà nehe, i'i izupe. — Nera'yr inugwer ipurumuzàmuzàg nuiko kwaw nezuapyapyrete romo heruwa rupi a'e wà nehe, i'i izupe. \v 8 Amo Àmàrààw izuapyapyr nuiko kwaw Tupàn hemiruze'eg romo a'e wà. Àmàrààw izuapyapyr Tupàn hemimume'u kwer a'e wà, a'e zutyka'i Tupàn hemiruze'eg romo wanekon a'e wà. (-Zutew, za'e wanupe.) \v 9 Nezewe i'i Tupàn Àmàrààw pe a'e, ta'yr ràm imume'u pà izupe a'e. — Amo 'ar mehe azewyr putar nepyr ihe nehe. Neremireko Xar imemyr putar a'e 'ar mehe a'e nehe, i'i izupe. \p \v 10 Izak Àmàrààw ta'yr romo hekon a'e. Tua'u mehe Izak hemireko a'e no. Hemek hemireko her romo a'e. Umuzàg mokoz wa'yr a'e wà. \v 11-12 Na'e Tupàn i'i izupe. — Nememyr ipy Ezau a'e nehe, wiko putar wywyr hemiruze'eg romo a'e nehe, i'i izupe. Izexak kar 'ym mehe we Tupàn umume'u a'e ma'e izupe a'e. Ta'yr nuzapo kwaw ma'e a'e wà rihi. Nuzapo kwaw ikatu ma'e a'e wà rihi. Nuzapo kwaw ikatu 'ym ma'e a'e wà rihi. — Tywyr uzapo ikatu ma'e a'e, a'e rupi aexak putar heremiruze'egete romo ihe nehe, ni'i kwaw Tupàn izupe. Wexaexak e wemimutar rupi a'e. Tupàn umume'u a'e ma'e kuzà pe a'e. A'e rupi a'e kuzà ukwaw Tupàn hemixak kwer a'e. Ukwaw Tupàn wemimutar rupi hexak awer. Tupàn nuexaexak kwaw wemiruze'eg a'e, hemiapo kwer hexak ire a'e. (Imemyr ipy Ezau her romo a'e. Tywyr Zako her romo a'e.) \v 13 Nezewe i'i Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer. — Aexak Zako hezeupe ihe. Azamutar katu ihe. Ezau na'ikatu kwaw ihewe, i'i wanupe, wazexak kar 'ym mehe we. \p \v 14 Tupàn wexak amo, weityk amo, wexak amo no, weityk amo no. Aipo Tupàn na'ikatu kwaw a'e. Nan. Nazaze'eg kwaw nezewe zane. \v 15 Nezewe uze'eg Tupàn Moizez pe a'e. — Aze hepurupuhareko wer amo teko rehe ihe nehe, apuhareko putar ihe nehe. Aze nahepurupuhareko wer kwaw amo rehe nehe, napuhareko kwaw nehe. \v 16 — A'e awa uzapo ikatu ma'e, a'e rupi apuhareko ihe, ni'i kwaw purupe. Upuhareko e amo wemimutar rupi a'e. \v 17 Kwehe mehe Tupàn uze'eg Ezit pe har wanuwihaw pe. — Tuwihaw romo urumuigo kar kwez ihe, herer ikwaw kar pà teko nànàn ihe, i'i izupe. (A'e tuwihaw nuiko kwaw Tupàn hemiruze'eg romo a'e.) \v 18 Tupàn upuhareko teko a'e wà, wemimutar rupi a'e wà. Aze na'ipurupuhareko wer kwaw amo wanehe nehe, nupuhareko kwaw wà nehe. — Amupytu'u kar putar a'e awa herehe izeruzar ire ihe nehe, aze i'i amo pe nehe, a'e mehe umupytu'u kar putar izeruzar ire nehe. \s1 Tupàn uzepyk amo wanehe a'e, upuhareko amo a'e wà nehe no \p \v 19 Peze putar ru'u ihewe nehe. — Màràzàwe tuwe Tupàn uzepyk putar teko wanehe a'e nehe, aze a'e ae uzawy kar wape wanupe a'e nehe, peze putar ru'u ihewe nehe. — Mo ikàg wera'u Tupàn hemimutar wi a'e, peze putar ru'u ihewe nehe. \v 20 A'e mehe a'e putar peme kury. Ywy'a nupuranu kwaw wapo arer rehe a'e. — Màràzàwe tuwe nezewe heapo pe ra'e, ni'i kwaw izupe. — Aipo erepuranu e putar neapo har rehe nehe, a'e peme kury. \p \v 21 Ywy'a iapo har uma'ereko ywy rehe wemimutar rupi a'e. Upyhyk ywy. Aze ipurapo wer pitài ywy'a rehe nehe, uzapo pitài ywy'a nehe. Aze ipurapo wer mokoz ywy'a rehe nehe, uzapo putar mokoz ywy'a nehe. Uzapo amo ywy'a hekuzar katu ma'e. Uzapo amo ae ywy'a hekuzar 'ym ma'e. Wemimutar rupi tuwe uzapo ywy'a. \p \v 22 Nezewegatete Tupàn a'e no. Ipurexak kar wer purehe uzepykaw rehe teko wanupe a'e, ukàgaw ikwaw kar pà wanupe a'e no. Iàrew tuwe iko purehe uzepykaw rehe. Nuzepyk kwaw tàrityka'i wanehe nehe. \v 23 Ipurexak kar wer ukàg wera'u haw rehe purupe, upuràgaw rehe purupe. Umur e ukàgaw upuràgaw zanewe, ta'e zanepuhareko xe. Zanemukatu, ta'e ipurumur e wer ukàgaw rehe upuràgaw rehe zanewe xe. \v 24 Ta'e zanerenoz uzeupe xe. Wenoz amo zutew uzeupe wà. Wenoz amo zutew 'ym uzeupe wà no. Zaiko heminozgwer romo zane. \v 25 Nezewe i'i Tupàn ze'eg Ozez pe imuapyk kar pyrer a'e. \b \q1 — Heremiruze'eg romo peiko kury, \q2 a'e putar teko heremiruze'eg 'ym wanupe ihe nehe. \q1 — Heremiamutar romo peiko kury, \q2 a'e putar teko heremiamutar 'ym wanupe ihe nehe no. \q1 \v 26 Kwehe mehe nezewe a'e peme ihe no. \q1 — Napeiko kwaw heremiruze'eg romo pe, a'e peme. \q1 A'e ywy rehe nezewe aze'eg putar peme ihe nehe kury. \q1 — Tupàn wikuwe ma'e romo aiko ihe. \q1 Hera'yr ài herazyr ài peiko kury, a'e putar peme a'e pe ihe nehe. \b \p \v 27 Nezewe i'i Izai Izaew izuapyapyr wanehe a'e. \b \q1 — Heta tetea'u putar Izaew izuapyapyr a'e wà nehe. \q2 Waneta haw nuzawy kwaw ywyxig ku'i kwer waneta haw a'e wà nehe. \q1 Tupàn upyro putar xo màràmàràn zo a'e wà nehe. \q1 \v 28 Ta'e Zanezar uzepyk putar teko tetea'u wanehe a'e nehe xe. \q1 Tàrityka'i uzepyk putar wanehe a'e 'ar mehe nehe. \b \m \v 29 Uze'eg Izai nezewe a'e. \b \q1 Zanezar a'e, ywate har paw wazar romo hekon a'e. Aze mo nuezar iwer mo teko ko ywy rehe a'e wà, \q2 a'e mehe mo naheta pixik iwer mo teko xe ko 'ar rehe a'e wà. \q2 Umàno mo paw rupi wà. \q1 Nezewegatete Xotom tawhu pe har a'e wà, Komor tawhu pe har a'e wà no, \q1 Tupàn uzuka a'e pe har paw rupi katete a'e wà, (ta'e ikatu 'ym ma'e iaiw ma'e uzapo oho waiko a'e 'ar mehe a'e wà xe). \s1 Zutew nuzeruzar kwaw ze'eg puràg rehe wà \p \v 30 Màràzàwe tuwe aipo pa, peze ihewe kury. Tupàn umuawyze zutew 'ym uzehe uzeruzar ma'e wanereko uzeupe a'e wà kury. Nuzeagaw kwaw uzemuawyze pà izupe wà. \v 31 Zutew a'e wà no, kwehe mehe Tupàn wexaexak wanàmuz a'e. A'e rupi — Tupàn hemixamixak kwer wà, za'e wanupe. Uzeagaw zepe Tupàn ze'eg imur pyrer heruzar pà a'e wà. Uzeagaw zepe uzemuawyze pà izupe wà no. Nupuner kwaw wà. \v 32 Ta'e xo wazeruzar haw rehe zo Tupàn umuawyze teko uzeupe a'e wà xe. Numuawyze kwaw wanemiapo kwer rehe a'e wà. Zutew na'izeruzar wer kwaw Zezuz rehe wà. Aze teko wata waiko pe rupi wà nehe, aze ita a'e pe hin nehe, aze a'e teko nuexak kwaw a'e ita a'e wà nehe, a'e mehe uzepyapi putar hehe u'ar pà a'e wà nehe. Nezewegatete zutew a'e wà no. Na'izeruzar wer kwaw Zezuz rehe wà. A'e rupi Tupàn uzepyk putar wanehe nehe. \v 33 Nezewe i'i Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer a'e. \b \q1 — Amono kar putar amo awa Xiàw ywytyr pe ihe nehe (Zeruzarez tawhu pe ihe nehe). \q1 A'e awa wiko putar itahu ài a'e pe har wanupe nehe. \q1 A'e ita umu'ar kar putar teko a'e wà nehe. \q1 Aze teko uzeruzar hehe wà nehe, \q2 hurywete putar a'e re wà nehe. \b \c 10 \p \v 1 Heànàm zutew nuzeruzar kwaw Zezuz rehe a'e wà. A'e rupi Tupàn nupyro kwaw tatahu wi a'e wà nehe. Aputar zepe wapyro àwàm ihe. Tuweharupi aze'eg Tupàn pe wapyro àwàm rehe. \v 2 Iho wer zepe Tupàn hape rupi a'e wà. (Nuzeruzar kwaw Zezuz Tupàn ta'yr rehe wà.) Nukwaw kwaw oho haw wà. \v 3 Ta'e nukwaw kwaw Tupàn ipurumuawyze haw wà xe. Oho zepe wape rupi wà, uzeagaw pà uzemukatu pà nezewe wà. Noho tuwe kwaw Tupàn hape rupi wà, nukwaw kwaw Tupàn purumuawyze haw wà. \v 4 Ta'e Tupàn umumaw ze'eg kwehe arer rupi teko iho haw a'e xe. Ko 'ar rehe kury, xo Tupàn ta'yr rehe uzeruzar ma'e zo umuawyze uzeupe wà kury. \s1 Tupàn upyro putar wyzài uzehe uzeruzar ma'e a'e wà nehe \p \v 5 Nezewe i'i Moizez a'e, ze'eg kwehe arer rupi oho zepe ma'e wanehe uze'eg pà a'e. — Aze mo teko upuner Tupàn ze'eg heruzar haw rehe a'e wà, iawy 'ym pà a'e wà, a'e mehe ikatu mo Tupàn pe a'e wà, i'i wanupe. \v 6 Nezewe i'i a'e ze'eg a'e, uzeruzar haw rehe uzemuawyze ma'e wanehe a'e. — Pezepy'amugeta zo nezewe nehe. Mo uzeupir putar oho ywate nehe, peze zo nehe. Ta'e ko ze'eg nuzawy kwaw Zaneruwihawete ywak wi heruzyw paw a'e xe, i'i a'e ze'eg. \v 7 Epuranu zo nezewe nehe. — Mo uwezyw putar oho ywy iwyromo har pe nehe. Ko ze'eg nuzawy kwaw Zaneruwihawete imuzeupir kar haw màno gwer waneko haw wi a'e. \v 8 — Pekwaw katu Tupàn ze'eg. Pemonokatu ize'eg pepy'a pe. Pemugeta tuweharupi no, i'i ze'eg kwehe arer. A'e Tupàn ze'eg a'e ae umume'u Zezuz rehe zanezeruzar àwàm zanewe a'e. Ihe ihe no, amume'u Zezuz rehe ze'egaw aha teko ihe no, teko wanupe ihe no. \p — Pezeruzar hehe nehe, a'e aha teko purupe. \p \v 9 — Zezuz hezar romo hekon a'e, aze ere nehe, aze erezeruzar Zezuz imugweraw pawer rehe nehe no, Tupàn imugweraw parer romo heko haw rehe nehe no, Tupàn nepyrogatu putar tatahu wi a'e nehe, nemuigo kar pà uzepyr tuweharupi a'e nehe. \v 10 Ta'e zazeruzar zanepy'a pe hehe zane xe. A'e rupi Tupàn zanemuawyze a'e. — Azeruzar Zezuz rehe ihe, aze za'e nehe, a'e mehe zanepyro putar a'e nehe. \v 11 Nezewe i'i ze'eg kwehe arer a'e. — Hehe uzeruzar ma'e ràm nuzemumikahy pixik kwaw hehe uzeruzar haw rehe a'e wà nehe, na'imaranugar pixik kwaw izuwi a'e wà nehe, i'i ze'eg kwehe arer. \v 12 Tupàn a'e, zutew wazar romo hekon a'e. Zutew 'ym wazar romo hekon a'e no. Teko paw wazar romo hekon a'e. Uzuawygatu izupe paw rupi a'e wà. Aze amo wenoz ma'e izupe a'e nehe, Tupàn uzapo putar ikatuahy ma'e izupe a'e nehe, henoz tar pe a'e nehe. Uzapo putar ikatuahy ma'e uzeruzar ma'e nànàn nehe. \v 13 Nezewe i'i ze'eg imuapyk pyrer. — Aze teko wenoz ikatu 'ym ma'e wemiapo kwer imunànaw Tupàn pe a'e wà nehe, Tupàn upyrogatu putar a'e teko tatahu wi a'e wà nehe, wamuigo kar pà uzepyr a'e wà nehe. Upyro putar henoz har paw rupi katete a'e wà nehe. \p \v 14 Aze amo nuzeruzar kwaw Zezuz rehe a'e nehe, nupuner kwaw ma'e henoz taw rehe izupe a'e nehe. Aze nuenu pixik kwaw Zezuz rehe ze'eg puràg a'e nehe, nupuner kwaw hehe uzeruzar haw rehe a'e nehe, ta'e nukwaw kwaw a'e ze'eg a'e xe. Aze amo numume'u pixik kwaw a'e ze'eg izupe a'e nehe, nuenu pixik kwaw a'e nehe. \v 15 Aze Tupàn nomono kar kwaw uze'eg imume'u har ywy nànàn a'e wà nehe, aze hemimono kar numume'u kwaw ize'eg teko wanupe a'e wà nehe, ni amo numume'u pixik kwaw a'e teko wanupe a'e wà nehe. Nezewe i'i Tupàn ze'eg a'e. — Tupàn ze'eg puràg imume'u har wanur haw ikatuahy teko wanupe. Hurywete wanur mehe wà, i'i wanupe. \p \v 16 Xo màràmàràn zo uzeruzar ze'eg puràg rehe a'e wà. Kwehe mehe i'i Izai Tupàn pe a'e. — Tupàn, aipo amo teko uzeruzar neze'eg heremimume'u kwer rehe a'e wà. Naexak kwaw amo ihe wà, i'i Izai Tupàn pe a'e. \v 17 A'e rupi zeruzar haw ur Tupàn ze'eg henu mehe a'e, Tupàn ze'eg Zaneruwihawete rehe ze'egaw ur imume'u har wanuwi a'e no. \p \v 18 Apuranu wi putar penehe ihe kury. Aipo zutew nuenu pixik kwaw Zaneruwihawete heko haw imume'u haw a'e wà. Wenu tuwe a'e wà. Nezewe i'i ze'eg kwehe arer a'e. \q1 — Amo umume'u oho ywy nànàn a'e wà, \q2 taw nànàn a'e wà no. \q1 Waze'eg uhàuhàz ywy nànàgatu a'e wà no, \q2 taw nànàgatu a'e wà no, \q2 i'i ze'eg kwehe arer. \b \p \v 19 Apuranu wi penehe ihe kury. Aipo zutew nukwaw kwaw a'e wà. Moizez ràgypy umume'u Tupàn ze'eg zaneipy wanupe a'e. A'e teko nuiko kwaw pitài awa izuapyapyr romo a'e wà. Nuiko kwaw pezàwe wà. Nezewe i'i a'e ze'eg. \b \q1 — Ihe Tupàn ihe, apyro putar amo ae teko ihe wà nehe. \q1 Penewyrowyroahy putar wanehe pe nehe. \q1 Pepuruzukaiw putar wanupe nehe. \q1 — Kwa, ma'e kwaw 'ymar romo wanekon a'e wà, \q2 peze putar zepe wanupe nehe, \q2 i'i a'e ze'eg kwehe arer. \b \m \v 20 A'e re Izai umume'u amo Tupàn ze'eg a'e no. \b \q1 — Ihe Tupàn ihe, teko herekar 'ymar herexak putar a'e wà nehe. \q1 Azexak kar putar herenoz 'ymar wanupe ihe nehe, \q2 i'i wanupe. \b \m \v 21 Uze'eg Izaew izuapyapyr wanehe no. \b \q1 — Ihe Tupàn ihe, tuweharupi zepe ainoz Izaew izuapyapyr wamuwà hezeupe ihe wà. \q1 Naheko wer kwaw heremiruze'eg romo a'e wà. \q1 Na'ipurapo wer kwaw heremiapo putar haw rehe wà. \q2 Ipuruzukaiw ihewe wà, \q2 i'i ze'eg kwehe arer. \c 11 \s1 Tupàn upuhareko zutew a'e wà \p \v 1 A'e rupi apuranu putar penehe ihe kury. Aipo Tupàn upuir zutew wanuwi a'e. Nan. Ihe zutew romo aiko ihe. Àmàrààw zuapyr romo aiko ihe, Mezàmi zuapyr romo ihe no. \v 2 Tupàn nupuir kwaw zutew wanuwi a'e, nupuir kwaw wemixamixak kwer izypy mehe arer wanuwi a'e. Kwehe mehe Eri uze'eg ahyahy Izaew izuapyapyr wanehe a'e, Tupàn pe uze'eg pà a'e. Pekwaw a'e ze'eg kwehe arer. \p \v 3 — O Tupàn hezar, i'i izupe. — Zutew uzuka neze'eg imume'u har a'e wà. Weityk ma'ea'yr zuka haw a'e wà no, i'i izupe. — Xo ihe zutyka'i aikuwe ihe, nahezuka kwaw a'e wà rihi. Uzeagaw zepe waiko hezuka pà a'e wà, i'i izupe. \p \v 4 Na'e i'i Tupàn izupe a'e kury. -7.000 teko amonokatu hezeupe ihe wà. Numuwete katu