\id HEB - Guajajara Bible -Brazil 2007 (DBL 2013) \h EMEREW WÀ \toc1 Emerew wà \toc2 Hebreus \toc3 Hb \mt1 EMEREW WÀ \c 1 \s1 Zutew wanupe ze'eg pape rehe imuapyk pyrer \p \v 1 Kwehe mehe Tupàn uze'eg tetea'u zaneipy wanupe a'e, zutew kwehe arer wanupe a'e. Uze'eg wanupe wapuahu pe. Wexak kar ma'e hexak pyr 'ym wanupe no. Omono kar weko haw pe har wanupe wà no, uze'eg imume'u kar pà wanupe wà no. Wexaexak amo awa a'e wà no, uze'eg imume'u pà wanupe no. A'e awa a'e wà, umume'u a'e ize'eg oho purupe a'e wà. \v 2 Ko 'ar rehe kury, Tupàn uze'eg iko purupe kury, wa'yr imono kar pà uze'eg imume'u har romo kury. Uzapo kar ywy ywak wa'yr pe. Iahykaw rehe ta'yr wereko putar ma'e paw rupi katete a'e nehe no. Wiko putar teko wazar romo nehe no, ta'e Tupàn hemixak kwer romo hekon a'e xe. \v 3 Ta'yr a'e, uhyape katu iko tatainy ài a'e, ta'e wereko Tupàn ikàgaw ipuràgaw uzehe a'e xe. Heko haw nuzawy kwaw Tupàn heko haw a'e. A'e ae nuzawy kwaw Tupàn a'e. Ywy a'e, ywak a'e no, ma'e paw rupi katete a'e wà no, teko paw rupi katete a'e wà no, wikuwe a'e wà, ta'e ta'yr umuigo kar iko a'e wà xe, uze'egaw ikàg ma'e pupe a'e wà xe. A'e ae umukatu teko a'e wà, wapyro pà wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e wà. A'e re oho ywate kury, Tupàn iawyze har rehe wapyk pà kury. Tupàn a'e, tuwihaw ikàg wera'u ma'e romo hekon a'e. Ta'yr wiko tuwihaw romo u ipyr a'e no. \s1 Uze'eg Tupàn ta'yr rehe a'e kury, Tupàn heko haw pe har wanehe a'e no \p \v 4 Tupàn umuigo kar wa'yr tuwihaw ikàg wera'u ma'e romo a'e, weko haw pe har wanuwi a'e. Omono her izupe no. — Hera'yr, i'i izupe. Her ywate wera'u waner wanuwi a'e no, amogwer weko haw pe har waner wanuwi a'e no. \v 5 Ta'e — Hera'yr, ni'i pixik kwaw wanupe a'e xe. Xo wa'yr pe zo uze'eg nezewe. — Ereiko hera'yr romo ne. Kutàri amume'u hera'yr romo nereko haw kwez ihe kury, i'i izupe. Tupàn nuze'eg pixik kwaw nezewe ni amo weko haw pe har wanupe. — Aiko putar tu romo nehe. Hera'yr romo hekon putar nehe, i'i izupe. \v 6 Tupàn umur kar wa'yripy ywy rehe. Imur kar etea'i mehe nezewe uze'eg izupe. — Hereko haw pe har paw rupi a'e wà nehe, umuwete katu putar hera'yr a'e wà nehe, i'i izupe. \v 7 Nezewe Tupàn uze'eg weko haw pe har wanupe. — Amuigo kar putar hereko haw pe har ywytu zàwenugar romo ihe wà nehe. Amuigo kar putar heremiruze'eg tata zàwenugar romo ihe wà nehe, i'i wanupe. \v 8 Nezewe i'i wa'yr pe no. — Tuweharupi ereruze'eg putar teko ne wà nehe. Nupaw pixik kwaw waneruze'egaw nehe, Tupàn. Tuweharupi ereiko putar teko wanuwihaw romo nehe. Erepureruze'egatu putar iko nehe, neze'eg iawy 'ym pà nehe. \v 9 Ikatu ma'e iapo haw ikatu tuwe newe. Ikatu 'ym ma'e iapo haw na'ikatu kwaw newe. A'e rupi ihe nezar ihe, uruexak kwez ihe. Urumurywete kar kwez ihe, tuwihaw romo nemuigo kar pà ihe. Nazapo kwaw nezewe nerehe we har wanupe. Namurywete kar kwaw nezewe ihe wà, i'i Tupàn wa'yr pe. \v 10 Nezewe uze'eg izupe a'e no. — Ne teko wazar ne. Izypy mehe erezapo ywy. Nepo pupe erezapo ywak no. \v 11 Ywak a'e, ywy a'e no, ukàzym putar a'e wà nehe. Ne erepyta putar nehe. Ywak ywy izymànerahy putar kamir ài wà nehe. \p \v 12 Erekanakanaw putar ywy nehe, ywak nehe no, kamir ài nehe. Teko weityk kamir izemàner ma'e a'e wà, ipyahu ma'e ime'eg kar pà a'e wà. Nezewegatete erezapo putar amo ae ywy nehe, ipyahu ma'e nehe, ko ywy hekuzaromo nehe. Erezapo putar ywak ipyahu ma'e nehe no. Xo ne zo nereiko pixik kwaw izemànahy ma'e romo nehe. Tuweharupi ereiko putar nezewegatete nehe. Nereiko pixik kwaw amo ae ma'e romo nehe, i'i izupe. \v 13 Tupàn nuze'eg pixik kwaw nezewe, amogwer weko haw pe har wanupe. Xo wa'yr pe zo uze'eg nezewe. Nezewe i'i izupe. — Azo'ok putar wakàgaw ihe nehe, neàmàtyry'ymar wanuwi ihe nehe. Nereruzar putar a'e wà nehe, Amo 'ar mehe a'e wà nehe. A'e 'ar hàro mehe, ereiko putar heruwake nehe. Ereapyk putar heruwake nehe, i'i wa'yr pe. \v 14 Ma'e romo Tupàn heko haw pe har wanekon a'e wà. Tekwe romo wanekon wà. Uzapo ma'e oho waiko Tupàn pe wà, uzar pe wà. Tupàn omono kar a'e weko haw pe har ywy rehe a'e wà. Ywy rehe waneko mehe upytywà Tupàn pyr oho ma'e ràm waiko wà, Tupàn hemipyro ràm wapytywà pà wà. \c 2 \s1 Tupàn zanepyro tuwe a'e \p \v 1 A'e rupi zazekaiw wera'u tuwe ze'eg azeharomoete har rehe nehe, ze'eg zanereminu kwer rehe nehe. A'e rupi ni amo nazanemuzeruzar kar kwaw wemu'emaw rehe a'e wà nehe. \v 2 Tupàn heko haw pe har umume'u a'e ze'eg purupe a'e wà. Azeharomoete a'e ze'eg a'e. Tupàn ukwaw kar a'e ze'eg azeharomoete har purupe a'e. Aze teko nuzeruzar kwaw hehe wà nehe, aze nuweruzar kwaw wà nehe, Tupàn uzepyk putar a'e teko wanehe nehe. \v 3 Tupàn ikatuahy a'e, ta'e upurupyro iko tatahu wi a'e xe, ikatu 'ym ma'e wi a'e xe. Aze nazazekaiw kwaw a'e zepyro haw rehe nehe, nazapuner kwaw zanehemaw rehe zepykaw wi nehe. Zanezar ràgypy umume'u a'e zepyro haw a'e, ko ywy rehe wiko mehe a'e. Henu har a'e wà, umume'u zanewe a'e wà no. — Azeharomoeteahy ko ureze'eg ure, i'i zanewe wà, Zezuz ze'eg imume'u mehe zanewe wà. \v 4 A'e 'ar mehe we Tupàn uzapo kar purumupytyhegatu kar haw teko wanuwa rupi no, ukàgaw hexak kar pà purupe no. Uzapo kar ma'e hexak pyr 'ym no. Umur Wekwe Puràg no, Zezuz rehe uzeruzar ma'e wanupe no. Tekwe Puràg uzapo kar ma'e ikatuahy ma'e wanupe pitàitàigatu no, ta'e Tupàn uputar nezewe haw a'e xe. \s1 Zezuz Zaneruwihawete wiko zanepyro har romo a'e \p \v 5 Urumume'u ywy iapo awer kwez peme ure. Ywy iapo mehe Tupàn numuigo kar kwaw weko haw pe har ywy rehe har wanuwihaw romo a'e wà. \v 6 Nan kwaw nezewe pa. Nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer a'e, pape rehe imuapyk pyrer a'e. \b \q1 — Ne Tupàn ne, nema'enukwaw ywy rehe har wanehe ne. \q1 Nuiko kwaw ikàg ma'e romo a'e wà. Nema'enukwaw katu wanehe. \q1 \v 7 Awa neremuigo kar kwaw ikàg ma'e romo ne. \q1 Nereko haw pe har ikàg wera'u ywy rehe har wi a'e wà. \q1 Eremuigo kar awa kwez ikàg wera'u ma'e romo kury. \q1 Eremono nekàgaw nepuràgaw kwez izupe, \q2 i'i Tupàn ze'eg kwehe arer. \q1 \v 8 Pureruze'eg ma'e romo eremuigo kar kwez kury. \q2 Wiko putar ma'e wazar romo paw rupi katete nehe no, \b \p — Awa ma'e paw wazar romo hekon a'e, teko paw wanuwihaw romo hekon a'e, i'i ze'eg kwehe arer. Màràzàwe tuwe aipo pa. Ko 'ar rehe ni amo awa nuiko kwaw ma'e paw wazar romo wà. Ni amo nuiko kwaw teko paw wanuwihaw romo wà. Nan. \v 9 Zezuz wiko putar ma'e paw wazar romo a'e nehe, teko paw wanuwihaw romo a'e nehe no. Amo 'ar mehe Tupàn heko haw pe har ikàg wera'u izuwi a'e wà. Ta'e uzeapo ikàg 'ym ma'e romo a'e xe. A'e rupi upuner umàno haw rehe teko wanekuzaromo paw rupi. Ta'e Tupàn zanepuhareko katu a'e xe. Ko 'ar rehe Tupàn umuigo kar Zezuz tuwihawete romo kury. Omono ukàgaw upuràg eteahy haw izupe a'e no, ta'e Zezuz umàno teko wanekuzaromo a'e xe. \v 10 Tupàn uzapo ma'e paw rupi katete a'e wà, teko paw rupi katete a'e wà no. Zaneapo a'e no. Iporomono wer ukàgaw rehe upuràgaw rehe purupe a'e. A'e rupi nezewe uze'eg uzeupe. — Aze hera'yr upuraraw ma'erahy a'e nehe, teko wanekuzaromo a'e nehe, xo a'e mehe zo apuner wapyro haw rehe tatahu wi ihe nehe. Xo a'e mehe zo nazepyk kwaw wanehe nehe, i'i Tupàn uzeupe. A'e rupi upuraraw kar ma'erahy wa'yr pe, imumàno kar pà. Ukweraw mehe a'e ràgypy uzeupir oho ywate a'e, wemipyro kwer wanenataromo a'e, wanape ràm iapo har ài a'e. Hemipyro kwer a'e wà nehe, ywy rehe har wanuwihaw romo wanekon putar a'e wà nehe. Umàno mehe Zezuz upyro tuwe ikatu 'ym ma'e iapo har a'e wà, tatahu wi a'e wà. \p \v 11 Zezuz umukatu teko a'e wà, wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e wà. Tupàn ta'yr romo hekon a'e. Hemimukatu kwer a'e wà no, wereko Tupàn u romo a'e wà no. A'e rupi Zezuz na'imaranugar kwaw wanehe uze'eg mehe a'e. — Herywyr wà, i'i iko wanupe. \v 12 Nezewe i'i Zezuz. \b \q1 — Tupàn, amume'u putar nekatu haw herywyr wanupe ihe nehe. \q1 Amume'u katu putar nekàgaw teko nànàn ihe nehe no, wazemono'og mehe ihe nehe no, \q2 i'i izupe. \b \m \v 13 Nezewe i'i Zezuz purupe. — Azeruzar katu Tupàn rehe ihe. Uzapo putar ikatu ma'e ihewe nehe, i'i wanupe. Amo ae ma'e umume'u wanupe no. — Aiko xe hepurumuzàmuzàg zàwenugar wapyr ihe, ta'e Tupàn umur ihewe a'e wà xe, i'i wanupe. \p \v 14 Ipurumuzàmuzàg zàwenugar a'e wà, teko romo wanekon a'e wà. Ho'o wà, huwy wà no. A'e rupi Zezuz a'e no, wiko wazàwe a'e no, awa romo wiko pà a'e no. A'e rupi upuner ikàgaw izo'okaw rehe, àzàg wanuwihaw wi a'e, tekwe ikatu 'ym ma'e wanuwihaw wi a'e. Wanuwihaw a'e, zanemukyze har zanemàno haw wi a'e. \v 15 Teko ukyze katu umàno àwàm wi a'e wà. A'e rupi zemunehew paw pe har ài wanekon wà. Zezuz umuhem kar teko a'e zemunehew paw wi a'e wà. Nukyze kwaw umàno haw wi wà kury. \v 16 Ko heze'eg azeharomoete ihe. Nur kwaw Zezuz weko haw pe har wapytywà pà a'e. Nan. Nezewe i'i ze'eg imuapyk pyrer a'e. — Zezuz upytywà Àmàrààw izuapyapyr iko a'e wà, i'i a'e ze'eg. \v 17 A'e rupi Zezuz a'e, wywyr wazàwegatete hekon a'e. A'e rupi Xaxeto wanuwihaw ài hekon wanupe a'e, ma'e iapo pà Tupàn huwa rupi wanekuzaromo a'e. Nupytu'u kwaw ma'e iapo re Tupàn huwa rupi, uzehe uzeruzar ma'e wanekuzaromo. Upuhareko katu teko a'e wà, a'e rupi uze'eg nezewe Tupàn pe tuweharupi a'e. — Ezepyk zo wanehe nehe, ta'e amàno wanekuzaromo ihe xe, wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imunàn pà ihe xe, i'i iko izupe. Nezewe mehe Tupàn umunàn wanemiapo kwer wanuwi. Heharaz a'e ikatu 'ym ma'e wi. \v 18 Ywy rehe heko mehe Zurupari uzeagaw zepe ikatu 'ym ma'e iapo kar pà Zezuz pe a'e. Upuraraw Zezuz ma'erahy a'e no. Nuzapo kwaw ikatu 'ym ma'e. A'e rupi ko 'ar rehe upuner teko wapytywà haw rehe nehe kury, aze Zurupari ipurapo kar wer ikatu 'ym ma'e rehe wanupe nehe. \c 3 \s1 Uze'eg Zezuz rehe a'e kury, Moizez rehe a'e no \p \v 1 Pe herywyr Zaneruwihawete rehe uzeruzar ma'e pe. Tupàn penenoz a'e, wemiruze'eg romo pemuigo kar pà a'e. Pema'enukwaw Zezuz rehe nehe. Tupàn umur kar Zezuz ywy rehe, wàpuzuhu rehe uzekaiw ma'e wanuwihaw romo imuigo kar pà. Zazeruzar Tupàn rehe. Zezuz wiko xaxeto ài zanewe. Uze'eg iko u pe zanerekuzaromo, xaxeto ài. \v 2 Kwehe mehe Tupàn uze'eg Zezuz pe a'e. — Ezekaiw katu heremiruze'eg wanehe nehe, i'i izupe, wemiruze'eg wanuwihawete romo imuigo kar pà. Zezuz a'e, weruzar tuwe ize'eg a'e, wanehe uzekaiw katu pà a'e. Nezewegatete Moizez a'e no, weruzar katu Tupàn ze'eg a'e no, hemiruze'eg wanehe uzekaiw katu pà a'e no. \v 3 Aze awa uzapo tàpuz ikatuahy ma'e a'e nehe, teko uze'egatu putar iapo har rehe a'e wà nehe. Nuze'egatu tetea'u kwaw tàpuz rehe wà nehe, ta'e tàpuz nuzeapo kwaw a'e xe. Uze'egatu putar iapo har rehe wà nehe, ta'e a'e ae uzapo a'e tàpuz a'e xe. Nezewegatete zaze'egatu Zezuz rehe nehe, ta'e tuwihawete romo hekon a'e xe. Moizez a'e, hemiruze'eg romo hekon a'e. A'e rupi Zezuz ikàg wera'u Moizez wi a'e. A'e rupi, tuwe zaze'egatu wera'u Zezuz rehe zane nehe. \v 4 Aze heta tàpuz nehe, heta iapo arer nehe no. Tupàn a'e, ma'e paw iapo har romo hekon a'e. \v 5 Moizez weruzar Tupàn ze'eg. Uzekaiw katu hemiruze'eg wanehe. Tuweharupi uma'ereko iko Tupàn pe. Umume'u ize'eg oho iko purupe no. \p \v 6 