\id MRK - Guajajara Bible -Brazil 2007 (DBL 2013) \h MAK \toc1 Mak \toc2 Marcos \toc3 Mc \mt1 MAK \c 1 \s1 Zuàw purumuzahazahak ma'e umume'u Tupàn Ze'eg oho ywyxig heta haw pe a'e \p \v 1 Na'aw Zezuz Zaneruwihawete Tupàn ta'yr rehe ze'eg xe a'e nehe kury, Tupàn ze'eg puràg pape rehe imuapyk pyrer xe a'e nehe kury. Azypyrog putar heko awer imume'u pà ihe kury, pape rehe imuapyk pà ihe kury. \p \v 2 Kwehe mehe Tupàn ze'eg imume'u har Izai her ma'e a'e, umume'u Zuàw heko àwàm pape rehe imuapyk pà a'e. Na'aw ize'eg awer xe kury. \b \q1 \v 3 Amo awa uze'eg putar oho iko wahyhawa'u ywyxiguhu rehe a'e nehe. \q1 — Pemukatu Zanezar hape ràm izupe nehe, i'i putar purupe nehe. \q1 — Aze iapar hape ràm nehe, pemuà'ygatu izupe nehe, i'i putar wanupe nehe. \b \p \v 4 Amo 'ar mehe a'e awa Izai hemimume'u kwer a'e, uhem wà ko ywy rehe a'e. Zuàw purumuzahazahak ma'e her romo a'e. Wata oho iko ywyxig heta haw pe. Teko wata oho a'e pe haikwer romo a'e wà, ize'eg henu pà a'e wà. Na'e Zuàw upurumu'e oho iko a'e pe a'e. — Pepytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe ty wà, i'i wanupe. — Pezemuzahazahak kar nehe, a'e mehe Tupàn umunàn putar penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e pewi a'e nehe, heharaz putar izuwi a'e nehe, i'i wanupe. \p \v 5 Zutez ywy rehe har paw rupi katete a'e wà, Zeruzarez tawhu pe har a'e wà no, oho a'e pe henu pà a'e wà. Uze'eg oho a'e pe Tupàn pe wà, imuwete katu pà wà. — Nahekatu kwaw ihe. Azapo ikatu 'ym ma'e tetea'u ihe pa. Apytu'u putar ikatu 'ym ma'e iapo re ihe nehe kury, i'i izupe wà. Umuzahazahak Zuàw a'e teko Zotàw yrykaw pupe a'e wà. \v 6 A'e 'ar rehe Zuàw nezewe hekon a'e. Omono'og kawaru kupewa'a rawer a'e. Uzapo hawer ukamir puku romo. Umunehew tuweharupi. Upyhyk ma'e pirer no. Uzapo a'e ma'e pirer uzeku'apixi haw romo no. U'u tukur oho iko tuweharupi no, u'u hàir no. (Nezewe mehe wexak kar uzemumikahy haw teko wanupe wà. Ta'e uzemumikahy ikatu 'ym ma'e wanemiapo kwer rehe a'e xe.) Nezewe Zuàw heko awer a'e pe. \v 7 Umume'u Zezuz tur àwàm oho iko teko wanupe. Uze'eg nezewe wanupe. — Amo awa ur putar heraikweromo a'e nehe no. Ikàg wera'u ihewi a'e. Nahekàg kwaw ihe, a'e rupi hemaranugar izuwi ihe, a'e rupi nazeamumew kwaw huwa rupi ihe, ni ixapat hàm nakwaraw kwaw ipy wi ihe. \p \v 8 'Y pupe zutyka'i apumuzahazahak ihe. A'e awa ur ma'e ràm nuiko kwaw hezàwe a'e nehe. Pemuzahazahak putar Wekwe Puràg pupe a'e nehe. \s1 Zezuz uzemuzahazahak kar Zuàw pe a'e kury \p \v 9 Amo 'ar mehe ur Zezuz a'e pe a'e kury, Zuàw pyr a'e kury. Weko haw Nazare taw Karirez ywy rehe har wi tur a'e. Na'e Zezuz uzemuzahazahak kar wà Zuàw pe kury, Zotàw yrykaw pupe kury. \v 10 'Y wi uhem mehe ume'e ywate. Ywak nuzawy kwaw ma'e uzewàpytymawok ma'e kury, i'aromo kury. Na'e Tekwe Puràg wezyw wà pykahu ài hehe a'e kury. \p \v 11 Uze'eg amo ywak wi a'e kury, Zezuz huwake har wanupe a'e kury. — Ne, ty, hera'yr heremiamutar ne ty, i'i izupe. — Hemurywete kar har romo ereiko ihewe ne, i'i izupe. \s1 Zurupari wagaw Zezuz a'e kury \p \v 12 A'e 'ar mehe uze'eg Tekwe Puràg Zezuz pe a'e kury. — Eho muite xe wi nehe, tàpuz heta 'ymaw pe ywyxig tetea'u heta haw pe nehe, i'i izupe. Oho a'e pe, miar hehaite ma'e waneta haw pe. \p \v 13 Na'e Zurupari a'e kury, ur a'e pe Zezuz ipyr a'e kury, hagaw pà a'e kury. Umumaw 40 'ar hagaw pà a'e pe. Hagaw paw ire ur amo Tupàn heko haw pe har a'e pe Zezuz ipyr a'e wà kury. Uzekaiw katu hehe a'e pe wà, ipytywà pà wà. \s1 Zezuz oho Karirez ywy rehe a'e kury \p \v 14 Amo 'ar mehe amo tuwihaw uzàmàtyry'ym Zuàw a'e kury. A'e rupi omono kar zauxiapekwer a'e pe ipyhyk kar pà wà, imunehew kar pà wanupe a'e wà. Umunehew heraha zemunehew paw pe a'e wà. A'e re Zezuz umume'u Tupàn ze'eg oho iko taw nànànar Karirez ywy rehe har wanupe a'e kury. \p \v 15 — Uhem etea'i Tupàn pureruze'egaw kury, i'i oho iko wanupe. — Na'iàrew kwaw tur haw nehe, i'i wanupe. — Pezemumikahy penemiapo kwer rehe nehe, pepytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe. Pezeruzar Tupàn ze'eg puràg rehe nehe, i'i wanupe. \p \v 16 Amo 'ar mehe wata Zezuz oho iko Karirez yryhu waz rehe a'e. Wexak mokoz awa a'e pe wà. Omomor ukyhapari waiko 'y pupe wà, ipira pyhyk pà wà. Ta'e ipira pyhykar romo wanekon a'e wà xe. Ximàw tyky'yr her romo a'e. Anere tywyr her romo a'e. \v 17 Na'e Zezuz uze'eg wanupe kury. — Pe ty wà, pezur herupi nehe ty wà, i'i wanupe. — Ko 'ar rehe, ipira pyhykar romo peiko. Aze peata herupi nehe, a'e mehe apumuigo kar putar teko wamuzeruzar kar har romo ihe nehe, i'i wanupe. \p \v 18 A'e 'ar mehe we wezar ukyhapari wà. Oho hupi wà. \v 19 Na'e wata wiwi Zezuz oho pepa'u kury. Wexak Zepetew ta'yr a'e pe wà. Xiak tyky'yr her romo a'e. Zuàw tywyr her romo a'e. Kanuhu pupe wanuz wà, ukyhapari ipira pyhykaw iapo katu pà wà. \v 20 Wanexak mehe Zezuz uze'eg wanupe kury. — Peata peho herupi nehe ty wà, i'i wanupe. Wezar u a'e pe wà kury, kanuhu pupe wà kury. Wanu upyta amogwer uma'ereko ma'e wapyr a'e. Ta'yr zo oho Zezuz rupi wà, hemiruze'eg romo wiko pà wà. Zezuz umukatu tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har a'e kury. \s1 Zezuz umukatu tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har a'e kury \p \v 21 Wata Zezuz oho iko wemimu'e wanupi. Na'e uhem oho Kapanau taw pe wà kury. Mytu'u mehe umu'e a'e pe har Zutew wazemono'ogaw pe har oho wà. \v 22 Uzeapyaka katu a'e pe har ize'eg rehe wà. — Kwa, Tupàn ze'eg kwaw katu har ài upurumu'e a'e, i'i uzeupeupe wà. — Nuze'eg kwaw zanemu'e har wazàwe a'e. Nuiko kwaw ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e wazàwe a'e. Ukwaw tuwe ze'eg kwehe arer, i'i uzeupeupe wà, ize'eg henu mehe wà. \v 23 Nan kwehe tete uhem amo awa tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har wà a'e pe a'e kury, wazemono'ogaw pe a'e kury. \p \v 24 Uze'eg ahyahy Zezuz pe, ta'e tekwe ikatu 'ym ma'e umuze'eg kar a'e xe. — Ne ty, ne Zezuz Nazare pe har ne ty, ma'e erezapo putar urewe, i'i izupe. — Aipo erezur xe uremumaw pà ne, i'i izupe. — Urukwaw katu ihe, i'i izupe. — Ne Tupàn ze'eg imume'u harete ikatuahy ma'e romo ereiko ne, i'i izupe. \p \v 25 Na'e Zezuz uze'eg izupe kury. — Ne ty, eze'eg zo nehe ty, i'i izupe. — Ehem eho kwez awa wi nehe ty, i'i izupe tekwe ikatu 'ym ma'e pe. \p \v 26 Na'e tekwe ikatu 'ym ma'e weityk awa imono ywy rehe kury, imueiheihem kar pà kury. Uhem izuwi kury. \p \v 27 Na'e teko a'e pe har a'e wà kury, paw rupi katete ipytuhegatu nezewe haw hexak mehe a'e wà kury. Upuranu tuwe uzehezehe wà. — Màràzàwe tuwe aipo pa, i'i uzeupeupe wà. — Aipo amo ze'eg ipyahu ma'e umume'u iko purupe a'e, i'i uzeupeupe wà, uzehezehe upuranu pà wà. — Te tekwe ikatu 'ym ma'e wanupe uze'eg mehe uze'eg tuwihaw ài a'e. Weruzar tuwe ize'eg a'e wà no, i'i uzeupeupe wà. \p \v 28 Nan kwehe tete Karirez ywy rehe har paw a'e wà, umume'u hemiapo kwer oho taw nànànar a'e ywy rehe har wanupe a'e wà. \s1 Zezuz umukatu Ximàw taiho a'e kury \p \v 29 Na'e Zezuz a'e wà kury, uhem oho a'e zemono'ogaw wi a'e wà kury. Wixe oho Ximàw hàpuz me wà. Anere wiko a'e pe a'e no. Xiak oho wanupi a'e, Zuàw a'e no. \v 30 Ximàw taiho ima'eahy a'e. Haku a'e. U'aw upà upaw rehe. Na'e amogwer umume'u ima'eahy haw Zezuz pe wà. \v 31 Oho ipyr kury. Upyhyk ipo rehe, umupu'àm imuwà. Uhem haku haw izuwi. Ikatu kury. A'e mehe taiho uzekaiw wanehe kury, temi'u iapo pà wanupe kury. \s1 Zezuz umukatu ima'eahy ma'e a'e kury \p \v 32 Karumehe, kwarahy heixe re, \v 33 uzemono'og taw pe har paw rupi a'e pe wà, tàpuz ruken huwake wà. Werur ima'eahy ma'e paw rupi a'e pe izupe wà. Werur tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har izupe wà no. \v 34 Zezuz umukatu ima'eahy ma'e tetea'u a'e wà kury. Umuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e tetea'u wamono wanuwi wà, wanehe arer wanuwi wà. — Peze'eg zo ihewe, tekwe ikatu 'ym ma'e wà, i'i wanupe, ta'e tekwe ikatu 'ym ma'e ukwaw Zezuz Tupàn ta'yr romo heko haw a'e wà xe. (Na'ikatu pixik kwaw wanupe.) \s1 Zezuz wiko Karirez ywy rehe a'e kury \p \v 35 Pyheweteahy ipytun kurer rehe we upu'àm Zezuz a'e. Uze'eg oho Tupàn pe tawhu wi tàpuz heta 'ymaw pe. Hehe we har oho hupi a'e wà no. \v 36 Nan kwehe tete oho Ximàw Zezuz hekar pà a'e kury. Hupi wata ma'e oho hupi a'e wà no. \v 37 Te, uhem oho izupe wà kury. — Teko paw nerekar waiko wà ty, i'i izupe wà. \p \v 38 Na'e Zezuz uze'eg a'e kury. \p — Zaha taw nàn nehe ty wà, i'i wanupe. — Apurumu'e putar aha ihe nehe kury. Ta'e azur ko ywy rehe wamu'e pà ihe xe, i'i wanupe. \v 39 Na'e upurumu'e oho iko taw Karirez ywy rehe har nànàn a'e kury, zemono'ogaw nànàn a'e kury. Umuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e tetea'u a'e ywy rehe har wanuwi a'e wà no. \s1 Zezuz umukatu iperewàtà ma'e a'e kury \p \v 40 Amo 'ar mehe uhem amo awa iperewàtà ma'e wà a'e pe Zezuz huwake a'e kury. Uzeamumew upenàràg rehe Zezuz huwa rupi, ma'e henoz pà izupe. — Aze nepurumukatu wer herehe nehe, hemukatu pe nehe, i'i Zezuz pe. \p \v 41 Upuhareko katu Zezuz a'e. A'e rupi opokok hehe kury. Uze'eg izupe. — Hepurumukatu wer tuwe nerehe, i'i izupe. \p \v 42 A'e 'ar mehe we ikatu kury. Uhem iperewàtà haw izuwi kury. \v 43-44 Na'e Zezuz uze'eg izupe. — Emume'u zo nemukatu awer teko wanupe nehe ty, eho Tupàn hàpuzuhu pe nehe, eze'eg xaxeto pe nehe. — Eme'e herehe nehe, exak hemukatu awer nehe, ere izupe nehe. — Nekatu azeharomoete kury ty, i'i putar newe nehe. A'e re nehe, emono ma'e Tupàn pe nemukatu awer hekuzaromo nehe. Nezewe iapo mehe nehe, ereruzar putar ze'eg kwehe arer nehe, nerezuhaw kwaw a'e ze'eg zaneràmuz pe imume'u pyrer nehe. A'e rupi nehe, teko ukwaw putar nemukatu awer a'e wà nehe. Eho kury ty. Nuweruzar kwaw zepe Zezuz ze'eg a'e. \v 45 Umume'u tuwe umukatu awer oho teko nànàn. A'e rupi Zezuz a'e kury, nupuner kwaw taw pe oho haw rehe a'e kury. Ta'e teko paw wekar Zezuz a'e wà xe. A'e rupi upyta oho tàpuz heta 'ymaw pe ywyxig heta haw pe kury. Teko wekar wi wi oho wà. Muite har ur a'e pe hekar pà wà. \c 2 \s1 Zezuz umukatu ipàri ma'e a'e kury \p \v 1 Amo 'ar mehe uzewyr Zezuz oho Kapanau taw pe a'e wà kury. Na'e a'e pe har uze'eg uzeupeupe wà kury. — Zezuz tàpuz me hekon a'e, i'i uzeupeupe wà. \v 2 Uzemono'og tuwe teko tetea'u wà a'e pe hexak pà wà, tàpuz me wà. Te nupuner kwaw wixe haw rehe a'e pe wà, ni uken rupi wà. Katu pe har nuexak kwaw wà. Upurumu'e Zezuz in a'e pe. \v 3 Na'e 4 awa ur a'e pe wà, ipàri ma'e herur pà Zezuz pe wà. Upir iker haw rehe we herur pà wà. \v 4 Nupuner kwaw Zezuz huwake wixe haw rehe wà. Ta'e teko tetea'u a'e pe wanekon a'e wà xe. A'e rupi herur har weruzeupir heraha tàpuz 'aromo wà. Upiawok tàpuz Zezuz 'aromo wà kury, heixe àwàm iapo pà wà kury. Umuezyw kar ipàri ma'e imuwà Zezuz huwa rupi wà kury. \v 5 Ukwaw Zezuz uzehe wazeruzar haw a'e. Na'e uze'eg ipàri ma'e pe kury. — Hera'yr, i'i izupe. — Amunàn neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e kwez newi ihe kury ty, i'i izupe. — A'e rupi Tupàn nuzepyk kwaw nerehe a'e nehe, i'i izupe. \p \v 6 Amo awa a'e pe har a'e wà, ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e romo wanekon a'e wà. Uzemupy'a Zezuz rehe wà. \v 7 — Màràzàwe tuwe uze'eg nezewe a'e, i'i uzeupeupe wà, izupe uze'eg 'ym mà wà. — Uze'eg zemueteahy iko Tupàn rehe a'e. Mo upuner ikatu 'ym ma'e imunànaw rehe. Tupàn zo upuner a'e, i'i uzeupeupe wà. \p \v 8 Zezuz ukwaw tuwe uzehe wazemupy'a haw a'e. Na'e i'i wanupe. — Màràzàwe tuwe pezemupy'a herehe. \v 9 Ma'enugar heze'egaw nazawaiw katu kwaw ihewe. — Amunàn neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e kwez newi, a'e kwez izupe. — Epu'àm nehe, epyhyk nerupaw heraha nehe, eata eho nehe, a'e putar izupe nehe. Ma'enugar ze'eg nazawaiw katu kwaw ihewe. Apuner ikatu 'ym ma'e imunànaw rehe ihe. \v 10 Amukatu putar 'aw awa ihe nehe no, a'e rupi pekwaw putar hekàgaw nehe. Ihe Awa ta'yr romo aiko ihe. Na'e uze'eg ipàri ma'e pe kury. \v 11 — Ne ty, epu'àm nehe, epyhyk nerupaw heraha nehe, eho neràpuz me nehe, i'i izupe. \p \v 12 Upu'àm a'e awa teko wanenataromo a'e kury. Upyhyk tuwe upaw heraha kury, oho kury. Teko a'e pe har a'e wà kury, paw rupi katete ipytuhegatu hexak pà a'e wà kury. — Kwa, ikatuahy Tupàn zanewe a'e, i'i paw uzeupeupe wà. — Naxixak pixik kwaw agwer ma'e iapo pyr zane. Xo kutàrigatu e xixak zane kury, i'i uzeupeupe wà. \s1 Wiko Zezuz Erewi ipyr a'e kury \p \v 13 Uzewyr Zezuz oho Karirez yryhu huwake kury. Teko tetea'u uzemono'og a'e pe hexak pà wà. Na'e Zezuz umu'e teko a'e pe har paw rupi katete a'e wà kury. \v 14 Wamu'e re wata wi oho pe rupi. Wata mehe wexak amo awa Erewi her ma'e a'e pe. Tuwihaw hemetarer imono'ogar romo hekon a'e. Wapyk Erewi in ywyrapew huwake a'e, temetarer mono'ogaw huwake a'e. Awpew ta'yr romo hekon a'e. Na'e uze'eg Zezuz izupe: kury. — Ezur herupi nehe ty, i'i izupe. Upu'àm kury, oho hupi kury. \v 15 Na'e umai'u Zezuz oho Erewi hàpuz me. Umai'u teko tetea'u Zezuz ipyr a'e wà no, hemimu'e wapyr a'e wà no. Heta tuwihaw hemetarer imono'ogar a'e pe wà. Heta ikatu 'ym ma'e iapo har a'e pe wà no. Heta tetea'u Zezuz rupi wata ma'e a'e 'ar mehe wà. \v 16 Amo ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e wiko a'e pe a'e wà no. Amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà, wexak Zezuz a'e teko wapyr imai'u mehe wà. Upuranu hemimu'e wanehe wà. Màràzàwe tuwe umai'u ikatu 'ym ma'e iapo har wapyr, i'i wanupe wà, wanehe upuranu pà wà. \v 17 Wenu Zezuz waze'eg mehe, uze'eg wanupe. — Ima'eahy 'ym ma'e nuzexak kar kwaw oho muhàg kwaw par pe a'e wà. Xo ima'eahy ma'e zo oho muhàg kwaw par pe wà. Nezewegatete nazur kwaw xe teko ikatuahy ma'e wanenoz pà ihe, heremiruze'eg romo wamuigo kar pà ihe. Ikatu 'ym ma'e iapo har ainoz putar hezeupe ihe wà nehe, heremiruze'eg romo wamuigo kar pà ihe wà nehe, i'i wanupe. \s1 Zezuz uze'eg mai'u 'ymaw rehe a'e kury \p \v 18 Amo 'ar mehe Zuàw purumuzahazahak ma'e hemimu'e a'e wà kury, uzekwaku umai'u 'ym pà a'e wà kury. Amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà no, uzekwaku a'e wà no. Na'e ur amo teko Zezuz pe wà, izupe uze'eg pà wà. — Zuàw hemimu'e uzekwaku umai'u 'ym pà a'e wà. Parizew uzekwaku nezewegatete a'e wà no. Màràzàwe tuwe neremimu'e nuzekwaku kwaw umai'u 'ym pà a'e wà, i'i izupe wà, hehe upuranu pà wà. \p \v 19 Na'e uze'eg Zezuz wanupe kury. — Kwa, aipo teko numai'u kwaw zereko haw pe a'e wà. Nan kwaw a'e rupi ty wà. Teko paw umai'u zereko haw pe a'e wà, ta'e hurywete a'e wà xe. Aiko xe ihe, ko ywy rehe ihe. Xe hereko haw nuzawy kwaw zereko haw purupe a'e. A'e rupi teko hurywete paw rupi katete a'e wà. A'e rupi umai'u wà. \v 20 Amo 'ar mehe nehe, aha putar xe wi wanuwi ihe nehe. A'e 'ar mehe uzekwaku putar umai'u 'ym pà a'e wà nehe. Na'e umume'u amo ae ma'e wanupe no. \p \v 21 — Naximuwywyk kwaw pàn ipyahu ma'e pàn izemàner rehe zane. Pàn ipyahu ma'e uzeapyakwar mo a'e. A'e re pàn izuk mo a'e. A'e rupi ikwaikwar wiwi mo. Uhua'u wera'u mo ikwar. \v 22 Naximono kwaw win ipyahu ma'e hyru izemàner ma'e pupe zane. Aze mo ximono ipupe, a'e mehe mo win ipyahu ma'e omopok mo wyru a'e. Win iaiw mo hyru rehe we a'e. Nan kwaw nezewe pa. Aze heta win ipyahu ma'e nehe, ximono putar hyru ipyahu ma'e pupe nehe. \s1 Zezuz uze'eg mytu'u 'ar rehe a'e kury \p \v 23 Amo mytu'u haw 'ar mehe Zezuz a'e kury, wata oho iko wemimu'e wanupi a'e kury. Upyterahaw amo ko oho wà. Heta arozràn i'a ma'e kwer ko pe a'e. Na'e opo'o oho waiko wata mehe wà, i'u pà wà. Nu'u kwaw aroz ràn tetea'u wà. \v 24 Amo ze'eg kwehe arer heruzar har parizew her ma'e a'e wà no, wata oho wanupi a'e wà no. Wexak arozràn ipo'o mehe wà. Na'e upuranu Zezuz rehe wà kury. — Màràzàwe tuwe neremimu'e uzapo nezewe a'e wà, i'i izupe wà. — Kutàri mytu'u haw 'ar a'e. Pema'ereko zo mytu'u haw 'ar mehe nehe, i'i ze'eg kwehe arer zanewe a'e. Neremimu'e a'e wà, màràzàwe tuwe nuweruzar kwaw ze'eg kwehe arer a'e wà, i'i izupe wà. \v 25 Na'e uze'eg Zezuz wanupe kury. — Aipo napemugeta kwaw Tuwihaw Tawi heko awer rehe ze'egaw pe. Amo 'ar mehe wata oho iko a'e, umyrypar wanupi a'e. Ima'uhez wà kury. Naheta kwaw temi'u wanupe. \v 26 Na'e uhem oho Tupàn hàpuz me wà kury. Amo awa wiko a'e pe a'e. Xaxeto romo hekon a'e. Awiatar her romo a'e. Heta typy'ak Tupàn pe imono pyrer a'e pe a'e. Na'e wixe Tawi Tupàn hàpuz me kury. Wexak typy'ak a'e pe. U'u kury. Omono umyrypar wanupe no, i'u kar pà wanupe no. A'e typy'ak a'e, xo Xaxeto zo upuner i'u haw rehe a'e. — Pe'u zo nehe, i'i Tupàn amogwer teko wanupe. \p \v 27 Kwehe mehe Tupàn a'e, umupytu'u kar teko mytu'u haw 'ar mehe a'e. Ipurupytywàgatu wer teko wanehe. A'e rupi umupytu'u kar wà. Numuzekwaku e kar kwaw a'e wà. Numupytu'u e kar kwaw a'e wà. \v 28 Ihe Awa ta'yr ihe, aze ihe aze'eg peme ihe nehe, — Pezekwaku zo mytu'u haw 'ar mehe nehe, aze a'e peme nehe, a'e mehe napepytu'u kwaw a'e 'ar mehe nehe. Ihe mytu'u haw 'ar izar romo aiko ihe, apuner wyzài ma'e iapo kar haw rehe a'e 'ar mehe ihe, teko wanupe ihe. \c 3 \s1 Umukatu ipopàri ma'e a'e kury \p \v 1 Na'e wixe Zezuz oho zemono'ogaw pe kury. Amo awa a'e pe hekon a'e. Ipopàri ma'e romo hekon a'e. \v 2 Amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e pe wanekon a'e wà no. Ume'egatu Zezuz rehe wà. Ize'eg zemueteahy wer zepe Zezuz rehe wà. — Aipo umukatu putar ima'eahy ma'e mytu'u haw 'ar mehe a'e nehe, i'i upy'a pe wà, izupe uze'eg 'ym mà wà. — Nupytu'u kwaw mytu'u haw 'ar mehe a'e, i'i wer zepe hehe wà, tuwihaw wanupe wà. \v 3 Na'e Zezuz uze'eg ipopàri ma'e pe kury. — Ezur xe ty, i'i izupe. \v 4 Na'e uze'eg teko wanupe. — Ma'enugar heremiapo ràm ikatuahy a'e nehe. Ma'enugar ma'e ze'eg kwehe arer uzapo kar zanewe a'e. Aipo ikatu ma'e uzapo kar zanewe, aipo ikatu 'ym ma'e uzapo kar zanewe. Aipo umukatu kar ima'eahy ma'e zanewe a'e wà. Aipo umumàno kar zanewe a'e wà. Nuze'eg kwaw teko izupe wà. \v 5 Zezuz ume'e wanehe, uwak pà, wanupe wikwahy pà. Uzemumikahy wanehe no. — Kwa, na'ipurukwaw wer kwaw heze'eg rehe a'e wà, i'i upy'a pe, wanupe uze'eg 'ym pà. Na'e uze'eg ipoxinig ma'e pe