kwaw tupàn a'ua'u Wa'aw her ma'e a'e wà, i'i izupe. — Hemuwete katu a'e wà, i'i izupe. \p \v 5 Nezewegatete ko 'ar rehe no. Tupàn upurupuhareko katu iko a'e. A'e rupi wexaexak wemiruze'eg iko a'e wà. Naheta tetea'u kwaw a'e wà. \v 6 Nuexaexak kwaw a'e teko wanemiapo kwer rehe a'e wà. Upuhareko a'e wà, a'e rupi wexaexak wà. Aze mo wexaexak a'e teko wanemiapo kwer rehe wà, a'e mehe mo nuexaexak iwer mo upurupuhareko haw rehe wà. \p \v 7 Izaew izuapyapyr a'e wà, uzeagaw zepe uzemuawyze kar pà Tupàn pe wà. Nuzemuawyze kwaw wà. Tupàn wexaexak amo ae teko a'e wà. A'e zutew 'ym a'e wà, hexaexak pyrer a'e wà, uzemuawyze Tupàn pe a'e wà. Naheta tetea'u kwaw wà. \v 8 Nezewe i'i Tupàn ze'eg imuapyk pyrer a'e. \b \q1 — Umugeta ze'eg azeharomoete har uzeupe a'e wà. \q2 Nuenu katu kwaw wà, nukwaw kwaw wà. \q1 Uzeapyaka katu imume'u mehe wà. \q2 Nuenu katu kwaw wà, nuweruzar kwaw wà, \q2 i'i a'e ze'eg Izaew izuapyapyr wanehe a'e. \b \m \v 9 Tuwihaw Tawi i'i nezewe a'e. \b \q1 — Miar uzezuka oho uzepyhykaw pupe, ta'e nuexak kwaw a'e xe. \q2 Nezewegatete zutew a'e wà nehe no. \q1 Nuzeruzar kwaw Tupàn ze'eg rehe wà nehe. \q2 Tuwe Tupàn uzepyk wanehe nehe. \q1 \v 10 Ma'e ipuhuz katu ma'e heraha mehe ipuhuz tuwe teko wanupe. \q1 Nezewegatete zutew a'e wà nehe no, \q2 tuwe upuraraw ma'erahy a'e wà nehe no, \q1 ta'e noho kwaw Tupàn ze'eg rupi a'e wà xe. \b \p \v 11 Apuranu putar penehe ihe kury. Aipo zutew nupuner pixik kwaw uzewyr haw rehe Tupàn pe a'e wà nehe. Upuner tuwe wà. Uzapo ikatu 'ym ma'e tetea'u waiko a'e wà, a'e rupi Tupàn upyro putar zutew 'ym a'e wà nehe kury. A'e rupi zutew hewyrowyroahy putar zutew 'ym wanehe a'e wà nehe kury. Zutew uzewyr putar ru'u Tupàn pe amo 'ar mehe a'e wà nehe. \v 12 Tupàn uzapo ikatuahy ma'e iko zutew 'ym wanupe kury, ta'e zutew uzapo ikatu 'ym ma'e waiko a'e wà xe. Teko ma'e hereko 'ymar uzemumikahy a'e wà. Nezewegatete zutew uzemumikahy a'e wà no, ta'e Tupàn o'ok ukatu haw wanuwi a'e xe, imono e pà zutew 'ym wanupe a'e xe. Zutew wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e ikatu zutew 'ym wanupe a'e wà. Aze zutew uzewyr Tupàn pe wà nehe, ikatu wera'u putar zutew 'ym wanupe a'e wà nehe. \s1 Tupàn upyro putar zutew 'ym a'e wà nehe \p \v 13 Pe zutew 'ym pe, aze'eg putar peme ihe kury. Tupàn hemur kar uze'eg imume'u kar pà zutew 'ym wanupe a'e. Ikatuahy ihewe nezewe mehe a'e. \v 14 Ta'e nezewe mehe zutew hewyrowyroahy putar penehe a'e wà nehe xe. Aze ru'u amo uzeruzar putar nezewe mehe wà nehe. \v 15 Tupàn upuir kwez zutew wanuwi. A'e rupi zutew 'ym wiko Tupàn imyrypar romo wà kury. Aze zutew uzewyr Tupàn pe wà nehe, a'e mehe hurywete putar teko paw rupi a'e wà nehe. Tupàn hurywete putar nehe no. Teko imàno mehe iànàm uzemumikahy a'e wà. Aze ukweraw wi nehe, hurywete wi putar wà nehe no. Nezewegatete zane nehe no. Aze zutew uzewyr Tupàn pe wà nehe, zanerurywete putar zane nehe no. \p \v 16 Kwehe mehe zutew ipy a'e wà, Tupàn hemixamixak kwer romo wanekon a'e wà. A'e rupi amo 'ar mehe nehe, wazuapyapyr uzewyr putar izupe a'e wà nehe. Aze teko omono e typy'ak Tupàn pe a'e wà, nomono e kwaw ipehegwer pixika'i izupe a'e wà. Omono e paw rupi izupe wà. Aze teko omono e ma'e'yw izupe wà, omono e hapo hàkàgwer izupe wà no. Nezewegatete zutew a'e wà no. Zutew ipy uzemono izupe a'e wà. Amo 'ar mehe wazuapyapyr uzemono putar izupe a'e wà nehe no. \v 17 Zutew a'e wà, ma'ywa 'yw ài wanekon a'e wà. Amo hàkà upen. A'e rupi izar omomog amo ae ma'ywa 'yw hàkà a'e ma'ywa 'yw rehe a'e. Pe zutew 'ym pe, amo ae ma'ywa 'yw ài peiko pe. Tupàn pemog ma'ywa 'yw izypy mehe arer rehe a'e kury. Nezewegatete pepyhyk putar a'e ma'e zutew wanupe imur pyràm nehe no. \v 18 A'e rupi peze'eg zemueteahy zo a'e hàkà upen ma'e kwer wanehe nehe. Ta'e hàkà ài peiko pe no xe. Hàkà nomono kwaw ukàgaw hapo pe a'e. Nan. Hapo umur ukàgaw wàkà pe a'e. \p \v 19 Peze zo nehe, — Kwa, Tupàn omonohok a'e hàkà a'e, ta'e iporomomog wer zanerehe ma'ywa'yw rehe a'e xe, a'e hàkà hekuzaromo a'e xe, peze zo nehe. \v 20 Zutew nuzeruzar kwaw hehe a'e wà, a'e rupi Tupàn omonohok waneityk pà ma'ywa'yw hàkà ài a'e wà. Pezeruzar katu peiko pe, a'e rupi pepyta peiko a'e pe ma'ywa 'yw rehe pe kury. — Zaiko wera'u zutew wanuwi, peze zo pezeupe nehe. — Pekyze katu Tupàn wi nehe, a'e peme ihe kury. (Aze pepytu'u pezeruzar ire nehe, peneityk putar a'e nehe no.) \v 21 Tupàn omonohok zutew ma'ywa 'y wi hàkà ài a'e wà. Zutew 'ym a'e wà nehe no, aze upytu'u uzeruzar ire a'e wà nehe, a'e mehe Tupàn omonohok putar a'e zutew 'ym a'e wà nehe no, hàkà ài a'e wà nehe no. \v 22 Nezewe xixak Tupàn ipurupuhareko haw zane kury. Xixak purehe izepykaw no. Uzepyk iko uzeruzar 'ym ma'e wanehe a'e. Pepuhareko a'e. Ikatuahy peme a'e, ta'e pepuhareko a'e xe. Aze upytu'u pepuhareko re nehe, pemonohok putar ma'ywa 'yw wi nehe no. \v 23 Aze zutew uzeruzar wi hehe a'e wà nehe, Tupàn omomog wi putar ma'ywa 'yw rehe a'e wà nehe. Ta'e Tupàn upuner zutew wamomog wi haw rehe a'e ma'ywa 'yw rehe a'e wà nehe no xe, wemiruze'eg romo wamuigo kar wi pà a'e wà nehe no xe. \v 24 Pe zutew 'ym pe, peiko amo ae ma'ywa 'yw iro ma'e hàkà ài pe. Tupàn pemonohok kwez a'e ma'ywa'yw wi a'e kury. Pemomog kwez ma'ywa 'yw ikatu ma'e rehe kury. Omonohok zutew ma'ywa 'yw ikatu ma'e wi wà. Nazawaiw kwaw wamomog wi haw nehe. Tupàn upuner wyzài ma'e iapo haw rehe a'e. \s1 Tupàn upuhareko teko paw rupi a'e wà \p \v 25 Amume'u putar amo ze'eg ikwaw pyr 'ym peme ihe kury, herywyr wà. Henu mehe napeze kwaw nezewe nehe. — Urukwaw katu ma'e paw rupi ure, napeze kwaw nehe. Ai'aw heze'eg ihe kury. — Amo 'ar mehe zutew uzewyr putar Tupàn pe a'e wà nehe, hehe uzeruzar wi pà a'e wà nehe. Tupàn upapar zutew 'ym uzeruzar ma'e wanereko a'e wà. Uzeruzar ma'e ràm waneta haw ihyk mehe, Tupàn umuzewyr kar putar zutew uzeupe a'e wà nehe. \v 26 Nezewe Tupàn upyro putar zutew a'e wà nehe. Nezewe i'i Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer. \b \q1 — Zanepyro har ur putar Xiàw wi a'e nehe. \q1 O'ok putar ikatu 'ym ma'e paw \q2 Zako