\id MAT - Guajajara Bible -Brazil 2007 (DBL 2013) \h MATEW \toc1 Matew \toc2 Mateus \toc3 Mt \mt1 MATEW \c 1 \s1 Matew umume'u Zezuz tàmuzgwer waner xe a'e wà kury \p \v 1 Ai'aw Zezuz hàmuzgwer waner xe a'e wà kury. Zezuz Zaneruwihawete a'e, Tawi izuapyr romo hekon a'e. Tawi Àmàrààw izuapyr romo hekon a'e. Na'aw Zezuz Zaneruwihawete izypy waner xe a'e wà kury. \p \v 2 Heta Àmàrààw ta'yr Izak her ma'e izupe a'e. Izak umuzàg Zako a'e. Zako umuzàg Zuta a'e, Zuta heta tetea'u tywyr a'e wà. \v 3 Zuta umuzàg Pet a'e, Zer tu romo hekon a'e no. (Tamar wahy her romo a'e.) Pet umuzàg Ez a'e. Ez umuzàg Àràw a'e. \v 4 Àràw umuzàg Aminanaw a'e. Aminanaw umuzàg Naz a'e. Naz umuzàg Xarumu a'e. \v 5 Xarumu umuzàg Moaz a'e. (Ha'aw ihy her romo a'e.) Moaz umuzàg Ope a'e. (Huxi ihy her romo a'e.) Ope umuzàg Zexe a'e. \v 6 Zexe umuzàg tuwihaw Tawi a'e. \p Tawi umuzàg Xàrumàw a'e. (Ihy Uri hemireko kwer romo hekon a'e.) \v 7 Xàrumàw umuzàg Homoàw a'e. Homoàw umuzàg Awi a'e. Awi umuzàg Az a'e. \v 8 Az umuzàg Zuzapa a'e. Zuzapa umuzàg Zuràw a'e. Zuràw umuzàg Uzi a'e. \v 9 Uzi umuzàg Zotàw a'e. Zotàw umuzàg Akaz a'e. Akaz umuzàg Ezeki a'e. \v 10 Ezeki umuzàg Manaxe a'e. Manaxe umuzàg Amon a'e. Amon umuzàg Zuzi a'e. \p \v 11 Zuzi umuzàg Zekuni a'e, tywyr wanu romo wiko pà a'e no. A'e 'ar mehe zauxiapekwer Mawiron ywy rehe har uzàmàtyry'ym Izaew izuapyapyr wà a'e wà. Uzuka teko tetea'u a'e pe har wà. Weraha ikurer uzeupi wà, weko haw pe Mawiron tawhu pe wà. \p \v 12 Mawiron tawhu pe waneraha pawire Zekuni umuzàg Xaraxiew a'e. Xaraxiew umuzàg Zurupapew a'e. \v 13 Zurupapew umuzàg Amiu a'e. Amiu umuzàg Eriaki a'e. Eriaki umuzàg Azor a'e. \v 14 Azor umuzàg Xatok a'e. Xatok umuzàg Àki a'e. Àki umuzàg Eriu a'e. \v 15 Eriu umuzàg Ereazar a'e. Ereazar umuzàg Pàtà a'e: Pàtà umuzàg Zako a'e. \v 16 Zako umuzàg Zuze a'e. Zuze Mari imen romo hekon a'e. Mari Zezuz ihy romo hekon a'e. Zanepyro har Zanezar, za'e Zezuz pe zane no. \p \v 17 Àmàrààw heta ta'yr a'e. Ta'yr a'e no, heta ta'yr a'e no. Nezewegatete wana'yna'yr a'e wà no. Aze zazypyrog wazuapyapyr wapapar pà Àmàrààw ta'yr rehe we nehe, aze xipapar te Tawi rehe we nehe, heta 14 wazuapyapyr wamuzàg awer wà nehe. Aze zazypyrog wi wapapar pà Tawi ta'yr rehe we nehe, aze xipapar te Mawiron pe heraha pyrer wanehe we nehe, heta 14 wazuapyapyr wamuzàg awer wà nehe no. Aze zazypyrog wi wapapar pà Mawiron pe heraha pyrer wanehe we nehe, aze xipapar te Zezuz rehe we nehe, heta 14 wazuapyapyr wamuzàg awer a'e wà nehe no. \s1 Zezuz uzexak kar a'e kury \p \v 18 Nezewe Zezuz Zaneruwihawete izexak kar awer a'e. Ihy Mari a'e, uzemume'u Zuze pe hemireko ràm romo a'e. Uzereko 'ym mehe we Mari ipuru'a a'e. Ta'e Tupàn Hekwe Puràg umupuru'a kar oho a'e xe. (Mari ukwaw Tupàn Hekwe tur awer a'e.) \p \v 19 Zuze a'e, Mari imen ràm romo hekon a'e, wiko awa imunar 'ym ma'e romo hemu'em 'ym ma'e romo a'e. Na'e uze'eg uzeupe. — Mari ipuru'a a'e, i'i uzeupe. — Naiko kwaw imemyr tu romo ihe, i'i uzeupe. \p — Namumaranugar kar kwaw heremireko ràm teko wanuwa rupi ihe nehe. Nan. Amuhàmuhàz putar zanezereko àwàm ihe nehe kury, imume'u 'ym pà teko wanupe ihe nehe kury, i'i uzeupe. \p \v 20 Nezewe ize'eg mehe we ur amo Tupàn heko haw pe har ipuahu pe kury, izupe uze'eg pà kury. \p — Zuze Tawi izuapyr ne ty, i'i izupe. \p — Ekyze zo nehe ty, ereko Mari eho neremireko romo nehe ty, i'i izupe ipuahu mehe. — Ta'e Tupàn Hekwe Puràg umupuru'a kar kwez a'e xe, i'i izupe. (—Ta'e Tekwe Puràg umuigo kar imemyr kwez hie pe a'e xe, i'i izupe.) \v 21 — Imemyrxak kar putar nehe. Kwarera'i romo uzexak kar putar a'e nehe, i'i izupe. — Emono Zezuz her romo izupe nehe, ta'e upyro putar wànàm a'e wà nehe xe, wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e wà nehe xe, i'i izupe. (— Purupyro ma'e, i'i her zaneze'eg rupi.) \p \v 22 A'e ma'e paw uzeapo nezewe a'e, ta'e Zanezar umume'u kar uze'eg a'e xe, imume'u har pe kwehe mehe a'e xe. Ai'aw ize'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer xe a'e kury. \b \q1 \v 23 Kuzà umen rehe uzepuhe 'ym ma'e a'e nehe, \q1 Ipuru'a putar a'e nehe. \q1 Imemyr awa romo hekon putar nehe. \q1 Emanuew, her romo nehe. \b \m (— Tupàn zanepyr hekon, i'i her zaneze'eg rupi.) \p \v 24 Na'e Zuze ume'e upuahu re a'e kury. Weruzar Tupàn heko haw pe har ze'eg oho a'e. Wereko Mari oho wemireko romo kury. \v 25 Noho kwaw ipuhe imemyrhem 'ym mehe a'e. Na'e amo 'ar mehe uzexak kar imemyr a'e kury. Zuze omono Zezuz her romo izupe. \c 2 \s1 Awa ywy kwarahy ihemaw kutyr har wi ur Zezuz hexak pà a'e wà kury \p \v 1 Uzexak kar Zezuz Merez taw pe a'e, Zutez ywy rehe. Ero wiko a'e ywy rehe har wanuwihawete romo a'e 'ar mehe a'e. Nan kwehe tete ur amo awa Zeruzarez tawhu pe a'e wà. Zahytata kwaw par romo wanekon wà. \p \v 2 Upuranu tawhu pe har wanehe wà. \p — Ma'e pe kwarer uzexak kar ma'e kwer tuz a'e, Zutew wanuwihawete ràm a'e. \p Ma'e pe uzexak kar putar a'e nehe. Uruexak amo zahytata ure. A'e zahytata nuzawy kwaw tuwihaw izexak kar àwàm imume'u har urewe a'e. Kwarahy ihemaw wi tur a'e, te upyta xe ko tawhu 'aromo a'e. A'e rupi uruzur kwez xe ure kury, imuwete katu pà ure kury. \p \v 3 Na'e teko umume'u wahem awer oho tuwihawete Ero pe a'e wà kury. Na'ikatu kwaw a'e ma'e imume'u pyr izupe. Ta'e ukyze amo tuwihaw uzexak kar ma'e ràm wi a'e xe. — Hà, aipo wiko putar tuwihawete romo herekuzaromo a'e nehe, i'i uzeupe. — Aipo hereityk putar nehe, i'i uzeupe. Amogwer teko Zeruzarez tawhu pe har a'e wà no, ukyze tuwihaw Ero wi a'e wà no. Ta'e Ero a'e xe, uzepyk teko tetea'u wanehe wikwahy mehe a'e xe. \v 4 Na'e tuwihaw omono'og xaxeto wanuwihaw waneruwà a'e wà kury. Omono'og Tupàn ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà no. Upuranu wanehe kury. — Ma'e pe uzexak kar putar tuwihaw Purupyro Ma'e a'e nehe, i'i wanupe. \v 5 — Uzexak kar putar Merez taw pe nehe, Zutez ywy rehe nehe, i'i izupe wà. — Nezewe i'i Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer a'e. \q1 \v 6 Pe Merez taw pe har pe ty wà, \q1 Pe Zuta izuapyapyr waiwy rehe har pe ty wà. \q1 Taw peneko haw pixika'i a'e. \q1 Pemaranugar zo izuwi nehe. \q1 Ta'e tuwihaw uzexak kar putar pepyr a'e nehe xe. \q1 Weruze'eg putar heremiruze'eg a'e wà nehe. \q1 Weruze'eg putar Izaew izuapyapyr waiwy rehe har a'e wà nehe. \q1 A'e mehe napemaranugar kwaw nehe. Ta'e teko paw rupi katete uze'egatu putar penehe a'e wà nehe xe. \b \p \v 7 Na'e Ero wenoz a'e zahytata kwaw par a'e wà kury. Xo a'e zo wixe ipyr wà. Upuranu wanehe kury. — Ma'e 'ar mehe zahytata uzexak kar ywak rehe a'e, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. A'e zahytata kwaw par umume'u i'ar izupe wà. \v 8 Na'e tuwihaw omono kar zahytata kwaw par Merez taw pe wà kury. — Pekar a'e kwarera'i peho nehe, i'i wanupe. \p — Aze pexak nehe, pemume'u heko haw pezuwà ihewe nehe. A'e rupi apuner putar ipyr heho haw rehe ihe nehe no, imuwete katu pà ihe nehe no, i'i mua'u wanupe. (Hemu'em wanupe, ta'e ipuruzuka kar wer tuwe kwarer rehe a'e xe). \p \v 9 Na'e uhem oho a'e wi izuwi wà. \v 10 Oho mehe wexak a'e zahytata wà, a'e wemixak kwer kwarahy ihemaw wi ur ma'e kwer wà. Hurywete hexak mehe wà. Ikatuahy wanupe. Zahytata oho wanenataromo. Te upyta oho kwarera'i heko haw 'aromo kury. \p \v 11 Wixe oho tàpuz me wà. Wexak kwarera'i a'e pe wà, ihy Mari ipyr heko mehe wà. Uzeamumew upenàràg rehe wà, kwarera'i imuwete katu pà wà. A'e re uwàpytymawok uma'eryru wà, ma'e imono pà izupe wà. Ita hekuzar katu ma'e or her ma'e imono pà izupe wà. Omono yhyk izupe wà no. Omono kàpuhàg mir her ma'e izupe wà no. \p \v 12 Na'e Tupàn uze'eg wà zahytata kwaw par wanupe wapuahu pe a'e kury. — Pezewyr zo peho Ero pyr nehe ty wà, i'i wanupe. A'e rupi uzewyr oho uiwy kutyr wà, amo ae pe rupi wà. \s1 Zuze weraha kwarera'i Ezit ywy pe \p \v 13 Zahytata kwaw par waho re ur amo Tupàn heko haw pe har Zuze ipuahu pe a'e kury. — Epu'àm nehe ty, eraha kwarer xe wi nehe ty, ihy nehe no. Tàrityka'i peho Ezit ywy rehe nehe, i'i izupe. — Pepyta a'e pe nehe. Te ihe pemumuranu mehe nehe. Xo a'e mehe zo pezur a'e wi nehe, i'i izupe, ipuahu pe. \p — Ta'e Ero wekar putar nera'yr ko rupi a'e nehe xe, ta'e ipuruzuka wer hehe a'e xe, i'i izupe. \p \v 14 Na'e Zuze upu'àm upuahu re a'e kury. Weraha kwarera'i pyhaw a'e wi wà, Ezit ywy rehe wà. \v 15 Upyta a'e pe wà. (Umumaw Màràn kwarahy a'e pe wà.) Xo Ero imàno re zo uzewyr wà a'e wi wà. Nezewe uzeapo a'e ma'e a'e, ta'e Tupàn ze'eg kwehe arer umume'u nezewe haw a'e xe. — Aenoz hera'yr kwez Ezit ywy wi ihe, i'i Tupàn, i'i imume'u har a'e, uze'eg pape rehe imuapyk pà a'e. \s1 Ero uzuka kar kwarera'i a'e wà kury \p \v 16 Na'e teko umume'u zahytata kwaw par waho awer wà Ero pe a'e wà kury. Wikwahy Ero a'e, zahytata kwaw par wanupe a'e. (Ta'e nuputar kwaw kwarer tuwihaw romo wekuzaromo a'e xe.) A'e rupi uzuka kar kwarera'i Merez taw pe har paw rupi katete a'e wà, taw huwake har a'e wà no. Uzuka pitài kwarahy hereko har a'e wà. Uzuka mokoz kwarahy hereko har a'e wà no. Ta'e ukwaw Zezuz izexak kar awer 'ar a'e xe. Ta'e zahytata kwaw par umume'u izupe a'e wà xe, ipyr oho mehe a'e wà xe. (Kwarearer wanu a'e wà, uzai'o tuwe a'e wà, wa'yr wamàno mehe wà. Kwarearer wahy a'e wà no, uzai'o tuwe umemyr wamàno mehe a'e wà no.) \v 17 Nezewe a'e ma'e uzeapo Zeremi ze'eg awer kwehe arer rupi katete a'e kury. \p \v 18 Teko wenu amo Hama taw pe har \q2 wazai'o mehe wà, \q1 Wazemumikahy mehe wà. \q1 Hakew uzai'o iko umemyr wanehe. \q1 Uzai'o tuwe iko a'e. Ni amo no'ok kwaw izemumikahy haw izuwi wà nehe. \q2 Ta'e amo uzuka kwarearera'i paw rupi a'e wà xe. \s1 Zuze weruzewyr wi kwarera'i Ezit ywy wi a'e kury \p \v 19 Ero imàno re, amo Zanezar heko haw pe har uze'eg wà Zuze pe ipuahu pe a'e kury, Ezit ywy rehe heko mehe a'e kury. \p \v 20 — Epu'àm nehe ty, eraha kwarera'i heruzewyr pà Izaew ywy rehe nehe ty, ihy nehe no, ta'e kwarera'i hekar arer a'e wà xe, hehe ipuruzuka wer ma'e kwer a'e wà xe, umàno paw rupi a'e wà xe, i'i izupe. \p \v 21 Na'e upu'àm Zuze a'e kury. Weraha kwarer, ihy no. Uzewyr oho Izaew ywy rehe wà. Na'e uze'eg teko Zuze pe wà. \v 22 — Akeraw a'e, Ero ta'yr a'e, wiko Zutez ywy rehe har wanuwihawete romo a'e kury, i'i izupe wà. Ukyze Zuze izuwi waze'eg henu mehe. Na'izewyr wer kwaw a'e ywy rehe. Na'e Tupàn umume'u ma'e wà izupe a'e kury, ipuahu pe a'e kury. — Eho Karirez ywy rehe nehe ty, i'i izupe. Weruzar Zuze ize'eg. Oho tuwe a'e ywy rehe kury. \v 23 Nazare taw pe uzapo weko haw a'e kury. Uzapo nezewe haw a'e, ta'e nezewe i'i Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer a'e wà xe. — Zaneruwihawete ur ma'e ràm wiko putar Nazare taw pe har romo a'e nehe, i'i izupe. \c 3 \s1 Zuàw purumuzahazahak ma'e umume'u Tupàn ze'eg oho iko teko wanupe a'e \p \v 1 A'e 'ar mehe Zuàw purumuzahazahak ma'e wata oho tàpuz heta 'ymaw pe a'e kury, Zutez ywy rehe a'e kury. Uzypyrog Tupàn ze'eg imume'u pà a'e. \v 2 — Pepytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe, Tupàn pe pezewyr pà nehe, hehe pezeruzar wi pà nehe, i'i oho iko teko wanupe a'e. — Ta'e amo 'ar mehe Tupàn weruze'eg putar teko tetea'u a'e nehe xe. Uhem etea'i a'e 'ar a'e kury, i'i oho iko purupe. \p \v 3 Amo Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer a'e, Izai her ma'e a'e, umume'u Zuàw tur àwàm teko wanupe a'e, Tupàn ze'eg imuapyk pà pape rehe a'e. Na'aw ize'eg awer xe a'e kury. \b \q1 Amo awa uhapukaz putar oho iko \q1 Teko heta 'ymaw pe, ywyxig heta haw pe a'e nehe, \q1 — Pemukatu Zanezar hape ràm izupe nehe, i'i putar oho iko purupe nehe, — Aze iapar hape ràm nehe, pemu'àgatu nehe, \p I'i putar oho iko purupe nehe. \b \p \v 4 Zuàw a'e, kawaru kupewa'a hawer uzapo ukamir romo a'e, ma'e pirer izeku'apixi haw romo no. U'u tukur. U'u hàir no. \v 5 Teko tetea'u ur ipyr wà, ize'eg henu pà wà. Zeruzarez tawhu pe har wà, Zutez ywy rehe har wà no, Zotàw yrykawaz rehe har wà no. \v 6 Uzemono oho a'e pe wà, Tupàn pe wà, wemiapo kwer katu 'ym ma'e wi uhem pà wà. — Nahekatu kwaw ihe, i'i izupe wà. \p — Azapo ikatu 'ym ma'e tuweharupi ihe, i'i izupe wà. — Apytu'u putar ikatu 'ym ma'e iapo re nehe, i'i izupe wà. Umuzahazahak Zuàw a'e uze'eg ma'e kwer a'e wà, Zotàw yrykaw pupe a'e wà. \p \v 7 Amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà, ur ipyr uzemuzahazahak kar pà izupe a'e wà no. Amo xaxeto hemetarer katu ma'e xatuxew her ma'e a'e wà no, ur ipyr a'e wà no. Wanexak mehe Zuàw uze'eg ahyahy wanupe. \p — Mozaiw ài peiko pe. Mozaiw uxi'u teko wazuka pà a'e wà. Nezewegatete pemu'e teko temu'emaw rehe pe wà no, tatahu pe wamono kar pà pe wà no, i'i wanupe. — Aipo pepuner pehemaw rehe Tupàn wi nehe, aipo nuzepyk kwaw penehe a'e nehe. Ni amo napemuhem kar kwaw zepykaw wi a'e wà nehe, i'i wanupe. \v 8 — Aze pepytu'u wer ikatu 'ym ma'e iapo re nehe, a'e mehe pezapo ikatuahy ma'e peho peiko nehe, pezemumikahy haw hexak kar pà Tupàn pe nehe, i'i wanupe. \p \v 9 — Àmàrààw ureipy romo hekon a'e, peze zo nehe. — Ta'e Tupàn upuner mo 'àg ita iapo haw rehe Àmàrààw izuapyr romo a'e xe, aze mo ipurapo wer hehe a'e, i'i wanupe. — Aze awa Àmàrààw zuapyr romo hekon a'e nehe, aze noho kwaw Tupàn hape rupi a'e nehe, Tupàn uze'eg putar nezewe izupe nehe — Nereiko kwaw Àmàrààw izuapyr romo heruwa rupi ne, i'i putar izupe nehe. Uzepyk putar hehe azeharomoete a'e nehe. \p \v 10 — Itazy ma'ywa 'yw hapo huwake tuz a'e kury. Izar uhaw putar ma'ywa 'yw heityk pà a'e nehe. Aze ma'ywa 'yw na'i'a kwaw nehe, aze i'a kwer na'ikatu kwaw nehe, uhaw putar heityk pà tata pupe nehe, i'i Zuàw teko wanupe. (Ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe uze'eg uzeruzar 'ym ma'e wanehe a'e. Tupàn uzepyk putar uze'eg heruzar 'ymar wanehe a'e nehe.) \p \v 11 — Apumuzahazahak 'y pupe ihe, Tupàn pe pezewyr haw hexak kar pà purupe ihe. Awa heraikweromo ur ma'e ràm a'e nehe, pemuzahazahak putar a'e nehe. \p Napemuzahazahak kwaw 'y pupe a'e nehe. Wekwe Puràg pupe tata pupe pemuzahazahak kar putar a'e nehe, i'i wanupe. — Tuwihaw heraikweromo ur ma'e ràm a'e, ikàg wera'u ihewi a'e. Napuner kwaw ni ipy rehe har ihàm ikwaraw paw rehe izuwi ihe, i'i wanupe. \v 12 — Yrypemutu opo pe hereko har umuwewe aroz apirer heityk pà izuwi a'e. Omono'og aroz hyru pupe. Wapy iapirer tata pupe. Heraikweromo ur ma'e ràm wiko a'e yrypemutu hereko har zàwenugar romo a'e. (Uzeruzar ma'e a'e wà, aroz ài wanekon a'e wà. Omono kar putar Tupàn pyr a'e wà nehe. Uzeruzar 'ym ma'e a'e wà, iapirer ài wanekon a'e wà. Omono kar putar tatahu pe a'e wà nehe, a'e tata uwew 'ym ma'e pupe a'e wà nehe, i'i Zuàw a'e, a'e ze'eg kwehe arer kwaw par wanupe a'e). \s1 Zuàw umuzahazahak Zezuz a'e kury \p \v 13 A'e 'ar rehe wata Zezuz oho Karirez ywy wi Zotàw yrykaw pe kury. Uhem wà Zuàw huwake kury. — Hemuzahazahak pe ne nehe ty, i'i izupe. \v 14 Na'e Zuàw a'e, uzapo amo uze'eg izupe a'e. — Nan, i'i izupe. — Ihe ae aputar hemuzahazahakaw ihe, i'i Zuàw Zezuz pe. \p \v 15 Na'e i'i Zezuz izupe kury. — Tuwe nezewe nehe ty, eruzar heze'eg nehe ty, i'i izupe. Nezewe mehe xiapo putar Tupàn hemiapo putar haw rupi nehe, i'i izupe. — Aze pa, i'i Zuàw izupe. \p \v 16 Na'e Zezuz uzemuzahazahak kar Zuàw pe kury. Uzemuzahazahak kar ire, uhem wà 'y wi kury. A'e 'ar mehe we ywak uzewàpytymawok i'aromo kury. Tupàn Hekwe wezyw pykahu ài wà hehe a'e. Wapyk wà hehe. Zuàw wexak iwezyw mehe. \v 17 Na'e amo uze'eg ywak wi a'e kury, Zezuz huwake har wanupe a'e kury. \p — Aikwez hera'yr heremiamutar a'e. Turywete haw imur har ihewe a'e, i'i wanupe. (Tupàn a'e uze'eg ma'e kwer romo hekon a'e.) \c 4 \s1 Zurupari wagaw Zezuz a'e kury \p \v 1 Na'e Tekwe Puràg weraha Zezuz muite kury, ywyxig heta haw pe kury. — Zurupari neragaw putar nehe, i'i izupe. \p \v 2 Umumaw 40 'ar 40 pytun a'e pe umai'u 'ym pà. Ima'uhez tuwe. \v 3 Na'e Zurupari ur ipyr izupe uze'eg pà a'e kury. \p — Tupàn ta'yr romo ereiko ne. A'e rupi nekàg tuwe ne. Eze'eg 'àg ita wanupe nehe, typy'ak romo iapo pà nehe, i'i izupe. \p \v 4 Uze'eg Zezuz izupe. \p — Nezewe i'i ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer a'e. \b \q1 Aze teko u'u typy'ak a'e wà nehe, ikàg putar a'e wà nehe. \q1 Typy'ak i'u haw numuigo kar kwaw teko Tupàn pyr a'e wà nehe. \q1 Aze uzeruzar ize'eg rehe wà nehe, aze weruzar ize'eg wà nehe, \q1 Xo a'e mehe zo wiko putar tuweharupi Tupàn pyr wà nehe. \b \p \v 5 Na'e Zurupari weraha Zezuz Zeruzarez tawhu puràgete pe kury. (Tawhu Tupàn pe imonokatu pyrer, za'e a'e tawhu pe.) Omono kar Zurupari Zanezar Zezuz tàpuzuhu aiha wera'u ma'e i'aromo kury. \v 6 Uze'eg izupe. \p — Tupàn ta'yr romo ereiko ne, a'e rupi ezemomor eho ne'ar pà xe wi ywy rehe nehe, ta'e nezewe i'i Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer a'e xe. \p Tupàn uze'eg putar weko haw pe har wanupe a'e nehe, neruwake har wanupe nehe. \p A'e mehe nepyhyk putar wà opo pupe a'e wà nehe, ne'ar mehe a'e wà nehe. \p Nezewe mehe nanepirok kwaw ita a'e nehe. \p \v 7 Na'e uze'eg Zezuz izupe kury. — Amo Tupàn ze'eg imuapyk pyrer nezewe uze'eg a'e no. — Eagaw zo Tupàn nezar nehe, i'i a'e ze'eg, i'i izupe. \p \v 8 Na'e Zurupari weraha Zezuz ywytyr iaiha wera'u ma'e apyr kury. Wexak kar teko ywy rehe har izupe paw rupi wà, wexak kar wanuwihaw wà no, wexak kar tuwihaw wama'e hekuzar katu ma'e tetea'u wà no. \p \v 9 — Amono putar 'aw teko paw newe ihe wà nehe, aze erezeamumew heruwa rupi nehe, hemuwete katu pà nehe, nezar romo hemuigo kar pà nehe, i'i izupe. \p \v 10 Uze'eg Zezuz izupe. \p — Eho xe wi ihewi nehe ty, Zurupari, i'i izupe. — Nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer. \b \q1 — Tupàn pezar a'e, a'e zutyka'i pemuwete katu nehe, \q1 ize'eg zutyka'i zo peruzar nehe, i'i a'e ze'eg, \q2 i'i izupe. \b \p \v 11 Na'e Zurupari oho a'e wi kury. Tupàn heko haw pe har ur a'e pe ipyr wà, ipytywàgatu pà wà, hehe uzekaiw pà wà. \s1 Zezuz uzypyrog uma'ereko haw iapo pà a'e kury \p \v 12 Tuwihaw umunehew kar Zuàw a'e 'ar mehe a'e kury. Teko umume'u imunehew pawer wà Zezuz pe a'e wà. Henu re uhem Zezuz oho a'e ywy wi a'e kury. Wata oho Karirez ywy kutyr kury. \v 13 Nupyta kwaw Nazare taw pe. Oho Kapanau taw pe wiko pà kury. Karirez yryhu waz rehe tuz a'e taw a'e. Zepurom Napitari ywy rehe tuz. \v 14 Nezewe Zezuz hekon a'e, ta'e Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer Izai her ma'e a'e xe, umume'u nezewe heko àwàm a'e xe. \b \q1 \v 15 Zepurom ywy a'e, Napitari ywy a'e no, \q1 Yryhu kutyr wanuz a'e wà. \q2 Amo teko wiko Zotàw yrykawaz rehe a'e wà no. \q1 Zutew 'ym tetea'u wiko a'e Karirez ywy pehegwer rehe a'e wà no. \q1 Zepurom ywy rehe har a'e wà, \q1 Napitari ywy rehe har a'e wà no, \q1 Zotàw yrykawaz rehe har a'e wà no, \q1 Zutew 'ym a'e Karirez ywy pehegwer rehe har a'e wà no, \q1 Kwehe wiko Tupàn ikwaw 'ym pà a'e wà. \q1 \v 16 Teko ipytunaw rehe har ài wanekon a'e wà \q1 Wexak Tupàn ta'yr ikàg wera'u ma'e a'e wà kury. \q1 Hexakaw a'e, nuzawy kwaw tatainy heny katu ma'e hexakaw a'e. \q1 Uhyape katu tatainy. \q1 Nezewegatete Tupàn ta'yr ukwaw kar tuwe Tupàn ze'eg teko wanupe a'e no. \b \p \v 17 A'e 'ar mehe Zezuz uzypyrog Tupàn ze'eg imume'u pà teko wanupe a'e kury. \p — Pezemumikahy ikatu 'ym ma'e penemiapo kwer rehe nehe, pepytu'u iapo re nehe. Ta'e uhem etea'i Tupàn pureruze'egaw a'e kury xe, na'iàrew kwaw tur àwàm a'e, i'i oho iko purupe. \s1 Zezuz wenoz ipira pyhykar uzeupe wemimu'e romo wamuigo kar pà a'e wà kury \p \v 18 Amo 'ar mehe Zezuz wata oho iko Karirez yryhu iwyr a'e. Wexak mokoz awa a'e pe a'e wà. Ximàw Pet awa ipy her romo a'e. Anere tywyr her romo a'e no. \p Omomor kyhapari oho waiko 'y rupi wà, ipira pyhyk pà wà. Ta'e ipira pyhykar romo wanekon a'e wà xe. \v 19 Uze'eg Zezuz wà wanupe a'e kury. \p — Pezur herupi nehe ty wà. Ko 'ar rehe, ipira pyhykar romo peiko pe. Pezur herupi nehe, a'e mehe apumuigo kar putar teko wamuzeruzar kar har romo ihe nehe, i'i wanupe. \p \v 20 A'e 'ar mehe we wezar ukyhapari wà. Oho Zezuz hupi wà. \p \v 21 Noho tete kwaw wà. Wexak amo mokoz ipira pyhykar a'e pe wà no. Kanu pupe wanuz wà, u rehe we wà. Zepetew wanu her romo a'e. Xiak tyky'yr her romo a'e. Zuàw tywyr her romo a'e. Uzapokatu ukyhapari waiko ukanu pupe wà. Zezuz uhapukaz wanupe. — Pezur herupi nehe ty wà, i'i wanupe. \v 22 A'e 'ar mehe we uhem wà a'e wi wà, kanuhu hezar pà wà, u hezar pà wà no. Oho Zezuz hupi hemiruze'eg romo wiko pà wà. \s1 Zezuz upurumu'e iko kury. Upurumukatu no \p \v 23 Wata Zezuz oho iko Karirez ywy rehe a'e kury. Upurumu'e oho iko zemono'ogaw nàn no, Tupàn pureruze'egaw imume'u pà no, teko ima'eahy ma'e wamukatu pà no, ma'erahy paw imuhem kar pà no. \v 24 Teko umume'u hemiapo kwer oho Xir ywy rehe har nànàn a'e wà no. A'e rupi a'e ywy rehe har werur ima'eahy ma'e ipyr a'e wà no, wyzài ima'eahy haw hereko har wanerur pà ipyr a'e wà no. Werur tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har a'e wà no, werur uryryryryz ma'e a'e wà no, werur ipàri ma'e a'e wà no. Paw rupi katete umukatu a'e wà. \v 25 Teko tetea'u oho haikweromo wà. Karirez ywy rehe har wà, Teztaw ywy rehe har wà no, Zeruzarez tawhu pe har wà no, Zutez ywy rehe har wà no, Zotàw yrykawaz pehegwer rehe har wà no. Paw rupi katete oho haikweromo wà. \c 5 \s1 Zezuz upurumu'e iko ywytyr rehe a'e kury \p \v 1 Zezuz wexak a'e teko tetea'u a'e wà. A'e rupi uzeupir oho ywytyr rehe kury. Wapyk a'e pe. Hemimu'e uzemono'og huwake wà. \v 2 Uzypyrog wamu'e pà. Na'aw ize'eg xe a'e kury. \s1 Zezuz uze'eg teko wanupe ywytyr rehe wiko mehe a'e kury \p \v 3 — Aze teko ukwaw tuwe wemiapo kwer ikatu 'ym ma'e a'e wà nehe, — Xo Tupàn zo upuner heremiapo kwer imunànaw rehe a'e nehe, aze i'i nehe, hurywete putar a'e nehe. \q1 Ta'e wiko putar Tupàn hemiruze'eg romo a'e nehe xe. \q1 \v 4 Teko wemiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe uzai'o ma'e a'e nehe, \q1 Tupàn upytywà putar a'e teko a'e nehe, imurywete kar pà a'e nehe. \q1 \v 5 Teko ikàg 'ym ma'e hurywete putar a'e nehe, \q1 ta'e upyhyk putar Tupàn hemimur ràm a'e nehe xe, upyhyk putar hemimume'u kwer a'e nehe xe. \q1 \v 6 Aze teko ipureruzar wer Tupàn rehe azeharomoete a'e nehe, aze ipurapo wer tuwe ikatu ma'e rehe a'e nehe, \q1 hurywete putar a'e nehe, ta'e Tupàn umurywete kar putar tuwe a'e teko a'e nehe xe. \q1 \v 7 Aze teko upurupuhareko katu iko a'e nehe, hurywete putar a'e nehe, \q1 ta'e Tupàn upuhareko putar a'e teko a'e nehe no xe, hehe uzepyk 'ym pà a'e nehe no xe. Heharaz putar hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e nehe. \q1 \v 8 Aze teko ipurapo wer tuwe xo ikatuahy ma'e rehe azeharomoete a'e nehe, Tupàn imurywete kar pà a'e nehe, hurywete putar a'e nehe, \q1 ta'e wexak putar Tupàn a'e nehe xe. \q1 \v 9 Aze amo teko uzàmàtyry'ym amo teko a'e wà nehe, aze amo ae teko uze'eg oho wanupe nehe, wamupytu'u kar pà wàmàtyry'ym ire nehe, a'e mehe wamupytu'u kar har hurywete putar a'e nehe, \q1 ta'e — Hera'yr, i'i putar Tupàn izupe a'e nehe xe. \q1 \v 10 Aze awa weruzar Tupàn hemimutar oho iko tuweharupi a'e nehe, aze a'e re amo ae teko upuraraw kar ma'erahy izupe a'e wà nehe, hurywete putar a'e awa a'e nehe, \q1 ta'e wiko putar Tupàn hemiruze'egete romo a'e nehe xe. \b \p \v 11 Aze teko uze'eg zemueteahy penehe wà nehe, aze upuraraw kar ma'erahy peme wà nehe, aze hemu'em penehe wà nehe, heremiruze'eg romo peneko haw rehe wà nehe, penurywete putar nehe. \v 12 Penurywete nehe ty wà, ta'e Tupàn omonokatu hekuzar ikatuahy ma'e peme a'e xe, ywate a'e xe. Kwehe mehe teko uzapo agwer ikatu 'ym ma'e Tupàn ze'eg imume'u har wanupe a'e wà, wanehe uze'eg zemueteahy pà a'e wà, ma'erahy ipuraraw kar pà wanupe a'e wà no. Hemu'em wanehe a'e wà. \s1 Uze'eg xa rehe tatainy rehe a'e kury \p \v 13 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Peiko xa ài teko nànàn pe. (Aze ximono xa temi'u inuromo, hete katu zanewe. Nezewegatete aze peiko teko wainuromo ikatu ma'e iapo pà nehe, a'e teko ukwaw putar Tupàn ikatu haw a'e wà nehe no.) Aze heta ywy xa inuromo nehe, na'ikatu kwaw temi'u inuromo imono haw nehe. Ni amo nupuner kwaw hete katu haw imuzewyr kar haw rehe izupe wà nehe. Ta'e iaiw a'e nehe xe, a'e rupi teko weityk putar wà nehe, hehe upyrog pà wà nehe. (Nezewegatete aze pezapo wi wi ikatu 'ym ma'e peho peiko nehe, Tupàn uzepyk putar penehe a'e nehe no.) \p \v 14 Peiko tatainy ài teko ywy rehe har nànàn pe. Aze teko uzapo taw ywytyr apyr a'e wà nehe, nupuner kwaw a'e taw imimaw rehe a'e re a'e wà nehe. Nezewegatete aze peiko heremiruze'eg romo nehe, teko ume'egatu putar penemiapo kwer rehe a'e wà nehe. \v 15 Aze amo umunyk tatainy nehe, nomono kwaw kawaw iwy pe nehe. Omono putar ywate nehe. A'e rupi uhyape katu putar a'e pe nehe. Teko a'e pe har paw rupi a'e wà nehe, upuner putar ma'e hexakaw rehe a'e wà nehe. \v 16 Nezewegatete pe no ty wà. Tatainy uhyape katu ma'e ài peiko teko wanupe. Nezewegatete pezapo ikatuahy ma'e peho peiko teko wanupe nehe no. A'e rupi wexak putar penemiapo kwer ikatuahy ma'e a'e wà nehe. Nezewe mehe umume'u putar penu ywate har ikatu haw a'e wà nehe no. \s1 Uze'eg ze'eg kwehe arer rehe a'e kury \p \v 17 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Nazur kwaw ywy rehe ze'eg Moizez pe imur pyrer imunàn pà ihe, nazur kwaw amogwer Tupàn ze'eg imume'u har waze'eg imunàn pà ihe. Nan. — Peruzar zo waze'eg nehe, na'e kwaw teko wanupe ihe. Aruzar tuwe a'e ze'eg teko ihe. Kwehe mehe umume'u heremiapo ràm a'e wà, hereko àwàm a'e wà. Azur a'e ma'e iapo pà paw rupi katete ihe kury, waze'eg rupi katete ihe kury. \v 18 Pema'enukwaw ko heze'eg rehe nehe ty wà. Amo 'ar mehe ywak ukàzym putar a'e nehe, ywy ukàzym putar a'e nehe no. A'e ze'eg kwehe arer nukàzym pixik kwaw a'e nehe. — Peneharaz Moizez ze'eg wi nehe, heze'eg imume'u har ize'eg wi nehe, ni'i kwaw Tupàn purupe a'e nehe. — Pema'enukwaw a'e ze'eg kwehe arer rehe pitàitàigatu nehe, i'i iko purupe a'e. Ta'e azapo putar wanemimume'u kwer paw rupi katete ihe nehe xe, ta'e aruzar a'e ze'eg ihe no xe. \v 19 Aze awa nezewe i'i a'e nehe. — Aruzar ze'eg kwehe arer tekoko paw rupi ihe. Xo pitài ze'eg kwehe arer zo azuhaw putar ihe nehe, aze i'i uzeupe nehe, na'ikatu kwaw Tupàn pe nezewe mehe nehe. — Peruzar zo ko ze'eg kwehe arer nehe ty wà, aze i'i amogwer wanupe nehe, a'e mehe Tupàn uze'eg putar a'e awa pe nehe. — Nereiko kwaw heremiruze'eg waneruze'egar romo nehe, i'i putar izupe nehe. Aze awa weruzar a'e ze'eg kwehe arer paw rupi katete a'e nehe, ikatu putar Tupàn pe a'e nehe. \p — Peruzar ze'eg kwehe arer paw rupi katete nehe, aze i'i amogwer wanupe nehe, a'e mehe Tupàn uze'eg putar izupe nehe. — Ereiko heremiruze'eg waneruze'egar romo ne, i'i putar izupe nehe. \p \v 20 Ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà, a'e ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà no, weruzar a'e ze'eg waiko a'e wà. Aze peruzar wera'u a'e ze'eg nehe, a'e ze'eg kwaw par wanuwi nehe, peiko putar Tupàn hemiruze'eg romo nehe. Aze naperuzar wera'u kwaw wanuwi nehe, napeiko kwaw Tupàn hemiruze'eg romo nehe. \s1 Zezuz upurumu'e wikwahy ma'e wanehe a'e kury \p \v 21 — Peinu peipy wanupe ze'eg kwehe arer imume'u pyrer pe kury. Nezewe i'i a'e. \p — Pepuruzuka zo nehe. Aze awa uzuka amo a'e nehe, tuwihaw werur kar putar uwa rupi nehe, i'i a'e ze'eg. \v 22 A'e peme ihe kury. — Aze awa wikwahy wywyr pe nehe, — Ma'e kwaw 'ymar romo ereiko ne, aze i'i izupe nehe, — Ikatu 'ym ma'e romo ereiko ne, aze i'i izupe nehe Tupàn omono kar putar nezewe uze'eg ma'e kwer tatahu pe a'e nehe. \v 23 Aze ereraha ma'e Tupàn hàpuz me nehe, imono e pà izupe nehe, àràpuhàràn zuka haw 'aromo imono pà nehe, aze a'e 'ar mehe nema'enukwaw nerywyr pe ikatu 'ym ma'e neremiapo kwer rehe nehe, \v 24 a'e mehe ezar neremimono e ràm a'e pe àràpuhàràn zuka haw henataromo nehe. Eraha nerurywete haw nerywyr hexak pà nehe. Emume'u neremiapo kwer izupe nehe, — Na'ikatu kwaw newe heremiapo kwer ihe, azemumikahy heremiapo kwer rehe ihe, nereharaz izuwi nehe, ere izupe nehe. A'e re nehe, ezewyr Tupàn hàpuzuhu pe nehe, a'e ma'e imono e pà izupe nehe. \p \v 25 Aze awa ipureraha wer nerehe tuwihaw huwa rupi nehe, neremiapo kwer imume'u pà izupe nehe, ezemyrypar a'e awa rehe nehe, tuwihaw huwa rupi peho 'ym mehe we nehe. Aze pehem peho huwa rupi nehe, tuwihaw nemono putar zauxiapekwer wanupe nehe. Nemunehew kar putar a'e wà nehe. \v 26 Erepyta putar a'e zemunehew paw pe nehe. Xo imekuzar pawire zo nemuhem kar putar a'e wi wà nehe. \s1 Uze'eg amo ikatu 'ym ma'e iapo haw rehe a'e kury \p \v 27 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Peho zo penemireko 'ym wapuhe nehe, peho zo pemen 'ym wapuhe nehe, i'i Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. \v 28 Amo ae ma'e amume'u putar peme ihe nehe kury. — Aze awa ume'e kuzà rehe nehe, iputar pà nehe, iputar haw nuzawy kwaw ipuhe iho haw Tupàn pe a'e. Aze ru'u uker ipuhe, aze ru'u iker wer ipuhe. Zuawygatu Tupàn pe. Na'ikatu kwaw izupe. \v 29 Aze nereha uzapo kar ikatu 'ym ma'e newe nehe, ezo'ok heityk pà nehe. Tupàn pyr pitài nereha heraha haw ikatu wera'u, tatahu pe mokoz nereha heraha haw wi a'e nehe. \v 30 Aze erezapo ikatu 'ym ma'e nepo awyze har pupe nehe, emonohok heityk pà nehe. Tupàn pe pitài nepo heraha haw ikatu wera'u tatahu pe mokoz nepo heraha haw wi nehe. \s1 Zezuz uze'eg awa wemireko wi upuir ma'e rehe a'e kury \p \v 31 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Nezewe i'i ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer a'e. — Aze awa ipuir wer wemireko wi nehe, tuwe umuapyk uze'eg pape rehe nehe. — Apuir kwez newi kury, tuwe i'i izupe nehe, i'i ze'eg kwehe arer a'e. \v 32 Ihe zo ihe, amo ae ze'eg amume'u putar peme ihe kury. — Aze awa upuir e wemireko wi nehe, aze a'e 'ym mehe hemireko noho kwaw amo ae awa puhe umen 