\id GAL - Guajajara Bible -Brazil 2007 (DBL 2013) \h KARAT \toc1 Karat \toc2 Gálatas \toc3 Gl \mt1 KARAT \c 1 \s1 Tuwe Tupàn uzapo ikatuahy ma'e peme a'e nehe \p \v 1 Ihe Pawru ihe, pe Zezuz rehe uzeruzar ma'e Karat ywy rehe har romo peiko pe. Ko hepape amono kar putar peme ihe nehe kury. Zezuz hemimono karer romo aiko ihe. Naiko kwaw wyzài awa hemimono kar romo ihe. Nama'ereko kwaw wyzài awa ikàgaw rupi. Tupàn zaneru a'e, umugweraw kar Zezuz imàno re a'e. Tupàn a'e, Zezuz a'e no, hemuigo kar wemimono kar romo a'e wà, ukàgaw rupi a'e wà. \v 2 Uzeruzar ma'e xe har paw omono kar uze'eg peme a'e wà kury. \p \v 3 Tupàn zaneru a'e, Zanezar Zezuz Zaneruwihawete a'e no, tuwe ikatuahy ma'e uzapo peme a'e wà nehe, tuwe pemupytu'u kar ma'e wi pekyze re a'e wà nehe no. A'e rupi penurywete putar nehe no. \p \v 4 Zaneruwihawete a'e, uzemono uzezuka kar pà zaneremiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo a'e. Teko uzapo ikatu 'ym ma'e tetea'u waiko ko 'ar rehe a'e wà. Zaneruwihawete zanepyro ikatu 'ym ma'e ko 'ar rehe har wi a'e. A'e rupi zapuner ikatu 'ym ma'e iapo re zanepytu'u haw rehe zane kury. Ta'e nezewe Tupàn zaneru uputar a'e xe. \v 5 Tuwe teko paw uze'egatu Tupàn ikàgaw ipuràg eteahy haw rehe wà nehe, tuweharupi wà nehe, awyzeharupi wà nehe no. Azeharomoete. \s1 — Amume'u Tupàn ze'eg azeharomoete har purupe ihe, i'i Pawru a'e kury \p \v 6 Amo umume'u penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e ihewe wà. Hepytuhegatu henu mehe ihe. Tupàn penenoz Zaneruwihawete pe pemono pà a'e, ta'e pepuhareko a'e xe, ta'e ipurupyro wer penehe a'e xe. Na'arewahy pepuir izuwi, pepuir penenoz tarer wi. Amo ae ze'eg rupi peho peiko kury. Temu'emaw heruzar pà kury. \v 7 Na'ikatu kwaw nezewe haw. Naheta pixik kwaw amo ae ze'eg a'e. Nezewe a'e peme ihe kury, ta'e amo ae teko pepyr har a'e wà xe, umume'u amo ae ze'eg waiko peme a'e wà xe. Uzawy Zaneruwihawete rehe ze'eg puràg imume'u mehe wà. Umume'u amo ae ze'eg wà. A'e rupi — Nazaneho wer kwaw Zezuz hape rupi kury, peze peiko kury. \v 8 Aze amume'u amo ae ze'eg peme nehe, tuwe Tupàn hemono kar tatahu pe a'e nehe. Aze amo Tupàn heko haw pe har umume'u amo ae ze'eg peme a'e nehe, tuwe Tupàn omono kar a'e weko haw pe har tatahu pe a'e nehe no. \v 9 Kwehe mehe nezewe uru'e peme ure. Uru'e wi wi putar peme ure kury. Aze wyzài awa umume'u amo ae ze'eg oho peme a'e nehe, aze a'e ze'eg uzawy a'e ze'eg peneminu kwer izypy mehe arer a'e nehe, tuwe Tupàn weityk imume'u har tatahu pe a'e nehe. \v 10 — Peze'egatu herehe nehe, i'i Pawru iko zanewe a'e, peze peiko pezeupeupe. Nan kwaw ty wà. Aze Tupàn uze'egatu herehe nehe, a'e mehe herurywete putar ihe nehe. Herehe ize'egatu haw zo aputar ihe. — Pawru uzeagaw zanemyrypar romo wiko pà a'e, peze peiko ihewe. Nan kwaw pa. Aze mo azeagaw teko wamyrypar romo hereko pà ihe, aze mo a'e romo zutyka'i hereko wer ihe, naiko iwer mo Zaneruwihawete hemiruze'eg romo ihe. \s1 — Zezuz hemimono kar romo aiko ihe, i'i Pawru a'e kury \p \v 11 Amo ma'e amume'u putar peme ihe kury, herywyr wà. Amume'u ze'eg puràg aha teko purupe ihe. Ni amo awa numume'u kwaw a'e ze'eg ihewe wà. Nan kwaw awa uzapo e ko ze'eg heremimume'u a'e wà. \v 12 Ni amo awa nukwaw kar kwaw a'e ze'eg ihewe wà. Awa nahemu'e kwaw hehe wà. Nan. Xo Zezuz Zaneruwihawete zo ukwaw kar ihewe a'e. \p \v 13 Amo teko umume'u hereko awer oho peme a'e wà. — Pawru wiko tuwe zutew romo a'e. Weruzar tuwe zutew wanàmuzgwer waze'eg a'e no. Parizew romo hekon a'e no, i'i peme wà, herehe uze'eg pà wà. — Wekar Tupàn hemiruze'eg oho iko a'e wà, wapuhareko 'ym pà a'e wà, i'i peme herehe uze'eg pà wà. — Uzeagaw tuwe wamumaw pà wazuka pà a'e no, i'i peme wà. \v 14 Azeharomoete a'e 'ar mehe aruzar tuwe zutew wanàmuzgwer waze'eg ihe. Aruzar wera'u a'e ze'eg amogwer zutew wanuwi ihe. (Napuhareko kwaw Zezuz rehe uzeruzar ma'e a'e 'ar mehe ihe wà.) \p \v 15 Tupàn hepuhareko a'e. Herexak kwehe mehe hezexak kar 'ym mehe we, herenoz wemiruze'eg romo hemuigo kar pà. Uzapo kar wemiapo putar haw ihewe. \v 16 — Aexak kar putar hera'yr Zezuz Pawru pe ihe nehe, i'i Tupàn uzeupe a'e. — A'e rupi Pawru umume'u putar hehe ze'eg puràg oho nehe, zutew 'ym wanupe nehe, i'i uzeupe. Na'e wexak kar wa'yr ihewe. A'e 'ar ire naha kwaw amo ae awa ipyr. — Ma'e azapo putar ihe nehe, na'e kwaw amo pe. \v 17 Naha kwaw Zeruzarez tawhu pe. Naze'eg kwaw amogwer Zezuz hemimono karer wanupe a'e 'ar mehe. (A'e ràgypy Zezuz hemimono karer romo wanekon herenune a'e wà.) Nan. Araw ywy rehe aha na'arewahy ihe. Amumaw màràn 'ar a'e pe. A'e re azewyr Namaz tawhu pe. \v 18 Na'iruz kwarahy pawire aha Zeruzarez tawhu pe, Pet pe heze'eg pà. 14 'ar amumaw ipyr hepyta pà. \v 19 Naze'eg kwaw amogwer Zezuz hemimono karer wanupe. Xo Xiak Zanezar tywyr zo aexak a'e pe, a'e 'ar mehe. \p \v 20 Heze'eg heremimuapyk kwer ihe, azeharomoete ihe. Naheremu'em kwaw. Tupàn ukwaw heremu'em 'ymaw a'e. \p \v 21 A'e