kury. — Epyho nepo imuwà ihewe ty, i'i izupe. Upyho opo imono izupe a'e kury. Na'arewahy ikatu kury. \v 6 Na'e a'e ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e uhem oho a'e wi a'e wà kury. A'e 'ar mehe we oho Ero hemiruze'eg wapyr wà, tuwihaw hemiruze'eg wapyr wà. Uzemono'og a'e pe wà, uzeupeupe uze'eze'eg pà wà. — Xiuka kar tuwe Zezuz zane nehe, i'i waiko uzeupeupe wà. Umume'u tuwe Zezuz izuka àwàm wà. \s1 Umukatu Zezuz ima'eahy ma'e a'e wà kury \p \v 7 Na'e Zezuz a'e kury, hemimu'e a'e wà no, oho yryhu izywyr a'e wà kury. Teko tetea'u oho hupi wà no. Teko tetea'u wenu Zezuz rehe ze'egaw a'e wà, hemiapo kwer paw rupi imume'u haw a'e wà. Na'e amo ae ywy rehe har a'e wà no, ur a'e pe ipyr a'e wà no. Karirez ywy rehe har wà, Zutez ywy rehe har wà no, \v 8 Zeruzarez pe har wà no, Inumez ywy rehe har wà no, Zotàw yrykaw ywaz pegwer rehe har wà no, Xir tawhu pe har wà no, Xitom tawhu pe har wà no. Paw rupi katete ur Zezuz huwàxi pà wà. \v 9 Na'e Zezuz uze'eg wemimu'e wanupe kury. — Perur kanuhu xe ihewe nehe ty wà. Tuwe upyta heruwake a'e nehe. Aze teko uhyuhykahy herehe wà nehe, aixe putar ipupe wanuwi nehe. Ta'e heta tetea'u teko xe a'e wà xe, i'i wanupe. \v 10 Ima'eahy ma'e paw a'e wà no, iho wer zepe huwake a'e wà no. Ipokok wer hehe a'e wà no. Ukwaw ikàgaw wà, ukwaw ima'eahy ma'e imukatu haw wà, ta'e umukatu ima'eahy ma'e tetea'u a'e 'ar mehe a'e wà xe. \v 11 Amo tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har a'e wà no, u'ar Zezuz ipy huwake a'e wà no, hexak mehe a'e wà no. Uhapukaz Zezuz pe uze'eg pà wà. — Ne Tupàn ta'yr romo ereiko ne, i'i ahyahy izupe wà. \v 12 Zezuz uze'eg wanupe. — Peze'eg zo nezewe nehe ty wà, i'i wanupe. — Pemume'u zo Tupàn ta'yr romo hereko haw purupe nehe ty wà, i'i wanupe. \s1 Zezuz wexaexak wemimono kar ràm a'e wà kury \p \v 13 Na'e Zezuz a'e wà kury, uzeupir oho ywytyr rehe a'e wà kury. A'e pe uhem ire wenoz Zezuz amo uzeupi wata ma'e wamuwà uzeupe a'e wà kury. Oho ipyr wà. \v 14 Na'e Zezuz wexaexak 12 awa a'e pe uzeupe wà kury. — Heremimonokarete romo peiko putar nehe, i'i wanupe. — Pezur herupi nehe, i'i wanupe. — Pemume'u putar Tupàn ze'eg puràg peho teko wanupe nehe, i'i wanupe. \v 15 — Amono putar hekàgaw peme ihe nehe kury. A'e rupi pemuhem kar putar tekwe ikatu 'ym ma'e teko wanuwi pe wà nehe, i'i wanupe. \v 16 Na'aw hemimono kar waner xe a'e wà kury. Ximàw, \v 17 Xiak, tywyr Zuàw, Zepetew ta'yr romo wanekon (Tupàn iànoànogaw i'i wanupe), \v 18 Anere, Piri, Toromew ta'yr, Matew, Tume, Xiak Awpew ta'yr, Tatew, Ximàw Zero, \v 19 Zut Kario pe har. (Zut Kario pe har a'e, Zezuz izuka kar àràm romo hekon a'e.) Zezuz omono amo ae her Ximàw pe kury. — Pet, i'i izupe kury. (— Ita, i'i her zaneze'eg rupi.) Xiak a'e, Zuàw a'e no, Zepetew ta'yr romo wanekon a'e wà. Zezuz omono amo her wanupe. — Àmànànog ta'yr wà, i'i wanupe kury. \s1 Uze'eg Zezuz Zurupari rehe a'e kury \p \v 20 Na'e oho Zezuz wàpuz me kury. Teko tetea'u uzemono'og wi wi a'e pe a'e wà no. Nupuner kwaw Zezuz umai'u haw rehe, ni hemimu'e wà no. Ta'e teko tetea'u a'e pe wanekon a'e wà xe. \v 21 Na'e uze'eg teko uzeupeupe a'e wà kury. — Zezuz he'o a'e, i'i uzeupeupe wà. Na'e iànàm a'e wà kury, wenu he'o haw imume'u haw a'e wà kury. Ur zepe a'e pe ipiaromo wà, a'e wi heraha pà wà. (Nueraha kwaw wà. Ta'e noho kwaw wanupi a'e xe.) \v 22 Na'e ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà kury, ur a'e pe Zezuz ipyr a'e wà kury. Zeruzarez wi wanur wà. Uze'eg waiko nezewe teko wanupe wà. — Zezuz a'e, wereko Pezepu uzehe a'e, i'i mua'u wanupe wà. (Pezepu a'e, amo ae Zurupari her romo a'e. Meru wanuwihaw, i'i Pezepu zaneze'eg rupi.) Amo upurumu'e ma'e a'e wà, nezewe i'i mua'u a'e wà. — Tekwe ikatu 'ym ma'e wanuwihaw a'e, omono ukàgaw Zezuz pe a'e, tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar pà puruwi a'e, i'i mua'u teko wanupe wà. \p \v 23 Na'e Zezuz wenoz teko wamuwà uzeake wà kury. Uze'eg wanupe kury. — Zurupari a'e, omono kar tekwe ikatu 'ym ma'e purehe a'e. A'e rupi numuhem kar pixik kwaw puruwi a'e. A'e rupi numur kwaw ukàgaw ihewe tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar pà ihewe. \v 24 Aze amo teko uzeàmàtyry'ym a'e wà nehe, uzezukazuka pà a'e wà nehe, a'e mehe uzemumaw putar paw rupi a'e wà nehe. \v 25 Aze amo tàpuz me har uzeàmàtyry'ym tuweharupi a'e wà nehe, uzezukazuka pà a'e wà nehe, a'e mehe uzemumaw putar paw rupi amo 'ar mehe a'e wà nehe no. \v 26 Aze Zurupari uzàmàtyry'ym wemiruze'eg a'e wà nehe, a'e mehe upytu'u putar hemiapo putar haw iapo re a'e wà nehe no. Numur kwaw ukàgaw tekwe ikatu 'ym ma'e puruwi wamuhem kar pà ihewe a'e, ta'e a'e ae purupe imono kar har romo hekon a'e xe. \p \v 27 Aze amo awa ipuruzukaiwahy a'e nehe, a'e mehe amo ae awa nupuner kwaw wixe haw rehe hàpuz me a'e nehe, ima'e rehe imunar pà izuwi a'e nehe. Aze uzàpixi ràgypy wà nehe, xo a'e mehe zo weraha putar ima'e izuwi nehe. \p \v 28 Heze'eg azeharomo eteahy ihe. Aze teko uzapo ikatu 'ym ma'e wà nehe, Tupàn a'e nehe, upuner imunànaw rehe wanuwi a'e nehe. Aze teko uze'eg zemueteahy Tupàn rehe nehe, a'e rupi katete nehe no. \v 29 Aze teko uze'eg zemueteahy Tekwe Puràg rehe nehe, a'e mehe Tupàn numunàn pixik kwaw a'e ize'eg awer izuwi nehe. Naheharaz kwaw izuwi nehe. A'e ikatu 'ymaw a'e nehe, upyta putar awyzeharupi nehe. Tupàn uzepyk putar imume'u arer rehe nehe. \p \v 30 Nezewe i'i Zezuz teko wanupe, ta'e a'e upurumu'e ma'e uze'eg zemueteahy Zezuz rehe a'e wà xe, a'e 'ar mehe a'e wà xe. — Tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har romo hekon a'e, i'i mua'u oho uzeupeupe wà, Zezuz rehe uze'eg pà wà. \s1 Zezuz uma'emume'u uhy rehe, uwywyr wanehe a'e kury \p \v 31 Amo 'ar mehe Zezuz ihy a'e kury, ur a'e pe ipyr a'e kury. Tywyr ur hupi a'e wà no. Upyta katu pe wà, tàpuz huwake wà. Wexak amo awa a'e pe wà. Omono kar a'e awa Zezuz piaromo wà. \v 32 Teko tetea'u wapyk in Zezuz huwakeake a'e wà. Na'e uze'eg Zezuz pe wà. — Nehy a'e, nerywyr a'e wà no, katu pe wanekon a'e wà, i'i izupe wà. — Ize'eg wer newe wà, i'i izupe wà. \p \v 33 Na'e Zezuz uze'eg wanupe kury. — Mo wiko hehy romo a'e. Mo wiko herywyr romo a'e wà, i'i wanupe. \p \v 34 Ume'e teko wanehe kury, uzeakeake wapyk ma'e wanehe kury. Uze'eg wanupe. 'Aw teko a'e wà, hehy romo wanekon a'e wà, herywyr romo wanekon a'e wà no. \v 35 Aze amo teko uzapo Tupàn hemiapo putar haw a'e wà nehe, a'e mehe herywyr ài hereinyr ài hehy ài wanekon putar a'e wà nehe, i'i wanupe. \c 4 \s1 Umume'u Zezuz ma'e tymar rehe ima'emume'u awer a'e kury \p \v 1 Amo 'ar rehe Zezuz a'e wà kury, oho wi yryhu huwake wà kury. Uzypyrog wi upurumu'e pà a'e pe. Teko tetea'u uzemono'og wi huwake wà no. Na'e Zezuz wixe kanu pupe kury. Werutyryk wera'i kanu ywy wi teko wanuwi kury. Upyta in kanuhu pupe ywyxig huwakea'u kury. Teko upyta 'y izywyr wà. \v 2 Upurumu'e uma'emume'u pà kury. Na'aw ima'emume'u awer xe a'e kury. \v 3 — Nezewe amo awa a'e, oho ma'eà'yz itym pà a'e. \v 4 Umuhàmuhàz ma'eà'yz oho oko pe kury. Amo ma'eà'yz u'ar pe rupi. Na'e wiràmiri u'u paw rupi wà. \v 5 Amo ma'eà'yz u'ar ita heta haw pe. Ywy pixika'i zo heta a'e pe a'e. Nakwehe kwaw hezuz kury. \v 6 Kwarahy uhem a'e kury. Umuxinig kar ma'ezuz. Ta'e naheta kwaw hapo xe. Ta'e heta ita tetea'u a'e pe izupe a'e xe. \v 7 Amo ma'eà'yz u'ar xu pyter pe a'e no. Tua'u xu izuwi. Upyk ma'ezuz. Na'itua'u kwaw kury. Na'i'a kwaw no. \v 8 Amo ma'eà'yz u'ar kwaw pà ywy katu haw pe a'e kury. Hezuz a'e pe, i'a no. Amo i'a katu a'e, amo i'a katuahy a'e no, amo i'a tetea'u a'e no. Nezewe a'e mehe pa. \p \v 9 I'i Zezuz uma'emume'u haw imumaw pà wanupe kury. — Aze heta peapyakwar henu haw nehe, tuwe peinu katu nehe. \s1 Zezuz umume'u ma'etymar rehe uma'enukwaw paw a'e kury \p \v 10 Ima'emume'u paw ire, teko oho a'e wi izuwi wà. Hemimono kar a'e wà, hehe we har a'e wà no, upyta ipyr a'e wà. Na'e upuranu Zezuz rehe wà kury. — Nurukwaw katu kwaw neze'eg ure. Nurenu katu kwaw a'e ma'emume'u awer ure. Ma'e rehe uremu'e pe a'e ma'emume'u haw imume'u mehe ne, i'i izupe wà. \p \v 11 Uze'eg Zezuz wanupe. — Pe pekwaw katu putar Tupàn pureruze'egaw nehe. Ta'e Tupàn umume'u katu putar peme a'e nehe xe. Amogwer nukwaw katu kwaw a'e wà nehe. Amume'u putar ma'emume'u haw wanupe nehe. Namu'e katu kwaw ihe wà nehe. Apumu'e katu ihe. \v 12 A'e rupi teko ume'e putar ma'e rehe a'e wà nehe. Nuexak kwaw wà nehe. Uzeapyaka katu putar ma'e rehe wà nehe. Nuenu katu kwaw wà nehe. Nukwaw katu kwaw wà nehe. A'e rupi nuzeruzar kwaw Tupàn rehe wà nehe. A'e rupi Tupàn numunàn kwaw wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wanuwi nehe. Uzepyk putar wanehe nehe. Aze mo uzeruzar hehe wà, a'e mehe mo nuzepyk iwer mo wanehe. \s1 Zezuz upurumu'e ma'etymar rehe a'e kury \p \v 13 Na'e uze'eg Zezuz wemimu'e wanupe kury. — Napekwaw pixik kwaw amogwer hema'emume'u àwàm nehe, i'i wanupe. \p \v 14 Na'e Zezuz umu'e ma'e tymar imume'u haw rehe a'e wà kury. Na'aw ize'eg awer a'e. Hemitygwer nuzawy kwaw Tupàn ze'eg a'e. \p \v 15 Amo ma'eà'yz u'ar pe rupi. Nezewegatete amo teko wenu putar Tupàn ze'eg a'e wà nehe. Wapy'a nuzawy kwaw pe a'e wà. Zurupari nuzawy kwaw wiràmiri a'e. Weraha wiràmiri ma'eà'yz pe wi wà. Nezewegatete Zurupari weraha putar Tupàn ze'eg wapy'a wi a'e nehe no. \p \v 16 Amo ma'eà'yz u'ar ita heta haw pe. A'e pe heta tetea'u ita. Nezewegatete amo Tupàn ze'eg henu arer a'e wà no, wapy'a nuzawy kwaw ita heta haw a'e wà no. Nan kwehe tete a'e ma'eà'yz hezuz. Nezewegatete Tupàn ze'eg henu arer a'e wà no. Tàrityka'i uzeruzar Tupàn ze'eg rehe wà. Hurywete wà. \p \v 17 Na'e kwarahy uhem a'e. Umuxinig ma'e zuz kury. Naheta kwaw hapo. Ta'e ita 'aromo hezuz a'e xe. Nezewegatete a'e Tupàn ze'eg heruzar har a'e wà no, upuraraw putar ma'erahy a'e wà no. Ta'e Tupàn ze'eg rehe uzeruzar ma'e romo wanekon a'e wà xe. A'e rupi upytu'u Tupàn ze'eg rehe uzeruzar ire wà no. A'e ma'eà'yz nahapo kwaw. Nezewegatete a'e teko nuzeruzar katu kwaw hehe wà. \v 18 Amo ma'eà'yz u'ar xu pyter pe. Tua'u xu izuwi. Upyk ma'ezuz. Ta'e na'itua'u kwaw a'e xe. Nezewegatete amo Tupàn ze'eg henu arer a'e wà no, uzeruzar ize'eg rehe a'e wà no. Na'e uzypyrog uma'enukwaw pà uma'e ko ywy rehe har wanehe wà, ko 'ar rehe har wanehe wà no, wemetarer rehe wà no. — Kwa, heremetarer katu tuwe ihe, i'i uzeupe wà, wemetarer rehe ipurexak wer pà wà. — Kwa, heta tetea'u hema'e ihewe pa, i'i uzeupe wà no, uma'e rehe ima'enukwaw pà wà no, amogwer wama'e iputar pà wà no. \v 19 Xu upyk ma'e zuz a'e. 'Aw wama'enukwaw pawer a'e, nuzawy kwaw a'e xu a'e. Nezewegatete upyk Tupàn ze'eg a'e. A'e ma'e zuz na'i'a kwaw a'e. Nezewegatete Tupàn ze'eg a'e no, wapy'a pupe na'i'a kwaw a'e no. \v 20 Amo ma'eà'yz u'ar kwaw pà ywy katu haw pe a'e. Hezuz a'e pe. I'a tetea'u. Nezewegatete amo Tupàn ze'eg henu arer a'e wà no, uzeruzar katu ize'eg rehe a'e wà no. Tupàn ze'eg i'a tetea'u wapy'a pupe. Uzapo tuwe Tupàn hemiapo putar haw oho waiko tuweharupi wà. \s1 Zezuz umume'u tatainy rehe ma'emume'u haw a'e kury \p \v 21 Na'e Zezuz umume'u amo ma'emume'u haw a'e kury, teko wanupe a'e kury. — Aze tatainy ximunyk nehe, naximono kwaw kawaw iwy pe nehe, ni naximono kwaw kyhaw iwy pe nehe. Ywate zo ximono putar nehe. A'e rupi uhyape katu putar zaneràpuz me a'e nehe. \v 22 Ta'e ma'e imim pyrer uzexak kar putar nehe xe. Ma'e ikwaw pyr 'ym uzekwaw putar nehe no xe. \v 23 Aze teko ipurukwaw wer heze'eg rehe nehe, tuwe uzeapyaka katu hehe nehe. \p \v 24 Pezeapyaka katu ko ze'eg rehe nehe ty wà. Aze pezeruzar katu tuwe hehe nehe, penurywete haw rupi nehe, a'e mehe peiko putar tuwe hurywete wera'u ma'e romo iahykaw rehe nehe. \v 25 Aze peiko heze'eg rehe uzeruzar ma'e romo nehe, peiko putar tuwe hepyr wiko ma'e romo a'e 'ar mehe nehe no. Aze amo nuzeruzar kwaw herehe ko 'ar rehe nehe, aze nuiko kwaw heremiruze'eg romo ko 'ar rehe nehe, nuiko kwaw hepyr a'e 'ar mehe nehe. \s1 Zezuz umume'u ma'eà'yz rehe ma'emume'u haw a'e kury \p \v 26 Umume'u Zezuz amo ae ma'e teko wanupe a'e kury, Tupàn hemiruze'eg wanehe uze'eg pà a'e kury. Na'aw ize'eg awer a'e. — Amo awa umuhàmuhàz ma'eà'yz iko a'e. \v 27 Tuweharupi uker pyhaw. Upu'àm tuweharupi no. Tuweharupi ma'eà'yz hezuz a'e, itua'u a'e no. A'e awa i'i uzeupe a'e. — Màràzàwe tuwe hezuz a'e. Nakwaw kwaw ihe, i'i uzeupe. \v 28 Ywy umuezuz kar a'e ma'eà'yz a'e, imutua'u kar pà a'e, imu'a kar pà a'e no. \v 29 Tyàro mehe nehe, opo'o a'e awa oho a'e nehe. Ta'e ipo'o haw uhem a'e nehe kury xe. (Nezewegatete Tupàn hemiruze'eg a'e wà no. Heta tetea'u wà. Teko nukwaw kwaw wamueta kar arer a'e wà.) \s1 Zezuz umume'u ma'eà'yz rehe ma'emume'u awer a'e kury \p \v 30 — Amume'u putar amo ae ma'e peme ihe nehe kury, Tupàn hemiruze'eg wanehe ihe nehe kury, i'i Zezuz teko wanupe. \p \v 31 Tupàn hemiruze'eg a'e wà, nuzawy kwaw ma'eà'yz mutar her ma'e a'e wà. Pixika'i a'e ma'eà'yz. \v 32 I'yw itua'u. Nezewegatete Tupàn hemiruze'eg a'e wà nehe. Izypy mehe naheta tete kwaw wà. Tàrityka'i heta tetea'u wà. \s1 Zezuz umume'u ma'emume'u haw tetea'u teko wanupe a'e kury \p \v 33 Zezuz uma'emume'u teko wanupe kury, wamu'e pà kury, agwer ma'e tetea'u imume'u pà wanupe kury. Ukwaw teko a'e hemimume'u kwer wà. \v 34 Xo ma'emume'u haw rupi umu'e wà. Nukwaw kar kwaw uma'enukwaw paw wanupe. Xo wemimu'e wanupe zo ukwaw katu kar uma'enukwaw paw. \s1 Zezuz umupytu'u kar ywytu a'e kury \p \v 35 A'e 'ar mehe ipytun a'e kury. (Heta we teko a'e pe Zezuz pyr wà rihi.) Na'e uze'eg wemimu'e wanupe kury. — Zaha yryhu waz zane nehe ty wà, i'i wanupe. \p \v 36 Na'e wezar teko oho wà kury. Hemimu'e weraha Zezuz kanu pupe wà kury. Amo kanu oho haikweromo a'e wà no. \v 37 Na'e uzypyrog ywytuàiw uhem pà wakutyr a'e kury. Ipenopenog 'y wanupe kury. Uzeen 'y kanu pupe wanupe kury. Tynehem tària'i. \p \v 38 Zezuz uker upà kanu pupe, tenaw kanu rekwar rupi har rehe. Na'e hemimu'e umume'e kar a'e wà kury. — Purumu'e ma'e, i'i izupe wà. — Nerezekaiw kwaw urerehe. Urumàno etea'i ure, i'i izupe wà. \p \v 39 Ume'e Zezuz kury, — Epytu'u ywytu, i'i ywytu pe. — Epytu'u 'y, i'i 'y pe no. — Epytu'u nepenopenog ire 'y, i'i izupe. Upytu'u tuwe ywytu. Numyz kwaw 'y a'e kury. \p \v 40 — Màràzàwe tuwe pekyze izuwi, i'i wemimu'e wanupe. — Aipo napezeruzar kwaw herehe, i'i wanupe. \p \v 41 Ukyze katu izuwi wà kury. — Mo romo 'aw awa hekon a'e, i'i hemimu'e uzeupeupe wà. Te ywytu weruzar ize'eg, te 'ykotok weruzar ize'eg no, i'i uzeupeupe wà. \c 5 \s1 Zezuz umuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e a'e wà kury \p \v 1 Na'e Zezuz a'e wà, uhem oho Karirez yryhu ywaz a'e wà, Zera ywy rehe a'e wà. \p \v 2 Uhem oho kanuhu wi wà. Nan kwehe tete ur amo awa wanuwàxi pà a'e kury. \v 3 Tywypaw pe heko haw a'e. Tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har romo hekon a'e. Teko nupuner kwaw imunehew kar haw rehe a'e wà, nuzàpixi kwaw ni kyhàhàm tàtàahy ma'e pupe wà. \v 4 Tuweharupi upyhyk wà. Uzàpixi ipo rehe wà, uzàpixi ipy rehe wà no, kyhàhàm tàtàahy ma'e pupe wà. Tuweharupi omonohonohok kyhàhàm a'e. Teko nupuner kwaw imunehew paw rehe wà. Ikàg wera'u wanuwi (ta'e tekwe ikatu 'ym ma'e umukàg a'e wà xe). \v 5 Tuweharupi hekon weiheihem romo a'e pe, 'ar romo, pyhaw no, ywytyr apyr, tywypaw pe no. Uzekàràkàràz ita pupe, uzekixi pà uzemuahy pà. \v 6 Na'e a'e awa a'e kury, wexak Zezuz tur mehe a'e kury. Uzàn oho huwàxi pà, upenàràg rehe wapyk pà, hehe uzeruze'eg pà. \p \v 7 Uhapukaz izupe kury. — Zezuz, Tupàn Ywate Wera'u Har ta'yr ne, i'i izupe. — Ma'e erezapo putar ihewe nehe, i'i izupe. — Ezepyk zo herehe nehe, tuwe Tupàn hepuhareko nehe, i'i izupe. \v 8 Nezewe i'i a'e, ta'e Zezuz uze'eg izupe a'e xe. — Tekwe ikatu 'ym ma'e iaiw ma'e, i'i izupe. — Ehem eho 'àg awa wi nehe, i'i izupe. \v 9 Na'e Zezuz upuranu hehe kury. — Ma'e tuwe nerer, i'i izupe. — Tekwe ikatu 'ym ma'e tetea'u herer romo ihe, i'i Zezuz izupe. — Ta'e urereta tetea'u ure xe, i'i tekwe ikatu 'ym ma'e izupe wà, awa imuze'eg kar pà izupe wà. \p \v 10 — Uremuhem kar zo pe xe wi nehe ty, ko ywy wi nehe ty, i'i ahyahy Zezuz pe wà. \v 11 Tàzàhuràn tetea'u umai'u waiko a'e pe wanuwake a'e wà, ywytyruhu rehe a'e wà. \p \v 12 — Aze nepurumuhem kar wer urerehe ko awa wi nehe, uremono kar pe tàzàhuràn wanehe nehe. Uruixe putar oroho wanehe nehe, i'i tuwe tekwe ikatu 'ym ma'e izupe wà. \v 13 — Peho nehe, i'i Zezuz wanupe. Na'e uhem tekwe ikatu 'ym ma'e oho a'e awa wi wà kury. Uzemunehew oho tàzàhuràn wanehe wà kury. Na'e tàzàhuràn uzàn oho ywytyruhu wi wezyw pà wà. U'ar oho 'y pe wà kury. Ta'e ywytyruhu iàpy'àmahy a'e xe. 