'ym puhe nehe, a'e mehe na'ikatu kwaw izuwi ipuir haw nehe, Tupàn pe nehe. Ta'e aze upuir izuwi nehe xe, hemireko kwer imen wi putar ru'u a'e nehe. Aze a'e kuzà imen wi nehe, imen ipy imàno 'ym mehe we nehe, na'ikatu kwaw nezewe haw Tupàn pe nehe. A'e kuzà uzapo putar ikatu 'ym ma'e Tupàn huwa rupi nezewe mehe a'e nehe. Imen ipyahu ma'e a'e nehe no, uzapo ikatu 'ym ma'e Tupàn huwa rupi nezewe mehe a'e nehe no. \s1 — Pemume'u ahyahy zo penemiapo ràm nehe, i'i Zezuz purupe kury \p \v 33 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Aze eremume'uahy neremiapo ràm nehe, emuaze tuwe neze'eg awer nehe, ezapo tuwe neremimume'u kwer nehe, i'i ze'eg kwehe arer zaneipy wanupe. \p \v 34 Ihe amo ae ze'eg amume'u putar peme ihe kury. — Pemume'uahy zo penemiapo ràm Tupàn huwa rupi nehe. — Azapo putar tuwe a'e heremimume'u kwer ihe nehe. Tuwe ywak wenu katu ko heze'eg a'e nehe, peze zo nehe. Ta'e Tupàn henaw hin ywak rehe a'e xe. \p \v 35 — Azapo putar tuwe a'e heremimume'u kwer ihe nehe. Tuwe ywy wenu katu ko heze'eg a'e nehe, peze zo nehe. Ta'e ywy a'e xe, nuzawy kwaw Tupàn ipy hupaw a'e xe. — Azapo putar tuwe heremimume'u kwer ihe nehe. Tuwe Zeruzarez wenu katu ko heze'eg a'e nehe, peze zo nehe. Ta'e Zaneruwihawete ikàg ma'e a'e xe, wiko putar Zeruzarez tawhu pe a'e nehe xe. \v 36 — Azapo putar tuwe a'e heremimume'u kwer ihe nehe. Aze nazapo kwaw nehe, tuwe heakagok wà nehe, peze zo nehe, ta'e Tupàn uzapo peàkàg a'e xe. Napepuner kwaw ni pitài pe'aw imuxig kar haw rehe. Napepuner kwaw imupihunaw rehe. \v 37 Xo nezewe zutyka'i peze'eg nehe. — Azapo putar ihe nehe, peze nehe. — Nazapo kwaw ihe nehe, peze nehe. Aze amo ae ze'eg rupi pemume'u ahyahy penemiapo ràm nehe, Zurupari pemuze'eg kar har romo hekon putar a'e mehe a'e nehe. \s1 Uze'eg purehe zepykaw rehe a'e kury \p \v 38 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Aipo peinu heze'eg pe. Nezewe i'i ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer a'e. \p — Aze awa o'okahy amo awa heha izuwi nehe, tuwe pezo'ok a'e awa heha izuwi nehe no. Aze awa o'okahy amo awa hàz izuwi nehe, tuwe pezo'ok hàz izuwi nehe no, i'i ze'eg kwehe arer a'e. \v 39 Amo ze'eg amume'u putar tuwe peme ihe nehe kury. — Aze awa uzapo ikatu 'ym ma'e newe nehe, ezepyk zo hehe nehe. Aze awa ukwar neretuape neawyze har rehe nehe, eruwak neretuape neahur rehe har imukwar kar pà hehe nehe no, a'e peme ihe kury. \v 40 Aze teko nereraha tuwihaw huwa rupi nehe, nekamir henoz pà izupe nehe, tuwe weraha nekamir inugwer nehe no. \v 41 Aze zauxiapekwer weraha kar ma'e wahyhaw rupi newe nehe, — Eraha pitài kirom heraha pà nehe, aze i'i newe nehe, eraha mokoz kirom izupe nehe. \v 42 Aze teko wenoz ma'e newe nehe, emono izupe nehe. — Emur ihewe nehe, pyhewe amuzewyr kar putar newe ihe nehe, aze i'i newe nehe, emono izupe nehe. \s1 — Pezamutar katu peàmàtyry'ymar pe wà nehe, i'i Zezuz a'e kury \p \v 43 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Pezamutar katu pemyrypar pe wà nehe, napeakatuwawahy kwaw peàmàtyry'ymar wanehe nehe, i'i ze'eg kwehe arer. \v 44 Amo ae ze'eg amume'u putar peme ihe nehe kury. — Pezamutar katu peàmàtyry'ymar pe wà nehe. Aze teko upuraraw kar ma'erahy peme wà nehe, ikatuahy ma'e penoz Tupàn pe nehe. — Emur ikatuahy ma'e kwez teko wanupe nehe, Tupàn, peze izupe nehe. \v 45 A'e rupi peiko putar heru ywate har ta'yr romo nehe. Ta'e umuhyape katu kar kwarahy a'e xe, ikatu ma'e iapo har wanehe a'e xe, ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe a'e no. Umugyr kar àmàn ikatu ma'e iapo har wanupe a'e, ikatu 'ym ma'e iapo har wanupe a'e no. \v 46 Aze erezamutar katu xo neamutar katu har ne wà nehe, màràzàwe tuwe Tupàn uzapo putar ikatu ma'e newe nehe. Te ma'e rehe imunar ma'e uzamutar katu umyrypar a'e wà. \v 47 Aze peze'egatu xo pemyrypar wanupe nehe, peiko amogwer wazàwe Tupàn huwa rupi nehe. Te Tupàn imuwete katu 'ymar nezewe uzapo uzeupe a'e wà. Uze'eg xo umyrypar wanupe wà. \v 48 Tupàn penu a'e, ikatuahy ma'e romo hekon a'e. Nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e. Peiko izàwe nehe. \c 6 \s1 Uze'eg purupuhareko haw rehe a'e kury \p \v 1 (Na'e Zezuz umume'u amo ae ma'e wemimu'e wanupe a'e kury.) \p — Aze pezapo ma'e Tupàn imuwete katu pà nehe, pezapo zo katu pe teko wanuwa rupi nehe, pekatu haw hexak kar pà wanupe nehe. \p — Amono e putar temetarer ma'e hereko 'ymar wanupe ihe nehe, teko wanuwa rupi ihe nehe. A'e rupi teko uze'egatu putar herehe a'e wà nehe, peze zo nehe. — Akwaw katu Tupàn pe heze'egaw ihe, a'e rupi aze'eg putar izupe teko wanuwa rupi ihe nehe. A'e rupi teko uze'egatu putar herehe a'e wà nehe, peze zo nehe. \p — Azekwaku putar hemai'u 'ym pà teko wanuwa rupi nehe, hema'uhez haw hexak kar pà wanupe nehe, a'e rupi uze'egatu putar herehe a'e wà nehe, peze zo nehe. Ta'e aze peze'eg nezewe nehe, Tupàn numur kwaw ikatu ma'e peme nehe, hekuzaromo nehe. \p \v 2 Aze eremono e ma'e ma'e hereko 'ymar pe nehe, emume'u zo neremimono kwer teko wanupe nehe. Amo teko nezewe uzapo a'e wà. Umume'u wemiapo kwer teko wanupe wà, taw mytepe wà, zemono'ogaw pe wà no. A'e rupi \p — Kwa, ikatuahy a'e, ta'e omono e ma'e amo pe a'e xe, i'i teko izupe wà. Azeharomoete heze'eg ihe. A'e awa upyhyk wemiapo kwer hekuzar kwez a'e wà, (ta'e wenu uzehe waze'egatu haw a'e wà xe). Tupàn nomono kwaw amo ae ma'e wanupe a'e nehe. \v 3 Aze erepytywà amo nehe, emume'u zo amo pe nehe, nerehe imuze'egatu kar pà nehe. Emume'u zo nemyrypar pe nehe. \v 4 Ne zutyka'i ekwaw a'e ma'e nehe. A'e mehe neru ywate har wexak putar a'e nehe, umur putar ikatuahy ma'e newe hekuzaromo a'e nehe no. \s1 Uze'eg Tupàn pe zaneze'egaw rehe a'e kury \p \v 5 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Amo teko xe har nuzapo kwaw wemimume'u kwer a'e wà. — Aiko Tupàn heruzar har romo ihe, i'i mua'u wà. Uzapo ikatu 'ym ma'e oho waiko wà. Hemu'em ma'e romo wanekon wà. U'àm zemono'ogaw pe wà, taw mytepe wà, Tupàn pe uze'eg pà wà. A'e rupi teko paw wexak putar waze'eg mehe wà nehe, uze'egatu putar wanehe wà nehe. Azeharomoete ko heze'eg ihe. Upyhyk wemiapo kwer hekuzar kwez a'e wà, paw rupi a'e wà. Ta'e wenu uzehe waze'egatu haw a'e wà xe. Peiko zo wazàwe nehe. \v 6 Aze ereze'eg Tupàn pe nehe, eho neràpuz me nehe, ewàpytym uken nehe no. A'e mehe eze'eg neru ywate har pe nehe. Hexak pyr 'ym romo hekon a'e. Wexak putar neremiapo kwer ikatu ma'e imim pyrer a'e nehe. Umur putar hekuzar newe a'e nehe no. \p \v 7 Aze ereze'eg Tupàn pe nehe, eze'eg tetea'u e zo izupe nehe, ta'e Tupàn a'ua'u wanupe uze'eg ma'e nezewe wanekon a'e wà xe. Uze'eg tetea'u e wanupe wà. — Aze zaze'eze'eg tetea'u tupàn a'ua'u wanupe nehe, wenu putar zaneze'eg a'e wà nehe, i'i mua'u zepe uzeupeupe wà. Peiko zo wazàwe nehe. Aze pixika'i peze'egaw izupe nehe, wenu putar nehe. \v 8 Peiko zo a'e teko wazàwe nehe, ta'e penu ukwaw penemimutar a'e xe, peze'eg 'ym mehe we a'e xe. \v 9 Aze peze'eg izupe nehe, peze'eg nezewe nehe. \q1 Ureru ywate har, \q1 Tuwe teko paw umuwete katu nerer wà nehe, \q1 Nerer ikatuahy ma'e wà nehe. \q1 \v 10 Tuwe teko paw wiko neremiruze'eg romo wà nehe. \q1 Ta'e wanuwihawete romo ereiko ne xe. \q1 Nereko haw pe har uzapo neremiapo putar haw a'e wà. \q1 Tuwe ywy rehe har uzapo neremiapo putar haw a'e wà nehe no. \q1 \v 11 Kutàri emur ureremi'u urewe nehe. \q1 \v 12 Urereharaz amogwer wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi ure. \q1 Nezewegatete, emunàn ureremiapo kwer ikatu 'ym ma'e nehe no, izuwi nereharaz pà nehe no. \q1 \v 13 Aze urepurapo wer ikatu 'ym ma'e rehe nehe, \q1 Uremupytu'u kar pe iapo 'ym mehe we nehe. \q1 Uremupytu'u kar pe iapo re nehe. \q1 Uremonokatu pe ikatu 'ym ma'e izar wi nehe. \q1 Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe. \b \p \v 14 — Aze amo uzapo ikatu 'ym ma'e newe nehe, aze a'e re nereharaz hemiapo kwer wi nehe, a'e mehe neru ywate har heharaz putar neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e nehe no. \v 15 Aze nanereharaz kwaw hemiapo kwer wi nehe, a'e mehe neru ywate har naheharaz kwaw neremiapo kwer wi a'e nehe no. \s1 Uze'eg mai'u 'ymaw rehe zekwaku haw rehe a'e kury \p \v 16 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Aze erezekwaku nemai'u 'ym pà Tupàn imuwete katu pà nehe, peata zo a'e uzemumikahy mua'u ma'e ài nehe. Ta'e a'e uzekwaku mua'u ma'e a'e wà xe, wata oho waiko ima'uhez ma'e ài a'e wà xe. A'e rupi teko paw ukwaw wamai'u 'ymaw wà. A'e rupi, — Kwa, uzekwaku tuwe a'e wà, a'e rupi ikatuahy Tupàn pe a'e wà, i'i teko wanupe wà. Pezekwaku zo nezewe teko pezehe wamuze'egatu kar pà nehe. Azeharomoete ko heze'eg ihe. Upyhyk hekuzar kwez a'e wà. Ta'e wenu uzehe waze'egatu haw a'e wà xe. \v 17 Aze erezekwaku nemai'u 'ym pà nehe, ezewaewaez nehe, emuguz ne'aw nehe no. \v 18 A'e rupi amogwer nukwaw kwaw nemai'u 'ymaw a'e wà nehe. Tupàn neru a'e zutyka'i ukwaw putar a'e nehe. Hexak pyr 'ym romo hekon a'e. Wexak putar neremiapo kwer ikatu ma'e uzeàmim ma'e a'e nehe. Omono putar hekuzar newe nehe no. \s1 Uze'eg temetarer rehe a'e kury \p \v 19 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Pemono'ogatu zo temetarer tetea'u pezeupe ko ywy rehe har nehe. Ta'e hahok, hepuxipuxi kwer no, umuaiw putar a'e nehe xe. Awa wixe putar neràpuz me nehe, neremetarer rehe nema'e rehe imunar pà nehe. \v 20 Peme'eg pema'e kurer nehe. Pemono hekuzarer peho ma'e hereko 'ymar wanupe nehe. Aze pemono wanupe nehe, pereko putar ma'e tetea'u ywate nehe. Pema'e ywate har nukàzym kwaw nehe. Nupaw pixik kwaw nehe. Naheta kwaw ma'e rehe imunar ma'e a'e pe wà nehe. A'e rupi ni amo na'imunar kwaw hehe wà nehe. Naheta kwaw hahok a'e pe nehe. A'e rupi hahok nu'u kwaw pema'e nehe no. \v 21 Aze pema'e xe tuz nehe, tuweharupi pema'enukwaw putar hehe nehe. Aze pema'e ywak rehe tuz nehe, pema'enukwaw putar Tupàn rehe nehe, ta'e a'e wiko a'e pe a'e no xe. \s1 Uze'eg zanereha rehe a'e kury \p \v 22 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Zanereha nuzawy kwaw tatainy zaneretekwer pe. Zanereha ikatuahy ma'e hexakaw rehe, zaneretekwer paw rupi a'e nehe, wiko putar tatainy haw pe nehe. \v 23 Aze nanerehàpyhà kwaw nehe, nerexak kwaw ma'e nehe. Ereata putar ipytunaw rupi nehe. Ipytunaw rupi neho haw a'e nehe, nuzawy kwaw ikatu 'ym ma'e rehe nereko haw a'e nehe. Pezapo zo ikatu 'ym ma'e nehe. Peata peho tatainy rupi nehe. \s1 Uze'eg wi temetarer rehe a'e kury \p \v 24 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) — Awa nupuner kwaw mokoz awa hemiruze'eg romo weko haw rehe a'e. Uzamutar katu putar uzarete a'e nehe. Na'iakatuwawahy kwaw inugwer rehe nehe. Weruzar putar uzar nehe, nuzekaiw kwaw inugwer rehe nehe. Aze neremetarer nezar romo hekon nehe, Tupàn nuiko kwaw nezar romo nehe. Aze Tupàn nezar romo hekon nehe, neremetarer nuiko kwaw nezar romo nehe. \v 25 A'e rupi nezewe aze'eg peme ihe kury. \p — Ma'e a'u putar nehe. Naheta kwaw temi'u ihewe nehe, peze zo nehe. — Ma'e amunehew putar nehe. Naheta kwaw ma'e ihewe nehe, peze zo nehe. \p Ta'e nazaiko kwaw temi'u i'u haw rehe zutyka'i xe. Zanereko haw ikatu wera'u zaneremi'u wi a'e. Zaneretekwer ikatu wera'u zanekamir wi. \p \v 26 Peme'e wiràmiri wanehe nehe. Nutym kwaw ma'eà'yz a'e wà. Nopo'o kwaw ma'e'a kwer wà. Nomonokatu kwaw wemi'u ràm wàpuz me wà. Penu ywate har uzekaiw katu wanehe a'e. Pekatu wera'u Tupàn pe wiràmiri wanuwi. \v 27 Aze pezeputupykahy peneko haw rehe nehe, napekwaw kwaw tuwe kutàri pemàno 'ymaw. — Nàmàno kwaw kutàri, napepuner kwaw peze haw rehe. \p \v 28 Màràzàwe tuwe pezeputupykahy pekamir 'ymaw rehe. Peme'e ma'eputyr rehe nehe. Numa'ereko kwaw wà. Nuzapo kwaw ukamir uzeupe. Nuzapo kwaw wopoz uzeupe wà. \p \v 29 Pema'enukwaw Xàrumàw heko awer rehe. Hemetarer katu wera'u ma'e romo hekon a'e. Nuwereko kwaw ukamir ipuràg eteahy ma'e agwer ma'eputyr ài a'e. Ma'e putyr ipuràg eteahy wera'u ikamir wi a'e. \v 30 Tupàn uzekaiw katu ka'akyr rehe a'e, imupuràg eteahy pà imuputyr kar pà a'e. Kutàri hezuz. Iku'egwepe ximonohok tata pupe heityk pà nehe. Tupàn uzekaiw ka'akyr rehe a'e. Aipo nuzekaiw kwaw penehe nehe, pema'e ràm imono pà peme nehe. Napezeruzar katu kwaw hehe pe. \v 31 A'e rupi amume'u putar ko ma'e peme kury. — Pema'enukwawahy zo pema'e rehe nehe, a'e peme kury. — Ma'e a'u putar nehe, ma'e amunehew putar nehe, peze zo nehe, a'e peme kury. — Naheta kwaw temi'u ihewe nehe, naheta kwaw kamir ihewe nehe, peze zo nehe. \v 32 Tupàn rehe uzeruzar 'ym ma'e ima'enukwawahy agwer ma'e rehe tuweharupi a'e wà. Naheta kwaw agwer ma'e peme. Nuhyk kwaw peme. Penu ywate har ukwaw a'e ma'e ihyk 'ymaw a'e. \v 33 Ezapo Tupàn hemiapo putar haw ràgypy ko ywy rehe har ma'e wi nehe. A'e re Tupàn umur putar amo ma'e paw rupi newe nehe kury. \p \v 34 Pema'enukwaw zo pyhewe uzeapo ma'e ràm rehe nehe. Ta'e ikatu 'ym ma'e kutàri uzeapo ma'e ràm a'e nehe xe, uhyk putar peme a'e nehe xe. \c 7 \s1 — Pemume'u e zo amogwer wanemiapo kwer nehe, i'i Zezuz a'e kury \p \v 1 (Na'e Zezuz umume'u amo ae ma'e wemimu'e wanupe a'e kury.) \p — Aze amo teko uzapo ikatu 'ym ma'e a'e nehe, emume'u e zo hemiapo kwer amogwer teko wanuwa rupi nehe. Aze eremume'u eho nehe, aze ikatuahy imume'u haw newe nehe, a'e mehe nanekatu kwaw Tupàn pe nehe. Aze nerurywete imume'u mehe nehe, a'e mehe nanekatu kwaw Tupàn pe nehe. \v 2 Tupàn umume'u putar neremiapo kwer amo 'ar mehe a'e nehe no. Aze pixika'i neremimono amo pe nehe, a'e mehe pixika'i Tupàn hemimur newe a'e nehe no. Aze uhua'u neremimono amo pe nehe, a'e mehe uhua'u putar Tupàn hemimur newe nehe no. \v 3 Erexak ma'e kurer pixika'i ma'e nerywyr heha pe. Nerexak kwaw ma'e kurer uhua'u ma'e nereha pe. \v 4 — Anuhem putar ma'e kurer pixika'i ma'e nereha wi ihe nehe kury, ere izupe. Màràzàwe tuwe nerenuhem kwaw ma'e kurer uhua'u ma'e nereha wi. \v 5 Ne Tupàn heruzar mua'u har romo ereiko ne. Ezo'ok ywyra uhua'u ma'e nereha pe har ràgypy nehe. Xo a'e mehe zo erepuner ma'e hexak katu haw rehe nehe. A'e rupi erepuner a'e pixika'i ma'e i'okaw rehe nerywyr heha wi nehe. \p \v 6 Emono zo ma'e Tupàn pe imono pyr zawar wanupe nehe. Eityk zo nema'e hekuzar katu ma'e tàzàhuràn wanenataromo nehe. Upyropyrog putar hehe a'e wà nehe. A'e re uzewyr wi putar newe nexi'u pà wà nehe no. \s1 — Penoz ma'e Tupàn pe nehe, i'i Zezuz a'e kury \p \v 7 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Aze erenoz ma'e Tupàn pe nehe, umur putar newe nehe. Aze erekar ma'e nehe, erexak putar nehe. Aze erenoz nereixe àwàm nehe, uken uzewàpytymawok putar newe nehe. \v 8 Aze awa wenoz ma'e nehe, Tupàn omono putar izupe nehe. Aze awa wekar ma'e nehe, wexak putar nehe. Aze awa wenoz wixe àwàm nehe, uzekenawok putar uken izupe nehe. \v 9 Apuranu putar penehe kury. Aze nera'yr wenoz temi'u newe nehe, aipo eremono putar ita izupe nehe. \v 10 Aze wenoz ipira newe nehe, aipo moz eremono putar izupe nehe. \v 11 Napeiko kwaw ikatu ma'e romo Tupàn ài. Nezewe rehe we pekwaw ikatuahy ma'e imono haw pena'yr wanupe. Penu ywate har a'e, ikatuahy a'e. A'e rupi umur tuwe putar ikatuahy wera'u ma'e nehe, ma'e henoz har wanupe nehe. \p \v 12 — Kwa, tuwe amo uzapo ikatuahy ma'e ihewe nehe, ere iko nezeupe. Ezapo a'e ma'e neremimutar eho iko amogwer wanupe nehe. Ta'e Moizez ze'eg a'e xe, Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer waze'eg a'e no xe, paw rupi katete uzapo kar nezewe haw purupe a'e wà xe. \s1 Uze'eg uken pixika'i ma'e rehe a'e kury \p \v 13 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Aze heta mokoz uken a'e wà nehe, aze uken ipy pixika'i a'e nehe, aze inugwer uhua'u nehe, teko tetea'u wixe putar uken uhua'u ma'e rupi a'e wà nehe, ta'e zawaiw katu waneixe haw uken pixika'i ma'e rupi a'e wà nehe xe. Nezewegatete teko tetea'u oho putar tatahu pe wà nehe, ta'e zawaiw katu Tupàn ze'eg heruzar haw teko wanupe a'e xe. \v 14 Uken pixika'i ma'e a'e, nuzawy kwaw pe zawaiw katu ma'e a'e. Naheta tete kwaw teko hupi wixe ma'e a'e wà. Ta'e zawaiw katu pe pixika'i ma'e hexakaw wanupe a'e xe. Nezewegatete teko tetea'u oho putar tatahu pe a'e wà nehe, ta'e zawaiw katu Tupàn ze'eg rehe wazeruzar haw wanupe a'e xe. \s1 Uze'eg ma'ywa'yw rehe a'e kury \p \v 15 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Pezemupy'a Tupàn ze'eg imume'u mua'u har wanehe nehe. Àràpuhàràn ài uzexak kar putar peme a'e wà nehe. Zawaruhu ài wanekon putar upy'a pe wà nehe. \v 16 Pekwaw putar pe wà nehe, ta'e pexak putar wanemiapo kwer pe wà nehe xe. (Zàràkàxihu 'yw nahezuz kwaw xu 'yw rehe a'e. Pako 'yw nahezuz kwaw tukumà 'yw rehe.) \p \v 17 Aze ma'ywa'yw ikatu nehe, i'a katu putar nehe. Aze na'ikatu kwaw nehe, na'i'a katu kwaw nehe. \v 18 Aze ma'ywa 'yw ikatu nehe, i'a kwer ikatu putar nehe. Aze ma'e'yw na'ikatu kwaw nehe, nupuner kwaw u'a katu haw rehe nehe. \v 19 Aze ma'ywa 'yw na'i'a kwaw nehe, teko uhaw putar a'e wà nehe, heityk pà tata pupe a'e wà nehe. \v 20 Nezewegatete pekwaw putar Tupàn ze'eg imume'u mua'u har pe wà nehe no, ta'e pexak putar wanemiapo kwer pe wà nehe xe, peinu putar waze'eg pe wà nehe no. (Wanemiapo kwer a'e wà, waze'eg a'e wà, nuzawy kwaw ma'e'yw i'a kwer a'e wà. Aze xixak ma'e'a kwer, xikwaw i'yw. Nezewegatete aze xixak teko wanemiapo kwer, aze xinu waze'eg, xikwaw waneko haw.) \s1 — Napeiko pixik kwaw heremiruze'eg romo pe, i'i putar Zezuz amo pe a'e nehe \p \v 21 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Hezar romo ereiko ne, hezar romo ereiko ne, aze awa i'i ihewe a'e nehe, aze uzapo heru ywate har hemiapo putar haw a'e nehe, wiko putar heremiruze'eg romo a'e nehe. Wiko putar heru ywate har hemiruze'eg romo a'e nehe no. \p — Hezar romo ereiko ne, hezar romo ereiko ne, aze awa i'i ihewe a'e nehe, aze nuzapo kwaw heru hemiapo putar haw a'e nehe, nuiko kwaw heremiruze'eg romo a'e nehe, nuiko kwaw heru ywate har hemiruze'eg romo a'e nehe no. \v 22 A'e 'ar mehe nehe, iahykaw rehe nehe, teko tetea'u uze'eg putar wà ihewe a'e wà nehe. — Hezar romo ereiko ne, hezar romo ereiko ne, i'i mua'u putar ihewe wà nehe. — Urumume'u Tupàn ze'eg oroho uruiko purupe nerer rehe ure. Urumuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e tetea'u puruwi ure wà no. Uruzapo purumupytuhegatu kar haw ure no. A'e ma'e paw uruzapo neremiruze'eg romo urereko pà ure, i'i mua'u putar ihewe wà nehe. \v 23 Na'e aze'eg putar wanupe ihe nehe. — Napeiko pixik kwaw heremiruze'eg romo. Petyryk pehem pà ihewi nehe ty wà, ta'e ikatu 'ym ma'e iapo har romo peiko pe xe, a'e putar wanupe nehe. \s1 Uze'eg tàpuz iapo har wanehe a'e kury \p \v 24 (Uze'eg wiwi Zezuz wemimu'e wanupe.) \p — Aze awa wenu ko heze'eg nehe, aze weruzar nehe, ma'e kwaw par wàpuzapo har kwehe arer ài hekon putar nehe. Amo awa uzapo wàpuz itahu 'aromo a'e. \v 25 Na'e ukyr àmàn tetea'u. Tyhu yrykaw. Ywytuaiw oho hàpuz kutyr. Nu'ar kwaw, ta'e itahu 'aromo hin a'e xe. \p \v 26 Aze awa wenu ko heze'eg nehe, aze nuweruzar kwaw nehe, ma'e kwaw 'ymar wàpuzapo har kwehe arer ài hekon putar a'e nehe. Amo awa uzapo wàpuz ywyxig 'aromo a'e. \v 27 Ukyr tuwe àmàn tetea'u. Tyhu yrykaw. Ywytuaiw oho hàpuz rehe heityk pà kury. \p Wànoànog tàpuz u'ar mehe, ta'e uhua'u a'e xe. Nezewegatete heze'eg heruzar 'ymar a'e wà nehe no, oho putar tatahu pe a'e wà nehe no. \s1 Teko ipytuhegatu Zezuz ze'egaw rehe a'e wà kury \p \v 28 Upytu'u Zezuz a'e ma'e imume'u re a'e kury. Ipytuhegatu teko ize'eg henu mehe wà. \v 29 Ta'e nuiko kwaw ze'eg kwehe arer rehe purumu'e ma'e ài a'e xe, ta'e Tupàn ze'eg ikwaw katu har ài upurumu'e a'e xe. \c 8 \s1 Zezuz umukatu iperewàtà ma'e a'e kury \p \v 1 Na'e wezyw Zezuz oho ywytyr wi kury. Teko tetea'u oho hupi wà. \v 2 Na'e uhem amo iperewàtà ma'e wà huwake a'e kury. Uzeamumew upenàràg rehe huwa rupi. Uze'eg izupe. — Hezar, i'i izupe. — Aze nepurumukatu wer herehe nehe, erepuner hemukatu haw rehe nehe, i'i izupe. \p \v 3 Opokok Zezuz hehe kury. \p — Hepurumukatu wer tuwe nerehe ty, i'i izupe. \p A'e 'ar mehe we iperewàtà na'arewahy ikatu izuwi. \v 4 Na'e uze'eg Zezuz izupe. — Ezeapyaka katu heze'eg rehe nehe kury, eruzar heze'eg nehe kury, i'i izupe. — Emume'u zo nemukatu awer amo pe nehe. Eho na'arewahy xaxeto huwa rupi nehe kury. Ezexak kar izupe nehe, emume'u nemukatu awer izupe nehe. — Nekatuahy kury pa, i'i putar newe a'e nehe. A'e re emono ma'e Tupàn pe nehe, nemukatu awer hekuzaromo nehe, Moizez ze'eg kwehe arer heruzar pà nehe. Nezewe haw iapo mehe erexak kar putar nemukatu awer teko wanupe nehe. Ukwaw putar nemukatu awer a'e wà nehe, i'i izupe. \s1 Zezuz umukatu uma'ereko ma'e a'e kury \p \v 5 Na'e Zezuz wixe oho Kapanau taw pe a'e kury. Taw pe uhem mehe uwàxi zauxiapekwer wanuwihaw a'e pe taw mytepe a'e kury. Uze'eg Zezuz pe a'e. \v 6 — Hezar, i'i izupe. — Amo heràpuz me uma'ereko ma'e ima'eahy a'e, heràpuz me u'aw upà a'e. Nupuner kwaw uzemumyz haw rehe. Upuraraw ma'erahy iko, hahy izupe, i'i izupe. \p \v 7 — Aha putar imukatu pà ihe nehe kury, i'i Zezuz izupe. \p \v 8 — Nan, i'i zauxiapekwer izupe. \p — Nekatuahy ne, nahekatu kwaw ihe, a'e rupi eixe zo heràpuz me nehe, i'i izupe. \p — Emume'u tuwe imukatu àwàm xe nehe kury, a'e mehe ikatu putar nehe, i'i izupe. \p \v 9 — Ta'e ihe aiko tuwihaw wanemiruze'eg romo ihe no xe, aiko zauxiapekwer wanuwihaw romo ihe no. — Eho pe pe nehe, aze a'e amo pe nehe, oho putar a'e nehe. — Ezur xe, aze a'e amo pe nehe, ur putar nehe. — Ezapo ko ma'e nehe, aze a'e uma'ereko ma'e pe nehe, uzapo putar a'e nehe, i'i Zezuz pe. \p \v 10 Ipytuhegatu Zezuz ize'eg henu mehe. Uze'eg teko wanupe kury, uzeupi wata ma'e wanupe kury. \p — Azeharomoete naexak pixik kwaw agwer herehe uzeruzar katu ma'e ihe wà. Ni amo Izaew izuapyapyr nuzeruzar kwaw herehe 'aw awa zàwe a'e wà. Uzeruzar wera'u tuwe wanuwi a'e. \v 11 Pema'enukwaw ko ze'eg rehe nehe ty wà. — Tupàn pureruze'eg mehe teko tetea'u ur putar mez huwake wapyk pà wà nehe, Àmàrààw ipyr wà nehe, Izak ipyr wà nehe, Zako ipyr wà nehe. Kwarahy ihemaw wi ur putar wà nehe, kwarahy heixe haw wi ur putar wà nehe no. \v 12 Amo ae teko mez huwake iapyk wer ma'e a'e wà nehe, noho kwaw a'e pe wapyr a'e wà nehe. Tupàn omono kar putar a'e teko katu pe a'e wà nehe, ipytunaw pe a'e wà nehe. Uzai'o putar a'e pe wà nehe, wàzgyrygyryw pà wà nehe, ta'e uzemumikahy putar wà nehe xe, ta'e upuraraw putar ma'erahy wà nehe no xe. \p \v 13 Na'e Zezuz uze'eg a'e zauxiapekwer wanuwihaw pe kury. — Ezewyr eho neràpuz me nehe kury. Amukatu putar nezeruzar haw rupi. Ta'e erezeruzar katu neremiruze'eg imukatu àwàm rehe ne xe. A'e rupi amukatu putar tuwe ihe nehe kury, i'i izupe. A'e 'ar mehe we ikatu a'e uma'ereko ma'e a'e kury. \s1 Zezuz umukatu ima'eahy ma'e tetea'u a'e wà kury \p \v 14 Na'e oho Zezuz Pet hàpuz me a'e kury. Wexak taiho a'e pe. U'aw pà upaw rehe. Haku tetea'u tuwe a'e. \v 15 Opokok Zezuz ipo rehe. Uhem haku haw izuwi. Upu'àm oho Zezuz rehe uzekaiw pà kury, temi'u iapo pà izupe kury. \p \v 16 Karuk kury. Teko werur tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har tetea'u izupe a'e wà. Werur ima'eahy ma'e tetea'u a'e wà no. Uze'eg Zezuz tekwe ikatu 'ym ma'e wanupe, wamuhem kar pà wanereko har wanuwi wà. Umukatu ima'eahy ma'e paw rupi wà no. \v 17 Zezuz upurumukatu iko a'e, ta'e nezewe i'i Izai kwehe mehe a'e xe, Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer a'e xe. \b \q1 A'e ae o'ok zanema'eahy haw zanewi a'e. \q1 A'e ae weraha ma'erahy zanewi a'e. \s1 Zezuz uze'eg wemimu'e a'ua'u wanehe a'e kury \p \v 18 Wexak Zezuz teko tetea'u uzeake waneko mehe a'e wà. — Zaha yryhu waz nehe ty wà, i'i wemimu'e wanupe. \v 19 Na'e amo ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e uhem wà ipyr a'e kury. — Purumu'e ma'e, i'i izupe. — Aha putar nerupi ihe nehe, wyzài taw pe nehe, wyzài ywy rehe nehe, i'i izupe. — Aiko putar neremimu'e romo nehe, i'i izupe. \p \v 20 Uze'eg Zezuz izupe. — Awara uker oho ywykwar pupe a'e wà. Wiràmiri uker oho waity pupe wà. Ihe Awa ta'yr ihe, naheta kwaw heker haw ihewe ihe, naheta kwaw tàpuz hepytu'u àwàm ihewe ihe, i'i izupe. \p \v 21 Amo hemimu'e uze'eg izupe a'e no. — Aha putar nerupi ihe nehe no, i'i izupe. — Xo pitài ma'e zo azapo putar nerupi heho zanune ihe nehe. Nerupi heho 'ym mehe we azutym putar heru aha ihe nehe, i'i izupe. (Umàno etea'i ru'u tu a'e.) \p \v 22 — Nan, i'i Zezuz izupe. — Ezur herupi na'arewahy nehe kury ty, i'i izupe. — Tuwe umàno ma'e kwer utym amogwer umàno ma'e kwer a'e wà nehe, i'i izupe. \s1 Zezuz umupytu'u kar ywytu a'e kury \p \v 23 Wixe Zezuz oho kanu pupe kury. Hemimu'e oho hupi wà no. \v 24 Na'arewahy ywytuaiw ur a'e pe yryhu rehe kury. Ykotok umim etea'i kanu. Uker Zezuz upà a'e. \v 25 Oho hemimu'e huwakea'i wà, imume'e kar pà wà. — Urezar, urepyro pe ty, i'i izupe wà. — Zàmàno putar kury ty, i'i izupe wà. \v 26 — Màràzàwe tuwe pekyze peiko, i'i wanupe. \p — Pixika'i herehe pezeruzar haw pe, i'i wanupe. Na'e upu'àm 'àm kury. Uze'eg ywytu pe ykotok pe, wamupytu'u kar pà. Upytu'u ywytu, upytu'u ykotok no. \v 27 Hemimu'e ipytuhegatu hexak mehe paw rupi wà. \p — Mo romo hekon a'e, i'i izupe wà. — Te ywytu weruzar ize'eg a'e, te ykotok weruzar ize'eg a'e no, i'i izupe wà. \s1 Zezuz umukatu mokoz tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har a'e wà kury \p \v 28 Wahaw Zezuz Katar ywy Karirez yryhu waz oho a'e kury. Uwàxi mokoz awa a'e pe wà, tywypaw wi wahem mehe wà. Tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har romo wanekon a'e wà. Hehaite wà. Ni amo nuwata kwaw a'e pe rupi wà, tywypaw izywyr wà, ta'e ukyze wanuwi a'e wà xe. \v 29 A'e tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har a'e wà kury, wexak Zezuz a'e wà kury. A'e 'ar mehe we uhapukaz izupe wà. — Ma'e ereputar urerehe, Tupàn ta'yr, i'i izupe wà. — Aipo erezepyk putar urerehe nehe, ure'ar ihem 'ym mehe we nehe, i'i izupe wà, hehe upuranu pà wà. \p \v 30 Tàzàhuràn tetea'u umai'u waiko a'e pe wanuwake a'e wà. \v 31 Uze'eg tekwe ikatu 'ym ma'e Zezuz pe wà. — Aze uremuhem kar pe ko awa wanuwi nehe, uremono kar pe pe tàzàhuràn wanehe nehe, i'i izupe wà. \p \v 32 — Aze pa, peho wanehe nehe, i'i Zezuz tekwe ikatu 'ym ma'e wanupe. Wixe oho tàzàhuràn wanehe wà. Tàzàhuràn uzàn oho ywytyr wi wezyw pà a'e wà, yryhu pupe paw rupi katete a'e wà. Ta'e ywytyruhu iàpy'àmahy a'e xe. 