re aha amo ae taw Xir ywy rehe har pe ihe, aha taw Xiri ywy rehe har pe ihe no. \v 22 A'e 'ar rehe uzeruzar ma'e Zutez ywy rehe har nahekwaw kwaw a'e wà, naherexak pixik kwaw a'e wà. \v 23 Xo herer zo ukwaw wà, ta'e amo ae teko umume'u heremiapo kwer wanupe a'e wà xe. — Pawru a'e, izypy mehe urerekar urezuka kar pà a'e. Ko 'ar rehe umume'u Zezuz rehe uzeruzar haw oho iko purupe a'e kury, i'i wanupe wà. — Izypy mehe uzeagaw teko wamupytu'u kar pà Zezuz rehe wazeruzar ire a'e wà. Ko 'ar rehe umume'u ze'eg puràg oho iko purupe kury, purumuzeruzar kar pà hehe kury, i'i wanupe wà. \v 24 A'e rupi uze'egatu Tupàn rehe wà, ta'e Zezuz rehe uzeruzar ma'e romo aiko ihe kury xe. \c 2 \s1 Pawru wiko amogwer Zezuz hemimono kar wainuromo a'e kury \p \v 1 14 kwarahy pawire azewyr Zeruzarez tawhu pe ihe, Nape ta'yr rupi ihe. Araha Xit herupi ihe no. \v 2 Aha a'e pe ihe, ta'e Tupàn hemono kar a'e pe a'e xe. A'e pe Zeruzarez pe uzeruzar ma'e waneruze'egar uzemono'og heze'eg henu pà a'e wà. — Amume'u ze'eg puràg aha teko zutew 'ym wanupe ihe, a'e wanupe. — Aze peze'eg zemueteahy hema'ereko awer rehe nehe, uzeruzar ma'e tetea'u upuir putar Zezuz wi a'e wà nehe. — Pawru hemu'em zanewe a'e, i'i putar ihewe wà nehe, a'e wanupe. — Naputar kwaw nezewe izeapo haw ihe, a'e wanupe. \v 3 Herehe we har Xit a'e, nuiko kwaw zutew romo a'e. Kere ywy rehe har romo hekon. \v 4 A'e rupi amo a'e pe har i'i izupe wà. \p — Emonohok kar nepirera'i nehe, Tupàn hemiruze'eg romo nereko haw hexak kar pà zutew wanupe nehe, i'i izupe wà. Namonohok kar kwaw izupe ihe. Amogwer iporomonohok kar wer hehe izupe wà. — Uruiko penyky'yr romo ure, i'i mua'u urewe wà. Uzemono'og wà urepyr wà. Agwer awa wixe oho pepyr wà, ureremiapo kwer hexak pà wà. Ta'e noroho kwaw zutew wanàmuz ze'eg rupi ure xe. Ure uruzemono'og uruiko Zaneruwihawete hehe we ure. A'e rupi nuruzapo kwaw ma'e zutew wanàmuzgwer waze'eg rupi ure kury. 'Aw awa ipurapo kar wer zepe ma'e rehe urewe a'e wà, ze'eg kwehe arer heruzar kar pà urewe a'e wà. \v 5 Nuruzapo pixik kwaw ma'e waze'eg rupi ure. A'e rupi pekwaw ze'eg puràg azeharomoete har. \p \v 6 A'e pureruze'eg ma'e numume'u kwaw ma'e ipyahu ma'e ihewe wà. Nuzapo kar kwaw ma'e ihewe wà. (Aipo uzeruzar ma'e waneruze'egar romo wanekon azeharomoete a'e wà. Heruwà. Xo Tupàn zo ukwaw a'e, ta'e na'ima'enukwaw kwaw ma'e rehe teko ài a'e xe. Ukwaw tuwe teko wapy'a a'e.) \v 7 Tupàn nezewe i'i ihewe. — Emume'u heze'eg puràg eho zutew 'ym wanupe nehe, i'i ihewe. Nezewe i'i Pet pe a'e no. — Emume'u heze'eg puràg eho zutew wanupe nehe, i'i izupe. A'e uzeruzar ma'e waneruze'egar ukwaw Tupàn hemiapo putar haw ihewe imume'u pyrer a'e wà. Ukwaw hemiapo putar haw Pet pe imume'u pyrer wà no. \v 8 Tupàn hemuigo kar uze'eg imume'u har romo a'e, zutew 'ym wanupe hemono kar pà a'e, ukàgaw imur pà ihewe a'e. Nezewegatete Pet a'e no. Tupàn umuigo kar Pet uze'eg imume'u har romo a'e no, zutew wanupe imono kar pà a'e no. \v 9 — Xiak a'e, Pet a'e no, Zuàw a'e no, uzeruzar ma'e waneruze'egar romo wanekon a'e wà, i'i teko wanupe wà. Na'e a'e pureruze'eg ma'e uze'eg urewe a'e wà kury, amogwer wanupe wà no. — Azeharomoete Tupàn omono kar Pawru zutew 'ygwer wanupe a'e, uze'eg imume'u kar pà izupe a'e, i'i wà. A'e rupi umur opo urepopyhyk pà wà. (Nape ta'yr herehe we hekon a'e pe a'e.) — Zaiko ze'eg puràg imume'u har romo zane, uru'e urezeupeupe ure. — Pe pemume'u zutew wanupe nehe, ure urumume'u putar zutew 'ym wanupe ure nehe no, a'e pureruze'eg ma'e wanupe ihe. \v 10 Xo pitài ma'e zo wenoz urewe wà. — Heta tetea'u ma'e hereko 'ymar xe urepyr, i'i urewe wà. — Aze pepuner nehe, pemono'og temetarer xe har wanupe nehe, i'i urewe wà. Azeharomoete ama'ereko tetea'u teko temetarer imono kar pà wanupe ihe kury. \s1 Pawru uze'eg Pet pe a'e \p \v 11 Amo 'ar mehe Pet wiko Àxioki tawhu pe a'e, uzeruzar ma'e a'e pe har wapyr a'e. \v 12 Umai'u in uzeruzar ma'e wapyr zutew 'ym wapyr. Xiak wikuwe Zeruzarez tawhu pe a'e. Na'e omono kar amo awa Àxioki tawhu pe a'e wà kury. Uhem a'e pe wà. Wahem mehe Pet upytu'u umai'u re a'e kury. — Kwez awa umume'u putar zutew 'ym wapyr hemai'u haw oho a'e wà nehe, uzeruzar ma'e Zeruzarez pe har wanupe a'e wà nehe, zutew wanupe a'e wà nehe, i'i Pet uzeupe kury. Ukyze uzeruzar ma'e Zeruzarez pe har wanuwi. Ta'e zutew weruzar kar wàmuzgwer ze'eg zutew 'ym wanupe a'e wà xe. \v 13 Na'e amogwer uzeruzar ma'e a'e wà, zutew a'e wà, a'e pe umai'u ma'e a'e wà, upytu'u umai'u re a'e wà no. Ta'e ukyze a'e wà no xe, Pet zàwegatete a'e wà no xe. Te Nape ta'yr ukyze wanuwi a'e no, umai'u re upytu'u a'e no. \v 14 A'e rupi aexak a'e Tupàn hape iawy awer a'e pe ihe. Noho kwaw ze'eg puràg azeharomoete har rupi a'e wà. A'e rupi aze'eg Pet pe ihe kury, teko paw wanuwa rupi ihe kury, hemiawy kwer imume'u pà izupe ihe kury. — Zutew romo ereiko ne. Nereiko kwaw zutew ài ne, ta'e nereho kwaw ze'eg kwehe arer rupi ne xe. Ereiko zutew 'ym