'Y umim tàzàhuràn paw rupi wà, wazuka pà wà. Heta 2.000 tàzàhuràn a'e pe umàno ma'e kwer wà. \p \v 14 Tàzàhuràn rehe uzekaiw ma'e a'e wà kury, uzàn oho a'e wi a'e wà kury. Umume'u ma'e uzeapo ma'e kwer oho taw nàn wà, tàpuz nàn wà. Oho teko a'e pe wà, tekwe ikatu 'ym ma'e wanereko arer hexak pà wà. \v 15 Uhem wà Zezuz ipyr wà. Wexak tekwe ikatu 'ym ma'e tetea'u wanereko arer a'e pe hin mehe wà. Upytu'u he'o haw izuwi kury. Umunehew uma'e uzehe kury. Teko ukyze katu izuwi wà. \p \v 16 — Umuhem kar Zezuz tekwe ikatu 'ym ma'e izuwi a'e wà, i'i hexak arer amogwer wanupe wà. — Omono kar tekwe ikatu 'ym ma'e tàzàhuràn wanehe wà, wazuka kar pà 'y pupe wà, i'i wanupe wà. \v 17 Uze'eg teko Zezuz pe wà kury. — Ehem eho xe wi nehe ty, urereko haw wi nehe ty, i'i izupe wà. (Ta'e uzuka waneimaw a'e wà xe.) \v 18 Wixe Zezuz kanuhu pupe wanuwi kury. Na'e tekwe ikatu 'ym ma'e wanereko arer uze'eg wà Zezuz pe kury. — Heho wer nerupi ihe, i'i izupe. \p \v 19 — Nan kwaw pa, i'i Zezuz izupe. — Emume'u nemukatu awer eho neànàm wanupe nehe ty, i'i izupe. — Emume'u Tupàn hemiapo kwer nemukatu awer eho neànàm wanupe nehe, i'i izupe. — Hepuhareko katu Tupàn a'e, hemukatu kwez a'e, ere eho wanupe nehe, i'i Zezuz izupe. \p \v 20 A'e rupi oho a'e awa a'e wi kury. Umume'u Zezuz hemiapo kwer oho teko wanupe kury, Teztaw ywy rehe har nànàn kury. — Umuhem kar tuwe Zezuz tekwe ikatu 'ym ma'e hewi, i'i oho iko umukatu awer imume'u pà a'e ywy rehe har wanupe. Uzeapyaka katu hehe paw rupi wà, imume'u mehe wà. Teko paw ipytuhegatu henu mehe wà. — Kwa, azeharomoete aipo pa, i'i izupe wà. \s1 Amo umume'u Zaz tazyr ima'eahy haw Zezuz pe a'e wà kury \p \v 21 Uzewyr Zezuz wà yryhu waz wà, kanuhu pupe wà. Uzemono'og wi teko a'e pe har wà huwake wà. Yryhu izywyr Zezuz hekon a'e. \v 22 Na'e uhem amo awa wà ipyr a'e kury. Zutew zemono'ogaw rehe uzekaiw ma'e romo hekon a'e. Zaz her romo a'e. Zezuz hexak mehe, uzeamumew huwa rupi, (ta'e Zezuz tuwihaw zàwe hekon izupe a'e xe). Wenoz tuwe ma'e izupe. \p \v 23 — Umàno etea'i herazyr a'e, ima'eahy tuwe a'e, i'i izupe. — Epokok eho hehe nehe. A'e rupi ikatu putar nehe, i'i izupe. \p \v 24 Oho Zezuz hupi kury. Oho teko tetea'u haikweromo a'e wà no. Uzepupypupykahy hehe oho mehe wà. \s1 Zezuz umukatu kuzà ima'eahy ma'e a'e kury \p \v 25 Amo kuzà huwy e ma'e romo hekon a'e. 12 kwarahy umumaw uwy e pà. Nupytu'u kwaw uwy re. \v 26 Muhàg kwaw par a'e wà, omono zepe muhàg izupe a'e wà. Ima'eahy wera'u a'e re. Umumaw e wemetarer imukàzym mà muhàg hekuzaromo. U'u zepe muhàg paw. Numukatu kwaw. Ima'eahy wi wi. \v 27 Na'e wenu Zezuz rehe ze'egaw a'e kury. Uhem wà haikweromo. Teko wamyteromo wata iko. \v 28 — Aze apokok hehe nehe, hemukatu putar a'e nehe, i'i uzeupe. — Napokok kwaw hetekwer rehe nehe, xo ikamir rehe apokok putar nehe, i'i uzeupe. Opokok oho ikamir rehe kury. \v 29 Tàrityka'i upytu'u uwy re kury. Ukwaw tuwe Zezuz ikàgaw. (— Hekatu kury, i'i uzeupe.) \v 30 Na'e Zezuz ukwaw imukatu awer a'e no. Ukwaw ukàgaw uzewi ihem awer. Uwak tuwe teko wamytepe kury. — Mo opokok hekamir rehe, i'i teko wanupe. \p \v 31 Hemimu'e uze'eg izupe wà. — Uhyuhykahy tuwe teko nerehe wà, i'i izupe wà. — Màràzàwe tuwe erekar amo nerehe opokok ma'e kwer ne, ta'e heta tetea'u a'e wà xe, i'i izupe wà. \p \v 32 Uzareko we ukamir rehe opokok ma'e kwer hekar pà. \v 33 A'e kuzà ukyze izuwi kury, ta'e ukwaw umukatu awer xe. Uzemomor u'ar pà huwa rupi uryryz pà. — Ihe apokok kwez nekamir rehe ihe 'y, i'i izupe. \v 34 Uze'eg Zezuz izupe. — Herazyr. Erezeruzar katu herehe zàkwà. A'e rupi nekatu tuwe ne kury. Eiko nereko haw pe nerurywete romo nehe kury, zàkwà. Nema'eahy haw nuzewyr pixik kwaw newe a'e nehe kury. \s1 Zezuz umukatu Zaz tazyr a'e kury \p \v 35 A'e ma'e imume'u mehe we, uhem amo awa a'e pe ipyr a'e wà kury. Zaz hàpuz wi wanur wà. Uze'eg Zaz pe wà kury, — Kuzàtài umàno kwez a'e kury. Eputupyk zo purumu'e ma'e kury ty, i'i izupe. \p \v 36 Zezuz nuzekaiw kwaw waze'eg rehe. Uze'eg Zaz pe kury. — Ezeruzar herehe nehe ty, i'i izupe. (Na'e wata oho Zaz hàpuz kutyr kury.) \p \v 37 Nueraha kwaw teko tetea'u uzeupi wà. Amo zo oho hupi wà, Pet, Xiak, Zuàw Xiak tywyr. A'e zo oho Zezuz rupi wà. \v 38 Uhem oho Zaz hàpuz me wà kury. Wexak teko tetea'u a'e pe wà. Uzemumikahy wà. Amo uzai'o heiheihem pà wà. \v 39 Wixe oho a'e pe wà. — Màràzàwe tuwe pezai'o. Kuzàtài numàno kwaw a'e. Uker e pà a'e, i'i wanupe. \p \v 40 Upukapuka ize'eg henu mehe wà, (hehe uzeruzar 'ym mà wà). Na'e Zezuz omono kar teko paw katu pe wà. Kuzàtài tu zo weraha uzeupi. Weraha ihy no, weraha amo uzeupi wata ma'e wà no. Wixe oho a'e pe wà, kuzàtài rupaw pe wà. \v 41 Upyhyk ipo kury. — Tari kum, i'i izupe Zutew ze'eg rupi. — Epu'àm kuzàtài, a'e newe kury, i'i a'e ze'eg zaneze'eg rupi. \p \v 42 Na'arewahy upu'àm tuwe kuzàtài kury. Wata oho no. Wereko 12 kwarahy a'e. Hexak arer a'e wà, ipytuhegatu hexak mehe wà. \v 43 — Pemume'u zo imukatu awer kwerupi nehe pa, i'i Zezuz wanupe. — Pemono temi'u izupe kury, i'i wanupe no. \c 6 \s1 Zezuz uzewyr weko haw pe a'e kury \p \v 1 Oho Zezuz a'e wi a'e kury. Uzewyr oho weko haw pe Nazare taw pe. Hemimu'e oho hupi a'e wà no. \v 2 Mytu'u haw 'ar mehe upurumu'e oho zemono'ogaw pe kury. Uzemono'og a'e pe har tetea'u hehe uzeapyaka katu pà a'e wà. Ipytuhegatu henu pà wà. — Ma'e pe uzemu'e a'e. Mo umu'e a'e, i'i uzeupeupe wà. — Màràzàwe tuwe ma'e kwaw par romo hekon a'e, i'i uzeupeupe wà. — Màràzàwe tuwe uzapo purumupytuhegatu kar haw a'e, mo umur ukàgaw izupe a'e, i'i uzeupeupe wà. \p \v 3 — Ta'e ywyra pinar romo hekon a'e xe, xe heko mehe kwehe mehe a'e xe, i'i uzeupeupe wà. — Mari memyr romo hekon a'e. Xiak, Zuze, Zut, Ximàw, a'e paw tywyr romo wanekon a'e wà no, i'i waiko uzeupeupe wà. A'e rupi nuzeruzar kwaw ize'eg rehe a'e wà kury. \v 4 Uze'eg Zezuz wanupe kury. — Teko paw umuwete katu Tupàn ze'eg imume'u har a'e wà. Aze weko hawete pe oho nehe, wànàm wapyr nehe, a'e mehe teko a'e pe har numuawate kwaw a'e Tupàn ze'eg imume'u har a'e wà nehe. Xo heko haw pe har zo numuawate kwaw wà. \p \v 5 A'e rupi nupuner kwaw Zezuz purumupytuhegatu kar haw iapo haw rehe a'e pe, Nazare pe. Pixika'i zo uzapo. Opokok pitàitàigatu ima'eahy ma'e wanehe kury, wamukatu pà kury. \v 6 — Kwa, nuzeruzar kwaw xe har aipo herehe a'e wà pa, i'i uzeupe. Ipytuhegatu wanexak mehe, ta'e nuzeruzar kwaw hehe a'e wà xe. \s1 Zezuz omono kar wemimono kar a'e wà kury \p Upurumu'e oho taw nàn a'e kury, a'e ywy rehe har nànàn a'e kury. \v 7 Wenoz wemimu'e wamuwà wà kury. 12 awa hemimono kar ràm romo wanekon a'e wà. — Pepurumu'e peho peiko taw nàn pe nehe kury. Mokoz oho putar amo taw pe wà nehe, amo mokoz oho putar amo ae taw pe wà nehe, nezewe peho peiko nehe ty wà. Amono putar hekàgaw peme. Pemuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e puruwi nehe. \v 8 Ywyra'i zo peraha pepokokaw romo pezeupe nehe. Peraha zo penemi'u ràm nehe, ni ma'e hyru nehe, ni temetarer nehe. \v 9 Pemunehew pexapat nehe. Pitài zo pekamir peraha nehe. \p \v 10 Aze peixe amo taw pe amo tàpuz me nehe, xo a'e tàpuz me zo peker nehe. Peker zo peho amo ae tàpuz me mehe, a'e taw wi peho 'ym mehe nehe. \v 11 Aze amo teko napemuixe kar kwaw wàpuz me wà nehe, aze na'ipurenu wer kwaw peze'eg rehe wà nehe, peho a'e wi wanuwi nehe. Pemuhàmuhàz ywy ku'i kwer pexapat rehe arer a'e pe wanupe nehe. Aze pezapo nezewe nehe, a'e mehe teko a'e pe har a'e wà nehe, ukwaw putar heze'eg rehe uzekaiw 'ym ma'e romo weko haw a'e wà nehe. \p \v 12 Oho Zezuz hemimono kar waiko a'e wà kury, upurumu'e pà taw nàn Izaew ywy rehe a'e wà kury. — Pepytu'u ikatu 'ym ma'e penemiapo kwer iapo re nehe, i'i oho waiko purupe wà, taw nàn wà. \v 13 Umuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e tetea'u oho waiko puruwi wà no. Umuàkym ima'eahy ma'e tetea'u zany pupe wà no, wamukatu pà wà no. \s1 Umàno Zuàw purumuzahazahak ma'e a'e kury \p \v 14 Tuwihaw Ero wenu Zezuz rehe ze'egaw a'e, ta'e hemiapo kwer imume'u haw uhàuhàz a'e ywy rehe a'e xe. Amo teko uze'eg nezewe wà. — Aipo awa nuiko kwaw Zezuz romo a'e. Zuàw purumuzahazahak ma'e umàno ma'e kwer romo hekon a'e. Ukweraw wi umàno re a'e, i'i waiko uzeupeupe wà, ikwaw 'ym mà wà. — A'e rupi upuner purumupytuhegatu kar haw iapo haw rehe kury, i'i uzeupeupe wà. \v 15 Amo ae teko uze'eg nezewe a'e wà. — 'Aipo awa a'e, nuiko kwaw Zuàw romo a'e. Eri umàno ma'e kwer romo hekon a'e. Ukweraw wi a'e kury, i'i waiko uzeupeupe wà. Eri a'e, Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e. Kwehe hekon, Zezuz tur 'ym mehe. Amo ae teko uze'eg nezewe wà. — Nuiko kwaw Zuàw romo a'e, nuiko kwaw Eri romo a'e, i'i uzeupeupe wà. — A'e amo ae Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e, i'i uzeupeupe wà. — Kwehe arer ài hekon a'e, i'i uzeupeupe wà. Zezuz rehe waze'egaw a'e kury. \v 16 Na'e Ero uze'eg wemiruze'eg wanupe kury. I'i mua'u wanupe kury. — Ihe tuwe azuka ihe, i'i wanupe. — Ihe tuwe azakagok kar ihe no. Ukweraw wi aipo a'e kury, i'i mua'u wanupe. \p \v 17 Nezewe Zuàw zuka kar awer a'e. Eroxi a'e, Piri hemireko romo hekon a'e, Ero tywyraty romo hekon a'e. Ero tuwihaw romo hekon a'e. Na'e Ero weraha Eroxi imen wi a'e, wywyr wi a'e, wemireko romo imuigo kar pà a'e. \v 18 Na'e Zuàw purumuzahazahak ma'e a'e kury, wenu hemiapo kwer imume'u haw a'e kury. Uze'eg oho Ero pe kury. — Na'ikatu pixik kwaw nerywyraty neremireko romo heko haw Tupàn pe ty, i'i izupe. Ize'eg na'ikatu kwaw Ero pe. A'e rupi uze'eg zauxiapekwer wanupe kury. — Pepyhyk Zuàw heraha zemunehew paw pe nehe ty wà, i'i wanupe. — Pezàpixipixi nehe, i'i wanupe. \p \v 19 Hemireko Eroxi wikwahy Zuàw pe ize'eg henu mehe a'e no. Ipuruzuka wer zepe hehe. — Ezuka kar nehe no, i'i wer Eroxi izupe, umen pe. \v 20 Nuzuka kar kwaw Ero Zuàw a'e, ta'e ukyze izuwi a'e xe. Zuàw a'e, ikatuahy ma'e iapo har romo hekon a'e, ikatu Tupàn pe a'e. A'e rupi nuzuka kar kwaw. Tuweharupi Ero uzeapyaka katu Zuàw ze'eg rehe. Ikatuahy Zuàw ze'eg izupe. Tuweharupi Zuàw umume'u hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e izupe. Uzemumikahy henu re. \p \v 21 Amo 'ar mehe Ero uzapo kar mynykaw weko haw pe kury. Uzapo kar temi'u teko tetea'u wanupe. Ta'e uhem izexak kar awer 'ar a'e kury xe. Uzapo mai'u haw uhua'u ma'e. Oho tuwihaw tetea'u a'e pe wà. Oho zauxiapekwer wanuwihaw wà no, Karirez ywy rehe har hemetarer katu ma'e oho a'e wà no. Paw rupi katete oho a'e pe wà. \v 22 Eroxi wikwahy wiwi Zuàw pe a'e 'ar mehe a'e, a'e rupi uze'eg nezewe uzeupe a'e. — Kutàri azuka kar putar Zuàw ihe nehe kury, i'i upy'a pe. Eroxi imemyr kuzàwaza romo hekon a'e kury. Na'e kuzàwaza wixe oho mynykaw pe a'e kury. Upynyk a'e pe. (A'e zutyka'i upynyk teko wanuwa rupi.) Ero a'e, kuzàwaza ipynykaw hexak mehe hurywete a'e. Ipuràg eteahy kuzàwaza izupe, ikatuahy amogwer a'e pe har wanupe no. \v 23 A'e rupi uze'eg Ero izupe a'e kury. — Heze'eg azeharomoete ihe, i'i izupe. — Amono e putar amo ma'e wyzài ma'e neremimutar newe ihe nehe, i'i izupe. — Te hema'e kureruhu amono putar newe nehe, te heremetarer kureruhu amono putar newe nehe no, i'i izupe. — Aze heta mokoz heremetarer ihewe nehe, amono putar pitài newe nehe, i'i izupe. — Wyzài nereminoz amono putar newe nehe zàkwà, i'i izupe. — Aze nazapo kwaw nezewe nehe, tuwe Tupàn uzepyk herehe nehe, i'i a'e pe har wanupe. \p \v 24 Oho Eroxi memyr uhy rehe upuranu pà kury. — Ma'e ainoz putar izupe nehe, i'i uhy pe. — Zuàw purumuzahazahak ma'e iàkàgwer enoz izupe nehe kyn, i'i ihy izupe. \p \v 25 Na'arewahy uzewyr imemyr tuwihaw pe kury, Ero pe kury. Uze'eg izupe. — Aputar tuwe Zuàw purumuzahazahak ma'e iàkàgwer kawaw pupe kury, tàrityka'i kury, i'i izupe. \p \v 26 Ero uzemumikahy a'e kury. Ta'e umume'u tuwe uze'eg Tupàn huwa rupi a'e xe, weminozgwer wanuwa rupi a'e no xe. A'e rupi nupuner kwaw henuxi haw rehe izuwi kury. \v 27 Omono kar amo zauxiapekwer Zuàw iàkàgwer piaromo kury. Oho zauxiapekwer zemunehew paw pe kury, uzakagok kury. \v 28 Omono iàkàgwer kawaw pupe kury. Werur kuzàwaza pe. Na'e kuzàwaza weraha uhy pe imono pà kury. \v 29 Zuàw hemimu'e kwer a'e wà, a'e taw pe wanekon a'e mehe a'e wà. A'e rupi wenu izuka awer imume'u haw wà. Oho a'e pe wà. Weraha Zuàw hetekwer itym pà itakwar pupe wà. Nezewe Zuàw purumuzahazahak ma'e izuka awer a'e. \s1 Zezuz umumai'u kar teko tetea'u a'e wà kury \p \v 30 Zezuz hemimono karer a'e wà, uzewyr a'e pe ipyr a'e wà, taw nàn oho paw ire a'e wà. Umume'u wemiapo kwer Zezuz pe paw rupi wà kury, umume'u wemimume'u kwer izupe wà no. \v 31 Teko tetea'u wiko a'e pe ipyr a'e wà no. Oho amo a'e wi wanuwi wà. Uhem wi wi amo a'e pe wapyr wà no. Ma'e tetea'u uzapo waiko wanupe a'e wà. A'e rupi nupuner kwaw umai'u haw rehe wà. A'e rupi uze'eg Zezuz wemimono kar wanupe kury. — Zaha teko heta 'ymaw pe ywyxig heta haw pe zane nehe ty wà, i'i wanupe. — Zapyta putar zane zutyka'i zapytu'u pà nehe, i'i wanupe. \p \v 32 Oho kanu pupe a'e zutyka'i a'e wi wanuwi wà kury. Oho tàpuz heta 'ymaw pe wà. \v 33 Teko tetea'u wexak waho mehe wà. — Aikwez Zezuz a'e, i'i wanupe wà. Taw nànànar uzàn oho yryhu izywyr wà kury. Uhem a'e ràgypy a'e pe iho àwàm me wanenune wà. \v 34 Zezuz kanu wi uhem mehe wexak teko tetea'u a'e pe wà. — Aw teko a'e wà, àràpuhàràn izar 'ym ma'e ài wanekon a'e wà, i'i wanupe. A'e rupi upuhareko wà. Umu'e tuwe a'e pe wà. \p \v 35 Te, karukete mehe uze'eg hemimu'e wà izupe wà. — Naheta kwaw tàpuz xe zanewe zane no pa, i'i izupe wà. — Ikarukete oho kwez zanewe nehe no, i'i izupe wà. \v 36 Emuzewyr kar teko wamono ne wà nehe kury, taw pe ne wà nehe kury. Tuwe ume'eg kar wemi'u ràm oho uzeupe wà nehe, i'i izupe wà. \p \v 37 Na'e uze'eg Zezuz wemimu'e wanupe. — Pemono temi'u wanupe nehe ty wà, i'i wanupe. — Màràzàwe tuwe nehe kury, i'i izupe wà. Aipo wanemi'u ràm urume'eg kar putar oroho nehe, herur pà wanupe imono pà nehe, i'i izupe wà. — Aze nezewe uruzapo nehe, 200 temetarer uhua'u ma'e uhyk putar hekuzaromo a'e nehe, i'i izupe wà. — Hekuzar katu putar nehe, naheta tetea'u kwaw temetarer urewe, i'i izupe wà. \p \v 38 — Màràn typy'ak heta peme, i'i Zezuz wanupe. — Pexak peho nehe ty wà, i'i wanupe. Hexak ire uze'eg izupe wà. — Heta 5 typy'ak, heta 2 ipira, i'i izupe wà. \p \v 39 Na'e umuapyk kar teko a'e pe ka'api'i rehe wà kury. \v 40 Amo 100 wapyk xe wà, amo 100 wapyk pe pe wà no, amo 50 wapyk 'a pe wà no, amo 50 wapyk xe ràn wà no. Uzemuza'aza'ak nezewe wapyapyk pà a'e pe wà. \v 41 Upyhyk Zezuz a'e typy'ak a'e kury, a'e ipira no. Ume'e ywate kury. — Nekatuahy Tupàn, ta'e eremur ko ureremi'u ràm urewe ne xe, i'i izupe. Na'e uzaikaikaw typy'ak opo pupe kury, imueta tetea'u kar pà kury. Omono wemimu'e wanupe. — Peraha teko wanupe nehe, i'i wanupe. Na'e umuza'aza'ak ipira no, imono kar pà wanupe no. Hemimu'e weraha teko nànàn wà no. \v 42 Teko u'u paw rupi katete wà. Uhyk wanupe, (ta'e Zezuz umueta tetea'u kar a'e temi'u a'e xe). \v 43 Oporoporog 12 kok temi'u kurer pupe wà no. \v 44 Heta 5.000 awa a'e pe wà, temi'u i'u arer wà. \s1 Wata Zezuz 'y 'aromo a'e kury \p \v 45 Nan kwehe tete Zezuz uze'eg wemimu'e wanupe a'e kury. — Peixe kanuhu pupe nehe ty wà, peho yryhu waz nehe ty wà, herenataromo nehe ty wà, i'i wanupe. — Peho Metexaz taw pe nehe ty wà, i'i wanupe. A'e mehe Zezuz omono kar teko a'e wi uzewi wà. \v 46 — Zazur rihi, i'i wanupe kury. Uzeupir oho ywytyr rehe, Tupàn pe uze'eg pà. \p \v 47 Ipytun kury. Kanuhu wata 'y myteromo a'e kury. Zezuz upyta ywy rehe a'e zutyka'i a'e, (ywytyruhu wi wezyw ire a'e). \v 48 Hemimu'e u'ypykuzahy zepe wà. Ywytuaiw uhem wà wanupe a'e kury. Ikàg wera'u wanuwi. Nuhem kwaw oho ywaz wà. Zezuz wexak wemimu'e 'y mytepe waneko mehe wà. Ku'em mehe oho wakutyr kury. Wata oho iko 'y 'aromo. Ukwaw etea'i kanu huwake kury. \p \v 49 Hemimu'e wexak Zezuz tur mehe wà, 'y 'aromo iata mehe wà. Nukwaw kwaw wà. \v 50 — Kwa, àzàg aipo pa, i'i uzeupeupe wà. — Heiheihem izuwi ukyze tetea'u pà wà. Na'e Zezuz uze'eg wanupe kury. — Pekyze zo ihewi nehe ty wà, i'i wanupe. Ihe Zezuz ihe, pekyze zo ihewi nehe, i'i wanupe. \p \v 51 Wixe oho kanuhu pupe wapyr kury. Upytu'u ywytu kury. Hemimu'e ipytuhegatu wà. \v 52 A'e 'ym mehe wà, amo 'ar mehe wà, wexak typy'ak iaikaw mehe wà. Nukwaw katu kwaw Zezuz ikàgaw wà, hexak mehe wà. \s1 Zezuz umukatu teko a'e wà kury \p \v 53 Upyterahaw yryhu oho wà kury. Uhem oho Zenezare ywy rehe wà. Uzàpixi kanuhu 'y izywyr wà. \v 54 Kanuhu wi wahem mehe teko a'e pe har ukwaw Zezuz a'e wà kury. \v 55 Uzàn oho a'e wi wà, weko haw pe wà, Zezuz tur awer imume'u pà wànàm wanupe wà. \v 56 Taw nànànar a'e ywy rehe har a'e wà, wenu Zezuz a'e ywy rehe wata haw imume'u haw a'e wà. A'e rupi werur ima'eahy ma'e a'e pe izupe wà. Wata oho iko taw nàn wà, ma'e tymaw nàn wà no. Taw nànànar a'e wà, werur ima'eahy ma'e taw mytepe wà, wamuapyk kar pà a'e pe wà, Zezuz hàro kar pà wanupe wà. — Tuwe oropokok nekamir rehe ure nehe, i'i izupe wà. Umukatu ukamir rehe opokok ma'e kwer paw rupi katete wà. \c 7 \s1 Zezuz uze'eg teko wazepuez taw rehe a'e kury \p \v 1 Amo 'ar mehe amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà, amo ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà no, ur Zeruzarez wi Zezuz hexak pà wà. Uzemono'og izywyr wà. \v 2 Zezuz hemimu'e a'e wà, umai'u uzepuepuez 'ym mà a'e wà. A'e rupi uhaw Zutew wazekwaku haw a'e wà. Parizew a'e wà kury, upurumu'e ma'e a'e wà no, wexak wazepuepuez 'ymaw wà. \p \v 3 Parizew a'e wà, amogwer zutew paw rupi a'e wà no, uzepuepuez umai'u zanune a'e wà, tuweharupi a'e wà, ze'eg kwehe arer heruzar pà nezewe a'e wà. \v 4 Uhez wemi'u ràm ma'eme'egaw wi herur ire wà, i'u zanune wà. Uzekwaku ma'e tetea'u rehe wà. Upyepyez katu kanek tuweharupi wà, upyepyez katu ywy'a no, upyepyez katu zapepo no. \p \v 5 Na'e a'e parizew a'e wà kury, a'e purumu'e ma'e a'e wà no, upuranu Zezuz rehe a'e wà kury. — Neremimu'e a'e wà, màràzàwe tuwe nuweruzar kwaw zaneràmuzgwer waze'eg a'e wà, i'i izupe wà. — Umai'u uzepuepuez 'ym mà a'e wà. Nuzekwaku kwaw ze'eg kwehe arer rupi wà, i'i izupe wà. \v 6 Na'e uze'eg Zezuz wanupe kury. \p — Pemume'u amo ma'e penemiapo ràm. Pezapo amo ae ma'e, peze'eg 'ym rupi. — Kwehe mehe Izai a'e, peneko 'ym mehe uze'eg tuwe penehe a'e. Ukwaw peneko haw a'e. Ta'e Tupàn ukwaw kar peneko haw izupe a'e xe. Na'aw ize'eg awer a'e. \b \q1 'Aw teko a'e wà, urumuwete katu Tupàn ure, \q1 i'i iko uzuru pupe wà, \q1 wapy'a muite katete hin ihewi wà. \q1 \v 7 Hemuwete katu mua'u wà. \q1 Upurumu'e wàmuz ze'eg rupi wà. \q1 — 'Aw ze'eg Tupàn umume'u ihewe a'e, i'i mua'u teko wanupe. \q1 Nan kwaw pa. Awa ko ywy rehe har umume'u a'e ze'eg a'e wà. Namume'u kwaw a'e ze'eg ihe, \q2 i'i Tupàn, uze'eg imuapyk kar pà Izai pe a'e. \b \p \v 8 Peho peiko zaneràmuz ze'eg rupi pe, naperuzar kwaw Tupàn ze'eg peiko. \p \v 9 — Peho ureze'eg rupi nehe, peze teko wanupe. — Ureruzar Tupàn ze'eg uruiko ure, peze wanupe. \v 10 Kwehe mehe Tupàn uze'eg Moizez pe a'e. — Pemuawate katu penu pe wà nehe, pemuawate katu pehy pe wà no, aze amo teko uze'eg zemueteahy u rehe wà nehe, uhy rehe wà nehe no, pezuka nezewe uze'eg ma'e kwer pe wà nehe, i'i ze'eg kwehe arer. \v 11 Peze'eg mua'u peiko nezewe teko wanupe pe. — Pemono e penemetarer Tupàn pe nehe, Te penemipyhyk ràm nehe no, peze wanupe. A'e mehe wanu a'e wà, wahy a'e wà no, aze ima'uhez wà, aze naheta kwaw ma'e wanupe, \v 12 a'e mehe a'e teko nupuner kwaw u wapytywà haw rehe a'e wà. Nupuner kwaw uhy wapytywà haw rehe wà no, ta'e upaw wanemetarer wanuwi wà xe. Ta'e omono e wemetarer Tupàn pe paw