'Y umim tàzàhuràn paw rupi wà, wazuka pà wà. \p \v 33 Tàzàhuràn wanehe uzekaiw ma'e a'e wà, uzàn oho a'e wi taw pe a'e wà. Umume'u ma'e uzeapo ma'e kwer oho a'e pe har wanupe wà, tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har wamukatu awer imume'u pà wanupe wà. \v 34 Na'e taw pe har paw oho Zezuz huwàxi pà a'e wà. Hexak mehe uze'eg izupe wà. — Ehem eho xe wi nehe ty, urereko haw wi nehe ty, i'i izupe wà (ta'e uzuka tàzàhuràn hekuzar katu ma'e tetea'u 'y pupe a'e wà xe). \c 9 \s1 Zezuz umukatu ipàri ma'e a'e kury \p \v 1 Wixe Zezuz oho kanuhu pupe kury. Uzewyr oho yryhu waz. Uhem weko haw pe kury, taw pe kury. \v 2 Teko werur awa ipàri ma'e i'apaw rehe we wà. Imyrypar upir hupaw rehe herur pà wà. Zezuz wexak uzehe wazeruzar haw a'e. A'e rupi uze'eg a'e ipàri ma'e pe kury. — Nerurywete nehe ty, hera'yr, i'i izupe. — Ta'e amunàn neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e kwez newi ihe kury xe, i'i izupe. \p \v 3 Na'e ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e uze'eg uzeupeupe Zezuz rehe a'e wà kury. — 'Aw awa uze'eg zemueteahy Tupàn rehe a'e, i'i uzeupeupe wà, Zezuz rehe uze'eg pà wà. \p \v 4 Zezuz ukwaw waze'eg a'e. — Màràzàwe tuwe peze'eg zemueteahy herehe, màràzàwe tuwe pema'enukwaw ikatu 'ym ma'e rehe pepy'a pupe, i'i wanupe. \v 5 — Ma'enugar heze'egaw nazawaiw katu kwaw ipàri ma'e pe. — Amunàn neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e kwez newi kury, a'e kwez izupe. — Epu'àm eata pà nehe ty, a'e putar izupe nehe. Ma'enugar nazawaiw katu wera'u kwaw ihewe, i'i wanupe. \v 6 — Ihe Awa ta'yr romo aiko ihe. A'e rupi apuner teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imunànaw rehe wanuwi ihe, i'i wanupe. — Aexak kar putar hekàgaw peme ihe nehe kury, i'i wanupe. Na'e uze'eg a'e ipàri ma'e pe kury. — Epu'àm nehe, epyhyk nerupaw heraha nehe, eho nereko haw pe nehe, i'i izupe. \p \v 7 Na'e upu'àm kury. Uhem oho a'e wi wàpuznaw pe uzewyr pà kury. \v 8 Imukatu haw hexak mehe teko ipytuhegatu Zezuz rehe a'e wà kury. Ukyze izuwi wà. A'e rupi uze'eg Tupàn pe wà. — Nekatuahy Tupàn, ta'e eremur nekàgaw kwez ko awa pe ne kury xe, i'i izupe wà. — A'e rupi upuner agwer ma'e iapo haw rehe a'e kury, i'i izupe wà. \s1 Zezuz wenoz Matew uzeupe a'e kury, wemimu'e romo imuigo kar pà a'e kury \p \v 9 Na'e uhem Zezuz oho a'e wi a'e wà kury. Ihe Matew ihe. Apyk in pe izywyr a'e 'ar mehe ihe. Pe rupi wata mehe herexak a'e pe a'e wà. Tuwihaw hemetarer mono'ogar romo aiko a'e 'ar mehe ihe. Matew herer romo ihe. Apyk ywyrapew rehe tàpuz huwake. \p Na'e uze'eg Zezuz ihewe a'e kury. — Ezur herupi nehe ty, i'i ihewe. Na'e apu'àm ihe kury. Aha hupi. \p \v 10 Zezuz Matew hàpuz me umai'u mehe amogwer tuwihaw hemetarer mono'ogar tetea'u ur a'e pe ipyr a'e wà no. Ikatu 'ym ma'e iapo har tetea'u a'e wà no, umai'u ipyr a'e wà no. Ure hemimu'e ure, uruwapyk mez huwake ure, ipyr uremai'u pà ure. \p \v 11 Na'e amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà, wexak a'e teko Zezuz ipyr waneko mehe a'e wà. Upuranu urerehe wà. — Màràzàwe tuwe pemu'e har umai'u tuwihaw hemetarer mono'ogar wapyr a'e, ikatu 'ym ma'e iapo har wapyr a'e, i'i urewe wà. \p \v 12 Wenu Zezuz waze'eg mehe. Uze'eg wanupe. — Teko ima'eahy 'ym ma'e noho kwaw muhàg kwaw par pe wà. Xo ima'eahy ma'e zo oho muhàg kwaw par pe wà, i'i wanupe. \v 13 — Pekwaw ko Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer pe. Nezewe i'i a'e ze'eg. Aze pemur àràpuhàràn izuka pyràm ihewe nehe, pekatu ihewe nehe. Aze pepuhareko teko pe wà nehe, pekatu wera'u ihewe nehe, i'i ze'eg kwehe arer. — Peruzar tuwe ko ze'eg peho peiko nehe ty wà, i'i wanupe — Nazur kwaw xe teko ikatuahy ma'e wanenoz pà ihe, heremiruze'eg romo wamuigo kar pà ihe. Ikatu 'ym ma'e iapo har ainoz putar hezeupe ihe wà nehe, heremiruze'eg romo wamuigo kar pà ihe wà nehe, i'i wanupe. \s1 Uze'eg zekwaku haw rehe a'e kury \p \v 14 Amo 'ar mehe Zuàw purumuzahazahak ma'e hemimu'e ur Zezuz pe a'e wà, hehe upuranu pà a'e wà. — Ure uruzekwaku uremai'u 'ym pà ure. Moizez ze'eg kwaw par parizew her ma'e a'e wà no, uzekwaku nezewegatete a'e wà no, Tupàn pe uze'eg pà a'e wà no, i'i izupe wà. — Neremimu'e a'e wà, nuzekwaku pixik kwaw nezewe a'e wà. Màràzàwe tuwe nuzekwaku kwaw umai'u 'ym pà a'e wà, i'i Zezuz pe wà, hehe upuranu pà wà. \v 15 Uze'eg Zezuz wanupe. \p — Teko oho zereko haw pe wà. Hemireko ma'e ràm wiko a'e pe wapyr a'e. Aipo uzemumikahy a'e wà, hemireko ma'e ràm ipyr wiko mehe a'e wà. Nan. Hurywete ipyr wiko mehe wà. Amo 'ar mehe hemireko ma'e ràm oho putar wanuwi nehe. A'e 'ar mehe upuner uzekwaku haw rehe wà nehe, uzemumikahy pà wà nehe. \p \v 16 Aze awa wereko kamir izemàner ma'e a'e nehe, aze umu'i nehe, nuzapokatu kwaw pàn ipyahu ma'e pupe imuwywyk pà nehe, ta'e pàn ipyahu ma'e uzeapakwar putar a'e nehe xe. Owok putar pàn izemàner ma'e nehe. Ikwaikwar wi wi putar nehe no. Uhua'u wera'u putar ikwar nehe kury. \v 17 Naximono kwaw ma'ywa tykwer win her ma'e ipyahu ma'e hyru izemàner ma'e pupe zane. Aze mo ximono nezewe ipupe, a'e mehe mo win ipyahu ma'e omopok mo uwyru a'e. (Ta'e xiapo ma'e pirer win hyru romo zane xe.) Uzeen mo win ywy rehe. Iaiw mo hyru kwer. Nan. Ximono win ipyahu ma'e hyru ipyahu ma'e pupe zane. Nezewe mehe ikatu putar win nehe. Nezewe mehe ikatu hyru nehe no. \s1 Zezuz umugweraw kar kuzàtài imàno re a'e kury \p \v 18 Nezewe Zezuz ize'eg mehe we amo Zutew wanuwihaw ur Zezuz pyr a'e kury. Uzeamumew huwa rupi, (ta'e Zezuz tuwihaw zàwe hekon izupe a'e xe). Uze'eg izupe. \p — Herazyr umàno kwez a'e kury, i'i izupe. \p — Ezur heràpuz me hehe nepokok pà nehe. Nezewe mehe ukweraw wi putar umàno haw wi nehe, i'i izupe. \p \v 19 Na'e upu'àm Zezuz a'e kury, hupi oho pà kury. Ure hemimu'e ure, oroho hupi ure no. \p \v 20 Amo kuzà a'e pe hekon Zezuz hemimu'e wapyr a'e. Umumaw 12 kwarahy uma'eahy pà. Huwy e ma'e romo hekon a'e. Na'e uhem wà Zezuz haikweromo kury. \v 21 — Aze apokok zo zepe ikamir rehe nehe, hekatu putar ihe nehe, i'i uzeupe. — Napokok kwaw hetekwer rehe. Xo ikamir rehe apokok putar nehe, i'i uzeupe. A'e rupi opokok ikamir rehe kury. \p \v 22 A'e 'ar mehe we uwak Zezuz a'e kuzà rehe ume'e pà a'e. — Ekyze zo ihewi nehe herazyr. Erezeruzar katu herehe ne, a'e rupi urumukatu kwez ihe kury, i'i izupe. A'e 'ar mehe we ikatu kury. \p \v 23 Na'e uhem Zezuz oho a'e tuwihaw heko haw pe kury. Wixe oho hàpuz me. Wexak umàno ma'e kwer itymaw rehe uzegar ma'e a'e pe wà, wexak xi'àm ipy har wà no. Teko paw uzemumikahy uzai'o pà wà. \v 24 Wanexak mehe i'i Zezuz wanupe. — Pehem peho xe wi paw rupi nehe ty wà, i'i wanupe. — 'Aw kuzàtài numàno kwaw a'e. Uker e pà a'e, i'i wanupe. Teko upuka hehe wà, (ta'e ukwaw kuzàtài imàno awer a'e wà xe.) \v 25 Uhem a'e wi izuwi wà. Na'arewahy wixe Zezuz oho kuzàtài ipyr. Upyhyk ipo rehe. Ukweraw kuzàtài kury. Upu'àm kury. \v 26 Teko umume'u imugweraw pawer oho taw nànànar a'e ywy rehe har wanupe a'e wà. \s1 Zezuz umukatu mokoz hehàpyhà 'ym ma'e a'e wà kury \p \v 27 Uhem Zezuz oho a'e wi a'e wà kury. Wata oho pe rupi wà. Na'e mokoz awa oho haikweromo wà. Hehàpyhà 'ym ma'e romo wanekon wà. — Urepuhareko pe nehe ty, Tawi izuapyr, i'i oho waiko izupe wà. \v 28 Wixe Zezuz oho amo tàpuz me wà. Na'e a'e mokoz awa hehàpyhà 'ym ma'e uhem huwake wà. Upuranu wanehe. — Aipo pezeruzar pemukatu àwàm rehe pe, i'i wanupe. — He'e ty, uruzeruzar nekàgaw rehe ure, tuwihaw, i'i izupe wà. \p \v 29 Na'e opokok Zezuz waneha rehe, wanupe uze'eg pà. — Tuwe peiko hehàpyhàgatu ma'e romo nehe, ta'e pezeruzar kwez herehe pe xe, i'i wanupe. \p \v 30 Umukatu a'e wà. Hehàpyhàgatu wà kury. Na'e Zezuz uze'eg ahyahy wanupe. Pemume'u zo pemukatu awer amo wanupe nehe, i'i wanupe. \p \v 31 Nuweruzar kwaw ize'eg wà. Umume'u umukatu awer oho teko wanupe wà, taw nàn a'e ywy rehe oho pà wà. \s1 Zezuz umukatu uze'eg 'ym ma'e a'e kury \p \v 32 A'e mokoz awa oho a'e wi Zezuz wi a'e wà kury. Waho mehe we amogwer teko werur amo ae awa izupe a'e wà, Zezuz pe hexak kar pà a'e wà. Nupuner kwaw uze'egaw rehe a'e, ta'e wereko tekwe ikatu 'ym ma'e uzehe a'e xe. \v 33 Umuhem kar Zezuz tekwe ikatu 'ym ma'e a'e awa wi a'e kury. Na'arewahy a'e awa uzypyrog uze'eg pà kury. Teko ipytuhegatu paw rupi katete a'e wà. — Naxixak pixik kwaw agwer ma'e Izaew ywy rehe zane, i'i izupe wà. \p \v 34 Moizez ze'eg kwaw par parizew her ma'e uze'eg zemueteahy hehe a'e wà. — Tekwe ikatu 'ym ma'e wanuwihaw umur ukàgaw izupe a'e, a'e rupi upuner tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar haw rehe puruwi a'e, i'i mua'u teko wanupe wà. \s1 Zezuz upuhareko teko a'e wà kury \p \v 35 Na'e Zezuz oho taw a'e ywy rehe har nànàgatu a'e wà kury. Upurumu'e oho iko Zutew wazemono'ogaw nànàn. Umume'u ze'eg puràg oho iko taw pe har nànàn no. — Peiko Tupàn hemiruze'eg romo nehe ty wà, i'i oho iko purupe. Upurumukatu oho iko taw nàn no. Paw rupi katete ma'eahy haw umuhem kar puruwi. Paw rupi katete ma'erahy kwer umuhem kar puruwi no. \v 36 Teko tetea'u wanexak mehe Zezuz upuhareko katu a'e wà. Ta'e uzemumikahy waiko a'e wà xe, ta'e nupuner kwaw uzehe uzekaiw paw rehe a'e wà xe. Àràpuhàràn izar 'ym ma'e ài wanekon a'e wà. \p \v 37 A'e rupi uze'eg wemimu'e wanupe kury. \p — Teko ko ywy rehe har a'e wà, nuzawy kwaw aroz ipo'o pyràm ko pe har a'e wà. Naheta tete kwaw ipo'o har wà. \v 38 Aroz tetea'u ihyk mehe ko zar umur kar uma'ereko ma'e ko pe a'e wà, aroz ipo'opo'o kar pà wanupe a'e wà. Nezewegatete peze'eg Tupàn pe nehe. A'e mehe umur kar putar uze'eg imume'u har xe a'e wà nehe. A'e rupi teko ukwaw putar Tupàn ze'eg puràg a'e wà nehe. Uzeruzar putar hehe wà nehe. \c 10 \s1 Zezuz hemimu'e waner wà \p \v 1 Urerenoz Zezuz uzeupe a'e kury. Ure 12 hemimu'eete romo uruiko ure. Uze'eg urewe. \p — Amono putar hekàgaw peme ihe nehe kury. A'e rupi pepuner tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar haw rehe puruwi nehe. Pepuner ima'eahy ma'e wamukatu haw rehe paw rupi nehe no, wyzài ma'eahy haw imukatu pà wanuwi nehe no, i'i urewe. \v 2 Ai'aw urerer xe kury. Ximàw (Pet amo ae her izupe), tywyr Anere, Xiak, tywyr Zuàw no. Zepetew ta'yr romo wanekon wà. \v 3 Piri, Toromew ta'yr, Tume, Matew (Ihe Matew ihe, ko pape iapo har romo aiko ihe, tuwihaw hemetarer mono'og arer romo aiko ihe), Xiak Awpew ta'yr, Tatew. \v 4 Ximàw Zero, Zut Kario pe har (Zezuz izuka kar àràm romo hekon a'e). Ai'aw urerer a'e wà. \s1 Zezuz omono kar a'e 12 wemimu'e taw nàn a'e wà kury \p \v 5 Na'e uremono kar taw nànàn a'e kury. — Pemume'u heze'eg purupe nehe, i'i urewe. (A'e rupi — Zezuz hemimono karer, peze urewe pe kury). Nezewe i'i urewe. Peho zo zutew 'ym wapyr ko 'ar rehe nehe. Peho zo taw Xamari ywy rehe har wapyr ko 'ar rehe nehe. \v 6 Peho Izaew izuapyapyr wapyr nehe, zutew wapyr nehe. Àràpuhàràn izar 'ym ma'e ài wanekon a'e wà, ta'e nuweruzar kwaw Tupàn ze'eg kwehe arer waiko a'e wà xe. \v 7 Pemume'u ko ze'eg peho peiko nehe ty wà. Uhem etea'i Tupàn pureruze'egaw a'e nehe kury, peze peho peiko purupe nehe. \p \v 8 — Pemukatu ima'eahy ma'e peho pe wà nehe no. Pemugweraw kar umàno ma'e kwer peho pe wà nehe no. Pemukatu iperewàtà ma'e peho pe wà nehe no. Pemuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e peho puruwi pe wà nehe no. Amono e hekàgaw kwez peme ihe kury. A'e rupi pepurumukatu e peho peiko nehe no, imekuzar kar 'ym pà nehe no, i'i urewe. \v 9 Peraha zo temetarer pezeupi nehe. \v 10 Peraha zo ma'eryru pezeupi nehe. Xo pitài pekamir zo peraha nehe. Peraha zo pexapat nehe no. Peraha zo ywyra pepokokaw romo pezeupi nehe no. Ta'e nezewe i'i ze'eg kwehe arer a'e xe. — Aze awa uma'ereko nehe, tuwe amo umekuzar ima'ereko haw izupe a'e wà nehe, i'i a'e ze'eg. \p \v 11 Aze pehem amo taw pe nehe, peho amo tàpuz huwake har pe nehe. Pekar pemuixe katu kar àràm a'e pe nehe. Aze pexak nehe, peker peho hàpuz me nehe. Peiko zo amo ae hàpuz me nehe. Xo a'e wi peho mehe zo peraha pema'e a'e tàpuz wi nehe. \p \v 12 Aze peixe tàpuz me nehe, — Tuwe Tupàn ikatu haw xe pepyr hekon nehe, peze tàpuz izar wanupe nehe. \v 13 Aze tàpuz me har pemuixe katu kar wà nehe, peze'egatu a'e pe har wanehe nehe. Aze napemuixe katu kar kwaw wà nehe, pemuzewyr kar peze'egatu haw a'e wi wanuwi nehe. \p \v 14 Amo tàpuz me har a'e wà, amo taw pe har a'e wà, napemuixe kar kwaw a'e wà nehe, na'ipurenu wer kwaw peze'eg rehe a'e wà nehe. A'e mehe pehem peho a'e wi wanuwi nehe. Pemuhàmuhàz ywy ku'i kwer pexapat rehe arer a'e pe wanupe nehe. (Ta'e nuweruzar kwaw Tupàn ze'eg a'e wà xe.) \p \v 15 Pema'enukwaw katu ko ma'e rehe nehe ty wà. Amo 'ar mehe nehe, Tupàn uzepyk putar purehe a'e nehe. A'e 'ar mehe nehe, uzepyk putar tuwe a'e taw pe har wanehe nehe. Uzepyk putar Xotom tawhu pe har wanehe nehe. Uzepyk putar Komor tawhu pe har wanehe nehe no, ta'e kwehe mehe ikatu 'ym ma'e iapo har romo wanekon a'e wà xe. Uzepyk wera'u putar penenu 'ymar ko ywy rehe har wanehe a'e nehe. (Ta'e wenu Tupàn ze'eg a'e wà xe, nuzeruzar kwaw hehe a'e wà). \s1 — Pepuraraw putar ma'erahy nehe, i'i Zezuz wemimu'e wanupe kury \p \v 16 (Uze'eg wi wi Zezuz wemimu'e wanupe kury.) \p — Pezeapyaka katu heze'eg rehe nehe ty wà. Àràpuhàràn ài peiko pe. Apomono kar putar zawaruhu tetea'u wapyr ihe nehe kury. Moz ukwaw katu wera'u ma'e amogwer miar wanuwi a'e. Peiko moz zàwe nehe. Pykahu nuzàmàtyry'ym pixik kwaw amogwer wiràmiri a'e wà. Peiko pykahu ài nehe. Pepuràmàtyry'ym zo nehe. \p \v 17 Pema'emua'u katu teko wanehe nehe. Ta'e amo awa pemunehew kar putar a'e wà nehe xe, tuwihaw huwa rupi peneraha pà a'e wà nehe xe. Pepetepetek kar putar zemono'ogaw pe a'e wà nehe no. \v 18 Herehe peze'eg mehe peneraha putar tuwihaw wanuwa rupi wà nehe, tuwihaw ikàg ma'e wanuwa rupi wà nehe no — Pemume'u Tupàn ze'eg puràg ihewe nehe ty, i'i putar tuwihaw peme a'e wà nehe. Pemume'u putar Tupàn ze'eg puràg zutew 'ym wanupe nehe no. \v 19 Aze peneraha tuwihaw wanuwa rupi wà nehe, pekyze zo wanuwi nehe. — Ma'e a'e putar wanupe nehe, peze zo pezeupe nehe. Ta'e a'e 'ar mehe we Tekwe Puràg ukwaw kar putar peze'eg àwàm peme a'e nehe xe. \v 20 Napemume'u kwaw peze'eg wanupe nehe. Ta'e Penu Hekwe pepy'a pe har pemuze'eg kar putar a'e nehe xe. \p \v 21 Amo awa omono putar wyky'yr tuwihaw wanupe a'e wà nehe, wazuka kar pà wanupe a'e wà nehe. Amo awa omono putar wywyr tuwihaw wanupe a'e wà nehe, wazuka kar pà wanupe a'e wà nehe. Amo ae awa omono putar wa'yr tuwihaw wanupe a'e wà nehe no, omono putar wazyr tuwihaw wanupe a'e wà nehe no, wazuka kar pà wanupe a'e wà nehe no. Amo kwarer omono putar u tuwihaw wanupe a'e wà nehe, omono putar uhy tuwihaw wanupe wà nehe no, wazuka kar pà wanupe wà nehe no. \v 22 Teko paw na'iakatuwawahy kwaw penehe a'e wà nehe, ta'e pezeruzar herehe pe xe. Aze amo uzeruzar Tupàn rehe nehe, aze nupytu'u kwaw uzeruzar ire nehe, ma'erahy ipuraraw mehe nehe, te iahykaw rehe nehe, Tupàn upyro putar a'e teko a'e nehe. \v 23 Aze teko upuraraw kar ma'erahy peme wà nehe, amo taw pe wà nehe, peho na'arewahy amo taw pe nehe. Amume'u putar ma'e peme ihe nehe kury. Awa ta'yr romo aiko ihe. Napemumaw kwaw pema'ereko haw taw Izaew ywy rehe har nànàn nehe, hezewyr 'ym mehe nehe. \p \v 24 Uzemu'e ma'e nuiko wera'u kwaw umu'e har wi a'e wà. Uma'ereko ma'e nuiko wera'u kwaw uzar wi a'e wà. \v 25 Aze uzemu'e ma'e ukwaw ma'e umu'e har zàwe nehe, tuwe hurywete nehe. Aze uma'ereko ma'e wiko uzar zàwe nehe, tuwe hurywete nehe. — Pezepu, i'i ihewe a'e wà. (— Zurupari, i'i ihewe wà.) Uze'eg zemueteahy herehe wà. A'e rupi uze'eg zemueteahy wera'u putar heremimu'e wanehe a'e wà nehe no. Uze'eg zemueteahy putar penehe a'e wà nehe no. \s1 — Pekyze zo teko wanuwi nehe, i'i wemimu'e wanupe kury \p \v 26 (Uze'eg wi wi Zezuz wemimu'e wanupe kury.) — A'e rupi pekyze zo teko wanuwi nehe ty wà. Ta'e ma'e ipyk pyrer uzexak kar putar nehe xe, ma'e imim pyrer uzekwaw kar putar nehe no. \v 27 Amume'u ma'e teko peme ihe kury. Pe zutyka'i peinu peiko kury. Ko 'ar rehe zanereko haw nuzawy kwaw pyhaw zanereko haw zanewe kury. Pemume'u putar ma'e teko nànàn amo 'ar mehe nehe. A'e 'ar mehe peneko haw nuzawy kwaw 'ar romo peneko haw peme nehe. \v 28 Pekyze zo penetekwer zuka har wanuwi nehe, ta'e nupuner kwaw penekwe wazuka haw rehe a'e wà nehe xe. Xo Tupàn wi zo pekyze nehe. Ta'e upuner penetekwer izuka haw rehe a'e xe. Upuner penekwe izuka haw rehe a'e no. Upuner tatahu pe pemono kar haw rehe a'e no. \p \v 29 Wiràmiri nuzeme'eg kwaw temetarer tàtà rehe a'e wà. Pixika'i wiràmiri a'e wà. Ni amo pitài nu'ar kwaw ywy rehe wà. Ta'e Tupàn uzekaiw wanehe a'e xe. Ima'enukwaw wanehe. Aze Tupàn umumàno kar wà nehe, xo a'e mehe zo umàno putar wà nehe. \v 30 Pe no ty wà. Tupàn ukwaw pe'aw waneta haw a'e. \p \v 31 A'e rupi pekyze zo ma'e wi nehe. Ta'e Tupàn peamutar katu wera'u wiràmiri tetea'u wanuwi a'e xe. \s1 Uze'eg Zezuz wemiruze'eg wanehe a'e kury \p \v 32 (Uze'eg wi wi Zezuz wemimu'e wanupe kury.) \p — Aiko Zaneruwihawete hemiruze'eg romo ihe, aze teko i'i amogwer wanuwa rupi nehe, nezewegatete aze'eg putar Heru ywate har huwa rupi ihe nehe no. — Heremiruze'eg romo hekon a'e, a'e putar izupe nehe no. \v 33 — Naiko kwaw Zezuz hemiruze'eg romo ihe, aze amo i'i amogwer wanuwa rupi nehe, nezewegatete aze'eg putar Heru ywate har huwa rupi ihe nehe no. — Nuiko kwaw heremiruze'eg romo a'e, a'e putar izupe ihe nehe no. \s1 Uze'eg puràmàtyry'ymaw rehe a'e kury \p \v 34 (Uze'eg wi wi Zezuz wemimu'e wanupe kury.) \p — Nazur kwaw purumupytu'u kar pà wazeàmàtyry'ym ire ko 'ar rehe ihe. Nan. Puràmàtyry'ymaw arur kwez ihe. \v 35 A'e rupi awa uzàmàtyry'ym putar u a'e wà nehe. Kuzà uzàmàtyry'ym putar uhy a'e wà nehe no. Kuzà uzàmàtyry'ym putar umehy a'e wà nehe no. \v 36 Awa uzàmàtyry'ym putar amo teko a'e wà nehe. Uzàmàtyry'ym wera'u putar wànàm a'e wà nehe. \p \v 37 Aze awa heamutar katu nehe, aze uzamutar katu wera'u u nehe, aze u iamutar katu haw uhua'u wera'u heamutar katu haw wi nehe, a'e mehe a'e awa nuiko kwaw heremiruze'egete romo a'e nehe. Aze uhy iamutar katu haw uhua'u wera'u heamutar katu haw wi nehe, aze wa'yr iamutar katu haw uhua'u wera'u heamutar katu haw wi nehe, aze wazyr iamutar katu haw uhua'u wera'u heamutar katu haw wi nehe, a'e awa nuiko kwaw heremiruze'egete romo a'e nehe. \v 38 Amàno putar ywyra kanetar rehe ihe nehe, ma'erahy tetea'u ipuraraw pà ihe nehe. Heremiruze'eg upuraraw putar ma'erahy a'e wà nehe no. — Tuwe teko upuraraw kar ma'erahy kwer ihewe wà nehe, Zaneruwihawete Zezuz rehe hezeruzar haw rehe wà nehe, i'i putar heremiruze'eg a'e wà nehe. Aze nuze'eg kwaw nezewe wà nehe, nuiko kwaw heremiruze'egete romo wà nehe. \v 39 Aze amo uzeagaw weko haw ipyro pà nehe, heko haw ukàzym putar izuwi nehe. Aze amo wiko heremiruze'eg romo nehe, aze a'e rupi heko haw ukàzym izuwi nehe, wexak putar weko haw nehe. \s1 — Tupàn umur putar ikatuahy ma'e teko ikatu ma'e iapo har wanupe a'e nehe, i'i Zezuz teko wanupe \p \v 40 (Uze'eg wiwi Zezuz urewe.) \p — Aze amo nemuixe katu kar wàpuz me nehe, hemuixe katu kar har ài hekon putar a'e nehe no. Aze hemuixe katu kar har ài hekon nehe, hemur kar har imuixe katu kar har ài hekon a'e nehe no. \v 41 Aze awa i'i nehe, — Eixe heràpuz me nehe ty, ta'e Tupàn ze'eg imume'u har romo ereiko ne xe, aze i'i newe a'e nehe, a'e mehe a'e awa upyhyk putar ikatu ma'e nerehe we a'e nehe, amo 'ar mehe nehe. Aze awa wiko ikatuahy ma'e iapo har romo a'e nehe, nekatu haw hexak mehe a'e nehe, a'e awa upyhyk putar ikatu ma'e nerehe we a'e nehe no, amo 'ar mehe a'e nehe no, ta'e Tupàn umur putar ikatu ma'e izupe a'e nehe xe, hemiapo kwer hekuzaromo a'e nehe xe. \p \v 42 Aze awa umur ma'e heremiruze'eg pe nehe, aze umur 'y kanek por izupe nehe, te heremiruze'eg ikàg 'ym wera'u ma'e pe nehe, aze — Amono ko ma'e newe ihe kury, ta'e Zezuz hemiruze'eg romo ereiko ne xe, aze i'i tuwe izupe nehe, a'e mehe a'e awa upyhyk putar ikatu ma'e a'e nehe no, ta'e Tupàn umur putar izupe a'e nehe xe. \c 11 \s1 Zuàw purumuzahazahak ma'e umur kar awa Zezuz pe a'e wà kury \p \v 1 Upytu'u Zezuz a'e ma'e imume'u re urewe a'e kury. (Ure a'e 12 hemimu'eete romo uruiko ure.) Uhem oho a'e wi a'e kury, taw a'e taw huwake har nànàgatu oho pà a'e kury. Upurumu'e oho iko a'e taw nànàgatu kury. Umume'u Tupàn ze'eg oho iko no. \p \v 2 Zuàw purumuzahazahak ma'e a'e, zemunehew paw pe hekon a'e 'ar mehe a'e. Wenu Zaneruwihawete Zezuz hemiapo kwer imume'u haw a'e, (ta'e hemimu'e oho imume'u pà a'e pe izupe a'e wà xe.) Na'e Zuàw omono kar amo wemimu'e Zezuz pyr a'e wà kury. \v 3 Upuranu oho hehe wà. — Zuàw umume'u Tupàn ta'yr ur ma'e ràm a'e, purupe a'e. Aipo ne ereiko Tupàn ta'yr romo ne, aipo ereiko hemimume'u kwer romo ne, i'i izupe wà, hehe upuranu pà wà. — Aze nereiko kwaw Tupàn ta'yr romo, uruàro putar amo ae ure nehe, i'i izupe wà. \v 4 Uze'eg Zezuz wanupe. \p — Pezewyr peho Zuàw pyr nehe kury. Pemume'u heremiapo kwer penemixak kwer izupe nehe, pemume'u peneminu kwer izupe nehe no. \v 5 Hehàpyhà 'ym ma'e kwer hehàpyhàgatu a'e wà kury. Wata 'ym ma'e kwer wata waiko a'e wà no. Iperewàtà ma'e kwer ikatu a'e wà no. Iapyha 'ym ma'e kwer iapyha katu a'e wà no. Umàno ma'e kwer ukweraw wi a'e wà no. Amume'u ze'eg puràg aha teko ihe, ma'e hereko 'ymar wanupe ihe. \v 6 Aze teko uzeruzar katu herehe wà nehe, hurywete putar wà nehe. \p \v 7 Na'e Zuàw hemimu'e uhem oho a'e wi izuwi wà kury, uzar pe uzewyr pà wà kury. Waho re uze'eg Zezuz teko wanupe Zuàw rehe kury. \p — Ma'e pexak Zuàw pyr peho mehe tàpuz heta 'ymaw pe. Ka'api'i uzeamumew wyzài ywytu henataromo a'e. (Nezewegatete awa ikàg 'ym ma'e nuiko kwaw Tupàn ze'eg imume'u har romo a'e. Ta'e kutàri umume'u amo ma'e a'e xe, pyhewe umume'u amo ae ma'e a'e no xe. Zuàw nuiko kwaw ikàg 'ym ma'e romo a'e.) \v 8 Ma'e rehe pepurexak wer ipyr peho mehe. Napeho kwaw awa kamir hekuzar katu ma'e imunehew har hexak pà pe. Nan. Agwer awa wiko tàpuzuhu hekuzar katu ma'e pupe a'e wà. Nuiko kwaw ywyxig heta haw pe Tupàn ze'eg imume'u pà a'e wà. \v 9 Ma'e rehe pepurexak wer ipyr peho mehe. Aipo Tupàn ze'eg imume'u har ikàg ma'e rehe pepurexak wer peho. Azeharomoete ko heze'eg ihe. — Amogwer Tupàn ze'eg imume'u har wanuwi ikàg wera'u ma'e pexak peho a'e 'ar mehe. \v 10 Ta'e nezewe i'i Tupàn ihewe a'e xe, Zuàw rehe a'e xe, uze'eg imuapyk kar pà pape rehe a'e xe. \p Aikwez heze'eg heraha har a'e. \p Amono kar putar a'e awa nerenataromo ihe nehe. \p Uzapokatu putar nerape neho àwàm a'e nehe, \p I'i ihewe a'e. \v 11 Pema'enukwaw katu ko heze'eg rehe nehe. Zuàw purumuzahazahak ma'e a'e, hurywete wera'u amogwer awa wanuwi paw rupi a'e, ko ywy rehe wiko ma'e wanuwi paw rupi a'e (ta'e herexak a'e xe, ta'e hemuzahazahak a'e xe). Nezewegatete wyzài Tupàn hemiruze'eg a'e nehe, te ikàg 'ym ma'e a'e nehe, hurywete wera'u putar Zuàw wi a'e nehe (ta'e wikuwe putar hemàno re hekweraw ire a'e wà nehe xe. Ukwaw putar wekuzaromo hemàno haw a'e wà nehe no). \v 12 Zuàw umume'u Tupàn ze'eg a'e. A'e 'ar mehe arer we te ko 'ar rehe kury, teko tetea'u heko wer tuwe Tupàn hemiruze'eg romo a'e wà. \v 13 Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer paw rupi a'e wà, Tupàn ze'eg kwehe arer Moizez pe imur pyrer a'e no, te Zuàw a'e no, a'e paw umume'u Tupàn pureruze'egaw ur ma'e ràm a'e wà. \v 14 Uze'eg Eri herehe a'e wà no. — Uzewyr putar Eri wà a'e nehe, teko wanupe uze'eg pà a'e nehe, i'i wà. Zuàw rehe uze'eg a'e wà, a'e Eri ur ma'e ràm rehe uze'eg pà a'e wà. (Ta'e Zuàw umume'u Tupàn ze'eg a'e xe, Eri ài a'e xe.) Pepuner pezeruzar haw rehe heze'eg rehe nehe. \v 15 Aze peapyakwar heta henu haw nehe, pezeapyaka katu nehe. \p \v 16 Teko ko 'ar rehe har a'e wà, nuzawy kwaw kwarearer taw mytepe wapyk ma'e a'e wà (ta'e nukwaw katu kwaw ma'e a'e wà xe). Amo uhapukaz amogwer wanupe uze'eg pà wà. \b \q1 \v 17 — Urumuzàg zegar haw zereko haw pe har peme ure. \q1 Napepynyk kwaw pe. \q1 A'e mehe urumuzàg zegar haw umàno ma'e kwer itymaw pe har peme no. \q1 Napezai'o kwaw pe no, (i'i waiko amogwer wanupe wà, uhapukaz pà wà.) \b \m \v 18 Ur Zuàw pepyr a'e. Uzekwaku tetea'u umai'u 'ym pà a'e. Nu'u kwaw win a'e. — Wereko tekwe ikatu 'ym ma'e uzehe a'e, i'i teko izupe wà. \v 19 Awa ta'yr romo aiko ihe. Azur teko wapyr ihe. A'u win ihe. Na'e uze'eg herehe wà. — Peme'egatu kwez awa rehe nehe, umai'u e ma'e romo hekon a'e, win i'u e har romo hekon a'e no, i'i ihewe wà. \p — Tuwihaw hemetarer mono'ogar wamyrypar romo hekon a'e. Ikatu 'ym ma'e iapo har wamyrypar romo hekon a'e, i'i waiko ihewe wà no. Tupàn uzapo kar ma'e Zuàw pe a'e. Uzapo kar amo ae ma'e ihewe a'e. Paw rupi katete ikatuahy a'e, ta'e Tupàn uzapo kar a'e ma'e paw rupi a'e xe, amo teko weruzar Zuàw ze'eg a'e wà xe, ta'e amo ae teko weruzar heze'eg a'e wà no xe. \s1 Amo taw pe har nuzeruzar kwaw Zezuz rehe a'e wà \p \v 20 Uzapo Zezuz purumupytuhegatu kar haw oho iko taw nàn a'e ywy rehe a'e. A'e teko nupytu'u kwaw ikatu 'ym ma'e iapo re a'e wà. Nuzewyr kwaw Tupàn pe wà. A'e rupi Zezuz uze'eg ahyahy wanupe kury. \p \v 21 — Pe Korazi tawhu pe har pe ty wà. Tupàn uzepyk putar penehe a'e nehe. Pe Metexaz tawhu pe har pe no ty wà. Tupàn uzepyk putar penehe a'e nehe no. Aze mo azapo agwer ma'e Xir tawhu pe har wanuwa rupi ihe, Xitom tawhu pe har wanuwa rupi mo ihe, a'e mehe mo a'e pe har uzemumikahy mo wemiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe a'e wà. Uzewyr mo Tupàn pe wà. (Màràzàwe tuwe napepytu'u kwaw ikatu 'ym ma'e iapo re.) \p \v 22 Pema'enukwaw katu ko heze'eg rehe nehe. Amo 'ar mehe Tupàn uzepyk putar purehe a'e nehe. A'e 'ar mehe nehe, uzepyk putar Xir pe har wanehe nehe, Xitom pe har wanehe nehe no. Uzepyk wera'u putar tuwe penehe a'e 'ar mehe nehe. \v 23 Pe Kapanau taw pe har pe no ty wà. Pezeupir wer zepe ywak rehe. Tupàn peneityk putar tatahu pe a'e nehe. (Kwehe mehe Tupàn uzepyk Xotom tawhu pe har wanehe a'e, tata heityk pà ywak wi wanehe a'e. Ukaz paw a'e wà, ta'e ikatu 'ym ma'e iaiw ma'e uzapo waiko a'e wà xe. Aze mo azapo agwer ma'e Xotom pe har wanupe, a'e mehe mo wikuwe mo ko 'ar rehe a'e wà. Tupàn numumaw iwer mo a'e pe har a'e wà.) \v 24 Tupàn uzepyk Xotom pe har wanehe a'e. Purehe uzepyk mehe nehe, uzepyk wera'u putar tuwe penehe a'e nehe. \s1 Zezuz uze'eg Tupàn pe a'e kury \p \v 25 A'e 'ar mehe uze'eg Zezuz Tupàn pe a'e kury. \p — Ureru ywak rehe har wazar romo ereiko ne, ywy rehe har wazar romo ereiko ne. Nekatuahy ne, ta'e erezumim agwer ma'e teko ma'e kwaw par wanuwi ne xe. Ta'e erexak kar a'e ma'e kwez ma'e kwaw 'ymar wanupe ne kury xe. \v 26 Azeharomoete papaz. Neremimutar rupi erezapo a'e ma'e ne. \p Uze'eg wi urewe. \p \v 27 — Heru a'e. Umur ma'e ihewe paw rupi a'e. Ihe ta'yr romo aiko ihe. Ni amo nahekwaw kwaw a'e wà. Xo heru zo hekwaw a'e. Ni amo nukwaw kwaw heru a'e wà. Xo ihe zo akwaw ihe. Aze hepurexak kar wer hehe amo pe nehe, aexak kar putar izupe nehe. \p Na'e uze'eg teko wanupe kury. \p \v 28 — Aze peiko ikatu 'ym ma'e iapo wi pà nehe, ikatu 'ym ma'e nuzawy kwaw ma'e ipuhuz katu ma'e heraha haw peme nehe. Aze pekene'o a'e ma'e ipuhuz katu ma'e heraha pà nehe, pezur ihewe nehe, apumupytu'u kar putar tuwe ihe nehe (pepytywàgatu pà ihe nehe). \v 29 Peruzar heze'eg nehe. Pezemu'e heze'eg rehe nehe no. Ta'e napuràmàtyry'ym kwaw teko ihe xe. Naiko kwaw ikàg mua'u ma'e romo ihe. Aze peruzar heze'eg nehe, pepytu'u putar pekene'o re nehe. \v 30 Aze azapo kar ma'e peme nehe, nazawaiw kwaw iapo haw peme nehe. Aze araha kar ma'e peme nehe, na'ipuhuz katu kwaw a'e ma'e peme nehe. \c 12 \s1 Uze'eg ma'e mytu'u haw 'ar mehe iapo haw rehe a'e kury \p \v 1 Amo 'ar mehe wata Zezuz oho amo ko myteromo a'e, mytu'u haw 'ar mehe a'e, urerupi a'e. Ure hemimu'e ure, urema'uhez ure. A'e rupi oropo'o arozràn ureata mehe, i'u pà ure. (Urupuner nezewe haw iapo haw rehe ure, ta'e — Imunar ma'e, ni'i kwaw teko a'e wà xe, arozràn pixika'i ipo'o har wanupe a'e wà xe). \v 2 Amo Moizez ze'eg kwaw par parizew her ma'e urerexak ipo'o mehe a'e wà, (ta'e wata oho waiko urerupi a'e wà xe). Uze'eg Zezuz pe wà. — Neremimu'e nupuner kwaw nezewe haw iapo haw rehe a'e wà, ta'e ze'eg kwehe arer nuzapo kar kwaw agwer ma'e mytu'u haw 'ar mehe a'e xe, ta'e neremimu'e uma'ereko waiko nezewe haw iapo mehe a'e wà xe, i'i izupe wà. \v 3 Uze'eg Zezuz wanupe. \p — Aipo pekwaw tuwihawete Tawi heko awer. Zaneipy romo hekon a'e. Amo 'ar mehe wata oho iko uzehe we har wanupi a'e. Ima'uhez wà kury. Naheta kwaw temi'u wanupe. \v 4 Na'e wixe oho Tupàn hàpuz me wà. Heta typy'ak Tupàn pe imono pyrer a'e pe. Wexak Tawi typy'ak a'e wà. U'u wà. Nuzekaiw kwaw ze'eg kwehe arer rehe wà. Ta'e ima'uhez wà xe. — Xaxeto a'e zutyka'i upuner a'e typy'ak i'u haw rehe a'e, i'i ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. \v 5 Aipo napemugeta kwaw ze'eg kwehe arer Moizez hemimume'u kwer pe. Nezewe i'i a'e ze'eg. Xaxeto a'e wà, nupytu'u kwaw uma'ereko re mytu'u haw 'ar mehe a'e wà. (Uma'ereko tuwe mytu'u haw 'ar mehe wà.) \p — Ikatu 'ym ma'e iapo har romo peiko, ni'i kwaw Tupàn wanupe a'e. \v 6 Amume'u putar ma'e peme kury. A'e ma'e ikàg wera'u tàpuzuhu wi a'e. \v 7 Nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer a'e. \p — Aze pezuka àràpuhàràn imur pà ihewe nehe, pekatu putar ihewe nehe. Aze pezapo ikatuahy ma'e purupe nehe, pekatuahy wera'u putar ihewe nehe, i'i a'e ze'eg. — Aze mo pekwaw katu ko ze'eg, a'e mehe mo napeze'eg iwer mo nezewe urewe, napeze'eg zemueteahy iwer mo arozràn ipo'o haw rehe. Ta'e nuruzapo kwaw ikatu 'ym ma'e ure no xe. \v 8 Ta'e ihe Awa ta'yr ihe xe, mytu'u haw 'ar izar romo aiko ihe xe. \s1 Zezuz umukatu ipopàri ma'e a'e kury \p \v 9 Na'e uhem Zezuz oho a'e wi urerupi a'e kury. Oroho zemono'ogaw pe kury. \v 10 Amo awa a'e pe hin a'e. Ipopàri ma'e romo hekon a'e. \p Amo ae awa a'e pe wanekon a'e wà no. Ima'enukwaw Zezuz rehe wà kury. — Aze uze'eg zemueteahy Tupàn rehe a'e nehe, aze uhaw Tupàn ze'eg kwehe arer a'e nehe, ximono putar tuwihaw pe zane nehe, izuka kar pà izupe zane nehe, i'i uzeupeupe wà. \p A'e rupi upuranu Zezuz rehe wà kury. — Ma'in ze'eg kwehe arer a'e, i'i izupe wà. — Aipo zapuner purumukatu haw rehe mytu'u haw 'ar mehe zane, i'i izupe wà. \p \v 11 Uze'eg Zezuz wanupe. — Aze peneimaw àràpuhàràn u'ar ywykwar pupe mytu'u haw 'ar mehe nehe, pepyro putar nehe. Peho putar henuhem pà ywykwar wi nehe, i'i wanupe. \v 12 — Ikatu àràpuhàràn Tupàn pe a'e. Ikatu wera'u awa izupe a'e, àràpuhàràn wi a'e. A'e rupi pezawy peze'egaw peiko, ta'e ze'eg kwehe arer upytywà kar teko mytu'u haw 'ar mehe a'e wà xe, i'i wanupe. \v 13 Na'e uze'eg a'e awa ipopàri ma'e pe a'e kury. — Epyho nepo imuwà ihewe ty, i'i izupe. Upyho opo imono izupe. Ikatu a'e 'ar mehe kury, inugwer ipo zàwe kury. \v 14 Na'e a'e ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e oho a'e wi izuwi a'e wà kury. Oho amo me wà, uzeupe uze'eze'eg pà wà. — Xiuka kar Zezuz zane nehe kury ty wà, i'i waiko uzeupeupe wà. — Xiapo tuwe nezewe nehe, i'i waiko uzeupeupe wà, Zezuz izuka àwàm imume'u pà wà. \s1 Kwehe mehe Izai umume'u Zezuz heko àwàm a'e \p \v 15 Na'e Zezuz wenu uzeupeupe waze'eze'eg awer imume'u haw a'e kury. A'e mehe oho a'e wi a'e kury. (Ta'e umume'u izuka àwàm a'e wà xe.) Teko tetea'u oho hupi a'e wà no. Zezuz umukatu ima'eahy ma'e a'e pe har paw rupi katete a'e wà no. \v 16 Nezewe i'i wemimukatu kwer wanupe a'e. — Pemume'u zo pemukatu awer amogwer teko wanupe nehe, i'i wanupe. \p \v 17 Nezewe uze'eg a'e, ta'e kwehe mehe Tupàn nezewe i'i a'e xe, Zezuz heko àwàm rehe uze'eg pà a'e xe, uze'eg imuapyk kar pà Izai pe a'e xe. Izai Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e. Uze'eg Tupàn izupe a'e. Na'aw ize'eg awer xe a'e kury. \b \q1 \v 18 Ai'aw heremiruze'eg a'e. \q2 Heremixak kwer romo hekon a'e. \q1 Heremiamutar katu romo hekon a'e no. \q1 Ikatuahy ihewe a'e. \q1 Amono kar putar herekwe izupe ihe nehe no. \q1 Umume'u putar heze'eg oho iko \q2 teko nànàgatu a'e nehe no. \q1 \v 19 Nupuràmàtyry'ym kwaw oho a'e nehe. Nuhapukaz kwaw a'e pe wanupe nehe. \q1 Nuze'eg kwaw wahyhaw rupi tawhu mytepe a'e nehe. Teko nuenu kwaw ize'eg tawhu mytepe a'e wà nehe. \q1 \v 20 Aze teko nuzeruzar katu kwaw hehe wà nehe, \q1 Akwez heremiruze'eg umukàg putar wazeruzar haw a'e nehe. \q1 Aze teko nupuner kwaw uzehe uzekaiw paw rehe wà nehe, \q1 Akwez heremiruze'eg upytywà putar a'e teko a'e wà nehe. \q1 Umume'u putar heze'eg oho iko tuweharupi nehe, \q1 Ikatuahy ma'e iapo pà nehe. \q1 Te amo 'ar mehe nehe, \q2 Hekatu haw umumaw putar ikatu 'ym ma'e paw rupi a'e nehe. \p \v 21 Teko ywy nànànar paw rupi uzeruzar putar hehe a'e wà nehe no, wàro putar wà nehe. \s1 Uze'eg Pezepu rehe a'e kury \p \v 22 Na'e teko werur awa Zezuz pe a'e wà kury. Hehàpyhà 'ym ma'e romo hekon a'e. Nupuner kwaw uze'egaw rehe a'e, ta'e tekwe ikatu 'ym ma'e a'e xe, numuze'eg kar kwaw a'e xe. Umukatu Zezuz a'e awa a'e. A'e 'ar mehe uzewyr uze'eg pà kury, Upuner hehàpyhà haw rehe no. \v 23 Ipytuhegatu teko paw rupi a'e wà. — Aipo Tawi zuapyr romo hekon a'e (aipo Tuwihawete Purupyro Ma'e ur ma'e ràm romo hekon a'e), i'i uzeupeupe wà. \p \v 24 Ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà, wenu imukatu haw imume'u awer a'e wà. — Pezepu omono ukàgaw Zezuz pe a'e, a'e rupi upuner tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar haw rehe puruwi a'e, i'i mua'u teko wanupe wà. (— Pezepu amo ae her Zurupari pe a'e. — Meru wanuwihaw, i'i her zaneze'eg rupi. Nezewe uze'eg uryw ahyahy Zurupari rehe wà.) \v 25 Ukwaw Zezuz wama'enukwaw paw. Uze'eg wanupe. \p — Aze teko amo ywy rehe har uzemuza'ak mokoz romo a'e wà nehe, aze ipehegwer uzàmàtyry'ym amo upehegwer a'e wà nehe, uzemumaw putar tàrityka'i a'e wà nehe. Wyzài taw pe har a'e wà no, wyzài teko a'e wà no, aze uzeàmàtyry'ym tuwe waiko wà uzemumaw putar a'e wà nehe, uzezukazuka pà a'e wà nehe. \v 26 Nezewegatete Zurupari hemiruze'eg a'e wà no. Aze mo uzeàmàtyry'ym wà, a'e mehe mo uzemumaw etea'i mo wà no. \v 27 — Pezepu omono ukàgaw izupe a'e, a'e rupi umuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e puruwi a'e, peze peiko ihewe. A'e rupi apuranu putar penehe ihe kury. — Mo umur ukàgaw penemiruze'eg wanupe a'e, tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar pà wanupe a'e, a'e peme ihe kury. Aze ru'u Zurupari. Nan. Nezewegatete Zurupari numur kwaw ukàgaw ihewe a'e no. Pezawy tuwe peze'eg pe. \v 28 Nan kwaw pa. Tupàn Hekwe umur ukàgaw ihewe a'e, tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar haw romo a'e. A'e rupi pekwaw ko ma'e pe no ty wà. Tupàn pureruze'egaw uhem kwez xe pepyr a'e kury, ta'e Tupàn Hekwe umur ukàgaw ihewe a'e xe, agwer ma'e iapo kar pà ihewe a'e xe. \p \v 29 Aze awa heixe wer amo awa puruzukaiw ma'e hàpuz me nehe, ima'e rehe imunar pà a'e nehe, aze izar ikàg a'e nehe, a'e mehe imunar ma'e uzàpixi putar tàpuz zar a'e nehe, ima'e rehe imunar zanune a'e nehe. Xo iàpixi re weraha putar ima'e izuwi nehe. \p \v 30 Aze awa nuiko kwaw hemyrypar romo a'e nehe, heàmàtyry'ymar romo hekon a'e nehe. Aze awa nahepytywà kwaw poromono'og mehe a'e nehe, azeharomoete upurumuhàmuhàz iko ihewi a'e nehe. \v 31 A'e rupi nezewe a'e putar peme kury. — Aze awa uzapo ikatu 'ym ma'e nehe, aze umume'u ikatu 'ym ma'e nehe, apuner hemiapo kwer imunànaw rehe izuwi nehe, apuner izuwi hereharaz haw rehe nehe. Xo pitài ma'e zo namunàn kwaw ihe nehe, xo pitài ma'e heru numunàn kwaw nehe. Aze awa uze'eg zemueteahy Tekwe Puràg rehe nehe, namunàn kwaw ize'eg awer ihe nehe. \v 32 Aze awa uze'eg zemueteahy Awa ta'yr rehe nehe, Tupàn upuner imunànaw rehe nehe. Aze awa uze'eg zemueteahy Tekwe Puràg rehe nehe, numunàn pixik kwaw izuwi nehe, ni ko 'ar rehe numunàn kwaw izuwi nehe. Ni amo 'ar mehe numunàn kwaw izuwi nehe. \s1 Ma'ywa'yw i'a kwer rehe uze'eg a'e kury \p \v 33 (Uze'eg wiwi Zezuz wanupe.) \p — Aze ma'ywa'yw ikatu a'e nehe, i'a kwer hete katu a'e nehe no. Aze na'ikatu kwaw nehe, nahete katu kwaw i'a kwer nehe. Aze xixak ma'e'a kwer nehe, xikwaw putar i'yw zane nehe. (Aze zàràkàxihu xixak nehe, — Zàràkàxihu 'yw, za'e putar i'yw pe nehe. Aze nàràz xixak nehe, — Nàràz 'yw, za'e putar i'yw pe nehe.) \v 34 Mozaiw zàwe peiko. Iaiw ma'e romo peiko. A'e rupi napepuner kwaw ikatu ma'e imume'u haw rehe. Aze awa ipy'a tynehem ikatu 'ym ma'e pupe a'e nehe, izuru umuhem kar putar a'e iaiw ma'e a'e nehe. \v 35 Aze awa ikatu nehe, ikatu ma'e uzapo putar oho iko nehe. Aze na'ikatu kwaw nehe, ikatu 'ym ma'e uzapo putar oho iko nehe. \p \v 36 Ko ma'e amume'u putar peme ihe nehe kury. — Amo 'ar mehe Tupàn umume'u putar teko wanemiapo kwer paw rupi katete teko wanuwa rupi a'e nehe, weko haw pe har wanuwa rupi a'e nehe. Aze amo teko na'ikatu kwaw a'e wà. Tupàn uzepyk putar a'e teko wanehe nehe. A'e 'ar mehe nehe, umume'u wi putar peze'eg awer paw rupi a'e nehe no. Aze pitài peze'eg awer na'ikatu kwaw nehe, uzepyk putar penehe nehe. \v 37 Umume'u wi putar peze'eg awer ikatu 'ym ma'e peme nehe. Umume'u putar peze'eg awer ikatu ma'e peme nehe no. Uzepyk putar ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe nehe. \s1 — Ezapo purumupytuhegatu kar haw urewe nehe, i'i parizew Zezuz pe a'e wà kury \p \v 38 Na'e amo ze'eg kwehe arer rehe purumu'e ma'e a'e wà, amo Moizez ze'eg kwaw par parizew her ma'e a'e wà no, uze'eg izupe a'e wà kury. — Purumu'e ma'e, i'i izupe wà. — Urepurexak wer amo purumupytuhegatu kar haw rehe ure. Ezapo urewe nehe, i'i izupe wà. \p Uze'eg Zezuz wanupe kury. \p \v 39 — Teko ko 'ar rehe har a'e wà, ikatu 'ym ma'e iapo har romo wanekon a'e wà. Nuzekaiw pixik kwaw Tupàn rehe wà. Purumupytuhegatu kar haw rehe pepurapo kar wer kwez ihewe. Nazapo kwaw peme ihe nehe. Xo pitài zo purumupytuhegatu kar awer amume'u putar peme ihe nehe kury. Pema'enukwaw Zon rehe. Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer romo hekon a'e. \p \v 40 Zon umumaw na'iruz 'ar na'iruz pytun ipira uhua'u ma'e hie pe wiko pà a'e. (A'e mehe uhem hie wi a'e. Na'e umume'u Tupàn ze'eg oho Nin tawhu pe har wanupe a'e.) Nezewegatete Awa ta'yr a'e nehe no. Umumaw putar na'iruz 'ar na'iruz pytun ywykwar pupe wiko pà a'e nehe no. \v 41 Purehe zepykaw 'ar mehe nehe, Nin tawhu pe har ukweraw wi ma'e kwer umume'u putar pekatu 'ymaw a'e wà nehe. Ta'e uzewyr Tupàn pe a'e wà xe, Zon ze'eg henu re a'e wà xe. Aiko wera'u Zon wi ihe. Peinu heze'eg peiko. Napezeruzar kwaw herehe. \v 42 Purehe zepykaw 'ar mehe nehe, tuwihawete kuzà Xapa her ma'e, amo ae ywy rehe har wanuwihawete a'e, kwarahy ihemaw awyze har wi ur ma'e ràm a'e, umume'u putar pekatu 'ymaw a'e nehe no, ta'e muitea'u wata oho a'e xe, Xàrumàw heko haw pe a'e xe, ta'e ipurenu wer ize'eg rehe a'e xe. Ta'e Xàrumàw a'e xe, ma'e kwaw katu har romo hekon a'e xe, tuwihawete romo hekon a'e no xe. Aiko wera'u Xàrumàw wi ihe. Napezeruzar kwaw heze'eg rehe. A'e rupi Tupàn uzepyk putar tuwe penehe a'e nehe. \s1 Uze'eg tekwe ikatu 'ym ma'e ihem wi haw rehe a'e kury \p \v 43 Uze'eg wi Zezuz teko wanupe kury. \v 44 — Aze tekwe ikatu 'ym ma'e uhem awa wi a'e nehe, wata e oho iko ywyxig heta haw rehe a'e nehe, weko àwàm hekar pà nehe. Aze nuexak kwaw nehe, uze'eg putar nezewe uzeupe nehe. — Hà, azewyr putar hereko awer pe ihe nehe, a'e awa rehe ihe nehe, i'i putar uzeupe nehe. Uzewyr putar oho hehe nehe. — Hà, naheta kwaw amo tekwe ikatu 'ym ma'e xe, i'i putar uzeupe nehe. Ikatu heixe haw romo izupe. \v 45 Na'e uhem wi putar oho a'e wi nehe, amo tekwe ikatu 'ym ma'e wanekar pà wanerur pà a'e pe nehe. Hemirur ràm iaiw wera'u putar izuwi a'e wà nehe. Paw rupi katete wixe putar a'e awa pupe a'e wà nehe. A'e mehe a'e awa ima'eahy wera'u putar a'e nehe kury. Heko àwàm iaiw wera'u putar heko awer izypy mehe arer wi a'e nehe kury. (Nezewegatete ko 'ar rehe har a'e wà nehe no, iaiw putar tekwe ikatu 'ym ma'e wanereko har ài a'e wà nehe no.) \s1 Zezuz ihy a'e, tywyr a'e wà no, uhem wà Zezuz pyr a'e wà kury \p \v 46 Uze'eg Zezuz iko teko wanupe. Ihy a'e, tywyr a'e wà no, uhem a'e pe ize'eg mehe a'e wà. Wàro katu pe wà. — Ureze'eg wer zepe Zezuz pe ure, i'i a'e pe har wanupe wà. \v 47 A'e rupi amo a'e pe har uze'eg oho Zezuz pe a'e kury. — Zezuz, i'i izupe. — Nehy a'e, nerywyr a'e wà no, neràro waiko katu pe a'e wà. Ize'eg wer newe wà, i'i izupe. \p \v 48 Uze'eg Zezuz teko wanupe. — Mo hehy romo hekon a'e. Mo herywyr romo wanekon a'e wà, i'i wanupe. \p \v 49 Ume'e wemimu'e wanehe kury, teko wanupe uze'eg pà kury. — Peme'e xe ty wà. Aikwez hehy a'e, aikwez herywyr a'e wà. \v 50 Aze awa uzapo heru ywate har hemiapo putar haw a'e nehe, a'e mehe herywyr ài hekon putar a'e nehe. Aze kuzà uzapo heru hemiapo putar haw a'e nehe, a'e mehe hereinyr ài hekon putar a'e nehe no, hehy ài hekon putar a'e nehe no, i'i wanupe. \c 13 \s1 Zezuz umume'u ma'eà'yz itymar rehe imume'u haw a'e kury \p \v 1 A'e 'ar mehe we uhem Zezuz oho tàpuz wi a'e kury, yryhu izywyr oho pà a'e kury. Wapyk in a'e pe purumu'e pà kury. \v 2 Teko tetea'u uzemono'og huwake wà. Na'e wixe Zezuz kanuhu pupe kury. Wapyk in tenaw rehe kanuhu pupe. Teko upyta upu'àm pà 'y izywyr wà. \v 3 Umume'u ma'e tetea'u wanupe, ma'e tetea'u rehe wamu'e pà. Na'aw hemimume'u kwer xe a'e kury. \p \v 4 — Nezewe awa utym ma'eà'yz oho. Umuhàmuhàz ma'eà'yz heraha oko pe. Amo ma'eà'yz u'ar kwaw pà pe rupi. Na'e wiràmiri u'u paw rupi a'e wà. \v 5 Amo ma'eà'yz u'ar kwaw pà ita heta haw pe no. Ywy pixika'i zo heta a'e pe a'e. Nan kwehe tete hezuz. \v 6 Kwarahy uhem, ma'eà'yz imuxinig kar pà. Ta'e naheta kwaw hapo a'e xe. Ta'e heta tetea'u ita a'e pe izupe a'e xe. Ta'e nohoete kwaw ywy izupe a'e xe. \v 7 Amo ma'eà'yz u'ar kwaw pà xu pytepe a'e no. Tua'u xu izuwi kury. Upyk ma'ezuz. \v 8 Amo ma'eà'yz u'ar kwaw pà ywy katu haw pe a'e kury. Hezuz a'e pe. I'a katu a'e, amo i'a katuahy a'e no, amo i'a kateteahy a'e no. Nezewe a'e mehe pa. \p \v 9 Aze peapyakwar heta henu haw nehe, pezeapyaka katu heze'eg rehe nehe. \s1 — Ma'e rehe erepurumu'e iko ne, i'i hemimu'e Zezuz pe a'e wà kury \p \v 10 Na'e ure hemimu'e ure kury, uruzur ipyr ure kury, hehe urepuranu pà ure kury. \p — Màràzàwe tuwe nema'emume'u haw ereagaw amo ma'e rehe ne, teko wamu'e mehe ne, uru'e izupe, hehe urepuranu pà. \v 11 Uze'eg Zezuz urewe. \p — Akwaw kar Tupàn pureruze'egaw kwez peme ihe. Amogwer nukwaw kwaw a'e wà. \v 12 Aze awa wereko ma'e nehe, amono putar amo ae ma'e izupe nehe. Aze awa nuwereko kwaw ma'e nehe, azo'ok putar ima'e pixika'i ma'e izuwi nehe. \v 13 A'e rupi ama'emume'u wanupe ihe. Ta'e ume'e ma'e rehe hexak 'ym pà a'e wà xe. Uzeapyaka heze'eg rehe henu 'ym pà a'e wà no xe, ikwaw 'ym pà a'e wà no xe. \v 14 Kwehe mehe Izai uze'eg wanehe a'e, waneko haw imume'u pà a'e. \b \q1 Pezeapyaka katu putar ize'eg rehe nehe. Napeinu katu kwaw nehe. \p Peme'egatu putar ma'e rehe nehe. Napexak kwaw nehe. \q1 \v 15 Ta'e pema'enukwaw paw uzewàpytym a'e xe. \q1 Ta'e pepytu'u ma'e henu re pe xe. \q2 Pewàpytym peneha no. \q1 Aze mo napezapo iwer nezewe haw, \q1 A'e mehe mo penehàpyhàgatu mo, \q2 A'e mehe mo peapyha katu mo, \q1 A'e mehe mo pekwaw katu mo ma'e, \q1 A'e mehe mo pezewyr mo ihewe, \q2 A'e mehe mo apumukatu mo ihe, \p I'i Tupàn. \p \v 16 A'e rupi penurywete putar pe nehe no, ta'e penehàpyhàgatu pe no xe, ta'e peapyha katu pe no xe. \v 17 Pema'enukwaw katu ko ze'eg rehe nehe. Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer tetea'u ipurexak wer zepe ko ma'e rehe a'e wà. Ipurexak wer herehe wà, heremiapo kwer rehe wà. Tupàn hemiruze'eg tetea'u a'e wà no, ipurexak wer zepe herehe a'e wà. Nupuner kwaw herexakaw rehe wà. Ipurenu wer zepe heze'eg rehe wà no. Nupuner kwaw herenu haw rehe wà. \s1 Zezuz umume'u ma'etymar rehe ma'emume'u haw rehe upurumu'e haw a'e kury \p \v 18 (Uze'eg wiwi Zezuz urewe kury.) \p — Peinu katu heze'eg nehe ty wà. A'e mehe pekwaw katu putar ma'e tymar rehe purumu'e haw nehe. \v 19 Aze awa wenu Tupàn pureruze'egaw rehe ze'egaw a'e nehe, aze nukwaw katu kwaw a'e nehe, a'e awa nuzawy kwaw ma'eà'yz pe rupi u'ar ma'e kwer a'e nehe. Zurupari ur putar ipyr a'e nehe, o'ok putar Tupàn ze'eg ipy'a wi a'e nehe. \v 20 Amo awa wenu putar Tupàn ze'eg a'e nehe, hurywete putar henu mehe nehe. \v 21 Nuixe katu kwaw ize'eg ipy'a pe nehe. Nan kwehe tete uzewyr putar oho Tupàn wi nehe, ta'e teko upuraraw kar putar ma'erahy izupe a'e wà nehe xe, Tupàn rehe izeruzar haw rehe a'e wà nehe xe. Tàrityka'i upuir putar uzeruzar haw wi nehe. A'e awa a'e, nuzawy kwaw ma'eà'yz ita rehe u'ar ma'e kwer a'e. \v 22 Amo awa wenu putar Tupàn ze'eg a'e nehe no. Na'e ima'enukwaw katu wemetarer rehe nehe no. A'e mehe na'ima'enukwaw katu kwaw Tupàn rehe nehe. Uzewyr izuwi a'e. A'e awa nuzawy kwaw ma'eà'yz xu pyter pe u'ar ma'e kwer a'e. \v 23 Aze awa wenu Tupàn ze'eg, aze ukwaw katu henu mehe, a'e mehe nuzawy kwaw ma'eà'yz ywy ikatu haw rehe u'ar ma'e kwer a'e. Ma'eà'yz i'a katuahy a'e. Nezewegatete a'e awa weruzar katu Tupàn ze'eg a'e no. \s1 Zezuz umume'u ka'akyr rehe ma'emume'u haw a'e kury \p \v 24 (Uze'eg wiwi Zezuz urewe.) \p — Tupàn pureruze'egaw nuzawy kwaw amo awa uma'etym ma'e a'e, a'e awa utym ma'eà'yz ikatu ma'e oko pe a'e. \v 25 Pyhaw iàmàtyry'ymar ur a'e pe iko pe a'e, ka'akyr 'yz itym pà aroz 'yz inuromo a'e. Na'e uhem oho a'e wi. \v 26 Hezuz aroz. I'a etea'i kury. A'e 'ar mehe hezuz ka'a kyr a'e no. \v 27 Uma'ereko ma'e oho uzar pe wà, imume'u pà izupe wà. — Tuwihaw, i'i izupe wà. — Aroz 'yz ikatuahy ma'e erezutym neko pe ne. Màràzàwe tuwe ka'akyr hezuz kury, i'i izupe wà. \p \v 28 — Amo heàmàtyry'ymar nezewe haw uzapo ihewe a'e, i'i wanupe. — Aze pa, i'i izupe wà. — Aipo erezo'ok kar putar ka'akyr urewe ko 'ar rehe nehe, i'i izupe wà, hehe upuranu pà wà. \p \v 29 — Nan, i'i wanupe. — Aze ka'akyr pezo'ok ko 'ar rehe nehe, pezo'ok putar aroz ka'akyr inuromo har nehe no. Na'ikatu kwaw nezewe mehe nehe, i'i wanupe. \v 30 — Tuwe ka'akyr itua'u aroz inuromo nehe. — Ipo'o haw 'ar mehe nehe, nezewe a'e putar peme nehe. — Ka'akyr ràgypy pezo'ok nehe. Pemono'ono'og iàpixipixi pà nehe, tata pupe heityk pà nehe. A'e re pepo'o aroz nehe, tàpuz me hyru pupe imonokatu pà nehe, a'e putar peme nehe, i'i wanupe. \s1 Uze'eg Zezuz ma'eà'yz pixika'i ma'e rehe a'e kury \p \v 31 Umume'u amo ma'emume'u haw urewe a'e kury. \p — Tupàn pureruze'egaw a'e, nuzawy kwaw ma'eà'yz pixika'i ma'e mutar her ma'e a'e. Awa utym oho oko pe a'e. \v 32 Pixika'i hà'yzgwer. I'yw itua'u. Wiràmiri uzapo waity hàkà rehe wà. \s1 Uze'eg typy'ak imuapiruru kar haw rehe a'e kury \p \v 33 Umume'u Zezuz amo typy'ak imuapiruru kar haw imume'u haw urewe a'e kury. \p Tupàn pureruze'egaw a'e, nuzawy kwaw typy'ak imuapiruru kar haw a'e. Kuzà omono a'e ma'e typy'ak inuromo, 'y pupe imuàkym pà. Iapiruru tuwe typy'ak. \s1 Zezuz upurumu'e ma'emume'u haw imume'u pà a'e kury \p \v 34 Umume'u Zezuz ma'emume'u haw teko wanupe a'e, ma'e rehe wamu'e pà a'e. Nupurumu'e kwaw ma'emume'u haw imume'u 'ym pà wanupe. Tuweharupi umume'u ma'e oho iko wanupe, wamu'e pà. \v 35 Ta'e nezewe i'i Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer a'e xe. \b \q1 — Aze apurumu'e ihe nehe, amume'u putar ma'emume'u haw purupe nehe. \q1 Ma'e ikwaw pyr 'ym amume'u putar wanupe nehe. Ywy iapo mehe arer we te ko 'ar rehe kury, teko nukwaw pixik kwaw agwer ma'e a'e wà. \s1 Zezuz uze'eg ka'a kyr rehe a'e kury \p \v 36 Na'e wezar Zezuz teko katu pe a'e wà kury. Wixe tàpuz me. Ure hemimu'e ure, oroho ipyr ure, ma'e henoz pà izupe ure. — Uremu'e pe aroz rehe ka'akyr rehe nehe ty, uru'e izupe. — Mo wiko aroz ài a'e wà, mo wiko ka'a kyr ài a'e wà, uru'e izupe. \v 37 Umume'u Zezuz urewe. \p — Ihe Awa ta'yr romo aiko ihe. Aiko aroz tymar ài ihe. \v 38 Ko ywy nuzawy kwaw ko a'e. Tupàn hemiruze'eg wiko aroz hà'yzgwer ài a'e wà. Zurupari hemiruze'eg wiko ka'akyr hà'yzgwer ài a'e wà no. \v 39 Zurupari ka'akyr hà'yzgwer tymar ài hekon a'e. Tupàn heko haw pe har a'e wà, nuzawy kwaw uma'ereko ma'e a'e wà. \v 40 Omono'og putar ka'a kyr oho wà nehe, tata pupe waneityk pà wà nehe. Nezewegatete iahykaw rehe nehe, ko 'ar ipaw mehe nehe, Tupàn uzepyk putar ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe a'e nehe no. \p \v 41 Ihe Tupàn hemimur kar awa romo uzeapo ma'e kwer ihe, amono kar putar hereko haw pe har ywy rehe ihe wà nehe. O'ok putar ikatu 'ym ma'e iapo kar har a'e wà nehe, o'ok putar ikatu 'ym ma'e iapo har a'e wà nehe no, Tupàn hemiruze'eg wamyter wi a'e wà nehe no. \v 42 A'e re Tupàn heko haw pe har weityk putar tatahu pe a'e wà nehe. Heiheihem putar uzai'o pà wà nehe, wàzgyrygyryw pà wà nehe, ta'e hahy tuwe wanupe a'e nehe xe. \v 43 Teko paw wexak kwarahy a'e wà, ma'e ihyape katu mehe a'e wà. Nezewegatete teko paw wexak putar Tupàn hemiruze'eg wakatu haw a'e wà nehe no. Aze peapyakwar heta henu haw nehe, pezeapyaka katu ko ze'eg rehe nehe. \s1 Uze'eg temetarer uzeàmim ma'e kwer rehe a'e kury \p \v 44 (Uze'eg wiwi Zezuz urewe.) \p — Tupàn pureruze'egaw a'e, nuzawy kwaw temetarer uhua'u ma'e ko pe itym pyrer a'e. Amo awa wexak a'e temetarer a'e pe a'e. Nuiko kwaw a'e temetarer izar romo a'e. A'e rupi utym wi ipyipyk pà. Hurywete a'e, a'e rupi ume'eg uma'e oho paw rupi katete a'e. Oho ko zar pe kury. Ume'eg kar iko izuwi. \s1 Uze'eg ita hekuzar katu ma'e rehe a'e kury \p \v 45 (Uze'eg wiwi Zezuz urewe.) \p — Tupàn pureruze'egaw a'e, nuzawy kwaw ita hekuzar katu ma'e per her ma'e a'e. Awa wata putar oho iko taw nànàgatu ita hekuzar katu ma'e hekar pà a'e nehe. \v 46 Aze wexak nehe, ume'eg putar uma'e oho paw rupi katete a'e nehe. Uzewyr putar oho ita izar pe nehe, ime'eg kar pà izuwi nehe. \s1 Uze'eg kyhapari rehe a'e kury \p \v 47 (Uze'eg wiwi Zezuz urewe.) \p — Tupàn pureruze'egaw a'e, kyhapari 'y pe imomor pyr ài hekon a'e. Upyhyk ipira tetea'u wà. \p \v 48 Kyhapari tynehem mehe ipira pyhykar umutyk heraha 'y heme'ywyr a'e wà. Wapyk a'e pe wà, ipira wanexanexak pà wà. Aze ipira ikatu nehe, omono putar hyru pupe wà nehe. Aze na'ikatu kwaw nehe, weityk putar wà nehe. \v 49 Iahykaw 'ar mehe nezewe uzeapo putar nehe. Tupàn heko haw pe har omono'og putar ikatu 'ym ma'e iapo har oho a'e wà nehe, ikatu ma'e wamunyryk pà wanuwi a'e wà nehe. \v 50 Weityk putar ikatu 'ym ma'e iapo har tatahu pupe wà nehe, wamumaw pà wà nehe. Heiheihem putar uzai'o pà a'e pe wà nehe, wàzgyrygyryw pà wà nehe. \s1 Uze'eg amo tàpuz izar rehe a'e kury \p \v 51 — Aipo pekwaw katu ko ma'e pe kury, i'i Zezuz urewe. — He'e ty, uru'e izupe. \v 52 A'e rupi uze'eg wi urewe. \p — Ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e, aze uzemu'e Tupàn hemiruze'eg wainuromo nehe, wiko putar tàpuz zar ài a'e nehe. Heta tetea'u putar ma'e hàpuz me nehe. Heta izemàner ma'e kwehe arer nehe, heta ipyahu ma'e ko 'ar rehe har nehe no. Amo 'ar mehe o'ok putar ma'e kwehe arer a'e wi a'e nehe. Amo ae 'ar mehe o'ok putar ma'e ko 'ar rehe har a'e wi nehe no. \s1 Nazare taw pe har nuzeruzar kwaw Zezuz rehe a'e wà kury \p \v 53 'Aw ma'emume'u haw imume'u paw ire uhem Zezuz oho a'e wi a'e kury. \v 54 Uzewyr oho weko awer pe kury, Nazare taw pe kury. Umu'e a'e pe har oho wazemono'ogaw pe wà. Henu har ipytuhegatu henu mehe wà. \p — Ma'e pe uzemu'e a'e ma'e rehe a'e, i'i izupe wà. — Mo omono ukàgaw izupe a'e, a'e purumupytuhegatu kar haw iapo kar pà izupe a'e, i'i izupe wà. \p \v 55 — Ywyra pinar ta'yr romo hekon a'e. Mari imemyr romo hekon a'e. Xiak a'e, Zuze a'e no, Ximàw a'e no, Zut a'e no, tywyr romo wanekon a'e wà. Màràzàwe tuwe aipo pa, i'i izupe wà, uzehezehe upuranu pà wà. \p \v 56 — Heinyr paw rupi katete xe wanekon a'e wà no. Mo umuigo kar ikàg ma'e romo a'e. Mo umuigo kar ma'e kwaw par romo a'e, ma'e pe uzemu'e a'e, i'i izupe wà, uzehezehe upuranuranu pà wà. \p \v 57 A'e rupi nuzekaiw kwaw ize'eg rehe wà. Na'e uze'eg Zezuz urewe. — Taw nànànar paw umuwete katu Tupàn ze'eg imume'u har a'e wà. Aze wainuromo har romo hekon, xo a'e mehe zo numuawate kwaw a'e Tupàn ze'eg imume'u har a'e wà. Numuawate katu kwaw wà, ta'e wànàm romo hekon a'e xe, i'i urewe. \p \v 58 Nuzapo kwaw purumupytuhegatu kar haw tetea'u a'e pe wanuwa rupi a'e, ta'e nuzeruzar kwaw hehe a'e wà xe. \c 14 \s1 Zuàw purumuzahazahak ma'e umàno a'e kury \p \v 1-12 A'e 'ar rehe Ero a'e, Karirez ywy rehe har wanuwihawete romo hekon a'e. Piri a'e, Ero tywyr romo hekon a'e. Eroxi a'e, Piri hemireko romo hekon a'e 'ar mehe a'e. Amo 'ar mehe Ero weraha Piri hemireko izuwi a'e kury, wemireko romo imuigo kar pà a'e kury. Oho Zuàw purumuzahazahak ma'e Ero ipyr a'e kury, hemiapo kwer ikatu 'ymaw imume'u pà izupe a'e kury. — Na'ikatu pixik kwaw nerywyraty neremireko romo imuigo kar awer ne ty, i'i izupe. — Na'ikatu pixik kwaw nezewe haw Tupàn pe a'e, i'i izupe. Na'e Ero umunehew kar Zuàw a'e, ta'e Eroxi uzapo kar nezewe izupe a'e xe. Uzàpixi kar zemunehew paw pe heraha kar pà. \p Ero ipuruzuka wer zepe Zuàw rehe a'e kury. Nuzuka kwaw a'e, ta'e ukyze teko wanuwi a'e xe, Zutew wanuwi a'e xe, ta'e — Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e, i'i teko Zuàw pe a'e wà xe. Amo 'ar mehe Ero uzapo kar mai'u haw uhua'u ma'e kury, ta'e izexak kar awer 'ar uhem izupe a'e xe. Upynyk Eroxi imemyr oho teminozgwer wanuwa rupi. Kuzàwaza romo hekon. Ikatuahy ipynykaw Ero pe. A'e rupi umume'u tuwe uze'eg izupe. — Wyzài ma'e nereminoz ràm amono putar tuwe newe ihe nehe, zàkwà, i'i kuzàwaza pe. \p Kuzàwaza upuranu oho uhy rehe. — Ma'e ainoz putar izupe nehe, i'i izupe. — Emur Zuàw purumuzahazahak ma'e iàkàgwer imonohok pyrer ihewe nehe kury 'y, na'arewahy nehe kury 'y, ere eho izupe nehe kyn, i'i umemyr pe. Oho kuzàwaza Ero huwa rupi kury. Wenoz tuwe Zuàw iàkàgwer izupe. Uzemumikahy tuwihaw, ta'e umume'u tuwe uze'eg weminozgwer wanuwa rupi a'e xe. Nupuner kwaw uze'eg awer imuaze 'ymaw rehe kury. Nupuner kwaw uze'eg awer ihaw paw rehe kury. A'e rupi uzakagok kar Zuàw zauxiapekwer wanupe. Zemunehew paw pupe uzakagok oho wà. Werur iàkàg imonohok pyrer izupe wà, kuzàwaza pe wà. Kuzàwaza weraha uhy pe. Zuàw hemimu'e a'e wà, ur zemunehew paw pe wà, hetekwer heraha pà a'e wi wà. Utym heraha wà. A'e re umume'u izuka awer oho Zezuz pe wà. \p Amo 'ar mehe Ero wenu Zezuz rehe ze'egaw a'e kury. Na'e i'i tuwihaw wanupe a'e, weko haw pe har wanupe a'e. — Zezuz a'e, Zuàw purumuzahazahak ma'e ukweraw wi ma'e kwer romo hekon a'e, i'i mua'u wanupe. — A'e rupi upuner agwer ma'e iapo haw rehe a'e, purumupytuhegatu kar pà a'e, i'i mua'u wanupe. \s1 Zezuz umueta tetea'u kar temi'u teko tetea'u wanupe a'e kury \p \v 13 Zezuz wenu Zuàw imàno awer imume'u haw a'e. Na'e uhem oho a'e wi a'e kury, kanuhu pupe wata pà kury. Oho ywyxig heta haw pe taw heta 'ymaw pe. Teko tetea'u wenu a'e pe ihem awer imume'u haw a'e wà. Wata oho haikweromo wà, ywy rehe wà, yryhu izywyr wà. \v 14 Uhem Zezuz kanuhu wi yryhu izywyr. Wexak teko tetea'u wanur mehe wà. Upuhareko katu wà. Umukatu ima'eahy ma'e tetea'u a'e wà. Umukatu a'e teko wanemiraha paw rupi a'e wà. \p \v 15 Ure hemimu'e ure, uruzur ipyr ure. — Karuk etea'i kury, uru'e izupe. — Zaiko xe ywyxig heta haw pe zane, uru'e izupe. — Emono kar teko xe wi ne wà nehe, taw pe ne wà nehe. A'e rupi upuner wemi'u ràm ime'eg kar haw rehe uzeupe a'e wà nehe, uru'e izupe. \p \v 16 — Upuner xe upyta haw rehe wà, i'i urewe. — Pemono temi'u wanupe nehe ty wà, i'i urewe. \p \v 17 — Xo 5 typy'ak zutyka'i heta urewe. Xo mokoz pira zo heta urewe no, uru'e izupe. \p \v 18 — Perur xe ihewe nehe, i'i urewe. \v 19 Umuapyk kar teko ywy rehe ka'api'i rehe a'e wà. Upyhyk typy'ak kury, upyhyk pira no. Ume'e ywate. Uze'eg Tupàn pe ikatu haw rehe. Uzaikaikaw typy'ak, imueta tetea'u kar pà, urewe imur pà. Ure oromono typy'ak teko wanupe pitàitàigatu ure no. \v 20 U'u paw rupi katete wà. Hewykàtà wà. Oromono'og wanemi'u kurer no. Heta 12 kokuhu por i'u 'ym pyrer. \v 21 Heta 5.000 ru'u awa a'e pe wà. Ipapar haw kuzàgwer wà no, kwarearer wà no, kuzàtàigwer wà no. \s1 Zezuz wata 'y 'aromo a'e kury \p \v 22 Na'e Zezuz uremuixe kar kanuhu pupe a'e kury. Uremono kar wenataromo yryhu waz. Omono kar teko a'e wi uzewi a'e wà no. \v 23 Wamono kar ire uzeupir ywytyr rehe Tupàn pe uze'eg pà. Karuk etea'i mehe a'e pe hekon a'e zutyka'i a'e. \v 24 Ure hemimu'e ure, a'e 'ar mehe uruata oroho uruiko 'y myteromo ure, kanuhu pupe ure. Na'e ywytuaiw uhem wà a'e pe urewe kury. Ykotok omomomomor kanuhu hereko a'e, ta'e ikàg wera'u ywytuaiw urewe a'e xe. \v 25 Izi'itahy zekwa putar mehe ur Zezuz urekutyr a'e kury. Wata iko 'y 'aromo. \v 26 Uruexak 'y 'aromo iata mehe. Hexak mehe urukyze katu tuwe izuwi. — Àzàg aipo ty wà, uru'e izupe. Urereiheihem izuwi urekyze pà. \v 27 Na'arewahy uze'eg urewe. — Pekyze zo ihewi nehe ty wà, i'i urewe. — Ihe Zezuz ihe, pekyze zo ihewi ty wà, i'i urewe. \p \v 28 Na'e i'i Pet izupe kury. — Urezar, i'i izupe. — Aze Zezuz romo ereiko ne. \p Hemuata kar pe 'y 'aromo nekutyr nehe ty, i'i izupe. \p \v 29 — Ezur ty, i'i Zezuz izupe. A'e rupi wezyw Pet kanuhu wi kury, uzypyrog wata pà Zezuz kutyr kury, 'y 'aromo kury. \v 30 Na'e wexak ykotok kury. Ukyze a'e mehe. Uzypyrog 'y pupe uzeapypyk pà. — Hepyro pe nehe ty hezar, hepyro pe nehe ty hezar, i'i izupe. \p \v 31 Na'arewahy upyho Zezuz opo izupe, ipyhyk pà. — Pixika'i herehe nezeruzar haw ne, i'i izupe. — Màràzàwe tuwe nerezeruzar katu kwaw herehe, i'i izupe. \p \v 32 Na'e wixe oho kanuhu pupe wà. Upytu'u ywytu kury. \v 33 Ure kanuhu pupe har ure, urumuwete katu Zezuz ure. — Azeharomoete ereiko Tupàn ta'yr romo ne, uru'e izupe. \s1 Zezuz umukatu ima'eahy ma'e Zenezare ywy rehe har a'e wà kury \p \v 34 Urupyterahaw yryhu oroho ure, Zenezare ywy kutyr urehem pà ure. \v 35 Teko a'e ywy rehe har ukwaw Zezuz hexak mehe a'e wà. A'e rupi oho taw a'e ywy rehe har nànàn wà kury, ima'eahy ma'e tetea'u wanerur pà izupe wà kury. \v 36 — Tuwe ima'eahy ma'e opokok nekamir rehe wà nehe, i'i izupe wà. — Xo a'e ma'e zo urenoz newe ure kury, i'i izupe wà. Umukatu ukamir rehe opokok ma'e kwer paw rupi katete a'e wà. \c 15 \s1 Uze'eg Zezuz ze'eg kwehe arer rehe a'e kury \p \v 1 Na'e amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e uhem wà ipyr a'e wà kury. Amo ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e uhem a'e pe a'e wà no. Ur Zeruzarez tawhu wi wà, hehe upuranu pà wà. \p \v 2 Màràzàwe tuwe neremimu'e nuweruzar kwaw ze'eg kwehe arer a'e wà, i'i izupe wà. — Ta'e zanemuzepuepuez kar zanemai'u zanune a'e xe, i'i izupe wà. \v 3 Uze'eg Zezuz wanupe. Màràzàwe tuwe naperuzar kwaw Tupàn ze'eg. \p — Màràzàwe tuwe peruzar xo peze'eg zutyka'i. \v 4 Ta'e nezewe i'i Tupàn kwehe mehe a'e xe. \p Pezeruze'egatu penu rehe nehe, Pezeruze'egatu pehy rehe nehe no. Aze awa uze'eg zemueteahy u rehe a'e nehe, Aze uze'eg zemueteahy uhy rehe a'e nehe, A'e mehe pezuka kar a'e awa nehe, i'i peipy wanupe. \v 5 Pe pepurumu'e amo ae ze'eg rehe. — Aze erereko neremetarer nehe, emono zo neru pe nehy pe nehe, xo Tupàn pe zo emono nehe, peze mua'u peiko teko wanupe. \v 6 A'e rupi pezawy kar Tupàn ze'eg a'e teko wanupe. \v 7 — Ikatuahy ma'e romo uruiko ure, peze teko wanupe. Nan kwaw pa. Pepy'a pe peiko ikatu 'ym ma'e romo azeharomoete. Kwehe mehe Tupàn ze'eg imume'u har Izai a'e, uze'eg penehe a'e. Azeharomoete a'e ze'eg a'e. Na'aw ize'eg awer xe nehe kury. \b \q1 \v 8 Hemuwete katu mua'u a'e wà, \q1 Ihewe uze'egatu mua'u pà a'e wà. \q1 Wapy'a muite hin ihewi wà. \q1 \v 9 Hemuwete katu e waiko wà, \q1 Ta'e awa ze'eg rehe upurumu'e oho waiko wà xe. \q1 — Ko ze'eg a'e, Tupàn umume'u ihewe a'e, i'i mua'u oho waiko teko wanupe wà. \s1 Uze'eg Zezuz ma'e teko wazuru wi uhem ma'e kwer rehe a'e kury \p \v 10 Na'e Zezuz wenoz teko wamuwà uzepyr a'e wà kury. — Pezeapyaka katu heze'eg rehe nehe ty wà, i'i wanupe. — Pekwaw katu heremimume'u ràm nehe, i'i wanupe. \v 11 Aze teko u'u ma'e nehe, — Ikatu 'ym ma'e, naza'e kwaw hemi'u pe zane. Puruzuru wi uhem ma'e zutyka'i na'ikatu kwaw a'e, i'i wanupe. \p \v 12 Ure hemimu'e ure, uruhem oroho ipyr ure. — Akwez parizew wikwahy neze'eg henu mehe wà. Aipo erekwaw wakwahy haw ne, uru'e izupe, hehe urepuranu pà. \p \v 13 — Ma'e itym myrer a'e nehe, aze heru nuiko kwaw itym arer romo a'e nehe, a'e mehe heru o'ok kar putar paw rupi a'e nehe, i'i urewe. \v 14 — Pezekaiw zo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e wanehe nehe ty wà. Pureruze'eg ma'e hehàpyhà 'ym ma'e romo wanekon a'e wà. Aze hehàpyhà 'ym ma'e uzeraha amo hehàpyhà 'ym ma'e pume wà nehe, uzawy putar wape oho wà nehe, ywykwar pupe u'ar pà wà nehe, i'i urewe. \p \v 15 Uze'eg Pet izupe kury. — Uremu'e pe a'e ma'emume'u haw rehe nehe ty, i'i izupe. — Ma'e rehe nema'enukwaw imume'u mehe, i'i izupe. \v 16 Uze'eg urewe. — Ma'e kwaw 'ymar romo peiko pe, amogwer wazàwe pe. \v 17 Aipo napekwaw kwaw heremimume'u kwer. Aze ma'e wixe amo awa zuru pe nehe, wixe putar a'e re hie pe nehe. A'e re uhem putar hetekwer wi nehe. \v 18 Aze ma'e uhem awa zuru wi nehe, ipy'a wi uhem putar nehe. Teko ima'enukwaw ikatu 'ym ma'e rehe upy'a pe wà. A'e rupi ze'eg ikatu 'ym ma'e uhem wazuru wi a'e. A'e rupi wazuru pe wixe ma'e numuigo kar kwaw a'e teko ikatu 'ym ma'e romo Tupàn huwa rupi a'e wà. Xo wazuru wi uhem ma'e zo umuigo kar ikatu 'ym ma'e romo Tupàn huwa rupi a'e wà. \v 19 Ta'e teko ima'enukwaw ikatu 'ym ma'e rehe upy'a pe a'e wà xe. A'e rupi uzuka amo oho wà. Oho wemireko 'ym wapuhe wà, oho umen 'ym wapuhe wà. Wyzài ma'e ikatu 'ym ma'e uzapo oho wà. Imunar amo ma'e rehe wà. Hemu'em amo pe wà, uze'eg zemueteahy amo rehe wà. \v 20 Aze teko uzapo agwer ma'e a'e wà nehe, uzeapo putar ikatu 'ym ma'e romo Tupàn huwa rupi a'e wà nehe. Aze umai'u uzepuez 'ym pà wà nehe, nuzeapo kwaw ikatu 'ym ma'e romo Tupàn huwa rupi nezewe mehe a'e wà nehe. \s1 Amo kuzà uzeruzar Zezuz rehe a'e kury \p \v 21 Uhem Zezuz oho a'e wi a'e kury. Uhem oho Xir tawhu huwake kury. Uhem oho Xitom tawhu huwake no. \v 22 Amo kuzà a'e kury, Kànàà ywy rehe har a'e, ur Zezuz pe uhapukaz pà izupe a'e kury. — Ne Tawi izuapyr ne, tuwihaw, i'i izupe. — Hepuhareko katu pe nehe 'y, ta'e hememyr kuzàtài wereko tekwe ikatu 'ym ma'e uzehe a'e 'y. Upuraraw tuwe ma'erahy a'e 'y, i'i izupe. \p \v 23 Nuze'eg kwaw Zezuz izupe. Na'e ure hemimu'e ure, oroho ipyr ure kury, ma'erenoz pà izupe kuzà rehe ure kury. — Emono kar kwez kuzà xe wi zanewi nehe ty, ta'e wata iko zaneraikweromo a'e xe, uze'eze'eg pà tuweharupi zanewe a'e xe, uru'e izupe. \p \v 24 Uze'eg Zezuz urewe. — Tupàn hemur kar Izaew izuapyapyr wapyr a'e. Ta'e àràpuhàràn ukàzym ma'e kwer wazàwe wanekon a'e wà xe, i'i urewe. \p \v 25 Ize'eg henu re ur wi wi a'e kuzà huwake kury, upenàràg rehe wapyk pà kury. — Hepytywàgatu pe nehe 'y tuwihaw, i'i izupe. \p \v 26 Uze'eg Zezuz izupe. — Aze awa heta ta'yr a'e nehe, aze heta zawar izupe a'e wà no, nomono kwaw wa'yr hemi'u weimaw wanupe a'e zàkwà, i'i izupe. \p \v 27 — Azeharomoete 'y, tuwihaw, i'i izupe. \p — Te zawar u'u temi'u kurer ywy rehe u'ar ma'e kwer a'e wà 'y, i'i izupe. \p \v 28 — Kuzà, herehe uzeruzar katu ma'e romo ereiko ne zàkwà, i'i izupe. — A'e rupi azapo putar nereminozgwer ihe nehe kury zàkwà, i'i izupe. A'e 'ar mehe we, na'arewahy umukatu imemyr