ài ne, a'e izupe. — Màràzàwe tuwe eremuigo kar zutew 'ygwer zutew wazàwe ne wà, a'e izupe, hehe hepuranu pà. \s1 Uzeruzar haw rupi teko uzepyro tatahu wi a'e wà \p \v 15 Azeharomoete uruiko zutew romo ure. Uruzexak kar nezewe nugar romo ure. Nuruiko kwaw zutew 'ym romo. — Zutew 'ym a'e wà, ikatu 'ym ma'e iapo har romo wanekon a'e wà, ta'e ze'eg kwehe arer heruzar 'ymar romo wanekon a'e wà xe, i'i zutew wà, zutew 'ym wanupe wà. \v 16 Xikwaw ko ma'e zane. Xo Zezuz Zaneruwihawete rehe uzeruzar haw rupi zo teko uzemukatu Tupàn huwa rupi a'e wà. Nuzemukatu kwaw ze'eg kwehe arer heruzar haw rupi wà. Zane zane no, zazeruzar Zaneruwihawete Zezuz rehe zane no, a'e rupi Tupàn zanemukatu uwa rupi a'e. Ta'e nazazemukatu kwaw Tupàn huwa rupi ze'eg kwehe arer heruzar haw rupi a'e xe. Ta'e Tupàn numukatu pixik kwaw teko a'e ze'eg heruzar haw rupi a'e wà nehe xe. Ta'e ni amo nuweruzar kwaw a'e ze'eg paw rupi a'e xe. \v 17 Zutew 'ygwer a'e wà, ikatu 'ym ma'e iapo har romo wanekon paw rupi a'e wà. Nezewegatete zutew kwer paw rupi a'e wà no, ikatu 'ym ma'e iapo har romo wanekon a'e wà no. Aze zutew 'ym uzemono'og Zaneruwihawete hehe we wà nehe, uzemukatu putar Tupàn huwa rupi wà. Nezewegatete zutew a'e wà no. A'e rupi amo i'i putar ihewe nehe. — Kwa, Zaneruwihawete nuweruzar kar kwaw Tupàn ze'eg kwehe arer zanewe a'e, a'e rupi nuzapo kar kwaw ikatu ma'e zanewe a'e. Uzapo kar ikatu 'ym ma'e iko zanewe a'e, i'i mua'u putar ihewe nehe. — Nan kwaw pa, a'e putar izupe nehe. \v 18 Naruzar kar kwaw a'e Tupàn ze'eg kwehe arer peme ihe, ta'e heruzar 'ymar romo aiko ihe no xe, ta'e napuner kwaw heruzar haw rehe ihe no xe. \v 19 Napuner kwaw a'e ze'eg kwehe arer heruzar haw rehe ihe, a'e rupi nahekatu kwaw Tupàn huwa rupi ihe. A'e ze'eg imugeta mehe akwaw hekatu 'ymaw ihe. Nazapuner kwaw a'e ze'eg rupi zaneho haw rehe zane. Aze mo zapuner, a'e mehe mo Zaneruwihawete numàno iwer mo ywyra kanetar rehe a'e. \v 20 Nezewe nan kwaw ihe aiko ihe. Zaneruwihawete wiko herehe a'e ko hereko haw pupe hereko mehe. Tupàn Ta'yr rehe hezeruzar haw rehe aiko ihe. Ta'e uzezuka kar heamutar haw rupi herehe a'e xe. \v 21 Namumaw kwaw Tupàn purupuhareko haw ihe. Nan. Aze mo ze'eg kwehe arer rupi teko uzemukatu Tupàn huwa rupi wà, a'e mehe mo Zaneruwihawete umàno e mo a'e. \c 3 \s1 Teko nuzemukatu kwaw ze'eg kwehe arer heruzar haw rupi a'e wà \p \v 1 Pe uzeruzar ma'e Karat ywy rehe har romo peiko pe. Mo hemu'em peme a'e. Peneharaz tuwe heremimume'u kwer wi. Amume'u tuwe Zezuz Zaneruwihawete ywyra kanetar rehe imàno awer peme ihe. \v 2 Xo pitài ma'e rehe zo apuranu putar penehe ihe kury. Ma'e pezapo Tupàn Hekwe imur kar pà pepy'a pe kwehe mehe. Aipo peruzar ze'eg kwehe arer. Nan. Pezeruzar Zezuz rehe pe, ze'eg puràg rehe henu re pe. A'e mehe pemur kar Tupàn Hekwe pepy'a pe. \v 3 Aipo peneharaz tuwe heremimume'u kwer wi. Pezypyrog Tupàn Hekwe inuromo peneko haw rehe. Aipo pezewyr wer ma'e iapo pà pekàgaw rupi kury. Aipo peho wi wi putar ze'eg kwehe arer rupi kury. \v 4 Aipo Tekwe Puràg uzapo e a'e ma'e paw rupi pepy'a pe a'e. Tuwe nan kwaw nezewe nehe. \v 5 Tupàn umur kar Wekwe pepyr a'e. Umur ukàgaw peme a'e no, purumupytuhegatu kar haw iapo kar pà penuwa rupi a'e no. Ta'e pezeruzar Zezuz rehe pe xe, hehe ze'egaw henu mehe pe xe. — Amono kar putar herekwe wapy'a pe ihe nehe, ta'e weruzar tuwe ze'eg kwehe arer a'e wà xe, ni'i kwaw Tupàn peme. \p \v 6 Ze'eg kwehe arer umume'u penàmuz Àmàrààw heko awer a'e. Pema'enukwaw heko haw rehe nehe. Uzeruzar Tupàn ze'eg rehe. A'e rupi Tupàn i'i izupe. — Erezeruzar heze'eg rehe, a'e rupi ikatu 'ym ma'e iapo 'ymar romo ereiko putar heruwa rupi kury, i'i izupe. \v 7 Azeharomoete ko heze'eg ihe. Aze zutew 'ym uzeruzar Zezuz rehe a'e wà nehe, Tupàn rehe a'e wà nehe no, Àmàrààw ta'yrete ài wanekon putar a'e wà nehe. \v 8 Nezewe i'i Tupàn uzeupe a'e. — Amo 'ar mehe nehe, amukatu putar zutew 'ym heruwa rupi ihe wà nehe, herehe wazeruzar mehe ihe wà nehe, i'i uzeupe. A'e rupi i'i nezewe Àmàrààw pe a'e. — Amo 'ar mehe nehe, azapo putar ikatuahy ma'e zutew 'ym wanupe ihe nehe no. Ta'e uzeruzar putar amo neremimino ràm rehe a'e wà nehe xe, i'i izupe. Nezewe te Àmàrààw ukwaw Zaneruwihawete Zezuz heko àwàm a'e no. \v 9 Àmàrààw uzeruzar hehe. A'e rupi Tupàn omono uze'egatu hehe a'e. Nezewegatete amo ae teko a'e wà nehe, aze uzeruzar hehe a'e wà nehe, Tupàn omono putar uze'egatu wanehe Àmàrààw pe iapo awer zàwegatete nehe no. \p \v 10 Aze amo i'i nehe. — Xo ze'eg kwehe arer heruzar haw rupi zo azemukatu putar Tupàn huwa rupi ihe nehe, aze i'i uzeupe nehe, Tupàn uzepyk putar hehe nehe. Ta'e nezewe i'i Tupàn ze'eg imuapyk pyrer kwehe arer a'e xe. — Aze amo nuweruzar kwaw heze'eg paw rupi a'e nehe, tuweharupi a'e nehe, azepyk putar hehe ihe nehe. Aze pitài haw uzawy nehe, azepyk putar hehe nehe, i'i. (Nuze'eg kwaw Zezuz rehe zanezeruzar haw rehe a'e 'ar mehe a'e rihi.) \v 11 Nazawaiw katu kwaw ko