Zaneruwihawete a'e, Tupàn ta'yr romo hekon a'e. Tupàn hemiruze'eg wanuwihawete romo hekon a'e. Awa uzekaiw katu uzar hàpuz a'e. Nezewegatete Zezuz uzekaiw katu zanerehe a'e, ta'e zaiko tu hàpuz ài zane xe. Aze zanekàg nehe, zaiko wiwi putar hemiruze'eg romo nehe. Aze nazapytu'u kwaw ipyr zaneho àwàm rehe zanezeruzar ire nehe, zaiko wiwi putar hemiruze'eg romo nehe, zaiko wiwi putar Tupàn hàpuz zàwenugar romo nehe. \s1 Tupàn hemiruze'eg upytu'u putar a'e wà nehe \p \v 7 Nezewe i'i Tekwe Puràg purupe a'e. \b \q1 Aze peinu Tupàn ze'eg kutàri nehe, \q1 \v 8 peiko zo hehe uzeruzar 'ym ma'e romo nehe. Peiko zo penàmuz wazàwe nehe. \q1 Kwehe mehe nuweruzar kwaw Tupàn ze'eg a'e wà, \q1 tàpuz heta 'ymaw rehe ywyxig heta haw rehe wata mehe a'e wà. \q1 Wagaw Tupàn a'e wà. — Aze naxiruzar kwaw ize'eg nehe, nuzepyk kwaw zanerehe nehe, i'i zepe uzeupeupe wà. \q1 \v 9 — A'e mehe penàmuz heragaw a'e wà, i'i Tupàn. — Amumaw 40 kwarahy ihe, xo ikatuahy ma'e iapo pà wanupe ihe. \q1 Wexak heremiapo kwer ikatu ma'e a'e wà. Nuweruzar kwaw heze'eg wà. \q1 \v 10 A'e rupi aikwahy wanupe ihe. Aze'eg wanupe. \q1 — Naperuzar pixik kwaw heze'eg, \q1 napeiko kwaw heremiruze'eg ikatu ma'e romo, a'e wanupe. \q1 \v 11 Aikwahy wanupe. A'e rupi amume'u tuwe heze'eg wanupe. \q1 — Azapokatu amo ywy kwez peme ihe, peneko àwàm romo ihe. \q1 Napeiko pixik kwaw a'e ywy rehe nehe. Napepytu'u pixik kwaw a'e pe nehe, a'e wanupe, \q2 i'i Tupàn. \b \p \v 12 Herywyr wà. Peme'egatu nehe, ikatu 'ym ma'e wi petyryk pà nehe. Tuwe ni amo pepyr har nuwereko kwaw ikatu 'ymaw upy'a pe wà nehe. Tuwe ni amo nuiko wi kwaw uzeruzar 'ym ma'e romo wà nehe. Tuwe nupuir kwaw Tupàn wikuwe ma'e wi wà nehe. \v 13 Aze amo uzapo ikatu 'ym ma'e iko nehe, hehàpyhà 'ym ma'e ài hekon putar nehe. Nuexak kwaw Tupàn ikatu haw. A'e rupi nuweruzar kwaw ize'eg. Pezepytywàtywà tuweharupi nehe. A'e mehe napeiko kwaw uzeruzar 'ym ma'e romo nehe. Aze peinu Tupàn ze'eg kutàri nehe, peikuwe zo hehe uzeruzar 'ym ma'e romo nehe, i'i a'e ze'eg kwehe arer. A'e ze'eg a'e, uze'eg zanewe ko 'ar rehe a'e. \v 14 Izypy mehe zazeruzar tuwe Zaneruwihawete rehe zane. Aze zazeruzar zaha zaiko hehe zane nehe, te iahykaw rehe nehe, zaiko putar ipyr tuweharupi nehe. Xiriko putar ikatu haw ikàgaw nehe no. \v 15 Nezewe i'i a'e ze'eg imuapyk pyrer a'e. \b \q1 — Aze peinu Tupàn ze'eg kutàri nehe, \q1 peikuwe zo hehe uzeruzar 'ym ma'e romo nehe. \b \p \v 16 Moizez weraha teko Ezit ywy wi a'e wà. Tupàn omono uze'eg wanupe a'e. Nuweruzar kwaw ize'eg wà. Naheko wer kwaw hemiruze'eg romo wà. \v 17 Tupàn umumaw 40 kwarahy a'e kury, wanupe wikwahy pà a'e kury. Ta'e uzapo ikatu 'ym ma'e a'e wà xe. Umàno a'e pe wà, ywyxig heta haw pe wà. \v 18 — Napeiko pixik kwaw a'e ywy rehe nehe, heremiapo katu kwer rehe nehe, i'i Tupàn wanupe. — Napepytu'u pixik kwaw a'e pe nehe, a'e wanupe, i'i a'e. Uze'eg heruzar 'ymar wanupe. \v 19 A'e rupi nupuner kwaw weko haw rehe a'e ywy rehe wà, ta'e nuzeruzar kwaw hehe wà xe. \c 4 \p \v 1 Ko 'ar rehe kury, Tupàn umume'u uzepyr zaneixe àwàm kwez zanewe a'e. Zapyta putar zaha ipyr zane nehe. Tuwe zazeruzar wi wi hehe nehe. Tuwe nazapytu'u kwaw heruzar ire nehe. A'e rupi zaha putar tuwe ipyr nehe. Zanepytywà putar ko 'ar rehe nehe no. Aze amo teko upytu'u ize'eg heruzar ire wà nehe, Tupàn nupytywà kwaw a'e teko a'e wà nehe. A'e teko noho kwaw ipyr wà nehe. \v 2 Ta'e xinu ze'eg puràg kwez zane xe. Teko kwehe arer wenu a'e ze'eg a'e wà no. Noho kwaw a'e ywy rehe wà, Tupàn hemiapo katu kwer rehe wà. Ta'e nuzeruzar kwaw a'e ze'eg rehe henu mehe wà xe. \v 3 Zazeruzar Tupàn rehe zane. A'e rupi zaixe putar heko haw pe nehe, zanepyta pà ipyr tuweharupi nehe. Nezewe i'i zaneipy wanupe a'e. \b \q1 — Aikwahy wanupe ihe. A'e rupi amume'u tuwe heze'eg wanupe. \q2 — Azapokatu amo ywy kwez peme ihe, peneko àwàm peme ihe. \q1 Napeiko pixik kwaw a'e ywy rehe nehe. \q2 Napepytu'u pixik kwaw a'e pe nehe, a'e wanupe, \q2 i'i Tupàn wanupe. \b \p Nezewe uze'eg tuwe a'e. Ywy iapo paw ire umumaw Tupàn uma'ereko haw. \p \v 4 Nezewe i'i amo ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer. — 6 'ar pawire, 7 haw 'ar mehe Tupàn upytu'u a'e, uma'ereko haw iapo pawire a'e. \v 5 Amo ae ze'eg kwehe arer uze'eg mytu'u haw rehe a'e. — Nur pixik kwaw hepyr upytu'u pà a'e wà nehe, i'i Tupàn uze'eg heruzar 'ymar wanupe. \v 6 Tupàn ze'eg puràg henu arer izypy mehe arer a'e wà, nuixe kwaw ipyr upytu'u pà a'e wà, ta'e nuzeruzar kwaw hehe a'e wà xe. Amo ae teko oho putar ipyr a'e wà nehe, upytu'u pà a'e pe a'e wà nehe. \v 7 — Peruzar heze'eg kutàri nehe, i'i Tupàn Moizez hemiruze'eg wanupe, ywyxig heta haw rehe waneko mehe. Nuweruzar kwaw wà. A'e rupi umumaw kwarahy tetea'u a'e pe wiko pà wà. Tupàn wexak amo ae 'ar a'e. Wexak amo ae teko a'e wà no. Umuigo kar a'e teko wemiruze'eg romo a'e wà. — Pe nehe kury, hereruzar pe nehe kury, i'i tuwihaw Tawi pe. Tawi umume'u a'e Tupàn ze'eg a'e, wemiruze'eg wanupe a'e, ta'e Tupàn umume'u kar izupe a'e xe. Nezewe i'i a'e Tawi ze'eg kwehe arer a'e. — Peinu Tupàn ze'eg kwez kutàri. Peikuwe zo hehe uzeruzar 'ym ma'e romo nehe, i'i a'e. \v 8 A'e ywyxig heta haw rehe har a'e wà, a'e uzeruzar 'ym ma'e a'e wà, nuiko kwaw a'e ywy katu ma'e rehe a'e wà. Umàno ywy ikatu 'ym ma'e rehe wà. Xo wazuapyapyr zo wiko oho hehe wà. Tuwihaw Zuzue weraha a'e teko ywy katu ma'e rehe a'e wà. Aze mo tuwihaw Zuzue weraha a'e teko Tupàn pyr a'e wà, wapytu'u hawete pe mo a'e wà, a'e mehe mo Tupàn nuze'eg wi iwer mo hehe amo ae 'ar mehe a'e. \v 9 Mokoz ma'e rehe Tupàn uze'eg a'e. Zutew kwehe arer wiko oho a'e ywy katu ma'e rehe a'e wà, upytu'u pà a'e wà. Zezuz rehe uzeruzar ma'e upytu'u putar oho Tupàn heko haw pe a'e wà nehe no. Mokoz pytu'u haw rehe uze'eg a'e. Tupàn upytu'u ywy iapo re a'e. Nezewegatete zapytu'u putar ko ywy rehe zanereko re zane nehe no, ipyr zanereko mehe zane nehe no. \v 10 Ta'e Tupàn pyr upytu'u ma'e ràm a'e wà nehe xe, upytu'u putar uma'ereko haw iapo re a'e wà nehe xe. Wapytu'u àwàm nuzawy kwaw Tupàn ipytu'u awer. \v 11 A'e rupi xiruzar tuwe ize'eg nehe. A'e rupi zaixe putar ipyr zapytu'u pà nehe. Tuwe ni amo zanepyr har nuzewyr kwaw izuwi wà nehe. Xiruzar ize'eg paw rupi katete zane nehe. Tuwe zaixe ipyr zane paw rupi nehe no. \p \v 12 Tupàn ze'eg a'e, nuzawy kwaw ma'e wikuwe ma'e a'e. Uzapo ma'e iko tuweharupi teko wapy'a pe. Nuzawy kwaw takihe haimezuazar ma'e a'e. Nuzawy kwaw takihe haime katu ma'e. Aze ximonohok ma'ero'o kwer takihe pupe, xixak te ikagwer, te iputu'ugwer no. Nezewegatete Tupàn ze'eg uze'egatu tuwe zanepy'a pe a'e no. — Azeharomoete aiko ikatu 'ym ma'e iapo har romo ihe, za'e imugeta mehe. — Azeharomoete heremiapo kwer na'ikatu kwaw Tupàn pe, za'e imugeta mehe. Zazemumikahy imugeta mehe. \v 13 Teko nupuner kwaw ni pitài ma'e imimaw rehe Tupàn wi a'e wà. Wexak ma'e paw rupi katete a'e. Ukwaw zaneremiapo kwer paw rupi katete no. A'e rupi peiko zo zaneipy wazàwe nehe. Nuweruzar kwaw Tupàn ze'eg wà. Peruzar katu ize'eg nehe. A'e rupi peixe putar ipyr nehe, pepytu'u pà nehe. \s1 Zezuz a'e, Xaxeto wanuwihaw ikàg wera'u ma'e romo hekon a'e \p \v 14 Tuweharupi ximume'u Zezuz rehe zanezeruzar haw purupe zane. Pepytu'u zo hehe pezeruzar ire nehe. Pepytu'u zo heruzar ire nehe no. Ta'e Zezuz Tupàn ta'yr a'e xe, wiko Xaxeto wanuwihaw ài zanewe a'e xe. Uzekaiw katu zanerehe, xaxeto ài. Wixe Tupàn huwa rupi, zanerekuzaromo. Uze'eg izupe zanerekuzaromo no. \v 15 Nuiko kwaw zanepuhareko 'ymar romo. Zanerereko katu a'e. Zanepuhareko katu a'e, ta'e nazanekàg kwaw zane xe. Ywy rehe heko mehe Zurupari ipurapo wer ikatu 'ym ma'e rehe izupe a'e. Nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e. \v 16 Tuwe zanekàg nehe. Pekyze zo nehe. Peze'eg Tupàn pe nehe, ta'e zanepuhareko katu a'e xe. Aze zawaiw katu zanereko haw zanewe nehe, zanepuhareko katu Tupàn a'e nehe, zanepytywà putar a'e nehe no. \c 5 \p \v 1 Zutew wexaexak pitài awa a'e wà, Xaxeto wanuwihaw romo imuigo kar pà a'e wà. A'e tuwihaw a'e, uze'eg Tupàn pe teko wanekuzaromo a'e. Omono ma'e izupe no. Uzuka ma'ea'yr huwa rupi, teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo. \v 2 A'e tuwihaw a'e, awa romo hekon a'e. A'e rupi aze amogwer teko nukwaw katu kwaw ma'e a'e wà, aze uzawy Tupàn hape a'e wà, a'e tuwihaw nuze'eg ahyahy kwaw wanupe a'e. \v 3 A'e tuwihaw na'ikàg kwaw a'e no, a'e rupi nupuner kwaw ma'ea'yr izuka haw rehe teko wanemiapo kwer ikatu 'ygwer hekuzaromo zutyka'i a'e, te wemiapo kwer hekuzaromo uzuka a'e no. \p \v 4 — Aiko Xaxeto wanuwihaw romo ihe, ni'i kwaw wyzài awa a'e. Tupàn wexaexak amo awa a'e. Xo a'e awa zo wiko wanuwihaw romo. Nezewe Tupàn wexak Àràw kwehe mehe, wanuwihaw romo imuigo kar pà. \p \v 5 Nezewegatete Zezuz a'e no. — Xaxeto wanuwihaw romo aiko ihe, ni'i kwaw a'e. Tupàn uze'eg izupe a'e. \b \q1 — Ereiko hera'yr romo ne. \q1 Kutàri aiko neru romo ihe, \q2 i'i izupe. \p \v 6 Amo 'ar mehe uze'eg nezewe izupe. \b \q1 — Ereiko putar heràpuz rehe uzekaiw ma'e romo tuweharupi nehe. \q1 Nerepytu'u pixik kwaw hehe uzekaiw ma'e romo nereko re nehe. \q2 Mekizetek haikwerupi har romo ereiko putar nehe, i'i izupe. \q2 (Mekizetek a'e, Xaxeto kwehe arer romo hekon a'e.) \b \p \v 7 Ko ywy rehe wiko mehe uze'eg Zezuz Tupàn pe tuweharupi a'e. — Hepytywà pe nehe, i'i izupe tuweharupi. Uzai'o izupe uze'eg mehe no. Tupàn upuner mo imàno haw wi ipyro haw rehe a'e. Nupyro kwaw. Zezuz uzeapo ikàg 'ym ma'e romo. Weruzar Tupàn ze'eg iko tuweharupi, hemiapo putar haw iapo pà. A'e rupi Tupàn wenu ize'eg mehe. \v 8 Tupàn ta'yr romo hekon. Tu nupyro kwaw wa'yr ma'erahy wi. Upuraraw ma'erahy tetea'u. Nezewe uzemu'e u ze'eg heruzar haw rehe. \v 9 Upuraraw ma'erahy tetea'u. — Uhyk kury, i'i tu izupe. A'e mehe upuner umàno haw rehe, teko wapyro pà tatahu wi. Upyro putar uze'eg heruzar har paw rupi katete wà nehe. Upyta putar ipyr tuweharupi wà nehe. \v 10 — Uhyk kury, i'i tu izupe. — Ereiko heràpuz rehe uzekaiw ma'e ikàg wera'u ma'e romo ne kury, Mekizetek haikwerupi har romo kury, i'i izupe. \s1 — Napekwaw katu kwaw ikatu 'ygwer wi petyrykaw, i'i wanupe \p \v 11 Heta tetea'u ma'e peme ureremimume'u ràm ure. Zezuz zanerekuzaromo ima'ereko haw rehe ze'egaw urumume'u putar peme nehe. Peme imume'u haw zawaiw katu urewe a'e, ta'e mewe katu pezemu'e agwer ma'e rehe pe xe. \p \v 12 Kwehe peiko uzeruzar ma'e romo. Pepuner mo upurumu'e ma'e romo peneko haw rehe. Napeiko kwaw. Màràzàwe tuwen aipo pa. Napekwaw kwaw Tupàn ze'eg zawaiw 'ym ma'e. Amono kar tàri purumu'e ma'e pepyr ihe. \v 13 Kwarera'i u'u uhy ikamy kwer a'e, ta'e nupuner kwaw temi'uete i'u haw rehe a'e xe. Temi'uete i'u 'ymar a'e, kwarera'i romo hekon a'e. Pe no, peiko kwarera'i ài pe no. Kwarera'i nu'u kwaw temi'uete a'e wà. Nezewegatete napezemu'e katu kwaw Tupàn ze'eg rehe. A'e rupi napekwaw kwaw ikatu 'ym ma'e wi petyrykaw. Napekwaw kwaw Tupàn hemiapo putar haw iapo haw. \v 14 Awa tua'u ma'e a'e wà, kuzà ihya'u ma'e a'e wà no, u'u temi'uete a'e wà. Nezewegatete uzeruzar ma'e ikàg ma'e a'e wà no, uzemu'e katu Tupàn ze'eg rehe a'e wà no. Ukwaw katu hemiapo putar haw iapo haw wà. Ukwaw ikatu 