a'e kury. \s1 Zezuz umukatu teko tetea'u a'e wà \p \v 29 Uhem Zezuz oho a'e wi a'e kury. Ukwaw oho Karirez 'yryhu izywyr. Na'e uzeupir ywytyr rehe kury. \p \v 30 Teko tetea'u uhem oho a'e pe ipyr a'e wà. Werur wata 'ym ma'e izupe wà. Werur hehàpyhà 'ym ma'e wà no, werur uzemumyz 'ym ma'e wà no, werur uze'eg 'ym ma'e wà no, werur ima'eahy ma'e tetea'u wà no. Werur wamuapyk pà ipy huwake wà. Umukatu wà. \v 31 Ipytuhegatu teko hemiapo kwer hexak mehe wà. Ipytuhegatu uze'eg 'ym ma'e kwer waze'eg mehe wà, ipytuhegatu wata 'ym ma'e kwer wata mehe wà no, ipytuhegatu hehàpyhà 'ym ma'e kwer hehàpyhàgatu mehe wà no. A'e rupi uze'egatu Tupàn rehe wà. (Izaew izuapyapyr wazar romo hekon a'e.) \s1 Zezuz uzapo temi'u teko tetea'u wanupe kury \p \v 32 Wenoz Zezuz wemimu'e uzeupe a'e wà kury. — Apuhareko katu 'aw teko ihe wà, ta'e umumaw na'iruz 'ar hepyr wiko pà a'e wà xe, umai'u 'ym pà a'e wà xe. Naheporomono kar wer kwaw wanehe xe wi ihe, temi'u imono 'ym pà wanupe ihe. Nezewe mehe u'ar putar oho pe rupi a'e wà nehe, ta'e nahuhàgahy kwaw a'e wà nehe xe, i'i urewe. \p \v 33 Urupuranu hehe ure. — Ma'e pe uruexak putar wanemi'u ràm ure nehe, 'aw teko tetea'u wanupe ure nehe, uru'e izupe. — Ta'e zaiko xe ywyxig heta haw pe zane xe, uru'e izupe. \p \v 34 — Màràn typy'ak heta peme, i'i urewe. — 5 typy'ak heta urewe, uru'e izupe. — Amo 2 pira'i no, uru'e izupe. \p \v 35 Na'e umuapyk kar Zezuz teko ywy rehe ka'api'i rehe a'e wà kury. \v 36 Na'e upyhyk a'e 5 typy'ak kury, a'e 2 pira no. Uze'eg Tupàn pe no. — Nekatuahy Tupàn, ta'e eremur ko temi'u urewe ne xe, i'i izupe. Na'e uzaikaikaw typy'ak kury, pira no. Umur wemiaikaw kwer urewe. Ure hemimu'e ure, oromono a'e temi'u oroho teko wanupe ure no. \v 37 Teko umai'u paw rupi katete wà. Uhyk wanupe. Oromono'og temi'u kurer oroho ure, 7 kokuhu por ure. \v 38 Heta 4.000 awa a'e pe umai'u ma'e kwer a'e wà. Heta tetea'u kuzà a'e pe a'e wà no. Heta tetea'u kwarer a'e pe a'e wà no. Heta tetea'u kuzàtài a'e pe a'e wà no. \p \v 39 Na'e Zezuz omono kar teko a'e wi uzewi a'e wà kury. Wixe oho kanuhu pupe kury. Oho Màgàtà ywy kutyr kury. \c 16 \s1 Ze'eg kwehe arer kwaw par wenoz purumupytuhegatu kar haw Zezuz pe a'e wà kury \p \v 1 Ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà, xaxeto wanuwihaw hemetarer katu ma'e xatuxew her ma'e a'e wà no, ur Zezuz pyr a'e wà kury. Ipurumuze'eg zemueteahy kar wer zepe Zezuz rehe wà. — Aze uze'eg zemueteahy Tupàn rehe nehe, a'e mehe zapuner izuka kar haw rehe zane nehe, i'i uzeupeupe wà. — Aze uze'eg zemueteahy tuwihawete rehe nehe, a'e mehe zauxiapekwer uzuka putar a'e wà nehe no, i'i uzeupeupe wà. Na'e uze'eg izupe wà. — Ezapo purumupytuhegatu kar haw ureruwa rupi nehe ty, i'i izupe wà. — A'e mehe urukwaw putar Tupàn hemimur kar romo nereko haw ure nehe, i'i izupe wà. \v 2 Uze'eg Zezuz wanupe. — Aze ywak ipiràg kwarahy heixe mehe, — Nukyr kwaw àmàn a'e nehe, peze izupe. \v 3 Aze ywak izi'itahy ipiràg ihem mehe, — Ukyr putar àmàn a'e nehe, peze izupe nehe. Pekwaw katu àmàn tur àwàm. Pekwaw katu àmàn tur 'ym àwàm, ywak rehe peme'e mehe. Uzeapo ma'e tetea'u iko kury, iahykaw hexak kar pà purupe kury. Màràzàwe tuwe napekwaw kwaw iahykaw ihem etea'i haw, i'i wanupe. \v 4 — Azeharomoete teko ko 'ar rehe har na'ikatu pixik kwaw a'e wà. Nuweruzar pixik kwaw Tupàn a'e wà. Penoz purumupytuhegatu kar haw kwez ihewe. Nazapo kwaw peme ihe. Xo pitài ma'e zo amume'u putar peme nehe kury. \p — Kwehe mehe awa Zon her ma'e wiko Tupàn ze'eg imume'u har romo a'e. Amo pira uhua'u ma'e omokon Zon wie pe a'e. Na'iruz 'ar umumaw hie pe wiko pà. Xo a'e ma'e zo amume'u peme ihe, i'i wanupe. Na'e uhem oho a'e wi wanuwi kury. \s1 Zezuz uze'eg parizew wanehe kury, xatuxew wanehe no \p \v 5 Ure hemimu'e ure, uruahaw yryhu oroho ure. Ureho mehe urereharaz typy'ak ureremi'u ràm heraha haw wi. Nureraha kwaw. \p \v 6 Na'e uze'eg Zezuz urewe. \p — Pezemupy'a parizew watypy'ak imuapiruru kar haw rehe nehe ty wà, xatuxew watypy'ak imuapiruru kar haw rehe nehe no ty wà, i'i urewe. \p \v 7 Na'e uruze'eg urezeupeupe kury. — Naxirur kwaw typy'ak zaneremi'u ràm zane, a'e rupi uze'eg nezewe zanewe, uru'e urezeupeupe. \p \v 8 Wenu Zezuz ureze'eg mehe. Upuranu urerehe kury. \p — Màràzàwe tuwe peze'eg wi wi typy'ak heta 'ymaw rehe. Pixika'i herehe pezeruzar haw. \v 9 Peinu zepe heze'eg. Napekwaw kwaw. Aipo napema'enukwaw kwaw akwez 5 typy'ak rehe, a'e typy'ak 5.000 awa wanupe heremiaikaikaw kwer rehe. Màràn kok pemynehem ikurer pupe. \v 10 Aipo napema'enukwaw kwaw a'e typy'ak rehe, a'e 4.000 awa wanupe heremiaikaikaw kwer rehe. Màràn kok pemynehem ikurer pupe. \v 11 Aipo napekwaw katu kwaw hema'enukwaw paw pe, typy'ak rehe heze'eg mehe pe. Pezemupy'a parizew watypy'ak imuapiruru kar haw rehe ty wà, xatuxew watypy'ak imuapiruru kar haw rehe nehe ty wà. \p \v 12 Na'e urenu katu ize'eg kury, urukwaw katu ima'enukwaw paw kury. Nuze'eg kwaw typy'ak imuapiruru kar haw rehe. Parizew ze'eg rehe zo, xatuxew ze'eg rehe zo ize'eg. Ta'e parizew a'e wà xe, xatuxew a'e wà no xe, upurumu'e mua'u Tupàn ze'eg rehe a'e wà xe. \s1 Pet umume'u Zezuz heko haw a'e kury \p \v 13 Na'e oho Zezuz Xezarez tawhu Piri ywy rehe har pe a'e kury. (Ure hemimu'e ure no, oroho ipyr ure no.) A'e ywy rehe uhem ire upuranu urerehe. — Aze teko upuranu uzehezehe wà nehe, — Mo romo Zezuz hekon a'e, aze i'i uzeupeupe wà nehe, ma'in putar amogwer teko herehe uze'eg pà a'e wà nehe, i'i urewe. \p \v 14 — Zuàw purumuzahazahak ma'e ukweraw wi ma'e kwer romo hekon a'e, i'i amo newe wà, uru'e izupe. — Eri ukweraw wi ma'e kwer romo hekon a'e, i'i amo newe wà no. — Zeremi ukweraw wi ma'e kwer romo hekon a'e, i'i amogwer newe wà no. — Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer ukweraw wi ma'e kwer romo hekon a'e, i'i amogwer newe wà no, uru'e izupe. \p \v 15 Na'e upuranu urerehe. — Pe no, ma'e peze herehe peze'eg pà, i'i urewe. \p \v 16 Uze'eg Ximàw Pet izupe. — Ureruwihawete urepyro har Tupàn hemimur karer romo ereiko ne, Tupàn wikuwe ma'e ta'yr romo ereiko ne, i'i izupe. \p \v 17 — Ikatuahy neze'eg ihewe ty, Ximàw, Zuàw ta'yr, i'i Zezuz izupe. — Ta'e ni awa numume'u kwaw 'aw ze'eg newe a'e wà xe. Xo heru ywate har umume'u kwez newe, i'i izupe. \v 18 — A'e rupi amo ma'e amume'u putar newe ihe nehe kury. \p — Aze awa wàpuz uzapo nehe, itahu tàtàahy ma'e wekar putar oho nehe. Ereiko itahu ài ne. A'e rupi amono putar amo nerer newe ihe nehe kury. — Pet, a'e putar newe nehe. (— Ita, i'i a'e her zaneze'eg rupi.) Tàpuz iapo har uzapo wàpuz ita tàtàahy ma'e rehe a'e. Heremiruze'eg a'e wà, heràpuz ài wanekon a'e wà. Azapo putar heràpuz 'àg ita rehe ihe nehe. A'e rupi umàno ma'e kwer wazar nomono kar pixik kwaw heremiruze'eg tatahu pe a'e wà nehe. \v 19 — Amono e putar Tupàn pureruze'egaw iwàpytymawokaw newe ihe nehe. Aze eremupytu'u kar ma'e iapo re ko ywy rehe har wanupe nehe, amupytu'u kar putar a'e ma'e iapo re ywak rehe har wanupe ihe nehe no. Aze erezapo kar ma'e ko ywy rehe nehe, azapo kar putar a'e ma'e a'e ywak rehe ihe nehe no. \v 20 — Pemume'u zo Tuwihawete romo Purupyro Ma'e romo hereko haw amogwer wanupe nehe ty wà, ko 'ar rehe nehe ty wà, i'i urewe. \s1 Zezuz umume'u umàno àwàm a'e kury \p \v 21 Na'e Zezuz uzypyrog umàno àwàm imume'u pà urewe a'e kury. — Aha putar Zeruzarez tawhu pe ihe nehe. Tàmutàmuzgwer paw a'e wà, xaxeto wanuwihaw a'e wà no, ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà no, upuraraw kar putar ma'erahy tetea'u ihewe a'e wà nehe. Hezuka kar putar wà nehe no. Na'iruz 'ar mehe Tupàn hemugweraw kar putar hemàno haw wi a'e nehe no, i'i urewe. \p \v 22 Na'e Pet weraha Zezuz pepa'u urewi kury, uze'eg ahyahy pà izupe kury. — Tuwe Tupàn nuzapo kar kwaw nezewe haw a'e nehe ty, hezar, i'i izupe. — Tuwe tuwihaw nanezuka kwaw wà nehe, i'i izupe. \p \v 23 Uwak Zezuz kury, Pet rehe ume'e pà kury. — Etyryk herenatar wi nehe, Zurupari. Hemupytu'u kar zo pe nehe. Tupàn nanemuze'eg kar kwaw nezewe a'e. Awa ài nema'enukwaw ne, awa ài ereze'eg ne. Nanema'enukwaw kwaw ma'e rehe Tupàn ài ne. Nereze'eg kwaw Tupàn ài ne, i'i izupe. \v 24 Na'e uze'eg wà urewe. \p — Aze awa herupi iho wer a'e nehe, tuwe ni'i kwaw nezewe nehe, — Aze apuraraw ma'erahy ihe nehe, apytu'u putar Zezuz hemiruze'eg romo hereko re ihe nehe, tuwe ni'i kwaw nehe. Upuraraw putar ma'erahy a'e nehe, ywyra kanetar rehe uzywàzywà haw zàwenugar a'e nehe, aze oho herupi a'e nehe, i'i urewe. \v 25 Aze amo ipurupyro wer weko haw rehe nehe, umukàzym putar nehe. Aze amo umukàzym weko haw nehe, heremiruze'eg romo weko haw rehe nehe, wexak putar nehe. \v 26 Aze awa upyhyk ma'e ywy rehe har paw rupi nehe, aze a'e re umukàzym weko haw nehe, aipo wiko tuwe ma'e hereko har romo nehe, aipo wiko tuwe hemetarer katu ma'e romo nehe. Nan kwaw pa. Aze umukàzym weko haw nehe, nupuner pixik kwaw ma'e imono haw rehe weko haw ipyro pà nehe. Nupuner pixik kwaw weko haw ipyro haw rehe nehe. \v 27 Ihe Awa ta'yr ihe, azur wi putar heru ikàgaw ipuràgaw herur pà ihe nehe, hereko haw pe har wanerur pà ihe wà nehe no. A'e 'ar mehe amekuzar putar teko wanemiapo kwer paw rupi katete ihe nehe. \v 28 Pema'enukwaw katu ko heze'eg rehe nehe ty wà. Amo xe har herexak putar Tuwihawete romo hezur mehe a'e wà nehe, umàno 'ym mehe a'e wà nehe. Ihe Awa ta'yr ihe. Azur putar Tuwihawete romo hereko pà ihe nehe. Teko herexak putar hezur mehe a'e wà nehe. \c 17 \s1 Zezuz uzeapo heny katu ma'e romo a'e kury \p \v 1 Na'e 6 'ar pawire Zezuz wata oho a'e kury, Pet heraha pà uzeupi a'e kury. Weraha Xiak a'e no. Weraha tywyr Zuàw uzeupi a'e no. Uzeupir oho a'e zutyka'i ywytyruhu rehe a'e wà. \v 2 Na'e Zezuz amo ae ma'e romo uzeapo a'e ywytyr rehe wiko mehe a'e kury. Hemimu'e wexak amo ae ma'e romo izeapo mehe a'e wà. Huwa uhyape katu kwarahy ài. Ikamir puku xigatu, kwarahy heny haw ài no. \v 3 Na'e a'e na'iruz hemimu'e wexak Moizez a'e pe wà. Wexak Eri a'e pe wà no. Moizez a'e, Eri a'e no, uze'eg waiko Zezuz pe a'e wà. \p \v 4 Na'e uze'eg Pet Zezuz pe kury. — Urezar, i'i izupe. — Ikatuahy urereko haw xe pepyr ko 'ar rehe ure kury. Aze ereputar nehe, azapo putar na'iruz tàpuz pew xe peme ihe nehe. Heta putar neràpuz nehe. Heta putar Moizez pe a'e nehe no. Heta putar Eri hàpuz a'e nehe no, i'i izupe. \p \v 5 Ize'eg mehe we uhem ywàxig uhyape katu ma'e a'e pe wanupe kury, wa'aromo kury. Wenu amo ywàxig rehe uze'eg ma'e a'e wà. \p — 'Aw awa hera'yr romo hekon a'e, heremiamutar romo hekon a'e, i'i a'e ze'eg. \p — Peinu katu ize'eg nehe ty wà, i'i wanupe. \v 6 A'e ze'eg henu mehe hemimu'e ukyze katu tuwe izuwi wà. U'ar ywy rehe uwa imuhyk pà wà, uzeaiwyk pà wà. \v 7 Uhem Zezuz wanuwake kury. Opokok wanehe. — Pepu'àm ty wà, i'i wanupe. — Pekyze zo penemixak kwer wi nehe, i'i wanupe. \p \v 8 A'e rupi ume'e uzeiwyr wà. Wexak Zezuz a'e pe wà. Nuexak kwaw Moizez wà, nuexak kwaw Eri wà. Ta'e ukàzym a'e wi wanuwi a'e wà kury xe. \p \v 9 Ywytyruhu wi wezyw mehe we Zezuz uze'eg wanupe. — Pemume'u zo kwez ma'e penemixak kwer amo wanupe nehe, teko wanupe nehe, ko 'ar rehe nehe, i'i wanupe. — Ihe Awa ta'yr ihe, akweraw wi putar hemàno re ihe nehe. Xo a'e re zo pepuner imume'u haw rehe nehe, i'i wanupe. \p \v 10 Na'e ure hemimu'e ure, urupuranu hehe ure kury. \p — Ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà, nezewe uze'eg a'e wà. — Tupàn hemimur kar awa romo uzeapo ma'e ràm tur 'ym mehe we Eri ur putar a'e nehe, i'i waiko teko wamu'e pà wà. Màràzàwe tuwe nezewe haw rehe upurumu'e waiko a'e wà, uru'e izupe. \v 11 Uze'eg Zezuz urewe. \p — Azeharomoete nezewe i'i ze'eg kwehe arer a'e. — Eri a'e nehe, ur putar Tupàn hemimur kar awa romo uzeapo ma'e ràm tur zanune a'e nehe, i'i ze'eg kwehe arer a'e. \v 12 Ihe ko ma'e amume'u putar peme ihe nehe kury. — Eri uhem wà a'e. Teko nukwaw kwaw hexak mehe wà. Upuraraw kar ma'erahy izupe wà, ta'e ipurupuraraw kar wer hehe izupe wà xe. Nezewegatete wanekon putar ihewe wà nehe no. Nahekwaw kwaw wà nehe no. Ma'erahy upuraraw kar putar ihewe wà nehe no. \p \v 13 A'e 'ar mehe we a'e hemimu'e ukwaw tuwe ize'eg a'e wà, ta'e uze'eg Zuàw purumuzahazahak ma'e rehe a'e xe, uzehe a'e no xe. \s1 Zezuz umukatu kwarer tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har a'e kury \p \v 14 Zezuz a'e, a'e na'iruz hemimu'e a'e wà no, uzewyr wà teko wapyr a'e wà kury. Na'e ur awa Zezuz pyr a'e kury, huwa rupi wapyk pà upenàràg rehe a'e kury, ta'e ipurenoz wer ma'e rehe izupe a'e xe. \v 15 — Tuwihaw, i'i izupe. — Epuhareko katu hera'yr nehe. Ta'e he'o a'e xe. Tuweharupi iàkàzym iko a'e, u'ar pà a'e. Amo 'ar mehe u'ar tata pupe. Amo ae 'ar mehe u'ar 'y pupe. \v 16 Arur neremimu'e wanupe ihe. Nupuner kwaw imukatu haw rehe a'e wà, i'i izupe. \v 17 Uze'eg Zezuz teko uzeake har wanupe. — Herehe uzeruzar 'ym ma'e romo peiko, peiko ikatu 'ym ma'e iapo har romo no, i'i wanupe. — Tuweharupi aiko pepyr ihe. Kwehe àro Tupàn pe pezewyr àwàm ihe. Màràn 'ar amumaw putar Tupàn pe pezewyr haw hàro pà nehe, i'i wanupe. — Perur a'e kwarer ihewe nehe kury ty, i'i tu pe. \p \v 18 Uze'eg tekwe ikatu 'ym ma'e pe, imuhem kar pà kwarer wi. Uhem tuwe tekwe ikatu 'ym ma'e izuwi. Ikatu kwarer na'arewahy kury. \p \v 19 Ure hemimu'e ure, oroho Zezuz pe ure, izupe ureze'eg pà ure. (Xo ure zo uruze'eg izupe. Amogwer teko nuenu kwaw ureze'eg, ta'e naheta kwaw teko ipyr a'e mehe wà xe.) — Màràzàwe tuwe nurupuner kwaw a'e tekwe ikatu 'ym ma'e imuhem kar haw rehe izuwi ure, uru'e izupe, hehe urepuranu pà. \v 20 Uze'eg urewe. \p — Pixika'i herehe pezeruzar haw pe, a'e rupi napepuner kwaw imuhem kar haw rehe puruwi pe. Pema'enukwaw heze'eg rehe nehe ty wà. Aze heta herehe pezeruzar haw nehe, ma'eà'yz pixika'i ma'e mutar her ma'e ài nehe, a'e mehe pepuner peze'egaw rehe ywytyr pe nehe. — Eho xe wi nehe, eho 'a pe nehe, pepuner peze haw rehe izupe nehe. A'e ywytyr peneruzar putar a'e nehe. Pepuner wyzài ma'e iapo haw rehe nehe. \v 21 Aze pepurumuhem kar wer agwer tekwe ikatu 'ym ma'e wanehe puruwi pe wà nehe, peze'eg tuwe Tupàn pe hehe nehe, pezekwaku pà pemai'u 'ym pà nehe. Xo a'e mehe zo pepuner agwer tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar haw rehe puruwi nehe. \s1 Zezuz uze'eg wi umàno àwàm rehe a'e kury \p \v 22 Ure Zezuz hemimu'e paw ure kury, uruzemono'og Karirez ywy rehe ure kury. Na'e uze'eg Zezuz wà urewe kury. — Ihe Awa ta'yr ihe, nan kwehe kwaw Tupàn hemono putar hezuka kar àràm wanupe a'e nehe. \v 23 Hezuka kar putar a'e wà nehe. Na'iruz 'ar pawire Tupàn hemugweraw kar wi putar hemàno re a'e nehe. Uruzemumikahy ize'eg henu mehe ure. \s1 Zezuz omono temetarer xaxeto wanupe a'e kury \p \v 24 Na'e oho Zezuz Kapanau taw pe a'e kury, urerupi a'e kury. Urehem ire Tupàn hàpuzuhu pupe temetarer imono'ogar ur urepyr a'e wà. Upuranu Pet rehe wà. — Zezuz nemu'e har a'e, aipo umur temetarer tàpuzuhu pe a'e, tuwihaw ze'eg heruzar pà a'e, i'i izupe wà. \p \v 25 — He'e ty, i'i Pet wanupe. Wixe Pet oho tàpuz me kury. Zezuz a'e ràgypy uze'eg izupe. — Ximàw, i'i izupe. — Ma'e ere ihewe. Mo omono temetarer tuwihawete ko ywy rehe har wanupe a'e wà. Aipo a'e ywy rehe har omono temetarer izupe wà. Aipo amo ae ywy rehe har omono temetarer izupe wà, i'i Pet pe, hehe upuranu pà. \p \v 26 — Amo ae ywy rehe har omono izupe a'e wà, i'i Pet izupe. — A'e mehe a'e ywy rehe har nomono kwaw temetarer uwihawete wanupe wà, i'i Zezuz izupe. (— Aiko Tupàn ta'yr romo ihe. Tupàn 'àg tàpuzuhu izar romo hekon a'e. A'e rupi namono kwaw temetarer tàpuz rehe uzekaiw ma'e wanupe ihe, i'i upy'a pe.) \v 27 — Tuwe rihi. Aze namono kwaw temetarer wanupe nehe, uze'eg zemueteahy putar herehe a'e wà nehe. A'e rupi xiapo nezewe zane nehe kury, i'i Pet pe. — Eho ipirapoz pà yryhu pe nehe ty. Ipira u'u putar pina nehe. Enuhem 'y wi nehe. Erexak putar temetarer tàtà ma'e hekuzar katu ma'e izuru pe nehe. Uhyk putar zanewe nehe. Emono a'e temetarer tàtà ma'e eho xaxeto wanupe nehe. Emekuzar henewer haw nehe, emekuzar nenewer haw nehe no. Uhyk putar zanewe nehe. Na'e Pet weruzar ize'eg oho a'e kury. \c 18 \s1 — Mo wiko putar tuwihawete ikàg wera'u ma'e romo a'e nehe, i'i hemimu'e Zezuz pe wà \p \v 1 A'e 'ar mehe we ure hemimu'e ure, oroho ipyr ure, hehe urepuranu pà ure. — Mo wiko putar tuwihawete ikàg wera'u ma'e romo amogwer wanuwi nehe, Tupàn pureruze'eg mehe nehe, uru'e izupe. \v 2 Wenoz Zezuz kwarer uzeupe a'e kury. Umupu'àm urerenataromo. \v 3 Uze'eg urewe. — Pema'enukwaw katu ko heze'eg rehe nehe ty wà. Aze napezeapo kwaw amo ae teko ài nehe, aze napeiko kwaw ko kwarer ài nehe, napeiko kwaw Tupàn hemiruze'eg romo nehe. \v 4 Aze awa wiko ko kwarer ài nehe, aze ikàg 'ym ma'e ài hekon nehe, xo a'e mehe zo wiko putar tuwihaw romo Tupàn pureruze'eg mehe nehe. \v 5 Aze awa uze'eg nezewe nehe, — Azekaiw katu putar agwer kwarer wanehe ihe nehe, ta'e Zezuz rehe uzeruzar ma'e romo wanekon a'e wà xe, aze i'i nehe, a'e mehe wiko putar herehe uzekaiw katu ma'e ài a'e nehe no. \s1 — Zurupari uzapo kar ikatu 'ym ma'e iko purupe a'e, i'i Zezuz a'e kury \p \v 6 Uze'eg urewe. — Aze awa umupytu'u kar agwer kwarer herehe uzeruzar ire a'e wà nehe, Tupàn uzepyk putar tuwe a'e awa rehe a'e nehe. Aze mo xiàpixi itahu iazuromo, aze mo xityk heraha 'y mytepe, izuka pà, ikatu wera'u mo izupe. A'e mehe mo nupuner iwer mo ikatu 'ym ma'e iapo kar haw rehe amo ae kwarer pe. Ta'e Tupàn wikwahy tuwe agwer teko wanupe a'e xe. \v 7 Teko uzemumikahy putar a'e wà nehe, ta'e Zurupari uzapo kar ma'e iko wanupe a'e xe, Tupàn hape iawy kar pà wanupe a'e xe. Tuweharupi uzapo kar agwer ma'e teko wanupe a'e, ta'e na'ikatu pixik kwaw a'e xe. Tupàn uzepyk putar a'e teko wanehe nehe. Uzepyk putar iapo kar har rehe a'e nehe no. \p \v 8 Aze amo awa ipo umupytu'u kar herehe izeruzar ire nehe, tuwe omonohok opo heityk pà nehe. Tupàn pyr pitài opo heraha haw ikatu wera'u tatahu pe iho haw mokoz opo heraha haw wi a'e. \p Aze amo awa ipy umupytu'u kar amo herehe izeruzar ire nehe, tuwe omonohok upy heityk pà nehe. Tupàn pyr pitài upy heraha haw ikatu wera'u tatahu pe iho haw mokoz upy heraha haw wi a'e no. \v 9 Aze heha umupytu'u kar etea'i amo herehe izeruzar ire nehe, tuwe o'ok weha heityk pà nehe. Tupàn pyr pitài weha heraha haw ikatu wera'u tatahu pe iho haw mokoz weha heraha haw wi. \s1 Àràpuhàràn ukàzym ma'e rehe uze'eg a'e kury \p \v 10 Uze'eg wiwi Zezuz urewe. \p — Peze'eg zemueteahy zo agwer kwarer wanehe nehe. Ta'e Tupàn heko haw pe har a'e wà xe, ko kwarer wanehe uzekaiw ma'e a'e wà xe, wiko Tupàn ywak rehe har huwa rupi tuweharupi a'e wà xe. \v 11 Ta'e ihe Awa ta'yr ihe xe, azur ko ywy rehe ihe xe, tatahu pe oho ma'e ràm tatahu wi wapyro pà ihe xe. \v 12 Aze awa wereko 100 weimaw àràpuhàràn a'e wà nehe, aze pitài heimaw ukàzym oho izuwi a'e nehe, ma'e uzapo putar a'e nehe. Wezar putar amogwer weimaw ywytyr rehe wamumai'u kar pà a'e wà nehe. Wekar putar amo ukàzym ma'e kwer oho nehe. \p \v 13 Aze wexak nehe, hurywete putar tuwe nehe. Hurywete putar a'e nehe, ta'e amogwer nukàzym kwaw a'e wà xe. Hurywete wera'u putar nehe, ta'e wexak putar ukàzym ma'e kwer a'e nehe no xe. \v 14 Nezewegatete penu ywate har hurywete putar a'e nehe, aze upyro amo kwarer tatahu wi a'e nehe. Aze pitài kwarer oho tatahu pe nehe, Tupàn uzemumikahy putar nehe. (Aze pitài uzehe uzeruzar ma'e kwarer zàwenugar oho tatahu pe nehe, uzemumikahy putar nehe.) \s1 Zezuz uze'eg uzeruzar ma'e ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe a'e kury \p \v 15 (Uze'eg wiwi Zezuz urewe.) \p — Aze amo uzeruzar ma'e uzapo ikatu 'ym ma'e newe a'e nehe, emume'u hemiapo kwer eho izupe nehe. Ne zutyka'i eho izupe neze'eg pà nehe. Eze'eg zo izupe amo wanuwa rupi nehe. Aze uzeapyaka nerehe nehe, aze uzemumikahy tuwe wemiapo kwer rehe nehe, ikatuahy Tupàn pe nehe, ta'e uzewyr putar Tupàn pe a'e nehe xe. \v 16 Aze na'ipurenu wer kwaw neze'eg rehe nehe, a'e mehe eze'eg wi eho izupe nehe no, amo mokoz teko waneraha pà nerupi nehe no. Eze'eg wi izupe nehe. A'e rupi amogwer wenu putar hemiapo kwer imume'u haw a'e wà nehe. Aze ru'u mokoz wenu putar wà nehe, aze ru'u na'iruz wà nehe. Ta'e Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer uzapo kar nezewe haw zanewe a'e xe. \v 17 Aze na'ipurenu wer pixik kwaw neze'eg rehe nehe, waze'eg rehe nehe, a'e mehe emume'u hemiapo kwer eho uzeruzar ma'e wazemono'ogaw pe nehe. A'e mehe uzemono'og ma'e uze'eg putar izupe a'e wà nehe, heruze'eg pà a'e wà nehe, hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imume'u pà izupe a'e wà nehe. Aze nuweruzar kwaw waze'eg nehe, pemono kar a'e uzeruzar ma'e pezemono'ogaw wi nehe, ta'e ma'e rehe imunar ma'e ài hekon a'e xe. \s1 Ikatu 'ym ma'e imunànaw rehe uze'eg a'e \p \v 18 (Uze'eg wiwi Zezuz urewe.) \p — A'e rupi amume'u putar ko ma'e peme ihe nehe kury. — Tupàn umunàn putar neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e a'e nehe, aze peze amo pe nehe, a'e mehe Tupàn umunàn putar hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e a'e nehe. — Tupàn numunàn kwaw neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e a'e nehe, aze peze amo pe nehe, a'e mehe Tupàn numunàn kwaw hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e a'e nehe. \p \v 19 Amo ae ma'e amume'u putar peme ihe nehe no. — Aze mokoz teko wenoz ma'e Tupàn pe a'e wà nehe, aze uzuawygatu waneminoz a'e wà nehe, heru ywate har uzapo putar a'e ma'e wanupe a'e nehe. \v 20 Aze mokoz teko uzemono'og hemuwete katu pà a'e wà nehe, aze na'iruz teko uzemono'og hemuwete katu pà a'e wà nehe, aiko putar a'e pe wainuromo ihe nehe. \s1 Uma'ereko ma'e ikatu 'ym ma'e rehe uze'eg a'e kury \p \v 21 Na'e uhem Pet Zezuz pe kury, hehe upuranu pà kury. — Hezar, i'i izupe. — Aze amo uzeruzar ma'e uzapo ikatu 'ym ma'e ihewe nehe, hereharaz putar hemiapo kwer wi ihe nehe. Aze uzapo wi nehe, hereharaz wi hemiapo kwer wi ihe nehe no, imunàn pà ihe nehe no. Nazepyk kwaw hehe nehe. Màràn hemiapo kwer wi apuner hereharaz haw rehe nehe. Aze ru'u 7 haw hereharaz putar izuwi nehe, i'i izupe. \p \v 22 — Nan, i'i Zezuz urewe. — 70 haw 7 haw nereharaz hemiapo kwer wi ne nehe ty, i'i izupe. (-Hemiapo kwer paw wi nereharaz nehe, i'i izupe.) \v 23 Na'e umume'u amo ma'emume'u haw urewe kury. \p — Amo teko unewer temetarer rehe uzar pe a'e wà. Wazar umuapyk wanewer haw pape rehe a'e. Amo 'ar mehe wazar ur a'e pape hexak pà a'e kury. \v 24 Uzypyrog hexak pà a'e, wemetarer ipapar pà a'e. A'e 'ar mehe we werur amo awa huwa rupi wà. Temetarer tetea'u rehe a'e awa unewer uzar pe a'e, uwihaw pe a'e. (Aze 100 awa umumaw 100 kwarahy uma'ereko pà a'e wà, nomono'og kwaw temetarer a'e inewer awer zàwe a'e wà.) \v 25 Naheta kwaw temetarer izupe, a'e rupi nupuner kwaw hemetarer hekuzar imono haw rehe uzar pe a'e. A'e rupi izar uze'eg zauxiapekwer wanupe kury. \p — Peme'eg kwez awa peho amo tuwihaw pe nehe. Peme'eg hemireko nehe no, peme'eg ipurumuzàmuzàg wà nehe no, peme'eg ima'e paw rupi katete nehe no. Nezewe mehe apyhyk wi putar heremetarer ihe nehe. Ta'e unewer temetarer tetea'u rehe ihewe a'e xe. Uma'ereko putar amo tuwihaw pe kawaru ài a'e nehe, ta'e nupuner kwaw heremetarer imuzewyr haw rehe ihewe a'e xe, i'i wanupe. \v 26 U'ar a'e awa upenàràg rehe uzar huwa rupi a'e kury, ma'e henoz pà izupe a'e kury. — Hepuhareko katu pe nehe, eàro tuwe nehe, amono'og putar neremetarer paw rupi nehe, newe hekuzar imono pà nehe, i'i izupe. \p \v 27 Upuhareko izar a'e. A'e rupi heharaz wemetarer wi a'e. Omono kar a'e awa a'e wi uzewi a'e. \v 28 Oho a'e wi uzar wi kury. Wata mehe wexak amo awa pe rupi kury. — Erenewer ihewe, i'i wemixak kwer pe. Pixika'i inewer haw. (Xo pitài 'ar rehe ima'ereko haw hekuzar zo). Upyhyk a'e awa iazuromo kury, uzuka etea'i kury. — Tàrityka'i emuzewyr heremetarer ihewe nehe ty, i'i ahyahy izupe. \p \v 29 Na'e a'e awa u'ar upenàràg rehe wapyk pà kury, uze'eg pà izupe kury. — Hepuhareko katu pe nehe, eàro tuwe nehe. Amono'og putar neremetarer paw rupi ihe nehe, newe imuzewyr pà ihe nehe, i'i izupe. \p \v 30 Nuàro kwaw a'e. Umunehew kar zemunehew paw pe a'e. \p — Erepyta putar xe zemunehew paw pe nehe. Aze eremuzewyr heremetarer ihewe nehe, xo a'e mehe zo erepuner xe wi nehemaw rehe nehe, i'i izupe. \v 31 Amogwer tuwihaw hemiruze'eg wexak nezewe haw a'e wà. Wikwahy hexak mehe wà. Umume'u paw oho uwihaw pe wà, uzar pe wà. \v 32 A'e rupi tuwihaw werur kar a'e awa iaiw ma'e uzeupe kury. \p — Uma'ereko ma'e ikatu 'ym ma'e romo ereiko ne. Erenewer temetarer tetea'u rehe ihewe ne. \p — Namuzewyr kar kwaw a'e heremetarer newe nehe, a'e newe ihe. Hereharaz izuwi ihe, ta'e erenoz ihewe ne xe. \v 33 Urupuhareko ihe. Màràzàwe tuwe nerepuhareko kwaw amo ne, i'i izupe. \v 34 A'e rupi wikwahy izar. Umunehew kar a'e awa zemunehew paw pe kury. — Erepyta putar xe nehe. Aze eremuzewyr heremetarer ihewe paw rupi nehe, xo a'e mehe zo erepuner xe wi nehemaw rehe nehe, i'i izupe. \v 35 Na'e uze'eg wi Zezuz urewe kury. \p — Heru ywate har a'e nehe no, nezewegatete uzapo putar peme paw rupi katete a'e nehe no. Aze napeneharaz kwaw penapihar hemiapo kwer wi nehe, ikatu 'ym ma'e peme iapo mehe nehe, heru ywate har naheharaz kwaw penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e nehe no. \c 19 \s1 Zezuz upurumu'e a'e kury. — Pepuir zo penemireko wanuwi nehe, i'i wanupe \p \v 1 A'e ma'e imume'u pawire uhem Zezuz oho a'e wi Karirez ywy wi a'e kury. Uhem oho Zutez ywy rehe, Zotàw yrykawaz. \v 2 Teko tetea'u oho waiko haikweromo wà. Umukatu ima'eahy ma'e tetea'u oho iko a'e ywy rehe wata mehe a'e wà. \p \v 3 Amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e uhem wà ipyr a'e wà. Ipurumuze'eg zemueteahy kar wer hehe wà. Uze'eg izupe wà. — Aze awa ipuir e wer wemireko wi nehe, ma'in ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer agwer awa rehe a'e, i'i izupe wà. \v 4 Uze'eg Zezuz wanupe. \p — Aipo napemugeta pixik kwaw Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer. Izypy mehe Tupàn uzapo awa a'e, uzapo kuzà a'e no. \v 5 A'e rupi awa uhem putar u wi uhy wi a'e nehe, wemireko rehe we wiko pà a'e nehe. Mokoz teko a'e wà nehe, pitài teko romo wanekon putar a'e wà nehe, i'i Tupàn ze'eg kwehe arer. \v 6 A'e rupi nuiko kwaw mokoz teko romo wà kury. Pitài teko romo wanekon wà kury. Teko nupuner kwaw wamuza'ak kar haw rehe a'e wà nehe, ta'e Tupàn umuigo kar pitài romo a'e wà xe. \p \v 7 Akwez parizew upuranu hehe a'e wà kury. — Màràzàwe tuwe Moizez umupuir kar awa hemireko wi a'e wà. — Aze awa ipuir wer wemireko wi nehe, tuwe umume'u upuir haw izupe nehe, uze'eg imuapyk pà pape rehe nehe. A'e mehe upuner uzewi imono kar haw rehe nehe, i'i Moizez zaneipy wanupe a'e. Màràzàwe tuwe nezewe i'i a'e, i'i parizew Zezuz pe wà. \v 8 Uze'eg Zezuz wanupe kury. \p — Nezewe i'i Moizez a'e, ta'e zawaiw katu pemu'e haw xe, zawaiw katu peipy wamu'e haw a'e wà no xe. Nan kwaw nezewe izypy mehe. Izypy mehe ywy iapo re awa iapo re kuzà iapo re teko weruzar Tupàn ze'eg a'e wà. \v 9 Ko ma'e amume'u putar peme ihe nehe kury. Aze kuzà ikatu umen pe nehe, aze noho pixik kwaw amo ae awa puhe nehe, aze imen upuir izuwi nehe, aze a'e re wereko amo kuzà a'e nehe, a'e mehe a'e awa ikatu 'ym ma'e iapo har romo hekon Tupàn huwa rupi a'e nehe. A'e kuzà pyahu ma'e hereko haw a'e, nuzawy kwaw kuzà wyzài puhe iho haw Tupàn huwa rupi a'e. \p \v 10 Na'e uruze'eg izupe ure kury. — Aze nezewe wanekon wà nehe, a'e mehe ikatu wera'u wazereko 'ymaw wanupe nehe, uru'e izupe. \p \v 11 — Ko ze'eg namume'u kwaw teko nànàn ihe. Aze Tupàn ipurumume'u wer ko ze'eg rehe amo awa pe nehe, amo kuzà pe nehe, a'e mehe, tuwe weruzar wà nehe. \v 12 Heta awa hemireko 'ym ma'e a'e wà. Amo nupuner kwaw wemireko haw rehe a'e, ta'e uzexak kar mehe arer we nezewe hekon a'e xe. Amo ae awa nupuner kwaw wemireko haw rehe a'e, ta'e teko nezewe haw romo umuigo kar a'e wà xe. Amo ae awa nahemireko kwaw a'e, ta'e uzekwaku nezewe a'e xe, uzemonokatu pà Tupàn pureruze'egaw pe a'e xe. Aze awa upuner ko ze'eg heruzar haw rehe nehe, tuwe weruzar nehe. \s1 Zezuz opokok kwarearer wanehe a'e kury \p \v 13 Na'e teko werur kwarearer Zezuz pe a'e wà kury. — Epokok wanehe, i'i izupe wà. Ure hemimu'e ure, uruze'eg ahyahy wanupe ure. — Perur zo kwarearer izupe pe wà nehe, uru'e wanupe. \v 14 Uze'eg Zezuz urewe. — Tuwe kwarer ur ihewe a'e wà nehe. Pemupytu'u kar zo wanur ire pe wà nehe. Ta'e Tupàn hemiruze'eg a'e wà xe, agwer kwarearer wazàwe wanekon a'e wà xe. (Aze teko heko wer Tupàn hemiruze'eg romo wà nehe, tuwe uzeruzar herehe kwarera'i wazàwe nehe), i'i urewe. \p \v 15 Na'e opokok kwarer wanehe kury. A'e re uhem oho a'e wi wanuwi. \s1 Hemetarer katu ma'e uze'eg wà Zezuz pe a'e kury \p \v 16 Amo 'ar mehe amo awa ur Zezuz pyr a'e. — Purumu'e ma'e, i'i izupe. \p — Heho wer Tupàn pyr ihe, hemàno re ihe. Hereko wer ipyr tuweharupi ihe. Ma'e azapo putar hezemuawyze kar pà izupe nehe, i'i izupe. \v 17 — Màràzàwe tuwe erepuranu iko herehe ne, Màràzàwe tuwe eremume'u kar ikatuahy ma'e rehe neremiapo ràm ikatu ma'e ihewe ne, i'i izupe. \p — Pitài zo ikatuahy ma'e heta a'e. Tupàn a'e ikatuahy ma'e romo hekon a'e. Eruzar ize'eg kwehe arer eho nehe, aze nereko wer tuweharupi ipyr nehe, i'i izupe. \p \v 18 — Ma'enugar ze'eg kwehe arer aruzar putar ihe nehe, i'i Zezuz pe. Uze'eg Zezuz izupe. \p — Epuruzuka zo nehe. Eho zo neremireko 'ym puhe nehe. Nemunar zo amo ma'e rehe nehe. Neremu'em zo nehe. \v 19 Ezeruze'egatu neru, nehy rehe nehe no. Ezamutar katu nerapi har nehe, nezeamutar katu haw zàwe nehe, i'i Zezuz izupe. \p \v 20 — Aruzar a'e ze'eg paw tuweharupi ihe, i'i Zezuz pe. — Ma'e azapo putar ihe nehe kury, i'i izupe. \p \v 21 — Aze ikatuahy ma'e romo nereko wer azeharomoete nehe, eme'eg nema'e paw eho nehe, a'e re emono hekuzar arer