izuapyapyr wanuwi nehe. \q1 \v 27 A'e 'ar mehe azapo putar ma'e heze'eg rupi ihe nehe. \q2 Ma'e heremimume'u kwer kwehe arer azapo putar nehe, \q2 teko wanupe nehe, \q1 ikatu 'ym ma'e wanemiapo kwer i'ok pà wanuwi nehe. \b \p \v 28 Zutew nuzeruzar kwaw Tupàn ze'eg puràg rehe a'e wà. A'e rupi Tupàn iàmàtyry'ymar romo wanekon wà. A'e rupi pe zutew 'ym pe, peiko imyrypar romo kury. Kwehe mehe Tupàn wexaexak zutew wanàmuzgwer a'e wà. A'e rupi naheharaz kwaw wanuwi. Uzamutar katu wi wi wà. \v 29 Aze Tupàn wexaexak amo teko uzeupe a'e wà nehe, ikatu ma'e iapo pà wanupe a'e wà nehe, nupuir kwaw wanuwi a'e re a'e nehe. \v 30 Pe zutew 'ym pe ty wà, kwehe mehe peipy upytu'u Tupàn ze'eg heruzar ire a'e wà. Ko 'ar rehe Tupàn pepuhareko iko a'e kury, ta'e zutew upytu'u ize'eg heruzar ire a'e wà xe. \v 31 Tupàn pepuhareko katu a'e. A'e rupi zutew nuweruzar kwaw ize'eg ko 'ar rehe a'e wà, ta'e nezewe mehe Tupàn upuner wapuhareko wi haw rehe a'e nehe xe. \v 32 — Upytu'u heze'eg heruzar ire a'e wà nehe, i'i Tupàn uzeupe a'e. Apuner wapuhareko wi haw rehe ihe nehe, i'i uzeupe. \s1 Pawru umume'u Tupàn ikatu haw xe a'e kury \p \v 33 Tupàn a'e, ma'e paw wazar romo hekon a'e. Ukwaw katu ma'e paw rupi a'e no. Nazapuner kwaw hemiapo kwer ikwaw paw rehe zane. Nazapuner kwaw hemiapo ràm ikwaw paw rehe zane. \v 34 Nezewe i'i ze'eg kwehe arer a'e. \b \q1 — Ni amo nukwaw kwaw Tupàn ima'enukwaw paw a'e wà. \q1 Ni amo nupuner kwaw Tupàn heruze'egaw rehe a'e wà. \q1 \v 35 Teko nupuner kwaw nezewe u'e haw rehe a'e wà nehe. — Amono ma'e Tupàn pe ihe. \q1 A'e rupi umur putar ma'e ihewe hekuzaromo a'e nehe, nupuner kwaw u'e haw rehe a'e wà nehe. \b \p \v 36 Ta'e Tupàn a'e xe, ma'e paw iapo har romo hekon a'e xe. Uzeupe tuwe uzapo a'e ma'e paw rupi a'e wà. Wazar romo hekon a'e. Omono ukàgaw wanupe, wamuigo kar pà ywy rehe. Teko paw a'e wà nehe, tuwe uze'egatu hehe tuweharupi a'e wà nehe, awyzeharupi a'e wà nehe no. Azeharomoete. \c 12 \s1 Zama'ereko Tupàn pe zane nehe \p \v 1 Tupàn zanepuhareko katu a'e. A'e rupi azapo kar putar ma'e peme ihe nehe kury. Pezemono e Tupàn pe nehe, penetekwer wikuwe ma'e wamono e pà izupe nehe. Tupàn pemonokatu putar uzeupe a'e nehe. Hurywete putar uzeupe pezemono haw rehe a'e nehe no. Aze pezemono izupe nehe, a'e mehe pemuwete katu putar azeharomoete nezewe mehe nehe. \v 2 Peiko zo ikatu 'ym ma'e iapo har wazàwe nehe. Tuwe Tupàn pemuigo kar amo ae ma'e ipyahu ma'e romo a'e nehe. Tuwe pepy'a upytu'u ikatu 'ym ma'e iputar ire nehe. Tuwe umupyahu kar pema'enukwaw paw nehe, imukatu pà nehe. Xo nezewe mehe zo pekwaw putar Tupàn hemiapo putar haw nehe. Pekwaw putar ikatu ma'e iapo haw nehe no, Tupàn imurywete kar pà nehe no. Pekwaw putar ikatuahy ma'e iapo haw nehe no. \p \v 3 Tupàn hemuigo kar uze'eg imume'u har romo a'e. A'e rupi amume'u putar ko ma'e peme ihe nehe kury. — Aiko wera'u amogwer wanuwi ihe, peze zo nehe. Tupàn pemuzeruzar kar uzehe pitàitàigatu a'e. Amo uzeruzar katu hehe wà, amo ae nuzeruzar katu kwaw hehe wà. Aze pixika'i nezeruzar haw nehe, — Uhua'u hezeruzar haw ihe, ere zo nehe. \v 4 Zaneretekwer heta zanereha, heta zanezywa no. Zaneretymà, zanepo, zanepy. Zaneretekwer ipehegwer a'e wà, pitàitàigatu uzapo amo ma'e a'e wà. Heta tetea'u zanepehegwer zanewe wà. Pitài zo zaneretekwer. \v 5 Nezewegatete zane kwer uzeruzar ma'e paw rupi zane no. Zanereta tetea'u. Pitài teko hetekwer ài zaiko. Zaneruwihawete zanemono'ono'og uzeinuromo a'e, pitài teko romo zaneapo pà wetekwer ài a'e. \v 6 Uzapo kar Tupàn amo ma'e iko zanewe pitàitàigatu a'e. Umur ukàgaw iko zanewe, a'e ma'e iapo kar pà zanewe. Aze umur ukàgaw uhua'u ma'e newe nehe, ezapo tuwe ma'e tetea'u izupe nehe. Aze umur ukàgaw pixika'i ma'e newe nehe, ezapo ma'e a'e ikàgaw pixika'i ma'e pupe nehe. Aze nemuigo kar uze'eg imume'u har romo nehe, emume'u ize'eg eho iko ikàgaw newe imur pyrer rupi nehe. Zanemuzeruzar kar uzehe a'e. Tupàn umur uzehe zanezeruzar haw zanewe a'e. \v 7 Aze umur ukàgaw newe nehe, aze — Ezekaiw katu ma'e hereko 'ymar wanehe nehe, ima'eahy ma'e wanehe nehe, aze i'i newe nehe, ezekaiw katu wanehe nehe. Aze umur ukàgaw newe nehe, aze — Epurumu'e katu nehe, aze i'i newe nehe, epurumu'e katu nehe. \v 8 Aze i'i nezewe newe nehe, — Emono nema'e neremetarer amo pe nehe, aze i'i newe nehe, nerekyty'ym zo nehe. Aze nemuigo kar tuwihaw romo nehe, ema'ereko katu nehe, epureruze'egatu nehe. Aze i'i Tupàn newe nehe, — Ezapo ikatu ma'e eho amo wanupe nehe, aze i'i newe nehe, nerurywete iapo mehe nehe. \p \v 9 Pepuruamutar tuwe nehe. Pezapo zo ikatu 'ym ma'e nehe. Tuwe ikatu 'ym ma'e iro peme nehe. Xo ikatuahy ma'e zo pezapo tuwe nehe. \v 10 Pezeamutamutar katu nehe. Pezeruze'egatu pezehezehe nehe no. \v 11 Pema'ereko katu nehe. Peranahy zo nehe. Peruzar Tekwe Puràg pepy'a pe nehe, a'e rupi pema'ereko katu putar Tupàn pe nehe. \v 12 Peàrogatu Tupàn pyr peho àwàm nehe. A'e rupi penurywete putar nehe. Aze pepuraraw ma'erahy nehe, pezàn zo ipuraraw kar har wanuwi nehe. Pepytu'u zo Tupàn pyr peho àwàm hàro re nehe. Tuweharupi peze'eg Tupàn pe nehe. \p \v 13 Zaneruwihawete rehe uzeruzar ma'e pepyr har a'e wà, aze naheta tete kwaw ma'e wanupe nehe, aze naheta tete kwaw temi'u wanupe nehe, pemono amo penemi'u amo wanupe nehe. Aze uzeruzar ma'e penemigwaw 'ym ur pepyr nehe, pemuixe kar penàpuz me nehe, temi'u imono e pà izupe nehe. \p \v 14 Aze teko upuraraw kar ma'erahy peme a'e wà nehe, a'e mehe — Ezapo ikatuahy ma'e a'e heàmàtyry'ymar wanupe nehe, peze Tupàn pe nehe. Azeharomoete ty wà. Pezapo kar zo ikatu 'ym ma'e peàmàtyry'ymar wanupe nehe. \v 15 Aze amo hurywete wà nehe, penurywete wainuromo nehe no. Aze amo uzemumikahy wà nehe, pezemumikahy wainuromo nehe no. \v 16 Pezekaiw hemetarer katu ma'e wanehe nehe. Pezekaiw hemetarer 'ym ma'e wanehe nehe no. Peiko wera'u zo amogwer wanuwi nehe. Peiko ma'e hereko 'ymar wazàwe nehe. Pezapo wyzài ma'e amogwer uzeruzar ma'e wanupe nehe. \p — Aiko tuwe ma'e kwaw katu har romo ihe, peze zo wanupe nehe. \p \v 17 Aze teko uzapo ikatu 'ym