'ym ma'e wi utyrykaw rehe wà no. Upytu'u tuwe iapo re wà. \c 6 \p \v 1 A'e rupi pezemu'e katu Tupàn ze'eg rehe nehe. Peiko awa itua'u ma'e ài nehe, kuzà ihya'u ma'e ài nehe. Izypy mehe pezemu'e Zaneruwihawete rehe ze'eg zawaiw 'ym ma'e rehe. Pekwaw katu a'e ze'eg kury. Pezemu'e ze'eg zawaiw katu wera'u ma'e rehe nehe kury. Pezapo e ma'e peiko kury. Tupàn nuzapo kar kwaw a'e ma'e iko ko 'ar rehe a'e kury. Izypy mehe — Pezeruzar Tupàn rehe nehe, uru'e peme. Pezeruzar peiko hehe kury. Nuru'e wi kwaw peme nehe kury. \v 2 — Pezemuzahazahak kar nehe, uru'e peme. Pezemuzahazahak kar, ureze'eg heruzar pà. Nuru'e wi kwaw peme nehe kury. — Pepokok uzeruzar ma'e wanehe nehe, a'e rupi xo Tupàn zo weruzar putar a'e wà nehe, uru'e peme. Peruzar ureze'eg peiko kury. Nurumume'u wi kwaw peme nehe kury. — Amo 'ar mehe umàno ma'e kwer ukweraw wi putar a'e wà nehe. Ikatu 'ym ma'e iapo arer ukweraw ma'e kwer oho putar tatahu pe wà nehe. Uzeruzar ma'e ukweraw ma'e kwer oho putar Tupàn pyr wà nehe, uru'e ure. Pekwaw katu a'e ma'e kury. Nurumume'u wi kwaw peme nehe kury. \v 3 Tuwe zazemu'e Tupàn ze'eg zawaiw katu ma'e rehe zane nehe kury. Aze Tupàn uputar nezewe haw nehe, zazemu'e putar ize'eg rehe nehe. \p \v 4 Aze amo upuir tuwe Tupàn wi a'e wà nehe, nazapuner kwaw wamuzewyr kar haw rehe izupe zane wà nehe. Ukwaw Tupàn a'e wà, ukwaw ize'eg a'e wà no. Tatainy ài hekon Tupàn a'e. A'e teko ukwaw Zezuz ikatu haw a'e wà no. Tupàn ywak rehe har umur Zezuz wanupe a'e. Umur Wekwe Puràg wanupe no. \v 5 Ukwaw tuwe Tupàn ze'eg ikatu haw wà. Amo 'ar mehe Zezuz upureruze'eg putar ko ywy rehe a'e nehe, ukàgaw hexak kar pà purupe a'e nehe. Ywy rehe wiko mehe uzapo purumupytuhegatu kar haw no. A'e teko wexak ikàgaw a'e wà. \v 6 Ko 'ar rehe a'e teko upytu'u hehe uzeruzar ire wà kury. Nazapuner kwaw wamuzewyr kar haw rehe Tupàn pe, ta'e tuweharupi Tupàn ta'yr ywyra kanetar rehe izuka wi wi har ài wanekon a'e wà xe. Ta'e hehe uze'eg uryw ahyahy ma'e romo wanekon tuweharupi a'e wà no xe. \p \v 7 Aze àmàn ukyr ywy rehe nehe, ma'e itym pyrer hezuz putar nehe. Itym arer hurywete putar nehe. \v 8 Aze xu itua'u nehe, aze heta tetea'u ka'akyr nehe, upyk putar ma'e itym pyrer nehe. Na'ikatu kwaw itym arer pe nehe. Nezewegatete, aze uzeruzar ma'e oho tuwe waiko Tupàn hape rupi wà nehe, upytu'u 'ym pà wà nehe, a'e mehe Tupàn hurywete putar nehe. Aze upytu'u uzeruzar ire wà nehe, na'ikatu kwaw Tupàn pe wà nehe. A'e ko zar umunyk putar tata xu rehe nehe. Nezewegatete Tupàn omono kar putar uzeruzar 'ym ma'e tatahu pe wà nehe. \v 9 Hemyrypar wà. Aze'eg ahyahy nezewe peme ihe, ta'e apuamutar katu ihe xe. Napepytu'u kwaw pezeruzar ire. Pezeruzar wi wi tuweharupi nehe, pepytu'u 'ym pà nehe. Tupàn uzapo putar ikatuahy ma'e peme a'e nehe, ta'e pepyro putar a'e nehe xe, ta'e napepytu'u kwaw hehe pezeruzar ire nehe xe. \v 10 Pema'ereko katu peiko Tupàn pe. Naheharaz kwaw pema'ereko haw wi nehe. Pezamutar katu Tupàn. A'e rupi pepytywàgatu amogwer uzeruzar ma'e peiko pe wà. Naheharaz kwaw pema'ereko haw wi nehe. \p \v 11 Xo ko ma'e uruputar ure. Peàro Zezuz izewyr àwàm peiko. Hàro mehe pe pitàitàigatu pezamutar wi wi Tupàn nehe. Pepytywàgatu wi wi hemiruze'eg pe wà nehe no. A'e rupi tur mehe uzapo putar ikatuahy ma'e peme nehe no. \v 12 Peiko zo iranahy ma'e romo nehe. Peiko uzeruzar katu ma'e wazàwe nehe. Zezuz rehe uzeruzar haw rehe ma'erahy ipuraraw mehe wà, nupytu'u kwaw uzeruzar ire wà. A'e rupi Tupàn uzapo putar a'e ikatuahy ma'e imume'u pyrer a'e nehe, a'e uzeruzar katu ma'e wanupe a'e nehe. Aze peiko wazàwe nehe, uzapo putar wemimume'u kwer peme nehe no. \s1 Tupàn uzapo tuwe wemimume'u kwer a'e nehe \p \v 13 Kwehe mehe Tupàn umume'u tuwe ma'e wemiapo ràm Àmàrààw pe a'e. — Azeharomoete azapo putar heremimume'u kwer ihe nehe, i'i izupe. Umume'u tuwe a'e ma'e uwer rehe a'e, ta'e naheta kwaw izuwi ikàg wera'u ma'e a'e xe. \v 14 Nezewe uze'eg izupe. — Azapo e putar ikatuahy ma'e newe ihe nehe, i'i izupe. — Amono putar hekàgaw newe nehe. A'e rupi erepurumuzàmuzàg tetea'u putar nehe. Nezuapyapyr heta tetea'u putar a'e wà nehe, i'i izupe. \v 15 Wàrogatu Àmàrààw a'e ma'e Tupàn hemimume'u kwer a'e. A'e rupi Tupàn umur izupe. \v 16 Aze awa umume'u tuwe wemiapo ràm a'e nehe, ima'enukwaw amo ikàg wera'u ma'e rehe a'e nehe. Umume'u tuwe a'e wemiapo ràm a'e ikàg ma'e her rehe a'e. Aze awa umume'u tuwe wemiapo ràm Tupàn her rehe nehe, amogwer uzeruzar putar ize'eg rehe a'e wà nehe. — Kwa, nerezapo kwaw nehe, ni'i kwaw amo izupe wà nehe. \v 17 Tupàn umume'u wemiapo ràm Àmàrààw pe a'e. — Azapo putar tuwe heremimume'u kwer ihe nehe, i'i izupe. Nazuhaw pixik kwaw ko heze'eg ihe nehe, i'i izupe. Ipurukwaw kar wer wemiapo ràm rehe purupe, a'e rupi umume'u tuwe a'e ma'e uwer rehe. (Ta'e ni amo na'ikàg wera'u kwaw Tupàn wi a'e wà xe.) \p \v 18 Umume'u tuwe a'e. Umume'u uwer rehe. A'e rupi nuzuhaw kwaw nehe. Uzapo putar tuwe nehe. A'e rupi zane tatahu wi ipyro pyrer zane kury, zanerurywete zane kury. Zanekàg tuwe no, ta'e xiàro tuwe hemiapo ràm zane xe, ta'e umume'u tuwe purupe kwehe mehe a'e xe. Zanepyro tuwe tatahu wi. Zaha putar tuwe ipyr nehe. \v 19 Xiàpixi ita ipuhuz katu ma'e kyhàhàm pupe zane, kanu rehe zane. Aze zanepurumupyta kar wer kanu rehe yryhu mytepe, xityk a'e ita 'y pupe. A'e rupi ywytu nueraha kwaw kanu a'e. Nezewegatete Zurupari nazanemunyryk kar kwaw Tupàn wi a'e, ta'e xiàrogatu tuwe Tupàn pyr zaneho àwàm zane xe, ta'e xikwaw tatahu wi zanepyro haw zane xe. Azeharomoete zaha putar ipyr nehe. Xaxeto wanuwihaw a'e, tuweharupi wixe Tupàn pe ze'egaw pupe a'e, pàn rupi a'e. Amogwer nuixe kwaw a'e pe wà. A'e awa oho uze'eg pà Tupàn pe, hemiruze'eg wanekuzaromo. Nezewegatete ywak rehe Zezuz oho Tupàn huwake a'e. Uze'eg iko zanerekuzaromo kury. \v 20 Oho Zezuz u huwake a'e, zanerenataromo a'e. Xaxeto wanuwihaw ikàg wera'u ma'e romo hekon kury, wiko putar tuwihaw romo tuweharupi nehe no. Mekizetek haikwerupi har romo hekon. \c 7 \s1 Mekizetek a'e, tuwihaw romo hekon kwehe mehe a'e \p \v 1 Kwehe mehe Mekizetek a'e, Xarez tawhu pe har wanuwihaw romo hekon a'e. Uze'eg Tupàn Ikàg Wera'u Ma'e pe tuweharupi, teko wanekuzaromo, uzuka ma'ea'yr wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo. Amo 'ar mehe Àmàrààw uzàmàtyry'ym amo ae tuwihaw oho a'e wà. Àmàrààw hemiaihu uzuka a'e tuwihaw wanemiaihu tetea'u a'e wà. Uzuka a'e tuwihaw wà no. Upyhyk wama'e wanemetarer wà no. Na'e Àmàrààw uzewyr Xarez tawhu kutyr wà kury. Mekizetek uwàxi Àmàrààw oho pe rupi. Uze'eg izupe. — Tuwe Tupàn uzapo ikatu ma'e newe a'e nehe, i'i izupe. \v 2 Na'e Àmàrààw umur uma'e kurer izupe kury, a'e ma'e zauxiapekwer wanuwi ipyhyk pyrer ikurer a'e kury. Aze 10 temetarer wereko, omono pitài Mekizetek pe. Mekizetek her, — Heruwihaw ikatuahy, i'i zaneze'eg rupi. Xarez tawhu her, — Zeàmàtyry'ym 'ymaw wanuwihaw, i'i zaneze'eg rupi. Mekizetek a'e, Xarez tawhu pe har wanuwihaw romo hekon a'e mehe a'e. A'e rupi uzeàmàtyry'ym 'ym ma'e wanuwihaw romo hekon a'e. \v 3 Ni amo numume'u kwaw Mekizetek tu her a'e wà, ni ihy her a'e wà, ni hàmuzgwer waner a'e wà no. Numume'u kwaw izexak kar awer wà. Numume'u kwaw imàno awer wà no. Tupàn ta'yr ài hekon. Xaxeto romo hekon tuweharupi nehe no. \p \v 4 Azeharomoete ikàg a'e. Àmàrààw a'e, zaneràmuz ikàg wera'u ma'e a'e, omono wemetarer ikurer izupe a'e, Mekizetek pe a'e. (Upyro a'e ma'e a'e temetarer zauxiapekwer wanuwi, wàmàtyry'ym ire.) \v 5 Erewi izuapyapyr a'e wà, Xaxeto a'e wà, omono'og Izaew izuapyapyr wanemetarer ikurer a'e wà, ta'e ze'eg kwehe arer omono'og kar nezewe wanupe a'e xe. Wànàm umur wemetarer ikurer wanupe wà. Àmàrààw izuapyapyr romo wanekon paw rupi katete wà. \v 6 Mekizetek a'e, nuiko kwaw Erewi izuapyapyr romo a'e. Upyhyk hemetarer ikurer Àmàrààw wi, upyhyk ima'e kurer izuwi no. — Tuwe Tupàn uzapo ikatuahy ma'e newe nehe, i'i izupe, ta'e Tupàn umume'u ikatu ma'e wemimono ràm Àmàrààw pe a'e xe. \v 7 Tupàn hemiapo ràm imume'u har a'e, ikàg wera'u uze'eg henu har wi azeharomoete a'e. \v 8 Amogwer xaxeto a'e wà, Tupàn pe temetarer imono'ogar a'e wà, umàno putar a'e wà nehe. Mekizetek a'e, temetarer imono'ogar a'e, wikuwe a'e. Ze'eg imuapyk pyrer umume'u hekuwe haw zanewe. \v 9 Àmàrààw omono uma'e ikurer izupe a'e. (Erewi nuzexak kar kwaw a'e 'ar mehe a'e rihi. A'e rupi wine Àmàrààw hetekwer pupe a'e rihi.) A'e rupi — Erewi a'e no, omono uma'e kurer izupe a'e no, za'e izupe. Ta'e tàmuz Àmàrààw omono izupe xe. \v 10 Erewi nuzexak kar kwaw a'e 'ar mehe a'e rihi. Wine wàmuz hetekwer pupe rihi. Tàmuz wexak Mekizetek a'e, Erewi izexak kar 'ym mehe a'e rihi. \p \v 11 Tupàn omono uze'eg kwehe arer Izaew izuapyapyr wanupe a'e. Umuigo kar Erewi izuapyapyr wàpuz rehe uzekaiw ma'e romo a'e wà, Izaew izuapyapyr wapytywà har romo a'e wà. Aze mo Erewi izuapyapyr wama'ereko awer ikatuahy Tupàn pe, a'e mehe mo nuzexak kar iwer mo amo ae xaxeto zanewe. Nuhyk kwaw wama'ereko haw Tupàn pe. A'e rupi uzexak kar amo ae xaxeto a'e. Mekizetek haikweromo har romo hekon a'e. Nuiko kwaw Àràw haikweromo har romo. (Nuiko kwaw Erewi hemimino romo.) \v 12 Tupàn umur amo ae tàpuz rehe uzekaiw ma'e kwez zanewe a'e kury. A'e rupi umur kar amo ae ze'eg kwez zanewe no. \v 13 Zanezar Zezuz a'e, amo ae awa hemimino romo hekon a'e. Nuiko kwaw Erewi hemimino romo. \v 14 Zuta hemimino romo hekon a'e. Zuta izuapyr nuiko kwaw xaxeto romo a'e wà. Kwehe mehe Moizez uze'eg Erewi izuapyapyr wanupe a'e. — Peiko Xaxeto romo nehe, i'i wanupe. Nuze'eg pixik kwaw nezewe Zuta izuapyapyr wanupe. \s1 — Ereiko Mekizetek haikwerupi har romo, i'i Tupàn Zezuz pe a'e kury \p \v 15 Pekwaw wera'u putar heze'eg nehe kury. Amo ae xaxeto uzexak kar wà zanewe ko 'ar rehe kury. Mekizetek haikwerupi har romo hekon a'e. (Zezuz her romo a'e.) \v 16 — Ereiko xaxeto romo ne, ni'i kwaw amo izupe wà. Teko nuzapo kar kwaw ma'e izupe wà. Wikuwe putar tuweharupi nehe. A'e rupi nupytu'u pixik kwaw xaxeto romo wiko re nehe. \v 17 Nezewe i'i Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer a'e. \b \q1 — Ereiko putar xaxeto romo tuweharupi nehe, nepytu'u 'ym pà nehe. \q1 Mekizetek haikwerupi har romo ereiko. Izàwenugar romo ereiko. \b \p \v 18 Ze'eg kwehe arer a'e, nuzawy kwaw takihe haime 'ym ma'e a'e. Teko nomonohok kwaw ma'e takihe haime 'ym ma'e pupe wà. Nezewegatete ze'eg kwehe arer numukàg kwaw Tupàn hemiaihu wà. Aze umugeta nupytu'u kwaw ikatu 'ym ma'e iapo re wà. A'e rupi Tupàn uze'eg nezewe zanewe kury. — Peho zo a'e ze'eg kwehe arer rupi nehe kury, i'i zanewe kury. \v 19 Ta'e ze'eg kwehe arer Moizez pe imur pyrer a'e xe, numukatu kwaw teko a'e wà xe. Numuawyze kar pixik kwaw teko Tupàn pe wà. A'e rupi Tupàn umume'u ze'eg ipyahu ma'e kury. Xiàro zanemuawyze haw Tupàn pe zane kury, ta'e zaha zaiko ize'eg ipyahu ma'e rupi zane kury xe. \p \v 20 — Ereiko putar heràpuz rehe uzekaiw ma'e romo tuweharupi nehe, nerepytu'u kwaw teko wapytywà re nehe, i'i Tupàn a'e, Zaneruwihawete pe a'e. Nuze'eg pixik kwaw nezewe amogwer xaxeto wanupe. \v 21 Tupàn umume'u a'e ma'e izupe. A'e rupi Zaneruwihawete wiko tuwe xaxeto romo a'e, purupytywà har romo a'e. Nezewe