ma'e hereko 'ymar wanupe nehe. Neremetarer paw imono e pawire nehe, eata eho herupi nehe (heremimu'e romo nereko pà nehe). Ta'e erereko putar ma'e tetea'u nehe xe, Tupàn pyr neho mehe nehe xe, i'i Zezuz izupe. \p \v 22 Ize'eg henu mehe uzemumikahy a'e awa a'e, ta'e hemetarer katu ma'e romo hekon a'e xe. \v 23 Na'e uze'eg Zezuz urewe kury. — Zawaiw katu hemetarer katu ma'e Tupàn hemiruze'eg romo heko haw a'e. \v 24 Amo ma'e amume'u putar peme ihe nehe kury. Zawaiw katu kawaru kupewa'a heixe haw aguz kwar rupi a'e. Zawaiw katu wera'u hemetarer katu ma'e Tupàn hemiruze'eg romo heko haw a'e. \p \v 25 Ure hemimu'e ure, ize'eg henu re urepytuhegatu ure. — Mo upuner oho haw rehe Tupàn pyr a'e nehe. Aipo Tupàn nupyro kwaw ni amo nehe, uru'e izupe, hehe urepuranu pà. \p \v 26 Ume'egatu Zezuz urerehe. — Teko nupuner kwaw a'e wà nehe. Xo Tupàn zo upuner wyzài ma'e iapo haw rehe a'e. Xo a'e zo upuner purupyro haw rehe a'e, i'i urewe. \p \v 27 Na'e Pet uze'eg izupe a'e no. — Ure urezar urema'e paw rupi ure, nerupi ureho pà ure. Ma'e urereko putar ure nehe, i'i izupe. \v 28 Uze'eg Zezuz urewe. \p Ko ma'e amume'u putar peme ihe nehe kury. Ihe Awa ta'yr ihe. Apyk putar tuwihaw henaw rehe ihe nehe, 'ar ipyahu ma'e ihem mehe ihe nehe. A'e 'ar mehe peapyk putar tuwihaw henaw rehe pe nehe no. Izaew ta'yr a'e wà, 12 waneta haw wà. Wazuapyapyr a'e wà no, uzezaikaikaw 12 romo a'e wà. Peiko 12 romo pe no. A'e 'ar mehe peiko putar a'e 12 pegegwer waneruze'egar romo pe nehe no. \p \v 29 Aze awa wezar wàpuz nehe, aze wezar wywyr nehe, aze wezar weinyr nehe, aze wezar u nehe, aze wezar uhy nehe, aze wezar wa'yr nehe, aze wezar oko nehe, aze wezar a'e ma'e paw nehe, herupi oho pà nehe, heremiruze'eg romo wiko pà nehe, a'e mehe wereko putar ma'e tetea'u wera'u a'e nehe. Aze pitài ma'e wereko xe nehe, 100 ma'e wereko putar amo 'ar mehe nehe. Wiko putar tuweharupi Tupàn pyr nehe no. \v 30 Tuwihaw ko 'ar rehe har tetea'u wiko putar ikàg 'ym ma'e romo a'e 'ar mehe a'e wà nehe. Ikàg 'ym ma'e ko 'ar rehe har tetea'u wiko putar tuwihaw romo a'e 'ar mehe a'e wà nehe no. \c 20 \s1 Ma'ywa 'yw rehe uzekaiw ma'e rehe uze'eg a'e kury \p \v 1 Na'e Zezuz umume'u amo ae ma'e urewe a'e kury. \p — Tupàn pureruze'egaw a'e, nezewe a'e. Kwehe mehe awa uzapo oko a'e. Heta tetea'u ma'ywa 'yw iko pe a'e. I'a katu ma'ywa 'yw. A'e rupi izi'itahy izar wekar ma'ywa po'o àràm oho wà, oko pe waneraha pà wà. \v 2 — Aze pemumaw pitài 'ar pema'ereko pà heko pe nehe, amono putar pitài temetarer peme ihe nehe, i'i wanupe. \v 3 Na'e 9 or mehe oho wi taw mytepe kury. Wexak amo ae awa a'e pe wà. Wiko e a'e pe a'e wà. \v 4 — Pema'ereko peho heko pe nehe ty wà, i'i wanupe. — Amekuzar katu putar pema'ereko haw peme ihe nehe, i'i wanupe. \p \v 5 A'e rupi a'e awa uma'ereko oho iko pe a'e wà kury. Na'e izar oho wi taw mytepe kwarahy wapytepe hin mehe no. Omono kar amo ae awa oko pe a'e wà no. \v 6 Kwarahy heixe etea'i mehe oho wi taw mytepe no. Wexak amo awa a'e pe wà no. Wiko e a'e pe wà. — Màràzàwe tuwe napema'ereko kwaw, i'i wanupe. \p \v 7 — Ta'e ni amo numume'u kwaw ma'ereko haw urewe a'e wà xe, i'i izupe wà. — Pema'ereko peho heko pe nehe ty wà, i'i wanupe. \p \v 8 Pyhaw kury. Ko zar uze'eg uma'ereko ma'e waneruze'egar pe kury. — Enoz uma'ereko ma'e wamuwà nezeupe ne wà nehe ty. Emekuzar wama'ereko awer wanupe nehe ty. Kwarahy ihem etea'i mehe arer ràgypy upyhyk putar wemetarer a'e wà nehe. Izi'itahy mehe arer upyhyk putar wemetarer iahykaw rehe a'e wà nehe no, i'i izupe. \p \v 9 Omono pitài temetarer tàtà parat wanupe kury, karuketea'i mehe arer wanupe kury. \v 10 Na'e izi'itahy mehe arer uhem wemetarer ipyhyk pà a'e wà no. — Hà, umur putar temetarer tetea'u zanewe a'e nehe, ta'e izi'itahy zazypyrog zanema'ereko pà izupe zane xe, i'i izupe wà. Nukwaw kwaw ko zar wà. Omono xo pitài temetarer zo wanupe pitàitàigatu a'e. \v 11 Upyhyk wemetarer wà. Uze'eg zemueteahy ko zar rehe wà. \p \v 12 — Iahykaw rehe har xo pitài 'or zo umumaw uma'ereko pà a'e wà. Zane zane, izi'itahy zazypyrog zanema'ereko pà izupe zane. Kwarahy hakuahy zanewe. Màràzàwe tuwe uzuawygatu zanema'ereko awer hekuzar, i'i uzeupeupe wà. \p \v 13 Ko zar uze'eg wanupe kury. \p — Nahemunar kwaw penemetarer rehe kwez ihe. — Urumumaw putar pitài 'ar urema'ereko pà pitài temetarer tàtà parat rehe ure nehe, peze ihewe. Amekuzar pema'ereko awer kwez peze'eg awer rupi ihe, i'i wanupe. \v 14 — Pepyhyk penemetarer nehe, peho peneko haw pe nehe. Heporomono wer ko temetarer rehe uma'ereko ma'e nànàn ihe. Amo uzypyrog karuk etea'i mehe wà. Pe pezypyrog izi'itahy. Zuawygatu ihewe. \v 15 Apuner heremetarer imono haw rehe wyzài awa wanupe ihe. A'e rupi amono e wanupe ihe. Màràzàwe tuwe penewyrowyroahy wanehe, i'i ko zar wanupe. \p \v 16 Umumaw Zezuz a'e ma'emume'u haw a'e kury. Nezewegatete Tupàn hemiruze'eg a'e wà nehe no. Iahykaw rehe uzeruzar ma'e kwer a'e wà nehe, izypy mehe uzeruzar ma'e kwer ài wanekon putar Tupàn pe a'e wà nehe. Izypy mehe ur ma'e kwer a'e wà nehe, nuzawy kwaw iahykaw rehe ur ma'e kwer izupe a'e wà nehe no. \s1 Umume'u wi Zezuz umàno àwàm a'e kury \p \v 17 Wata Zezuz oho iko a'e, Zeruzarez tawhu kutyr a'e. Ure hemimu'eete ure, uruata hupi ure. (12 urereta haw ure.) Ureata mehe uremono'og uzepyr a'e. Uze'eg urewe wata mehe. Amogwer nuwata kwaw hupi a'e 'ar mehe a'e wà. \p \v 18 — Pezeapyaka katu heze'eg rehe nehe ty wà, i'i urewe. \p — Zaha putar Zeruzarez tawhu pe zane nehe kury. Ihe Awa ta'yr romo aiko ihe. Zurupari uze'eg putar xaxeto wanuwihaw wanupe a'e nehe. Uze'eg putar ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e wanupe a'e nehe no. Hepyhyk kar putar wanupe nehe. Umume'u putar hezuka àwàm teko wanuwa rupi a'e wà nehe. \v 19 A'e re tuwihaw hemono putar Zutew 'ym wanuwihaw pe a'e wà nehe no. Zauxiapekwer uze'eg zemueteahy putar herehe a'e wà nehe, herehe upukapuka pà a'e wà nehe, herehe uze'eg uryw ahyahy pà a'e wà nehe no. Hepetepetek putar wà nehe. Uzywàzywà putar hepo wà nehe. Uzywàzywà putar hepy wà nehe no, ywyra kanetar rehe wà nehe no. Upir putar ywyra kanetar imupu'àm pà wà nehe no, ywykwar pupe imono pà wà nehe no. Àmàno putar a'e pe ihe nehe. Na'iruz 'ar mehe akweraw wi putar hemàno re ihe nehe. \s1 Kuzà uze'eg Zezuz pe umemyr wanehe a'e kury \p \v 20 Na'e Zepetew ta'yr wahy ur a'e pe Zezuz ipyr a'e kury, umemyr wanerur pà ipyr a'e kury. (Xiak a'e, Zuàw a'e no, Zepetew ta'yr romo wanekon a'e wà.) Wahy uzeamumew huwa rupi, ma'erenoz pà izupe. \p \v 21 — Ma'e ereputar ne, zàkwà, i'i izupe. — Emume'u tuwe ma'e ihewe nehe, 'y, i'i izupe. — Emuapyk kar 'aw hememyr neruwake ne wà nehe, 'y, Tuwihawete romo nereko mehe ne wà nehe, 'y, i'i izupe. — Emuapyk kar amo neawyze har rehe nehe, 'y, emuapyk inugwer neahur rehe nehe, 'y, i'i izupe. (Nezewe mehe wiko putar tuwihaw ikàg wera'u ma'e nepyr a'e wà nehe, i'i izupe.) \v 22 Uze'eg Zezuz a'e wemimu'e wanupe kury. \p — Napekwaw kwaw peneminozgwer, i'i wanupe. — A'u putar amo kanek por ihe nehe kury. Aipo pepuner agwer kanek por i'u haw rehe nehe no, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. — Urupuner ure nehe, ty, i'i izupe wà. \p \v 23 — Azeharomoete pe'u putar a'e kanek por hezàwegatete nehe, i'i wanupe. (Umàno àwàm rehe wamàno àwàm rehe ize'eg a'e.) — Ihe ihe, naexaexak kwaw heruwake wapyk ma'e ràm ihe wà. Ta'e xo heru zo a'e xe, wanexanexakar romo hekon a'e xe, i'i wanupe. \p \v 24 Ure amogwer 10 hemimu'e ure, urenu waneminozgwer ure. Uruikwahy henu mehe. — Peneko wera'u wer urewi, uru'e wanupe. \v 25 A'e rupi uremono'og Zezuz uremuwà uzepyr a'e kury. Uze'eg urewe. \p — Pekwaw katu ko ma'e. Tuwihaw a'e wà, uzapo kar tuwe ma'e waiko wemiruze'eg wanupe a'e wà. Pureruze'eg ma'e a'e wà no, weruze'eg tuwe wemiruze'eg waiko a'e wà no. \v 26 Napeiko kwaw nezewe pezeupeupe nehe. Aze awa tuwihaw romo heko wer nehe, Tupàn pyr wiko mehe nehe, tuwe wiko amogwer wanemiruze'eg romo a'e nehe. Tuwe wiko uma'ereko ma'e ài wanupe nehe. \v 27 Aze awa heko wer peneruze'egar romo nehe, tuwe wiko penemiruze'eg romo nehe. \v 28 Ihe Awa ta'yr ihe, nazur kwaw ma'e iapo kar pà purupe ihe. Azur ma'e iapo pà purupe ihe. Azur hezezuka kar pà teko tetea'u wapyro pà ihe. \s1 Zezuz umukatu mokoz hehàpyhà 'ym ma'e a'e wà kury \p \v 29 Uhem Zezuz oho Zeriko tawhu wi a'e kury. Uhem mehe teko tetea'u oho haikweromo a'e wà. \v 30 Mokoz awa hehàpyhà 'ym ma'e wapyk in pe iwyr a'e wà. Wenu Zezuz ikwaw mehe wà. Uzypyrog uhapukaz pà izupe wà. — Ne Tawi izuapyr ne ty, i'i izupe wà. — Urepuhareko pe nehe ty, i'i izupe wà. \p \v 31 — Peze'eg zo izupe nehe ty wà, i'i ahyahy teko a'e awa wanupe wà. Uhapukaz wi wi izupe wà. — Ne Tawi izuapyr ne, urepuhareko pe nehe ty, i'i wi izupe wà. \p \v 32 Upytu'u Zezuz wata re a'e. Uhapukaz wanupe. — Ma'e pezapo kar putar ihewe nehe, i'i wanupe. \p \v 33 — Tuwihaw, i'i izupe wà. — Emukatu urereha nehe ty, i'i izupe wà. \p \v 34 Upuhareko katu Zezuz a'e wà. Opokok waneha rehe. Na'arewahy hehàpyhàgatu wà kury. Oho hupi wà kury. \c 21 \s1 Wixe Zezuz Zeruzarez tawhu pe a'e kury \p \v 1 Zeruzarez tawhu kutyr oho mehe uhem Zezuz Metewaze taw pe a'e kury. A'e taw ywytyr Uri tyw her ma'e rehe tuz a'e. Na'e omono kar mokoz wemimu'e wenataromo a'e wà, ma'e iapo kar pà wanupe a'e wà. \v 2 — Peho pe pe tawhu penenataromo har pe nehe ty wà. Na'arewahy pexak putar zumen iàpixi pyrer a'e pe nehe. Imemyr u'àm huwake no. Pekwaraw peho nehe. Perur xe ihewe nehe. \v 3 — Màràzàwe tuwe pekwaw hereimaw pe, aze awa i'i peme nehe, — Urezar uputar a'e, peze izupe nehe. A'e mehe werur kar putar weimaw peme a'e nehe, i'i wanupe. \v 4 Uzeapo nezewe a'e, ta'e nezewe haw umume'u Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer a'e xe. Na'aw ize'eg awer xe a'e. \b \q1 \v 5 Pemume'u tuwihaw tur haw peho nehe, Xiàw tawhu pe har wanupe nehe. \q1 Tàrityka'i uhem putar penuwihaw wà a'e nehe kury, pepyr a'e nehe kury. \q1 Wata iko zumen ku'az a'e. \q1 Zumen imemyr ku'az wapyk pà a'e. \b \p \v 6 A'e rupi hemimu'e oho henataromo a'e wà kury. Weruzar ize'eg wà. \v 7 Werur zumen izupe wà, werur imemyr wà no. Omono ukamir ikupe pe wà. Oho Zezuz iku'az kury. Weruata heraha tawhu kutyr kury. \v 8 Teko tetea'u upupirar ukamir pe rupi a'e wà, iho àwàm rupi izupe a'e wà. Amo teko omonohok ka'a huwer oho a'e wà no, imono pà pe rupi iho àwàm rupi a'e wà no. \v 9 Teko Zezuz henataromo wata ma'e a'e wà, haikweromo wata ma'e a'e wà no, uzypyrog izupe uhapukaz pà a'e wà kury. \b \q1 — Ikatuahy Tawi izuapyr a'e. \q1 Tuwe Tupàn uzapo ikatuahy ma'e izupe nehe, \q1 ta'e ur iko Zanezar her rehe a'e xe. \q1 (Ta'e Tupàn Zanezar umur kar xe a'e xe.) Azeharomoete Tupàn ikatuahy a'e, \q2 i'i wà. \b \p \v 10 Zezuz Zeruzarez tawhu pe heixe mehe teko a'e pe har paw upuranu uzehezehe a'e wà. — Mo romo 'aw awa hekon a'e, i'i izupe wà, uzehezehe upuranu pà wà. \p \v 11 — Aikwez Zezuz a'e, Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e, Nazare taw pe har Karirez ywy rehe har romo hekon a'e, i'i hupi wata ma'e wà, tawhu pe har wanupe wà. \s1 Wixe Zezuz oho Tupàn hàpuzuhu pupe a'e kury \p \v 12 Zeruzarez tawhu pe uhem ire Zezuz wixe oho Tupàn hàpuzuhu pe a'e kury. Ma'e me'egar wiko a'e pe a'e wà, ma'e ime'eg pà a'e wà. Ma'eme'eg kar har wiko a'e pe a'e wà no, ma'e ime'eg kar pà a'e wà no. Na'e Zezuz umuhem kar a'e teko wamono a'e wi a'e wà. Temetarer ima'e har a'e pe hin a'e wà no. Weruwak Zezuz ywyrapew imono wanuwi kury. Pykahu me'egar a'e pe wanekon a'e wà no. Ta'e teko ume'eg kar pykahu Tupàn pe imono pyràm a'e pe a'e wà xe. Weruwak wanenaw imono wanuwi a'e no. \v 13 Uze'eg nezewe wanupe kury. — Nezewe i'i Tupàn a'e, uze'eg imuapyk kar pà pape rehe a'e. — Azapo kar heràpuzuhu ihe. A'e rupi teko upuner ihewe uze'egaw rehe a'e wà, a'e pe a'e wà. Pe kury, pezapo heràpuzuhu amo ae ma'e romo pe kury. Ma'e rehe imunar ma'e waneko haw romo pezapo heràpuzuhu kury, i'i ahyahy wanupe. \p \v 14 Hehàpyhà 'ym ma'e ur izupe tàpuzuhu pe heko mehe a'e wà. Wata 'ym ma'e ur izupe a'e wà no. Umukatu a'e wà. \v 15 Xaxeto wanuwihaw a'e wà, ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà no, wikwahy hemiapo kwer ikatuahy ma'e hexak mehe a'e wà. Kwarearer heiheihem a'e wà, tàpuzuhu pupe a'e wà. — Ikatuahy Tawi ta'yr a'e, i'i oho waiko wà. Tuwihaw wikwahy henu pà wà. \p \v 16 A'e rupi uze'eg oho Zezuz pe wà. — Aipo ereinu waze'egaw ne, i'i izupe wà. — Azeharomoete ainu waze'egaw ihe, i'i wanupe. — Nezewe i'i ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. \p — Eremu'e kwarearer ne wà. A'e rupi te kwarearer pixika'i ma'e ukwaw herehe uze'egatu haw a'e wà kury. Herehe waze'egatu haw ikatuahy ihewe a'e. \p \v 17 Na'e uhem Zezuz oho a'e wi wanuwi kury. Oho Metàn taw pe kury. Uker a'e pe. \s1 Umuxinig kar Zezuz ma'ywa 'yw pi her ma'e a'e kury \p \v 18 Iku'egwepe kury. Uzewyr Zezuz oho taw kutyr kury. Ima'uhez kury. \v 19 Wexak ma'ywa 'yw pi her ma'e pe izywyr i'àz mehe. Uhem huwake. Huwer katu. Na'i'a kwaw. A'e rupi uze'eg Zezuz ma'ywa 'yw pe kury. — Nane'a pixik kwaw nehe, i'i izupe. Na'arewahy ma'ywa 'yw uxinig kury. \v 20 Ure hemimu'e ure, uruexak ixinig mehe ure. — Màràzàwe tuwe uxinig na'arewahy a'e, uru'e izupe. \v 21 Uze'eg Zezuz urewe. \p — Pema'enukwaw katu ko ma'e rehe nehe ty wà. Aze pezeruzar katu herehe nehe, aze napepytu'u kwaw pezeruzar ire nehe, pepuner putar agwer ma'e iapo haw rehe nehe no. Pepuner wi ywytyr imuata kar haw rehe nehe. — Epu'àm, ezemomor eho e'ar pà yryhu pupe nehe, pepuner peze haw rehe wi ywytyr pe nehe. Weruzar putar peze'eg a'e nehe. \v 22 Aze pezeruzar katu herehe nehe, aze penoz ma'e Tupàn pe nehe, umur putar peneminoz ràm peme a'e nehe. \s1 — Mo umur ukàgaw newe, i'i Zezuz pe a'e wà kury \p \v 23 Uzewyr Zezuz oho Tupàn hàpuzuhu pe a'e kury. Umu'e a'e pe har 'àm wà. Ipurumu'e mehe xaxeto wanuwihaw a'e wà, Zutew wanàmuz a'e wà no, ur henu pà a'e wà kury. — Màràzàwe tuwe erezapo agwer ma'e ne. Mo umur ukàgaw newe a'e, agwer ma'e iapo kar pà newe a'e, i'i izupe wà. \p \v 24 Umume'u Zezuz ma'e wanupe kury. \p — Pitài ma'e rehe apuranu putar penehe kury, i'i wanupe. — Aze pemume'u ihewe nehe, a'e mehe amume'u putar hemur kar har her peme ihe nehe no, i'i wanupe. \v 25 — Mo umur ukàgaw Zuàw pe a'e, teko wamuzahazahak kar pà izupe a'e. Aipo Tupàn uzapo kar izupe a'e. Aipo amo awa uzapo kar izupe a'e wà, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. \p A'e tuwihaw uze'eze'eg uzeupeupe wà. \p — Ma'e za'e putar izupe nehe, i'i uzeupeupe wà. — Tupàn, aze za'e izupe nehe, — Màràzàwe tuwe napezeruzar kwaw Zuàw ze'eg rehe, i'i putar zanewe nehe. \v 26 — Awa wà, aze za'e izupe nehe, a'e mehe teko wikwahy putar zanewe a'e wà nehe. Ta'e — Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e, i'i Zuàw pe a'e wà xe. Aze ru'u zanezuka putar wà nehe, i'i uzeupeupe wà. \p \v 27 A'e rupi nezewe i'i Zezuz pe wà kury. \p — Nurukwaw kwaw imur kar har ure, i'i mua'u izupe wà. — Nezewe mehe namume'u kwaw hemur kar har her peme ihe nehe no, i'i wanupe. \s1 Zezuz umume'u awa mokoz ta'yr hereko har rehe ma'emume'u haw a'e kury \p \v 28 Umume'u wi wi ma'emume'u haw 'àm teko wanupe kury. \p — Nezewe amo awa hekon a'e. Mokoz ta'yr a'e wà. Amo 'ar mehe uze'eg oho wa'yr ipy pe. — Hera'yr, i'i izupe. — Ema'ereko eho heko pe kutàri nehe ty, ma'ywa ipo'o pà nehe ty, i'i izupe. \p \v 29 — Naheho wer kwaw ihe ty, i'i u pe. Nan kwehe tete ta'yr i'i uzeupe a'e. — Hà, aha putar nehe, i'i uzeupe. A'e rupi oho ko pe uma'ereko pà kury. \p \v 30 Na'e tu uze'eg oho tywyr pe no, oko pe imono kar pà no. — Aze ty, aha putar ihe nehe ty, i'i tywyr izupe, u pe. Noho kwaw a'e. \p \v 31 Na'e upuranu Zezuz tuwihaw wanehe kury. — Ma'enugar ta'yr weruzar u ze'eg a'e, i'i wanupe. — Tyky'yr, i'i izupe wà. Uze'eg Zezuz wanupe. — Ko ma'e amume'u putar peme ihe nehe. Tuwihaw hemetarer imono'ogar tetea'u a'e wà, kuzà wyzài tetea'u a'e wà no, wiko putar Tupàn hemiruze'eg romo a'e wà nehe. Pe zo napeiko kwaw hemiruze'eg romo nehe. \v 32 Ta'e Zuàw purumuzahazahak ma'e a'e xe, ur pepyr a'e xe, Tupàn hape hexak kar pà peme a'e xe, ikatu haw rupi pemono kar pà a'e xe. Napezeruzar kwaw ize'eg rehe. Temetarer imono'ogar tetea'u a'e wà, kuzà wyzài tetea'u a'e wà no, uzeruzar ize'eg rehe a'e wà. Napezewyr kwaw Tupàn pe a'e 'ar mehe pe. Napezeruzar kwaw ize'eg rehe hemiapo kwer hexak mehe pe. \s1 Zezuz umume'u ma'ywa 'yw rehe uzekaiw ma'e wanehe ma'emume'u haw a'e kury \p \v 33 — Pezeapyaka katu amo ma'emume'u haw rehe nehe ty wà, i'i Zezuz teko wanupe. \p — Nezewe amo ko zar heko awer a'e. Utym ma'ywa uwà her ma'e 'yw oho ko pe a'e. Uzapo pari ko izywyr no. Uzapo itahu ygu'ahu romo, ma'ywa kamikaw romo. Uzapo zuraw iànàgatu ma'e a'e pe ko izywyr a'e no. Ko rehe uzekaiw ma'e uzeupir zuraw rehe a'e wà, ko rehe ume'egatu pà a'e wà. Na'e ko zar wata oho a'e wi amo ywy rehe kury. Wezar awa a'e pe oko rehe wamuzekaiw kar pà wà. \p \v 34 Uhem ma'ywa po'o haw 'ar kury. Ko zar omono kar wemiruze'eg a'e pe ko pe a'e wà kury, ma'ywa imono'og kar pà ko pe har wanupe a'e wà kury. \v 35 Ko rehe uzekaiw ma'e upyhyk ko zar hemiruze'eg a'e wà. Upetepetek amo wà, uzuka amo wà no, uzapizapi amo ita tetea'u pupe izuka pà wà no. \v 36 Na'e ko zar omono kar amo ae wemiruze'eg a'e pe a'e wà no. Uzekaiw ma'e uzapo nezewegatete wanupe a'e wà no. \v 37 Iahykaw rehe omono kar wa'yr a'e pe wanupe no. — Azeharomoete uzeruze'egatu putar hera'yr rehe a'e wà nehe, i'i uzeupe. \v 38 Ko rehe uzekaiw ma'e wexak ta'yr a'e wà kury. — Aikwez ko zar ta'yr a'e, i'i izupe wà. — Xiuka nehe ty wà, a'e mehe upyta putar zanema'e romo nehe kury, zanewe nehe kury, i'i uzeupeupe wà. \p \v 39 A'e rupi upyhyk ta'yr oho wà. Uzuka wà. Umutyk hetekwer imono ko wi wà. \p \v 40 Uhem putar ko zar wà a'e pe a'e nehe kury. Ma'e uzapo putar wanupe a'e nehe. \p \v 41 Azeharomoete uzuka kar putar a'e wà nehe. Wezar putar amo ae teko a'e pe a'e wà nehe, oko rehe wamuzekaiw kar pà a'e wà nehe. A'e ko rehe uzekaiw ma'e ipyahu ma'e umur putar ma'ywa ko zar pe a'e wà nehe, i'ar mehe a'e wà nehe, i'i izupe wà. \p \v 42 Uze'eg wiwi Zezuz wanupe. \p — Aipo napemugeta pixik kwaw Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer pe. Na'aw ize'eg awer xe a'e kury. \b \q1 Tàpuz iapo har a'e wà, Weityk amo ita imono a'e wà. Ta'e na'ikatu kwaw wanupe a'e xe. \q1 Akwez ita a'e nehe kury, upyta putar tàpuz iwy pe a'e nehe kury. \q1 Ta'e Zanezar uzapo nezewe haw a'e xe. \q1 Ikatuahy a'e. \b \p \v 43 Ko ma'e amume'u putar peme ihe nehe kury. Pepytu'u putar Tupàn hemiruze'eg romo peneko re nehe kury, ta'e Tupàn pemupytu'u kar putar a'e nehe kury xe. Umuigo kar putar amo ae teko wemiruze'eg romo a'e wà nehe kury. \v 44 Ihe aiko a'e ita ài ihe. Aze ita u'ar awa 'aromo a'e nehe, uzuka putar a'e nehe. Nezewegatete azepyk putar heremiruze'eg 'ym wanehe ihe nehe no. \p \v 45 Xaxeto wanuwihaw a'e wà, ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà no, wenu Zezuz ima'emume'u haw a'e wà. — Zanerehe tuwe ize'eg a'e, i'i uzeupeupe wà. Wikwahy wà. \v 46 Ipurupyhyk wer zepe hehe wà. Ukyze teko wanuwi wà. — Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e, i'i teko Zezuz pe a'e wà xe. A'e rupi tuwihaw nupuner kwaw ipyhykaw rehe wà. \c 22 \s1 Zezuz umume'u zereko haw pe har wamai'u haw rehe ma'emume'u haw a'e kury \p \v 1 Uma'emume'u wi wi Zezuz teko wanupe a'e kury. \p \v 2 — Tupàn pureruze'egaw a'e, nuzawy kwaw amo tuwihaw hemireko haw a'e. Tuwihaw uzapo kar mai'u haw a'e, ta'e — Hera'yr hemireko putar a'e nehe xe, i'i uzeupe a'e. \v 3 Omono kar wemiruze'eg a'e wà kury, henoz pyrer wanexak kar pà a'e wà kury, — Zaha mai'u haw pe nehe kury, i'i oho wanupe wà. Henoz pyrer na'iho wer kwaw zereko haw pe a'e wà. \v 4 Na'e tuwihaw omono kar amo wemiruze'eg a'e wà no, henoz pyrer wanupe zereko haw imume'u kar pà no. — Uhem mai'u haw 'ar kury, i'i wanupe wà. — Zanezar uzuka kar tapi'ak kwez kury. Tapi'aka'yr ikyra katu ma'e uzuka kar kwez no. Uzapo kar paw temi'u a'e kury. Pezur tuwe zereko haw pe nehe ty wà, i'i wanupe wà. \p \v 5 Henoz pyrer nuzekaiw kwaw waze'eg rehe wà. Amo uma'e wiwi uma'e oho wà. Amo ae oho oko pe wà. Amo ume'eg uma'e oho wà. \v 6 Amogwer upyhyk zereko haw imume'u har a'e wà, wapetepetek pà a'e wà, wazuka pà a'e wà. \v 7 Wikwahy tuwe tuwihaw kury, wazuka awer henu re kury. Omono kar zauxiapekwer a'e pe a'e teko wazuka pà a'e wà, waneko haw hapy pà wanuwi wà. \v 8 Na'e wenoz wemiruze'eg wamuwà uzeupe wà. \p — Uhyk zereko haw mai'u haw kury. Hereminozgwer na'ikatu pixik kwaw a'e wà, a'e rupi nu'u kwaw a'e wà nehe, i'i wanupe. \v 9 — Peho nahu rupi nehe, teko paw penemixak ràm wanenoz pà nehe, i'i wanupe. \p \v 10 A'e rupi oho taw mytepe wà. Omono'og teko wemixak kwer paw rupi wà. Omono'og teko ikatu ma'e wà. Omono'og teko ikatu 'ym ma'e wà no. Teko tetea'u uhem wà zereko haw pe wà. Zemono'ogaw tynehem teko tetea'u pupe a'e kury. Nupuner kwaw amo teko heixe haw rehe a'e pe wà. \v 11 Wixe tuwihaw wàpuz me kury, teko wanexak pà kury. Wexak tuwihaw amo awa a'e pe kury. A'e awa numunehew kwaw kamir ikatu ma'e zereko haw pe oho ma'e ài a'e. \p \v 12 Na'e uze'eg tuwihaw izupe. \p Màràzàwe tuwe neremunehew kwaw kamir zereko haw pe oho ma'e hemimunehew ne, i'i izupe. Nuze'eg kwaw a'e awa izupe, tuwihaw pe. \v 13 Uze'eg tuwihaw wemiruze'eg wanupe kury. — Pezàpixi 'aw awa nehe ty wà, ipo rehe ipy rehe nehe ty wà. Peityk imonokatu pe ipytunaw pe nehe. Uzai'o putar a'e pe uhapukaz pà nehe, wàzgyrygyryw pà nehe, i'i wanupe. \p \v 14 Tupàn wenoz teko tetea'u a'e wà, uze'eg imume'u kar pà wanupe a'e wà. Nuexaexak kwaw teko tetea'u wemiruze'eg ràm romo a'e wà. Xo màràmàràn zo wiko putar hemiruze'eg romo wà nehe. \s1 Pemono tuwihaw hemetarer tuwihaw pe nehe, i'i Zezuz parizew wanupe a'e kury \p \v 15 Uhem ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e oho a'e wi wà, uzeupeupe uze'eg pà wà. — Zapuranu hehe zane nehe, i'i uzeupeupe wà. — Aze uze'eg zemueteahy Tupàn rehe nehe, xiuka kar nehe, i'i uzeupeupe wà. \p \v 16 Na'e a'e parizew omono kar wemimu'e Zezuz pe wà, omono kar amo Ero hemiruze'eg izupe wà no. — Purumu'e ma'e, i'i izupe wà. — Tuweharupi ze'eg azeharomoete har eremume'u iko ne, i'i izupe wà. — Eremume'u Tupàn hemiapo putar haw azeharomoete har, i'i izupe wà. — Ma'in putar ihewe nehe, nere kwaw ne, ta'e teko uzuawygatu neruwa rupi a'e wà xe. Tuwihaw nuzawy kwaw ma'e hereko 'ymar newe wà. Paw rupi katete uzuawygatu tuwe neruwa rupi a'e wà, i'i izupe wà. \v 17 — A'e rupi urupuranu putar nerehe kury. Aipo ximono putar temetarer Hom tawhu pe har wanuwihaw ikàg wera'u ma'e pe zane nehe, i'i izupe wà. \p (Na'e uze'eg uzeupeupe wà, Zezuz pe uze'eg 'ym pà wà. — He'e, aze i'i nehe, uhaw putar ze'eg kwehe arer nehe. — Nan, aze i'i nehe, uhaw putar tuwihaw Hom pe har ze'eg nehe. — Wyzài ma'e imume'u mehe umàno putar nehe, i'i uzeupeupe wà.) \p \v 18 Ukwaw Zezuz wama'enukwaw paw ikatu 'ym ma'e a'e. — Pemume'uahy tuwe ma'e penemiapo ràm. Pezapo zepe amo ae ma'e. Hemu'em ma'e romo peiko. Màràzàwe tuwe pezeagaw hemuze'eg zemueteahy kar pà Tupàn rehe. \v 19 Pemur temetarer xe ihewe hexak kar pà nehe, i'i wanupe. Werur temetarer tàtà ma'e izupe wà. \v 20 — Mo hagapaw ko temetarer rehe tuz a'e, mo umuapyk kar uwer hehe a'e, i'i wanupe. \p \v 21 — Tuwihaw Hom pe har hagapaw hehe tuz a'e, i'i izupe wà. — A'e ae umuapyk kar uwer rehe a'e, i'i izupe wà. — A'e mehe pemono tuwihaw ma'e tuwihaw pe nehe. Pemono Tupàn ma'e Tupàn pe nehe, i'i wanupe. \p \v 22 Ize'eg henu mehe ipytuhegatu tuwe a'e wà. Uhem a'e wi izuwi wà. Ta'e nupuner kwaw imuze'eg zemueteahy kar haw rehe a'e wà xe. Nuze'eg zemueteahy kwaw tuwihaw rehe. Nuze'eg zemueteahy kwaw Tupàn rehe. \s1 Uze'eg Zezuz teko wakweraw paw rehe a'e kury \p \v 23 A'e 'ar mehe we, xaxeto hemetarer katu ma'e xatuxew her ma'e a'e wà, ur Zezuz pyr a'e wà. (Nuzeruzar kwaw teko wakweraw pàwàm rehe a'e wà.) Uze'eg izupe wà. \p \v 24 — Purumu'e ma'e. Nezewe i'i Moizez a'e, Tupàn ze'eg kwehe arer imuapyk pà pape rehe a'e. — Aze awa umàno wa'yr 'ym pà a'e nehe, tuwe tywyr wereko hemireko kwer a'e nehe, tuwe upurumuzàmuzàg wyky'yr umàno ma'e kwer hekuzaromo a'e nehe, i'i ze'eg kwehe arer a'e. \v 25 A'e rupi urumume'u putar ma'e newe ure nehe kury. \p Amo awa xe wanekon a'e wà, 7 waneta haw wà. Wanyky'yr hemireko a'e. Na'e umàno a'e, upurumuzàg 'ym pà a'e. Tywyr hehe we har a'e kury, wereko wyky'yraty kwer a'e kury. Umàno a'e no, upurumuzàg 'ym pà a'e no. \v 26 Amogwer tywyr a'e rupi katete a'e wà no, umàno upurumuzàg 'ym pà paw rupi a'e wà no. \v 27 Na'e kuzà umàno a'e no. \v 28 Ukweraw putar amo 'ar mehe a'e wà nehe. A'e 'ar mehe, mo wiko putar a'e kuzà imen romo a'e nehe, ta'e paw rupi katete a'e wà xe, wereko a'e kuzà wikuwe mehe a'e wà xe. \p \v 29 Uze'eg Zezuz wanupe. \p — Napekwaw kwaw ma'e pe. Ta'e napekwaw kwaw Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer pe xe, ta'e napekwaw kwaw Tupàn ikàgaw pe no xe. \v 30 Teko umàno ma'e kwer ukweraw mehe a'e wà nehe, wiko putar Tupàn heko haw pe har ywak rehe har wazàwe a'e wà nehe. Nuzereko kwaw wà nehe. \v 31 Tupàn ze'eg kwehe arer uze'eg nezewe a'e, umàno ma'e kwer wakweraw pàwàm imume'u pà zanewe a'e. \p \v 32 Kwehe mehe Àmàrààw a'e, Izak a'e no, Zako a'e no, umàno a'e wà, Moizez heko zanune a'e wà. Kwarahy tetea'u pawire uzexak kar Moizez a'e. Tua'u kury. Uze'eg Tupàn oho izupe. — Ihe ihe, aiko Àmàrààw izar romo ihe, aiko Izak izar romo ihe, aiko Zako izar romo ihe, i'i Moizez pe. Ni'i kwaw nezewe a'e. \p — Aiko Àmàrààw umàno ma'e kwer izarer romo ihe, heko mehe ihe, ni'i kwaw izupe. — Aiko Àmàrààw izar romo ihe, i'i tuwe izupe. Màràzàwe tuwe nezewe i'i a'e. Nezewe i'i a'e, ta'e amo 'ar mehe wanetekwer ukweraw wi putar a'e wà nehe xe. Ko 'ar rehe wanekwe wikuwe a'e wà. Tupàn a'e, wikuwe ma'e wazar romo hekon a'e, nuiko kwaw umàno ma'e kwer wazar romo a'e. \v 33 Ize'eg henu mehe teko ipytuhegatu ipurumu'e haw rehe a'e wà. \s1 — Pezamutar penuwake har pe wà nehe \p \v 34 Nezewe Zezuz umupytu'u kar a'e Moizez ze'eg kwaw par hemetarer katu ma'e xatuxew her ma'e waze'eg ire a'e wà. Amogwer ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà, wenu wamupytu'u kar awer imume'u haw a'e wà. A'e rupi uzemono'og oho (amo tàpuz me) wà kury. \v 35 Na'e amo ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e, parizew a'e, uze'eg wà Zezuz pe a'e. — Amuze'eg zemueteahy kar putar Zezuz Tupàn rehe ihe nehe kury, i'i uzeupe. \p \v 36 — Purumu'e ma'e, i'i Zezuz pe. — Kwehe mehe Tupàn uzapo kar ma'e tetea'u zaneipy wanupe a'e. Uzapo kar a'e ma'e zanewe a'e no. Ma'enugar ize'eg kwehe arer xiruzar tuwe nehe, amogwer ze'eg wanuwi nehe, i'i izupe, hehe upuranu pà. \v 37 Uze'eg Zezuz ze'eg kwaw par wanupe. \p — Xiruzar 'aw Tupàn ze'eg amogwer wanuwi nehe. — Heamutar katu pe nehe ty wà, paw rupi katete pepy'a pupe nehe, paw rupi katete penekwe pupe nehe no, paw rupi katete pema'enukwaw paw pupe nehe no, i'i Tupàn teko wanupe. \v 38 'Aw ze'eg ikatu wera'u amo wanuwi a'e. Tuwe teko weruzar wera'u tuwe ko ze'eg a'e wà nehe. \v 39 Amo ze'eg wiko wera'u ze'eg ikurer wanuwi a'e no. — Pezamutar katu penuwake har pe wà nehe no, pezeamutar katu haw zàwegatete nehe no, i'i a'e ze'eg. \v 40 Ta'e Moizez ze'eg a'e xe, Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer waze'eg a'e wà no xe, wiko upaw rupi 'aw mokoz ze'eg heruzar katu pyr wainuromo a'e wà xe. \s1 Uze'eg Zezuz tuwihaw ur ma'e ràm rehe a'e kury \p \v 41 Moizez ze'eg kwaw par parizew her ma'e uzemono'og a'e pe Zezuz pyr a'e wà. Upuranu Zezuz wanehe a'e. \p \v 42 — Ma'e peze peiko Tuwihawete Purupyro Ma'e ur ma'e ràm rehe, i'i wanupe. — Mo izuapyr romo hekon putar a'e nehe, i'i wanupe. — Tawi izuapyr romo hekon putar a'e nehe, i'i izupe wà. Uze'eg wi Zezuz wanupe. \p \v 43 — Hezar, i'i Tawi uzuapyr pe. Ta'e kwehe mehe Tupàn Hekwe umuze'eg kar nezewe izupe a'e xe. Na'aw Tawi ze'eg awer xe a'e kury. \b \q1 \v 44 Tupàn uze'eg hezar pe a'e. \q1 — Eapyk xe heawyze har rehe nehe ty. \q1 Amo 'ar mehe amuigo kar putar neàmàtyry'ymar neremiruze'eg romo ihe wà nehe. \b \m \v 45 — Hezar, i'i Tawi izupe a'e, tuwihaw ur ma'e ràm pe a'e. Màràzàwe tuwe nezewe i'i uzuapyr uzexak kar 'ym ma'e pe a'e. Awa nuze'eg pixik kwaw nezewe uzuapyr pe a'e wà. — Hezar, ni'i pixik kwaw uzuapyr pe wà. \p \v 46 A'e pe har nupuner kwaw iwazar haw rehe Zezuz pe a'e wà. A'e rupi a'e 'ar mehe arer we ni amo nupuranu kwaw Zezuz rehe a'e wà kury. \c 23 \s1 — Peiko zo parizew wazàwe nehe, i'i Zezuz teko wanupe a'e kury \p \v 1 Na'e uze'eg Zezuz teko wanupe a'e kury, wemimu'e wanupe a'e no. \p \v 2 — Ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà, ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà no, umume'u Moizez ze'eg kwehe arer waiko a'e wà, upurumu'e pà a'e wà, ta'e tuwihaw umume'u kar wanupe a'e wà xe. \v 3 A'e rupi peruzar waze'eg nehe ty wà. Peiko zo wazàwe nehe. (Waze'eg ikatu. Wanemiapo kwer iaiw.) Pezapo zo ma'e wanemiapo kwer zàwenugar nehe, ta'e nuzapo kwaw ma'e uze'eg rupi a'e wà xe. \p \v 4 Awa omono ma'e ipuhuz katu ma'e kawaru ikupe pe a'e, heraha kar pà izupe a'e. Nupytywà kwaw heraha mehe a'e. Nezewegatete a'e ze'eg kwehe arer kwaw par uzapo kar zawaiw katu ma'e peme a'e wà no. Napepytywà kwaw iapo haw rehe a'e wà no. \v 5 Aze uzapo ma'e wà, wexak kar wemiapo kwer teko wanupe wà. Wereko Tupàn ze'eg pehegwer pape rehe imuapyk pyrer hyru pupe wà, uwa rehe wà, uzywa rehe wà no. Uhua'u a'e ze'eg hyru a'e. A'e rupi teko paw wexak a'e wà. Umupukua'u kar ukamir a'e wà no, ukatu mua'u haw hexak kar pà purupe a'e wà no. \v 6 Mai'u haw pe oho mehe iapyk wer tenaw ikatuahy ma'e rehe wà. Teko nuapyk kwaw wanenaw rehe wà, zemono'ogaw