ma'e peme a'e wà nehe, pezapo zo ikatu 'ym ma'e wanupe hekuzaromo nehe. Xo ikatuahy ma'e pezapo nehe. A'e rupi teko nuze'eg zemueteahy kwaw penehe a'e wà nehe. \v 18 Ezeagaw tuwe puràmàtyry'ym 'ym pà nehe. Pezeàmàtyry'ym zo nehe. \v 19 Aze teko uzapo ikatu 'ym ma'e peme a'e wà nehe, pezepyk zo wanehe nehe. Tuwe Tupàn uzepyk wanehe nehe. Ipuruzukaiw putar wanupe nehe. Nezewe i'i Tupàn a'e, uze'eg imuapyk kar pà kwehe mehe a'e. \b \q1 — Ihe zutyka'i azepyk putar teko wanehe ihe nehe, \q1 ihe zutyka'i amekuzar putar wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e ihe nehe, \q2 i'i wanupe. \b \m \v 20 Nezewe i'i amo ae Tupàn ze'eg kwehe arer a'e. \b \q1 — Aze neàmàtyry'ymar ima'uhez nehe, \q2 emono temi'u izupe nehe. \q1 Aze iziwez nehe, emono 'y izupe nehe. \q1 Nezewe mehe uzemumikahy putar a'e re a'e nehe, neàmàtyry'ym awer rehe a'e nehe. \q1 Imaranugar putar newi a'e nehe no. \q2 Izemumikahy haw a'e nehe, imaranugar haw a'e nehe no, wapy putar tata ài a'e nehe. \b \m \v 21 Ezeityk kar zo ikatu 'ymaw pe nehe. Eityk ikatu 'ymaw ne nehe, ikatu haw pupe ne nehe. \c 13 \s1 Xiruzar tuwihaw zane wà nehe \p \v 1 Peruzar tuwihaw waze'eg peiko nehe, ta'e Tupàn umuigo kar awa penuwihaw romo a'e wà xe. Naheta kwaw tuwihaw Tupàn hemimutar 'ym rupi tuwihaw romo uzeapo ma'e kwer a'e wà. \v 2 Aze teko nuweruzar kwaw tuwihaw waze'eg a'e wà nehe, a'e mehe nuweruzar kwaw Tupàn ze'eg a'e wà nehe no. Aze amo nuweruzar kwaw tuwihaw ze'eg nehe, tuwihaw uzepyk putar hehe a'e nehe. Tupàn uzepyk putar uze'eg heruzar 'ymar wanehe a'e nehe no. \v 3 Ikatu ma'e iapo har nukyze kwaw tuwihaw wanuwi a'e wà. Xo ikatu 'ym ma'e iapo har ukyze wanuwi wà. Aze napekyze wer kwaw tuwihaw wanuwi nehe, xo ikatuahy ma'e pezapo nehe. A'e mehe tuwihaw uze'egatu putar penehe a'e wà nehe. \v 4 Tupàn umuigo kar awa tuwihaw romo a'e wà, a'e rupi wazar romo hekon a'e. A'e rupi Tupàn nuzapo kar kwaw wemiapo putar 'ymaw wanupe a'e nehe. Aze ikatu 'ym ma'e pezapo nehe, pekyze tuwe tuwihaw wanuwi nehe, ta'e upuner tuwe penehe uzepykaw rehe a'e wà nehe xe. Tuwihaw a'e wà, Tupàn pe ma'e iapo har romo wanekon a'e wà, a'e rupi Tupàn umuzepyk kar ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe a'e wà. \v 5 A'e rupi peruzar tuwihaw pe wà nehe. — Aruzar putar tuwihaw ze'eg ihe nehe, ta'e aze naruzar kwaw nehe, uzepyk putar herehe wà nehe, peze zo nehe. Peruzar waze'eg nehe, ta'e uzapo kar ikatu ma'e peme a'e wà xe. \p \v 6 A'e rupi aze tuwihaw wenoz temetarer peme wà nehe, pemono wanupe nehe. Ta'e uma'ereko waiko Tupàn pe a'e wà xe, upureruze'eg mehe a'e wà xe. \v 7 Aze penewer temetarer rehe tuwihaw wanupe nehe, pemekuzar wanupe nehe. Aze wenoz temetarer peme wà nehe, pemono wanupe nehe. Aze wenoz ma'e peme nehe, pemono wanupe nehe. — Uremuawate katu nehe, aze i'i peme wà nehe, pemuawate katu pe wà nehe. — Ure penuwihaw romo uruiko ure, a'e rupi peze'egatu urerehe nehe, aze i'i peme wà nehe, a'e mehe peruzar waze'eg nehe. Urereko pe tuwihaw ài nehe, aze i'i peme wà nehe, a'e mehe peruzar waze'eg nehe. \s1 Xiapo ikatu ma'e zanezeupeupe nehe \p \v 8 Penewer zo ma'e rehe amo pe nehe. Pepuruamutar katu nehe. Aze teko upuruamutar katu tuwe a'e wà nehe, Tupàn ze'eg imur pyrer heruzar har romo wanekon putar a'e wà nehe. \v 9 Nezewe i'i a'e ze'eg kwehe arer a'e. — Peho zo pemen 'ym wapuhe nehe, peho zo penemireko 'ym wapuhe nehe. Pepuruzuka zo nehe. Pemunar zo amogwer wama'e rehe nehe. Penewyrowyroahy zo amogwer wama'e rehe nehe, i'i ze'eg kwehe arer. Ikatuahy a'e ze'eg paw rupi. Pezeamutar katu. Aze pezamutar katu penapi har pezeamutar katu haw zàwegatete nehe, a'e mehe inugwer ze'eg kwehe arer heruzar har ài peiko putar nehe. \v 10 Aze amo uzamutar wapi har nehe, nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e izupe nehe. A'e rupi aze teko uzamutar wapi har wà nehe, a'e mehe inugwer Tupàn ze'eg heruzar har romo wanekon a'e wà nehe. \s1 'Ar uhem wà a'e \p \v 11 — Zezuz uzewyr putar na'arewahy a'e nehe kury, naza'e kwaw kwehe mehe. Ko 'ar rehe Zezuz uzewyr putar na'arewahy a'e nehe kury, za'e zaiko kury. Pekwaw iàrew 'ym àwàm. A'e rupi peàrogatu tuwe nehe kury. \p \v 12 Pytunaw upaw a'e kury. 'Ar uhem wà a'e no. A'e rupi zapytu'u pytunaw pe wiko ma'e hemiapo iapo re zane kury. A'e rupi xiàmàtyry'ym ikatu 'ym ma'e nehe kury. \v 13 Pezapo ikatu ma'e peho peiko nehe, 'ar romo wata ma'e ài nehe. Peka'u zo nehe. Pekar zo kuzà wyzài pe wà nehe. Pezapo zo ikatu 'ym ma'e wapuhe nehe. Pepuràmàtyry'ym zo nehe. Penewyrowyroahy zo amogwer wanehe nehe. \v 14 — Hepurapo wer ikatu 'ym ma'e rehe ihe nehe, aze pepy'a i'i peme nehe, pezekaiw zo hehe nehe. Pezapo zo hemiapo putar haw nehe. — Emur nekàgaw ihewe nehe, peze Zezuz Zaneruwihawete pe nehe. Peiko ikatu 'ym ma'e iàmàtyry'ymar romo nehe. \c 14 \s1 Emume'u zo nerywyr hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e amo wanupe nehe \p \v 1 Aze penapi har nuzeruzar katu kwaw Zezuz rehe a'e nehe, pemuixe kar pezemono'ogaw pe nehe, pekàgaw imono pà izupe nehe. Peze'eg uryw ahyahy zo hehe nehe, ima'enukwaw paw rehe nehe. — Nerekwaw pixik kwaw ma'e ne, peze zo izupe nehe. \v 2 Amo uzeruzar ma'e a'e wà, wyzài temi'u u'u a'e wà, ta'e uzeruzar katu Zezuz rehe a'e wà xe. Amo ae nu'u kwaw ma'ero'o kwer a'e wà, ta'e na'ikàg kwaw wazeruzar haw a'e wà xe. (— Na'u kwaw ma'ero'o kwer ihe, ta'e teko omono ma'ero'o kwer tupàn a'ua'u wanupe a'e wà xe, i'i putar wà nehe.) \v 3 Aze wyzài ma'e ere'u nehe, eze'eg zemueteahy zo ma'ero'o kwer i'u 'ymar wanehe nehe. Aze ma'e ro'o kwer i'u 'ymar romo ereiko nehe, eze'eg zemueteahy zo wyzài temi'u i'u har wanehe nehe. Ta'e Tupàn umuigo kar a'e teko wemiruze'eg romo a'e xe. \v 4 Tupàn a'e, wazar romo hekon a'e. Tupàn zutyka'i umume'u putar wemiruze'eg wakatu haw a'e nehe, umume'u putar wakatu 'ymaw a'e nehe no. Nerepuner kwaw imume'u haw rehe nehe, ta'e nereiko kwaw wazar romo ne xe. Ikatu ma'e uzapo putar a'e wà nehe, ta'e wazar upuner iapo kar haw rehe wanupe a'e nehe xe. \p \v 5 Amo uze'eg nezewe a'e. — Amo 'ar ikatu wera'u amo 'ar wanuwi a'e wà, i'i a'e. Amo ae uze'eg nezewe. 