i'i ze'eg kwehe arer. \b \q1 — Zanezar Tupàn umume'u tuwe ma'e kwez Zaneruwihawete pe a'e. Numuzewyr pixik kwaw uze'eg awer nehe. \q1 Ereiko putar xaxeto romo nehe, ereiko putar purupytywà har romo tuweharupi nehe, nepytu'u 'ym pà nehe, \q2 i'i Zaneruwihawete pe. \b \p \v 22 Tupàn ze'eg ipyahu ma'e ikatu wera'u ize'eg kwehe arer wi a'e. Tupàn umume'u a'e ze'eg kwehe arer Moizez pe. Na'e Moizez umume'u teko wanupe. Ikatu a'e ze'eg kwehe arer. Ikatu wera'u ze'eg ipyahu ma'e kury. Xaxeto kwehe arer a'e wà, weruzar kar ze'eg kwehe arer teko wanupe a'e wà. Uze'eg Tupàn pe teko wanekuzaromo tuweharupi wà. Ko 'ar rehe Zaneruwihawete wiko Tupàn huwa rupi zanerekuzaromo kury, ze'eg ipyahu ma'e heruzar kar pà zanewe kury. \p \v 23 Nuiko kwaw amogwer xaxeto wazàwe a'e. Heta tetea'u a'e wà, ta'e umàno a'e wà xe. A'e rupi upytu'u xaxeto romo wiko re wà. \v 24 Zezuz numàno pixik kwaw nehe. Nupytu'u pixik kwaw xaxeto romo wiko re nehe. — Apytu'u kwez kury, ereiko putar xaxeto romo herekuzar romo nehe kury, ni'i pixik kwaw amo pe nehe. \v 25 A'e rupi ko 'ar rehe kury, tuweharupi nehe no, upuner teko wapyro haw rehe tatahu wi nehe, aze a'e teko ur Tupàn pe wà nehe, aze a'e teko uzeruzar Zezuz rehe wà nehe. Ta'e Zezuz a'e nehe xe, wikuwe putar tuweharupi a'e nehe xe. Tuweharupi uze'eg iko Tupàn pe u pe. — Pemono kar zo herehe uzeruzar ma'e tatahu pe ne wà nehe, i'i iko izupe. — Ta'e amàno wanekuzaromo ihe xe, i'i iko izupe. \p \v 26 Zezuz a'e, xaxeto romo hekon a'e. Azeharomoete ikatuahy zanewe, ta'e uzapo ikatuahy ma'e zanewe xe. Utyryk ikatu 'ym ma'e wi no. Nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e. Naheta pixik kwaw ikatu 'ymaw hehe no. Uzawy tuwe ikatu 'ym ma'e iapo har a'e wà. Nuiko pixik kwaw wazàwe. Tupàn upir Zezuz heraha ywak 'aromo a'e, (uzeake imuigo kar pà a'e). \v 27 Zezuz nuiko kwaw amogwer xaxeto wazàwe. Nuzuka kwaw Àràpuhàràna'yr Tupàn huwa rupi tuweharupi. Nuzuka kwaw ma'ea'yr teko wanemiapo kwer hekuzaromo. Pitài haw zo omono ma'e izuka pyr Tupàn pe. Uzemono uzezuka kar pà Àràpuhàràna'yr ài a'e. Pitài haw zo umàno. Numàno wi kwaw nehe. \p \v 28 Nezewe i'i Moizez ze'eg kwehe arer a'e. — Àràw izuapyapyr a'e wà, wiko putar xaxeto romo a'e wà nehe, i'i teko wanupe. Àràw izuapyapyr a'e wà, nutyryk kwaw ikatu 'ym ma'e wi tuweharupi a'e wà. A'e rupi ko 'ar rehe kury, Tupàn uze'eg kwez wa'yr pe kury. — Ereiko putar heràpuz rehe uzekaiw ma'e romo tuweharupi nehe, nepytu'u 'ym pà nehe, i'i kwez izupe. Ta'e ta'yr nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e xe. \c 8 \s1 Zezuz wiko tuwe zanepytywà har romo Tupàn huwa rupi a'e \p \v 1 Azeharomoete urumume'u Zezuz heko haw uruiko peme ure kury, xaxeto romo heko haw peme ure kury. Zanepytywà har romo hekon a'e. Wapyk in ywate Tupàn iawyze har rehe. Ikàg tuwe Tupàn zàwegatete kury. \v 2 Xaxeto wanuwihaw ikàg wera'u ma'e romo hekon. Naheta pixik kwaw ikatu 'ymaw a'e pe. Kwehe mehe ywy rehe teko uzapo tàpuzràn a'e wà, Tupàn imuapyk pà nezewe a'e wà. Tupàn wiko oho ipupe a'e. Nuiko kwaw a'e pe ko 'ar rehe kury. Zezuz wiko Tupàn hàpuzuhuete pe kury, hàpuzuhu rehe uzekaiw pà kury. Tupàn uzapo a'e tàpuz ko 'ar rehe har. Awa nuzapo kwaw wà. \p \v 3 Xaxeto paw rupi a'e wà, omono ma'e Tupàn pe wà. Uzuka ma'ea'yr huwa rupi wà. A'e rupi zanepytywà har Zezuz a'e no, omono ma'e izupe a'e no. \v 4 Aze mo ywy rehe hekon, nuiko iwer mo xaxeto romo. Ta'e heta amo xaxeto xe a'e wà xe. Omono ma'e Tupàn pe wà, zutew wanàmuzgwer ze'eg rupi wà. \v 5 Zezuz a'e, xaxeto ikàg wera'u ma'e romo hekon a'e. Xaxeto ko ywy rehe har a'e wà, uzeagaw izàwe wiko pà a'e wà. Wama'ereko haw nuzawy kwaw ima'ereko haw ywate har wà. Nezewegatete Moizez a'e no, uzypyrog Tupàn hàpuz iapo pà a'e no. Iapo 'ym mehe Tupàn uze'eg izupe. — Ywytyr rehe nereko mehe aexak kar ma'e ywate har newe ihe, i'i izupe. Ezapo heràpuz hagapaw nehe, heràpuzete zàwenugar nehe, i'i izupe. A'e rupi Tupàn hàpuz ko ywy rehe har a'e, nuzawy kwaw hàpuz ywate har hagapaw a'e. \v 6 Xaxeto ko ywy rehe har a'e wà, upytywà teko a'e wà. Zezuz upytywà tuwe teko a'e wà. Ta'e weraha uzehe uzeruzar ma'e a'e wà xe, ze'eg ipyahu ma'e rupi a'e wà xe. Ta'e ze'eg ipyahu ma'e ikatu wera'u ze'eg kwehe arer wi a'e xe. Ta'e ze'eg ipyahu ma'e umume'u Tupàn hemiapo ràm ikatu wera'u ma'e zanewe a'e xe. \v 7 Aze mo ze'eg kwehe arer ikatu tuwe a'e, aze mo uhyk tuwe a'e, a'e mehe mo Tupàn numume'u iwer mo ze'eg ipyahu ma'e purupe a'e kury. \v 8 Tupàn wexak wemiaihu wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e a'e. A'e rupi uze'eg nezewe wanupe a'e. \b \q1 — Uhem putar amo 'ar a'e nehe. \q1 A'e 'ar mehe amume'u putar heze'eg ipyahu ma'e ihe nehe, heremiapo putar haw ihe nehe, \q2 Izaew izuapyapyr wanupe ihe nehe, \q2 Zuta izuapyapyr wanupe ihe nehe, i'i wanupe. \q1 \v 9 A'e ze'eg heremimume'u ràm nehe, uzawy putar heze'eg kwehe arer nehe. \q2 Uzawy putar waipy wanupe heremimume'u kwer nehe. \q1 A'e 'ar mehe apyhyk waipy wapo rehe ihe wà, \q1 Ezit ywy wi wapyro pà waneraha pà ihe wà. \q1 Noho kwaw zepe heze'eg rupi wà. \q2 Nuweruzar katu kwaw heze'eg wà. \q1 A'e rupi nazekaiw katu kwaw wanehe ihe, i'i Zanezar. \q1 \v 10 — Amume'u wi putar amo ae heze'eg Izaew izuapyapyr wanupe ihe nehe kury, \q2 'ar uhem ma'e ràm rehe ihe nehe kury. Akwaw kar putar heze'eg wanupe nehe. \q1 Aze teko umuapyk ze'eg pape rehe nehe, nukàzym kwaw nehe. \q1 Nezewegatete amuapyk putar heze'eg wapy'a pe nehe. \q1 Ipureruzar wer hehe wà nehe. \q2 Naheharaz kwaw izuwi wà nehe. \q1 Aiko putar wazar romo ihe nehe no. \q2 Wiko putar heremiruze'eg romo wà nehe no. \q1 \v 11 — Amu'e putar herapi har Tupàn ze'eg rehe ihe nehe, \q2 ni'i kwaw teko wà nehe, wapi har wanupe wà nehe. \q1 — Amume'u putar Tupàn ze'eg heànàm wanupe nehe, \q1 a'e rupi ukwaw putar Tupàn a'e wà nehe, ni'i kwaw teko wà nehe. \q1 Ta'e hekwaw putar tuwe paw rupi wà nehe xe. \q2 Ikàg wera'u ma'e hekwaw putar wà nehe no. \q1 \v 12 Apuhareko katu ihe wà nehe. \q2 Nazepyk kwaw wanehe nehe, wanemiapo kwer rehe nehe. \q1 Nahema'enukwaw kwaw wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe nehe, \q2 i'i Tupàn purupe. \b \p \v 13 Kwehe nehe Tupàn umume'u uze'eg ipy teko wanupe a'e. Teko noho kwaw a'e ze'eg rupi a'e wà. Na'e umume'u ze'eg ipyahu ma'e wanupe. Nuweruzar kar kwaw uze'eg kwehe arer zanewe kury. Xiruzar ze'eg ipyahu ma'e zaiko kury. Naxiruzar kwaw ze'eg kwehe arer kury. Aze zanekamir izemàner nehe, xityk nehe. Nezewegatete naxiruzar kwaw ze'eg kwehe arer kury. Ta'e xiriko ze'eg ipyahu ma'e kury xe. \c 9 \s1 Tupàn imuwete haw azeharomoete har \p \v 1 Nezewe i'i ze'eg kwehe arer a'e. — Pemuwete katu Tupàn ko ze'eg rupi katete nehe, i'i wanupe. — Pezapo tàpuzràn nehe, imuwete katu haw romo nehe, i'i wanupe. \v 2 A'e rupi uzapo tàpuzràn a'e wà. Upupyaikaw tàpuzràn wà. Mokoz ipupyaikaw paw. Ipupyaikaw paw ipy uhua'u wera'u inugwer wi a'e. Uhu wera'u ma'e a'e, — Ikatu 'ym ma'e heta 'ymaw her romo a'e. Teko omono tatainy a'e pe wà, omono wyrapew a'e pe wà no, omono typy'ak Tupàn pe imono pyr a'e pe wà no. \v 3 Ipupyaikaw paw inugwer a'e, heta amo her a'e. — Tupàn henaw, her romo a'e. Ikatu 'ym ma'e heta pixik 'ymaw, her romo a'e. \v 4 Xaxeto a'e wà, umunyk yhyk a'e pe wà, imunykaw rehe wà. Imunykaw a'e, hekuzar katu a'e. Ze'eg kwehe arer hyru a'e pe hin a'e no. Uzapo ita hekuzar katu ma'e or her ma'e tetea'u hyru ipykaw romo wà. Typy'ak ywak wi u'ar ma'e kwer hyru a'e no, a'e pe hin a'e no. — Mana, a'e temi'u her romo waze'eg rupi a'e. Àràw ima'e a'e, ywyra pokokaw huwer ma'e a'e, a'e pe tuz a'e no. Kwehe mehe Tupàn umuapyk uze'eg ita pew rehe a'e, mokoz ita pew rehe a'e. A'e ita a'e pe wanuz a'e wà no, a'e tàpuzràn pupe a'e wà no. \v 5 Mokoz Tupàn heko haw pe har hagapaw a'e wà no, wapyk a'e ma'eryru 'aromo a'e wà no. Wapyk a'e pe wà, Tupàn rehe teko wamuma'enukwaw pà wà. Ipuràg eteahy a'e Tupàn heko haw pe har wanagapaw wà. Ipepozaz a'e pe wà, a'e ma'e hyru 'aromo wà. Xaxeto a'e, uzuka ma'ea'yr a'e, teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo a'e. Izuka mehe umupiripirik huwykwer a'e ma'eryru rehe. — Purupuhareko haw, a'e ma'e hyru her romo a'e. Ko 'ar rehe namume'u katu kwaw agwer ma'e peme ihe, ta'e pekwaw katu pe xe. \p \v 6 Nezewe tàpuz rehe uzekaiw ma'e uma'ereko a'e wà. Tuweharupi wixe tàpuzràn ipupyaikaw paw ipy pupe wà, ma'e iapo pà Tupàn pe wà, ma'e imono pà izupe wà no. \v 7 Wanuwihaw a'e, xo a'e zo wixe ipupyaikaw paw inugwer pupe a'e. Kwarahy nànàn wixe ipupe pitài haw. Weraha ma'ea'yr huwykwer uzeupi, Tupàn pe imono pà, wemiapo kwer hekuzaromo, teko wanemiapo kwer hekuzaromo no. Ta'e teko uzapo ikatu 'ym ma'e a'e wà xe. \v 8 Tekwe Puràg zanemu'e iko a'e, agwer ma'e hexak kar pà zanewe a'e. A'e tàpuzràn ipy a'e, a'e pe hin a'e. A'e 'ar mehe teko nupuner kwaw wixe haw rehe ipupyaikaw pyrer inugwer pupe wà, Tupàn henaw pupe wà. \v 9 Nezewegatete ko 'ar rehe teko nupuner kwaw uzemuawyze katu kar haw rehe Tupàn pe wà, ma'ea'yr izuka pà wà. \v 10 Ta'e a'e ma'ea'yr a'e wà xe, xo ma'e i'u pyr romo wanekon a'e wà xe. Ze'eg kwehe arer u'u kar ma'e purupe a'e. Xo temi'u rehe uze'eg a'e. Numukatu kwaw zanepy'a. Uhez kar zaneretekwer zanewe no. Numukatu kar kwaw zanepy'a. \p \v 11 Zaneruwihawete Zezuz a'e, ur ywy rehe a'e. Xaxeto wanuwihaw ikàg wera'u ma'e romo hekon a'e. Uzapo ikatuahy ma'e iko zanewe. Nuiko kwaw Tupàn hàpuz kwehe arer pupe. Uze'eg iko Tupàn pe zanerekuzaromo kury, amo ae tàpuz me kury. Ikatu wera'u a'e tàpuz. Naheta kwaw ikatu 'ym ma'e a'e pe. Teko nuzapo kwaw a'e tàpuz. Naheta kwaw agwer tàpuz ko ywy rehe. \v 12 Amogwer tàpuz rehe uzekaiw ma'e ywy rehe har a'e wà, weraha Àràpuhàràn huwykwer uzeupi a'e wà, weraha tapi'aka'yr huwykwer uzeupi a'e wà, inugwer ipupyaikaw paw pe a'e wà, Tupàn pe imono pà teko wanemiapo kwer hekuzaromo a'e wà. Zaneruwihawete Zezuz nuzapo kwaw nezewe. Uzemono uzezuka kar pà zauxiapekwer wanupe. Uzakook uwy kwer, tatahu wi zanepyro pà, a'e rupi zaiko putar tuweharupi Tupàn pyr zane nehe. \v 13 Kwehe mehe tuweharupi xaxeto umupiripirik Àràpuhàràn huwykwer teko wanehe wà, tapi'aka'yr hapy pyrer tanimukwer heityityk pà wanehe wà no, wamukatu kar pà Tupàn pe wà, ta'e wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e na'ikatu kwaw Tupàn pe wà xe. \v 14 Àràpuhàràn huwykwer umukatu teko Tupàn pe a'e wà. Zaneruwihawete Zezuz huwykwer ikatu wera'u ma'ea'yr huwykwer wi a'e. Zanemuawyze tuwe Tupàn a'e kury. Tekwe Puràg umur ukàgaw Zezuz pe a'e. A'e rupi uzemono uzezuka kar pà, Tupàn huwa rupi. Tekwe Puràg wiko tuweharupi a'e nehe, ukàzym pixik 'ym pà a'e nehe. Izypy mehe wikuwe a'e no. Naheta pixik kwaw ikatu 'ymaw Zaneruwihawete Zezuz rehe. Huwykwer hakookaw a'e, umukatu zanepy'a a'e. A'e rupi — Xiapo ma'e nehe, zanemuawyze kar pà Tupàn pe nehe, naza'e kwaw nehe. Ta'e xikwaw zanepy'a imukatu awer zane xe. Naximukatu kwaw zanepy'a. Umukatu a'e. A'e rupi xiapo putar ikatu ma'e Tupàn wikuwe ma'e imurywete kar pà nehe kury. \s1 Zezuz imàno awer rehe ze'eg ipyahu ma'e \p \v 15 Zaneruwihawete Zezuz a'e, ze'eg ipyahu ma'e izar romo hekon a'e, a'e rupi uze'eg