rupi a'e wà xe, Te wemipyhyk ràm omono izupe wà xe. Ta'e — Kurumà, peze wanupe pe xe. — Tupàn hemetarer a'e, peze wanupe. Na'ikatu kwaw nezewe mehe. A'e rupi peaiw Tupàn huwa rupi, ta'e pezapo kar nezewe haw teko wanupe xe. \v 13 Nezewe mehe napezekaiw kwaw Tupàn ze'eg rehe. Peruzar kar peze'eg amogwer wanupe. Naperuzar kar kwaw Tupàn ze'eg wanupe. Agwer ma'e zawaiw katu ma'e tetea'u pezapo kar wanupe no. Zezuz uze'eg teko wapy'a rehe a'e kury. \s1 Zezuz uze'eg teko wapy'a rehe a'e kury \p \v 14 Wenoz wi Zezuz teko wamuwà uzeupe a'e wà kury. Uze'eg wanupe. — Pezur xe nehe, apumu'e putar nehe. Pezeapyaka katu heze'eg rehe nehe. A'e mehe peinu katu putar nehe. \v 15 Teko pupe wixe ma'e kwer numuaiw kwaw a'e teko Tupàn huwa rupi a'e. Teko wapy'a wi uhem ma'e kwer a'e, aze na'ikatu kwaw, xo a'e ma'e zo umuaiw a'e teko Tupàn huwa rupi a'e. (Aze pe'u amo temi'u nehe, — Peaiw heruwa rupi kury, ni'i kwaw Tupàn peme nehe. Aze pemume'u amo ma'e iaiw ma'e nehe, aze pezapo amo ma'e ikatu 'ym ma'e nehe, a'e ma'e pemuaiw kar putar Tupàn huwa rupi nehe.) \v 16 Aze teko ipurukwaw wer heze'eg rehe wà nehe, tuwe uzeapyaka katu hehe wà nehe. \p \v 17 Na'e oho Zezuz teko wanuwi a'e kury. Wixe amo tàpuz me, wemimu'e wanupi. Upuranu hemimu'e hehe a'e wà kury. — Nurukwaw kwaw a'e neze'eg ure no pa, i'i izupe wà. — Zawaiw katu ikwaw paw urewe, i'i izupe wà. \v 18 Na'e Zezuz uze'eg wanupe kury. — Peiko amogwer wazàwe. Aze teko u'u wyzài ma'e a'e wà nehe, — Na'ikatu kwaw a'e, ni'i kwaw Tupàn wanupe a'e nehe. \v 19 Ta'e a'e ma'e wixe hie pe a'e xe. A'e re, uhem izuwi no. Nupyta kwaw ipy'a pupe, a'e rupi — Iaiw ma'e, ni'i kwaw Tupàn izupe nehe. Pe'u wyzài temi'u nehe, ta'e ikatu Tupàn pe paw rupi a'e xe. \p \v 20 Xo puruwi uhem ma'e kwer zo umuaiw teko a'e wà. Na'ikatu kwaw nezewe Tupàn pe a'e. \p \v 21 Ta'e zanepy'a wi ur zanema'enukwaw paw iaiwete ma'e a'e xe. Wemireko 'ym puhe umen 'ym puhe teko iho haw, munar haw, puruzuka haw. (Agwer ma'e nuzawy kwaw teko wanuwi uhem ma'e kwer a'e wà.) \v 22 Uputar tuwe amo teko wama'e wanuwi wà no. Uzapo ikatu 'ym ma'e oho waiko wà no. Umume'u wemu'emaw oho waiko wà no. Uzapo ikatu 'ym ma'e waiko paw rupi wà no. Uputar tuwe uma'e a'e wà, amo pe imono 'ym mà a'e wà. Uze'eg nezewe wà, — Ihe aiko wera'u amogwer wanuwi ihe, i'i e waiko wà. Wiko he'o ma'e ài wà no. \v 23 A'e ma'e paw teko uzapo a'e wà, ta'e wapy'a na'ikatu kwaw a'e wà xe. Nuweruzar kwaw Tupàn ze'eg wà, a'e rupi iaiw huwa rupi wà. \s1 Uze'eg Zezuz zutew 'ym wanupe a'e kury \p \v 24 Na'e uhem Zezuz oho a'e wi kury, amo ywy rehe wata pà kury. Xir tawhu pe ihon. A'e re oho Xitom tawhu pe no. Wixe amo tàpuz me a'e pe kury, wemimu'e wanupi kury. Izeàmim wer zepe teko wanuwi. Nupuner kwaw uzeàmimaw rehe wanuwi. \v 25 Amo kuzà wenu Zezuz a'e pe heko haw imume'u haw a'e. Imemyr wereko tekwe ikatu 'ym ma'e a'e. Nan kwehe tete oho Zezuz ipyr kury. Uzemomor u'ar pà ywy rehe, Zezuz ipy huwake. \v 26 A'e kuzà Zutew 'ym romo hekon a'e. Peni ywy rehe har Xiro tawhu pe uzexak ma'e kwer romo hekon a'e. — Emuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e hememyr wi nehe 'y, i'i izupe, imuhem kar haw henoz pà izupe. \v 27 Na'e Zezuz uze'eg izupe kury. — Nan kwaw zàkwà. Ko 'ar rehe xo zutew zo amukatu ihe wà zàkwà. Zutew ràgypy amukatu putar ihe wà nehe. Amo ae 'ar mehe he'ar ihem mehe amukatu putar zutew 'ym ihe wà nehe no. Ne zutew 'ym romo ereiko ne, a'e rupi namukatu kwaw nememyr ihe nehe kury zàkwà. Awa omono temi'u wa'yr pe a'e. Nomono kwaw wa'yr hemi'u weimaw zawar wanupe zàkwà. \p \v 28 Na'e uze'eg a'e kuzà izupe kury. — Kwa, heimaw upyta ywyrapew iwy pe a'e wà 'y, i'i kuzà izupe. — Aze temi'u ikurera'i u'ar wanupe nehe, a'e mehe heimaw u'u putar wà nehe 'y, i'i izupe. \p \v 29 — Ikatuahy neze'eg ihewe zàkwà, i'i Zezuz izupe. — Ezewyr eho neràpuz me nehe kury. Tekwe ikatu 'ym ma'e uhem oho kwez nememyr wi a'e kury, i'i izupe. \p \v 30 Wixe kuzà oho wàpuz me. Wexak umemyr a'e pe tupaw rehe tuz mehe. Uhem tuwe tekwe ikatu 'ym ma'e oho izuwi. Ikatu kury. \s1 Zezuz umukatu iapyha 'ym ma'e a'e kury \p \v 31 Na'e uhem Zezuz oho a'e ywy wi a'e wà kury, ywy Xir tawhu huwake har wi a'e wà kury. Wahaw mokoz ywy wà. Xitom, ywy ipy her romo a'e. Teztaw inugwer ywy her romo a'e. Uhem oho Karirez yryhu pe wà kury. \v 32 Amo awa werur ima'eahy ma'e a'e pe izupe a'e wà kury. — Epokok hehe nehe, i'i izupe wà. A'e ima'eahy ma'e na'iapyha kwaw a'e. Uze'eg wewera'i no. \v 33 Wenuhem Zezuz a'e ima'eahy ma'e heraha teko wamyter wi kury. Wiko ipyr kury, muitea'i amogwer wanuwi kury. Na'e omono Zezuz ukwà iapyakwar rupi. Uzenymon ukwà rehe. Omono ukwà iapeku rehe. \v 34 Na'e ume'e ywate kury. Ipytuhem pukua'u. — Epata, i'i Tupàn pe. — Ewàpytymawok nehe, i'i zaneze'eg rupi. \p \v 35 Na'e iapyakwar uzewàpytymawok kury. Iapeku ikatuahy no. Uze'egateteahy kury. \p \v 36 — Pemume'u zo iapyha 'ym ma'e imukatu awer teko wanupe nehe ty wà, i'i Zezuz a'e pe har wanupe. Nuweruzar kwaw ize'eg wà. Umume'u oho teko nànàn wà. Na'e uze'eg wi Zezuz iko wanupe no, imukatu awer imume'u 'ymaw henoz pà wanupe no. Nuweruzar kwaw ize'eg wà. Umume'u wera'u imukatu awer oho amo teko wanupe wà no. \v 37 Henu arer ipytuhegatu tuwe henu mehe a'e wà no. — Hemiapo kwer paw ikatuahy a'e, i'i uzeupeupe wà. — Te umuapyha kar iapyha 'ym ma'e a'e wà no, i'i uzeupeupe wà. — Umuze'eg kar uze'eg 'ym ma'e a'e wà no, i'i uzeupeupe wà. Zezuz umumai'u kar teko tetea'u a'e wà kury. \c 8 \s1 Zezuz umumai'u kar teko tetea'u a'e wà kury \p \v 1 Nan kwehe tete amo teko a'e wà kury, uzemono'og oho a'e pe Zezuz huwake a'e wà kury. Tàrityka'i upaw wanemi'u wanuwi. — Pezur xe nehe ty wà, i'i Zezuz wemimu'e wanupe. \p \v 2 — Apuhareko katu 'aw teko ihe wà pa, i'i wanupe. — Na'iruz 'ar umumaw xe hepyr wiko pà wà, i'i wanupe. — Kutàri naheta kwaw ma'e i'u pyr wanupe, i'i wanupe. \v 3 — Aze amono kar xe wi ihe wà nehe, temi'u imono 'ym mà wanupe ihe wà nehe, u'ar putar oho pe rupi wà nehe, ta'e nahuhàgahy kwaw wà xe, i'i wanupe. — Amo teko xe wiko ma'e ur muite wi a'e wà, i'i wanupe. \p \v 4 Na'e uze'eg hemimu'e izupe wà kury. — Naheta kwaw temi'u 'aw teko wanupe, xe ywyxig heta haw pe, i'i izupe wà. — A'e rupi nazapuner kwaw wamumai'u kar haw rehe zane nehe, i'i izupe wà. \p \v 5 — Màràn typy'ak heta xe, i'i wanupe. — 7 ru'u aipo, i'i izupe wà. \p \v 6 Na'e uze'eg Zezuz teko wanupe kury. — Peapyk ywy rehe nehe ty wà, i'i wanupe. Upyhyk a'e typy'ak kury, uze'eg Tupàn pe. — Nekatuahy ne Tupàn, ta'e eremur ko temi'u urewe ne xe, i'i izupe. Na'e uzaikaikaw typy'ak kury, wemimu'e wanupe imono pà kury. — Pemono peho teko wanupe nehe ty wà, i'i wanupe. Na'e weraha wanupe wà, i'u kar pà wanupe wà. \v 7 Heta amo pira'i a'e pe wanupe no. Tupàn pe uze'eg ire, omono Zezuz wemimu'e wanupe no, teko wanupe imono pà no. \v 8 U'u teko paw wà. Hewykàtà wà (ta'e Zezuz umueta tetea'u kar a'e temi'u a'e xe). Upyhyk temi'u kurer wà, kokuhu pupe imono pà wà. Heta 7 kokuhu por. \v 9 Teko tetea'u umai'u a'e pe wà. 4.000 waneta haw wà. Nan kwehe tete Zezuz omono kar a'e teko a'e wi uzewi a'e wà kury. \p \v 10 Na'e Zezuz uhem oho a'e wi wà no, kanuhu pupe wata pà wà no. Oho Tamanu ywy kutyr wà. \s1 Parizew wenoz purumupytuhegatu kar haw Zezuz pe a'e wà kury \p \v 11 Amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà kury, uhem oho a'e pe Zezuz pe a'e wà kury. Uzypyrog izupe uze'eg ahyahy pà wà. — Kwa, Tupàn hemimur karer romo aiko ihe, i'i teko wanupe a'e, i'i uzeupeupe wà. — Xiapo kar amo ma'e izupe nehe pa, i'i uzeupeupe wà. — Aze ru'u uze'eg zemueteahy putar Tupàn rehe a'e nehe, i'i uzeupeupe wà. Uze'eg oho izupe wà. — Ezapo purumupytuhegatu kar haw urewe nehe ty, nekàgaw hexak kar pà urewe nehe ty, i'i izupe wà. — A'e rupi urukwaw putar Tupàn hemimur karer romo nereko haw ure nehe, i'i izupe wà. \v 12 Na'e Zezuz ipytuhem pukua'u uzemumikahy pà kury. Uze'eg wanupe. — Màràzàwe tuwe teko ko 'ar rehe har uzapo kar purumupytuhegatu kar haw ihewe a'e wà. Azeharomoeteahy ko heze'eg ihe. Nazapo kwaw purumupytuhegatu kar haw 'aw teko wanupe ihe nehe kury, hekàgaw hexak kar pà wanupe ihe nehe kury, Tupàn hemimur karer romo hereko haw hexak kar pà wanupe ihe nehe kury. \p \v 13 Na'e oho Zezuz a'e wi wanuwi a'e wà kury, parizew wanuwi a'e wà kury. Kanuhu pupe wanon wà, yryhu hahaw pà wà. \s1 Zezuz uze'eg parizew waze'eg rehe a'e kury, Ero ze'eg rehe a'e kury \p \v 14 Wata oho waiko kanuhu pupe wà. Hemimu'e nueraha kwaw typy'ak wemi'u ràm uzeupi wà. Heharaz izuwi wà. Pitài zo typy'ak heta wanupe. \v 15 Uze'eg Zezuz wanupe kury. — Pe ty wà, pezemupy'a parizew watypy'ak imuapiruru kar haw rehe nehe ty wà, pezemupy'a Ero typy'ak imuapiruru kar haw rehe nehe no ty wà, i'i wanupe. \p \v 16 Na'e hemimu'e uze'eg uzeupeupe wà. — Naheta kwaw typy'ak zanewe pa, a'e rupi uze'eg kwez nezewe zanewe, i'i uzeupeupe wà. \v 17 Wenu Zezuz waze'eg. Upuranu wanehe kury. — Màràzàwe tuwe peze'eg wi wi typy'ak rehe. Peinu zepe heze'eg, napekwaw pixik kwaw. Màràzàwe tuwe napeinu katu kwaw heze'eg. \v 18 Heta zepe peneha, napexak pixik kwaw ma'e. Heta zepe peapyakwar no, napeinu pixik kwaw heze'eg no. \v 19 Pema'enukwaw 5 typy'ak rehe. Azaikaikaw imono teko tetea'u wanupe. (5.000 waneta haw wà.) Màràn kokuhu pemynehem temi'u kurer pupe, i'i wanupe. — 12 kokuhu, i'i izupe wà. \p \v 20 Pema'enukwaw a'e 7 typy'ak rehe. Azaikaikaw imono teko tetea'u wanupe no. (4.000 ru'u waneta haw wà. Màràn kokuhu pemynehem a'e mehe), i'i wanupe. — 7 kokuhu, i'i izupe wà. \p \v 21 — Màràzàwe tuwe napekwaw kwaw ma'e kury, i'i wanupe. (Ta'e Zezuz nuze'eg kwaw wanemi'uete rehe a'e xe. Uze'eg Tupàn ze'eg heruzar haw rehe a'e.) \s1 Zezuz umukatu hehàpyhà 'ym ma'e a'e kury \p \v 22 Nan kwehe tete uhem Zezuz oho Metexaz taw pe wà kury. (— Pira me'egaw, i'i taw her zaneze'eg rupi.) Teko werur amo hehàpyhà 'ym ma'e izupe a'e wà. — Epokok hehe nehe, i'i izupe wà. \v 23 Upyhyk Zezuz ipo rehe, taw wi heraha pà. Omono weny kwer heha rehe. Opokok hehe. — Aipo erexak katu ma'e kury, i'i izupe, hehe upuranu pà. \p \v 24 Ume'e wewer kury. — Aexak teko ihe wà kury, i'i izupe. — Nuzawy kwaw ywyra wata ma'e ihewe wà, i'i izupe. \p \v 25 Na'e opokok wi heha rehe kury. A'e 'ar mehe we ume'egatuahy kury. Ikatuahy tuwe heha izupe. \v 26 — Eho neràpuz me nehe kury ty, ezewyr zo eho taw pe nehe ty, i'i izupe. \s1 Pet uze'eg Zezuz pe a'e kury \p \v 27 Na'e Zezuz a'e wà kury, oho tawhu Xezarez Piri ywy rehe har nànàn a'e wà kury. Wata waiko amo taw piar rupi wà. Upuranu wemimu'e wanehe. — Aze teko upuranu uzehezehe wà nehe, — Mo romo Zezuz hekon a'e, aze i'i uzeupe wà nehe, — Ma'in putar amogwer teko a'e wà nehe, herehe uze'eg pà a'e wà nehe, i'i wanupe. \p \v 28 — Amo teko uze'eg nezewe nerehe a'e wà, i'i izupe wà. — Zuàw purumuzahazahak ma'e ukweraw wi ma'e kwer romo hekon a'e, i'i amo nerehe wà. — Eri ukweraw wi ma'e kwer romo hekon a'e, i'i amo nerehe wà. — Amo ae Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e, i'i amogwer nerehe wà, i'i hemimu'e izupe wà. \p \v 29 Na'e Zezuz upuranu wi wanehe kury. — Pe no, ma'e peze herehe peze'eg pà pe no, i'i wanupe. — Ne ty, ne ureruwihawete urepyro har Tupàn hemimur kar romo ereiko ne ty. Mexi romo ereiko ne ty, i'i Pet izupe. \p \v 30 — Azeharomoete peze'eg. Pemume'u zo hereko haw teko wanupe nehe, i'i wanupe. \s1 Zezuz uze'eg umàno haw rehe a'e kury \p \v 31 Na'e uze'eg wi Zezuz wemimu'e wanupe kury. — Apuraraw putar ma'erahy ihe nehe. Zutew wanuwihaw paw rupi a'e wà nehe, nuzeruzar kwaw heze'eg rehe a'e wà nehe. Xaxeto wanuwihaw a'e wà nehe no, upurumu'e ma'e a'e wà nehe no, paw rupi nuzeruzar kwaw heze'eg rehe a'e wà nehe, nahemuawyze kwaw a'e wà nehe. Hezuka putar wà nehe. Na'e akweraw wi putar ihe nehe no, na'iruz 'ar paw ire ihe nehe no. \p \v 32 Umume'u katu a'e ze'eg wanupe. Na'e Pet wenuhem Zezuz heraha amogwer wanuwi kury. Na'ikatu kwaw Zezuz ze'eg izupe. A'e rupi — Eze'eg zo nezewe nezeupe nehe ty, i'i ahyahy izupe. \v 33 Na'e Zezuz uwak wemimu'e wanehe ume'e pà kury. Uze'eg Pet pe kury. — Eze'eg zo nezewe nehe ty. Etyryk henatar wi, Zurupari. Nema'enukwaw ma'e rehe awa ài ne. Nanema'enukwaw kwaw ma'e rehe Tupàn ài. \p \v 34 Na'e wenoz Zezuz teko tetea'u wamuwà uzeupe wà kury. Wenoz wemimu'e uzeupe wà no. Uze'eg wanupe paw rupi. — Aze amo teko heko wer heremimu'e romo wà nehe, tuwe heharaz wemiapo putar haw wi wà nehe. Tuwe upir ywyra kanetar heraha wà nehe. Tuwe oho heraikweromo wà nehe. \v 35 Aze amo teko ipurupyro wer weko haw rehe wà nehe, a'e mehe ukàzym putar waneko haw wanuwi nehe. Aze amo umukàzym weko haw nehe, heremimu'e romo wiko pà wà nehe, Tupàn ze'eg heruzar pà wà nehe, a'e mehe upyhyk putar weko haw wà nehe. \p \v 36 Aze amo awa wereko ma'e ywy rehe har paw a'e nehe, aze umàno a'e re nehe, a'e mehe nuwereko kwaw a'e ma'e a'e nehe. \v 37 Teko nupuner kwaw ma'e iapo haw rehe wà, ukweraw pàwàm imekuzar pà wà. \v 38 Teko ko 'ar rehe har a'e wà, uzapo ikatu 'ym ma'e oho waiko tuweharupi a'e wà. Aze amo awa imaranugar teko wanuwa rupi nehe, herehe nehe, heze'eg rehe nehe, a'e mehe ihe hemaranugar putar teko wanuwa rupi ihe nehe no, hezur mehe ihe nehe no, a'e teko rehe ihe nehe no. A'e 'ar mehe aruzewyr putar heru ikàgaw heruwà nehe, ipuràg eteahy haw herur pà nehe no. Tupàn heko haw pe har ipuràg eteahy ma'e arur putar hezeupi a'e 'ar mehe ihe wà nehe no. Ihe Awa ta'yr romo aiko ihe. \c 9 \s1 Zezuz uze'eg Tupàn pureruze'egaw rehe a'e kury \p \v 1 Na'e uze'eg Zezuz teko wanupe kury, wemimu'e wanupe no. — Azeharomoete ko peme heze'egaw ihe kury. Tupàn pureruze'egaw a'e nehe, uhem putar a'e nehe, Tupàn ikàgaw hexak kar pà purupe a'e nehe. Amo teko xe har a'e wà nehe, numàno kwaw tur 'ym mehe wà nehe. Wexak putar tur mehe wà nehe. \s1 Zezuz uzeapo amo ae ma'e romo a'e kury \p \v 2 Na'e 6 'ar paw ire Zezuz uzeupir oho ywytyruhu rehe kury. Pet a'e, Xiak a'e no, Zuàw a'e no, uzeupir oho hupi a'e wà no. Xo a'e zo oho wà. A'e pe Zezuz amo ae ma'e romo uzeapo kury. \v 3 Ikamir henyenyahy kury, xigatu no. Nupuner kwaw teko kamir iputuka haw rehe nezewe wà, nupuner kwaw imuxigatu haw rehe nezewe wà. \v 4 Hemimu'e ume'e Zezuz rehe wà. Wexak mokoz awa kwehe mehe wiko ma'e kwer Zezuz huwake i'àz mehe wà. Eri awa ipy her romo a'e. Moizez inugwer awa romo her romo a'e. Uze'eg waiko Zezuz pe wà. \v 5 Na'e uze'eg Pet Zezuz pe a'e kury. — Purumu'e ma'e, i'i izupe. — Ikatuahy xe zanereko haw, i'i izupe. — Zapyta xe nehe, uruzapo putar na'iruz tàpuz pew xe nehe, i'i izupe. — Eiko amo pupe nehe. Moizez wiko putar amo pupe nehe no. Eri upyta putar inugwer pupe nehe no, i'i izupe. \v 6 Zezuz hemimu'e ukyze katu wanexak pà wà. A'e rupi Pet uze'eg e a'e. \v 7 Na'e ur ywàkun a'e pe, wa'aromo ukwaw pà. Wenu amo ze'eg ywàkun rehe har wà. — 'Aw awa hera'yr heremiamutar romo hekon a'e, i'i wanupe. — Pezeapyaka katu ize'eg rehe nehe, i'i a'e ze'eg. \p \v 8 A'e 'ar mehe we hemimu'e ume'e uzeiwyr wà. Wexak Zezuz a'e pe i'àm mehe wà. Nuexak kwaw a'e mokoz awa wà. \s1 Zezuz uze'eg Eri tur haw rehe a'e kury \p \v 9 Nan kwehe tete wezyw Zezuz oho ywytyr wi kury, wemimu'e wanupi kury. Wata mehe we uze'eg wanupe. — Pemume'u zo penemixak kwer teko wanupe nehe ty wà, i'i wanupe. — Ihe Awa ta'yr ihe. Akweraw wi putar hemàno re ihe nehe. Xo a'e 'ar mehe zo pemume'u wanupe nehe, i'i wanupe. \v 10 A'e rupi numume'u kwaw wanupe wà. Uze'eg uzeupeupe wà. — Akweraw wi putar ihe nehe, i'i Zezuz zanewe, i'i uzeupeupe wà. — Màràzàwe tuwe uze'eg nezewe a'e, i'i uzeupeupe wà. \v 11 Uze'eg Zezuz pe wà. — Eri ur putar a'e nehe, Tupàn hemimur kar tur zanune a'e nehe, i'i waiko teko wanupe wà, i'i izupe wà. \v 12 Uze'eg Zezuz wemimu'e wanupe. \p — Azeharomoete pa. Eri ur putar Tupàn remimur kar tur 'ym mehe we a'e nehe. Uzapokatu putar teko wapy'a a'e wà nehe, tur àwàm rehe a'e wà nehe. Tupàn umuapyk kar a'e ze'eg pape rehe zaneràmuz pe a'e. Tupàn hemimur kar a'e nehe, upuraraw putar ma'erahy tetea'u a'e nehe. Teko a'e wà nehe, numuawate kwaw hemimur kar a'e wà nehe, i'i Tupàn uze'eg imuapyk kar pà pape rehe. \v 13 Azeharomoete a'e ze'eg a'e. Eri a'e, ur herenune a'e. Teko a'e wà, uzapo wemiapo putar haw ikatu 'ym ma'e izupe a'e wà. Uzuka wà. Tupàn ze'eg kwehe arer a'e, umume'u teko Eri pe wanemiapo ràm a'e. (Zuàw purumuzahazahak ma'e rehe uze'eg a'e.) \s1 Zezuz umuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e zawaiw katu ma'e a'e kury \p \v 14 Na'e Zezuz a'e wà kury, uzewyr oho amogwer wemimu'e wapyr a'e wà kury. Teko tetea'u a'e pe wanekon wà. Amo upurumu'e ma'e uze'eg ahyahy waiko Zezuz hemimu'e wanupe wà. \v 15 Wexak teko Zezuz tur mehe wà. Ipytuhegatu hexak mehe wà. Uzàn izupe wà. — Kwa, aipo erezur wi ra'e, i'i izupe wà. \v 16 Na'e Zezuz upuranu wemimu'e wanehe kury. — Ma'e rehe peze'eg ipyipykahy wainuromo, i'i wanupe. \p \v 17 Amo awa a'e pe wiko ma'e a'e, teko wanupi wata ma'e a'e, uze'eg izupe a'e kury. — Purumu'e ma'e, arur hera'yr kwez imukatu kar pà newe, i'i izupe. — Wereko tekwe ikatu 'ym ma'e uzehe a'e. A'e rupi nupuner kwaw uze'egaw rehe, i'i izupe. \v 18 — Hekwe ikatu 'ym ma'e upyhyk tetea'u a'e. Ipyhyk mehe weityk imono ywy rehe. A'e mehe henyzuz. Wàzgyrygyryw no. A'e mehe uwyràkwen no. Aze'eg neremimu'e wanupe, tekwe ikatu 'ym ma'e imuhem kar haw rehe, i'i izupe. — Nupuner kwaw imuhem kar haw rehe wà, i'i izupe. \p \v 19 Na'e uze'eg Zezuz a'e pe har wanupe kury. — Pe ko 'ar rehe har pe, pe herehe uzeruzar 'ym ma'e pe wà. Tuweharupi apumu'e teko ihe. Napezeruzar kwaw heze'eg rehe. Àro we pezeruzar haw. Perur kwarer xe ihewe nehe kury, i'i wanupe. \p \v 20 Werur kwarer izupe wà. Na'e tekwe ikatu 'ym ma'e wexak Zezuz kury. A'e 'ar mehe we umuwamuwak kar kwarer kury. U'ar ywy rehe, uzerezerew pà, wenyzuz pà. \v 21 Upuranu Zezuz tu rehe kury. — Màràn 'ar nera'yr umumaw nezewe wiko pà a'e, i'i izupe. — Kwarera'i mehe arer we nezewe hekon, i'i tu izupe. \v 22 — Weityk tuweharupi tata pupe, 'y pupe no. Ipuruzuka wer hehe no, i'i izupe. — Aze erepuner