pe wà. Teko nuapyk pixik kwaw parizew wanenaw rehe a'e wà. Xo parizew zo wapyk hehe a'e wà. \v 7 Aze teko umuawate katu a'e wà, hurywete a'e parizew wà. — Purumu'e ma'e, aze teko i'i wanupe wà, hurywete parizew wà. Ta'e heko wer ikàg wera'u ma'e romo amogwer wanuwi a'e wà xe. \v 8 — Purumu'e ma'e, peze zo pezeupeupe nehe. Ta'e uzeruzar ma'e romo peiko pe no xe. Pitài zo pemu'e har a'e. \v 9 — Heru, peze zo ko ywy rehe har pe nehe, ta'e pitài zo penu a'e xe. Xo ywate har zo penu romo hekon. \v 10 — Hereruze'egar, peze zo amo pe nehe, ta'e pitài zo peneruze'egar a'e xe. Tuwihawete Purupyro Ma'e a'e zutyka'i peneruze'egar romo hekon a'e. \v 11 Peneruze'egar a'e wà, penemiruze'eg romo wanekon putar a'e wà nehe. \v 12 Aze awa uzeapo ikàg ma'e romo a'e nehe, Tupàn umuigo kar putar a'e awa ikàg 'ym ma'e romo a'e nehe. Aze awa ikàg 'ym ma'e romo uzeapo nehe, Tupàn umuigo kar putar a'e awa tuwihaw romo a'e nehe no. \s1 — Iaiw ma'e romo peiko, i'i Zezuz parizew wanupe a'e kury \p \v 13 Uze'eg Zezuz upurumu'e ma'e wanupe kury. \p — Pe upurumu'e ma'e pe ty wà, pe ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e pe no ty wà, Tupàn uzepyk putar penehe a'e nehe, ta'e pepurumu'e peiko Tupàn ze'eg rehe pe xe, ta'e naperuzar kwaw a'e ze'eg pe xe. Pemupytu'u kar teko Tupàn hemiruze'eg romo waneko re pe wà. Pe napeiko kwaw hemiruze'eg romo. Aze awa uzeagaw Tupàn hemiruze'eg romo wiko pà a'e nehe, — Kwa, nerepuner kwaw, peze putar izupe nehe. \v 14 Tupàn uzepyk putar tuwe penehe a'e nehe. Ta'e pemunar kuzà imen umàno ma'e kwer wama'e rehe pe xe, pemunar wanàpuz rehe pe no xe. A'e re peze'eg tetea'u mua'u peiko Tupàn pe teko wanuwa rupi no, tuweharupi no. Ipukua'u Tupàn pe peze'egaw. — Tupàn iamutar katu har romo aiko ihe, peze mua'u purupe. A'e rupi Tupàn uzepyk wera'u putar penehe a'e nehe. \p \v 15 Uzepyk putar penehe nehe. — Uruata oroho yryhu nànàn ywy nànàn pitài awa imuzewyr kar pà Tupàn pe ure, peze mua'u teko wanupe. Aze a'e awa izewyr wer Tupàn pe nehe, pemuigo kar putar a'e awa pezàwenugar romo nehe no. A'e rupi iaiw wera'u putar pewi a'e nehe, oho putar tatahu pe penenataromo a'e nehe. \v 16 Aze hehàpyhà 'ym ma'e weraha amo hehàpyhà 'ym ma'e pe rupi a'e nehe, mokoz u'ar putar ywykwar pupe a'e wà nehe. Nezewegatete pe no ty wà. Naperuzar katu kwaw Tupàn ze'eg. Màràzàwe tuwe peruzar kar ize'eg amogwer teko wanupe. Tupàn uzepyk putar penehe a'e nehe. Peze'eg nezewe teko wanupe. — Aze pemume'u tuwe penemiapo ràm nehe, — Tuwe Tupàn hàpuzuhu wenu ko heze'eg nehe, aze peze nehe, a'e mehe aze napezapo kwaw a'e penemimume'u kwer nehe, Tupàn nuzepyk kwaw penehe nehe, peze mua'u teko wanupe. \p — Aze pemume'u penemiapo ràm nehe, \p — Tuwe temetarer tàtà ma'e hekuzar katu ma'e or her ma'e Tupàn hàpuzuhu pupe har wenu ko heze'eg nehe, aze peze nehe, a'e mehe aze napezapo kwaw a'e penemimume'u kwer nehe, Tupàn uzepyk putar penehe nehe, peze mua'u teko wanupe. \v 17 Ma'e kwaw 'ymar hehàpyhà 'ym ma'e ài peiko. Tupàn hàpuzuhu uhua'u wera'u a'e temetarer wi a'e. Ikàg wera'u izuwi no. Ta'e Tupàn hàpuz umukatu a'e temetarer a'e xe. Ta'e a'e temetarer Tupàn hàpuzuhu pupe tuz a'e xe. \v 18 — Aze pemume'u penemiapo ràm nehe, \p — Tuwe ma'ea'yr hapy haw tàpuzuhu pupe har wenu ko heze'eg a'e nehe, aze peze nehe, aze napezapo kwaw a'e penemimume'u kwer nehe, Tupàn nuzepyk kwaw penehe nehe, peze mua'u teko wanupe. — Aze pemume'u penemiapo ràm nehe, — Tuwe heremimono kwer ma'ea'yr zuka haw rehe har wenu ko heze'eg a'e nehe, aze peze nehe, aze a'e re napezapo kwaw penemimume'u kwer nehe, a'e mehe Tupàn uzepyk putar penehe nehe, peze mua'u teko wanupe. \v 19 Hehàpyhà 'ym ma'e ài peiko. Ma'ea'yr zuka haw uhua'u wera'u penemimono kwer wi a'e. Umukatu a'e penemimono kwer Tupàn huwa rupi a'e. \v 20 A'e rupi aze awa umume'u wemiapo ràm ma'ea'yr zuka haw huwa rupi nehe, umume'u putar a'e ma'e ma'ea'yr zuka haw 'aromo har huwa rupi paw rupi katete nehe no. \v 21 Aze awa umume'u wemiapo ràm nehe, tàpuzuhu huwa rupi nehe, umume'u putar wemiapo ràm Tupàn huwa rupi nehe no, ta'e Tupàn wiko a'e pe a'e no xe. \v 22 Aze awa umume'u wemiapo ràm ywak huwa rupi nehe, umume'u putar a'e ma'e Tupàn henaw huwa rupi nehe no, Tupàn huwa rupi nehe no, ta'e Tupàn wapyk a'e pe a'e no xe. \p \v 23 Pe ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e pe. Pe ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e pe no, uzepyk putar tuwe Tupàn penehe a'e nehe. Ta'e hemu'em ma'e romo peiko pe xe. Ta'e naperuzar kwaw a'e ze'eg pe xe. Aze pereko 10 taz, pemono pitài Tupàn pe. Aze pereko 10 ma'ywanem, pemono pitài izupe no. Pixika'i ma'e iapo mehe peruzar tuwe ize'eg. Uhua'u ma'e iapo mehe naperuzar kwaw ize'eg. Naperuze'eg kwaw teko ikatu haw rupi pe wà. Napepurupuhareko kwaw. Napezapo kwaw penemimume'u kwer. Peruzar ize'eg ipixika'i ma'e iapo mehe. Aze mo peruzar tuwe ize'eg uhua'u ma'e iapo mehe no, a'e mehe mo pekatu mo Tupàn pe. \v 24 Hehàpyhà 'ym ma'e amo hehàpyhà 'ym ma'e heraha har ài peiko. Aze meru u'ar pekanek pupe, nape'u kwaw ipor. A'e 'ar mehe we pemokon kawaru kupewa'a. \p \v 25 Uzepyk putar Tupàn penehe nehe. Amo kanek ikatuahy ikupew a'e. Tynehem puruzuka haw pupe a'e. Aze teko u'u wà nehe, umàno putar wà nehe. Nezewegatete pe no. Ikatu ma'e pixika'i ma'e pezapo teko wanuwa rupi. Ikatu 'ym ma'e uhua'u ma'e pezapo purupe hexak kar 'ym pà. Pepy'a tynehem ikatu 'ym ma'e pupe. \v 26 Pe ze'eg kwehe arer kwaw par hehàpyhà 'ym ma'e pe ty wà. Pemukatu pekawaw nehe, ipor heityk pà nehe, xo a'e mehe zo pekatu putar Tupàn pe nehe. \p \v 27 Tupàn uzepyk putar tuwe penehe a'e nehe. Purutym awer ài peiko. Teko umuhàmuhàz ma'emuxigaw purutym awer i'aromo a'e wà. Ipuràg eteahy ikupew. Tynehem umàno ma'e kwer ikàgwer pupe a'e. Inem ipupe har. \v 28 Nezewegatete pe no ty wà. — Ikatuahy ma'e, i'i teko peme a'e wà. Ikatu 'ym ma'e ipupe har romo peiko. Tynehem temu'emaw pupe a'e. Pezumim pekatu 'ymaw puruwi. \s1 — Tupàn uzepyk putar penehe nehe, i'i Zezuz parizew wanupe a'e kury \p \v 29 (Uze'eg wiwi Zezuz parizew wanupe.) \p — Tupàn uzepyk putar penehe a'e nehe. Tupàn ze'eg imume'u har wamàno re pezapo watymaw ikatuahy ma'e wanupe. Pemuapyk ita ipuràg eteahy ma'e itym awer 'aromo, ikatuahy ma'e iapo arer kwehe arer itym awer 'aromo. \v 30 — Aze mo uruiko kwehe mehe ure, a'e Tupàn ze'eg imume'u har wapyr mo ure, nuruzuka iwer mo ure wà, a'e 'ar rehe arer wazàwe ure wà, peze mua'u peiko ko 'ar rehe. \v 31 Peiko Tupàn ze'eg imume'u har wazuka arer wazuapyapyr romo. A'e rupi peiko wazuka arer wazàwe no. \v 32 Pemumaw wanemiapo kwer peho nehe ty wà. Uzypyrog ikatu 'ym ma'e iapo pà wà. Pemumaw a'e ikatu 'ym ma'e iapo haw nehe kury. \v 33 Mozaiw uxi'u teko a'e wà, wazuka pà a'e wà. Nezewegatete pe no. Pezapo kar ikatu 'ym ma'e purupe no, tatahu pe wamono kar pà no. Mozaiw zàwe peiko. Mozaiw a'ya'yr wazàwe peiko. Tupàn pemono kar putar tatahu pe nehe. Napepuner kwaw pehemaw rehe a'e wi nehe, penehe izepykaw wi nehe. \v 34 A'e rupi ko ma'e amume'u putar peme xe ihe nehe kury. Amono kar putar heze'eg imume'u har pepyr ihe wà nehe, amono kar putar ma'e kwaw katu har pepyr ihe wà nehe no, amono kar putar upurumu'e ma'e pepyr ihe wà nehe no. Pezuka putar amo pe wà nehe. Pezywàzywà putar amo ywyra kanetar rehe pe wà nehe no, pepetepetek putar amo pezemono'ogaw pe pe wà nehe no. \p Pemuzàn kar putar amo taw wi peneko haw wi pe wà nehe no, amo ae taw pe wamono kar pà pe wà nehe no. \v 35 Aze awa uzuka e amo teko a'e nehe, Tupàn uzepyk putar hehe a'e nehe. Nezewegatete uzepyk putar penehe a'e nehe no, peipy wanehe uzepyk mehe a'e nehe no, ta'e izypy mehe peipy uzuka Apew a'e wà xe, uzuka Zakari Maraki ta'yr kwehe mehe a'e wà no xe. Uzuka Zakari oho Tupàn hàpuzuhu pe ma'ea'yr zuka haw huwake a'e wà. \v 36 Azeharomoete ko heze'eg ihe. Tupàn uzepyk putar peipy wanehe nehe. Uzepyk putar penehe nezewegatete a'e nehe no. \s1 Zezuz uzamutar katu Zeruzarez pe har a'e wà \p \v 37 Uze'eg Zezuz Zeruzarez pe har wanupe kury. \p — Pe Zeruzarez tawhu pe har pe ty wà, pe Zeruzarez tawhu pe har pe ty wà, kwehe mehe peipy uzuka Tupàn ze'eg imume'u har a'e wà, uzapizapi ize'eg herur har ita tetea'u pupe a'e wà, wazuka pà a'e wà. Tuweharupi hepuruàzuwàn wer zepe penehe ihe. Zapukaz omono'ogatu umemyr upepo iwy pe. Nezewegatete ihe no. Hezekaiw katu wer zepe penehe ihe no. Naheputar kwaw pe. \p \v 38 A'e rupi iaiw putar tuwe peneko haw nehe kury. \v 39 Ta'e aha putar pewi ihe nehe xe. Naherexak kwaw pe nehe. Amo 'ar mehe azewyr wi putar xe ihe nehe. A'e 'ar mehe peze'eg putar ihewe nehe. \p — Tuwe Tupàn uzapo ikatuahy ma'e izupe nehe, Zanezar her rehe ur ma'e ràm pe nehe, peze putar ihewe nehe. Xo a'e mehe zo herexak pe nehe. \c 24 \s1 Zezuz umume'u Tupàn hàpuzuhu heityk àwàm a'e kury \p \v 1 Uhem Zezuz oho a'e wi Tupàn hàpuzuhu wi a'e kury. Ure hemimu'e ure, uruhem oroho huwake ure kury. Uruexak kar Tupàn hàpuzuhu izupe ure. (Uhua'u tàpuzuhu. Ipuràg eteahy no.) \p \v 2 — Azeharomoete, i'i urewe. — Peme'egatu wi tàpuzuhu rehe nehe ty wà. Ipuràg eteahy a'e. Ko ma'e amume'u putar peme ihe kury. Amo 'ar mehe nehe, teko weityk putar wi tàpuzuhu paw rupi a'e wà nehe. Nupyta kwaw ni pitài ita amo ae ita 'ar romo a'e nehe, i'i urewe. \s1 Zezuz umume'u ma'erahy tetea'u ipuraraw pàwàm a'e kury \p \v 3 Wapyk Zezuz oho ywytyr Uri tyw her ma'e rehe a'e kury. Ure uruhem ipyr ure no. Naheta kwaw teko a'e pe ipyr wà. Xo ure uruwapyk oroho ywytyr rehe. Urupuranu hehe. — Ma'e 'ar mehe agwer ma'e uzeapo putar nehe, uru'e izupe. — Ma'e uzeapo putar a'e 'ar ihem etea'i mehe a'e nehe, nezur etea'i haw ikwaw kar pà urewe nehe, iahykaw ikwaw kar pà urewe nehe, uru'e izupe. \v 4 Uwazar ureze'eg urewe. \p — Pezemupy'a teko wanehe nehe ty wà. Pezeruzar zo wanemu'emaw rehe nehe. \v 5 Ta'e awa tetea'u uzexak kar putar xe a'e wà nehe xe, ko ywy rehe a'e wà nehe xe. — Aiko Tuwihawete Purupyro Ma'e romo ihe, i'i mua'u putar purupe a'e wà nehe. Teko tetea'u uzeruzar putar a'e tuwihaw hemu'em ma'e wanehe a'e wà nehe. \v 6 Tuwihaw omono kar putar wemiruze'eg zauxiapekwer a'e wà nehe, amo ae zauxiapekwer wàmàtyry'ym kar pà a'e wà nehe. Wazeàmàtyry'ymaw wànoànog putar nehe. Peinu putar iànoànogaw penuwake har nehe. Peinu putar teko wazeàmàtyry'ymaw muite har nehe no. Pezeapyaka katu ko heze'eg rehe nehe ty wà. Pekyze zo wanuwi nehe. Ta'e agwer ma'e uzeapo putar tuwe nehe xe. Nuhem kwaw iahykaw a'e 'ar mehe. \v 7 Amo ywy rehe har uzàmàtyry'ym putar amo ae ywy rehe har a'e wà nehe. Amo tuwihaw uzàmàtyry'ym putar amo ae tuwihaw a'e nehe no, wemiruze'eg wamono kar pà inugwer heko haw pe a'e nehe no. Teko tetea'u ima'uhez putar a'e wà nehe. Ywy uryryryryz putar xe a'e nehe no. Uryryryryz putar pe pe no, 'a pe no, ywy nànàn no. \v 8 Agwer ma'e kuzà imemyrahy haw ài uzeapo putar nehe. \p \v 9 Tuwihaw pepyhyk kar putar a'e wà nehe. Pepetek kar putar wà nehe no. Pezuka kar putar wà nehe no. Teko paw na'iakatuwawahy kwaw penehe a'e wà nehe, heremiruze'eg romo peneko mehe a'e wà nehe. \v 10 A'e 'ar mehe nehe, teko tetea'u upytu'u putar herehe uzeruzar ire a'e wà nehe no. Upyhyk kar putar umyrypar wà nehe, tuwihaw a'ua'u wanupe wà nehe, wazuka kar pà wà nehe. Na'iakatuwawahy kwaw uzehezehe wà nehe no. \v 11 Na'e Tupàn ze'eg imume'u mua'u har uzexak kar putar uhem pà a'e wà nehe, Tupàn hape iawy kar pà teko tetea'u wanupe a'e wà nehe. \v 12 Ikatu 'ym ma'e uhàuhàz putar tuwe a'e nehe. Na'e teko upytu'u putar uzeamutamutar ire a'e wà nehe. \v 13 Aze teko nupytu'u kwaw herehe uzeruzar ire wà nehe, te iahykaw rehe wà nehe, Tupàn upyro putar a'e teko a'e wà nehe. \v 14 Amume'u kar putar Tupàn pureruze'egaw rehe ze'eg puràg ihe nehe, imume'u har wamono kar pà ywy nànàgatu ihe nehe. A'e rupi teko paw rupi katete ukwaw putar Tupàn pureruze'egaw ihemaw a'e wà nehe. A'e ma'e paw izeapo mehe, uhem putar iahykaw nehe. \s1 Zezuz umume'u iahykaw rehe uzeapo ma'e ràm a'e kury \p \v 15 (Uze'eg wiwi Zezuz urewe.) \p — Pexak putar ma'e iaiw wera'u ma'e nehe. Amo Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer Taniew her ma'e a'e, umume'u a'e ma'e iaiw wera'u ma'e tur àwàm a'e. A'e ma'e upu'àm putar oho Tupàn hàpuzuhu pupe a'e nehe, Tupàn huwa rupi Tupàn ikatu haw rupi a'e nehe. (Pe ko pape imugeta har pe, tuwe peinu katu ko ze'eg nehe.) \v 16 A'e 'ar mehe nehe, teko Zutez ywy rehe har a'e wà nehe, tuwe uzàn oho ywytyr kutyr a'e wà nehe. \v 17 Aze awa wàpuz 'aromo hekon a'e mehe nehe, tuwe nuixe kwaw wàpuz pe nehe, uma'e imono'og pà nehe. Ta'e na'arewahy uhem putar iahykaw nehe xe. \v 18 Aze awa oko pe uma'ereko iko nehe, tuwe nuzewyr kwaw weko haw pe nehe, ukamir piaromo nehe. \v 19 Aze kuzà ipuru'a a'e 'ar mehe nehe, upuraraw putar tuwe ma'erahy a'e nehe. Aze kuzà umemyra'i wereko a'e 'ar mehe nehe, a'e rupi katete nehe no. \v 20 — Uremuhem kar zo pe 'ar huwixàg ma'e rehe nehe. Uremuzàn kar zo pe a'e 'ar mehe nehe, peze Tupàn pe nehe. \p — Uremuhem kar zo pe mytu'u haw 'ar mehe nehe, uremuzàn kar zo pe a'e 'ar mehe nehe, peze izupe nehe. \v 21 Ta'e a'e 'ar mehe teko upuraraw wera'u putar ma'erahy tetea'u a'e wà nehe xe, amo ae 'ar mehe har wanuwi a'e wà nehe xe, izypy mehe arer we te ko 'ar rehe teko nupuraraw pixik kwaw agwer ma'erahy a'e wà. A'e 'ar ipawire nupuraraw wi pixik kwaw agwer ma'erahy a'e wà nehe. \v 22 Nan kwehe tete upuraraw putar wà nehe. Na'arewahy ma'erahy ipuraraw paw upaw putar wanuwi a'e nehe. Ta'e Tupàn umumaw putar a'e nehe xe. Aze mo numumaw iwer, umàno mo teko paw rupi katete a'e wà. Umumaw putar ma'erahy ipuraraw paw a'e nehe, ta'e upuhareko putar wemiruze'eg wemixamixak kwer a'e wà nehe xe. \p \v 23 A'e rupi aze nezewe i'i amo peme wà nehe, — Aikwez Tuwihawete upurupyro ma'e xe a'e, aze i'i peme wà nehe, — Aikwez tuwe a'e, aze i'i peme wà nehe, pezeruzar zo waze'eg rehe nehe. \v 24 Ta'e tuwihaw a'ua'u uzexak kar putar teko wanupe wà nehe xe. Uzapo putar purumupytuhegatu kar haw tetea'u a'e wà nehe. Nezewe mehe uzawy kar putar Tupàn hape hemiruze'eg wanupe a'e nehe, aze upuner iawy kar haw rehe wanupe a'e nehe. \v 25 Peinu katu heze'eg. Ko ma'e amume'u kwez peme ihe, izeapo zanune ihe. \p \v 26 Aze amo i'i peme a'e wà nehe, — Pexak tuwihaw peho ywyxig heta haw pe nehe ty wà, aze i'i peme wà nehe, peho zo a'e pe nehe. \p — Uzeàmim tuwihaw iko xe zanewi a'e kury, aze i'i amo peme wà nehe, pezeruzar zo waze'eg rehe nehe. \v 27 Ta'e Awa ta'yr ur putar àmàn iweraw paw ài a'e nehe xe. Ywak nànàn uweraweraw putar a'e nehe, kwarahy ihemaw rehe nehe, kwarahy heixe haw rehe nehe no. \p \v 28 Apitaw uzemono'ono'og umàno ma'e kwer hetekwer wanuwake a'e wà. (Nezewegatete zauxiapekwer uzemono'og putar ko tawhu izywyr a'e wà nehe no, ta'e heta tetea'u ikatu 'ym ma'e xe a'e xe.) \s1 Zezuz umume'u Awa ta'yr tur àwàm a'e kury \p \v 29 Uze'eg wi Zezuz urewe. \p — A'e ma'erahy ipaw ire nehe, kwarahy uwew putar a'e nehe, zahy nuhyape kwaw a'e nehe no. Zahytata u'ar putar kwaw pà ywak wi a'e wà nehe no. Ma'e ywak rehe har uryryryryz putar a'e wà nehe no. \v 30 Na'e uzexak kar putar ma'e ywak rehe a'e nehe, Awa ta'yr tur àwàm hexak kar pà purupe a'e nehe. Na'e teko ywy rehe har paw uzai'o putar a'e wà nehe. Ta'e herexak putar ywàkun rehe hezur mehe a'e wà nehe xe, hekàgaw hepuràg eteahy haw herur pà a'e wà nehe xe. Ta'e Tupàn hemimur karer awa romo uzeapo ma'e romo aiko ihe xe. \v 31 Tupàn heko haw pe har upy putar uxi'àm uhua'u ma'e a'e nehe. Na'e Tupàn omono kar putar weko haw pe har ywy nànàn a'e wà nehe no. Omono'og putar Tupàn hemiruze'eg a'e wà nehe, omono'og putar hemixamixak kwer a'e wà nehe. \s1 Zezuz umume'u ywak ywy imumaw pàwàm a'e kury \p \v 32 Uze'eg wi urewe. \p — Pezemu'e ma'ywa'yw rehe nehe. Aze huweramukyr nehe, pekwaw àmàkyr ihem etea'i haw nehe. \p \v 33 Nezewegatete aze pexak agwer ma'e izeapo mehe nehe, pekwaw putar hezur etea'i haw nehe. Uzypyrog putar ma'e iahykaw rehe har uzeapo pà a'e 'ar mehe nehe. \v 34 Pema'enukwaw ko heze'eg rehe nehe. Agwer ma'e paw rupi katete uzeapo putar nehe. Teko ko 'ar rehe wiko ma'e wamàno 'ym mehe nehe, uzeapo putar a'e ma'e a'e nehe. \v 35 Tupàn umumaw putar ywak amo 'ar mehe a'e nehe. Umumaw putar ywy a'e nehe no. Heze'eg nukàzym pixik kwaw a'e nehe. \s1 — Ni amo nukwaw kwaw iahykaw 'ar a'e wà, i'i wanupe a'e kury \p \v 36 Uze'eg wi urewe. \p — Ni amo nukwaw kwaw hezur àwàm 'ar a'e wà. Tupàn heko haw pe har nukwaw kwaw a'e wà no. Ihe Awa ta'yr ihe, nakwaw kwaw ihe no. Xo heru zo ukwaw a'e. \v 37 Hezur àwàm nuzawy kwaw Noe 'ar mehe uzeapo ma'e kwer a'e. \v 38 Kwehe mehe nezewegatete teko waneko awer a'e wà no, àmànuhu ikyr 'ym mehe a'e wà no. Noe umume'u àmànuhu ikyr àwàm teko wanupe a'e. Nuzekaiw kwaw ize'eg rehe a'e wà. Umai'u wi wi waiko wà, kàwiahy i'u pà wà, ize'eg rehe uzeruzar 'ym pà wà. Uzereko waiko wà no. Na'e Noe wixe kanuhu pupe wà, àmànuhu wi uzepyro pà wà. A'e 'ar mehe we teko nupytu'u kwaw agwer ma'e iapo re wà, umai'u re wà, uzereko re wà. \v 39 Nukwaw kwaw àmànuhu ikyr etea'i haw a'e wà. Na'e ukyr àmànuhu a'e, teko waneraha pà wazuka pà a'e. Teko wiko putar nezewegatete Awa ta'yr tur mehe a'e wà nehe no. \v 40 A'e 'ar mehe nehe, mokoz awa wiko putar oko pe uma'ereko pà a'e wà. Tupàn weraha putar pitài awa a'e nehe, inugwer upyta putar a'e pe a'e nehe. \v 41 Mokoz kuzà umuku'i putar arozràn waiko a'e wà nehe no. Tupàn weraha putar pitài kuzà a'e nehe, inugwer upyta putar a'e pe a'e nehe. \v 42 Peme'egatu nehe ty wà. Ta'e napekwaw kwaw pezar tur àwàm 'ar pe xe. \v 43 Pema'enukwaw katu ko ma'e rehe nehe. Tàpuz izar a'e, aze mo ukwaw uma'e rehe imunar ma'e tur àwàm 'ar a'e, ume'egatu mo iko a'e. Numuixe kar iwer mo imunar ma'e wàpuz me a'e. \v 44 Nezewegatete pe nehe no. Peme'egatu tuweharupi nehe. Ta'e Awa ta'yr tur mehe napeiko kwaw hàrogatu har romo a'e 'ar mehe nehe. \s1 Zezuz umume'u uma'ereko ma'e ikatu 'ym ma'e hemiapo kwer a'e kury \p \v 45 Uze'eg wi urewe. \p — Aze awa wereko teko tetea'u wemiruze'eg romo a'e wà nehe, aze pitài hemiruze'eg ukwaw katu ma'e iapo haw a'e nehe, aze weruzar katu uzar ze'eg a'e nehe, a'e mehe izar i'i putar izupe nehe. — Ereiko putar heremiruze'eg wanuwihaw romo nehe kury, i'i putar izupe nehe. A'e hemiruze'eg a'e nehe, umuma'ereko kar putar amogwer a'e wà nehe. Omono putar wanemi'u wanupe wama'uhez mehe nehe. \v 46 Izar wata putar amo ae ywy rehe a'e nehe. Uzewyr putar wà nehe no. Aze a'e hemiruze'eg uzekaiw katu amogwer wanehe a'e nehe, a'e mehe hurywete putar a'e nehe, uzar ihem mehe nehe. \v 47 Azeharomoete ko heze'eg ihe. Izar uze'eg putar nezewe izupe nehe. — Ereiko putar heywy rehe uzekaiw ma'e romo nehe kury, heràpuz rehe uzekaiw ma'e romo nehe no, i'i putar izupe nehe. \v 48 Aze a'e awa na'ikatu kwaw nehe, nezewe i'i putar uzeupe nehe. — Iàrew hezar uzewyr haw rehe a'e, i'i putar uzeupe a'e nehe. \v 49 Na'e uzypyrog putar amogwer uma'ereko ma'e wapetepetek pà a'e wà nehe. Umai'u putar oho uka'u ma'e wapyr a'e nehe no. \v 50 Na'e uzewyr putar izar a'e nehe. A'e hemiruze'eg nuàro kwaw uzar izewyr àwàm a'e. Nukwaw kwaw tur àwàm. \v 51 Izar upei'ài'àg putar a'e awa a'e nehe, hehe uzepyk pà a'e nehe, hemu'em ma'e rehe uzepykaw zàwe a'e nehe. Nezewegatete aze teko nuweruzar kwaw Tupàn ze'eg a'e wà nehe, hezur mehe amono kar putar a'e teko tatahu pe ihe wà nehe. Uzai'o putar a'e pe wà nehe, wàzgyrygyryw pà wà nehe. \c 25 \s1 Zezuz umume'u 10 kuzàwaza wanehe ma'emume'u haw a'e kury \p \v 1 Na'e Zezuz umume'u amo ae ma'e urewe a'e kury. \p — A'e 'ar mehe nehe, Tupàn hemiruze'eg wiko putar amo 10 kuzàwaza wazàwe a'e wà nehe. A'e 10 kuzàwaza weraha watainy a'e wà, awa hemireko ma'e ràm huwàxi pà a'e wà. \p \v 2 Amo 5 kuzàwaza a'e wà, nukwaw katu kwaw ma'e a'e wà. Inugwer 5 kuzàwaza ukwaw katu ma'e a'e wà. \v 3 A'e 5 kuzàwaza ma'e kwaw 'ymar weraha watainy wà. Nueraha kwaw amo ipor wà. \v 4 Amo ma'e kwaw par weraha tatainy ipor amo kanek pupe wà. \v 5 Iàrew awa tur haw a'e. Kuzàwaza uzypyrog ukeuker pà wà. \p \v 6 Pyazea'u kury. Amo kuzàwaza uhapukaz amo wanupe kury. — Aikwez hemireko ma'e ràm ur iko a'e kury kyn wà. Zaha huwàxi pà kyn wà, i'i wanupe. \p \v 7 Ume'e a'e kuzàwaza wà kury. Umunyk watainy wà. \v 8 Na'e kuzàwaza ma'e kwaw 'ymar uze'eg ma'e kwaw par wanupe wà kury. — Pemur tatainy ipor urewe rihi kyn wà, ta'e ureratainy uwew etea'i ure 'y, i'i zepe wanupe wà. \p \v 9 — Nan kwaw kyn wà, i'i wanupe wà. Nuhyk kwaw zaneratainy nànàn nehe. Peho ma'eme'egaw pe nehe kyn wà, ipor ràm ime'eg kar pà pezeupe nehe kyn wà, i'i wanupe wà. \p \v 10 A'e rupi ma'e kwaw 'ymar oho ime'eg kar pà wà. Waho re awa uhem wà a'e kury. A'e 5 ma'e kwaw par wixe oho mai'u haw pe wà, hemireko ma'e ràm hupi wà. Tàpuz zar uwàpytym uken a'e kury. \p \v 11 Na'e amogwer kuzàwaza uhem wà a'e wà kury. — Urezar, urezar, i'i izupe wà. — Uremuixe kar pe nehe 'y, i'i izupe wà, uhapukaz pà wà. \p \v 12 Tàpuz izar nuwàpytymawok kar kwaw uken a'e. — Napukwaw kwaw ihe, zàkwà wà, i'i wanupe. \p \v 13 A'e rupi ko ma'e amume'u putar peme ihe nehe no. Peme'egatu nehe ty wà, ta'e napekwaw kwaw 'ar pe xe, napekwaw kwaw hezur àwàm pe. \s1 Zezuz umume'u na'iruz uma'ereko ma'e wanehe ma'emume'u haw a'e kury \p \v 14 Uze'eg wi urewe. \p — Tupàn pureruze'egaw nuzawy kwaw amo awa a'e nehe. A'e awa uzemuàgà'ym wata zanune. Wenoz wemiruze'eg wamuwà uzeupe wà. — Pezekaiw katu heremetarer rehe nehe, i'i wanupe. \v 15 — Erekwaw katu temetarer ima'e haw ne, a'e mehe amono putar heremetarer tetea'u newe nehe, i'i amo pe. A'e rupi omono 5.000 temetarer tàtà parat izupe. Omono 2.000 amo pe no. \p Omono 1.000 amo pe no. Na'e uhem oho a'e wi wata pà kury. \v 16 A'e 5.000 temetarer hereko har a'e, uma'eme'eg oho iko a'e. Uma'eme'eg kar oho iko no, amo ae 5.000 temetarer imono'og pà uzar pe. \v 17 Nezewegatete a'e 2.000 temetarer ipyhykar a'e no, amo ae 2.000 temetarer omono'og uzar pe a'e no. \v 18 A'e 1.000 temetarer ipyhykar uhàwykàz ywykwar oho a'e, uzar hemetarer itym pà imim pà ipupe a'e. \p \v 19 Iàrew tetea'u wazar uzewyr 'ym pà a'e. Na'e amo 'ar mehe uhem wà a'e kury, wemetarer imono'og pà wemiruze'eg wanuwi a'e kury. \v 20 A'e 5.000 temetarer ipyhyk arer a'e, umuzewyr hemetarer uzar pe amo 5.000 rehe a'e. — 5.000 eremur ihewe. Aiko amo 5.000 no. Amono'og kwez newe ihe no, i'i izupe. \p \v 21 — Ikatu neremiapo kwer ne, uma'ereko ma'e ikatuahy ma'e romo ereiko ne. Temetarer pixika'i ma'e rehe erezekaiw katu kwez ne. A'e rupi erezekaiw putar temetarer tetea'u rehe nehe kury. Ikatuahy putar nereko àwàm xe hepyr nehe ty, i'i izar izupe. \p \v 22 Nezewegatete izar uzapo a'e 2.000 temetarer ipyhykar pe a'e no. \v 23 Umuixe kar wàpuz me no, ikatu ma'e iapo pà izupe no. \p \v 24 Na'e a'e 1.000 temetarer hereko har uhem ipyr a'e kury. — Hezar, i'i izupe. — Pureruze'egahy ma'e romo ereiko ne. Erepo'o arozràn neremitygwer 'ym amo ko pe ne, neko 'ym pupe ne. \v 25 A'e rupi akyze newi ihe. A'e rupi azutym neremetarer heraha ywykwar pupe ihe. Aiko neremetarer xe kury, i'i uzar pe. \p \v 26 — Ne ty, i'i izar izupe. — Uma'ereko ma'e ikatu 'ym ma'e iranahy ma'e romo ereiko ne ty, i'i izupe. — Erekwaw pureruze'egahy ma'e romo hereko haw ne. Erekwaw arozràn heremipo'o kar haw heko 'ym pupe ne no. \v 27 Màràzàwe tuwe neremono kwaw heremetarer amo pe ne, ima'ema'e kar pà izupe ne. A'e rupi mo eremono'og mo amo ae temetarer ihewe ne, heremetarer izypy mehe arer rehe we ne, i'i ahyahy izupe. \v 28 A'e rupi uze'eg amogwer wanupe kury. — Pezo'ok a'e heremetarer ko awa wi nehe kury. Pemono a'e 1.000 temetarer a'e 10.000 temetarer hereko har pe nehe. \p \v 29 Aze awa wereko ma'e nehe, amono putar amo ae ma'e izupe nehe. Uhyk wera'u putar izupe nehe. Aze awa nuwereko kwaw ma'e nehe, aze xo pixika'i ma'e zo wereko nehe, azo'ok kar putar a'e ma'e izuwi ihe nehe. \v 30 Peityk ko awa imomor katu pe nehe ty wà, ipytunaw pe nehe ty wà. Uzai'o putar a'e pe nehe, wàzgyrygyryw pà nehe. \s1 Zezuz umume'u purehe izepykaw iahykaw rehe àràm a'e kury \p \v 31 Uze'eg wi urewe. \p — Ihe Awa ta'yr ihe. Azur putar ihe nehe, Tuwihawete ikàg ma'e romo ihe nehe. Arur putar Tupàn heko haw pe har hezeupi paw rupi katete ihe wà nehe no. Apyk putar tuwihaw henaw rehe nehe no. \v 32 Teko ko ywy rehe har uzemono'og putar heruwa rupi paw rupi katete a'e wà nehe. Na'e amuza'aza'ak putar a'e teko ihe wà nehe. Àràpuhàràn wanehe uzekaiw ma'e umuza'aza'ak àràpuhàràn a'e wà, àràpuhàràn hawitu ma'e ko rupi wamono kar pà a'e wà, àràpuhàrànete kwe rupi wamono kar pà a'e wà no. Nezewegatete amuza'aza'ak putar teko paw rupi ihe wà nehe no. \v 33 Ihe Awa ta'yr ihe, amuapyk kar putar herehe uzeruzar ma'e heawyze har rehe ihe wà nehe. Amono kar putar herehe uzeruzar 'ym ma'e heahur rehe ihe wà nehe. \v 34 Na'e a'e putar heawyze har rehe har wanupe nehe. — Heru penexanexak kwez a'e, ikatuahy ma'e iapo pà peme a'e. Pezur herupi nehe. Pepureruze'eg putar hepyr nehe. Ywy iapo mehe arer we te ko 'ar rehe kury, Tupàn umuàgà'ym a'e pureruze'egaw peme a'e. A'e rupi pepureruze'eg putar herehe we nehe. \v 35 Hema'uhez ihe. Pemur temi'u ihewe. Heiwez ihe no. Pemur 'y ihewe no, i'u kar pà ihewe no. Amo ae ywy rehe har ài, amo ae taw pe har ài aiko peme ihe. Hemuixe katu kar pe penàpuz me no. \v 36 Naheta kwaw hekamir ihewe no. Pemur kamir ihewe. Hema'eahy teko ihe no. Pezekaiw katu herehe no. Zemunehew paw pe hereko mehe pezur herexak pà a'e pe no. A'e rupi peiko putar tuwihaw romo hepyr nehe. \p \v 37 Na'e a'e ikatu ma'e iapo har upuranu putar herehe a'e wà nehe. — Urezar, i'i putar ihewe wà nehe. — Ma'e 'ar mehe oromono temi'u newe ure, nema'uhez mehe ure. Ma'e 'ar mehe oromono 'y newe ure, neiwez mehe ure. \v 38 Ma'e 'ar mehe urumuixe katu kar ureràpuz me ure, amo ae taw pe har ài nereko mehe ure. Ma'e 'ar mehe oromono kamir newe ure, nekamir 'ym mehe ure. \v 39 Ma'e 'ar mehe oroho nepyr ure, nema'eahy mehe ure, zemunehew paw pe nereko mehe ure, i'i putar ihewe wà nehe. \p \v 40 Na'e a'e putar wanupe ihe nehe kury. — Azeharomoete ko ma'e amume'u peme ihe. Pezapo agwer ma'e herywyr wanupe, te ikàg 'ym wera'u ma'e wanupe. A'e penemiapo kwer herywyr wanupe arer nuzawy kwaw penemiapo kwer ihewe arer a'e, a'e putar wanupe nehe. \p \v 41 Na'e a'e putar heahur rehe har wanupe nehe. — Pehem peho ihewi nehe ty wà, ta'e Tupàn umume'u penehe uzepyk àwàm kwez peme a'e xe. Peho putar tatahu pe nehe. Nuwew pixik kwaw a'e tatahu a'e nehe. Tupàn umuàgà'ym a'e tatahu kwez a'e. Ta'e omono kar putar Zurupari a'e pe a'e nehe no xe. Omono kar putar hemiruze'eg a'e pe a'e wà nehe no xe. \v 42 Hema'uhez ihe, napemur kwaw temi'u ihewe. Heiwez ihe. Napemur kwaw 'y ihewe. \v 43 Amo ae taw pe har ài aiko ihe. Nahemuixe katu kar kwaw pe penàpuz me. Naheta kwaw kamir ihewe. Napemur kwaw kamir ihewe. Hema'eahy ihe. Zemunehew paw pe aiko ihe. Napezekaiw kwaw herehe, a'e putar wanupe nehe. \p \v 44 Na'e upuranu putar herehe wà nehe. — Urezar, i'i putar ihewe wà nehe. — Ma'e 'ar mehe uruexak nema'uhez mehe ure. Ma'e 'ar mehe uruexak neiwez mehe ure. Ma'e 'ar mehe uruexak amo ae taw pe har ài nereko mehe ure. Ma'e 'ar mehe uruexak nekamir 'ym mehe ure. Ma'e 'ar mehe uruexak nema'eahy mehe ure. Ma'e 'ar mehe uruexak zemunehew paw pe nereko mehe ure. Ma'e 'ar mehe nuruzekaiw kwaw nerehe ure, i'i putar ihewe wà nehe, herehe upuranu pà wà nehe. \p \v 45 Na'e a'e putar wanupe ihe nehe. — Azeharomoete ko ma'e amume'u putar peme ihe nehe kury. Penekyty'ym agwer ma'e rehe pe, herywyr ikàg 'ym ma'e wanupe pe. Wanupe penekyty'ymaw nuzawy kwaw ihewe penekyty'ymaw, a'e putar wanupe nehe. \p \v 46 Na'e amono putar a'e ikatu ma'e iapo 'ymar heru pe ihe wà nehe. Heru omono kar putar zepykaw iahyk 'ym ma'e pupe wà nehe. Wiko putar a'e pe tuweharupi wà nehe. Nuhem pixik kwaw a'e wi wà nehe. Xo ikatu ma'e iapo har zo wiko putar Tupàn pyr tuweharupi a'e wà nehe. \c 26 \s1 Tuwihaw umume'u Zezuz izuka àwàm a'e wà kury \p \v 1 Na'e Zezuz upytu'u agwer ma'e rehe uremu'e re a'e kury. Uze'eg urewe kury. \p \v 2 — Pekwaw ko ma'e pe. Mokoz 'ar mehe, Zutew uzypyrog putar mai'u haw uhua'u ma'e iapo pà a'e wà nehe kury. Zanera'yr wazuka 'ym awer a'e mai'u haw her romo a'e. Ihe Awa ta'yr ihe, mokoz 'ar mehe tuwihaw hepyhyk kar putar a'e wà nehe, zauxiapekwer wanupe hemono kar pà a'e wà nehe. Zauxiapekwer hezywàzywà putar ywyra kanetar rehe a'e wà nehe, hezuka kar pà a'e wà nehe, i'i urewe. \p \v 3 Amo 'ar mehe xaxeto wanuwihaw a'e wà, Zutew waneruze'egar a'e wà no, uzemono'og oho a'e wà, Kaipa hàpuzuhu pe a'e wà. Kaipa tuwihaw ikàg ma'e romo hekon a'e. \v 4 Uze'eze'eg tuwihaw uzeupeupe wà, Zezuz ipyhyk àwàm izuka àwàm imume'u pà wà. — Naxipyhyk kar kwaw Zezuz teko wanuwa rupi zane nehe, i'i uzeupeupe wà. \v 5 — Aze xipyhyk kar mai'u haw 'ar mehe nehe, teko ipuruzukaiw putar a'e wà nehe, \p Zaneàmàtyry'ym putar a'e wà nehe, ta'e Zezuz ikatuahy wanupe a'e xe, i'i uzeupeupe wà. \s1 Amo kuzà umu'àpyr kàpuhàg Zezuz rehe a'e kury \p \v 6 Oho Zezuz Ximàw iperewàtà ma'e kwer hàpuz me kury, Metàn taw pe kury. \v 7 A'e pe heko mehe we amo kuzà ur ipyr a'e. Werur zutahyky'a ita iapo pyrer izupe. Tynehem kàpuhàg pupe. Hekuzar katu kàpuhàg. Na'e kuzà umu'àpyr kàpuhàg imono Zezuz iàkàg rehe imai'u mehe kury. \v 8 Ure hemimu'e ure, uruexak imu'àpyr mehe ure. Uruikwahy hexak mehe. — Màràzàwe tuwe umumaw kwez kàpuhàg a'e, uru'e izupe. \v 9 — Aze mo ume'eg, upyhyk mo temetarer tetea'u, a'e mehe mo upuner mo hekuzarer imono haw rehe ma'e hereko 'ymar wanupe, uru'e izupe. \v 10 Ukwaw Zezuz ureze'eg awer. Uze'eg urewe. \p — Màràzàwe tuwe peze'eg nezewe kwez kuzà pe. Uzapo ikatuahy ma'e ipuràg eteahy ma'e kwez ihewe kury. \v 11 Tuweharupi teko hemetarer 'ym ma'e wiko pepyr a'e wà. Ihe ihe, naiko