'Ar uzuawygatu paw rupi a'e wà, i'i a'e. Tuwe teko pitàitàigatu ukwaw katu uzepy'amugeta haw a'e wà nehe. \v 6 Amo wexak amo 'ar ikatu wera'u haw a'e, ta'e umuwete katu Tupàn iko a'e xe. Amo u'u temi'u paw rupi a'e, ta'e umume'u ikatu haw Tupàn pe a'e xe. Amo uzekwaku iko amo ma'e i'u 'ym pà a'e, ta'e umuwete katu Tupàn a'e xe, Tupàn ikatu haw imume'u pà izupe a'e xe. \v 7 Ni amo teko nuiko kwaw uzeupete a'e wà. Ni amo numàno kwaw uzeupete a'e wà. \v 8 Zaikuwe Zanezar pe zane. Zamàno putar a'e rupi nehe no. Zanerekuwe mehe Tupàn Zanezar romo hekon a'e. Zanemàno mehe Tupàn Zanezar romo hekon putar a'e nehe no. \v 9 Zaneruwihawete ukweraw wi umàno re a'e, wikuwe ma'e wazar romo uzemuigo kar pà a'e, umàno ma'e kwer wazar romo uzemuigo kar pà a'e no. \v 10 Pe no ty wà. \p — Màràzàwe tuwe pemume'u penywyr ikatu 'ymaw. Màràzàwe tuwe amo uzeruzar ma'e na'ikatu kwaw peme a'e wà. Amo 'ar mehe Tupàn umume'u putar zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e paw rupi a'e nehe. \p \v 11 Nezewe i'i Tupàn a'e, uze'eg imuapyk kar pà a'e. \b \q1 — Aikuwe ihe, i'i Zanezar iko a'e. \q1 — Teko paw uzeamumew putar heruwa rupi a'e wà nehe, i'i iko a'e. \q1 — Ne Tupàn romo ereiko ne, i'i putar ihewe wà nehe, i'i iko a'e, \q2 i'i Tupàn ze'eg kwehe arer a'e. \b \p \v 12 A'e 'ar mehe nehe, ximume'u putar zaneremiapo kwer ko ywy rehe arer paw rupi zane nehe, ta'e Tupàn umume'u kar putar zanewe a'e nehe xe. \s1 Pezapo kar zo ikatu 'ym ma'e penywyr wanupe nehe \p \v 13 A'e rupi pepytu'u teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imume'u re nehe kury. Pezapo zo ikatu 'ym ma'e nehe. Aze pezapo nehe, amogwer uzeruzar ma'e wexak putar a'e wà nehe, uzapo putar ikatu 'ym ma'e pezàwegatete a'e wà nehe no. \v 14 Ko ma'e akwaw katu ihe, ta'e Zezuz Zanezar Zaneruwihawete inuromo zanezemono'og mehe akwaw ko ma'e ihe xe. Naheta kwaw temi'u ikatu 'ym ma'e a'e. Temi'u paw ikatu i'u mehe. Aze teko i'i nezewe nehe, \p — Kwa, a'e temi'u na'ikatu kwaw Tupàn pe a'e, aze i'i nehe, a'e mehe a'e temi'u uzeapo iaiw ma'e romo izupe a'e nehe. (A'e rupi, aze u'u nehe, i'u haw nuzawy kwaw ikatu 'ym ma'e iapo haw Tupàn pe.) \v 15 Aze ere'u ma'e nehe, aze amo uzeruzar ma'e wexak i'u mehe a'e nehe, \p — A'e temi'u na'ikatu kwaw Tupàn pe a'e, aze i'i newe nehe, a'e mehe na'ikatu kwaw i'u haw nehe. Aze amo uzeruzar ma'e uzekwaku amo temi'u i'u 'ym pà nehe, e'u zo a'e temi'u huwa rupi nehe, ta'e uzemumikahy putar hexak mehe a'e nehe xe. Aze ere'u huwa rupi nehe, — Azamutar katu amogwer uzeruzar ma'e ihe wà, nerepuner kwaw ne'e haw rehe nehe. Tuwe neremi'u numuaiw kar kwaw izeruzar haw nehe, emupytu'u kar zo izeruzar ire nezewe nehe, ta'e Zaneruwihawete umàno a'e uzeruzar ma'e hekuzaromo a'e no xe. \v 16 Aze erezapo ma'e iko nehe, aze ikatu newe nehe, ezapo wi wi iko nehe. Aze a'e neremiapo kwer na'ikatu kwaw amo uzeruzar ma'e pe nehe, epytu'u iapo re nehe. Nezewe mehe amogwer nuze'eg zemueteahy kwaw neremiapo kwer rehe a'e wà nehe. \v 17 Zane Tupàn hemiruze'eg zane, nazazekaiw kwaw ma'e rehe zekwaku haw rehe zane. Zazekaiw katu zaiko xo Tupàn ikatu haw rehe. Zazekaiw katu xo puràmàtyry'ym 'ymaw rehe. Zazekaiw katu xo zanerurywete haw Tekwe Puràg hemimur kwer rehe. \p \v 18 Aze teko uzekwaku Zaneruwihawete imurywete kar pà a'e wà nehe, Tupàn hurywete putar hehe a'e nehe. Teko uze'egatu putar a'e teko wanehe a'e wà nehe no. \v 19 Pezapo zo ma'e amogwer uzeruzar ma'e wàmàtyry'ym kar pà nehe. Pezepytywàtywà nehe, pekàgaw imonomono pà pezeupeupe nehe. \v 20 Pezawy kar zo Tupàn hape amo uzeruzar ma'e pe nehe, ma'e rehe pezekwaku 'ym pà nehe. Wyzài temi'u ikatu Tupàn huwa rupi a'e. Aze pezekwaku 'ymaw uzapo kar ikatu 'ym ma'e amo uzeruzar ma'e pe nehe, na'ikatu kwaw nezewe mehe nehe. \v 21 Ma'ero'o kwer rehe pezekwaku 'ymaw, ma'ywa tykwer rehe pezekwaku 'ymaw no, wyzài ma'e rehe pezekwaku 'ymaw no, aze uzapo kar ikatu 'ym ma'e amo uzeruzar ma'e pe nehe, pepytu'u i'u re nehe. Pezypyrog hehe pezekwaku pà nehe. \v 22 Pemume'u pezekwaku 'ymaw Tupàn pe nehe, pemume'u zo amo pe nehe. — Tupàn nuzepyk kwaw herehe nehe, ta'e aruzar ize'eg ihe xe, aze i'i amo nehe, hurywete putar a'e nehe. \v 23 Aze ru'u ko temi'u na'ikatu kwaw Tupàn pe a'e, aze i'i amo nehe, aze u'u a'e re nehe, a'e mehe i'u haw nuzawy kwaw ikatu 'ym ma'e iapo haw Tupàn pe nehe. — Na'ikatu kwaw ru'u i'u haw Tupàn pe, i'i zepe uzeupe. — Aipo i'u haw ikatu Tupàn pe a'e. Kwa, nakwaw kwaw ihe, aze i'i uzeupe nehe, a'e mehe i'u haw nuzawy kwaw ikatu 'ym ma'e iapo haw Tupàn pe. Ta'e a'e teko nuzeruzar katu kwaw Tupàn ikàgaw rehe xe. \c 15 \s1 Pezapo ma'e amogwer wamuryw kar pà nehe \p \v 1 Uzeruzar ma'e ikàg ma'e a'e wà, tuwe upytywàgatu ikàg 'ym ma'e a'e wà nehe, wamuzeruzar wera'u kar pà wà nehe. Tuwe nuzapo kwaw wemiapo putar haw zutyka'i wà nehe. \v 2 Zane pitàitàigatu zane nehe, tuwe xiapo ma'e zanerywyr wamurywete kar pà zane nehe, wamuzeruzar wera'u kar pà zane nehe. \v 3 Zaneruwihawete nuzapo kwaw ma'e wemimutar rupi a'e, ko ywy rehe weko mehe a'e. Nezewe i'i ze'eg kwehe arer. \p — O Tupàn, neàmàtyry'ymar ize'eg zemueteahy wer nerehe a'e wà. A'e rupi uze'eg zemueteahy herehe a'e wà. Ta'e aiko nezàwe ihe xe, ta'e ereiko hezàwe ne xe, i'i putar Zezuz u pe a'e, i'i ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. \v 4 Ze'eg kwehe arer zanemu'e iko paw rupi a'e. Umukàg zanepy'a iko. A'e rupi zapuner Tupàn pyr zaneho àwàm hàro haw rehe zane kury. Tuwe nazapytu'u kwaw hàro re nehe. \v 5 Tuwe Tupàn uzapo kar ma'e peme Zaneruwihawete Zezuz ài a'e nehe, a'e rupi pitài zo pema'enukwaw pàwàm ma'e rehe nehe. Aze ma'e ikatu nehe, — Ikatu a'e ma'e, peze putar izupe nehe. Aze ma'e na'ikatu kwaw nehe, — Ikatu 'ym ma'e, peze putar izupe nehe. Xiàrogatu Tupàn pyr zanereko àwàm zaiko zane, ta'e a'e ae nazanemupytu'u kar kwaw hàro re a'e xe. Zanemukàg a'e. \v 6 A'e rupi pe paw rupi katete nehe ty wà, peze'egatu Tupàn rehe nehe ty wà, Zezuz Zaneruwihawete Zanezar tu