amo ma'e iapo haw rehe urewe nehe, urepuhareko pe nehe, urepytywà pe nehe, i'i izupe. \v 23 — Eze'eg zo nezewe ty, i'i Zezuz izupe. — Aze amo teko uzeruzar herehe wà nehe, a'e mehe upuner wyzài ma'e iapo haw rehe nehe, i'i izupe. \v 24 Na'arewahy tu uhapukaz uze'eg pà izupe kury. — Azeruzar nerehe, hepytywàgatu pe nehe, nerehe hemuzeruzar kar wera'u pà nehe, ta'e azeruzar wewer nerehe ihe kury xe, i'i izupe. \p \v 25 Na'e Zezuz wexak teko tetea'u a'e wà kury. Uzemono'og huwake wà. A'e rupi uze'eg ahyahy tekwe ikatu 'ym ma'e pe, imuhem kar pà. — Ne tekwe ikatu 'ym ma'e iapyha 'ym ma'e ne, uze'eg 'ym ma'e ne, i'i izupe. — Ehem eho 'aw kwarer wi nehe ty, eixe wi zo eho hehe nehe, i'i izupe. \v 26 Na'e tekwe ikatu 'ym ma'e heiheihem kury, kwarer imuwamuwak pà kury. Na'e uhem izuwi kury. Kwarer u'ar ywy rehe. Upyta a'e pe umàno ma'e kwer ài. — Kwa, umàno aipo kury pà, i'i teko izupe wà. \v 27 Na'e Zezuz upyhyk kwarer ipo rehe kury, imupu'àm kar pà kury. Upu'àm kury. \p \v 28 Na'e wixe Zezuz oho amo tàpuz me wà kury. — Màràzàwe tuwe nurupuner kwaw a'e tekwe ikatu 'ym ma'e imuhem kar haw rehe ure, i'i izupe wà. \v 29 Zawaiw katu agwer tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar haw, i'i Zezuz wanupe. — Aze xinoz tuwe imuhem kar haw Tupàn pe nehe, xo a'e mehe zo zapuner 'agwer tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar haw rehe zane nehe, i'i wanupe. \s1 Uze'eg Zezuz umàno haw rehe a'e kury \p \v 30 Uhem Zezuz oho a'e wi a'e wà kury. Upyterahaw Karirez ywy oho wà. Zezuz na'ipurukwaw kar wer kwaw a'e pe weko haw rehe teko wanupe. \v 31 Ta'e ipurumu'e wer wemimu'e wanehe a'e 'ar mehe a'e xe. Zezuz nuputar kwaw teko uzepyr waneko haw a'e, ta'e nezewe mehe nupuner kwaw wemimu'e wamu'e haw rehe xe. Na'e umu'e wemimu'e oho iko wà kury, pe rupi wata mehe wà kury. — Ihe Awa ta'yr romo aiko ihe. Teko hepyhyk putar hezuka kar pà a'e wà nehe, i'i wanupe. — Hemàno re nehe, na'iruz 'ar paw ire nehe, akweraw wi putar ihe nehe, i'i wanupe. \v 32 Hemimu'e nukwaw katu kwaw ize'eg wà. A'e rupi ipuranu wer zepe Zezuz rehe wà. Nupuranu kwaw wà, ta'e ukyze izuwi wà xe. \s1 Uze'eg Zezuz kwarer wanehe wazekaiw paw rehe a'e kury \p \v 33 Na'e uhem Zezuz oho Kapanau taw pe a'e wà kury. Tàpuz me wixe re, upuranu Zezuz wemimu'e wanehe. — Ma'e rehe peze'eg peiko pe rupi peata mehe, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. \v 34 Nuze'eg kwaw izupe wà. A'e 'ym mehe uze'eg tuwe waiko uzeupeupe wà, pe rupi wata mehe wà. — Ma'enugar hemimu'e wiko putar amogwer wanuwihaw romo a'e nehe, i'i uzeupeupe wà. A'e rupi imaranugar izuwi wà. Nuze'eg kwaw izupe wà. \v 35 Wapyk Zezuz oho kury. Wenoz wemimono kar wamuwà uzeupe wà. — Aze amo teko heko wera'u wer amogwer wanuwi nehe, tuwe wiko ikàg 'ym ma'e romo amogwer wanuwi nehe, tuwe uzekaiw amogwer wanehe paw rupi nehe, i'i wanupe. \p \v 36 Na'e upyhyk kwarer imuwà uzeake kury. Umupu'àm imono wemimu'e wamytepe kury, iàzuwàn pà kury. \v 37 Uze'eg wanupe. — Aze amo teko uzekaiw katu agwer kwarer wanehe wà nehe, heremiapo putar haw iapo pà nezewe wà nehe, a'e mehe a'e teko wiko herehe uzekaiw katu ma'e romo wà nehe no, i'i wanupe. — Aze amo teko wiko herehe uzekaiw katu ma'e romo wà nehe, a'e mehe wiko hemur kar arer rehe uzekaiw katu ma'e romo wà nehe no, i'i wanupe. Uze'eg Zezuz tekwe ikatu 'ym ma'e imuhem kar haw rehe a'e kury. \s1 Heàmàtyry'ymar nuiko kwaw hemyrypar romo a'e wà, i'i Zezuz a'e \p \v 38 Na'e Zuàw a'e kury, upuranu Zezuz rehe a'e kury. — Purumu'e ma'e, i'i izupe. Uruexak amo awa ure, tekwe ikatu 'ym ma'e imuhem kar mehe ure. Nekàgaw rupi imuhem kar a'e. A'e rupi — Ezapo zo agwer ma'e Zezuz her rehe nehe ty, uru'e izupe. Ta'e nuiko kwaw neremimu'e romo a'e xe, nuiko kwaw zanerupi wata ma'e romo a'e xe, i'i izupe. — A'e rupi uruze'eg nezewe izupe, i'i izupe. \v 39 Na'e Zezuz uze'eg wemimu'e wanupe kury. — Pemupytu'u kar zo nezewe iapo re nehe ty wà. — Ezapo zo, peze zo izupe ty wà. Aze amo uzapo purumupytuhegatu kar haw oho iko heze'eg rupi a'e nehe, a'e mehe nuze'eg zemueteahy kwaw herehe a'e nehe, a'e 'ar mehe we a'e nehe, i'i wanupe. \v 40 Azeharomoete heze'eg ihe, aze amo awa uze'eg nezewe a'e nehe, — 'Aw awa Tuwihawete Zezuz hemiruze'eg romo hekon a'e, a'e mehe amono putar 'y kanek por izupe ihe nehe, aze i'i izupe nehe, \v 41 aze omono 'y izupe nehe, a'e mehe upyhyk putar hekuzar nehe. Amo 'ar mehe Tupàn uzapo putar ikatuahy ma'e izupe hekuzaromo a'e nehe no. \s1 Uze'eg Zezuz tatahu rehe a'e kury \p \v 42 Uze'eg wi Zezuz wemimu'e wanupe kury. — Aze amo kwarer uzeruzar katu herehe a'e nehe, aze a'e re amo awa umupytu'u kar herehe izeruzar ire a'e nehe, a'e mehe a'e awa iaiw Tupàn pe a'e nehe. Aze mo xiàpixi itahu iazuromo, aze mo xityk heraha 'y mytepe, a'e mehe mo nupuner iwer mo ikatu 'ym ma'e iapo kar haw rehe amo ae kwarer pe. Ikatu wera'u mo nezewe mehe izupe. Ta'e Tupàn wikwahy tuwe agwer teko wanupe a'e xe. \p \v 43 Aze amo awa ipo umupytu'u kar herehe izeruzar ire nehe, tuwe omonohok opo heityk pà nehe. Tupàn pyr iho haw pitài opo heraha haw ikatu wera'u tatahu pe iho haw mokoz opo heraha haw wi a'e. \v 44 [Merua'yr a'e pe har numàno kwaw wà. A'e tata nuwew pixik kwaw nehe]. \v 45 Aze nepy inugwer uzapo kar ikatu 'ym ma'e newe nehe, ezaikaw imono nehe. Ikatu wera'u pitài nepy heraha haw Tupàn heko haw pe mokoz nepy tatahu pe heraha haw wi a'e. \v 46 [Merua'yr a'e pe har numàno kwaw wà. A'e tata nuwew pixik kwaw nehe]. \v 47 Aze heha umupytu'u kar etea'i herehe izeruzar ire nehe, tuwe o'ok heityk pà nehe. Tupàn pyr iho haw pitài weha heraha haw ikatu wera'u tatahu pe iho haw mokoz weha heraha haw wi a'e. \v 48 Merua'yr a'e pe har numàno kwaw wà nehe. A'e tata nuwew pixik kwaw nehe. \p \v 49 Teko paw uzemuxa putar tata pupe pitàitàigatu a'e wà nehe. \v 50 Xa ikatu a'e. (Aze ximono xa temi'u inuromo, hete katu zanewe. Nezewegatete aze peiko teko wainuromo nehe, a'e teko ukwaw putar Tupàn ikatu haw a'e wà nehe no.) Aze heta ywy xa inuromo nehe, na'ikatu kwaw temi'u rehe imono haw nehe. Pereko xa pezehe nehe, pezeàmàtyry'ym zo nehe. \c 10 \s1 Uze'eg Zezuz awa wemireko wi upuir haw rehe a'e kury \p \v 1 Na'e Zezuz a'e wà kury, oho a'e wi a'e wà kury. Uhem oho Zutez ywy rehe wà, Zotàw yrykawaz wà no. Teko tetea'u uzemono'og wi a'e pe huwake wà. Na'e Zezuz umu'e a'e pe har wà kury. Tuweharupi umu'e nezewe wà. \v 2 Amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà kury, ur a'e pe hexak pà a'e wà kury. Ximuze'eg zemueteahy kar Zezuz Tupàn rehe nehe, i'i uzeupeupe wà. Uze'eg izupe. — Aze amo awa upuir wemireko wi a'e nehe, aipo nezewe iapo haw uhaw ze'eg kwehe arer a'e nehe, i'i izupe wà, hehe upuranu pà wà. \p \v 3 Na'e Zezuz uze'eg wanupe kury. \v 4 — Moizez umume'u Tupàn ze'eg zaneipy wanupe kwehe mehe a'e. Ma'in a'e ze'eg kwehe arer a'e. Moizez uze'eg nezewe zaneipy wanupe a'e. Aze awa umuapyk wemireko wi upuir haw pape rehe a'e nehe, a'e mehe upuner wemireko wi upuir haw rehe a'e nehe, i'i Moizez zaneipy wanupe. \p \v 5 Teko na'ipureruzar wer kwaw Tupàn ze'eg rehe a'e wà. Peiko nezewegatete pe no. Zawaiw katu Tupàn ze'eg kwaw paw peme. A'e rupi Moizez uze'eg nezewe zaneipy wanupe kwehe mehe a'e. \v 6 Izypy mehe Tupàn uzapo awa a'e, kuzà a'e no. \v 7 Tuwe awa wezar u nehe, tuwe wezar uhy nehe, tuwe hemireko nehe. \v 8 Awa a'e, hemireko a'e no, pitài teko ài wanekon putar a'e wà nehe, Tupàn huwa rupi a'e wà nehe. A'e rupi mokoz teko a'e wà nehe, pitài teko ài wanekon putar a'e wà nehe. \v 9 Tupàn umuzuwake a'e wà. A'e rupi awa nupuner kwaw wemireko wi upuir haw rehe a'e nehe, i'i Moizez zaneipy wanupe. \p \v 10 Na'e oho Zezuz wemimu'e wanupi kury, teko wanuwi kury. Wixe oho amo tàpuz me wà. Upuranu wi hemimu'e hehe wà kury. — Màràzàwe tuwe ereze'eg nezewe ne, i'i izupe wà. \v 11 Uze'eg Zezuz wanupe. — Aze amo awa upuir wemireko wi nehe, aze wereko amo ae kuzà nehe, a'e mehe uzapo ikatu 'ym ma'e wemireko ipy pe nehe, uzapo ikatu 'ym ma'e Tupàn huwa rupi nehe no, uhaw Tupàn imuwete haw nezewe a'e nehe. — Neremireko 'ym puhe neho haw nuzawy kwaw kuzà wyzài puhe neho haw ihewe. Neaiw heruwa rupi kury, i'i Tupàn a'e awa pe, i'i Moizez zaneipy wanupe. \v 12 Aze amo kuzà upuir umen wi nehe, aze wereko amo ae awa nehe, uzapo ikatu 'ym ma'e Tupàn huwa rupi nehe no, uhaw Tupàn imuwete haw nehe no. — Nemen 'ym puhe neho haw nuzawy kwaw awa wyzài puhe neho haw ihewe. Neaiw heruwa rupi kury, i'i Tupàn a'e kuzà pe, i'i Moizez zaneipy wanupe. Uze'eg Zezuz kwarera'i wanehe a'e kury. \s1 Teko werur kwarera'i Zezuz pe wà kury \p \v 13 Nan kwehe tete amo teko a'e wà kury, werur amo kwarera'i Zezuz pe a'e wà kury. Ize'eg wer izupe wà. — Epokok wanehe nehe, i'i wer izupe wà. Hemimu'e uze'eg a'e teko wanupe wà. — Pezapo zo nezewe nehe, i'i wanupe wà. \v 14 Zezuz wenu waze'eg mehe. Wikwahy wanupe. Tuwe werur kwarearer ihewe wà nehe, ty wà. Pemupytu'u kar zo pe wà nehe. Tupàn hemiruze'eg kwarera'i ài wanekon a'e wà. \v 15 Azeharomoete heze'eg ihe. Aze teko heko wer Tupàn hemiruze'eg romo nehe, tuwe uzeruzar herehe kwarera'i ài nehe. Aze nuzeruzar kwaw kwarera'i wazàwe nehe, nuiko kwaw Tupàn hemiruze'eg romo nehe. \p \v 16 Na'e Zezuz upyhyk kwarera'i a'e wà kury. Opokok wàkàg nànàgatu kury. — Tuwe Tupàn uzapo ikatu ma'e penànàgatu nehe, i'i wanupe. \s1 Uze'eg Zezuz amo awa hemetarer katu ma'e pe a'e kury \p \v 17 Na'e uzypyrog wi Zezuz wata pà a'e wi a'e wà kury. Tàpuz wi ihem etea'i mehe amo awa uzàn wà ikutyr a'e kury. Wapyk oho upenàràg rehe huwazaromo kury. Upuranu Zezuz rehe. — Ne upurumu'e ma'e ikatuahy ma'e ne, i'i izupe. — Ma'e azapo putar nehe, i'i izupe. — Tupàn heko haw pe heho wer ihe, hemàno re ihe, i'i izupe. — Ma'e azapo putar a'e pe hezemono kar haw rehe nehe, i'i izupe, hehe upuranu pà. \p \v 18 Na'e Zezuz uze'eg izupe kury. Nekatuahy, ere kwez ihewe. Màràzàwe tuwe ereze'eg nezewe ihewe. Xo Tupàn zo ikatuahy a'e, ni amo nuiko kwaw izàwe. \v 19 Erekwaw Tupàn ze'eg ne. Kwehe mehe weruzar kar uze'eg teko wanupe. Na'aw ize'eg kwehe arer xe a'e kury. Pepuruzuka zo nehe. Peho zo penemireko 'ym puhe nehe, peho zo pemen 'ym puhe nehe. Pemunar zo ma'e rehe nehe. Penemu'em zo amogwer wanehe nehe. Pepureraha wer zo penuwake har ma'e rehe izuwi nehe, pemuawate katu penu nehe, pemuawate katu pehy nehe no, i'i Tupàn teko wanupe. \p \v 20 Na'e uze'eg a'e awa Zezuz pe kury. — Purumu'e ma'e, i'i izupe. — Aruzar tuwe a'e ze'eg tuweharupi ihe, te hekwarera'i mehe arer we ihe, i'i izupe. \p \v 21 Ume'egatu Zezuz hehe a'e kury. Ikatuahy Zezuz pe a'e. — Xo pitài ma'e zo azapo kar putar newe ihe nehe kury, i'i izupe no. — Eme'eg nema'e paw eho nehe. Emono hekuzarer eho ma'e hereko 'ymar wanupe nehe, i'i izupe. — Aze nezewe erezapo nehe, a'e mehe heta tetea'u putar ma'e neremipyhyk ràm Tupàn heko haw pe nehe, i'i izupe. — Nema'e ime'eg ire nehe, eata herupi nehe. Eiko heremimu'e romo nehe, i'i izupe. \p \v 22 Uzemumikahy a'e awa ize'eg henu re a'e kury. Ta'e uhua'u iziwy a'e xe, hàpuz tetea'u a'e no xe, ima'e tetea'u a'e no xe. Oho a'e wi izuwi kury. \v 23 Na'e Zezuz ume'e uzeiwyr a'e kury, uze'eg pà wemimu'e wanupe kury. — Hemetarer katu ma'e a'e, zawaiw katu Tupàn hemiruze'eg romo heko haw a'e, i'i wanupe. \p \v 24 Hemimu'e ipytuhegatu ize'eg henu mehe a'e wà. Na'e uze'eg wi wanupe no. — Herywyr wà, zawaiw katu teko Tupàn hemiruze'eg romo waneko haw wà. \v 25 Kawaru kupewa'a a'e, zawaiw katu heixe haw aguz kwar rupi a'e. Nezewegatete hemetarer katu ma'e a'e wà nehe no, zawaiw katu wera'u Tupàn hemiruze'eg romo waneko àwàm a'e wà nehe. \p \v 26 Na'e hemimu'e ipytuhegatu wi ize'eg henu pà wà no. Uze'eg izupe wà, hehe upuranu pà wà. — Mo upuner Tupàn pyr oho haw rehe wà. Mo upuner Tupàn hemiruze'eg romo weko haw rehe wà nehe, i'i izupe wà. \p \v 27 Ume'e Zezuz wanehe, wanupe uze'eg pà. — Teko nupuner kwaw a'e wà, Tupàn upuner teko wamuigo kar haw rehe wemiruze'eg romo a'e, upuner wapyro haw rehe a'e. Ta'e Tupàn upuner wyzài ma'e iapo haw rehe a'e xe. \p \v 28 Na'e Pet uze'eg Zezuz pe kury. — Kwa, urezar urema'e paw rupi ure, nerupi ureho pà ure, i'i izupe. \p \v 29 Na'e Zezuz uze'eg wemimu'e wanupe kury. \p — Azeharomoete ko heze'eg ihe. Aze amo awa wezar wàpuz nehe, aze wezar wywyr wà nehe, aze wezar weinyr wà nehe, aze wezar uhy nehe, aze wezar u nehe, aze wezar wa'yr wà nehe, aze wezar oko nehe, aze wezar 'agwer ma'e paw rupi nehe, herupi oho haw rehe nehe, Tupàn ze'eg puràg heruzar haw rehe nehe, imume'u haw rehe nehe, a'e mehe Tupàn a'e nehe no, umekuzar katu putar wanezar awer a'e nehe no. Umur putar amo ae 'agwer ma'e izupe nehe, umur putar amo ae tàpuz izupe nehe, umur putar amo ae tywyr izupe wà nehe no, umur putar amo ae heinyr izupe wà nehe no, umur putar amo ae ihy izupe wà nehe no, umur putar amo ae ta'yr izupe wà no, umur putar amo ae ko izupe wà nehe no. \v 30 A'e ipyahu ma'e ikatu wera'u putar ima'e kwehe arer wi a'e nehe. Upuraraw putar ma'erahy a'e nehe no, ko ywy rehe wiko mehe a'e nehe no. Ta'e uzeruzar herehe a'e xe. Amo 'ar mehe nehe, wiko putar tuweharupi Tupàn heko haw pe nehe. Nuhem pixik kwaw a'e wi nehe. Nukàzym wi kwaw nehe. \v 31 Amo teko wiko tuwihaw romo hemetarer katu ma'e romo ko ywy rehe a'e wà. A'e teko wiko putar hemetarer 'ym ma'e ài ikàg 'ym ma'e ài a'e 'ar mehe wà nehe. Amo teko nuiko kwaw tuwihaw romo hemetarer katu ma'e romo ko ywy rehe a'e wà. A'e teko wiko putar tuwihaw ài hemetarer katu ma'e ài a'e 'ar mehe nehe. \s1 Uze'eg wi Zezuz umàno haw rehe a'e kury \p \v 32 Wata Zezuz oho iko pe rupi, Zeruzarez piar rupi. Wata wemimu'e wanenataromo. Ta'e hemimu'e ukyze katu tuwihaw wanuwi a'e wà xe. Teko Zezuz hemimu'e wanaikweromo wata ma'e ukyze a'e wà no. Zezuz wenoz wemimono karer wamuwà uzeake wà, amogwer wanuwi waneraha pà xe ràn wà. Umume'u ma'e uzeupe uzeapo ma'e ràm kury, wanupe kury. \v 33 — Pezekaiw katu heze'eg rehe nehe ty wà. Zazeupir zaha zaiko Zeruzarez pe zane kury. Ihe Awa ta'yr romo aiko ihe. Amo awa a'e nehe, hemono putar hepyhyk kar pà a'e pe har wanupe a'e nehe, xaxeto wanuwihaw wanupe a'e nehe, upurumu'e ma'e wanupe a'e nehe no. — Xiuka kar Zezuz zane nehe, i'i putar uzeupeupe wà nehe, herehe uze'eg pà wà nehe. Hemono kar putar Hom tawhu pe har wanuwihaw xe har pe wà nehe, hezuka kar pà izupe wà nehe. \v 34 Na'e uze'eg uryw ahyahy putar ihewe wà nehe. Uzenymonymon putar herehe wà nehe no. Hepetepetek putar wà nehe no. Na'e hezuka putar wà nehe. Na'iruz 'ar paw ire nehe, akweraw wi putar hemàno re ihe nehe. \s1 Xiak a'e, Zuàw a'e no, wenoz ma'e Zezuz pe a'e wà kury \p \v 35 Xiak a'e, Zuàw a'e no, Zepetew ta'yr romo wanekon a'e wà. Na'e ur Zezuz huwake a'e wà kury, izupe uze'eg pà a'e wà kury. — Purumu'e ma'e, i'i izupe wà. — Urepurapo kar wer ma'e rehe newe, i'i izupe wà. \p \v 36 Zezuz upuranu wanehe. — Ma'e pezapo kar putar ihewe nehe, i'i wanupe. \v 37 — Tupàn heko haw pe neho re ereiko putar teko paw waneruze'egar romo nehe, i'i izupe wà. — Hemuapyk kar neawyze har rehe nehe. Emuapyk ko herywyr neahur rehe nehe no, a'e rupi uruiko putar tuwihaw romo a'e pe nepyr ure nehe, i'i izupe wà. \p \v 38 Na'e uze'eg Zezuz wanupe kury. — Napekwaw kwaw peneminozgwer, i'i wanupe. — Ihe a'u putar amo kanek por ihe nehe. Aipo pepuner a'e kanek por i'u haw rehe pe nehe no, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. (Ma'erahy wemipuraraw ràm rehe uze'eg a'e.) Aipo pepuner pezemuzahazahak kar haw rehe hezemuzahazahak kar haw ài nehe, i'i wanupe. \p \v 39 — Urupuner ure, i'i izupe a'e wà. Na'e uze'eg wi wanupe no. — Azeharomoete pe'u putar kanek por ihe ài nehe, pezemuzahazahak kar putar ihe ài nehe no. \v 40 Ihe napuner kwaw heruwake wapyk ma'e ràm wanexanexakaw rehe ihe nehe, Tupàn heko haw pe hereko mehe ihe nehe. — Eapyk xe ty, eapyk pe pe ty, napuner kwaw he'e haw rehe peme nehe, ta'e heru zutyka'i upuner nezewe uze'egaw rehe a'e nehe xe. \p \v 41 Na'e inugwer 10 hemimono karer a'e wà kury, wikwahy Zuàw pe Xiak pe a'e wà kury. \v 42 Zezuz wenoz wamuwà uze'eg pà wanupe kury. — Pekwaw ko ma'e pe. Aze amo zutew 'ym wiko tuwihaw romo a'e, weruze'egahy uzeupe uma'ereko ma'e a'e wà, wamuma'erekoahy kar pà a'e wà. Pureruze'eg ma'e ikàg ma'e a'e wà no, upureruze'egahy tuwe tuweharupi a'e wà no. \v 43 Pe napeiko kwaw wazàwe nehe. Aze peneko wer tuwihaw romo nehe, tuwe peiko ma'e iapo har romo amogwer wanupe nehe. \v 44 Aze peneko wer ikàg wera'u ma'e romo nehe, peiko ma'e iapo e har romo amogwer wanupe nehe. \v 45 Te ihe ihe no. Ihe Awa ta'yr ihe. Azur ko ywy rehe ihe. Nazur kwaw tuwihaw romo ihe. Nazapo kwaw ma'e teko wanupe. Azur purehe uzekaiw ma'e romo ihe. Amàno putar ihe nehe no, teko paw wanekuzar romo ihe nehe no, tatahu wi wapyro har romo ihe nehe no. \s1 Zezuz umukatu hehàpyhà 'ym ma'e a'e kury \p \v 46 Uhem Zezuz oho Zeriko tawhu pe a'e wà kury. Na'e uhem oho a'e wi wà. Teko tetea'u oho wanupi a'e wà no. Na'e uwàxi amo hehàpyhà 'ym ma'e pe rupi wà. Ximewra'yr her romo a'e. Wapyk in pe izywyr. Temetarer wenoz in purupe a'e pe. \v 47 Na'e uze'eg teko wanupe kury. — Mo ukwaw iko kwe rupi a'e, i'i wanupe. — Zezuz Nazare pe har a'e, i'i teko izupe wà. Na'e uzypyrog uhapukaz pà kury. — Ne Zezuz, Tawi izuapyr ne, i'i izupe. — Hepuhareko katu pe nehe ty, i'i izupe. \v 48 Teko wikwahy izupe wà. — Eze'eg zo nezewe izupe nehe ty, i'i izupe wà. Nuweruzar kwaw waze'eg. Uhapukaz wi wi izupe. — Ne Tawi izuapyr ne, hepuhareko katu pe nehe ty, i'i wi izupe no. \v 49 Na'e Zezuz upytu'u wata re kury. — Penoz pe awa imuwà xe heruwake nehe ty wà, i'i wemimu'e wanupe. Wenoz imuwà wà kury. — Nerurywete nehe ty, i'i izupe wà. — Epu'àm ty, Zezuz nerenoz iko kury ty, i'i izupe wà. \v 50 Omomor Ximewra'yr ukamir puku imono heityk pà kury. Upu'àm na'aritykahy. Oho Zezuz huwake kury. \v 51 — Ma'e erezapo kar putar ihewe nehe, i'i Zezuz izupe. — Heruwihaw, naherehàpyhà kwaw ihe, hemukatu pe nehe ty, i'i izupe. — Erezeruzar katu herehe ne, a'e rupi nerehàpyhàgatu putar nehe kury, i'i izupe. \v 52 — Eho xe wi nehe, i'i