ma'e ikwaw paw peme a'e. Teko paw uzawy a'e ze'eg a'e wà. A'e rupi nupuner kwaw nezewe uzemukatu haw rehe Tupàn huwa rupi wà. Nezewe i'i Tupàn ze'eg. — Aze amo teko uzeruzar hehe a'e wà nehe, Tupàn umukatu putar a'e teko uwa rupi a'e wà nehe. A'e rupi wiko putar tuweharupi ipyr a'e wà nehe. \v 12 Aze teko uzeagaw uzemukatu haw rehe Tupàn huwa rupi wà nehe, ze'eg kwehe arer heruzar pà wà nehe, nuzemukatu kwaw heruzar haw rupi wà nehe. Nezewe i'i Tupàn ze'eg. — Aze amo teko weruzar a'e ze'eg kwehe arer paw rupi a'e nehe, wiko putar Tupàn pyr tuweharupi a'e nehe. \p \v 13 Aze amo uzapo ikatu 'ym ma'e a'e nehe, uhaw ze'eg kwehe arer a'e mehe a'e nehe. Tupàn uzepyk putar hehe nehe. Tupàn uzepyk Zaneruwihawete rehe zanerekuzaromo a'e, zanepyro pà zanemàno haw wi tatahu wi a'e. Nezewe i'i ze'eg kwehe arer a'e. — Tupàn uzepyk putar ywyra rehe izuka pyrer rehe a'e nehe. \p \v 14 Nezewe uzapo Tupàn a'e, ta'e kwehe mehe umume'u tuwe nezewe àwàm Àmàrààw pe a'e xe. — Azapo putar ikatuahy ma'e teko nànàn ihe nehe, ta'e erezeruzar katu herehe ne xe, i'i izupe. Aze zutew 'ym uzeruzar Zezuz Zaneruwihawete rehe a'e wà nehe, Tupàn uzapo putar a'e ikatuahy ma'e wanupe a'e nehe, a'e ma'e wemimume'u kwer wanupe a'e nehe, ta'e Zaneruwihawete Zezuz umàno ywyra kanetar rehe a'e xe, wanekuzaromo a'e xe, wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imunàn pà wanuwi a'e xe. A'e rupi Tupàn umur putar Wekwe wapy'a pe a'e nehe, ta'e nezewe umume'u Àmàrààw pe kwehe mehe a'e xe. \s1 Tupàn umume'u wemiapo ràm Àmàrààw pe a'e \p \v 15 Herywyr wà, amume'u putar ma'e peme ihe kury. Nazawaiw katu kwaw ko ze'eg. A'e rupi peinu katu putar nehe. Aze mokoz awa umume'u tuwe amo ma'e uzeupe wà nehe, aze umuapyk wemimume'u kwer pape rehe wà nehe, aze umuapyk uwer a'e ze'eg iwy pe wà nehe, amo ae awa numuapyk kwaw amo ae ze'eg a'e pape rehe a'e nehe. \v 16 Nezewegatete Tupàn umume'u ma'e Àmàrààw pe kwehe mehe a'e, hemimino pe a'e no. Nuze'eg kwaw izuapyapyr wanehe. Nan. Nuze'eg kwaw teko tetea'u wanehe. Pitài hemimino rehe ize'eg a'e, (Zaneruwihawete Zezuz rehe ize'eg a'e). \v 17 A'e rupi nezewe a'e peme ihe kury. Tupàn umume'u ma'e Àmàrààw pe kwehe mehe a'e. — Azapo putar tuwe a'e ma'e ihe nehe, i'i izupe. 430 kwarahy pawire Tupàn umur amo ae ze'eg Moizez pe a'e no, zutew wanupe a'e no. A'e ze'eg ipyahu ma'e nuhaw kwaw a'e Tupàn hemimume'u kwer kwehe arer a'e. Numukàzym kar kwaw a'e ma'e ikatuahy ma'e zanewe iapo pyràm a'e. \v 18 Tupàn upuner zanemukatu haw rehe ze'eg imur pyrer heruzar haw rupi. Upuner zanemukatu haw rehe wemimume'u kwer rupi. Nazanemukatu kwaw mokoz haw rupi a'e. Tupàn umukatu Àmàrààw uwa rupi a'e, ta'e umume'u imukatu àwàm izupe a'e xe. \p \v 19 Màràzàwe tuwe umur a'e ze'eg Moizez pe 430 kwarahy pawire a'e. Umur izupe a'e, ta'e ipurexak kar wer teko paw wanemiapo kwer rehe a'e xe, a'e zutew wanupe a'e xe. — Tuwe teko weruzar ko heze'eg a'e wà nehe, i'i Tupàn Moizez pe a'e. — Àmàrààw hemimino tur ire nehe, a'e heremimume'u kwer tur ire nehe, xo a'e mehe zo amunyryk putar ko ze'eg puruwi ihe nehe, i'i izupe. (Zaneruwihawete Zezuz rehe ize'eg a'e.) Tupàn heko haw pe har umur a'e ze'eg Moizez pe a'e wà. Na'e Moizez umur a'e ze'eg amogwer teko wanupe a'e no. \v 20 Ko 'ar rehe naheta kwaw awa Tupàn ze'eg hexak kar har zanewe Moizez ài a'e wà kury. Nan. Naxiputar kwaw, ta'e Tupàn ae umur wa'yr zanewe a'e xe. Pitài zo Tupàn a'e. Naheta kwaw amo. \s1 Tupàn ipurumuzàmuzàg romo zaiko zane kury \p \v 21 A'e Àmàrààw pe Tupàn hemimume'u kwer a'e, aipo uzawy ize'eg Moizez pe imur pyrer a'e. Nan. Aze mo teko upuner Tupàn ze'eg kwehe arer heruzar haw rehe a'e wà, a'e mehe mo wiko mo Tupàn pyr tuweharupi a'e wà. Nupuner kwaw wà. A'e rupi nuzemukatu kwaw Tupàn huwa rupi wà. \p \v 22 Nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer a'e. — Teko paw uzapo ikatu 'ym ma'e a'e wà. Na'ikàg kwaw a'e wà, a'e rupi a'e zutyka'i nupuner kwaw ikatu 'ym ma'e iapo re upytu'u haw rehe a'e wà, i'i Tupàn ze'eg kwehe arer. Aze amo uzeruzar Zezuz Zaneruwihawete rehe a'e nehe, upyhyk putar a'e ma'e Tupàn hemimume'u kwer a'e nehe. \v 23 Kwehe mehe zanezeruzar àwàm ihem 'ym mehe zemunehew paw pupe wiko ma'e ài zaiko akwez ze'eg kwehe arer heruzar mehe zane. A'e 'ar mehe uhem zanezeruzar haw wà a'e kury. A'e rupi ze'eg kwehe arer nuiko kwaw Zanezar romo a'e kury. \v 24 Zanekwarer mehe zanemu'e har zanereruze'eg tuweharupi a'e. Ze'eg kwehe arer a'e, nuzawy kwaw zanemu'e har a'e. Zaneruwihawete tur mehe upytu'u zanemu'e har romo wiko re. A'e rupi Tupàn zanemukatu Zaneruwihawete rehe zanezeruzar haw rupi a'e kury, uwa rupi a'e kury. \v 25 Zanezeruzar haw rehe zaikuwe kury. A'e rupi a'e ze'eg kwehe arer a'e, zanemu'e arer zàwenugar a'e, nuiko kwaw Zanezar romo ko 'ar rehe a'e kury. \p \v 26 Ta'e pezeruzar haw rupi peiko Tupàn ta'yr romo Zaneruwihawete Zezuz inuromo pezemono'og pà pe kury xe. \p \v 27 Ta'e pezemuzahazahak