Tupàn pe zanerekuzaromo a'e. A'e rupi Tupàn umur putar ikatu ma'e zanewe nehe. Zaiko heminozgwer romo zane. — Amono putar ikatuahy ma'e hereminoz wanupe nehe, i'i tuwe Tupàn. Umur putar a'e wemimume'u kwer zanewe nehe, ta'e Zezuz umàno zanerekuzaromo a'e xe. A'e rupi Tupàn upyro teko a'e wà, wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e wà. Kwehe mehe teko uzapo a'e ikatu 'ym ma'e a'e wà, ze'eg kwehe arer rupi oho mehe a'e wà. \p \v 16 Aze awa umàno etea'i a'e nehe, umume'u putar uma'e hezar pyràm a'e nehe, wànàm wanupe a'e nehe. Umuapyk kar wemimume'u kwer pape rehe nehe. Xo imàno re zo iànàm upyhyk putar ima'e kwer a'e wà nehe. \p \v 17 — Hemàno re pepyhyk putar hema'e nehe, i'i putar wanupe nehe. A'e rupi xo imàno re zo upyhyk putar ima'e kwer wà nehe. \v 18 Ze'eg kwehe arer uze'eg nezewe teko wanupe. — Pezuka ma'ea'yr nehe, huwykwer imono pà Tupàn pe nehe, i'i wanupe. Xo ma'ea'yr imàno re Tupàn heharaz wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e. Aze mo teko oho ze'eg kwehe arer rupi a'e wà, ma'ea'yr izuka 'ym pà a'e wà, a'e mehe mo Tupàn naheharaz iwer mo wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e. \v 19 Moizez umume'u Tupàn ze'eg paw rupi purupe a'e. Na'e upyhyk tapi'aka'yr huwykwer, upyhyk Àràpuhàràn huwykwer no. Omono 'y inuromo. Umupiripirik teko paw wanehe, ze'eg kwehe arer ipape rehe no. Upyhyk Àràpuhàràn rawer ipiràg ma'e, amo ka'a ruwer inuromo iàpixi pyrer, a'e ma'ea'yr huwykwer pupe imono pà. A'e re umupiripirik teko wanehe imono pà kury, ta'e Tupàn uzapo kar nezewe a'e xe. \v 20 — Tupàn umur uze'eg kwez peme a'e, heruzar kar pà peme a'e, i'i Moizez teko wanupe. — Amupiripirik ko ma'eruwy kwer teko penehe ihe kury. A'e rupi Tupàn pepyro penemiapo kwer wi kury, i'i Moizez teko wanupe. \v 21 Nezewegatete Moizez umupiripirik ma'eruwy kwer a'e tàpuzràn rehe no, ma'e ipupe har wanehe no. Teko umuwete katu Tupàn a'e wà, a'e ma'e rehe ma'e huwykwer imupiripirikaw rehe a'e wà. \v 22 Azeharomoete Moizez umukatu ma'e paw ze'eg kwehe arer rupi, ma'eruwy kwer imupiripirik pà wanehe. Aze ma'e umàno nehe, uwy kwer hakook pà nehe, xo a'e mehe Tupàn umunàn putar teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e nehe, wanuwi nehe. \s1 Umàno Zezuz zaneremiapo kwer hekuzaromo a'e, àràpuhàràna'yr zàwe a'e \p \v 23 A'e ma'e tàpuzràn pupe har a'e wà, Tupàn hemiapo putar haw hagapaw zàwenugar a'e wà, ukwaw kar Tupàn hemiapo putar haw purupe a'e wà. Ma'ea'yr huwykwer imupirik pyrer umukatu a'e ma'e Tupàn huwa rupi a'e wà. Numukatu kwaw teko a'e wà. Xo Zaneruwihawete Zezuz izuka haw umukatu teko Tupàn pe a'e wà. Ma'ea'yr huwykwer umukatu zanepyro haw hagapaw a'e, ywy rehe har a'e. Nazanepyro kwaw a'e. \v 24 Zaneruwihawete Zezuz a'e, nuiko kwaw tàpuzràn pupe a'e, nuiko kwaw teko wanemiapo kwer pupe a'e. Ta'e a'e tàpuzràn a'e xe, nuzawy kwaw Tupàn heko hawete a'e xe. Zaneruwihawete oho ywate, wixe tuwe Tupàn huwa rupi azeharomoete, zanerekuzaromo uze'eg pà izupe. Wiko tuwe a'e pe kury. \v 25 Tàpuz rehe uzekaiw ma'e wanuwihaw a'e, zutew romo hekon a'e. Wixe tàpuzràn pupe kwarahy nànàn, ma'e huwykwer heraha pà a'e pe. Zaneruwihawete nuiko kwaw nezewe. Nuzezuka kar kwaw kwarahy nàn. \v 26 Aze mo nezewe hekon, a'e mehe mo upuraraw mo ma'erahy kwer tuweharupi, a'e mehe mo umàno mo tuweharupi, ywy iapo mehe arer we mo te ko 'ar rehe. Nan. Pitài haw uzexak kar. Upaw etea'i teko ko ywy rehe waneko haw a'e wà. Uhem etea'i iahykaw. Zaneruwihawete uhem kwez xe ko ywy rehe kury, uzezuka kar pà teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imunàn pà wanuwi kury. A'e rupi Tupàn nuzepyk kwaw uzeruzar ma'e wanehe a'e nehe. \v 27 Teko pitàitàigatu umàno putar pitài haw a'e wà nehe. A'e re Tupàn umume'u putar wanemiapo kwer a'e nehe, pitàitàigatu a'e nehe. A'e re uzepyk putar ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe nehe. Upyro putar wemiruze'eg wà nehe. \v 28 Nezewegatete Zaneruwihawete umàno pitài haw a'e, teko tetea'u wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imunàn pà wanuwi a'e. Uzewyr putar wà amo 'ar mehe nehe. Nur kwaw ikatu 'ym ma'e imunàn pà nehe. Amo teko wàro izewyr àwàm waiko a'e wà. Zezuz ur putar a'e teko wapyro pà tatahu wi a'e wà nehe. \c 10 \p \v 1 Aze ywyra ikàg a'e nehe, i'àg uzawy wewer a'e ywyra a'e. Nezewegatete zutew ukwaw ze'eg kwehe arer a'e wà, a'e rupi ukwaw wewer Tupàn hemiapo kwer a'e wà, hemiapo ràm a'e wà no. Ikatu wewer Tupàn pe wà. Kwarahy nànàn uzuka ma'ea'yr wà, wemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo wà. Ze'eg kwehe arer numukatu kwaw Tupàn hemiruze'eg a'e wà. \v 2 Aze mo a'e ze'eg umukatu a'e Tupàn imuwete har a'e wà, a'e mehe mo — Zanekatu tuwe Tupàn pe zane kury, i'i mo wà. A'e rupi mo upytu'u mo ma'ea'yr izuka re wà no. \v 3 Nupytu'u kwaw wà. — Zanekatu tuwe Tupàn pe, ni'i kwaw wà. Kwarahy nànàn uzuka ma'ea'yr wà. A'e rupi tuweharupi ima'enukwaw wemiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe wà. \v 4 Ta'e tapi'ak huwykwer hakookaw a'e xe, Àràpuhàràn huwykwer hakookaw a'e xe, nupuner kwaw ikatu 'ym ma'e puruwi imunànaw rehe a'e xe. \p \v 5 A'e rupi ywy rehe ur etea'i mehe Zaneruwihawete uze'eg nezewe Tupàn pe a'e, u pe a'e. \b \q1 — Ma'ea'yr izuka haw nanemurywete kar kwaw a'e. \q1 Ma'e imur pyrer nanemurywete kar kwaw a'e. \q1 A'e rupi eremuhyk heretekwer ràm kwez ihewe ne. \q1 \v 6 Teko umunyk tata ma'ea'yr iwy pe wà, ma'e zuka haw rehe hapy kar pà paw rupi wà. \q2 Nanemurywete kar kwaw nezewe wà. \q1 Uzuka ma'ea'yr wemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo wà, neruwa rupi wà, tuweharupi wà. \q2 Nanerurywete kwaw izuka mehe. \q1 \v 7 A'e rupi aze'eg kwez newe ihe. \q1 — Aiko xe ihe, Tupàn. \q1 Ezapo ma'e ihewe neremimutar rupi nehe, \q2 neze'eg kwehe arer purupe imur pyrer rupi ne. \q1 Eremume'u ihewe neremiapo ràm kwez ne. \q2 Ezapo kar tuwe nezewe haw nehe, hezuka kar pà teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo nehe, a'e kwez newe, \q2 i'i Zaneruwihawete Tupàn pe kwehe mehe. \b \p \v 8 Nezewe uze'eg Zezuz Tupàn pe izypy mehe a'e. — Aze uzuka ma'ea'yr newe wà nehe, aze umur ma'e newe wà nehe, nanerurywete kwaw nehe. Aze umunyk tata ma'ea'yr iwy pe newe wà nehe, hapy kar pà paw rupi wà nehe, ma'e zuka haw rehe wà nehe, wemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo wà nehe, a'e mehe nanerurywete kwaw nehe, i'i izupe. Teko uzapo a'e ma'e paw rupi wà, Tupàn ze'eg kwehe arer heruzar pà wà. Numurywete kar kwaw Tupàn wà, a'e ma'e iapo mehe wà. \v 9 A'e rupi nezewe i'i Zezuz Tupàn pe a'e kury. — Aiko xe ihe Tupàn, azapo putar neremiapo putar haw ihe nehe, i'i izupe. A'e rupi Tupàn umupytu'u kar teko ma'ea'yr izuka re nehe kury, penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo izuka re nehe kury, i'i purupe. Zezuz imàno haw upyta ma'ea'yr paw wamàno haw hekuzaromo a'e kury. Ma'ea'yr zuka haw numunàgatu kwaw ikatu 'ym ma'e. (Upyta Zezuz imàno haw hagapaw romo.) Xo Zezuz izuka haw umunàgatu tuwe ikatu 'ym ma'e puruwi a'e. \v 10 Zezuz Zaneruwihawete uzapo Tupàn hemiapo putar haw paw rupi. Uzemono uzezuka kar pà. Pitài haw umàno. A'e rupi zanemukatu zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi paw rupi katete kury. Numàno wi kwaw nehe, ta'e uhyk imàno haw pitài haw Tupàn pe a'e xe. \p \v 11 Zutew wapytywà har a'e wà, Xaxeto a'e wà, tuweharupi u'àm hàpuz me a'e wà, uma'ereko haw iapo pà Tupàn huwa rupi a'e wà. Tuweharupi uzapo wi wi a'e ma'e upytu'u 'ym pà wà. Agwer ma'ea'yr zuka haw numunàn kwaw ikatu 'ym ma'e puruwi a'e. \v 12 Zaneruwihawete Zezuz a'e, pitài haw uzezuka kar a'e. Uhyk tuwe Tupàn pe kury. Numumàno kar wi pixik kwaw nehe. Wapyk Zezuz oho huwake kury, iawyze har rehe kury. Wiko tuwihawete romo huwake kury. \v 13 Tupàn uze'eg iko izupe kury. — Amo 'ar mehe neàmàtyry'ymar weruzar putar neze'eg a'e wà nehe, ereiko putar wanuwihaw romo nehe, i'i iko izupe. \v 14 Pitài haw uzezuka kar a'e. Nezewe umukatu ikatu 'ym ma'e wi utyryk ma'e a'e wà. Tuweharupi ikatuahy putar Tupàn pe wà nehe, ikatu 'ym ma'e iapo 'ymar zàwegatete wà nehe. \p \v 15 Tekwe Puràg uze'eg zanewe a'e no, uze'eg imuapyk kar pà pape rehe kwehe mehe a'e no. \b \q1 \v 16 — Amume'u putar tuwe ze'eg ipyahu ma'e ihe nehe, \q2 heremiruze'eg wanupe ihe nehe, amo 'ar mehe ihe nehe, i'i Zanezar a'e. \q1 — Heremiruze'eg ima'enukwaw putar heze'eg rehe tuweharupi wà nehe. \q2 Hurywete putar heze'eg heruzar pà tuweharupi wà nehe no, \q2 i'i Tekwe Puràg zanewe. \b \m \v 17 Amo ae ma'e umume'u a'e no. \b \q1 — Nahema'enukwaw pixik kwaw wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe ihe nehe, \q2 i'i zanewe no. \b \p \v 18 Tupàn umunàn zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e zanewi a'e, a'e rupi naxiuka kwaw ma'ea'yr zane kury, zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo zane kury. \s1 Zaha Tupàn huwakea'i zane kury \p \v 19-20 Kwehe mehe teko nuixe kwaw inugwer tàpuzràn ipupyaikaw pyrer pupe wà. Xo tàpuz rehe uzekaiw ma'e wanuwihaw wixe a'e pe a'e, Tupàn pe uze'eg pà teko wanekuzaromo a'e. Ko 'ar rehe zapuner zaneze'egaw rehe Tupàn pe zane kury, wyzài 'ar mehe zane kury. Ta'e Zezuz uzezuka kar zanerekuzaromo a'e xe. Izuka awer a'e, nuzawy kwaw Tupàn hàpuz hewàpytymawokaw zanewe a'e. Tupàn pe zaneze'egaw a'e, nuzawy kwaw hàpuz me zaneixe haw a'e. Zapuner wyzài 'ar mehe ipupe zaneixe haw rehe nehe, huwa rupi nehe. \p \v 21 Zezuz a'e, a'e xaxeto ài hekon a'e. \v 22 A'e rupi zapuner Tupàn pe zaneze'egaw rehe wyzài 'ar mehe nehe. Tuwe nazaneremu'em kwaw izupe nehe. Tuwe zazeruzar hehe azeharomoete nehe, izupe zaneze'eg mehe nehe. Tuwe umukatu zanepy'a nehe. A'e rupi zanereharaz putar zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi nehe. Xiputuka zanekamir 'y pupe zane. A'e rupi xigatu. Tuwe Tupàn zanemukatu nezewegatete nehe no, ikatu 'ym ma'e wi zanemunyryk pà nehe no. \v 23 Xiàro Zezuz tur àwàm zaiko zane. Xiàro zanereko àwàm Tupàn heko haw pe no. Tuwe nazapytu'u kwaw hàro re nehe. Ta'e Tupàn umume'u tuwe tur àwàm a'e xe. Umume'u tuwe zaneho àwàm a'e no xe. Azeharomoete ize'eg a'e. Tuwe zazeruzar hehe nehe. \p \v 24 A'e rupi, tuwe zazekaiw zanezehezehe nehe, zazepytywàtywà pà nehe. Nezewe mehe zazeamutamutar putar nehe. Xiapo putar ikatuahy ma'e nehe no. \v 25 Zazemono'og zaiko tuweharupi zane, Tupàn pe zaneze'eg pà zanezegar pà zane. Tuwe nazapytu'u kwaw zanezemono'og ire nehe. Amo uzeruzar ma'e upytu'u uzemono'og ire wà. Na'ikatu kwaw nezewe haw. Pepytu'u zo wazàwe nehe. — Tuwe zazemono'og tuweharupi nehe, peze pezeupeupe nehe, ta'e uhem etea'i Zanezar 'ar a'e nehe xe. \p \v 26 Aze xikwaw kar Zezuz rehe ze'eg azeharomoete har nehe, amo teko wanupe nehe, aze a'e re a'e teko uzapo wi wi ikatu 'ym ma'e oho iko nehe, a'e mehe naheta kwaw amo ae ma'e izuka pyràm a'e nehe, hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo a'e nehe. \v 27 Nan. Naheta kwaw amo ae ma'ea'yr izuka pyr a'e wà, naheta kwaw amo ae teko izuka pyr a'e wà, a'e teko wanupe a'e wà. Naheta kwaw amo ae wapyro har nehe. A'e teko wàro putar ma'e uzeapo ma'e ràm waiko a'e wà nehe. Tupàn umume'u