izupe. A'e 'ar mehe we hehàpyhàgatu kury. Wata oho iko Zezuz raikwer romo kury, pe rupi kury. \c 11 \s1 Zezuz wixe Zeruzarez pe a'e kury \p \v 1 (Uzypyrog wi wata pà Zeruzarez kutyr wà kury.) Te uhem oho ywytyr Uri tyw her ma'e huwake wà kury. Upytu'u oho taw pixika'i ma'e huwake wà. Heta mokoz taw a'e pe. Petewaze taw ipy her romo a'e. Petàn inugwer her romo a'e. Uze'eg Zezuz mokoz wemimu'e wanupe kury. \v 2 — Pe zanerenataromo heta amo taw. A'e pe pehem ire nehe, pexak putar amo zumena'yr iàpixi pyrer nehe. Ni amo teko noho kwaw iku'az a'e wà rihi. Pekwaraw nehe, perur xe ihewe nehe. \v 3 Aze amo awa upuranu penehe nehe, — Màràzàwe tuwe peraha zumena'yr, aze i'i peme nehe, a'e mehe peze'eg nezewe izupe nehe. — Ureruwihaw uputar a'e, peze izupe nehe. — Urumuzewyr kar putar imuwà na'arewahy nehe no, peze izupe nehe. \p \v 4 Oho taw pe wà kury. Wexak amo zumena'yr amo tàpuz huwake iàpixi pyrer wà, uken huwake wà. Na'e ukwaraw wà kury. \v 5 Ikwaraw ire teko a'e pe wiko ma'e upuranu wanehe wà kury. — Ma'e pema'e peiko, i'i wanupe wà. — Màràzàwe pekwaraw zumena'yr pe, i'i wanupe wà. \p \v 6 Umume'u Zezuz ze'eg wanupe wà. A'e mehe weraha kar wanupe wà kury, a'e wi wà kury. \v 7 Werur Zezuz pe wà. Hemimu'e wenuhem ukamir uzewi wà, imono pà ikupe pe wà, Zezuz iapyk àwàm romo wà. Wapyk iku'az kury. \v 8 Amo teko upupirar ukamir iho àwàm rupi pe rupi izupe wà. Amo ae teko omonohok ka'a ruwer oho kukwer pe wà, herur pà imono pà pe rupi wà, iho àwàm rupi wà. \v 9 Teko Zezuz renataromo har a'e wà kury, hakykwepe har a'e wà no, uze'eg izupe uhapukaz pà paw rupi a'e wà. \b \q1 — Tupàn ikatuahy a'e (Ozàn, i'i uze'eg rupi wà). \q1 Zezuz ur Zanezar ikàgaw herur pà a'e, \q1 a'e rupi ikatuahy a'e. \q1 \v 10 Ne pureruze'eg ma'e romo ereiko ne, Tuwihaw Tawi ài ne. \q1 Tuwe Tupàn uzapo ikatuahy ma'e newe nehe kury. \q1 Tuwe Tupàn uremukatu azeharomoete nehe. \b \p \v 11 Na'e Zezuz uhem oho Zeruzarez pe kury. Wixe Tupàn hàpuzuhu pupe. Ume'e ma'e a'e pe har wanehe paw rupi kury. Karuk kury, a'e rupi nupyta kwaw a'e pe. Oho Metàn taw pe kury, wemimono karer wanupi kury. (Uker a'e pe wà.) \s1 Zezuz uze'eg ma'ywa 'yw pe a'e kury \p \v 12 Iku'egwepe Metàn wi uzewyr mehe ima'uhez Zezuz a'e. \v 13 Wexak amo ma'ywa 'yw pi her ma'e muite i'àz mehe. Huwer tetea'u. A'e rupi oho a'e pe i'a kwer hexak pà. A'e pe uhem mehe ume'e hehe kury. Huwer zutyka'i wexak hehe. Nuhem kwaw i'a haw 'ar a'e rihi. \v 14 Na'e Zezuz uze'eg a'e ma'ywa 'yw pe kury. — Ni amo nu'u pixik kwaw ne'a kwer wà nehe, i'i izupe. Hemimu'e wenu ize'eg mehe wà. \s1 Wixe Zezuz oho tàpuzuhu pupe a'e kury \p \v 15 Uhem oho Zeruzarez pe wà. Wixe oho Tupàn hàpuzuhu pupe wà. Heta tetea'u teko ma'e me'egar a'e pe a'e wà. Heta tetea'u ma'e me'eg kar har a'e pe wà no. Na'e umuhem kar Zezuz a'e teko paw wamono a'e wi a'e wà kury. Amo temetarer ima'e har a'e pe wanekon a'e wà no. Weruwak Zezuz wawyrapew imono wanuwi kury, wanemetarer imuhàmuhàz pà a'e pe wanuwi kury. Amo pykahu me'egar wiko a'e pe a'e wà no. Ta'e teko ume'eg kar pykahu Tupàn pe imono e pyr romo a'e wà xe. Weruwak wanenaw wanuwi no. \v 16 — Peraha zo pema'e ko rupi nehe, Tupàn hàpuzuhu myteromo nehe, i'i wanupe. \v 17 Na'e uze'eg ahyahy a'e pe har wanupe kury. Nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer a'e. — Pezapo Tupàn hàpuzuhu Tupàn pe ze'egaw romo nehe, teko ywy nànànar wanupe nehe. Ko 'ar rehe pezapo Tupàn hàpuzuhu amo ae ma'e romo pe kury. Ko 'ar rehe pezapo 'àg tàpuzuhu ma'e rehe imunar ma'e waneko haw romo kury. \p \v 18 Xaxeto wanuwihaw a'e wà, upurumu'e ma'e a'e wà no, wenu Zezuz ize'eg mehe a'e wà. — Xiuka kar a'e awa zane nehe, i'i zepe uzeupeupe wà, ta'e ukyze izuwi wà xe. Ta'e teko paw ipytuhegatu ize'eg henu pà a'e wà xe. \p \v 19 Karuketea'i mehe kury. A'e rupi uhem Zezuz oho taw wi wà kury. \s1 Zezuz wexak ma'ywa 'yw a'e kury \p \v 20 Izi'itahy iku'egwepe oho wi a'e ma'ywa 'yw izywyr wà kury. Wexak a'e pe i'àmaw pe wà. Uxinig paw a'e, te hapo uxinig a'e no. \v 21 Na'e Pet ima'enukwaw Zezuz ze'eg awer rehe a'e kury. — Purumu'e ma'e, i'i izupe. — Ereze'eg zemueteahy wi ma'ywa 'yw pe, uxinig a'e kury, i'i izupe. \p \v 22 Na'e uze'eg Zezuz wemimu'e wanupe kury. — Pezeruzar katu Tupàn rehe nehe ty wà. \v 23 Azeharomoete a'e peme kury, aze amo teko uze'eg nezewe nehe, 'àg ywytyruhu pe nehe, aze — Epu'àm e'ar eho yryhu pupe nehe, aze i'i izupe nehe, aze uzeruzar katu Tupàn ikàgaw rehe nehe, upy'a pupe nehe, aze, — Kwa, uzeapo putar ma'e heze'eg rupi katete nehe pa, aze i'i uzeupe nehe, a'e mehe uzeapo putar nezewe izupe nehe. \v 24 A'e rupi aze'eg nezewe peme kury. A'e peneminoz ràm nehe, Tupàn pe peze'eg mehe nehe, aze pezeruzar izeapo àwàm rehe nehe, a'e mehe uzeapo putar nehe. \v 25-26 Aze amo uzapo ikatu 'ym ma'e peme nehe, peneharaz hemiapo kwer wi nehe, Tupàn pe peze'eg mehe nehe, a'e rupi nehe, penu ywate har a'e nehe no, heharaz putar penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e nehe no. A'e rupi nuzepyk kwaw penehe nehe. \s1 — Mo nemur kar xe a'e, i'i tuwihaw Zezuz pe a'e wà kury \p \v 27 Na'e uzewyr oho Zeruzarez pe kury. Wixe wi Tupàn hàpuzuhu pupe. A'e pe wata mehe we ur amo xaxeto wanuwihaw Zezuz huwake a'e wà kury. Amo upurumu'e ma'e a'e wà no, amo Zutew waànàmuz a'e wà no. \v 28 Upuranu Zezuz rehe wà. — Mo uzapo kar agwer ma'e newe, i'i izupe wà. — Mo umur ukàgaw newe agwer ma'e iapo kar pà newe, i'i izupe wà. \p \v 29 Uze'eg Zezuz wanupe. — Ihe apuranu putar penehe ihe nehe no, i'i wanupe. — Aze pemume'u ihewe nehe, a'e mehe amume'u putar hemur kar har peme ihe nehe no, i'i wanupe. \v 30 — Mo umuzahazahak kar teko Zuàw pe a'e, i'i wanupe, upuranu pà wanehe. — Aipo Tupàn umuzahazahak kar teko izupe wà. Aipo amo awa umuzahazahak kar teko izupe wà, i'i wanupe. \p \v 31 Uze'eg ahyahy tuwihaw uzeupeupe a'e wà kury. — Tupàn, aze za'e izupe nehe, a'e mehe — Màràzàwe tuwe napezeruzar kwaw Zuàw ze'eg rehe, i'i putar zanewe nehe. \v 32 — Awa, aze za'e izupe nehe, a'e mehe teko xe har a'e wà nehe, ipuruzukaiw putar zanewe a'e wà nehe, i'i uzeupeupe wà. Ta'e — Zuàw Tupàn ze'eg imume'u harete romo hekon a'e, i'i tuwe teko izupe a'e wà xe. \v 33 Na'e tuwihaw uze'eg Zezuz pe wà kury. — Nurukwaw kwaw ure, i'i izupe wà. Uze'eg wi Zezuz wanupe kury. — A'e rupi namume'u kwaw hemur kar har her peme ihe nehe no, i'i wanupe. \c 12 \s1 Zezuz umume'u ko rehe ma'emume'u haw a'e kury \p \v 1 Na'e uze'eg wi Zezuz teko wanupe kury, uma'emume'u pà wanupe kury, wamu'e pà kury. Na'aw ima'emume'u awer. — Amo awa uzutym ma'ywa'yw a'e. Uzapo pari ko izywyr no. Uzapo itahu ygu'ahu romo, ma'ywa kamikaw romo. Uzapo zuraw a'e pe ko izywyr no. Omono kar amo awa a'e pe zuraw rehe wà kury, ko rehe wamume'e kar pà wà kury. Amo 'ar mehe ko zar wata oho a'e wi amo ae ywy rehe a'e kury. Wezar amo awa oko pe wà. — Pezekaiw katu heko rehe nehe, i'i wanupe. \v 2 Na'e uhem ma'ywa'yw i'a kwer ipo'o haw 'ar kury. Ko zar muitea'u hekon a'e wi. Na'e umur kar amo uzeupe uma'ereko ma'e kury, i'a kwer imono'og kar pà izupe kury. \v 3 Na'e ko rehe uzekaiw ma'e a'e wà kury, nomono kwaw i'a kwer imono'og pyrer ko zar hemimur karer pe a'e wà kury. Upyhyk a'e pe wà, upetepetek wà, umuzewyr kar imono wà. Nueraha kwaw ni pitài ma'ywa uzar pe. \v 4 Na'e ko zar umur kar wi amo ae uma'ereko ma'e oko pe a'e no. Ko rehe uzekaiw ma'e nuweruzar kwaw a'e wà. Upetepetek iàkàg rehe wà no. Uzuka tur mehe wà. \v 5 Uzapo nezewegatete amogwer hemimur karer nànàn wà no. Upetepetek amo wà. Uzuka amo wà no. \v 6 Te, naheta kwaw uma'ereko ma'e hemimur kar ràm kury. Xo ta'yr zo heta a'e pe izupe. A'e rupi umur kar kury. — A'e hera'yr romo hekon a'e, a'e rupi heko pe har uzeruze'eg putar hehe wà nehe, i'i uzeupe. \v 7 Ta'yr uhem oho ko pe a'e kury. — Aikwez ta'yr ur a'e, i'i ko rehe uzekaiw ma'e uzeupeupe wà. — Aze tu umàno a'e nehe, ta'yr wiko putar ko zar romo a'e nehe, i'i uzeupeupe wà. — A'e mehe xiuka zane nehe kury, zaiko putar ko zar romo zane nehe, i'i uzeupeupe wà. \p \v 8 A'e rupi upyhyk oho a'e wà kury. Uzuka wà. Weityk hetekwer heraha ko wi wà. Umumaw Zezuz uma'emume'u haw kury. \p \v 9 Na'e upuranu teko wanehe kury. — Ma'e uzapo putar wazar a'e nehe kury. Kwa, ur putar a'e pe a'e nehe kury. Uzuka putar ko rehe uzekaiw ma'e a'e wà nehe. Omono kar putar amo ae uma'ereko ma'e a'e pe a'e wà nehe no. \v 10 Aipo napemugeta pixik kwaw Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer pe. Nezewe i'i a'e ze'eg a'e. \b \q1 — Tàpuz iapo har a'e wà, weityk amo ita imono a'e wà. \q2 Ta'e na'ikatu kwaw wanupe a'e xe. \q1 A'e ita a'e nehe kury, \q2 upyta putar tàpuz iwy pe a'e nehe kury. \q1 \v 11 Ikatuahy Tupàn a'e, \q1 ta'e uzapo nezewe a'e xe, \q2 i'i ze'eg kwehe arer. \b \p \v 12 Zutew wanuwihaw wenu Zezuz ima'emume'u mehe a'e wà kury. — Kwa, uze'eg zemueteahy zanerehe a'e pa, i'i uzeupeupe wà. A'e rupi ipurumunehew wer zepe hehe wà. Ukyze teko wanuwi wà. A'e rupi nupyhyk kwaw wà. Uhem oho a'e wi izuwi wà. Ta'e nupuner kwaw Zezuz ipyhyk haw rehe teko wanuwi wà xe. Nupuner kwaw imunehew paw rehe wanuwi wà xe. \s1 Uze'eg Zezuz zutew wanuwihawete hemetarer rehe a'e kury \p \v 13 Amo 'ar mehe tuwihaw a'e wà kury, omono kar amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e pe Zezuz pyr a'e wà kury. Ero hemiruze'eg romo wanekon wà. Ipurumuze'eg zemueteahy kar wer zepe Zezuz rehe wà. — Aze uze'eg zemueteahy putar Tupàn rehe nehe, zapuner izuka kar haw rehe nehe, i'i izupe wà. \v 14 Uhem wà Zezuz huwake wà kury. Uze'eg izupe wà. — Purumu'e ma'e, i'i mua'u izupe wà. — Ne ty, neze'eg azeharomoete ne ty, i'i mua'u izupe wà. — Aze teko uze'eg zemueteahy nerehe, nerezekaiw kwaw waze'eg rehe. Eremume'u tuwe ze'eg azeharomoete har tuweharupi ne. Hemetarer katu ma'e nuzawy kwaw hemetarer 'ym ma'e neruwa rupi a'e wà. Zuawygatu neruwa rupi wà. Eremume'u tuwe Tupàn hemiapo putar haw teko wanupe. — Eruzar Tupàn ze'eg nehe, ere hemetarer katu ma'e pe. — Eruzar Tupàn ze'eg nehe, ere hemetarer 'ym ma'e pe no. A'e rupi urupuranu putar nerehe nehe kury. Emume'u urewe nehe. — Pemono zo penemetarer zutew 'ym wanuwihawete Xez her ma'e pe nehe, i'i zaneràmuz ze'eg kwehe arer a'e. — Pemur penemetarer ikurer ihewe nehe, i'i wanuwihaw zanewe. Ma'e xiapo putar nehe. Ma'enugar ze'eg xiruzar nehe, i'i izupe wà. (Zawaiw katu wapuranu haw.) \p \v 15 Zezuz ukwaw wama'enukwaw paw a'e. — Ipurumuze'eg zemueteahy kar wer ze'eg kwehe arer rehe wà, i'i uzeupe. — Màràzàwe tuwe pepuranu herehe, hemuze'eg zemueteahy kar pà, i'i wanupe. — Perur temetarer tàtà ma'e ihewe nehe. Ame'e putar hehe nehe, i'i wanupe. \p \v 16 Werur izupe wà. — Mo ragapaw ko temetarer rehe tuz a'e, mo her hehe tuz a'e, i'i wanupe. — Hom tawhu pe har wanuwihaw ikàg wera'u ma'e Xez her ma'e hagaw paw hehe tuz a'e, her no, i'i izupe wà. \p \v 17 Na'e Zezuz uze'eg wanupe kury. — Pemono tuwihaw ma'e tuwihaw pe nehe, pemono Tupàn ma'e Tupàn pe nehe, i'i wanupe. Ipytuhegatu ize'eg henu pà wà. \s1 Zezuz uze'eg teko Tupàn heko haw pe waneko àwàm rehe a'e kury \p \v 18 Ur amo ze'eg kwehe arer heruzar har xatuxew her ma'e a'e pe Zezuz huwake a'e wà kury. (Nuzeruzar kwaw zanekweraw wi àwàm rehe a'e wà. Upurumu'e waiko nezewe wà.) Na'e upuranu Zezuz rehe wà. \p \v 19 — Purumu'e ma'e. Moizez uze'eg nezewe zaneipy wanupe a'e, pape rehe imuapyk pà a'e. Amo awa hemireko ma'e a'e nehe, aze umàno upurumuzàg 'ym pà nehe, a'e mehe tywyr a'e nehe, wereko putar wyky'yraty kwer a'e nehe, imumemyr kar pà wyky'yr hekuzaromo nehe, her rehe nehe, i'i Moizez zanewe a'e. \v 20 Heta ru'u 7 tywyr wà. Wanyky'yr hemireko a'e. Na'e umàno a'e kury, upurumuzàg 'ym mà a'e kury. \v 21 Tywyr hehe we arer a'e kury, wereko wyky'yraty kwer a'e kury. Na'e umàno a'e no, upurumuzàg 'ym mà a'e no. Amo tywyr a'e rupi katete a'e no. \v 22 Tywyr paw umàno upurumuzàg 'ym mà wà. Wamàno paw ire kuzà umàno a'e no. \v 23 Na'e urupuranu nerehe kury. Wakweraw mehe nehe, ma'enugar awa wiko putar a'e kuzà imen romo nehe. Ta'e a'e paw imener romo wanekon a'e wà xe. \p \v 24 Na'e Zezuz uze'eg wanupe kury. — Napekwaw katu kwaw Tupàn ze'eg kwehe arer pe. Napekwaw kwaw Tupàn ikàgaw no, a'e rupi napekwaw kwaw ma'e uzeapo ma'e kwer. \v 25 Teko umàno ma'e kwer a'e wà nehe, ukweraw wi putar a'e wà nehe. A'e mehe wiko putar Tupàn heko haw pe har ài wà nehe. Awa kwer a'e wà nehe, nahemireko kwaw a'e pe a'e wà nehe. Kuzàgwer na'imen kwaw a'e pe wà nehe no. \v 26 Aze'eg putar peme ihe nehe kury, umàno ma'e kwer wakweraw pàwàm rehe ihe nehe kury. Pekwaw Moizez ze'eg kwehe arer, a'e ze'eg pape rehe imuapyk pyrer. Amo 'ar mehe Tupàn uze'eg Moizez pe a'e, ka'a kyr ikaz ma'e pupe wiko mehe a'e. A'e ka'a kyr nukaz paw kwaw a'e. Kwehe mehe Àmàrààw a'e, Izak a'e no, Zako a'e no, umàno a'e wà, kwehe mehe Moizez pe Tupàn uze'eg 'ym mehe a'e wà. Nezewe i'i Tupàn Moizez pe a'e, a'e 'ar mehe a'e. — Ihe aiko Àmàrààw izar romo ihe, aiko Izak izar romo ihe no, aiko Zako izar romo ihe no, i'i Moizez pe. Ni'i kwaw nezewe a'e. — Aiko Àmàrààw umàno ma'e kwer izar romo ihe, ni'i kwaw Moizez pe. (Nezewe i'i a'e, ta'e amo 'ar mehe wanetekwer ukweraw wi putar a'e wà nehe xe. Wanekwe wiko Tupàn pyr ko 'ar rehe wà xe.) \v 27 A'e rupi Tupàn a'e, wikuwe ma'e wazar romo hekon a'e, nuiko kwaw umàno ma'e kwer wazar romo a'e. — Teko nukweraw wi kwaw a'e wà nehe, peze peiko pe. Napekwaw pixik kwaw ma'e pe. \s1 Zezuz uze'eg Tupàn hemimutar rehe a'e kury \p \v 28 Na'e amo ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e kury, uhem a'e pe Zezuz pyr a'e kury. Uzeapyaka ize'eg rehe. Ikatuahy Zezuz ze'eg izupe. A'e rupi upuranu hehe, — Kwehe mehe Tupàn a'e, umuapyk kar uze'eg ita pew rehe a'e, Moizez pe imono pà a'e, i'i Zezuz pe kury. — Nezewe ukwaw kar wemiapo putar haw teko wanupe a'e, i'i izupe. — Ma'e nugar ze'eg kwehe arer xiruzar wera'u amogwer wanuwi, i'i Zezuz pe, hehe upuranu pà. \p \v 29 Na'e Zezuz uze'eg a'e upurumu'e ma'e pe kury. — 'Aw Tupàn ze'eg xiruzar wera'u amogwer wanuwi zane. — Ihe Tupàn ihe, naheta kwaw amo ae tupàn a'e, xo ihe zo, i'i Tupàn teko wanupe. Peinu katu heze'eg nehe ty wà, zutew wà, i'i wanupe. \p \v 30 Heamutar katu pe nehe, pepy'a pupe paw rupi katete nehe, penekwe pupe paw rupi katete nehe no, pema'enukwaw paw rehe paw rupi katete nehe no, pekàgaw rehe paw rupi katete nehe no, i'i Tupàn teko wanupe. \v 31 — Pezamutar katu penuwake har pe wà nehe no, pezeamutar haw zàwegatete pe wà nehe no, i'i wanupe. Tuwe xiruzar wera'u 'aw ze'eg amogwer wanuwi paw rupi nehe. \p \v 32 Na'e upurumu'e ma'e uze'eg izupe a'e no. — Azeharomoete neze'eg ne, purumu'e ma'e. Xo a'e zo Zanezar romo hekon a'e, pitài zo a'e, naheta kwaw amo, ere kwez ne. Azeharomoete neze'eg ne. \v 33 Aze teko uzuka weimaw nehe, imihir pà Tupàn pe imono e pà nehe, aze omono e ma'e izupe nehe, a'e mehe Tupàn hurywete putar nehe. Aze teko uzamutar katu Tupàn wà nehe, upy'a pupe paw rupi katete wà nehe, uma'enukwaw paw rupi katete wà nehe no, ukàgaw rehe paw rupi katete wà nehe no, aze uzamutar uzeake har wà nehe no, uzeamutar haw zàwegatete wà nehe no, hurywete wera'u putar Tupàn a'e nehe. Tupàn iamutar katu haw ikatu wera'u Tupàn pe ma'e mono haw wi a'e, ikatu wera'u Tupàn pe ma'ea'yr izuka haw wi a'e. \p \v 34 Ize'eg ikatuahy Zezuz pe kury. — Ne ty, i'i izupe. — Ereiko etea'i Tupàn hemiruze'eg romo ne ty, ereixe etea'i ipureruze'egaw pe ne ty, i'i izupe. A'e ma'e imume'u re ni amo teko nupuranu kwaw hehe a'e wà kury. Ta'e ukwaw wera'u ma'e a'e xe, wanuwi a'e xe. \s1 Zezuz upurumu'e Tupàn hàpuzuhu pupe a'e kury \p \v 35 Wikuwe Zezuz Tupàn hàpuzuhu pupe kury, upurumu'e pà kury. Uze'eg nezewe teko wanupe. — Ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà, uze'eg nezewe teko wanupe a'e wà. Tuwihawete Tupàn hemimur kar a'e nehe, Tawi izuapyr romo hekon putar a'e nehe. Màràzàwe tuwe uze'eg nezewe teko wanupe wà. \v 36 Tupàn rekwe Puràg umuze'eg kar Tuwihaw Tawi a'e. Umuapyk kar uze'eg pape rehe. Nezewe ize'eg kwehe arer a'e. \q1 Tupàn uze'eg heruwihaw pe a'e, wemimur kar pe a'e. \q1 — Eapyk heawyze har rehe nehe, pureruze'eg ma'e romo urumuigo kar putar ihe nehe kury, \q1 neàmàtyry'ymar wanuwihaw romo \q1 ereiko putar nehe no, i'i Tupàn heruwihaw pe. \b \m \v 37 — Tuwihawete Tupàn hemimur kar ràm a'e, heruwihaw romo hekon a'e, i'i Tawi. Màràzàwe tuwe Tawi uze'eg nezewe wemimino pe. Màràzàwe tuwe — Heruwihawete, i'i wemimino uzexak kar ma'e ràm pe. (-Heruwihawete, ni'i pixik kwaw awa wemimino pe a'e wà.) \s1 Zezuz uze'eg purumu'e ma'e wanehe a'e kury \p Teko tetea'u uzeapyaka katu Zezuz ze'eg rehe a'e wà. Hurywete henu mehe wà. \v 38 A'e rupi umu'e wiwi a'e wà. — Pezemupy'a ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e wanehe nehe. Peiko zo wazàwe nehe. Tuweharupi wata oho waiko kwerupi wà, ukamir ipukua'u ma'e imunehew pà wà. Ma'eme'egaw pe oho mehe uze'eg nezewe uzeupe wà. — Kwa aze teko hemuawate katu a'e wà nehe, herurywete putar nehe. \v 39 Zemono'ogaw pe oho mehe iapyk wer tenaw ikatuahy ma'e rehe wà. Mai'u haw pe oho mehe iapyk wer tuwihaw renaw rehe wà. \v 40 Upyro kuzà imen umàno ma'e kwer wanemetarer wanuwi wà. Aze uze'eg Tupàn pe wà, waze'egaw ipukua'u a'e wà. Hemu'em waiko nezewe teko wanupe wà. — Kwa, 'aw awa ikatuahy a'e wà, umuwete katu Tupàn a'e wà, i'i teko a'e awa wanupe wà. Nuiko kwaw nezewe wà. Tupàn uzepyk wera'u putar wanehe a'e nehe. Aze amo upurumu'e ma'e wiko nezewe penuwa rupi nehe, pezemupy'a hehe nehe. Aze ru'u hemu'em iko peme. Peiko zo izàwe nehe. \s1 Zezuz wexak kuzà hemetarer 'ym ma'e a'e kury \p \v 41 Wikuwe Zezuz a'e pe Tupàn hàpuzuhu pupe. Na'e wapyk in temetarer hyru huwake. Omono teko wemetarer Tupàn pe imono e pyrer a'e hyru pupe a'e wà. Zezuz ume'e wanehe temetarer imono mehe hyru pupe. Heta tetea'u hemetarer katu ma'e a'e pe wà. Umur wemetarer tetea'u Tupàn pe wà. \v 42 Na'e amo kuzà imen umàno ma'e kwer a'e kury, uhem wà a'e pe a'e kury. Nahemetarer katu kwaw a'e. Omono mokoz temetarer tàtà ma'e pixika'i ma'e hyru pupe. Pixika'i a'e