kar Zezuz Zaneruwihawete inuromo pezemono'ono'og pà pe xe. A'e rupi peiko izàwe kury. Pezapo ma'e peiko izàwe kury. \v 28 A'e rupi zutew wà, zutew 'ym wà no, amo pe uma'ereko e ma'e wà, uzeupe uma'ereko ma'e wà no, awa kwer wà, kuzàgwer wà no, aze uzeruzar Zaneruwihawete Zezuz rehe wà nehe, uzemono'og putar inuromo wà nehe. — Zutew ikatu wera'u zutew 'ym wanuwi a'e wà, ni'i kwaw Tupàn ko 'ar rehe kury, ta'e Zaneruwihawete rehe uzeruzar ma'e paw rupi a'e wà kury xe, uzuawygatu huwa rupi a'e wà kury xe. Paw rupi ikatu izupe wà kury. \v 29 Aze Zaneruwihawete hemiruze'eg romo peiko nehe, a'e mehe Àmàrààw izuapyapyr wazàwe peiko putar nehe no. Pepyhyk putar a'e ma'e Tupàn hemimume'u kwer pe nehe no, kwehe arer nehe no. \c 4 \p \v 1 Amo ma'e amume'u putar peme ihe nehe kury. Awa a'e, nezewe i'i wa'yr pe ikwarer mehe a'e. — Amo 'ar mehe amono putar hema'e paw newe ihe nehe, i'i izupe. — Ta'e ereiko hera'yr romo ne xe. Ko 'ar rehe nerekwaw katu kwaw ma'e ne rihi, a'e rupi namono kwaw newe ihe rihi, i'i izupe. — Uma'ereko e ma'e ài ereiko ihewe rihi. Ta'e uma'ereko ma'e a'e wà xe, uma'ereko hereko haw pe a'e wà xe. Nuiko kwaw hema'e izar romo a'e wà xe. Ne ae ereiko hema'e izar romo ne. Nerepyhyk kwaw hema'e ko 'ar rehe rihi, i'i izupe. \v 2 — Kwarer romo ereiko ne rihi, a'e rupi amo awa uzekaiw waiko nerehe a'e wà rihi. Uzekaiw neremetarer rehe nema'e rehe newe wà rihi no. Te amo 'ar mehe nehe, aze ikatu ihewe nehe, a'e mehe ne ae erezekaiw putar neremetarer rehe nema'e rehe nehe, i'i izupe wa'yr pe. \v 3 Ure zutew ure, kwehe mehe uruzeagaw zepe ze'eg kwehe arer heruzar pà ure. Pema'enukwaw a'e kwarer rehe. Amo ae awa a'e wà, izar ài wanekon a'e wà, ima'e izar ài wanekon a'e wà no. Kwarer wiko uma'ereko e ma'e ài wanupe a'e no. Nezewegatete ze'eg kwehe arer a'e no. Nuzawy kwaw zutew wazar a'e. Kwarer nukwaw katu kwaw ma'e a'e. Nezewegatete zutew wà no, xo ze'eg kwehe arer heruzar haw zo ukwaw wà no. Nukwaw kwaw Zezuz Zaneruwihawete rehe uzeruzar haw wà rihi. \v 4 — Amo 'ar mehe amono kar putar hera'yr ywy rehe ihe nehe, i'i Tupàn uzeupe a'e. Uhem a'e 'ar. Na'e umur kar wa'yr ko ywy rehe a'e. Kuzà wi uzexak kar a'e. Tuweharupi oho iko zutew wanàmuzgwer ze'eg rupi. \v 5 Zutew uzeagaw zepe ze'eg kwehe arer heruzar pà a'e wà. Zezuz nezewe oho iko ywy rehe a'e, a'e zutew wapyro pà tatahu wi a'e. A'e rupi nuiko kwaw uma'ereko e ma'e ài a'e wà kury. Tupàn ta'yr ài wanekon wà kury. \p \v 6 Tupàn umur wa'yr hekwe zanewe a'e. Tekwe uze'eg zanewe. — Peiko Tupàn ta'yr romo, i'i iko zanewe. A'e rupi — O papaz, o heru, i'i Zezuz hekwe zanepy'a pe har a'e, Tupàn zaneru pe a'e. \v 7 A'e rupi napeiko kwaw uma'ereko e ma'e ài kury. Ta'yr romo peiko tuwe kury. Tupàn umur ma'e tetea'u wa'yr wanupe a'e. Umur putar a'e ma'e peme paw rupi nehe no, ta'e ta'yr romo peiko pe kury xe. \s1 Pawru uzemumikahy wanemiapo kwer rehe a'e \p \v 8 Kwehe mehe Tupàn ikwaw 'ym mehe peiko tupàn a'ua'u wanemiruze'eg romo a'e 'ar rehe. A'e teko nuiko kwaw Tupàn romo a'e wà. (Pemuwete penàmuz ikàg ma'e umàno ma'e kwer pe wà. Pemuwete kwarahy no, zahy no. — Tupàn romo wanekon wà, peze e wanupe.) \v 9 Pekwaw Tupàn kury. Tupàn pekwaw a'e no. A'e rupi màràzàwe tuwe pezewyr wer a'e tupàn a'ua'u wanupe kury. Màràzàwe tuwe pemuwete wi wi a'e tekwe pe wà kury. Màràzàwe tuwe peneko wer wi wi uma'ereko e ma'e ài a'e ma'e wanupe kury. \v 10 Pezekwaku katu. Pemumaw amo 'ar pepytu'u pà. Pemumaw amo zahy no, amo kwarahy no, pezekwaku pà no. Màràzàwe tuwe pezapo nezewe haw. \v 11 Aze ru'u pezewyr wi putar Tupàn wi nehe. Azemumikahy putar nezewe mehe ihe nehe. Ma'e uzeapo putar peme nehe. Aipo a'e ma'e paw rupi amume'u e peme ihe. \p \v 12 Herywyr wà, hereinyr wà. Kwehe mehe aiko pezàwe ihe. Amumaw 'ar tetea'u hezekwaku pà ihe. Amumaw amo zahy nezewegatete no. A'e rupi azapo kar putar ma'e peme ihe kury. Peiko ihe ài nehe kury. Nazekwaku kwaw kury. Azeruzar Zezuz rehe kury. A'e rupi apytu'u a'e ma'e rehe hezekwaku re ihe kury. Pepyr hereko mehe herereko katu pe, ikatu 'ym ma'e iapo 'ym pà ihewe. \v 13 Pema'enukwaw Tupàn ze'eg puràg imume'u haw izypy mehe arer rehe. Màràzàwe tuwe amume'u peme. Amume'u peme, ta'e hema'eahy a'e 'ar mehe ihe xe. (A'e rupi napuner kwaw pewi heho haw rehe. A'e rupi apyta pepyr, ze'eg puràg imume'u pà peme.) \v 14 Napeze'eg zemueteahy kwaw herehe a'e 'ar mehe. Napepuir kwaw ihewi. Zawaiw katu hema'eahy haw hexakaw peme. Nahemono kar kwaw pe pewi. Nan. Hemuixe katu kar pe Tupàn heko haw pe har zàwe. Zaneruwihawete Zezuz imuixe kar awer ài hemuixe kar pe. \v 15 Penurywete tuwe a'e 'ar mehe. Napenurywete kwaw ko 'ar rehe kury. Ma'e uzeapo peme ko 'ar rehe kury. A'e 'ar mehe hepuhareko pe. Aze mo pepuner, pezo'ok mo peneha pezewi, pemur mo ihewe, (ta'e naherehàpyhà katu kwaw ihe xe). \v 16 Amume'u ze'eg azeharomoete har peme ihe. Aipo a'e rupi aiko peàmàtyry'ymar ài peme kury. Màràzàwe tuwe nezewe haw