putar wanemiapo kwer a'e nehe. Uzepyk putar wanehe nehe. Tupàn iàmàtyry'ymar ukaz putar tatahu hakuahy ma'e pupe a'e wà nehe. \v 28 Nezewe i'i ze'eg kwehe arer Moizez pe imur pyrer a'e. — Aze amo awa uze'eg zemueteahy Tupàn rehe a'e nehe, aze umuwete tupàn a'ua'u a'e nehe, aze mokoz teko wenu ize'eg zemueteahy haw wà nehe, aze mokoz teko wexak tupàn ua'u imuwete haw wà nehe, aze na'iruz teko wenu wà nehe, a'e mehe, tuwe teko uzuka a'e awa a'e wà nehe, ipuhareko 'ym pà a'e wà nehe, i'i ze'eg kwehe arer. \v 29 Tupàn Hekwe zanepuhareko a'e. Ta'yr umàno uwy kwer hakook pà zanerekuzaromo a'e, zanemukatu pà ikatu 'ym ma'e wi a'e. A'e rupi Tupàn umume'u tuwe zanepyro haw. Aze awa uze'eg zemueteahy ta'yr rehe nehe, aze uze'eg uryw ahyahy imàno awer rehe nehe, zanepuhareko haw rehe nehe, Tupàn uzepyk wera'u putar tuwe a'e awa rehe nehe. \v 30 Ta'e nezewe uze'eg Tupàn kwehe mehe xe. — Ihe ihe, azepyk putar ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe ihe nehe. Amekuzar putar wanemiapo kwer ihe nehe, i'i purupe. — Amume'u putar wanemiapo kwer ihe nehe, i'i purupe. \v 31 Ikatu 'ym ma'e iapo har uzemumikahy putar a'e wà nehe, ta'e Tupàn uzepyk putar wanehe nehe xe. \v 32 Pema'enukwaw peneko awer kwehe arer rehe. A'e 'ar mehe peinu Zezuz rehe ze'eg puràg. Pezeruzar hehe. A'e re uzeruzar 'ym ma'e upuraraw kar ma'erahy tetea'u peme a'e wà. Napepytu'u kwaw hehe pezeruzar ire. Napezemumikahy kwaw ipuraraw mehe. \v 33 Tuweharupi teko uze'eg zemueteahy penehe wà no. Uzapo ikatu 'ym ma'e peme wà no. Upuraraw kar ma'erahy wanupe wà no, uzeruzar ma'e zutew 'ym wanupe wà no. — Zaha wapyr nehe, ma'erahy ipuraraw pà wainuromo nehe, peze pezeupeupe. Ta'e pekàg pezeruzar haw rehe pe xe. \v 34 Tuwihaw umunehew kar amo uzeruzar ma'e zemunehew paw pe a'e wà. Peho zemunehew paw pe a'e uzeruzar ma'e wanexak pà no, wapytywà pà no. Tuwihaw upyhyk kar pema'e penàpuz wi wà no. Penurywete heraha mehe. — Tuwe weraha zanema'e zanewi wà nehe, peze pezeupeupe. — Ta'e Tupàn umur ma'e ikatu wera'u ma'e zanewe amo 'ar mehe a'e nehe xe, peze pezeupeupe. — Zaiko putar ipyr tuweharupi nehe, izuwi zaneho pixik 'ym pà nehe, peze pezeupeupe. \v 35 Pekàg tuwe nehe, hehe pezeruzar ire pepytu'u 'ym pà nehe. Ta'e aze pezeruzar tuwe hehe nehe, pepytu'u 'ym pà nehe, Tupàn uzapo putar ikatuahy ma'e peme a'e nehe. \v 36 Tupàn umume'u ikatu ma'e peme wemimur ràm a'e. Aze napepytu'u kwaw hehe pezeruzar ire nehe, a'e mehe pezapo wi wi putar hemiapo putar haw nehe. A'e mehe Tupàn umur putar tuwe a'e wemimume'u kwer peme a'e nehe. \v 37 Ta'e nezewe i'i Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer a'e xe. \b \q1 Na'iàrew kwaw nehe kury. \q1 Ur ma'e ràm ur putar nehe kury. \q1 Na'iàrew kwaw tur àwàm nehe. \q1 \v 38 Heremiruze'eg ikatu ma'e iapo har a'e wà nehe, \q1 Uzeruzar wi wi putar herehe a'e wà nehe. \q1 Wiko putar tuwe hepyr tuweharupi wà nehe. \q1 Aze amo upytu'u herehe uzeruzar ire wà nehe, \q1 Na'ikatu pixik kwaw ihewe wà nehe, \q2 i'i ze'eg kwehe arer. \b \p \v 39 Nazaiko kwaw uzeruzar ire upytu'u ma'e romo zane. Nazaiko kwaw tatahu pe oho ma'e ràm romo. Zazeruzar tuwe hehe. Zanepyro ikatu 'ym ma'e wi a'e, tatahu wi a'e. \c 11 \s1 Kwehe mehe teko tetea'u uzeruzar Tupàn rehe a'e wà \p \v 1 Zazeruzar Zezuz rehe zane. A'e rupi xikwaw tuwe tatahu wi zanepyro àwàm zane. Xikwaw tuwe Tupàn pyr zaneho àwàm. Naxixak kwaw heko haw kury. Xikwaw a'e pe zaneho àwàm. \p \v 2 Kwehe mehe amogwer teko uzeruzar hehe a'e wà. A'e rupi ikatu Tupàn pe wà. \p \v 3 Tupàn uzapo ywy a'e, uzapo ywak a'e no, uze'eg pà a'e. Zazeruzar hehe zane, a'e rupi — Uzapo tuwe a'e, za'e izupe. Zazeruzar iapo awer rehe. Zanezeruzar haw nuzawy kwaw a'e pe zanereko awer zanewe. Izypy mehe Tupàn nuzapo kwaw amo ma'e amo ae ma'e romo a'e. Nan. Naheta kwaw ma'e izypy mehe. Xo uze'eg rupi zo uzapo ma'e paw a'e. Ma'e 'ym uzeapo ma'e romo. Ta'e naheta kwaw ma'e a'e 'ym mehe a'e xe. Xo Tupàn zo heta izypy mehe a'e. \p \v 4 Apew uzeruzar Tupàn rehe a'e, a'e rupi uzuka ma'ea'yr Tupàn pe a'e. Tyky'yr Kain a'e, nuweruzar kwaw Tupàn a'e. Nuzuka kwaw ma'ea'yr Tupàn pe. Xo ma'e itym pyrer zo omono izupe. A'e rupi Apew hemimono kwer ikatu wera'u Tupàn pe. Uzeruzar Apew Tupàn rehe, a'e rupi ikatu ma'e iapo har ài hekon huwa rupi, ta'e hemimono kwer ikatu izupe xe. Umàno Apew. Wikuwe ma'e ài hekon zanewe kury, ta'e xikwaw izeruzar awer zane xe. \p \v 5 Enok a'e no, uzeruzar tuwe hehe a'e no, a'e rupi numàno kwaw amogwer wazàwe a'e. Tupàn upir Enok heruwà uzeupe ywak rehe, imumàno kar 'ym pà. Ni amo nuexak kwaw hetekwer a'e re wà. Ta'e Tupàn upir heruwà uzeupe xe. Nezewe i'i Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer. — Enok a'e, ywy rehe wiko mehe Tupàn pyr oho 'ym mehe ikatuahy Tupàn pe a'e, i'i ze'eg kwehe arer. \v 6 Aze teko nuzeruzar kwaw Tupàn rehe a'e wà nehe, nupuner kwaw imurywete kar haw rehe a'e wà nehe. Aze teko heko wer Tupàn hemiruze'eg romo wà nehe, tuwe uzeruzar hehe wà nehe. Tupàn uzapo putar ikatu ma'e teko wanupe nehe, aze a'e teko wekar Tupàn a'e wà nehe. — Tupàn hemuigo kar putar tuwe uzepyr a'e nehe, ta'e azeruzar hehe ihe xe, aze i'i uzeupe wà nehe, aze uzeruzar tuwe hehe wà nehe, a'e mehe oho putar Tupàn pyr wà nehe. \p \v 7 Uzeruzar Noe hehe a'e no. A'e rupi wenu ize'eg mehe. — Àmànuhu ukyr putar nehe, ywy paw ipyk pà nehe, i'i Tupàn izupe. Noe wenu ize'eg mehe. — Ezapo kanuhu uhua'u ma'e nehe, i'i izupe. Weruzar Noe ize'eg. A'e rupi uzepyro àmànuhu wi, wànàm wapyro pà ywy rehe har wanehe ipykaw wi no. Ywy rehe har na'ikatu pixik kwaw a'e 'ar mehe wà. Noe weruzar Tupàn. Amogwer nuweruzar kwaw wà. A'e rupi Tupàn uzepyk amogwer wanehe. Noe wiko ikatu ma'e iapo har ài Tupàn pe, ta'e uzeruzar ize'eg rehe xe. A'e rupi Tupàn nuzepyk kwaw hehe. \p \v 8 Amo kwarahy tetea'u upaw a'e wà. Na'e Àmàrààw wikuwe a'e pe. Amo 'ar mehe Tupàn uze'eg oho Àmàrààw pe a'e kury. — Amuàgà'ym amo ywy kwez newe ihe. Eiko eho a'e ywy rehe nehe, nezuapyapyr waneraha pà nezeupi nehe, i'i Tupàn izupe. Àmàrààw uzeruzar hehe. A'e rupi weruzar ize'eg. Wezar uiwy, oho àwàm ikwaw 'ym pà. \v 9 Tupàn umume'u ywy izupe. Uzeruzar Àmàrààw ize'eg rehe. Wiko oho a'e ywy rehe. — Nuiko kwaw ko ywy rehe har romo a'e, i'i a'e ywy rehe har izupe a'e wà. Wiko a'e ywy rehe tàpuzràn pupe, wa'yr Izak ipyr, wemimino Zako ipyr. Ta'e Tupàn umume'u a'e ywy Àmàrààw izuapyapyr wanupe a'e no xe, Izak Zako wanupe a'e no xe. \v 10 Wiko a'e ywy rehe wà. Wàro amo taw pe oho àwàm wà. — Tupàn ima'enukwaw amo tawhu rehe. Uzapo a'e taw kwez kury. Aha putar a'e taw pe nehe, aiko putar a'e pe amo 'ar mehe nehe. Ni amo nuweityk kwaw a'e taw a'e wà nehe, i'i Àmàrààw. \p \v 11 Tua'uete tuwe Àmàrààw. Nupuner kwaw upurumuzàgaw rehe. Uzeruzar Tupàn ze'eg rehe. A'e rupi upuner upurumuzàgaw rehe. Te Xar a'e, Àmàrààw hemireko a'e, ihya'uete tuwe a'e no. Nupuner kwaw umemyr haw rehe no. Imen uzeruzar Tupàn hemimume'u kwer rehe. A'e rupi imemyr kury. \v 12 Umàno etea'i Àmàrààw a'e 'ar mehe. Upurumuzàmuzàg a'e. Heta tetea'u izuapyapyr a'e wà. Waneta haw nuzawy kwaw zahytata ywak rehe har waneta haw a'e wà. Waneta haw nuzawy kwaw ywyxig yryhu izywyr har waneta haw wà no. \p \v 13 Apew a'e, Noe a'e no, Àmàrààw a'e no, umàno a'e wà. Nupytu'u kwaw Tupàn rehe uzeruzar ire umàno 'ym mehe wà. Nuexak kwaw Tupàn hemimume'u kwer wà. Uzeruzar hehe wà. Wazeruzar haw nuzawy kwaw muite wi ma'e hexakaw wà. — Ikatuahy Tupàn hemiapo ràm a'e, i'i izupe wà. — Zaiko amo ae ywy rehe har ài ko ywy rehe zane, i'i uzeupe wà. — Nazaiko kwaw ko ywy rehe har ài zane, i'i wà, ta'e Tupàn heko haw pàràm romo wanekon a'e wà xe. \p \v 14 Uze'eg nezewe a'e wà, ta'e iho wer tuwe Tupàn heko haw pe a'e wà xe. — Nazaiko kwaw ko ywy rehe har romo zane. Zaha zanereko haw azeharomoete har pe nehe, i'i uzeupe wà. \v 15 Na'ima'enukwaw kwaw weko awer ipy rehe wà. Aze mo iho wer weko awer pe wà, upuner mo uzewyr haw rehe a'e pe wà. \v 16 Wàro weko àwàm ikatu wera'u ma'e pe oho àwàm wà. Ywak rehe Tupàn pyr oho àwàm wàro wà. A'e rupi Tupàn na'imaranugar kwaw wanuwi. — Hezar, tuwe i'i ihewe nehe, i'i Tupàn iko wanupe. Ta'e umuàgà'ym taw kwez wanupe kury xe, waneko àwàm kwez wanupe kury xe. \p \v 17-18 Uzeruzar Àmàrààw Tupàn rehe. \p — Urupytywà putar ihe nehe, a'e rupi nepurumuzàg putar nehe, i'i Tupàn izupe. Àmàrààw uzeruzar ize'eg rehe. A'e rupi ta'yr kury. Izak ta'yr her romo a'e. — Izak izuapyapyr a'e wà nehe, xo a'e zo wiko putar nezuapyapyr romo heruwa rupi a'e wà nehe, i'i Tupàn izupe. Amo 'ar mehe Tupàn umume'u amo ae ma'e Àmàrààw pe. — Ezuka nera'yr nehe, emunyk tata iwy pe nehe, hapy pà ma'ea'yr ài nehe, heruwa rupi nehe, i'i izupe. Uzemumikahy Àmàrààw ize'eg henu mehe. — Màràzàwe tuwen aipo pa, i'i izupe. — Aipo Àmàrààw weruzar putar heze'eg nehe, i'i Tupàn izupe. Weruzar ize'eg. Weraha wa'yr ywytyr rehe, izuka àwàm me. Izuka 'ym mehe we Tupàn uze'eg izupe. — Ezuka zo nehe ty, nepureruzar wer heze'eg rehe ne. Heze'eg rehe nepureruzar wer haw nuzawy kwaw heze'eg heruzar haw ihewe. Azeharomoete nepureruzar wer heze'eg rehe, i'i izupe. \p \v 19 — Azuka putar hera'yr nehe, i'i Àmàrààw a'e 'ar mehe a'e. — Ta'e Tupàn upuner imugweraw kar haw rehe imàno re a'e xe, i'i izupe. Umàno ma'e kwer ài hekon u pe a'e, ukweraw wi ma'e kwer ài hekon izupe no. \p \v 20 Izak uzeruzar Tupàn rehe a'e no. A'e rupi umume'u uma'e paw wa'yr wanupe, Zako Ezau wanupe. \p \v 21 Zako uzeruzar Tupàn rehe a'e no. A'e rupi umume'u Tupàn hemiapo ràm ikatu ma'e Zuze ta'yr wanupe no, umàno etea'i mehe no. Upu'àm ywyra opokokaw ipyhyk pà, Tupàn imuwete katu pà, ta'e tua'uhez a'e xe. \p \v 22 Zuze uzeruzar hehe a'e no. A'e rupi umàno etea'i mehe umume'u wànàm Ezit ywy wi weko awer pe waho àwàm. — Peraha heretekwer umàno ma'e ràm hereko awer pe nehe, itym pà a'e pe nehe, i'i wa'yr pe. \p \v 23 Moizez tu a'e, ihy a'e no, uzeruzar Tupàn rehe a'e wà no. A'e rupi umim wa'yr zauxiapekwer wanuwi wà, izexak kar ire wà. Na'iruz zahy umumaw imim pà wà. Wexak wa'yr ipuràg eteahy haw wà. Nukyze kwaw Ezit ywy rehe har wanuwihaw wi wà. Nuweruzar kwaw wà. \p \v 24 Moizez uzemugakwaw Ezit ywy rehe har wanuwihaw Parao her ma'e hàpuz me a'e. Uzeruzar Tupàn rehe. A'e rupi tua'u mehe uhem oho a'e wi. — Naiko kwaw tuwihaw tazyr imemyr romo ihe, i'i uzeupe. \v 25 — Aze aiko tuwihaw hàpuz me nehe, aiko putar hemetarer katu ma'e romo nehe. Aze aiko Tupàn hemiruze'eg wapyr nehe, ma'e hereko 'ymar romo aiko putar nehe. Naiko kwaw tuwihaw ipyr nehe, ta'e ikatu 'ym ma'e iapo har romo hekon a'e xe. A'e rupi hemuigo kar putar ikatu 'ym ma'e iapo har romo a'e nehe no xe. Tàrityka'i Tupàn uzepyk putar ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe nehe. Aiko putar Tupàn hemiruze'eg wapyr nehe, i'i izupe. \v 26 — Aze mo aiko tuwihaw ipyr, xo ko 'ar rehe mo aiko hemetarer katu ma'e romo. Aze naiko kwaw ipyr nehe, upuraraw kar putar ma'erahy ihewe nehe, heruwihawete ur ma'e ràm heruzar haw rehe nehe. Ikatu putar nezewe haw ihewe nehe, ta'e nezewe mehe Tupàn umur putar ikatuahy ma'e ihewe amo 'ar mehe nehe xe, i'i Moizez. \p \v 27 Ezit ywy rehe har wanuwihaw wikwahy Moizez pe a'e. Moizez uzeruzar Tupàn rehe. A'e rupi nukyze kwaw tuwihaw wi. A'e rupi uhem oho Ezit wi. Nuzewyr pixik kwaw a'e pe. Nuexak kwaw Tupàn, ta'e ni amo teko nuexak kwaw Tupàn a'e wà xe. Hexakar ài hekon a'e. Ta'e uzeruzar hehe a'e xe. Hehe izeruzar awer nuzawy kwaw hexakaw Moizez pe a'e. \v 28 Uzeruzar Tupàn rehe. A'e rupi nezewe i'i wànàm wanupe. — Ko ywy rehe har wanuwihaw a'e, na'iporomono kar wer kwaw zanerehe xe wi a'e. A'e rupi Tupàn uzepyk putar hehe nehe kury, pyhaw nehe kury. Heko haw pe har ur putar xe a'e nehe. Uzuka putar ta'yripy tàpuz nànàgatu har paw rupi katete a'e wà nehe. Pemono Àràpuhàràn huwykwer uken iapyr nehe, penàpuz me nehe. A'e mehe nuzuka kwaw pena'yripy wà nehe. Xo Ezit ywy rehe har wana'yripy tàpuz nànàgatu har umàno putar wà nehe, i'i Moizez wànàm wanupe. \p \v 29 Izaew izuapyapyr uzeruzar Tupàn rehe a'e wà, a'e rupi wahaw yryhu piràg a'e wà, ta'e 'y uzepeka wanupe a'e xe. A'e ywy nuzawy kwaw ywy iàkym 'ym ma'e ài a'e 'ar mehe a'e, a'e Tupàn rehe uzeruzar ma'e wanupe a'e. Zauxiapekwer Ezit ywy rehe har uzeagaw zepe u'yahaw pà a'e wà no. 