kwaw pepyr tuweharupi ihe nehe. \v 12 Umu'àpyr kàpuhàg kwez herehe a'e, ta'e umuàgà'ym heretekwer kwez a'e xe, hetym àwàm rehe a'e xe. \v 13 Pema'enukwaw ko ma'e rehe nehe. Heremimono kar umume'u putar ze'eg puràg oho ywy nànàn taw nànàn a'e wà nehe. Henu har umume'u putar kwez kuzà hemiapo kwer uzeupeupe paw rupi katete a'e wà nehe, hehe uzemuma'enukwaw katu kar pà a'e wà nehe. \s1 Zut umume'u Zezuz ipyhyk àwàm tuwihaw wanupe a'e kury \p \v 14 Na'e amo hemimu'e Zut Kario pe har her ma'e a'e, oho xaxeto wanuwihaw wanupe a'e kury. Upuranu oho wanehe. \v 15 — Aze amume'u Zezuz iho àwàm peme nehe, aze apyhyk kar peme nehe, màràn temetarer tàtà pemur putar ihewe nehe, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. Xaxeto upapar 30 temetarer tàtà ma'e parat her ma'e hekuzar katu ma'e a'e wà, izupe imono pà a'e wà. \v 16 A'e 'ar mehe we Zut wekar Zezuz ipyhyk àràm a'e. — Ma'e pe upuner ipyhykaw rehe wà nehe. Ma'e 'ar mehe upuner ipyhykaw rehe wà nehe, i'i oho iko uzeupe. \s1 Hemimu'e uzapo mai'u haw Zezuz pe wà \p \v 17 Uhem mai'u haw 'ar a'e kury. Typy'ak apiruru 'ym ma'e i'u haw a'e mai'u haw her romo a'e. Heta mokoz her izupe. Zanera'yr wazuka 'ym awer inugwer her romo a'e. Na'e ure hemimu'e ure, mai'u haw 'ar ipy ihem mehe uruzur Zezuz pe ure, hehe urepuranu pà ure. — Ma'e pe uruzapo putar mai'u haw newe ure nehe, uru'e izupe. \p \v 18 — Peho amo awa taw pe har hàpuz me nehe ty wà. Nezewe peze izupe nehe. — Nezewe i'i purumu'e ma'e newe a'e. — Uhem he'ar kwez kury, i'i a'e. — Heremimu'e a'e wà, ihe no, uru'u putar typy'ak apiruru 'ym ma'e neràpuz me ure nehe, i'i upurumu'e ma'e newe, peze izupe nehe, i'i urewe. \p \v 19 Ureruzar ize'eg oroho ure. Uruzapo a'e temi'u oroho. \v 20 Pyhaw Zezuz wapyk oho urepyr umai'u pà kury. \v 21 Umai'u mehe uze'eg urewe. — Amume'u putar ko ma'e peme kury. Amo xe har pepyr har hemono putar tuwihaw wanupe a'e nehe, hezuka kar pà wanupe a'e nehe, i'i urewe. \p \v 22 Uruzemumikahy henu mehe ure. Pitàitàigatu uruze'eg izupe. — Ihe naiko kwaw nepyhyk kar har romo ihe, uru'e izupe \p \v 23 — Amo penehe we har a'e nehe, xe hepyr umai'u ma'e a'e nehe, hemono putar tuwihaw wanupe a'e nehe, hezuka kar pà wanupe a'e nehe, i'i urewe. \v 24 — Ihe Awa ta'yr ihe, amàno putar ihe nehe, ze'eg imuapyk pyrer rupi katete ihe nehe. Tupàn uzepyk putar a'e awa hezuka kar har rehe a'e nehe. Aze mo nuzexak kar pixik iwer mo a'e, a'e mehe mo ikatu wera'u mo izupe, i'i urewe. \p \v 25 Na'e Zut a'e kury, izuka kar àràm a'e kury, uze'eg izupe kury. — Nereze'eg kwaw herehe ne, purumu'e ma'e, i'i mua'u izupe. — Azeharomoete ereiko hezuka kar àràm romo ne, i'i izupe. (Ure amogwer hemimu'e ure, nurenu kwaw Zut pe ize'eg mehe ure.) \s1 Zezuz u'u kar typy'ak ipei'ài'àg pyrer wemimu'e wanupe a'e kury, u'u kar kanek por wanupe a'e no \p \v 26 Umai'u mehe Zezuz upyhyk typy'ak imuwà kury. Uze'eg Tupàn pe. Na'e upei'ài'àg typy'ak kury, ipegegwer imuimur pà urewe pitàitàigatu kury. \p Pepyhyk ko typy'ak nehe kury, pe'u nehe kury, ta'e nuzawy kwaw heretekwer a'e xe, i'i urewe. (Aze xi'u typy'ak nezewe zane nehe, zanema'enukwaw putar hetekwer izuka pyrer rehe zane nehe.) \v 27 Na'e upyhyk kanek kury. Uze'eg wi Tupàn pe. Umur urewe, i'u kar pà urewe pitàitàigatu. Uze'eg urewe. \p — Pe'u paw rupi nehe kury ty wà. \v 28 Ko kanek por nuzawy kwaw heruwy kwer a'e. Azakook putar heruwy kwer ihe nehe, teko tetea'u wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo ihe nehe. A'e rupi Tupàn umunàn putar wanemiapo kwer wanuwi a'e nehe, izuwi uweharaz pà a'e nehe. Nezewe mehe a'e teko upuner Tupàn pyr oho haw rehe a'e wà nehe, ta'e heta uwy kwer hakookar wanekuzaromo a'e xe, Tupàn ze'eg kwehe arer rupi katete a'e xe. \v 29 Ko ma'e amume'u putar peme ihe nehe kury. Na'u pixik kwaw agwer win ko 'ar rehe ihe nehe. Peixe putar heru pureruze'egaw pe nehe, xo a'e mehe zo a'u putar win ipyahu ma'e ihe nehe, xo pepyr hereko mehe zo a'u putar nehe. \p \v 30 Na'e uruzegar ure, Tupàn pe zegar haw imuzàg pà ure. A'e re uruhem oroho tàpuz wi kury, ywytyr Uri tyw her ma'e rehe oroho pà kury. \s1 — Na'iruz haw eremume'u putar heremimu'e romo nereko 'ymaw nehe, i'i Zezuz Pet pe kury \p \v 31 Na'e uze'eg wi Zezuz urewe kury. \p — Kutàri pyhaw pezàn putar hewi paw rupi nehe, herezar putar pe nehe. Ta'e nezewe i'i ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer a'e xe. \p Tupàn uzuka kar putar àràpuhàràn wamono'ogar a'e nehe. Heimaw uhàuhàz putar izuwi a'e wà nehe. \p \v 32 Tupàn hemugweraw kar putar hemàno re a'e nehe. A'e re aha putar Karirez ywy rehe penenataromo ihe nehe. \p \v 33 Uze'eg Pet Zezuz pe kury. — Amogwer upuir putar newi paw rupi katete a'e wà nehe. Xo ihe zo napuir pixik kwaw newi ihe nehe, i'i izupe. \p \v 34 — Nema'enukwaw katu ko ma'e rehe nehe ty, i'i Zezuz izupe. — Zapukaz uze'eg putar pyhaw kury. A'e 'ym mehe, ize'eg zanune nehe, na'iruz haw eremume'u putar hekwaw 'ymaw amo wanupe nehe. — Naiko kwaw Zezuz hemimu'e romo ihe, ere putar na'iruz haw nehe, i'i izupe. \p \v 35 — Namume'u pixik kwaw nekwaw 'ymaw ihe nehe. Aze hezuka nerehe hezeruzar haw rehe a'e wà nehe, namume'u pixik kwaw nekwaw 'ymaw ihe nehe, i'i Pet izupe. Ure hemimu'e ure, paw rupi katete nezewegatete uruze'eg izupe ure no. \s1 Zezuz uze'eg Tupàn pe Zexem pe a'e kury \p \v 36 Na'e Zezuz oho ma'ywa 'yw heta haw Zexem her ma'e pe kury, urerupi kury. Uze'eg urewe. — Peapyk xe kury. Aha putar pepa'i ihe nehe, Tupàn pe heze'eg pà ihe nehe, i'i urewe. \p \v 37 Weraha Pet uzeupi a'e, a'e mokoz Zepetew ta'yr waneraha pà uzeupi a'e no. Uzemumikahy kury. \p \v 38 — Hepy'a uzemumikahy, i'i wanupe. \p — Hezemumikahy haw hezuka tàri a'e. Pepyta xe hepyr nehe, peme'egatu pà hepyr nehe, i'i wanupe. \p \v 39 Na'e Zezuz a'e zutyka'i oho xeràna'i a'e kury. Uzeaiwyk ywy rehe Tupàn pe uze'eg pà. — Heru, i'i izupe. — Erepuner wyzài ma'e iapo haw rehe nehe. A'e rupi e'u kar zo ko kanek por ihewe nehe. Aze ereputar nehe, xo a'e mehe zo a'u putar nehe. Nazapo kwaw heremiapo putar haw nehe. Xo neremiapo putar haw zo azapo putar nehe, i'i izupe. (Ma'erahy ipuraraw paw rehe umàno haw rehe uze'eg a'e.) \p \v 40 Na'e uzewyr oho a'e na'iruz wemimu'e wapyr. Uker upà wà. Wexak waker mehe wà. A'e rupi upuranu Pet rehe. — Aipo napepuner kwaw peme'egatu haw rehe herehe we pe. Ni pitài 'or imumaw pà ne, i'i izupe. \v 41 — Peme'egatu nehe ty wà, peze'eg Tupàn pe nehe ty wà, a'e rupi Zurupari nupuner kwaw hemu'emaw rehe peme a'e nehe, nuzapo kar kwaw ikatu 'ym ma'e peme a'e nehe, i'i wanupe. — Pepy'a ipurapo wer zepe ikatu ma'e rehe. Napekàg kwaw pe. A'e rupi napepuner kwaw ikatuahy ma'e iapo haw rehe nehe, i'i wemimu'e wanupe. \p \v 42 Na'e oho wi wanuwi no, Tupàn pe uze'eg wi pà no. — Heru. Aze neremunyryk kwaw ko kanek por ihewi nehe, a'u putar ipor nehe. Azapo putar neremiapo putar haw nehe, i'i u pe. \p \v 43 Uzewyr wi a'e wemimu'e wapyr. Uker wi upà wà. Nupuner kwaw ume'e haw rehe wà. \v 44 Oho wi wanuwi. Na'iruz haw uze'eg wi Tupàn pe no, uze'eg ipy zàwegatete no. \v 45 Uzewyr wi wanupe no. Uze'eg wanupe. \p — Aipo peker wiwi peiko. Aipo pepytu'u Tupàn pe peze'eg ire. Ihe Awa ta'yr romo aiko ihe. Uhem he'ar kwez kury. Amo hemono putar awa ikatu 'ym ma'e iapo har wanupe a'e nehe kury. A'e awa hezuka putar a'e wà nehe. \v 46 Pepu'àm ty wà, zaha ty wà. Aikwez a'e awa uhem wà kury, hezuka kar àràm a'e kury. \s1 Zauxiapekwer upyhyk Zezuz a'e wà kury \p \v 47 Ize'eg mehe we uhem Zut a'e pe a'e kury. Urerehe we arer romo hekon a'e. Teko tetea'u ur hupi a'e wà no. Wereko takihe wà, ywyraihàg wà no. Xaxeto wanuwihaw a'e wà, Zutew wanàmuz a'e wà no, omono kar a'e awa a'e pe a'e wà. — Pepyhyk Zezuz peho nehe, i'i wanupe wà. \v 48 Uhem zanune Zut uze'eg upi wata ma'e wanupe a'e. — Azurupyter putar Zezuz ihe nehe pa, i'i wanupe. — A'e rupi pekwaw putar penemipyhyk ràm nehe. Pepyhyk tuwe hexak mehe nehe ty wà. Pemunehew kar imono nehe ty wà, i'i wanupe. \v 49 Na'e uhem Zut a'e pe Zezuz huwake kury. Na'arewahy uze'eg oho izupe. — Tuwe Tupàn nemupytu'u kar ma'e wi nekyze re a'e nehe, purumu'e ma'e, i'i mua'u izupe. Uzurupyter kury. \v 50 I'i Zezuz izupe. — Tàrityka'i hepyhyk kar kwez wanupe kury ty, hemyrypar, i'i izupe. Uhem huwake wà. Upyhyk wà. Uzàpixi tuwe wà. \v 51 Na'e amo Zezuz rupi wata ma'e umutyk utakihe a'e kury. Umugaz amo awa a'e pe kury. A'e awa xaxeto pe uma'ereko ma'e romo hekon a'e. Uzaikaw inami izuwi. \v 52 Uze'eg Zezuz izupe, imugaz tarer pe. \p — Emuzewyr netakihe imono nehe ty. Ta'e awa takihe pupe upuruzuka ma'e a'e wà nehe xe, takihe pupe izuka pyràm romo wanekon putar a'e wà nehe no xe. \v 53 Aze mo aputar hepytywà haw, apuner mo heru pe heze'egaw rehe ihe. A'e mehe mo umur kar mo weko haw pe har tetea'u xe a'e wà. Hepytywà mo a'e wà. Aipo napekwaw kwaw a'e ma'e. \v 54 Aze mo nezewe haw uzeapo, a'e mehe mo namàno iwer mo ihe. A'e mehe mo naruzar iwer mo ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer nezewe mehe ihe. \p \v 55 Na'e uze'eg a'e pe har nànàn kury. \p — Perur takihe ra'e, perur ywyràihàg ra'e no, hepyhyk pà ra'e no. Aipo imunar ma'e romo aiko ihe. Aipo a'e rupi hepyhyk pezuwà pe. Tuweharupi aiko pepyr ihe, Tupàn hàpuzuhu pupe ihe. Màràzàwe tuwe nahepyhyk kwaw pe a'e pe. \v 56 Agwer ma'e paw rupi katete uzeapo nezewe a'e, ta'e Tupàn ze'eg imume'u har nezewe haw umume'u kwehe mehe a'e wà xe, uze'eg imuapyk pà pape rehe a'e wà xe. \p Na'e ure hemimu'e ure kury, uruhem oroho izuwi uruzàn pà ure kury. \s1 Weraha Zezuz tuwihaw wanuwa rupi a'e wà kury \p \v 57 Na'e ipyhykar a'e wà, weraha Zezuz Kaipa hàpuzuhu pe a'e wà. Kaipa a'e, xaxeto romo hekon a'e. Ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà, Zutew wanàmuzgwer a'e wà no, uzemono'og a'e pe a'e wà. \v 58 Pet wata oho iko haikweromo a'e. Upyta muite izuwi. Uhem oho tuwihaw heko haw pe. Upyta 'àm katu pe. Na'e wixe oho uken huwake kury, zauxiapekwer wanuwake wapyk pà kury. Ta'e ipurexak wer zepe Zezuz rehe a'e xe. — Ma'e uzapo putar izupe a'e wà nehe, i'i uzeupe. \p \v 59 Xaxeto wanuwihaw a'e wà, amogwer tuwihaw a'e wà no, wekar zepe awa Zezuz rehe uze'eg zemueteahy ma'e ràm a'e wà. Ta'e ipuruzuka wer zepe hehe wà xe. \v 60 Awa tetea'u hemu'em 'àm Zezuz rehe a'e wà, tuwihaw wanuwa rupi a'e wà. Nupuner kwaw izuka haw rehe wà, ta'e hemu'em ma'e numume'u katu kwaw hemiapo kwer a'e wà xe, tuwihaw wanupe a'e wà xe. Na'e uhem mokoz awa a'e pe wà, wanuwa rupi wà. \v 61 — Nezewe i'i 'aw awa a'e, i'i wanupe. — Apuner Tupàn hàpuzuhu heitykaw rehe ihe. Na'iruz 'ar pawire apuner iapo wi haw rehe ihe nehe no, i'i ko awa teko wanupe a'e, i'i a'e awa tuwihaw wanupe wà, Zezuz hemimume'u kwer imume'u pà wà. \v 62 Upu'àm tuwihaw amogwer wanuwa rupi kury, Zezuz pe uze'eg pà kury. — Ereinu waze'eg kwez ne. Ma'e ere putar wanupe nehe, i'i izupe, hehe upuranu pà. \p \v 63 Nuze'eg kwaw Zezuz izupe. Uze'eg wi tuwihaw izupe no. — Aze'eg newe Tupàn wikuwe ma'e her rehe ihe kury. Emume'u ze'eg azeharomoete har urewe nehe kury. Aipo Tupàn ta'yr romo ereiko ne. Aipo Tuwihawete romo Purupyro Ma'e romo ereiko ne, i'i izupe, hehe upuranu pà. \p \v 64 Uze'eg Zezuz izupe. \p — Azeharomoete, i'i izupe. — Amo ma'e amume'u putar peme ihe nehe no. Ihe Awa ta'yr romo aiko ihe. Herexak putar pe nehe, Tupàn Ikàg Wera'u Ma'e iawyze har rehe heapyk mehe nehe. Azur putar ywàkun rehe ihe nehe no. Pexak putar nehe, i'i wanupe. \p \v 65 Na'e xaxeto umu'i ukamir a'e kury. — Uze'eg zemueteahy kwez Tupàn rehe a'e kury, peinu ize'eg awer iaiw ma'e kwez pe kury. A'e rupi naxinoz kwaw amo hemiapo kwer imume'u har zane wà nehe kury, i'i wanupe. \v 66 — Ma'e peze nezewe mehe pe kury, i'i wanupe. Amogwer tuwihaw uze'eg izupe wà. — Uze'eg zemueteahy kwez Tupàn rehe a'e, Tupàn ta'yr romo weko haw imume'u pà zanewe a'e. A'e rupi xiuka kar nehe kury, i'i izupe wà. \p \v 67 Na'e tuwihaw uzenymon Zezuz huwa rehe wà. Upetepetek wà. Ukwaukwar hehe wà no. \v 68 Hehe ukwar ma'e kwer uze'eg urywahyahy hehe wà. — Tuwihawete purupyro har ne, i'i mua'u izupe wà. — Emume'u nerehe ukwar ma'e kwer nehe ty, i'i izupe wà. (Ta'e uzàpixi pàn pehegwer imono huwaw wà xe.) \s1 Pet umume'u Zezuz hemimu'e romo weko 'ymaw a'e kury \p \v 69 Pet wapyk in katu pe a'e. Na'e kuzà uhem wà huwake a'e kury. Xaxeto wanuwihaw pe uma'ereko ma'e romo hekon a'e. — Ne 'y, ne Zezuz Karirez ywy rehe har imyrypar romo ereiko ne 'y, i'i izupe. \p \v 70 — Nakwaw kwaw aipo ihe, zàkwà. Naiko kwaw imyrypar romo ihe, zàkwà, i'i izupe. \p \v 71 Na'e oho ukenuhu huwake kury. Nan kwehe tete amo kuzàwaza wexak Pet a'e pe a'e no. Uze'eg awa a'e pe har wanupe a'e. — 'Aw awa Zezuz Nazare pe har imyrypar romo hekon a'e, i'i wanupe. \p \v 72 Pet wenuxi wi Zezuz a'e no. — Azeharomoete heze'eg ihe. Nakwaw pixik kwaw a'e awa ihe pa, i'i wanupe. \p \v 73 Nan kwehe tete amo awa a'e pe u'àm ma'e a'e wà, ur huwake a'e wà. — Azeharomoete ereiko hemimu'e romo ne, ta'e ereze'eg Karirez ywy rehe har wazàwe ne xe, i'i izupe wà. \p \v 74 Uze'eg ahyahy Pet wanupe kury. — Azeharomoete ko heze'eg ihe. Aze heremu'em peme ihe, tuwe Tupàn uzepyk herehe a'e nehe. Nakwaw pixik kwaw a'e awa ihe ty, i'i wanupe. A'e 'ar mehe we tàrityka'i uze'eg zapukaz. \v 75 Ima'enukwaw Pet Zezuz ze'eg awer rehe. — Zapukaz ze'eg zanune nehe, na'iruz haw eremume'u putar hekwaw 'ymaw nehe, amo wanupe nehe, i'i izupe a'e 'ym mehe a'e xe. \c 27 \s1 Weraha Zezuz Pirat huwa rupi a'e wà kury \p \v 1 Izi'itahy xaxeto wanuwihaw paw rupi a'e wà, Zutew wanàmuz a'e wà no, uze'eze'eg uzeupeupe Zezuz izuka àwàm rehe a'e wà. \v 2 Na'e uzàpixi kar a'e wà. Weraha Zezuz Pon Pirat pe wà. Pon Pirat a'e, Hom tawhu pe har Zutez ywy rehe har wanuwihaw romo hekon a'e, Zutew wanuwihaw romo hekon a'e no. \s1 Zut uzezuka a'e kury \p \v 3 Zut a'e, Zezuz izuka kar har wanupe imono arer a'e, uzemumikahy Zezuz hexak mehe a'e. Ta'e tuwihaw umume'u izuka àwàm teko wanuwa rupi a'e wà xe. A'e rupi umuzewyr a'e 30 temetarer tàtà ma'e parat her ma'e heraha xaxeto wanuwihaw wanupe a'e kury, tàmuz wanupe a'e no. \v 4 — Ikatu 'ym ma'e azapo kwez ihe, ta'e amume'u Zezuz heko awer peme ihe xe, ta'e aexak kar peme ihe xe. Azuka kar kwez peme ihe. Nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e, i'i tuwihaw wanupe. — Nuruzekaiw kwaw neremiapo kwer rehe ure nehe kury, i'i tuwihaw izupe wà. (— Urereko Zezuz ure kury, nurumuzewyr kwaw newe ure nehe kury, i'i izupe wà.) \p \v 5 Na'e Zut omomor a'e temetarer oho tàpuzuhu pupe a'e kury. Uhem a'e wi wanuwi. Oho amo me uzezuka pà, uze'azuwyk pà a'e kury. \p \v 6 Xaxeto wanuwihaw omono'og a'e temetarer oho a'e wà kury. — Nazapuner kwaw ko temetarer hezar kar haw rehe xe Tupàn hàpuzuhu pupe zane nehe, ta'e ximono izupe puruzuka haw hekuzaromo zane xe. Ze'eg kwehe arer numupyta kar kwaw puruzuka haw hekuzar Tupàn hàpuzuhu pupe zanewe a'e, i'i uzeupeupe wà. \p \v 7 — Ma'e xiapo nehe, i'i uzeupeupe wà. — Xime'eg kar ywy pehegwer nehe, amo ae ywy rehe har xe umàno ma'e ràm watymaw romo zane nehe, i'i uzeupeupe wà. A'e mehe ume'eg kar ywy pehegwer oho wà. \v 8 Te ko 'ar rehe kury, — Tuwykwer hupaw, za'e a'e ywy pe kury. \v 9 A'e rupi katete Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer Zeremi her ma'e uze'eg nezewe a'e. — Upyhyk putar 30 temetarer a'e wà nehe, tuwihaw hekuzaromo a'e wà nehe. \v 10 Ume'eg kar putar ywy pehegwer wà nehe, ywy'a iapo har waneko awer ime'eg kar pà wà nehe. Ta'e nezewe uzapo kar putar Zanezar a'e nehe xe. \s1 Pirat upuranu Zezuz rehe a'e kury \p \v 11 Na'e upu'àm Zezuz oho tuwihaw Pirat huwa rupi a'e kury. Pirat upuranu hehe kury. \p — Aipo Zutew wanuwihawete romo ereiko ne, i'i izupe. — Azeharomoete, i'i Zezuz izupe. \p \v 12 Na'e amogwer tuwihaw umume'u hemiapo kwer Pirat pe a'e wà kury. Nuze'eg kwaw Zezuz waze'eg henu mehe. \v 13 Uze'eg wi Pirat izupe kury. — Aipo nerenu kwaw neremiapo kwer imume'u haw ne, i'i izupe. \p \v 14 Nuze'eg kwaw Zezuz izupe. Ipytuhegatu tuwihaw a'e, ta'e Zezuz nuze'eg kwaw izupe a'e xe. \s1 Pirat umume'u Zezuz izuka àwàm a'e kury \p \v 15 Teko wazemono'og mehe kwarahy nànàgatu Pirat umuhem kar amo awa zemunehew paw wi a'e, teko wanupe a'e. Na'e teko a'e wà kury, wenoz imuhem kar pyràm izupe a'e wà kury. A'e mehe umuhem kar Pirat waneminoz a'e, teko nànàn a'e. \v 16 A'e 'ar mehe awa zemunehew paw pe hekon a'e. Ikwaw katu pyr romo hekon a'e. Pahapa her romo a'e. (Hapa ta'yr, i'i her zaneze'eg rupi.) \v 17 Na'e teko tetea'u uzemono'og oho tuwihaw Pirat hàpuzuhu huwake a'e wà kury. Upuranu wanehe a'e. — Ma'enugar awa peputar pe. Ma'enugar awa amuhem kar putar peme ihe nehe kury, i'i wanupe. — Aze ru'u amuhem kar putar Pahapa ihe nehe. Aze ru'u amuhem kar putar Zezuz Tuwihawete Purupyro Ma'e ihe nehe, i'i wanupe. \p \v 18 Ukwaw tuwe wama'enukwaw paw a'e. Amogwer tuwihaw hewyrowyroahy Zezuz rehe a'e wà, (ta'e Zezuz ikatuahy teko wanupe a'e xe). \v 19 Wapyk Pirat in tuwihaw henaw rehe kury. Hemireko omono kar uze'eg izupe. \p — Ezapo kar zo ma'e a'e awa pe nehe 'y, ta'e nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e 'y. Pyhaw apuahu hehe ihe. Apuraraw ma'erahy tetea'u ihe, hehe hepuahu mehe ihe, i'i umen pe, uze'eg imono kar pà izupe. \p \v 20 Xaxeto wanuwihaw a'e wà, tàmuzgwer a'e wà no, uze'eg teko wanupe a'e wà kury. — Penoz Pahapa imuhem kar haw izupe nehe ty wà, Pirat pe nehe ty wà, i'i wanupe wà. — Penoz Zezuz izuka kar àwàm izupe nehe no, i'i wanupe wà. \v 21 Uze'eg tuwihaw Pirat teko wanupe kury. — Ma'enugar awa amuhem kar putar peme ihe nehe kury, i'i wanupe. — Pahapa ty, i'i izupe wà. \p \v 22 — Ma'e azapo putar Zezuz Tuwihawete Purupyro Ma'e pe ihe nehe, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. — Ezywàzywà kar ywyra kanetar rehe nehe, ezuka kar nehe, i'i izupe wà. \p \v 23 — Ma'e ikatu 'ym ma'e uzapo a'e, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. Teko numume'u kwaw ni pitài Zezuz hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e Pirat pe wà. Uhapukaz wiwi wahyhaw rupi wà. — Ezywàzywà kar ywyra kanetar rehe nehe, i'i ahyahy izupe wà, uhapukaz pà wà. \p \v 24 — Aze apuranu wi wi wanehe nehe, uhapukaz wi wi putar ihewe wà nehe, i'i Pirat uzeupe. Na'e upyhyk 'y kanek por imuwà. Uzepoepoez kury. — Naiko kwaw ko awa izuka kar har romo ihe nehe. Pe ae peiko putar izuka kar har romo pe, i'i wanupe. \p \v 25 Teko tetea'u i'i izupe wà. — Tuwe Tupàn uzepyk urerehe nehe, izuka kar haw rehe nehe. Tuwe uzepyk urepurumuzàmuzàg wanehe nehe no, i'i izupe wà. \p \v 26 Na'e Pirat umuhem kar Pahapa wanupe a'e kury. Upetek kar Zezuz zauxiapekwer wanupe no. — Pezywàzywà ywyra kanetar rehe nehe ty wà, izuka pà nehe ty wà, i'i wanupe. \s1 Zauxiapekwer uze'eg urywahyahy Zezuz rehe a'e wà kury \p \v 27 Na'e zauxiapekwer a'e wà, Pirat hemiruze'eg a'e wà, weraha Zezuz tuwihaw hàpuzuhu pupe a'e wà kury. Zauxiapekwer paw uzemono'og izywyr a'e wà. \v 28 Wenuhem kar ikamir izuwi wà. Umunehew kamir puku ipiràg ma'e hehe wà, imunehew kar pà izupe wà. \v 29 Na'e uzapo xu iàkàg rehe har romo izupe wà kury, tuwihaw àkàg rehe har ài wà. Omono iàkàg rehe wà. Omono ywyra ipo pe wà no, ipo iawyze har rehe har pe wà. Uzeamumew mua'u henataromo wà, hehe uze'eg uryw ahyahy pà wà. — Tuwe Zutew wanuwihaw kwehe hekon nehe, i'i mua'u izupe wà. \p \v 30 Uzenymonymon hehe wà. Unupànupà iàkàg rehe wà, ywyra pupe wà. \v 31 Upaw hehe wazemaraz taw wà kury. Wenuhem ikamir izuwi wà. Umunehew kar ikamir tuwe izupe wà. Weraha izuka àwàm pe wà kury, ywyra kanetar rehe izywàzywà àwàm rehe kury. \s1 Uzywàzywà Zezuz ywyra kanetar rehe a'e wà kury \p \v 32 Weraha hereko pe rupi wà. (Ipuhuz katu ywyra kanetar izupe. Nupuner kwaw Zezuz heraha haw rehe kury, ta'e huwy tuwe ipetepetek awer a'e xe.) Uwàxi amo awa pe rupi wata mehe wà. Ximàw her romo a'e, Xiren tawhu pe har romo hekon a'e. Zauxiapekwer weraha kar ywyra kanetar imono Ximàw pe wà, Zezuz hekuzaromo wà. \v 33 Uhem ywytyr Kokota her ma'e pe wà. Àkàgàpe kwer heta haw i'i her zaneze'eg rupi. \p \v 34 Omono muhàg win inuromo izupe wà, ma'erahy imuahyir kar haw romo izupe wà. Wagaw a'e. A'e re nu'u kwaw kury. \p \v 35 Uzywàzywà zauxiapekwer Zezuz ywyra kanetar rehe wà kury. Umupu'àm ywyra kanetar wà, imuwyxok pà ywykwar pupe wà. Na'e umuza'aza'ak ima'e uzeupeupe wà. Omomor ita'i a'e wà. Heta ma'e papar haw ita'i rehe. A'e rupi wexak ima'e hereko àràm ita'i imomor pà wà. \v 36 Ima'e imuza'ak pawire wapyk ywy rehe a'e pe wà, hehe ume'e pà wà. \p \v 37 Uzywà kar amo ywyrapewa'i ywyra kanetar apyr wà. — Ai'aw Zezuz a'e, Zutew wanuwihaw romo hekon a'e, i'i a'e ze'eg ywyrapewa'i rehe imuapyk pyrer a'e. \v 38 Na'e uzywàzywà amo mokoz awa amo ae ywyra kanetar rehe a'e wà no, wamupu'àm pà a'e pe Zezuz huwake a'e wà no. Amo pitài iawyze har rehe i'àz a'e, inugwer iahur rehe i'àz a'e no. Ma'e rehe imunar ma'e romo wanekon a'e wà. \v 39 Na'e teko oho a'e pe wanuwake a'e wà. Uze'eg uryw ahyahy Zezuz rehe wà. \p \v 40 — Amuhàz putar Tupàn hàpuzuhu ihe nehe, ere urewe. — Azapo wi putar Tupàn hàpuzuhu ihe nehe no, na'iruz 'ar mehe ihe nehe no, ere urewe, i'i izupe wà. — Tupàn ta'yrete romo aiko ihe, ere urewe. A'e rupi ezepyro nehe kury ty. Ewezyw ywyra kanetar wi nehe, aze erepuner nehe, i'i izupe wà. \v 41 Nezewegatete xaxeto wanuwihaw a'e wà no, ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà no, tàmuz a'e wà no, uze'eg uryw ahyahy wà hehe wà. \p \v 42 — Upyro amogwer a'e wà, i'i izupe wà. \p — Nupuner kwaw uzepyro haw rehe a'e. Aipo Izaew wanuwihaw romo hekon azeharomoete a'e. Aze wezyw ywyra kanetar wi nehe kury, xo a'e mehe zo xiruzar putar zane nehe kury, i'i uzeupeupe wà. \v 43 — Uzeruzar katu Tupàn rehe a'e. — Tupàn ta'yr romo aiko ihe, i'i zanewe a'e. Xixak nehe kury. Aze ru'u Tupàn upyro putar a'e nehe kury, i'i izupe wà. \p \v 44 Te a'e imunar ma'e Zezuz huwake har ywyra kanetar rehe har a'e wà, uze'eg uryw ahyahy hehe a'e wà no. \s1 Umàno Zezuz a'e kury \p \v 45 Kwarahy wapytepe hin mehe. Na'e ipytunahy kury. Ywy rehe ipytunahy paw rupi kury. Ipytunahy te karuk etea'u mehe. \v 46 Karumehe heiheihem Zezuz a'e kury. — Eri, Eri, erema xapatani, i'i ahyahy Tupàn pe Zutew ze'eg rupi. — Tupàn, Tupàn, màràzàwe tuwe nahepytywà kwaw pe ne, i'i a'e ze'eg zaneze'eg rupi. \p \v 47 Teko a'e pe u'àm ma'e wenu ize'eg mehe a'e wà. — Kwa, uze'eg Eri pe kwez a'e, i'i izupe wà. \p \v 48 Na'e amo uzàn oho amanezuràn piaromo kury. Werur a'e pe izupe. Omono amanezuràn win hekuzar 'ym ma'e pupe kury. Na'e omono amanezuràn wywa iapyr kury, Zezuz pe imono pà i'u kar pà izupe kury. \v 49 Amogwer uze'eg izupe wà. — Tuwe rihi. Aze ru'u Eri ur putar ipyro pà a'e nehe, i'i izupe wà. \p \v 50 Uhapukazahy wi Zezuz a'e kury. Umàno kury. \p \v 51 Pàn pupir uhua'u ma'e Tupàn hàpuzuhu pupe heta a'e, imuzaiko pyrer romo a'e. Zezuz imàno re uzemu'i a'e pàn pupir uhua'u ma'e a'e kury. Uzemu'i mokoz pehegwer romo. Uzypyrog uzemu'i pà ywate wi te ywy kutyr rehe. Ywy uryryryryz a'e no. Itahu tetea'u uzekazeka no. \v 52 Tywypaw uzewàpytymawok a'e wà kury. Teko Tupàn hemiruze'eg tetea'u ukweraw wi a'e 'ar mehe a'e wà. \v 53 Uhem utym awer wi wà. Zezuz ikweraw wi re wixe a'e ukweraw wi ma'e kwer oho Zeruzarez tawhu pe wà. (— Tawhu Tupàn pe imonokatu pyr, za'e a'e tawhu pe zane.) Teko tetea'u wexak a'e ukweraw wi ma'e kwer a'e pe a'e wà. \p \v 54 Na'e zauxiapekwer Zezuz rehe ume'e ma'e a'e wà, wanuwihaw a'e no, wexak ywy iryryryryz mehe wà. Wexak amogwer ma'e uzeapo ma'e a'e 'ar mehe har a'e wà no. Ukyze katu izuwi wà. — Azeharomoete Tupàn ta'yr romo hekon a'e, i'i izupe wà. \v 55 Kuzà tetea'u a'e pe wanekon a'e wà. Muitea'u wanekon wà, izuka haw rehe ume'e pà wà. Ta'e ur Zezuz haikweromo wà xe, Karirez ywy wi tur mehe wà xe. Tuweharupi wata waiko hupi hekuwe mehe wà, hehe uzekaiw katu pà wà. \v 56 Mari Matar pe har a'e, Mari Xiak ihy Zuze ihy a'e no, Zepetew ta'yr wahy a'e no, a'e pe wanekon a'e wà. \s1 Zuze Arimatez pe har utym Zezuz hetekwer a'e kury \p \v 57 Kwarahy ihem ire Zuze Arimatez taw pe har uhem a'e pe a'e kury. Hemetarer katu ma'e romo hekon. Zezuz hemimu'e romo hekon a'e. \v 58 Na'e Zuze oho Pirat huwa rupi kury. Wenoz Zezuz hetekwer umàno ma'e kwer izupe. — Pemono hetekwer umàno ma'e kwer 'aw awa pe nehe ty wà, i'i Pirat zauxiapekwer wanupe. Umur izupe wà. \v 59 Na'e Zuze uwàuwàn hetekwer oho pàn ipyahu ma'e pupe kury. \p \v 60 Wezar imono itakwar pupe. Ta'e a'e 'ym mehe Zuze uzapo kar tuwe a'e itakwar a'e xe, wetekwer umàno ma'e ràm itym àwàm romo a'e xe. Na'e omono itahu uken rupi kury, iwàpytym pà kury. Oho a'e wi kury. \v 61 Mari Matar pe har a'e, amo ae Mari a'e no, a'e pe wapyk in a'e wà, itym awer rehe ume'e pà a'e wà. \s1 Tuwihaw umupu'àm kar zauxiapekwer Zezuz itym awer huwake a'e wà kury \p \v 62 Iku'egwepe mytu'u 'ar mehe, xaxeto wanuwihaw a'e wà, ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà no, uzemono'og oho Pirat ipyr wà, izupe uze'eg pà wà. \p \v 63 — Tuwihaw, i'i izupe wà. \p — Urema'enukwaw uruiko Zezuz ze'eg rehe ure. Wikuwe mehe hemu'em teko wanupe a'e. \p — Tupàn hemugweraw kar wi putar a'e nehe, na'iruz 'ar mehe nehe, i'i mua'u teko wanupe a'e, i'i izupe wà. \v 64 — A'e rupi emono kar zauxiapekwer itym awer pe ne wà nehe, hehe imume'egatu kar pà ne wà nehe. Tuwe umumaw na'iruz 'ar ume'e pà a'e pe nehe, i'i izupe wà. \p — A'e rupi hemimu'e nupuner kwaw oho haw rehe a'e pe a'e wà nehe, nupuner kwaw hetekwer rehe imunar haw rehe a'e wi a'e wà nehe. Nupuner kwaw nezewe Zezuz ikweraw paw imume'u mua'u haw rehe teko wanupe a'e wà nehe no. Ta'e aze nezewe hemu'em wanupe wà nehe, iaiw wera'u putar wanemu'emaw uzar hemu'em awer wi a'e wà nehe xe, i'i izupe wà. \p \v 65 — Peraha zauxiapekwer a'e pe nehe, i'i Pirat wanupe. — Peme'egatu itym awer rehe nehe, emuixe kar zo teko a'e pe pe wà nehe, i'i wanupe. \p \v 66 A'e rupi tuwihaw oho a'e wi izuwi wà. Uwàpytygatu itym awer oho wà. Wezar zauxiapekwer a'e pe wà, itym awer rehe wamume'egatu kar pà wà. \c 28 \s1 Ukweraw Zezuz umàno re a'e kury \p \v 1 Mytu'u haw 'ar pawire 'ar ipy mehe izi'itahy kury. Mari Matar pe har a'e, inugwer Mari a'e no, oho hetekwer umàno ma'e kwer tupawer hexak pà a'e wà. \v 2 Tàrityka'i ywy uryryryryz a'e kury. Tupàn heko haw pe har wezyw ywak wi a'e kury. Umunyryk kar itahu uken wi a'e. Wapyk in itahu 'aromo. \v 3 Àmàn iweraw paw ài hekon a'e, uhyape katu a'e. Ikamir xigatu amanezu xigatu haw ài a'e no. \v 4 Zauxiapekwer ukyze izuwi wà, uryryz pà wà. Wiko awa umàno ma'e kwer ài wà. \v 5 Na'e a'e Tupàn heko haw pe har uze'eg kuzà wanupe a'e kury. — Pekyze zo ihewi nehe, zàkwà wà. Pekar Zezuz ywyra kanetar rehe umàno ma'e kwer peiko. Akwaw hekar awer ihe, i'i wanupe. \v 6 — Nuiko kwaw xe a'e. Ukweraw kwez a'e, uze'eg awer rupi katete kwez a'e, i'i wanupe. — Pexak tupawer pezuwà xe, zàkwà wà, i'i wanupe. \v 7 — Na'arewahy peho imume'u pà hemimu'e wanupe nehe zàkwà wà, i'i wanupe. — Nezewe peze wanupe nehe. — Ukweraw wi a'e ma, umàno re a'e ma. Oho putar Karirez ywy rehe nehe kury, penenataromo nehe kury. Pexak putar a'e pe nehe, peze wanupe nehe zàkwà wà, i'i wanupe. — Pema'enukwaw katu ko ma'e rehe nehe zàkwà wà, i'i wanupe. \p \v 8 A'e rupi kuzà uzàn oho tupawer wi wà kury. Ukyze katu wà. Hurywete wà no. Uzàn oho hemimu'e wanupe ikweraw pawer imume'u pà wà. \p \v 9 Na'arewahy Zezuz uwàxi a'e wà. Uze'eg wanupe. — Tuwe Tupàn pemupytu'u kar ma'e wi pekyze re a'e nehe, zàkwà wà, i'i wanupe. Uhem wà huwake wà. Upyhyk ipy wà, uzeamumew pà ywy rehe wà. Umuwete katu wà. \p \v 10 — Pekyze zo ihewi nehe, zàkwà wà, i'i wanupe. — Peho herywyr wanupe heze'eg imume'u pà wanupe nehe, zàkwà wà. — Peho Karirez ywy rehe nehe. A'e pe pexak putar Zezuz nehe, peze wanupe nehe, i'i wanupe. \s1 Zauxiapekwer umume'u uzeapo ma'e kwer tuwihaw wanupe a'e wà kury \p \v 11 Uhem kuzà a'e wi izuwi wà. Zauxiapekwer a'e wà, itym awer rehe ume'e ma'e a'e wà, uzewyr oho tawhu pe a'e wà kury. Umume'u ma'e uzeapo ma'e kwer xaxeto wanuwihaw nànàn a'e wà. \v 12 Xaxeto wanuwihaw a'e wà, uzemono'og tàmuz wapyr a'e wà. — Ma'e xiapo putar nehe, i'i uzeupeupe wà. Na'e omono temetarer tetea'u zauxiapekwer wanupe wà. \p \v 13 — Aze teko upuranu penehe nehe, nezewe peze wanupe nehe. — Uruker pyhaw ure. Nurume'egatu kwaw hupaw rehe ure, a'e rupi hemimu'e weraha hetekwer a'e wi itakwar wi a'e wà, ureker mehe a'e wà, peze teko wanupe nehe, i'i tuwihaw zauxiapekwer wanupe wà. \v 14 — Aze tuwihaw Pirat wenu ko ma'e rehe ze'egaw a'e nehe, urumume'u putar peker awer izupe ure nehe. A'e rupi napekyze kwaw izuwi nehe, ta'e nupuranu kwaw penehe a'e nehe xe, i'i wanupe wà. \v 15 Zauxiapekwer upyhyk temetarer imuwà a'e wà. Weruzar xaxeto wanuwihaw waze'eg wà. Te ko 'ar rehe Zutew uzeruzar waze'eg rehe a'e wà, wanemu'emaw rehe a'e wà. \s1 Zezuz uzexak kar oho wemimu'e wanupe a'e kury \p \v 16 Ure a'e 11 hemimu'e ure, oroho ywytyr rehe Karirez ywy rehe ure kury, ta'e Zezuz uremono kar a'e pe a'e xe. \v 17 Uruexak Zezuz a'e pe ure. Amo uzeruzar katu hehe wà. Amo nuzeruzar katu kwaw hehe wà. \v 18 Uhem Zezuz ureruwake a'e kury, urewe uze'eg pà a'e kury. — Tupàn umur ukàgaw ihewe paw rupi a'e, a'e rupi tuwihaw ikàg wera'u ma'e romo aiko putar ywak rehe ihe nehe, xe ko ywy rehe ihe nehe no. \v 19 A'e rupi peho teko nànàn ywy nànàn nehe kury ty wà. Pemuigo kar teko heremimu'e romo pe wà nehe. Pemuzahazahak peho pe wà nehe, heru her rehe pe wà nehe, herer rehe pe wà nehe no, tekwe Puràg her rehe pe wà nehe no. \p \v 20 — Peruzar Zezuz ze'eg upaw rupi nehe, peze peho peiko nehe, heremimu'e wanupe nehe. Pema'enukwaw katu ko heze'eg rehe nehe. Aiko putar penehe we tuweharupi nehe, te iahykaw rehe nehe, i'i Zezuz urewe. \p Upaw hema'emume'u haw kwez xe kury. \p Matew.