temetarer. Teko numekuzar kwaw ma'e tetea'u ipupe wà. \v 43 Na'e Zezuz wenoz wemimu'e wamuwà wà kury. Uze'eg wanupe. — 'Aw kuzà a'e, umur temetarer tetea'u wera'u kwez teko wanuwi paw rupi a'e. \v 44 Upyta we temetarer tetea'u amogwer wanupe. Nupyta kwaw temetarer kurer 'aw kuzà pe. Umur wemetarer paw rupi katete a'e. Te, wemi'u ràm hekuzar umur kwez Tupàn pe kury. \c 13 \s1 Uze'eg Zezuz Tupàn hàpuzuhu imuaiw pàwàm rehe a'e kury \p \v 1 Na'e uhem Zezuz oho Tupàn hàpuzuhu wi a'e kury. Ihem ire, uze'eg amo hemimu'e izupe a'e kury. — Purumu'e ma'e, i'i izupe. — Wi Tupàn hàpuzuhu ipuràg eteahy a'e, ita ipuràg eteahy a'e, i'i izupe. \p \v 2 Uze'eg Zezuz izupe. — Eme'egatu 'àg tàpuzuhu rehe nehe ty, i'i izupe. — 'Ag ita teko umuhàmuhàz putar paw rupi wà nehe, i'i izupe. — Umuaiw putar 'àg tàpuzuhu wà nehe, i'i izupe. \s1 Uze'eg Zezuz ma'erahy ipuraraw pàwàm rehe a'e kury \p \v 3 Oho Zezuz ywytyr Uri tyw her ma'e rehe kury. Na'e wapyk a'e pe kury. Ume'e in Tupàn hàpuzuhu rehe. Na'e Pet a'e, Xiak a'e no, Zuàw a'e no, Anere a'e no, oho Zezuz pyr a'e wà kury. Amogwer hemimu'e nuiko kwaw huwake wà. Upuranu hehe wà. \p \v 4 — Teko umuaiw putar Tupàn hàpuzuhu a'e wà nehe, ere kwez urewe, i'i izupe wà. — Ma'e 'ar mehe uzeapo putar agwer ma'e nehe, i'i izupe wà. — Ma'e uzeapo putar a'e 'ym mehe nehe, a'e 'ar ihemaw ikwaw kar pà teko wanupe nehe, i'i izupe. \p \v 5 Zezuz uze'eg wanupe. — Peme'egatu nehe. Aze teko hemu'em peme wà nehe, pezeruzar zo wanemu'emaw rehe nehe. \v 6 Ur putar teko tetea'u a'e wà nehe. — Ihe Tuwihawete Tupàn hemimur karer romo aiko ihe, i'i mua'u putar teko wanupe a'e wà nehe. Umupytu'u kar putar teko tetea'u Tupàn rehe wazeruzar ire wà nehe. \v 7 Peinu putar puruzukaiw paw peneko haw huwake a'e 'ar mehe nehe. Peinu putar puràmàtyry'ymaw muite a'u har imume'u haw nehe no. Pekyze zo henu mehe nehe. Uzeapo putar agwer ma'e nehe. Iahykaw nuhem kwaw a'e 'ar mehe a'e rihi. \v 8 Teko uzàmàtyry'ym putar amo teko oho a'e wà nehe, tuwihaw uzuka putar amo tuwihaw oho wà nehe no. Ywy paw uryryryryz putar a'e nehe no. Teko tetea'u ima'uhez putar a'e 'ar mehe a'e wà nehe no. Agwer uzeapo ma'e ràm nuzawy kwaw kuzà imemyrahy haw ipy a'e nehe. Aze hahy hie nehe, xikwaw imemyr izexak kar etea'i haw zane. Nezewegatete aze agwer ma'e uzeapo wà nehe, pekwaw putar iahykaw ihem etea'i haw nehe. \p \v 9 Peme'egatu nehe. Herehe uzeruzar 'ym ma'e a'e wà nehe, pepyhyk putar a'e wà nehe. Peneraha putar tuwihaw wanuwa rupi a'e wà nehe. Pepetepetek kar putar wà nehe no, uzemono'ogaw pe wà nehe no. Peneraha putar tuwihaw ikàg wera'u ma'e wanuwa rupi wà nehe no. Ta'e peiko heremiruze'eg romo pe xe. Pemume'u putar herehe ze'eg puràg a'e tuwihaw wanupe nehe. \v 10 Iahykaw henune amo umume'u putar Tupàn ze'eg puràg teko nànàn wà nehe. \v 11 Pepyhyk putar tuwihaw wanuwa rupi peneraha pà wà nehe. Tuwihaw upuranu putar penehe wà nehe. — Ma'e a'e putar wanupe nehe, peze zo nehe. Pekyze zo wanuwi nehe. A'e 'ar mehe Tekwe Puràg uze'eg putar pepy'a pe a'e nehe. Napemume'u kwaw peze'egaw nehe. Tupàn rekwe pemuze'eg kar putar tuwihaw wanupe a'e nehe. \v 12 Amo awa omono putar wyky'yr tuwihaw wanupe a'e wà nehe, wazuka kar pà wanupe wà nehe. Amo awa omono putar wywyr tuwihaw wanupe a'e wà nehe, wazuka kar pà wà nehe. Amo awa omono putar u izuka kar pà wà nehe no, uhy wamono pà wanupe wà nehe no. \v 13 Teko paw na'iakatuwawahy kwaw penehe a'e wà nehe, ta'e pezeruzar herehe pe xe, i'i wanupe. — Aze napepytu'u kwaw herehe pezeruzar ire nehe, ma'erahy ipuraraw mehe nehe, Tupàn pepyro putar wanuwi nehe. Peiko putar ipyr tuweharupi nehe. \s1 Uze'eg Zezuz amo ae ma'e Tupàn hàpuzuhu pupe tur àwàm rehe a'e kury \p \v 14 Uze'eg wi Zezuz wemimu'e wanupe. — Ur putar amo ae ma'e iaiw ma'e a'e nehe, Tupàn hàpuzuhu pupe a'e nehe. A'e pe heko haw na'ikatu pixik kwaw Tupàn pe nehe. A'e rupi nehe, Zutez ywy rehe har a'e wà nehe, tuwe uzàn oho tawhu wi a'e wà nehe, ywytyruhu kutyr a'e wà nehe. \v 15 Aze amo teko wiko tàpuz 'aromo nehe, a'e 'ar mehe nehe, tuwe uzàn oho ywytyruhu kutyr nehe. Iwezyw ire nehe, tuwe nuixe kwaw wàpuz me nehe. Tuwe nueraha kwaw ma'e uzeupi nehe. \v 16 Aze amo teko wiko ko pe nehe, tuwe oho ywytyruhu kutyr tàrityka'i nehe no. Tuwe nuzewyr kwaw wàpuz me nehe. Tuwe nueraha kwaw ni ukamir nehe. \v 17 A'e 'ar mehe kuzà ipuru'a ma'e upuraraw putar ma'erahy a'e wà nehe. Kuzà umemyr imukamu har upuraraw putar ma'erahy a'e wà nehe no. \v 18 Peze'eg Tupàn pe nehe. — Epuraraw kar zo a'e ma'erahy teko wanupe 'ar huwixàgahy ma'e rehe nehe, peze Tupàn pe nehe. Ta'e aze a'e ma'e uhem 'ar huwixàgahy ma'e rehe nehe, upuraraw putar tuwe wà nehe. \v 19 A'e 'ar mehe teko upuraraw putar ma'erahy tetea'u a'e wà nehe. Teko nuexak pixik kwaw ma'erahy nezewe nugar wà, ywy izeapo mehe arer we wà. A'e 'ar pawire nupuraraw pixik kwaw wà nehe no. \v 20 Tupàn umupytu'u kar putar a'e ma'erahy a'e nehe. Aze mo numupytu'u kar iwer, teko paw ukàzym mo wà. Umupytu'u kar putar a'e ma'erahy kwer a'e nehe, ta'e upuhareko katu wemixamixak kwer a'e wà xe. \p \v 21 Aze teko uze'eg nezewe peme wà nehe, — Kwa, ko awa Tuwihawete Tupàn hemimur karer romo hekon a'e, aze i'i peme wà nehe, pezeruzar zo waze'eg rehe nehe. \v 22 Heta putar amo tuwihaw a'ua'u Tupàn hemimur kar a'ua'u a'e wà nehe. Heta putar amo Tupàn ze'eg imume'u har a'ua'u a'e wà nehe no. A'e awa uzapo putar amo ma'e a'e wà nehe, ukàgaw hexak kar pà teko wanupe a'e wà nehe. Uzapo putar purumupytuhegatu kar haw wà nehe no. Ipurumupytu'u kar wer putar teko wanehe Zezuz rehe wazeruzar ire wà nehe. Aze upuner wamupytu'u kar haw rehe wà nehe, a'e mehe hurywete putar wà nehe. \v 23 Pezeapyaka katu tuwe nehe, ta'e amume'u kwez peme paw rupi ihe xe, izeapo 'ym mehe we ihe xe. \s1 Uze'eg Zezuz ur àwàm rehe a'e kury \p \v 24 Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe. — A'e 'ar mehe nehe, ma'erahyhu ipuraraw ire nehe, kwarahy ipytun putar a'e nehe. Zahy upytu'u putar uhyape re a'e nehe no. \v 25 Zahytata u'ar putar ywak wi a'e wà nehe no. Ywak rehe har uzawy putar wape a'e wà nehe no. \v 26 Na'e teko herexak putar ywàkun pupe hezur mehe a'e wà nehe. Arur putar hereko haw pe har ikàg ma'e ihe wà nehe. Teko wexak putar hepuràg eteahy haw a'e mehe a'e wà nehe no. Ta'e ihe Tuwihawete Tupàn hemimur karer romo aiko ihe xe. \v 27 Amono kar putar Tupàn heko haw pe har ihe wà nehe, Tupàn hemiruze'eg ywy nànànar wamono'og pà ihe wà nehe. \s1 Uze'eg Zezuz ahykaw ihemaw rehe a'e kury \p \v 28 Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe. — Pema'enukwaw ma'ywa 'yw Pi her ma'e rehe nehe. Hàkàgwer uxinig tuwixàgaw 'ar rehe. Huwer mehe pekwaw haku haw 'ar ihem etea'i haw. \v 29 Nezewegatete agwer ma'e hexak mehe pekwaw putar iahykaw ihem etea'i haw nehe no. \v 30 Azeharomoete ko heze'eg ihe. Teko wikuwe ma'e a'e wà, ko 'ar rehe har a'e wà, wexak putar agwer ma'e a'e wà nehe. Amo umàno a'e 'ym mehe wà. Amogwer wexak putar wà nehe. \v 31 Ywak nehe, ywy nehe no, upaw putar wà nehe. Ukàzym putar wà nehe. Heze'eg nupaw pixik kwaw a'e nehe. Azeharomoeteahy. — Teko nukwaw kwaw a'e 'ar wà rihi, i'i Zezuz teko wanupe. \s1 Teko nukwaw kwaw a'e 'ar ihem àwàm a'e wà \p \v 32 Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe. — Ni amo teko nukwaw kwaw a'e 'ar ihem àwàm a'e wà. Tupàn heko haw pe har nukwaw kwaw a'e wà no. Ihe nakwaw kwaw ihe no. Tupàn heru zo ukwaw a'e. \v 33 Peàrogatu iahykaw nehe. Napekwaw kwaw ihemaw 'ar pe. \v 34 Aze amo awa iata wer amo ywy rehe a'e nehe, a'e mehe weko haw wi uhem mehe uze'eg putar uma'ereko ma'e wanupe nehe. — Pezekaiw katu heràpuz rehe nehe, i'i putar wanupe nehe. \v 35 — Nezewegatete pe nehe no ty wà. Peme'egatu nehe. Peiko uma'ereko ma'e ài nehe. Napekwaw kwaw hehemaw 'ar. Ihe tàpuz zar ài aiko ihe. Azur putar ihe nehe. Aze ru'u karumehe nehe, aze ru'u pytun romogatu mehe nehe, aze ru'u kwarahy ihem romogatu mehe nehe. Napekwaw kwaw pe. \v 36 Peàrogatu hehem àwàm nehe. \v 37 Amume'u ko ma'e kwez peme kury. Amume'u putar amogwer wanupe nehe no. Peme'egatu nehe. \c 14 \s1 Zutew wanuwihaw umume'u Zezuz izuka àwàm a'e wà kury \p \v 1 Uhem etea'i mai'u haw uhua'u ma'e Zutew wanupe kury. Zanera'yr wazuka 'ym awer a'e mai'u haw her romo a'e. Typy'ak iapiruru 'ym ma'e i'u haw, amo ae her romo a'e. Xaxeto wanuwihaw a'e wà, ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà no, uzemono'ono'og waiko uze'eg pà a'e wà. — Pyhegwepe xiapo putar mai'u haw uhua'u ma'e nehe. Xipyhyk Zezuz zane nehe, izuka kar pà zane nehe, teko wanupe imume'u 'ym pà zane nehe, i'i uzeupeupe wà. \v 2 — Nazapuner kwaw Zezuz pyhykaw rehe mai'u haw 'ar mehe nehe, i'i uzeupeupe wà. — Aze xipyhyk Zezuz teko wamytepe nehe, a'e mehe wikwahy putar teko zanewe a'e wà nehe, ta'e Zezuz ikatuahy wanupe a'e xe, i'i uzeupeupe wà. \s1 Kuzà omono kàpuhàg Zezuz iàkàg rehe a'e kury \p \v 3 A'e 'ar mehe Zezuz wiko Metàn taw pe a'e, Ximàw iperewàtà ma'e kwer hàpuz me a'e. Imai'u mehe ur amo kuzà huwake a'e kury. Werur zutahyky'a izupe. (Teko uzapo ita a'e wà, zutahyky'a romo a'e wà.) Heta kàpuhàg ipupe. Hekuzar katu a'e. A'e kàpuhàg Zutew omono umàno ma'e kwer wanetekwer wanehe wà, watym zanune wà. Na'e a'e kuzà a'e kury, uka zutahyky'a a'e kury. Umu'àpyr kàpuhàg imono Zezuz iàkàg rehe kury. \v 4 Amo teko a'e pe wanekon a'e wà no. Wikwahy hexak pà wà. — Kwa, màràzàwe tuwe umumaw kwez kàpuhàg nezewe a'e, i'i uzeupeupe wà. \v 5 — Aze mo ume'eg, hekuzar tetea'u mo. A'e rupi mo upuner mo hekuzarer imono haw rehe ma'e hereko 'ymar wanupe, i'i uzeupeupe wà. Uze'eg oho nezewe kuzà pe wà no. \v 6 Na'e uze'eg Zezuz wanupe kury. — Peze'eg zo nezewe izupe ty wà. Uzapo ma'e ipuràg eteahy ma'e kwez ihewe a'e. \v 7 Ma'e hereko 'ymar tuweharupi pepyr wanekon a'e wà. Ihe naiko kwaw pepyr tuweharupi nehe. Aze pepurapo wer ma'e ipuràg eteahy ma'e rehe hemetarer 'ym ma'e wanupe nehe, pepuner iapo haw rehe wyzài 'ar mehe nehe. Ihe naiko kwaw pepyr tuweharupi ihe nehe. \v 8 Uzapo wemiapo putar haw kwez a'e. Umur kàpuhàg kwez ihewe, heretekwer imuàgà'ym pà hetymaw rehe. \v 9 Azeharomoete heze'eg ihe. Heremimono kar a'e wà nehe, umume'u putar Tupàn ze'eg puràg taw nànàgatu a'e wà nehe, ywy nànàgatu a'e wà nehe no. A'e taw pe har paw rupi a'e wà nehe, a'e ywy rehe har paw rupi a'e wà nehe no, umume'u putar ko kuzà hemiapo kwer uzeupeupe a'e wà nehe. Ima'enukwaw putar hehe wà nehe, hemiapo kwer rehe wà nehe. \s1 Zur ukwaw kar Zezuz ipyhyk àwàm tuwihaw wanupe a'e kury \p \v 10 Na'e Zut Kario pe har a'e kury, a'e Zezuz hemimu'e wanupi wata ma'e a'e kury, oho xaxeto wanuwihaw wapyr a'e kury. — Apupytywà putar Zezuz ipyhykaw rehe ihe nehe, i'i wanupe. \v 11 Tuwihaw a'e wà, hurywete ize'eg henu mehe a'e wà. — Aze urepytywà pe nezewe nehe, oromono putar temetarer newe nehe, i'i izupe wà. Na'e Zut ume'egatu oho Zezuz rehe kury. — Ma'e 'ar mehe ikatu putar ipyhykaw rehe nehe, ma'e pe upuner ipyhykaw rehe wà nehe, i'i uzeupe. \s1 Zezuz umai'u wemimono kar wapyr \p \v 12 Typy'ak iapiruru 'ym ma'e i'u haw 'ar ipy mehe teko uzuka àràpuhàràn Tupàn pe imono e pà a'e wà. A'e 'ar mehe hemimu'e upuranu Zezuz rehe wà. — Mo hàpuz me zamai'u putar zane nehe, i'i izupe wà. — Ta'e ureho wer a'e pe imuàgà'ym pà kury xe, àràpuhàràn izuka pà temi'u iapo pà kury xe, i'i izupe wà. \v 13 Zezuz omono kar mokoz wemimu'e tawhu pe wà. A'e pe pexak putar amo awa 'y ywy'a pupe heraha har a'e pe taw mytepe nehe. Peho hupi nehe. \v 14 Peneraha putar amo tàpuz me nehe. A'e pe nehe, peze'eg nezewe tàpuz zar pe nehe. — Purumu'e ma'e upuranu nerehe ty, peze izupe nehe. — Ma'e pe a'u putar àràpuhàràn ro'o kwer ihe nehe, a'e 'ar mehe nehe, heremimu'e wapyr nehe, i'i kwez newe kury ty, peze izupe nehe. \v 15 Na'e tàpuz zar wexak kar putar zanemai'u àwàm tàpuz pupyaikaw pyrer peme nehe. Heta putar ywyrapew a'e pe nehe, imuhyk pyrer nehe. Pezapo zaneremi'u ràm a'e pe nehe. \p \v 16 Na'e hemimu'e oho taw pe wà kury. Wexak Zezuz hemimume'u kwer paw rupi wà. Uzapo temi'u a'e pe wà. \v 17 Karuk etea'i mehe oho Zezuz a'e pe a'e kury, a'e 11 hemimu'e wanupi kury. Umai'u a'e pe wà. \v 18 Umai'u mehe we Zezuz uze'eg wanupe. — Azeharomoete ko heze'eg ihe, i'i wanupe. — Amo penupi wata ma'e a'e nehe, xe hepyr umai'u ma'e a'e nehe, umume'u putar heho àwàm tuwihaw wanupe a'e nehe, hepyhyk kar pà hezuka kar pà wanupe a'e nehe, i'i wanupe. \v 19 Uzemumikahy hemimu'e ize'eg henu mehe wà. Uze'eg izupe pitàitàigatu wà. — Ihe naiko kwaw nepyhyk kar har romo ihe, i'i izupe pitàitàigatu wà. \p \v 20 — Amo penupi wata ma'e amo hepyr umai'u ma'e a'e, a'e uzapo putar a'e ma'e ihewe a'e nehe. \v 21 Ihe Awa ta'yr ihe. Amàno putar ihe nehe, ze'eg kwehe arer rupi katete ihe nehe. Uzemumikahy putar hepyhyk kar har a'e nehe, ta'e Tupàn uzepyk putar hehe a'e nehe xe. Aze mo nuzexak kar pixik iwer mo a'e, ikatu wera'u mo izupe. \s1 U'u Zezuz typy'ak a'e kury, wemimu'e wanupe imono pà a'e no \p \v 22 Na'e upyhyk typy'ak, wamai'u mehe. Uze'eg Tupàn pe. — Nekatuahy Tupàn, ta'e eremur ko temi'u urewe ne xe, i'i izupe. A'e re uzaikaikaw typy'ak wemimu'e wanupe imono pà kury. — Pe'u ko typy'ak nehe, i'i wanupe. — Ko typy'ak a'e, nuzawy kwaw heretekwer a'e, i'i wanupe. \p \v 23 Na'e upyhyk kanek no. Uze'eg wi Tupàn pe no. A'e re omono wanànàgatu no. Hemimu'e paw u'u a'e wà no. \v 24 Na'e uze'eg wanupe no. — Ko win a'e, nuzawy kwaw heruwy kwer a'e, azuhen putar heruwy kwer teko tetea'u wapyro pà zepykaw wi ihe nehe, wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo ihe nehe. \v 25 Azeharomoete heze'eg ihe, na'u wi kwaw 'agwer win ihe nehe kury. Tupàn pureruze'egaw ihem ire nehe, xo a'e mehe zo a'u putar win ihe nehe. A'e win heremi'u ràm uzawy ko win a'e nehe. \p \v 26 Na'e uzegar wà kury. A'e re oho a'e wi wà, ywytyruhu Uri tyw her ma'e kutyr wà. \s1 Zezuz umume'u wemimu'e wahàwahàz tàwàm a'e kury \p \v 27 Na'e uze'eg Zezuz wanupe kury. — Nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer a'e. Tupàn a'e nehe, uzuka kar putar àràpuhàràn wanehe uzekaiw ma'e a'e nehe. A'e rupi àràpuhàràn uhàuhàz putar a'e wà nehe, i'i ze'eg kwehe arer. Peiko putar a'e àràpuhàràn wazàwe. Aiko penehe uzekaiw ma'e romo ihe. Pehàpehàz putar nehe. Ta'e amàno putar ihe nehe xe. Hemàno mehe nehe, pemaranugar putar ihewi nehe. Napezeruzar kwaw herehe nehe. \v 28 Akweraw wi putar hemàno re ihe nehe no. A'e re aha putar Karirez ywy rehe nehe. \p \v 29 Uze'eg Pet izupe a'e kury. — Amogwer paw uhàuhàz putar a'e wà nehe, nerehe uzeruzar ire upytu'u pà a'e wà nehe, i'i izupe. — Ihe zutyka'i naha kwaw wanupi ihe nehe, apyta putar tuweharupi nepyr ihe nehe, i'i izupe. \v 30 — Azeharomoete ko heze'eg ihe, i'i Zezuz izupe. — Pyhaw nehe, zapukaz uze'eg putar mokoz haw a'e nehe. Ize'eg zanune eremume'u putar hekwaw 'ymaw na'iruz haw ne nehe. — Kwa, nakwaw kwaw Zezuz ihe pa, ere putar teko wanupe nehe, na'iruz haw nehe, ta'e erekyze putar wanuwi nehe xe, i'i Zezuz Pet pe. \v 31 Uze'eg ahyahy Pet Zezuz pe kury. — Aze hezuka wà nehe, nezuka mehe wà nehe, naze'eg kwaw nezewe ihe nehe, i'i ahyahy izupe. A'e rupi amogwer a'e wà no, uze'eg nezewegatete izupe a'e wà no. \s1 Oho Zezuz Kexemani pe a'e kury \p \v 32 Wata oho waiko wà. Na'e uhem ma'ywa 'yw rupaw Zexem her ma'e pe wà kury. Uze'eg Zezuz wemimu'e wanupe. — Peapyk xe nehe. Aze'eg putar Tupàn pe ihe nehe kury, i'i wanupe. \v 33 Na'e weraha Pet uzeupi kury, weraha Xiak, weraha Zuàw no. Utyryka'i amogwer wanuwi wà. Uzemumikahy Zezuz a'e. \v 34 Uze'eg wanupe kury. — Hepy'a uzemumikahy, i'i wanupe. — Amàno etea'i ihe, i'i wanupe no. — Pepyta xe nehe ty wà, peàro hepyhykar pe wà nehe, peme'egatu tuwe wahemaw rehe nehe, i'i wanupe. \v 35 Na'e Zezuz a'e zutyka'i oho xeràna'i kury. U'ar ywy rehe a'e pe kury, Tupàn pe uze'eg pà kury. \p \v 36 — Papaz, i'i izupe. — Heru, i'i izupe. — Erepuner wyzài ma'e iapo haw rehe nehe. A'e rupi e'u kar zo ko kanek por ihewe nehe. Aze ereputar nehe, xo a'e mehe zo a'u putar nehe. Nazapo kwaw heremiapo putar haw ihe nehe. Xo neremiapo putar haw zo azapo putar nehe, i'i izupe. (Ma'erahy ipuraraw paw rehe uze'eg a'e.) \p \v 37 Na'e uzewyr Zezuz oho wemimu'e wapyr kury. Uker upà wà. Uze'eg Pet pe kury. — Ximàw Pet, aipo ereker ezupà ne, i'i izupe. — Aipo nerepuner kwaw ni pitài or imumaw paw rehe neme'e pà ne, i'i izupe. \p \v 38 — Eme'e nehe, eze'eg Tupàn pe nehe no. A'e mehe Zurupari nupuner kwaw wemu'emaw rehe newe nehe. Nuzapo kar kwaw ikatu 'ym ma'e newe nehe, i'i izupe. — Nepy'a ipurapo wer zepe ikatu ma'e rehe a'e. Nanekàg kwaw. A'e rupi nerepuner kwaw ikatuahy ma'e iapo haw rehe nehe, i'i izupe. \p \v 39 Na'e Zezuz uhem wi oho wanuwi kury. Uze'eg wi Tupàn pe uze'eg ipy zàwegatete. \v 40 Uzewyr wi wemimu'e wapyr no. Uker wi upà wà no. Hupehyz tuwe wà. Nukwaw kwaw uze'egaw Zezuz pe wà. \p \v 41 Uhem wi oho wanuwi no. Uzewyr wi wapyr no. — Màràzàwe tuwe peker wi wi pezupà, i'i wanupe. — Màràzàwe tuwe pepytu'u Tupàn pe peze'eg ire. Uhyk aipo kury. Uhem hezuka haw 'ar ihewe kury. Ihe Awa ta'yr ihe. Amo awa hepyhyk kar putar ikatu 'ym ma'e iapo har wanupe a'e nehe kury. \v 42 Pepu'àm nehe ty wà, zaha nehe ty wà, uhem hepyhykar pe pe a'e wà kury, i'i wanupe. \s1 Zauxiapekwer upyhyk Zezuz a'e wà kury \p \v 43 Ize'eg mehe we uhem Zut a'e pe a'e kury. (Zezuz hemimu'e kwer romo hekon a'e.) Werur amo awa uzeupi a'e wà no. Takihe puku werur a'e wà, werur ywyràihàg a'e wà no. Xaxeto wanuwihaw a'e wà kury, purumu'e ma'e a'e wà no, Zutew wanàmuz a'e wà no, omono kar a'e zauxiapekwer a'e wà, Zezuz ipyhyk kar pà wanupe a'e wà. \v 44 Uze'eg Zut ipyhykar wanupe kury. — Azurupyter putar Zezuz aha ihe nehe, i'i wanupe. — A'e rupi pekwaw putar penemipyhyk ràm nehe. Pepyhyk peho nehe ty wà, heraha pà imunehew kar pà nehe ty wà, i'i Zut wanupe. \p \v 45 Uhem ire oho Zut Zezuz huwake a'e kury. — Purumu'e ma'e, i'i mua'u izupe. Uzurupyter kury. \v 46 Na'e zauxiapekwer upyhyk Zezuz wà a'e wà. \v 47 Na'e amo Zezuz huwake u'àm ma'e a'e kury, umutyk utakihe a'e kury, umugaz amo awa a'e pe har oho