'Y umim zauxiapekwer a'e wà. Umàno paw rupi wà. \p \v 30 Izaew izuapyapyr uzeruzar Tupàn rehe wà. A'e rupi umumaw 7 'ar Zeriko tawhu izywyr wata pà wà, Tupàn ze'eg heruzar pà wà. A'e rupi Tupàn weityk pàrirogaw tawhu izywyr har a'e, wemiruze'eg wapytywà pà a'e, ta'e uzeruzar hehe a'e wà xe. \v 31 A'e 'ar mehe mokoz zutew wixe Zeriko tawhu pe a'e wà, a'e pe har waneta haw wakàgaw hexak pà a'e wà. Taw pe har ipuruzuka wer a'e mokoz awa wanehe wà. Amo kuzàwyzài a'e, Ha'aw her ma'e a'e, upytywà a'e mokoz awa a'e wà, wamim pà teko wanuwi a'e wà. Amo ae 'ar mehe zutew a'e wà, uzàmàtyry'ym a'e taw pe har oho a'e wà. Uzuka taw pe har wà, ta'e taw pe har nuweruzar kwaw Tupàn ze'eg a'e wà xe, (ta'e iro Tupàn pe a'e wà xe, ta'e uzapo iaiw ma'e Tupàn huwa rupi a'e wà xe). Nuzuka kwaw Haape wà, ta'e uzeruzar Tupàn rehe a'e xe. \p \v 32 Namume'u kwaw amogwer hehe uzeruzar ma'e waneko awer peme ihe nehe, ta'e heta tetea'u a'e wà xe. Uhyk kury. Aze mo nuhyk kwaw, amume'u mo waneko awer peme. Aiko waner wà. Zineàw, Marak, Zàxàw, Zete, Tawi, Xamuew, amogwer Tupàn ze'eg imume'u har wà no. Paw rupi katete uzeruzar Tupàn rehe wà. A'e rupi Tupàn upyro a'e wà, wapytywà pà a'e wà. \v 33 Uzeruzar hehe paw rupi wà. A'e rupi aze amo ae ywy rehe har ur wàmàtyry'ym pà wà, a'e uzeruzar ma'e nukyze kwaw wanuwi wà. Umumaw a'e Tupàn heruzar 'ymar wakàgaw wà. Ta'e Tupàn upytywà a'e wà xe. Uzapo ikatu ma'e Tupàn heruzar pà wà. A'e rupi Tupàn omono putar wemimume'u kwer ikatu ma'e wanupe a'e. Amo zawaruhu ipuru'u wer amo Tupàn hemiruze'eg rehe a'e wà. A'e awa uzeruzar Tupàn rehe wà. A'e rupi Tupàn nu'u kar kwaw wemiruze'eg zawaruhu wanupe wà. \v 34 Amo umuwew tata henyhu ma'e a'e wà, ta'e Tupàn upytywà a'e wà xe, ta'e uzeruzar hehe a'e wà xe. Amo ipuruzuka wer wanehe takihepuku pupe wà. Tupàn nuzuka kar kwaw wà. A'e Tupàn rehe uzeruzar ma'e a'e wà, nuiko kwaw ikàg ma'e romo a'e wà. Tupàn upytywà wà. A'e rupi ikàg ma'e romo wanekon wà. Ikàg wà, amo ywy rehe har wàmàtyry'ym mehe wà. Uzuka zauxiapekwer amo ae ywy rehe har wà, ta'e a'e zauxiapekwer heixe wer Zutez ywy rehe wà xe. \v 35 Amo kuzà uzeruzar Tupàn rehe a'e wà no. A'e rupi Tupàn umugweraw kar wamemyr wanupe wà, wamàno re wà. Teko upyhyk amo uzeruzar ma'e a'e wà. — Aze pepytu'u Tupàn rehe pezeruzar ire nehe, pepuner pehemaw rehe zemunehew paw wi nehe, i'i wanupe wà. Aze napepytu'u kwaw pezeruzar ire nehe, apupetek kar putar nehe, apuzuka kar putar nehe, i'i wanupe wà. A'e uzeruzar ma'e nupytu'u kwaw Tupàn rehe uzeruzar ire wà. — Zanemàno re zakweraw wi putar nehe, zanereko àwàm ikatu wera'u ma'e pe zaneho pà nehe, i'i uzeupeupe wà. A'e rupi zauxiapekwer uzuka wà. \v 36 Teko uze'eg zemueteahy amo rehe wà, upetepetek wà no. Uzàpixipixi amo wà no. Umunehew kar amo zemunehew paw pe wà no. \v 37 Uzapizapi amo ita tetea'u pupe wà no, wazuka pà wà no. Ukixi amo wà no, te upei'ài'àg wanetekwer wà no. Uzuka amo takihepuku pupe wà no. Amo wata waiko Àràpuhàràn pirer imunehew pà uzehe wà, ta'e naheta kwaw kamir hekuzar katu ma'e wanupe wà xe. Ma'e hereko 'ymar romo wanekon wà. Teko upuraraw kar ma'erahy wanupe wà. Uzapo ikatu 'ym ma'e wanupe wà. \v 38 — Ma'e heityk pyrer ài wanekon wà, i'i amo uzeruzar 'ym ma'e wà, a'e uzeruzar ma'e wanupe wà. — Ikatu ihewe wà, i'i Tupàn a'e uzeruzar ma'e wanupe. — Ikatu 'ym ma'e, i'i uzeruzar 'ym ma'e wà. — Pekatu wera'u ihewe, amogwer ywy rehe har wanuwi, i'i Tupàn a'e uzehe uzeruzar ma'e wanupe. Uzàn amo wà, ywyxig heta haw rehe wata pà wà. Oho ywytyr rehe wà no. Itakwaruhu pupe uzapo weko haw wà. Ywykwaruhu pupe uzapo weko haw wà no. \v 39-40 Azeharomoete ximume'u wanemiapo kwer zanezeupeupe kury. Ta'e uzeruzar Tupàn rehe wà xe. A'e rupi Tupàn upytywà a'e wà no. Tupàn umume'u wemiapo ràm ikatu ma'e a'e, wanupe a'e. A'e teko uzeruzar ize'eg rehe wà. Nuexak kwaw a'e ma'e wà. Tupàn numukatu kwaw a'e teko a'e 'ar mehe wà. — Tuwe rihi, i'i wanupe. — Amo 'ar mehe amukatu putar herehe uzeruzar ma'e paw rupi katete ihe wà nehe, i'i. — A'e 'ar mehe a'e herehe uzeruzar ma'e kwehe arer wiko putar ikatuahy ma'e romo heruwa rupi a'e wà nehe no, amogwer wainuinuromo a'e wà nehe no. Ta'e nezewe ikatu wera'u ihewe nehe xe, i'i Tupàn a'e, a'e uzeruzar ma'e wanupe a'e. \c 12 \s1 Tupàn zaneru romo hekon a'e \p \v 1 Aze'eg putar peme zanereko haw rehe ihe nehe kury. Heta tetea'u a'e zanerexakar zaneiwyr a'e wà. Uzeruzar tuwe Tupàn rehe wà. Tuwe zazeruzar hehe wazàwegatete nehe no. Aze amo ma'e zanemunyryk kar iko Tupàn wi nehe, xityk a'e ma'e nehe. Aze awa upirapoz oho nehe, aze upyhyk amo nehe, numuhem kar wi kwaw uzewi 'y pupe nehe. Nezewegatete aze teko uzapo ikatu 'ym ma'e tuweharupi wà nehe, zawaiw katu wapytu'u haw wà nehe. Zatyryk agwer ikatu 'ym ma'e wi nehe. Zaiko uzàn ma'e zàwe zane. Aze amo izàn wer nehe, nueraha kwaw ipuhuz katu ma'e uzeupi nehe. Nezewegatete zanepureruzar wer Zezuz rehe zane. A'e rupi, tuwe zapytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe. Ikatu 'ym ma'e iapo mehe nazanezeruzar wer kwaw hehe. Uzàn ma'e izàn wer tuwe a'e. Tuwe zanezeruzar wer tuwe Zezuz rehe nehe. \v 2 Ximonokatu zanereha xo Zezuz rehe zo nehe. Nezewegatete zanema'enukwaw katu Zezuz rehe no, ta'e zanepyro a'e xe. — Pezeruzar herehe nehe, i'i Zezuz zanewe izypy mehe. — Pezeruzar herehe te iahykaw rehe nehe, i'i zanewe. Zanemuzeruzar kar har ipy romo hekon a'e, iahykaw rehe har romo hekon a'e no. Naheta kwaw amo. Umàno ywyra kanetar rehe. — Nazemono kwaw hezezuka kar pà ywyra kanetar rehe nehe, ni'i pixik kwaw Tupàn pe. Nan. — Hekweraw ire herurywete putar ihe nehe, i'i izupe. A'e rupi nuzekaiw kwaw teko waze'eg rehe. Imaranugar izuwi wà. Nuzekaiw kwaw wanehe. Uzemono uzezuka kar pà ywyra kanetar rehe. Wapyk in Tupàn henaw iawyze har rehe har rehe kury. Tuwihaw romo hekon ipyr kury. \p \v 3 Pema'enukwaw imàno awer rehe nehe, ma'erahy hemipuraraw kwer rehe nehe no. Teko ikatu 'ym ma'e iapo har na'iakatuwawahy kwaw hehe a'e wà. A'e rupi aze teko na'iakatuwawahy kwaw penehe wà nehe, pezemumikahy zo nehe. Pepytu'u zo hehe pezeruzar ire nehe. \v 4 Pemume'u ze'eg puràg peiko purupe. — Pepytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe, peze peiko wanupe. A'e rupi na'iakatuwawahy kwaw penehe wà. Napezuka kwaw wà rihi. \v 5 Nezewe Tupàn uze'eg wa'yr wanupe a'e, wamukàg kar pà a'e, uze'eg imuapyk kar pà amo pe pape rehe a'e. Aipo peneharaz ize'eg wi pe. Nezewe i'i a'e. \b \p — Hera'yr, aze Zanezar upuraraw kar ma'erahy newe nehe, \q2 neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe nehe, nereruze'eg pà nehe, \q2 ezekaiw katu hehe nehe. \q1 Aze umume'uahy neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e newe nehe, \q2 epytu'u zo hehe nezeruzar ire nehe. \q1 \v 6 Ta'e nezewe xe. \q1 Aze Zanezar uzamutar katu amo nehe, upuraraw kar putar ma'erahy izupe nehe, heruze'eg pà nehe. \q1 Aze — Hera'yr, i'i amo pe nehe, \q2 umume'u ahyahy hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e izupe nehe no. \q1 Upuraraw kar ma'erahy izupe nehe. \q2 A'e rupi ta'yr upytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe. \b \p \v 7 Aze kwarer uzapo ikatu 'ym ma'e nehe, tu uzepyk putar hehe nehe. Nezewegatete pepuraraw ma'erahy peiko kury. \v 8 Awa uzepyk wa'yrete rehe a'e, ikatu 'ym ma'e iapo re imupytu'u kar pà a'e. Aze kwarer wiko amo awa ta'yr romo nehe, a'e awa uzepyk putar a'e kwarer rehe a'e nehe, aze a'e kwarer uzapo ikatu 'ym ma'e a'e nehe. (Nezewe mehe a'e kwarer a'e, awa ikatu ma'e romo hekon putar a'e nehe, ta'e tu weruze'eg a'e xe.) Aze kwarer nuiko kwaw amo awa ta'yrete romo a'e nehe, a'e awa nuzepyk kwaw hehe nehe. Nezewegatete aze amo uzeruzar ma'e uzapo ikatu 'ym ma'e wà nehe, Tupàn upuraraw kar putar ma'erahy wanupe nehe. Aze Tupàn nueruze'eg kwaw a'e wà, a'e teko nuiko kwaw Tupàn hemiruze'eg romo a'e wà. \v 9 Zaneru ywy rehe har a'e wà, uzepyk zanerehe a'e wà, zanekwarer mehe a'e wà. Ximuawate katu zane wà. Nezewegatete tuwe xiruzar zaneru ywate har zane. Tuwe zaiko hemiruze'eg romo nehe no. \v 10 Zaneru uzepyk zanerehe wà, zanekwarer mehe wà, aze zaneremiapo kwer na'ikatu kwaw wanupe. Tupàn upuraraw kar ma'erahy zanewe a'e, ta'e ipurumukatu wer zanerehe a'e xe. Ta'e ipurumuigo kar wer zanerehe ikatuahy ma'e romo a'e xe, uzezàwegatete a'e xe. \v 11 Aze amo uzepyk zanerehe, a'e 'ar mehe zazemumikahy zane. Nazanerurywete kwaw a'e 'ar mehe. — Azeharomoete a'e ma'erahy ipuraraw paw ikatu ihewe a'e, za'e izupe amo ae 'ar mehe. Ta'e nezewe zanemuigo kar ikatu wera'u ma'e romo a'e xe. A'e rupi zaiko puràmàtyry'ym 'ymaw rehe zane kury. \s1 — Peho katu Tupàn hape rupi nehe, i'i wanupe a'e kury \p \v 12 Aze awa nahuhàg kwaw nehe, uzemumikahy putar a'e nehe. Peiko zo nezewe nehe. Pekàg tuwe pezeruzar haw rehe. Penurywete nehe. \v 13 Aze awa wahaw ka'a nehe, wata putar pe rupi nehe. A'e mehe nukàzym kwaw nehe. Nezewegatete peho katu tuwe Tupàn hape rupi nehe. A'e rupi uzeruzar ma'e ikàg 'ym ma'e ukwaw putar Tupàn ze'eg heruzar haw a'e wà nehe no. Oho putar hape rupi wà nehe no. \p \v 14 Pereko katu amogwer teko paw rupi katete pe wà nehe, wàmàtyry'ym 'ym pà pe wà nehe. Peiko ikatu 'ym ma'e iapo pixik 'ymar romo nehe. Peiko ikatuahy ma'e romo Tupàn zàwe nehe. Aze teko nuiko kwaw ikatuahy ma'e romo wà nehe, nuexak kwaw Zanezar wà nehe. \v 15 Tupàn upurupuhareko a'e. A'e rupi upurupyro ikatu 'ym ma'e wi. Pezewyr zo izuwi nehe. Pezypyrog wi zo ikatu 'ym ma'e iapo pà nehe. Aze teko u'u ka'a iaiw ma'e wemi'u inuromo wà nehe, ima'eahy putar wà nehe. Nezewegatete aze amo uzeruzar ma'e uzypyrog zuapyr wi ikatu 'ym ma'e iapo pà nehe, aze ru'u amogwer uzeruzar ma'e uzapo putar ikatu 'ym ma'e izàwe a'e wà nehe no. \v 16 Peiko zo Ezau ài nehe. Tupàn rehe uzekaiw 'ym ma'e romo hekon a'e. Zako tyky'yr romo hekon a'e. A'e rupi tu ipurumume'u wer zepe uma'e rehe paw rupi izupe a'e, ipurumume'u wer zepe uiwy rehe paw rupi izupe a'e no, umàno etea'i mehe a'e. Ezau ume'eg a'e ma'e paw rupi wywyr pe, temi'u pixika'i ma'e