a'e. \p \v 17 Amogwer purumu'e mua'u ma'e a'e wà, uzekaiw katu mua'u penehe a'e wà. Wanemiapo putar haw na'ikatu kwaw a'e wà. Ipurumunyryk kar wer zepe penehe ihewi wà. A'e rupi ipurupyro wer penehe uzeupe wà. Uzekaiw katu penehe a'e wà. Aze pezekaiw katu wanehe nehe, ikatuahy putar wanupe nehe. \v 18 Aze mo uzekaiw katu tuwe penehe wà, te pepyr hereko 'ym mehe wà, ikatu mo ihewe. Uzekaiw mua'u penehe wà. \p \v 19 Hepurumuzàmuzàg heremiamutar katu wà. Kuzà imemyr izexak kar mehe hahy izupe. Nezewegatete hahy ihewe kury, ta'e iàrew tuwe Zaneruwihawete ài peneko haw xe. Iàrew kuzà imemyr izexak kar haw. Nezewegatete iàrew Zaneruwihawete ài peneko haw no. \v 20 Hereko wer tuwe pepyr. Aze mo pepyr aiko, a'e mehe mo apuner mo peme heze'egaw rehe ihe, amo ae ze'eg rupi mo heze'egaw rehe ihe. Azemumikahy penemiapo kwer rehe. \s1 Mokoz kuzà wanehe uze'eg a'e kury \p \v 21 Amo pepyr har a'e wà, heko wer zepe ze'eg kwehe arer heruzar har romo a'e wà. Tuwe uzeapyaka katu a'e ze'eg rehe wà nehe. Nezewe i'i a'e ze'eg. \v 22 Àmàrààw a'e, mokoz ta'yr heta izupe a'e wà. Heta mokoz ta'yr wahy wanupe wà. Ta'yr ipy ihy uma'ereko e ma'e romo hekon a'e. Inugwer ta'yr ihy hemirekoete romo hekon a'e. \v 23 Ta'yr ipy uzexak kar wyzài kwarera'i zàwe a'e. Na'e inugwer ta'yr uzexak kar no. Tupàn hemimume'u kwer romo hekon a'e. \v 24-26 A'e mokoz kuzà mokoz ze'eg imume'u pyrer zàwe wanekon a'e wà. — Agar, kuzà ipy her romo a'e. Xinaz ywytyr ài hekon a'e, Moizez upyhyk ze'eg imur pyrer a'e ywytyr rehe a'e. (Xinaz ywytyr a'e, Araw ywy rehe tuz a'e.) Agar imemyr nupuner kwaw uzar wi uhemaw rehe. Nupuner kwaw ma'e iapo haw rehe wemimutar rupi. Zeruzarez tawhu pe har ko 'ar rehe har a'e wà no, nezewegatete wanekon a'e wà no, ta'e nupuner kwaw ma'e iapo haw rehe wemimutar rupi a'e wà no xe, ta'e amo ae ywy rehe har wanuwihaw a'e kury xe, umur kar zauxiapekwer tetea'u Zeruzarez tawhu pe a'e wà kury xe. A'e tuwihaw amo ae ywy rehe har a'e, uzeapo Zeruzarez pe har wazar romo a'e. — Xar, hemirekoete her romo a'e. Zeruzarez ywate har ài hekon a'e. Ni amo nomono kar kwaw zauxiapekwer a'e pe wà, a'e pe har waneruze'eg pà wà. \v 27 Nezewe i'i ze'eg imuapyk pyrer kwehe arer a'e. \b \q1 Tuwe kuzà imemyr 'ym ma'e hurywete a'e nehe, \q1 Kuzà imemyrahy pixik 'ym ma'e a'e nehe. \q1 Tuwe uhapukaz hurywete romo nehe. \q1 Ta'e kuzà heityk pyrer a'e xe, \q1 Imemyr wera'u putar inugwer wi a'e nehe xe, \q1 Kuzà imen ma'e wi a'e nehe xe, \b \p \v 28 Herywyr wà. Izak uzexak kar a'e, ta'e kwehe mehe Tupàn umume'u izexak kar àwàm a'e xe. Nezewegatete pe no, peiko Tupàn ipurumuzàmuzàg romo pe no, hemimume'u kwer rupi pe no, ta'e Tupàn umume'u upurumuzàmuzàg romo peneko àwàm a'e no xe. \v 29 A'e 'ar mehe ta'yr ipy upuraraw kar ma'erahy ta'yr inugwer pe a'e, Tupàn Hekwe hemimume'u kwer rupi uzexak kar ma'e kwer pe a'e. Nezewegatete ko 'ar rehe no. Ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà, upuraraw kar ma'erahy waiko Zezuz rehe uzeruzar ma'e wanupe a'e wà no. \v 30 Ma'in Tupàn kwehe mehe a'e, uze'eg imuapyk kar pà a'e. — Peityk a'e kuzà uma'ereko e ma'e pe nehe, imemyr nehe no, i'i a'e. — Uma'ereko e ma'e imemyr nupyhyk kwaw u ima'e kurer a'e nehe. Xo hemirekoete imemyr zo upyhyk putar u ima'e paw rupi a'e nehe, i'i a'e. \v 31 A'e rupi nazaiko kwaw a'e kuzà uma'ereko e ma'e imemyr ài zane. A'e hemirekoete imemyr ài zaiko zane, herywyr wà. \c 5 \s1 Peiko zo uma'ereko e ma'e ài nehe \p \v 1 Zaneruwihawete umur ukàgaw zanewe a'e, a'e rupi zapuner hehe zanezeruzar haw rehe zane nehe kury. Tuwe pereko ikàgaw tuweharupi nehe. — Aze xiruzar ze'eg kwehe arer nehe, zazemukatu putar Tupàn huwa rupi nehe, peze zo nehe. Aze nezewe peze nehe, ze'eg kwehe arer uzeapo wi putar pezar romo nehe. Peiko wi wi putar uma'ereko e ma'e ài izupe nehe no. \p \v 2 Peinu katu heze'eg nehe. Ihe Pawru ihe, ko ma'e imume'u har romo aiko ihe. Zutew uhem putar pepyr a'e wà nehe. — Pemonohok kar pepirera'i nehe ty wà, aze i'i peme nehe, pemonohok kar zo nehe. Aze pemonohok kar nehe, a'e mehe Zaneruwihawete a'e, penekuzaromo umàno e ma'e kwer romo hekon a'e nehe. \v 3 Peinu katu ko ze'eg nehe. Amume'u wi putar peme ihe kury. Aze awa omonohok kar upirera'i a'e nehe, a'e mehe ze'eg kwehe arer heruzar paw har romo hekon putar a'e nehe. Aze uzawy nehe, Tupàn uzepyk putar hehe nehe. \v 4 Aze pezeagaw pezemukatu pà Tupàn huwa rupi nehe, ze'eg kwehe arer heruzar haw rupi nehe, a'e mehe Zaneruwihawete napepyro kwaw penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi a'e nehe, Tupàn napepuhareko kwaw a'e nehe no. \v 5 Ure ure kury, uruàro uremukatu àwàm uruiko ure. Uruzeruzar Zaneruwihawete rehe ure. A'e rupi Tupàn Hekwe ikàgaw rupi uruzemukatu putar Tupàn huwa rupi ure nehe. \v 6 Aze zaiko Zaneruwihawete inuromo nehe, aze zanepirera'i ximonohok kar nehe, aze naximonohok kar kwaw nehe, uzuawygatu Tupàn pe nehe. Nezewe i'i putar zanewe a'e nehe. — Aipo