a'e kury. A'e awa xaxeto pe uma'ereko ma'e romo hekon a'e. Uzaikaw inami izuwi. \v 48 Na'e Zezuz uze'eg zauxiapekwer wanupe kury. — Perur takihe ra'e, perur ywyràihàg ra'e. Aipo imunar ma'e romo aiko ihe. Màràzàwe tuwe hepyhyk pe nezewe. \v 49 Tuweharupi aiko pepyr ihe, Tupàn hàpuzuhu pupe ihe. Ze'eg kwehe arer umume'u ihewe uzeapo ma'e ràm paw a'e. Tuwe uzeapo a'e ma'e nehe kury. \p \v 50 Na'e hemimu'e uhàuhàz izuwi uzàn pà wà kury. \v 51 Amo awa tua'u romogatu ma'e a'e pe hekon a'e no. Wata oho iko Zezuz haikwer romo. A'e pe hekon pàn pupe uzewàzewàn pà. Naheta kwaw amo ima'e izupe a'e 'ar mehe. Zezuz ipyhykar wexak a'e awa a'e wà kury. Ipurupyhyk wer zepe hehe a'e pe wà. \v 52 Uzàn oho wanuwi. Wezar pàn uzezuwàn awer wapo pe kury. Uzàn oho uma'e 'ym mà kury. \s1 Zezuz u'àm zutew wanuwihaw wanenataromo a'e kury \p \v 53 Na'e ipyhykar a'e wà kury, weraha Zezuz xaxeto wanuwihaw hàpuz me a'e wà kury. Amogwer tuwihaw paw rupi katete a'e wà, upurumu'e ma'e a'e wà no, tàmuz a'e no, uzemono'og a'e pe wà kury. \v 54 Pet a'e kury, wata oho iko Zezuz haikweromo kury. Upyta muite izuwi kury. Uhem oho tuwihaw hàpuz me kury. Upyta 'àm katu pe. Na'e wapyk oho zauxiapekwer wanuwake kury, uzepe'e pà kury. \v 55 Na'e xaxeto wanuwihaw a'e wà, amogwer tuwihaw a'e wà no, wekar amo awa Zezuz rehe uze'eg zemueteahy ma'e ràm a'e wà. Ipuruzuka wer zepe Zezuz rehe wà. Nuexak kwaw amo awa hehe uze'eg zemueteahy ma'e ràm wà. \v 56 Teko tetea'u ize'eg zemueteahy wer zepe Zezuz rehe tuwihaw wanupe wà. Hemu'em paw rupi wà. Amo umume'u amo ma'e wà, amo ae umume'u amo ae ma'e wà no. Waze'eg uzawy amogwer waze'eg wà. Ta'e hemu'em a'e wà xe. Ipurumume'u wer hemiapo kwer rehe wà. Amo hemimume'u kwer uzawy amo ae hemimume'u kwer. \p \v 57 Na'e amo u'àm tuwihaw wanuwa rupi wà, hemu'em pà wanupe wà. — Aenu Zezuz ihe, tàpuzuhu rehe ize'eg zemueteahy mehe ihe, i'i wanupe wà. \v 58 — Ihe aityk putar Tupàn hàpuzuhu ihe nehe, i'i Zezuz teko wanupe, i'i tuwihaw wanupe wà. — A'e tàpuzuhu teko uzapo opo pupe a'e wà. Na'iruz 'ar ipaw ire nehe, amo ae tàpuzuhu azapo wi putar ihe nehe. Teko nuiko kwaw a'e tàpuzuhu iapo har romo wà nehe, i'i Zezuz teko wanupe, i'i wanupe wà. \p \v 59 Uzawy wi wanemimume'u kwer wà. Amo ize'eg uzawy wi amo ae ize'eg a'e. \p \v 60 Na'e xaxeto a'e kury, upu'àm tuwihaw wamytepe a'e kury. Uze'eg Zezuz pe kury. — Erenu waze'eg ne, nerehe waze'eg mehe ne. Nereze'eg pixik kwaw wanupe, i'i izupe. — Aipo azeharomoete nerehe waze'eg a'e wà, i'i izupe. \v 61 Nuze'eg kwaw Zezuz izupe. Upuranu wi tuwihaw hehe no. — Aipo ne Tuwihawete Tupàn hemimur karer romo ereiko ne, i'i izupe, hehe upuranu pà. — Teko paw rupi uze'eg Tupàn ikatu haw rehe a'e wà. — Aipo ta'yr romo ereiko ne, i'i izupe. \v 62 Na'e Zezuz uze'eg izupe kury. — Ihe aiko Tuwihawete Tupàn hemimur karer romo azeharomoete ihe, i'i wanupe. — Tupàn a'e, ikàg wera'u tuwe amogwer wanuwi paw rupi a'e. Hemimur karer awa romo uzeapo ma'e kwer romo aiko ihe. Apyk putar iawyze har rehe ihe nehe. Azur wi putar nehe no, ywàkun pupe nehe, i'i wanupe no. — Pexak putar nehe, i'i wanupe. \v 63 Na'e a'e tuwihaw umu'i ukamir kury. — Naxiputar kwaw amo hemiapo kwer imume'u har zane wà kury. Ta'e a'e ae uze'eg zemueteahy Tupàn rehe zaneruwa rupi a'e kury xe, i'i izupe wà. \v 64 — Pe peinu ize'eg pe, Tupàn rehe ize'eg zemueteahy mehe pe. Ma'e xiapo putar izupe nehe kury, i'i amogwer tuwihaw wanupe. — Xiuka kar nehe, i'i tuwihaw izupe paw rupi wà. — Ta'e uze'eg zemueteahy Tupàn rehe xe, i'i izupe wà. (A'e 'ar rehe Zutew a'e wà, aze amo teko uze'eg zemueteahy Tupàn rehe, a'e mehe umu'i uma'e a'e wà, uzuka a'e Tupàn rehe uze'eg zemueteahy ma'e a'e wà.) \p \v 65 Na'e amo awa a'e pe har uzenymon hehe a'e wà kury. Uzàpixi pàn pegwer imono huwaw wà. Upetepetek hereko wà. — Mo aipo nepetek kury ty, i'i izupe wà. Ta'e Zezuz nuexak kwaw upetekar wà xe. Na'e tuwihaw omono Zezuz zauxiapekwer wanupe wà kury. Zauxiapekwer a'e wà no, ukwaukwar tetea'u hehe a'e wà no. \s1 Pet umume'u Zezuz ikwaw paw 'ym a'e kury \p \v 66 Pet wikuwe katu pe. Amo kuzà a'e pe hekon a'e. Xaxeto wanuwihaw pe uma'ereko ma'e romo hekon a'e. Na'e ur Pet huwake kury. \v 67 Wexak izepe'e mehe. Ume'e hehe uze'eg pà izupe. — Ne ereiko Zezuz hupi wata ma'e kwer romo ne 'y, i'i izupe. \p \v 68 — Nan kwaw zàkwà, i'i Pet izupe. — Ma'e rehe ereze'eg iko ne, zàkwà, i'i izupe. Na'e Pet oho ukenuhu huwake kury. Na'e zapukaz uze'eg kury. \v 69 Nan kwehe tete a'e kuzà wexak wi Pet a'e pe no. Uze'eg uzeake kar wanupe. — 'Aw awa Zezuz imyrypar romo hekon a'e, i'i wanupe. \p \v 70 — Nan kwaw zàkwà, i'i Pet izupe no. Nan kwehe tete uze'eg hake har Pet pe a'e wà kury. — Ne Karirez ywy rehe har romo ereiko ne, a'e rupi ne Zezuz imyrypar romo ereiko tuwe ne, i'i izupe wà. \p \v 71 Na'e Pet uze'eg wanupe, uze'eg imume'uahy pà kury. — Nakwaw pixik kwaw ko awa penemimume'u kwer ihe. Aze heremu'em ihe, tuwe Tupàn uzepyk herehe nehe, i'i mua'u wanupe. \v 72 A'e 'ar mehe we zapukaz uze'eg wi a'e kury. Pet ima'enukwaw Zezuz ze'eg awer rehe a'e kury. — Zapukaz uze'eg putar mokoz haw nehe, i'i tuwe Zezuz izupe a'e 'ym mehe. — Zapukaz ize'eg zanune eremume'u putar heremimu'e romo nereko 'ymaw na'iruz haw nehe, i'i izupe. — Nakwaw kwaw aipo Zezuz ihe pa, ere putar teko wanupe nehe, i'i tuwe izupe. Uzai'o Pet kury. \c 15 \s1 Zezuz u'àm Pirat huwake a'e kury \p \v 1 Izi'itahy xaxeto wanuwihaw a'e wà, zutew wanàmuzgwer a'e wà no, upurumu'e ma'e a'e wà no, uzemono'og wi Zezuz rehe uze'eg pà a'e wà kury. Uzàpixi wà kury, Pirat pe heraha pà wà kury. A'e Hom pe har Zutew ywy rehe har wanuwihaw romo hekon a'e. \v 2 Na'e uze'eg Pirat Zezuz pe kury. — Ne ty, aipo zutew wanuwihawete romo ereiko ne, i'i izupe, hehe upuranu pà. — Azeharomoete neze'eg ne, i'i Zezuz izupe. — Ihe zutew wanuwihawete romo aiko ihe, i'i izupe. \v 3 Na'e tuwihaw a'e wà kury, uze'eg tetea'u Zezuz rehe a'e wà kury, hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imume'u pà Pirat pe a'e wà kury. \v 4 Waze'eg ire upuranu Pirat Zezuz rehe kury. — Aipo nereze'eg kwaw wanupe nehe, i'i izupe. — Uze'eg zemueteahy nerehe wà, i'i izupe. \v 5 Nuze'eg kwaw a'e. — Kwa, nuze'eg kwaw 'aw awa a'e. Màràzàwe tuwe nuze'eg kwaw a'e. Ma'e azapo kar putar izupe ihe nehe, i'i Pirat uzeupe. \s1 Pirat uzuka kar Zezuz a'e kury \p \v 6 Teko wazemono'og mehe we kwarahy nànàgatu Pirat umuhem kar amo awa zemunehew paw wi teko wanupe a'e. Teko waneminoz umuhem kar wanupe a'e. \v 7 Amo awa zemunehew paw pe hekon a'e wà. Puruzuka ma'e romo wanekon a'e wà. Hapa ta'yr wanuwihaw her romo a'e. A'e 'ym mehe teko ipuruzukaiw tuwihaw pe wà. Wazeàmàtyry'ym mehe Hapa ta'yr uzuka amo awa. A'e rupi zauxiapekwer umunehew Hapa ta'yr heraha a'e wà. \v 8 Na'e a'e pe Pirat heko haw pe kury, ur teko a'e pe a'e wà kury. Uze'eg Pirat pe wà, ma'e henoz pà izupe wà. Uzapo kar wemiapo putar haw izupe wà. — Emuhem kar amo awa urewe nehe ty, i'i izupe. — Ta'e eremuhem kar ài amo awa urewe mai'u haw uhua'u ma'e 'ar nànàn ne xe, i'i izupe wà. \v 9 Upuranu Pirat teko wanehe kury. — Ma'enugar peputar, i'i wanupe. — Aipo amuhem kar putar Zezuz peme kury. Zutew wanuwihawete romo hekon a'e, i'i wanupe. \p \v 10 Tuwihaw hewyrowyroahy Zezuz rehe wà. A'e rupi omono Zezuz Pirat pe wà. Pirat ukwaw wanewyroahy haw a'e. — Ipuruzuka wer hehe wà, i'i uzeupe. \v 11 Na'e tuwihaw uze'eg teko wanupe wà kury. — Penoz ma'e Pirat pe nehe ty wà, i'i wanupe wà. — Emuhem kar Hapa ta'yr urewe nehe ty, peze izupe nehe, i'i wanupe. (Na'e uze'eg teko oho nezewe izupe a'e wà kury, tuwihaw waze'eg heruzar kar pà a'e wà kury.) \v 12 Na'e Pirat upuranu wi wanehe a'e no. — Ma'e azapo putar kwez awa pe ihe nehe, Zezuz pe ihe nehe, i'i wanupe. — Zutew wanuwihawete, peze izupe, i'i wanupe. \p \v 13 Na'e teko uhapukaz uze'eg pà izupe wà kury. — Ezuka kar nehe ty, ywyra kanetar rehe nehe ty, i'i izupe wà. \p \v 14 Na'e Pirat upuranu wi wanehe no. — Màràzàwe haw rehe tuwe azuka kar putar ihe nehe, i'i wanupe. — Aipo ikatu 'ym ma'e uzapo ra'e, i'i wanupe. Uhapukaz wi wi izupe wà. — Ezuka kar nehe ty, ywyra kanetar rehe nehe ty, i'i izupe wà, uhapukaz pà wà. \p \v 15 Pirat ipurumurywete kar wer zepe teko wanehe. A'e rupi umuhem kar Hapa ta'yr wanupe kury, zemunehepaw wi kury. Omono Zezuz zauxiapekwer wanupe kury, ipetepetek kar pà izuka kar pà wanupe kury. \s1 Zauxiapekwer uzemaraz Zezuz rehe a'e wà kury \p \v 16 Weraha zauxiapekwer Zezuz Hom pe har wanuwihaw hàpuzuhu pupe wà kury. Zauxiapekwer wanuwihaw a'e wà, omono'og zauxiapekwer wamuwà paw rupi a'e wà. \v 17 Omono kamir puku piràg pihun wewer ma'e Zezuz pe wà, imunehew kar pà izupe wà. Uzapo xu Zezuz iàkàgàpixi haw romo wà no. Omono iàkàg rehe wà. Ta'e tuwihaw umunehew àkàgàpixi haw wà xe, ta'e umunehew kamir puku piràg pihun wewer ma'e wà no xe. A'e rupi uzapo xu iàkàgàpixi haw romo izupe no, hehe uryw ahyahy haw romo wà. Hahy tuwe iàkàg izupe. \p \v 18 Uze'eze'eg uryw ahyahy izupe wà. — Ne ty, Zutew wanuwihawete romo ereiko ne ty, i'i mua'u izupe wà. \p \v 19 Unupànupà iàkàg rehe wà, ywyra pupe wà. Uzenymonymon hehe wà. Wapyapyk mua'u upenàràg rehe wà, huwazaromo wà imuawate mua'u pà wà. \v 20 Umumaw hehe uzemaraz taw wà kury. Wenuhem ikamir izuwi wà. Umunehew ima'eete hehe wà. Weraha izuka àwàm me wà kury. \s1 Zauxiapekwer uzywàzywà ywyra kanetar rehe a'e wà kury \p \v 21 Weraha hereko pe rupi wà kury. (Nupuner kwaw Zezuz ywyra kanetar heraha haw rehe a'e, ta'e huwy tetea'u a'e xe.) Amo awa ukwaw a'e pe a'e. Ximàw Xiren taw pe har her romo a'e. (Àrexàn a'e, Hu a'e no, ta'yr romo wanekon a'e wà.) Uhem etea'i tawhu pe wà kury, uiwy wi wà kury. Zauxiapekwer a'e wà kury, weraha kar ywyra kanetar Ximàw pe a'e wà kury. \v 22 Weraha Zezuz Kokota pe wà. Àkàgàpe kwer heta haw i'i her zaneze'eg rupi. \v 23 Omono zepe muhàg mir her ma'e win inuromo imono pyrer izupe wà, ma'erahy imuahyir kar haw romo izupe wà. Nu'u kwaw a'e. \v 24 Uzywàzywà ipo ipy ywyra kanetar rehe wà. Umuza'aza'ak ima'e uzeupe wà. Omomor ita'i a'e pe wà. Heta ma'e papar haw ita'i rehe. A'e rupi ukwaw ima'e izar ràm wà kury. \v 25 Kwarahy urete mehe uzywàzywà a'e wà. Umupu'àm ywyra kanetar wà. U'àm Zezuz a'e pe ywyra kanetar rehe. \v 26 Umuapyk amo ze'eg pape rehe wà, imog kar pà ywyra kanetar iapyr wà. — 'Aw awa zutew wanuwihawete romo hekon a'e, i'i a'e ze'eg pape rehe imuapyk pyrer a'e. \p \v 27 Uzuka mokoz awa a'e pe Zezuz huwake a'e wà no, amo ae ywyra kanetar rehe wanuz a'e wà no. Amo iawyze har rehe i'àz a'e. Inugwer iahur rehe i'àz a'e. Ma'e rehe imunar ma'e romo wanekon a'e wà. \p \v 28-29 Oho amo teko a'e pe a'e wà. Uze'eg uryw ahyahy hehe wà. Uze'eg nezewe izupe wà. — Ne ty, — Amuaiw putar Tupàn hàpuzuhu ihe nehe, ere urewe ne. — Azapo wi putar Tupàn hàpuzuhu ihe nehe no, na'iruz 'ar pawire ihe nehe no, ere urewe, i'i izupe wà. \v 30 — Ezemukatu nehe kury ty, i'i izupe wà. — Ewezyw ywyra kanetar wi tàrityka'i nehe ty, i'i izupe wà. \p \v 31 Na'e uze'eg xaxeto wanuwihaw uzeupeupe a'e wà kury, uze'eg uryw ahyahy Zezuz rehe a'e wà kury. — Upurumukatu zepe oho iko a'e, i'i uzeupeupe wà. — Nuzemukatu kwaw kury, i'i uzeupeupe wà. \v 32 — Ne Tuwihawete Tupàn hemimur karer romo ereiko ne, Zutew wanuwihawete romo ereiko ne, i'i mua'u izupe wà. — A'e rupi ewezyw ywyra kanetar wi nehe kury ty, i'i izupe wà. — Aze erewezyw nehe, a'e mehe uruexak putar ure nehe no, a'e mehe uruzeruzar putar nerehe ure nehe no, i'i mua'u izupe wà. A'e mokoz awa Zezuz huwake umàno ma'e ràm uze'eg uryw ahyahy hehe a'e wà no. \s1 Umàno Zezuz a'e kury \p \v 33 Na'e kwarahy ur wapytepe kury. A'e mehe we ipytunahy kury. Ywy rehe ipytunahy paw rupi. Ipytunahy karuk etea'u mehe no. \v 34 Karuk mehe uhapukaz Zezuz a'e kury. — Erui, Erui, erema xapatani, i'i Tupàn pe, uhapukaz pà. — Tupàn, Tupàn, màràzàwe tuwe nahepytywà kwaw pe ne, i'i a'e ze'eg zaneze'eg rupi. \v 35 Na'e huwake har wenu ize'eg mehe a'e wà kury. — Kwa, wenoz ma'e kwez Eri pe kury, i'i uzeupeupe wà. Eri a'e, Zutew wanàmuz kwehe arer romo hekon a'e, Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer romo hekon a'e no. \p \v 36 Amo a'e pe wiko ma'e a'e kury, uzàn oho amanezuràn piaromo kury. Werur izupe kury. Omono win hazahy ma'e pupe kury. Omono a'e amanezuràn wywa iapyr kury, Zezuz pe imono pà, i'u kar pà izupe. Uze'eg amogwer wanupe kury. — Aze ru'u Eri ur putar heruwezyw pà ywyra kanetar wi a'e nehe, i'i wanupe. \p \v 37 Na'e Zezuz heiheihemahy kury. Umàno kury. \p \v 38 Amo pàn pupir uhua'u ma'e Tupàn hàpuzuhu pupe heta a'e, imuzaiko pyrer a'e. Zezuz imàno re, a'e 'ar mehe we uzemu'i pàn pupir uhua'u ma'e a'e kury. Uzemu'i mokoz pegwer romo a'e. Uzypyrog uzemu'i haw ywate wi. Te ywy kutyr rehe. \v 39 A'e 'ar mehe we amo zauxiapekwer wanuwihaw a'e kury, ume'e iko hehe imàno mehe a'e kury. — Azeharomoete, 'aw awa Tupàn ra'yr romo hekon a'e, i'i amogwer wanupe. \v 40 Amo kuzà a'e pe wanekon a'e wà no, xe ràn a'e wà no. Mari Matar pe har, Mari Zuze ihy, Xiak ihy, Xarume. A'e paw wiko a'e pe wà. \v 41 A'e 'ym mehe, Zezuz Karirez ywy rehe heko mehe, a'e kuzà wata tuwe oho waiko Zezuz rupi a'e wà. Uzapo temi'u oho waiko izupe wà, hehe uzekaiw pà wà, wata mehe wà. Amo ae kuzà tetea'u a'e pe wanekon a'e wà no, Zezuz imàno mehe a'e wà no. A'e kuzà ur Zeruzarez tawhu pe Zezuz rupi wà. \s1 Zuze Arimatez pe har utym Zezuz hetekwer a'e kury \p \v 42-43 Karuk etea'i mehe amo awa uhem Zeruzarez tawhu pe a'e kury. Zuze Arimatez pe har her romo a'e. Tuwihaw romo hekon a'e. Wàrogatu Tupàn pureruze'egaw 'ar. — Pyhewe zapytu'u tuwe nehe, mytu'u haw 'ar mehe nehe, i'i uzeupe. — Kutàri apuner hema'ereko haw rehe ihe, i'i uzeupe. A'e rupi oho Pirat hàpuz me kury. Wenoz Zezuz hetekwer izupe. — Aezar putar hetekwer itakwar pupe nehe, i'i izupe. Nukyze kwaw izuwi. \v 44 — Kwa, aipo Zezuz umàno ra'e, i'i Pirat uzeupe kury. Wenoz zauxiapekwer wanuwihaw imuwà uzeupe kury. — Aipo Zezuz umàno ra'e, i'i izupe. — He'e pa, umàno kwez kury, i'i Pirat pe. \v 45 A'e mehe uze'eg Pirat Zuze Arimatez pe har pe kury. — Eraha hetekwer nehe kury ty, i'i izupe. \v 46 Na'e weraha pàn xigatu ma'e a'e pe Zezuz hetekwer iwàn àwàm kury. Weruwezyw hetekwer ywyra kanetar wi kury. Uwàuwàn pàn pupe kury. Wezar heraha itakwar pupe. A'e itakwar a'e, umàno ma'e kwer hetekwer hupaw romo iapo pyrer a'e. Na'e omono itahu uken rupi kury, hewàpytymaw romo kury. \v 47 Mari Matar pe har a'e, Mari Zuze ihy a'e no, wexak Zezuz hetekwer a'e pe imono awer a'e wà. \c 16 \s1 Zezuz ukweraw umàno re a'e kury \p \v 1 Mytu'u haw 'ar ipaw ire Mari Matar pe har a'e, Mari Xiak ihy a'e no, Xarume a'e no, ur Zezuz hetekwer hupaw pe a'e wà kury. Werur muhàg hetekwer rehe imono pyràm wà. \v 2 Izi'itahy oho a'e pe wà. 'Ar ipy mehe kury. Kwarahy ihem mehe wanon wà. \v 3 Oho mehe we upuranu uzehezehe wà. — Mo umunyryk putar itahu uken wi zanewe nehe, i'i oho waiko uzeupeupe wà. Ta'e uhua'u ita a'e 'y. \v 4 Ume'e itakwar uken rehe wà kury. — Amo umunyryk tuwe itahu uken wi a'e, i'i uzeupeupe wà. \v 5 Wixe oho itakwar pupe wà. Wexak amo awa a'e pe hin mehe wà. Tupaw awyze har rehe hin a'e. Ikamir ipukua'u. Xigatu ikamir no. Kuzàgwer ipytuhegatu hexak pà wà. \v 6 Na'e a'e awa uze'eg wanupe a'e kury. — Pepytuhegatu zo herexak pà nehe, i'i wanupe. — Aipo pekar Zezuz Nazare pe har pe, a'e ywyra kanetar rehe izuka pyrer pe, i'i wanupe. — Nuiko kwaw xe a'e. Ukweraw wi a'e, i'i wanupe. — Pexak tupawer kwez kury. Pekar hemimu'e kwer peho pe wà nehe. \v 7 Pekar Pet peho no. Pemume'u penemixak kwer wanupe nehe, i'i wanupe. — Zezuz oho putar penenataromo Karirez ywy rehe a'e nehe, peze wanupe nehe. — A'e pe pexak putar nehe, peze wanupe nehe. — Ta'e umume'u penenataromo oho àwàm peme a'e xe, peze wanupe nehe, i'i wanupe. \p \v 8 Na'e kuzà uhem oho itakwar wi wà kury. Uzàn a'e wi wà, ta'e ukyze tuwe a'e wà xe. Uryryryryz waiko wà. Numume'u kwaw wemixak kwer amo wanupe wà, wata mehe wà, ta'e ukyze tuwe a'e wà xe. \s1 Uzexak kar Zezuz Mari Matar pe har pe a'e \p \v 9 [Numig mehe izi'itahy, ukweraw wi Zezuz umàno re a'e. Na'e amogwer wanupe oho 'ym mehe we, uzexak kar Mari Matar pe har pe a'e (A'e 'ym mehe Zezuz umuhem kar 7 tekwe ikatu 'ym ma'e Mari wi a'e wà). \v 10 Mari umume'u Zezuz hexak awer oho hemimu'e wanupe, ta'e uzemumikahy waiko wà xe. Uzai'o waiko wà. \v 11 Nuzeruzar kwaw hehe imume'u mehe wà. — Kwa, hemu'em a'e, Zezuz nukweraw wi kwaw a'e, nuzexak kar kwaw izupe a'e, i'i uzeupeupe wà. \s1 Zezuz uzexak kar amo mokoz wemimu'e wanupe kury \p \v 12 A'e re, uzexak kar Zezuz mokoz wemimu'e wanupe, ko piarupi waata mehe. Hexakaw amo ae rupi kury. \v 13 A'e mokoz hemimu'e uzewyr oho amo Zezuz hemimu'e wapyr hexak awer imume'u pà wanupe. Nuzeruzar kwaw wanehe wà no. \s1 Uzexak kar Zezuz 11 wemimu'e wanupe kury \p \v 14 Iahykaw rehe, uzexak kar Zezuz a'e 11 wemimu'e wanupe, wamai'u mehe wà. Uze'egahyahy wanupe, ta'e nuzeruzar kwaw hehe wà xe, nuzeruzar kwaw ikweraw pawer imume'u har wanehe no. \v 15 Na'e uze'eg wanupe kury. — Peho ywy nànàn nehe, pemume'u Heze'eg Puràg peho teko paw wanupe nehe. \v 16 Aze amo uzeruzar herehe wà nehe, aze uzemuzahazahak kar a'e wà nehe, apyro putar a'e teko ihe wà nehe. Aze amo nuzeruzar kwaw herehe wà nehe, Tupàn omono kar putar zepykaw pe wà nehe. \v 17 Herehe uzeruzar ma'e wanupe amono putar hepuner haw ihe nehe. A'e mehe upuner putar agwer purumupytuhegatu kar haw iapo haw rehe wà nehe: umuhem kar putar tekwe ikatu 'ym ma'e puruwi wà nehe. Uze'eg putar amo ae ze'eg rupi wà nehe no. \v 18 Aze upyhyk mozaiw wà nehe, aze u'u amo ma'e puruzuka haw wà nehe, numàno kwaw wà nehe. Ima'eahy ma'e wanehe opokok mehe wà, umukatu putar wà nehe. \s1 Oho Zezuz ywak rehe kury \p \v 19 Wemimu'e wanupe ize'eg ire, Tupàn weraha Zezuz ywak rehe kury. Zezuz wapyk in Tupàn iawyze har rehe a'e kury. \v 20 Hemimu'e oho ywy nànàn Ze'eg Puràg imume'u pà teko wanupe wà. Zanezar upytywà wà. Uzapo kar purumupytuhegatu kar haw wanupe. A'e rupi — Azeharomoete, i'i teko Ze'eg Puràg henu mehe wà].