hekuzaromo. \v 17 A'e re amo ae 'ar mehe uputar zepe a'e ma'e a'e ywy paw rupi a'e. — Emur nema'e neywy ihewe nehe, i'i u pe. — Nan, ereme'eg tuwe nema'e ràm paw kwez nerywyr pe, a'e rupi nerywyr upyhyk putar hema'e heywy hemàno re a'e nehe, i'i tu izupe. Uzai'o tyky'yr. Nupyhyk kwaw. \p \v 18 Kwehe mehe Tupàn umume'u uze'eg zutew wanupe a'e, ywytyr Xinaz her ma'e rehe a'e. Ukyze izuwi wà. Oho ywytyr huwake wà. Wexak tata ywytyr rehe wà. Ipytun a'e pe. Àmàn uweraweraw a'e pe ywytyr rehe. Ta'e Tupàn wiko a'e pe a'e xe. Napexak kwaw agwer ma'e ko 'ar rehe. \v 19 Amo upy uxi'àm a'e. Amo uze'eg ahyahy a'e no. Henu mehe teko uze'eg izupe wà. — Epytu'u neze'eg ire nehe, i'i izupe wà. \v 20 Ta'e a'e uze'eg ma'e uzapo kar zawaiw katu ma'e wanupe a'e xe. Nezewe i'i a'e ze'eg wanupe a'e. — Aze peneimaw uhem 'àg ywytyr rehe nehe, aze upyrog hehe nehe, pezapizapi ita pupe nehe, izuka pà nehe, i'i Tupàn wanupe. Ukyze zutew a'e ze'eg wi wà. \v 21 Ukyze katu a'e ma'e hexak mehe wà. Moizez uze'eg izupe a'e no. — Aryryryryz teko ihe, ta'e akyze newi ihe xe, i'i izupe. \p \v 22 Napeiko kwaw a'e ywytyr huwake har romo. Napekyze kwaw Tupàn ize'eg henu mehe. Peiko putar Xiàw ywytyr rehe nehe, Tupàn heko haw pe har rehe nehe. Tupàn uzapo tawhu a'e pe a'e. Zeruzarez ywate har taw her romo a'e. Heta tetea'u Tupàn heko haw pe har a'e pe wà no. Peiko putar a'e pe nehe no. \v 23 Peiko putar amogwer uzeruzar ma'e kwehe arer wainuromo nehe. Tupàn ta'yr ài wanekon wà. Penyky'yr ài wanekon wà. Hurywete uzemono'og pà Tupàn pyr wà. Tupàn umuapyk waner ywate a'e. Pezur Tupàn pe kury. A'e ae teko wanemiapo kwer paw imume'u har romo hekon a'e. Uzepyk ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe. Upyro ikatu ma'e wà no. Tupàn umukatu tuwe uzeruzar ma'e a'e wà. — Ikatu 'ym ma'e iapo pixik 'ymar ài peiko heruwa rupi kury, i'i Tupàn wanupe. Peiko wainuinuromo kury. \v 24 Pezur kwez Zezuz pe no. Uzakook uwy kwer zanepyro pà a'e. Pema'enukwaw Apew huwykwer rehe. — Ezepyk izuka arer rehe nehe, za'e Tupàn pe zane, hehe zanema'enukwaw pà zane. Pema'enukwaw Zezuz huwykwer rehe. — Zanepyro uwy kwer pupe a'e, za'e izupe. Ze'eg ipyahu ma'e izar romo hekon a'e. Umekuzar zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e a'e, umàno mehe ze'eg ipyahu rupi a'e. \p \v 25 Pezekaiw katu Tupàn ze'eg imume'u har wanehe nehe. — Nuruzeapyaka kwaw nerehe nehe, peze zo izupe nehe. Amo teko kwehe arer a'e wà, nuzeapyaka kwaw Tupàn ze'eg imume'u har ywy rehe har rehe a'e wà. Tupàn uzepyk wanehe. Ko 'ar rehe Tupàn ywate har uze'eg iko purupe kury. Aze teko nuzekaiw kwaw hehe wà nehe, Tupàn uzepyk putar tuwe wanehe nehe no. \v 26 Xinaz ywytyr rehe uze'eg mehe umuryryryryz kar Tupàn ywy a'e. — Amuryryryryz kar zuapyr wi putar ywy ihe nehe, ywak ihe nehe no, i'i kwez purupe kury. \v 27 Umuryryryryz kar putar wemiapo kwer a'e wà nehe, wamukàzym kar pà a'e wà nehe. Numuryryryryz kar kwaw weko haw pe har wà nehe. (Nazakàzym kwaw nehe.) \p \v 28 Ximume'u ikatu haw nehe. Ta'e zaiko hemiruze'eg romo zane xe. Ta'e nazanemumaw kwaw a'e nehe xe. Ta'e nazanemukàzym kwaw nehe xe. Tuwe ximume'u ikatu haw nehe. Ta'e upurupuhareko katu a'e xe. Ximuawate katu nehe, hemimutar rupi nehe, izuwi zanekyze pà nehe. Ximuete katu nehe, ikàgaw imume'u pà nehe. \v 29 Ta'e Zanezar Tupàn a'e xe, tata uhua'u ma'e ài hekon a'e xe, ma'e hapy har ài hekon a'e xe. Aze tata uhua'u ma'e wapy ma'e nehe, a'e ma'e ukaz paw putar nehe. Nezewegatete Tupàn uzepyk putar tuwe wemiruze'eg 'ym wanehe nehe. \c 13 \s1 Pemume'u Tupàn ikatu haw izupe nehe, i'i wanupe a'e kury \p \v 1 Peiko penywyr ài pezeupeupe, ta'e pezeruzar Zaneruwihawete rehe pe xe. A'e rupi pezeamutamutar katu wi wi nehe. \v 2 Pemuixe katu kar uzeruzar ma'e amo ae taw pe har penàpuz me pe wà nehe. Aze ru'u Tupàn ze'eg imume'u har romo wanekon a'e wà nehe. (Aze ru'u Tupàn heko haw pe har ywy rehe ur ma'e kwer romo wanekon a'e wà nehe.) Kwehe mehe Àmàrààw umuixe kar mokoz awa wàpuz me a'e wà. Nukwaw kwaw waner. Tupàn heko haw pe har awa romo uzeapo ma'e kwer romo wanekon wà. Wixe hàpuz me uzekwaw kar 'ym pà izupe wà. \p \v 3 Tuwihaw umunehew kar amo uzeruzar ma'e zemunehew paw pe a'e wà, ta'e a'e tuwihaw na'iakatuwawahy kwaw Zezuz rehe a'e wà xe. Pepytywàgatu a'e zemunehew paw pe har pe wà nehe. Aze ru'u tuwihaw pemunehew putar amo 'ar mehe wà nehe no. Teko upuraraw kar ma'erahy amo uzeruzar ma'e wanupe a'e wà no, ta'e Zezuz na'ikatu kwaw a'e teko wanupe a'e xe. Pepytywàgatu a'e uzeruzar ma'e pe wà nehe no. Aze ru'u pepuraraw putar ma'erahy nezewegatete amo 'ar mehe nehe no. \p \v 4 Aze awa hemireko nehe, aze kuzà imen nehe, pemuawate katu wazereko haw nehe. Aze awa hemireko nehe, tuwe noho kwaw amo ae kuzà puhe nehe. Aze kuzà imen nehe, tuwe noho kwaw amo ae awa puhe nehe. Aze awa oho wemireko 'ym puhe nehe, Tupàn uzepyk putar hehe nehe. Aze kuzà oho umen 'ym puhe nehe, Tupàn uzepyk putar hehe nehe. Tupàn uzepyk putar kuzàwyzài wanehe nehe. Tupàn uzepyk putar kuzàwyzài puhe oho ma'e wanehe nehe no. \p \v 5 Aze ma'e pixika'i ma'e pereko nehe, aze penemetarer pixika'i nehe, penurywete nezewe mehe nehe. — Aze heremetarer tetea'u nehe, xo a'e mehe zo herurywete putar ihe nehe, peze zo nehe. Ta'e nezewe i'i Tupàn a'e xe. — Naha pixik kwaw pewi ihe nehe. Napuir pixik kwaw pewi ihe nehe, i'i zanewe a'e xe. \v 6 A'e rupi, tuwe nazakyze kwaw ma'e wi nehe. Tuwe zaze'eg nezewe nehe. \b \q1 — Zanezar a'e, hepytywà har romo hekon a'e. \q1 Nakyze kwaw ma'e wi ihe nehe. \q1 Teko nupuner kwaw hemono kar haw rehe tatahu pe wà nehe, \q2 tuwe za'e nehe. \b \p \v 7 Pema'enukwaw katu peneruze'egar izypy mehe arer wanehe nehe. Umume'u Tupàn ze'eg peme a'e wà. Pema'enukwaw waneko awer rehe nehe, wamàno awer rehe nehe. Peiko wazàwe nehe, pezeruzar Tupàn rehe wazàwegatete nehe no. \v 8 Zezuz Zanezar a'e, ikatuahy kwehe mehe a'e. Ikatuahy ko 'ar rehe no. Ikatuahy putar tuweharupi nehe no. Nuzawy pixik kwaw nehe. \v 9 Teko umume'u putar amo ae ze'eg wà peme a'e wà nehe, Tupàn ze'eg azeharomoete har imume'u 'ym pà peme a'e wà nehe. Peruzar zo waze'eg nehe. Ipurawy kar wer Tupàn hape rehe peme wà. Pezekaiw zo waze'eg rehe nehe. Tupàn zanepuhareko a'e, a'e rupi umukàg zanepy'a a'e. Ikatuahy nezewe haw zanewe. Ze'eg kwehe arer umuzekwaku kar teko temi'u tetea'u rehe a'e wà. Aze xiruzar wi wi ze'eg kwehe arer nehe, naximukàg kwaw zanepy'a nezewe mehe. Ze'eg kwehe arer heruzar har a'e wà, ma'e tetea'u rehe uzekwaku ma'e romo wanekon a'e wà. Na'ikàg wera'u kwaw uzeruzar haw rehe wà, a'e ma'e rehe uzekwaku re wà. \p \v 10 Xaxeto a'e wà, ze'eg kwehe arer heruzar har a'e wà, uzuka ma'ea'yr a'e wà, teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo a'e wà. Zezuz umàno zaneremiapo kwer imekuzar pà a'e. A'e rupi naxiuka kwaw ma'ea'yr Tupàn huwa rupi kury. Ko 'ar rehe kury, ma'ea'yr zuka haw rehe uzeruzar ma'e a'e wà, nuzeruzar kwaw Zezuz imàno awer rehe a'e wà. A'e rupi nuiko kwaw Zezuz hemiruze'eg romo wà. \v 11 Xaxeto wanuwihaw a'e, zutew wanuwihaw a'e, uzuka ma'ea'yr a'e. A'e re weraha huwykwer tàpuzuhu ipupyaikaw pyrer inugwer pupe. Omono Tupàn pe teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo. Umunyk tata ma'ea'yr hetekwer iwy pe hapy pà katu pe taw huwake. Ta'e Tupàn ze'eg kwehe arer uzapo kar nezewe haw izupe a'e xe. \v 12 A'e rupi Zezuz a'e no, umàno muite taw wi a'e no, ywyxig heta haw pe a'e no. A'e rupi umukatu teko a'e wà, wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e wà, uwy kwer pupe a'e wà. \v 13 Teko uzuka Zezuz ywyra kanetar rehe a'e wà, muite taw wi a'e wà. — Upuruzuka ma'e, i'i mua'u izupe wà. Uze'eg zemueteahy putar zanerehe wà nehe no, ta'e zaiko hemiruze'eg romo zane no xe. Tuwe uze'eg wà nehe. Pepuraraw ma'erahy izàwe nehe. Pemaranugar zo izuwi nehe, wanuwa rupi nehe. \v 14 Ta'e naheta kwaw taw zanereko hawete zanewe ko ywy rehe a'e xe, ko 'ar rehe a'e xe. Amo 'ar mehe Tupàn uzapo putar tawhu zanewe a'e nehe, zanereko àwàm romo a'e nehe. Xiàro a'e pe zanereko àwàm zaiko zane. \v 15 A'e rupi, tuwe ximume'u Tupàn ikatu haw izupe tuweharupi nehe, ta'e Zezuz umàno zanerekuzaromo a'e xe. Kwehe mehe teko omono ma'ea'yr Tupàn pe wà. Ikatu haw zaneremimume'u ràm a'e no, ikatu Tupàn pe a'e no. Ikatu haw imume'u haw nuzawy kwaw a'e ma'ea'yr imono pyrer a'e. Naximono kwaw ma'ea'yr izupe kury. Ximono zaneze'egatu haw izupe kury. — Uruzeruzar tuwe nerehe ure, za'e izupe kury. \v 16 Pezapo ikatuahy ma'e pezeupeupe nehe, pepytu'u 'ym pà nehe. Pezepytywàtywà nehe no, pepytu'u 'ym pà nehe no. Ta'e agwer ma'e iapo haw ikatu Tupàn pe a'e xe. Nuzawy kwaw ma'e imono pyr izupe. \p \v 17 Uzeruzar ma'e waneruze'egar a'e wà, uzekaiw katu penehe a'e wà, peneraha katu pà Tupàn hape rupi a'e wà, upytu'u 'ym pà a'e wà. Peruzar peneruze'egar waze'eg pe wà nehe. Pezekaiw katu waze'eg rehe nehe. Ta'e amo 'ar mehe umume'u putar wemiapo kwer Tupàn pe a'e wà nehe xe. Aze peruzar waze'eg nehe, hurywete putar Tupàn pe uma'ereko mehe wà nehe. Aze naperuzar kwaw nehe, uzemumikahy putar wà nehe. Nezewe mehe napepytywàgatu kwaw a'e wà nehe. \p \v 18 Peze'eg wi wi Tupàn pe urerehe tuweharupi nehe. Azeharomoete nuruzapo kwaw ikatu 'ym ma'e ure. Ta'e urepurapo wer tuwe ikatuahy ma'e rehe tuweharupi ure xe. \v 19 Aenoz putar ma'e peme ihe nehe kury. Peze'eg tuweharupi Tupàn pe pepyr heho àwàm rehe nehe. — Emur kar neze'eg imume'u har xe urewe tàrityka'i nehe, peze izupe herehe nehe, tuweharupi nehe. \s1 Zaze'eg Tupàn pe nehe \p \v 20 Àràpuhàràn wanehe uzekaiw ma'e a'e, uzekaiw katu weimaw wanehe a'e. Nezewegatete Zanezar Zezuz uzekaiw katu zanerehe a'e no, ta'e umàno zanerekuzaromo a'e xe. Tupàn umugweraw kar Zezuz a'e, imàno re a'e. Upyro putar uzehe uzeruzar ma'e paw rupi a'e wà nehe no. Noho pixik kwaw tatahu pe wà nehe, ta'e Tupàn umume'u waho 'ym àwàm a'e xe, ta'e Zezuz umàno wanekuzaromo a'e xe. \v 21 Tupàn umupytu'u kar teko wazeàmàtyry'ym ire a'e wà. Umurywete kar a'e wà. Tuwe omono ikatu ma'e penemimutar peme paw rupi katete nehe. A'e mehe pepuner hemiapo putar haw iapo haw rehe nehe. Tuwe zanemuigo kar ikatu ma'e romo wemimutar rupi nehe, ta'e Zaneruwihawete Zezuz umàno zanerekuzaromo a'e xe. Tuwe teko umume'u Zaneruwihawete ikàgaw ipuràg eteahy haw tuweharupi wà nehe, upytu'u pixik 'ym pà wà nehe. Azeharomoete. \s1 Umume'u ze'eg iahykaw rehe har a'e kury \p \v 22 Amuapyk heze'eg kwez ko pape rehe ihe, pemurywete kar pà ihe. Pepytu'u zo pezeapyaka katu re nehe, imugeta mehe nehe. Ta'e na'ipukua'u kwaw a'e xe. \v 23 Akwaw kar putar ma'e peme ihe nehe kury. Tuwihaw umunehew kar zanerywyr Ximot a'e wà, zemunehew paw pe a'e wà, ta'e umume'u Tupàn ze'eg purupe a'e xe. Umuhem kar zemunehew paw wi a'e wà kury. Aze ur xe ko 'ar rehe nehe, araha putar hezeupi nehe, pepyr heho mehe nehe. \p \v 24 Pemono ureze'eg peneruze'egar wanupe nehe, Tupàn hemiruze'eg nànàgatu nehe no. Uzeruzar ma'e Itar ywy rehe har omono uze'eg peme a'e wà no. \q1 — Pekatu pa, i'i peme wà. \q1 — Pekatu ma, i'i peme wà. \p \v 25 Tuwe Tupàn pepuhareko wi wi a'e nehe, ikatuahy ma'e iapo pà peme a'e nehe. Upaw kwez kury.