pezeruzar herehe, aipo pepuruamutar katu peiko, i'i putar zanewe nehe. — Aipo pemonohok kar pepirera'i, ni'i kwaw zanewe nehe. \p \v 7 Peho katu Tupàn ze'eg rupi. Mo pemupytu'u kar peho re a'e. Ma'in Tupàn ze'eg iawy kar pà peme. \v 8 Tupàn a'e, penenoz tarer a'e, nuiko kwaw uze'eg iawy kar har romo peme a'e. \v 9 Ximo pixika'i pupe xiuka pira tetea'u zane wà. Nezewegatete pitài purumu'e mua'u haw uzawy kar Tupàn hape peme paw rupi a'e no. \v 10 Akwaw pepuir àwàm a'e awa wanuwi ihe. Zaiko Zaneruwihawete inuromo zane. A'e rupi akwaw peho wi àwàm ze'eg azeharomoete har rupi ihe. A'e awa a'e, purumu'e mua'u ma'e a'e, peme iawy kar har a'e, Tupàn uzepyk putar hehe a'e nehe. Akwaw hehe izepyk àwàm ihe. \p \v 11 — Pepirera'i pemonohok kar nehe, na'e kwaw purupe ihe, purumu'e pà ihe. A'e rupi imonohok kar har uze'eg zemueteahy herehe a'e wà. Aze mo amonohok kar purupe, a'e mehe mo nuze'eg zemueteahy iwer mo herehe wà, a'e mehe mo nuze'eg zemueteahy iwer mo Zaneruwihawete ywyra kanetar rehe imàno awer rehe heze'egaw rehe a'e wà. Uze'eg zemueteahy heze'egaw rehe wà, ta'e namonohok kar kwaw purupe ihe xe. \v 12 Peme iawy kar har a'e wà, tuwe oho pewi a'e wà nehe. \p \v 13 Herywyr wà. Tupàn penexanexak a'e, ma'e iapo kar pà peme penemimutar rupi a'e. — Ze'eg kwehe arer nuzeapo kwaw pezar romo a'e kury, i'i peme. Peze zo nezewe nehe kury. — Azapo putar tuwe wyzài ma'e heremimutar rupi ihe nehe, hezemurywete kar pà ihe nehe, ta'e Tupàn herexak a'e xe, ma'e iapo kar pà ihewe heremimutar rupi a'e xe, peze zo nehe. Pezapo zo ma'e penemimutar rupi nehe. Xo ikatuahy ma'e zo pezapo pezeupeupe nehe, pezepytywàtywà pà nehe, pezeamutamutar katu pà nehe. \v 14 — Ze'eg kwehe arer paw rupi a'e kury, uzeapo pitài ze'eg heruzar pyr romo a'e kury. Ezamutar katu nerapi har nehe, nezeamutar katu haw zàwegatete nehe, i'i Tupàn ze'eg kwehe arer. Aze mo teko weruzar a'e ze'eg tuweharupi a'e wà, a'e mehe mo weruzar mo inugwer ze'eg kwehe arer paw rupi a'e wà no. \v 15 Tuwe peme'egatu pezehezehe nehe. Aze miar hehaite ma'e ài peiko nehe, ma'erahy ipuraraw kar pà pezeupeupe nehe, a'e mehe pezemumamumaw putar nehe. Na'ikatu kwaw nezewe mehe nehe. \s1 Pezapo Tekwe Puràg hemiapo putar haw nehe \p \v 16 Nezewe aze'eg peme ihe. Tuwe Tekwe Puràg uzapo kar ma'e peme a'e nehe, wemimutar rupi a'e nehe. Tuwe peruzar ize'eg nehe. A'e mehe napezapo kwaw ikatu 'ym ma'e penemimutar rupi nehe. \v 17 Aze xiapo ma'e zaha zaiko zaneremimutar rupi nehe, naxiapo kwaw ma'e Tupàn Hekwe hemimutar rupi nehe. Aze xiapo ma'e hekwe hemimutar rupi nehe, naxiapo kwaw ma'e zaneremimutar rupi nehe. Ta'e zaneremimutar uzawy hekwe hemimutar a'e xe. A'e rupi aze xiapo ma'e zaha zaiko hekwe hemimutar rupi nehe, nazapuner kwaw ma'e iapo haw rehe zaneremimutar rupi nehe. \v 18 Aze Tupàn Hekwe zanereruze'egar romo hekon a'e nehe, nazaha kwaw ze'eg kwehe arer rupi nehe, zanezemukatu pà Tupàn huwa rupi nehe. Zaha ze'eg ipyahu ma'e rupi nehe. Zazeruzar Zezuz rehe nehe, zanezemukatu pà Tupàn huwa rupi nehe. \p \v 19 Teko wemiapo putar haw iapo mehe a'e wà, Tupàn Hekwe hemiapo putar haw iapo 'ym mehe a'e wà, ikatu 'ym ma'e uzapo oho waiko wà. Wanemiapo kwer na'ikatu pixik kwaw Tupàn pe wà. Uzapo ikatu 'ym ma'e oho wemireko 'ym puhe wà, umen 'ym puhe wà. Hurywete ikatu 'ym ma'e iapo mehe wà. Tuweharupi uzapo agwer ma'e oho waiko wà. Na'imaranugar kwaw iapo re wà. \v 20 Umuwete katu tupàn a'ua'u waiko wà no. Paze ma'e romo wanekon wà no. Tekwe ikatu 'ym ma'e umuhem kar uzehe wà, umuwete katu a'e tekwe ikatu 'ym ma'e wà no. Upuràmàtyry'ym wà no. Uzeàmàtyry'ym wà no. Uzeàmàtyry'ym uze'eze'eg ahyahy pà uzeupeupe wà no. Hewyrowyroahy amo wanehe wà no. Ipuruzukaiw amo wanupe wà no, wikwahy pà wà no. Xo uzehe zo ima'enukwaw wà, ma'e iputar pà uzeupe paw rupi wà. Uzemuza'aza'ak wà, uzeàmàtyry'ym pà wà. — Napekwaw kwaw ma'e pe, ure zutyka'i urukwaw ma'e ure, i'i oho waiko amo wanupe wà no. \v 21 Uputar amo ae ima'e waiko uzeupe wà no. Uka'u tetea'u wà no. Ikatu 'ym ma'e uzapo waiko uka'u mehe wà no. Agwer ma'e paw uzapo waiko wà, ta'e ipurapo wer wemiapo putar haw rehe wà xe, ta'e na'ipureruzar wer kwaw Tekwe Puràg rehe wà xe. Amume'u wi putar a'e ma'e peme ihe kury. Agwer ma'e iapo har nuiko kwaw Tupàn hemiruze'eg romo a'e wà. Noho kwaw ipyr wà nehe. Agwer ma'e na'ikatu pixik kwaw Tupàn pe wà. A'e rupi agwer ma'e iapo har na'ikatu pixik kwaw Tupàn pe a'e wà no. \p \v 22 Teko Tupàn Hekwe hemiapo putar haw iapo mehe wà, wemiapo putar haw iapo 'ym mehe wà, agwer ma'e uzapo oho waiko wà. Upuruamutar katu wà. Hurywete wà. Nukyze kwaw ma'e wi wà, ta'e weruzar Tupàn waiko wà xe. Ma'erahy ipuraraw mehe nupytu'u kwaw uzeruzar ire Zezuz rehe wà. Nuikwahy kwaw amogwer wanehe wà. Xo ikatuahy ma'e uzapo oho waiko amogwer wanupe wà. Uzeruzar tuwe Tupàn rehe wà. Uzapo ma'e uze'eg rupi wà no. \v 23 Aze amo uzapo ikatu 'ym ma'e wanupe, nuzàmàtyry'ym kwaw iapo arer