rehe nehe ty wà. Pemume'u tuwe ikatu haw izupe nehe. \s1 Tupàn upuhareko zutew 'ym a'e wà \p \v 7 Pezemono'ono'og pezeupeupe nehe, ta'e Zaneruwihawete pemono'ono'og uzeupe a'e xe. Nezewe pexak kar putar Tupàn ikàgaw ipuràgaw teko wanupe nehe. \v 8 Kwehe mehe Tupàn umume'u Zaneruwihawete Zezuz tur àwàm zutew wanàmuzgwer wanupe a'e. A'e rupi amo 'ar mehe umur kar Zezuz a'e, a'e zutew wazuapyapyr wapyr a'e, ta'e umume'u imur kar àwàm wanàmuzgwer wanupe a'e xe, kwehe mehe a'e xe. Nezewe wexak kar wemimume'u kwer rupi oho haw, wanupe a'e. (Azeharomoete Tupàn uzapo ma'e uze'eg rupi katete a'e. Umuaze tuwe uze'eg.) \v 9 A'e rupi zutew 'ygwer a'e wà no, uze'egatu putar Tupàn rehe a'e wà nehe no, Tupàn ipurupuhareko haw rehe a'e wà nehe no. Nezewe i'i ze'eg kwehe arer a'e. \b \q1 — Amume'u putar nekatu haw newe ihe nehe, \q2 zutew 'ym wapyr hereko mehe ihe nehe. \q1 Nekatu haw rehe hezegar haw amuzàg putar nehe, \q2 i'i ze'eg kwehe arer. \b \m \v 10 Nezewe i'i amo ze'eg no. \b \q1 — Pe zutew 'ym pe, \q1 penurywete nehe, zutew wainuromo nehe. \b \m \v 11 Nezewe i'i amo ze'eg a'e no. \b \q1 — Peze'egatu Tupàn rehe nehe, zutew 'ym wà. \q1 Pemume'u ikatu haw izupe nehe, teko nànàn nehe no. \b \m \v 12 Nezewe i'i Izai a'e no. \b \q1 — Uzexak kar putar amo Zexe hemimino wà a'e nehe, ywy rehe a'e nehe. \q1 Tupàn umuigo kar putar a'e awa zutew 'ym wanuwihawete romo a'e nehe. \q1 Zutew 'ym uzeruzar putar hehe a'e wà nehe. \b \p \v 13 Tupàn a'e, uzepyr peho àwàm hàrogatu kar har romo hekon a'e. Tuwe pemurywete kar a'e nehe, tuwe pemupytu'u kar ma'e wi pekyze re nehe, ta'e pezeruzar katu hehe pe xe. Peàrogatu peiko kury. Tuwe Tekwe Puràg umur ukàgaw peme a'e nehe. A'e rupi peàrogatu wera'u putar ipyr peho àwàm pe nehe no. \s1 Ze'eg puràg henu 'ymar wenu putar wà nehe \p \v 14 Herywyr wà. Akwaw pekatu haw ihe. Pekwaw katu Tupàn ze'eg, a'e rupi pepuner pezemu'e haw rehe nehe. Akwaw penemigwaw, akwaw pepurumu'e haw. \v 15 Ko pape rehe amuapyk heze'eg pewi hekyze 'ym pà ihe. Ma'e tetea'u rehe apumuma'enukwaw kar ihe. Amuapyk ko heze'eg ko pape rehe ihe. Amume'u a'e ma'e peme hekyze 'ym pà ihe, ta'e Tupàn hemuze'eg kar a'e xe. \v 16 Zaneruwihawete Zezuz hezar romo hekon a'e, hemuma'ereko kar iko zutew 'ygwer wanupe uze'eg puràg imume'u kar pà a'e. Hema'ereko haw nuzawy kwaw Xaxeto ima'ereko haw a'e. Xaxeto omono e ma'e Tupàn pe a'e wà, teko wanekuzaromo a'e wà. Nezewegatete ihe no, amono zutew 'ym wanereko izupe ihe wà, wamuzeruzar kar pà hehe ihe wà. A'e rupi Tupàn hurywete putar a'e nehe. Tekwe Puràg a'e, omonokatu uzeruzar ma'e iko Tupàn pe a'e wà kury. \v 17 Herurywete teko wanuwa rupi ihe, Tupàn ze'eg imume'u haw rehe ihe. Ta'e Zaneruwihawete Zezuz hepy'a pe wiko ma'e a'e xe, umume'u kar ihewe a'e xe. \v 18 Zaneruwihawete hemuze'eg kar iko uzehe zutew 'ym wanupe a'e. Uzapo kar ikatu ma'e ihewe wanuwa rupi no. A'e rupi zutew 'ym tetea'u weruzar Tupàn ze'eg waiko a'e wà kury. Nakyze kwaw teko wanuwi imume'u mehe ihe. \v 19 Tekwe Puràg umur ukàgaw ihewe a'e. A'e rupi azapo ma'e hexak pyr 'ym teko ihe. Zeruzarez wi te Iri taw pe heata mehe, azapo purumupytuhegatu kar haw Zaneruwihawete rehe ze'eg puràg imume'u pà azeharomoete ihe. Teko wexak ma'e hexak pyr 'ym a'e wà. A'e rupi wexak Tekwe Puràg ikàgaw a'e wà no. A'e re uzeruzar hehe a'e wà. \v 20 Tuweharupi hepurumume'u wer Tupàn ze'eg puràg rehe taw nànàn ihe, henu pixik 'ymar nànàn ihe. Aze amo umume'u oho amo taw pe har wanupe nehe, nahepurumume'u wer kwaw hehe a'e taw pe har wanupe ihe nehe. Ze'eg puràg henu 'ymar wanupe zutyka'i amume'u putar aha ihe nehe. \v 21 Nezewe i'i ze'eg kwehe arer. \b \q1 — Amo teko nuenu pixik kwaw hehe ze'egaw a'e wà. \q2 A'e teko wexak putar wà nehe. \q1 Henu pixik 'ymar \q2 ukwaw putar a'e wà nehe. \s1 Oho putar Pawru Hom tawhu pe a'e nehe kury \p \v 22 Ata aha teko taw nànàn ywy nànàn ihe, Tupàn ze'eg imume'u pà purupe ihe. A'e rupi napuner kwaw heho haw rehe pepyr. \v 23 A'e rupi amumaw hema'ereko haw ko rupi ihe kury. Amumaw kwarahy tete penexak 'ym pà azeharomoete ihe. \v 24 A'e rupi heho wer pepyr ihe kury. Pàn ywy rehe heho mehe ata putar peywy rehe nehe. A'e 'ar mehe azekytyar putar pepyr nehe. Aze pepuner nehe, hepytywà pe heho mehe Pàn ywy rehe har wapyr nehe. Pemur temetarer ihewe nehe. \v 25 Ko 'ar rehe aha putar Zeruzarez tawhu pe ihe nehe kury, Tupàn hemiruze'eg a'e pe har wapytywà pà ihe nehe kury. \v 26 Tupàn rehe uzeruzar ma'e Maxeton ywy rehe har a'e wà, Kere ywy rehe har a'e wà no, umur e temetarer ihewe a'e wà, hereraha kar pà Zeruzarez pe har wanupe a'e wà. Nuhyk kwaw temi'u uzeruzar ma'e Zeruzarez pe har wanupe. Amono putar a'e temetarer heraha wanupe ihe nehe kury. \v 27 Uzeruzar ma'e Maxeton ywy rehe har a'e wà, Kere ywy rehe har a'e wà no, zutew 'ym romo wanekon a'e wà. Omono e wemetarer zutew wanupe wà, Zeruzarez pe har uzeruzar ma'e wanupe wà. Ikatu nezewe mehe, ta'e zutew 'ym unewer ma'e rehe zutew wanupe a'e wà xe. Ta'e kwehe mehe zutew umur ikatuahy ma'e zutew 'ygwer wanupe a'e wà xe, (Umur Tupàn ze'eg wanupe a'e wà. Umur Zezuz Zanezar wanupe a'e wà no.) \v 28 Aha putar pepyr ihe nehe, a'e temetarer imur e pyrer paw heraha re ihe nehe. A'e re aha putar Pàn ywy rehe har wapyr nehe. \v 29 Pepyr hehem ire amume'u putar Zaneruwihawete hemiapo kwer paw peme nehe, pemurywete kar pà nehe. \p \v 30 Herywyr wà. Pezeruzar katu Zezuz Zaneruwihawete Zanezar rehe. — Pepuruamutar katu nehe, i'i Tekwe Puràg peme. A'e rupi ainoz tuwe ma'e peme ihe kury. Aze'eg tuwe teko tuweharupi Tupàn pe. — Hepytywàgatu pe nehe, a'e izupe. Peze'eg tuwe a'e rupi katete herehe izupe nehe no. \v 31 — Emonokatu Pawru uzeruzar 'ym ma'e wanuwi nehe, Zutez ywy rehe har wanuwi nehe, peze izupe nehe. — Temetarer Zeruzarez pe har wanupe heraha mehe nehe, tuwe zutew a'e pe har nuzàmàtyry'ym kwaw Pawru a'e wà nehe, ta'e umume'u Zezuz ze'eg iko zutew 'ym wanupe a'e xe, peze Tupàn pe nehe. \v 32 A'e rupi herurywete putar pepyr heho mehe nehe, aze Tupàn nezewe haw uputar nehe. Penexak àwàm ikatu putar ihewe nehe. Upaw putar hekene'o haw hewi a'e mehe nehe. \v 33 Tupàn zanemurywete kar har a'e, nazanemukyze kar kwaw ma'e wi a'e. Tuwe wiko pepyr paw rupi a'e nehe. Azeharomoete. \c 16 \s1 Pawru omono kar uze'eg umyrypar wanupe kury \p \v 1 Amono kar putar amo kuzà pepyr ihe nehe kury. Pew her romo a'e. Xekerez taw pe har romo hekon a'e. Uzeruzar ma'e wanehe uzekaiw ma'e romo hekon a'e pe a'e. \v 2 Pezeruzar Zezuz rehe pe. Uzeruzar hehe a'e no. A'e rupi pemuixe kar pezemono'ogaw pe Zanezar her rehe nehe, ta'e uzeruzar ma'e paw uzapo nezewe a'e wà xe. Pepytywà nehe, aze uputar a'e nehe, ta'e upytywà amogwer uzeruzar ma'e tetea'u a'e wà no xe. Hepytywà a'e no xe. \p \v 3 — Nekatu pa, nekatu pa, a'e Pirixi pe ihe, Ak pe ihe no. Ta'e uma'ereko waiko Zaneruwihawete Zezuz pe a'e wà no xe. Wikuwe pepyr a'e wà kury. \v 4 Amo 'ar mehe teko ipuruzuka wer herehe a'e wà. Hepytywà Pirixi, Ak a'e 'ar mehe a'e wà. Umàno etea'i hepytywà mehe wà. A'e rupi hema'enukwaw katu wanehe ihe kury. Uzeruzar ma'e zutew 'ym a'e wà no, ima'enukwaw hehe a'e wà no, ta'e hepyro hemàno haw wi a'e 'ar mehe a'e wà xe. \v 5 Amono kar heze'eg amogwer uzeruzar ma'e wanupe no, Pirixi Ak wanàpuz me uzemono'og ma'e wanupe no. Heze'eg amono kar hemyrypar Epen pe no. A'e ràgypy uzeruzar Zaneruwihawete rehe Az ywy rehe har wanenataromo a'e. \p \v 6 Heze'eg amono kar Mari pe no. Uma'ereko katu iko a'e, ikatu ma'e iapo pà peme a'e. \v 7 Amono kar heze'eg Ànàron pe no, Zun pe no. Zutew romo wanekon ihe ài a'e wà. Zemunehepaw pe wanekon hepyr wà. Amogwer Zezuz hemimono karer a'e wà, ukwaw katu Ànàron a'e wà, ukwaw katu Zun a'e wà no. Uzeruzar Zezuz rehe herenataromo a'e wà. \p \v 8 Amono kar heze'eg Àmiri pe no. Hemyrypar romo hekon Zanezar rehe a'e. \p \v 9 Amono kar heze'eg Urupàn pe no. Ureinuromo Zaneruwihawete pe uma'ereko ma'e romo hekon a'e. Amono kar heze'eg Etak pe no, \v 10 Aper pe no. Aper a'e, wexak kar tuwe Zaneruwihawete rehe uzeruzar haw iko zanewe a'e. Amono kar heze'eg Arito iànàm wanupe no. \v 11 Amono kar heze'eg Eroxiàw pe no. Zutew romo hekon ihe ài a'e. Amono kar heze'eg Naraxi iànàm wanupe no. \p \v 12 Amono kar heze'eg Xiripen pe no, Xiripoz pe no. Zanezar pe uma'ereko ma'e romo wanekon a'e wà no. Amono kar heze'eg hemyrypar Pez pe no. Uma'ereko tuwe iko Zanezar pe a'e. \v 13 Amono kar heze'eg Hu pe no. Zanezar pe uma'ereko ma'e romo hekon azeharomoete a'e. Amono kar heze'eg ihy pe no. Hehy ài hekon ihewe. \p \v 14 Amono kar heze'eg Àzin pe no, Perekon pe no, Er pe no, Pa pe no, Herema pe no. Amono kar heze'eg wapyr har uzeruzar ma'e nànàn no. \v 15 Amono kar heze'eg Piro pe no, Zut pe no, Nerew pe no, heinyr pe no, Urim pe no. Amono kar heze'eg wapyr har nànàn no, Tupàn hemiruze'eg nànàn no. \p \v 16 Pezeàzuwàzuwàn puruamutar haw rupi nehe, — Nekatu pa, nekatu ma, peze pà pezeupeupe kury. Zaneruwihawete rehe uzeruzar ma'e a'e wà, taw nànànar ywy nànànar a'e wà, omono uze'eg peme a'e wà no, — Pekatu pa, pekatu ma, i'i peme wà. \s1 Pawru uzapo kar amo ma'e Hom pe har wanupe kury \p \v 17 Herywyr wà, pezemupy'a katu teko wanehe nehe. Aze pemuze'eg ahyahy kar pezeupeupe a'e wà nehe, aze pemuza'aza'ak pezewizewi a'e wà nehe, aze umuaiw pezeruzar haw a'e wà nehe, aze nupurumu'e kwaw ze'eg heremimume'u kwer rehe a'e wà nehe, a'e mehe petyryk wanuwi nehe. Peruzar zo waze'eg nehe. \v 18 Agwer teko nuzapo kwaw Zaneruwihawete hemiapo putar haw a'e wà. Uzapo wemiapo putar haw oho waiko wà. Puràg eteahy mua'u waze'eg wà. Uze'eg katuahy mua'u putar oho penehe wà nehe. Uzeruzar ma'e a'e wà, aze nukwaw katu kwaw Tupàn ze'eg a'e wà nehe, a'e mehe nukwaw kwaw hemu'em ma'e romo waneko haw a'e wà nehe. \v 19 Teko tetea'u wenu Tupàn ze'eg puràg rehe pezeruzar katu haw a'e wà. A'e rupi herurywete penehe ihe. Pekwaw ikatu ma'e iapo haw nehe. Pekwaw zo ikatu 'ym ma'e iapo haw nehe. Pekwaw katu ikatu 'ym ma'e iapo 'ymaw nehe. \v 20 Tupàn zanemurywete kar har a'e, ma'e wi zanekyze re zanemupytu'u kar har a'e, na'arewahy umumaw putar Zurupari ikàgaw a'e nehe. Tuwe Zezuz Zanezar uzapo ikatuahy ma'e peme a'e nehe. \p \v 21 Ximot a'e, herupi uma'ereko ma'e a'e, omono kar uze'eg peme a'e no. Iruz, Zàxàw, Xozi. Zutew romo wanekon ihe ài a'e wà no, omono kar uze'eg peme a'e wà no. \p \v 22 Ihe Ter ihe, amuapyk ko Pawru ze'eg kwez ko pape rehe ihe. Amono kar heze'eg peme ihe no. \p \v 23 Ihe Pawru ihe, Kaz hàpuz me aiko ihe, ko ze'eg imuapyk kar mehe ihe. Uzeruzar ma'e xe har uzemono'og waiko hàpuz me a'e wà. Kaz omono kar uze'eg peme a'e no. Era a'e no, omono kar uze'eg peme a'e no. Taw pe har wanuwihaw wanemetarer imono'ogar romo hekon a'e. Zanerywyr Kwa a'e, omono kar uze'eg peme a'e no. \v 24 Zezuz Zaneruwihawete Zanezar a'e, tuwe pepuhareko paw rupi a'e nehe kury. \s1 Tupàn ikatu haw imume'u haw \p \v 25 Ximume'u Tupàn ikàgaw ipuràgaw izupe nehe, teko wanupe nehe no. Upuner pemukàgaw rehe a'e nehe, uze'eg rehe pezeruzar mehe a'e nehe, a'e ze'eg puràg peme heremimume'u kwer rehe pezeruzar mehe a'e nehe. Zezuz Zaneruwihawete rehe ze'egaw amume'u purupe ihe. Kwehe mehe Tupàn uzumim a'e ze'eg puruwi a'e. Numume'u kar kwaw purupe. Ko 'ar rehe Tupàn ukwaw kar a'e ze'eg iko purupe kury. \v 26 A'e ze'eg azeharomoete a'e. Ko 'ar rehe teko ukwaw putar a'e wà nehe kury. Kwehe mehe Tupàn ze'eg imume'u har a'e wà, umume'u a'e ze'eg purupe a'e wà, imuapyk pà pape rehe a'e wà. Teko nuenu katu kwaw imugeta mehe a'e wà. Ko 'ar rehe aze teko umugeta wà nehe, ukwaw katu putar wà nehe. Ta'e Tupàn awyzeharupi har a'e kury xe, umume'u kar teko nànàn a'e kury xe. A'e rupi aze amo izeruzar wer hehe a'e wà nehe, aze ipureruzar wer hehe a'e wà nehe, upuner hehe uzeruzar haw rehe a'e wà nehe kury, upuner heruzar haw rehe a'e wà nehe no. \p \v 27 Tupàn a'e, pitài zo a'e. Naheta kwaw amo. A'e zutyka'i ukwaw katu ma'e paw rupi. Umur e Zezuz Zaneruwihawete zanewe. A'e rupi, tuwe ximume'u ikàgaw ipuràgaw izupe nehe, teko nànàn nehe no, tuweharupi nehe, awyzeharupi nehe. Azeharomoete. Upaw kwez kury. Pawru.