wà. Uzeruze'eg tuwe waiko wà. Xiapo agwer ikatu ma'e paw rupi zane nehe, ta'e — Pezapo zo agwer ma'e nehe, ni'i kwaw ze'eg kwehe arer zanewe a'e xe. \v 24 Aze teko wiko Zaneruwihawete Zezuz hemiruze'eg romo wà nehe, upytu'u putar ikatu 'ym ma'e iapo re wà nehe. — Nazapo kwaw heremiapo putar haw ihe nehe kury, ta'e izypy mehe xo ikatu 'ym ma'e rehe zo hepurapo wer ihe xe, i'i putar uzeupe wà nehe. — Nahepurapo wer kwaw a'e ikatu 'ym ma'e rehe ihe kury, i'i putar uzeupe wà nehe. \v 25 Tupàn Hekwe Zanezar romo hekon a'e kury. A'e rupi xiapo hemiapo putar haw zaha zaiko zane nehe kury. \v 26 Peiko wera'u zo amo wanuwi nehe. Pezeputupytupyk zo nehe. Penewyrowyroahy zo amo wanehe nehe. \c 6 \s1 Pezepytywàtywàgatu nehe \p \v 1 Herywyr wà, aze pexak amo uzeruzar ma'e nehe, ikatu 'ym ma'e iapo mehe nehe, a'e mehe penoz amo ae uzeruzar ma'e pepyr har nehe, Tupàn Hekwe hemiapo putar haw iapo har nehe, a'e ikatu 'ym ma'e pe uze'eg ma'e ràm romo nehe. Tuwe umume'u hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e oho izupe nehe. Tuwe nuze'eg ahyahy kwaw izupe imume'u mehe nehe. Aze napeme'egatu kwaw peneko haw rehe nehe, aze napezeruze'eg kwaw nehe, a'e mehe pe nehe no, pezapo putar ru'u a'e ikatu 'ym ma'e izàwegatete pe nehe no. Na'ikatu kwaw nezewe mehe nehe. \v 2 Pezepytywàgatu nehe. Aze amo upuraraw ma'erahy nehe, aze uzemumikahy amo ma'e rehe nehe, nuzawy kwaw ma'e ipuhuz katu ma'e heraha haw izupe nehe. Pepytywà a'e ma'e heraha haw rehe nehe. Nezewe mehe peruzar putar Zaneruwihawete ze'eg nehe. \v 3 Aze amo i'i uzeupe nehe. — Aiko wera'u tuwe amogwer wanuwi ihe, aze i'i uzeupe nehe, aze nuiko wera'u kwaw amo wanuwi, a'e mehe hemu'em iko uzeupe. Nukwaw kwaw ikàg 'ym ma'e romo weko haw. \v 4 Aze amo uzapo ikatu ma'e nehe, tuwe ni'i kwaw nezewe nehe. — Heremiapo kwer ikatu wera'u amo hemiapo kwer wi ihe, tuwe ni'i kwaw uzeupe nehe. — Ikatu heremiapo kwer ihe, tuwe i'i nehe. Tuwe xo a'e zo umume'u nehe. \p \v 5 Ta'e teko pitàitàigatu upuner uma'ereko haw iapo haw rehe a'e wà xe. \p \v 6 Zaneruwihawete rehe ze'egaw rehe uzemu'e ma'e a'e, tuwe omono uma'e kurer umu'e har pe a'e nehe, umu'e haw hekuzaromo nehe. \v 7 Penemu'em zo pezeupeupe nehe. — Tupàn nukwaw kwaw heremiapo kwer a'e, peze zo nehe. Awa opo'o putar wemitygwer a'e nehe. Aze utym xu nehe, nopo'o kwaw aroz nehe. Nezewegatete aze awa uzapo ikatu 'ym ma'e oho iko nehe, Tupàn uzepyk putar hehe nehe. \p \v 8 Aze teko uzapo ma'e oho iko wemimutar rupi a'e nehe, uzemurywete kar pà a'e nehe, a'e mehe ikatu 'ym ma'e uzapo putar a'e nehe. Umàno mehe nehe, upyta putar muite Tupàn wi nehe. Aze teko weruzar Tupàn Hekwe oho iko nehe, wiko putar Tupàn pyr tuweharupi nehe, umàno re nehe. \v 9 Aze nazapytu'u kwaw nehe, zaha putar ipyr nehe. \v 10 A'e rupi tuweharupi xiapo ikatu ma'e amogwer wanupe nehe, aze zapuner nehe. Tuwe xiapo ikatuahy ma'e uzeruzar ma'e wanupe nehe. \s1 Upaw etea'i Pawru ze'eg xe a'e kury \p \v 11 Ko ze'eg pehegwera'i amuapyk hepo pupe ihe kury, ko pape rehe ihe kury. Uhua'u ikair haw xe a'e. Peme'e hehe nehe. \v 12 Amo a'e pe har pepyr har a'e wà, uze'egatu waiko uzehe a'e wà, ta'e heko wera'u wer amogwer wanuwi a'e wà xe. — Pemonohok kar pepirera'i nehe ty wà, pezemukatu kar pà Tupàn huwa rupi nehe ty wà, i'i mua'u waiko peme wà. Na'ipurumume'u wer kwaw Zaneruwihawete ywyra kanetar rehe imàno awer rehe purupe a'e wà. Ta'e ukyze Zaneruwihawete iàmàtyry'ymar wanuwi wà xe. — Aze ru'u upuraraw kar putar ma'erahy zanewe a'e wà nehe, i'i waiko uzeupe wà. \v 13 Te upirera'i imonohok kar har a'e wà, nuweruzar kwaw ze'eg kwehe arer paw rupi tuweharupi a'e wà. Nan. Omonohok kar pepirera'i peme a'e wà, ta'e heko wer teko tetea'u waneruze'egar romo a'e wà xe. \v 14 Namume'u kwaw heremiapo kwer purupe ihe. Xo Zanezar Zezuz ywyra kanetar rehe imàno awer zo amume'u wanupe. Nahereko wer kwaw Zezuz iàmàtyry'ymar wazàwe. Wanemiapo kwer na'ikatu kwaw ihewe wà. Zezuz iàmàtyry'ymar naheko wer kwaw ihe ài wà. Heremiapo kwer na'ikatu kwaw wanupe no. \p \v 15 Aze awa omonohok kar upirera'i nehe, aze nomonohok kar kwaw nehe, uzuawygatu Tupàn pe nehe. Aze weruzar Tekwe Puràg nehe, teko ipyahu ma'e ài hekon putar nehe. Ikatu putar Tupàn pe nehe. Aze uzapo wi wi wemiapo putar haw oho iko nehe, na'ikatu kwaw izupe nehe. \v 16 Heze'eg heruzar har a'e wà nehe, tuwe Tupàn upuhareko a'e wà nehe, tuwe umupytu'u kar ma'e wi wakyze re a'e wà nehe no. Tuwe nezewe uzapo wemiruze'eg nànàn a'e nehe no. \p \v 17 Upaw etea'i heze'egaw xe kury. Apuraraw ma'erahy tetea'u teko ihe, ta'e amume'u Zezuz imàno awer aha teko ihe xe. Heta ipurepurer heretekwer rehe no. Ipurepurer heretekwer rehe har wexak kar Zezuz pe uma'ereko ma'e romo hereko haw purupe a'e. Tuwe amo nupuraraw kar kwaw amo ae ma'erahy ihewe a'e nehe. \p \v 18 Tuwe Zanezar Zezuz Zaneruwihawete ikatu haw upyta peinuromo paw rupi nehe, herywyr wà. Azeharomoete. Upaw kwez kury. Pawru.