\id ACT - Guajajara Bible -Brazil 2007 (DBL 2013) \h WANEMIAPO KWER \toc1 Wanemiapo kwer \toc2 Atos \toc3 At \mt1 WANEMIAPO KWER \c 1 \p \v 1 Tuwihaw Teo, ko amo hepape amono kar putar newe ihe nehe kury. Amo 'ar mehe amume'u Zezuz hemiapo kwer newe, amume'u hemimume'u kwer newe no, a'e ma'e paw pape rehe imuapyk pà. Amono kar a'e pape newe. \v 2 Amume'u heko awer izypy mehe arer. Amume'u te ywate imuzeupir kar awer no, pape rehe imuapyk pà newe imono kar pà no. Ywate izeupir 'ym mehe we Tekwe Puràg omono ukàgaw izupe a'e. A'e rupi umume'u wemimono karer wemixamixak kwer wanemiapo ràm wanupe a'e. \v 3 Upuraraw ma'erahy kwer tetea'u a'e, ko ywy rehe wiko mehe a'e. Umàno. Ukweraw wi umàno re. Ukweraw ire oho a'e wemiruze'eg wanupe uzexak kar pà no. Uze'eg wanupe. — Pepokok herehe, i'i wanupe. — Azeharomoete aikuwe ihe kury, azeharomoete akweraw wi hemàno re ihe, i'i wanupe. Umumaw 40 'ar uzexazexak kar pà wanupe tuweharupi. Umume'u Tupàn ikàgaw wanupe. — Umume'u ipureruze'egaw rehe ze'eg wanupe no. \p \v 4 Amo 'ar mehe, wapyr wiko mehe, umume'u ko ze'eg wanupe. — Peho zo Zeruzarez tawhu wi ko 'ar rehe nehe, i'i wanupe. — Heru umur putar ikatuahy ma'e peme a'e nehe. Umume'u imur àwàm. Peàro imur àwàm nehe, i'i wanupe. — Aze'eg peme ihe no, a'e ma'e imur àwàm rehe ihe no, i'i wanupe. \v 5 — Zuàw a'e, upurumuzahazahak 'y pupe a'e. Nan kwehe tete Tekwe Puràg ur putar pepyr a'e nehe. Tur haw nuzawy kwaw pemuzahazahakaw peme a'e nehe, i'i wanupe. \s1 Uzeupir Zezuz ywak rehe a'e kury \p \v 6 Hemimono karer uzemono'og huwake amo 'ar mehe a'e wà. Upuranu hehe wà. — Urezar, i'i izupe wà. — Aipo ereiko putar Izaew izuapyapyr wanuwihawete romo ko 'ar rehe nehe kury, tuwihaw ikàgaw imumaw pà nehe kury, i'i izupe hehe upuranu pà wà. \p \v 7 Uze'eg wanupe. — Nan kwaw pa. Amo 'ar mehe Tupàn heru hemuigo kar putar tuwihawete romo a'e nehe. Napekwaw kwaw he'ar. Numume'u kwaw he'ar peme a'e. \v 8 Tekwe Puràg ur putar pepyr a'e nehe. Umur putar ukàgaw peme a'e nehe no. A'e re pemume'u putar hereko haw peho nehe, Zeruzarez tawhu pe har wanupe nehe, Zutez ywy rehe har wanupe nehe no, Xamari ywy rehe har wanupe nehe no, ywy nànànar wanupe nehe no, i'i wanupe. Upytu'u uze'eg ire wanupe kury. \v 9 Na'e Tupàn umuzeupir kar wa'yr ywate a'e, hemimono karer wanuwi a'e Wexak imuzeupir kar mehe wà. Wixe Zezuz oho ywàkun pupe ukàzym pà wanuwi a'e kury. \v 10 Ume'egatu wi wi ywak rehe wà, iho mehe wà. Tàrityka'i mokoz awa upu'àm wà wanuwake wà. Xigatu wakamir wà. \v 11 — Karirez ywy rehe har wà. Màràzàwe tuwe peme'egatu peiko ywak rehe, i'i wanupe wà. — Zezuz uzeupir kwez pewi kury. Pexak iho mehe. Amo 'ar mehe uzewyr putar wà nezewegatete a'e nehe no, i'i wanupe. \s1 Wexaexak Maxi a'e wà kury \p \v 12 Zezuz hemimono karer wiko ywytyr Uri tyw her ma'e rehe wà, Zezuz izeupir awer rehe uze'eg mehe wà. Na'e uzewyr ywytyr wi wà kury, Zeruzarez tawhu pe oho pà wà kury. (Pitài kirom ru'u muite haw tawhu wi). \v 13 Uhem mehe wixe uker haw pe wà. Na'aw waner xe wà: Pet, Zuàw, Xiak, Anere, Piri, Tume, Toromew ta'yr, Matew, Xiak Awpew ta'yr, Ximàw Zero, Zut Xiak ta'yr. \v 14 Uzemono'og Tupàn pe uze'eg pà wà. Kuzàgwer a'e wà, Mari Zezuz ihy a'e no, Zezuz tywyr a'e wà no, paw rupi uzypyrog uzemono'og pà tuweharupi Tupàn pe uze'eg pà a'e wà, Zezuz hemimono karer wapyr a'e wà. \p \v 15 Amo 'ar mehe Pet a'e, upu'àm uzeruzar ma'e wazemono'ogaw pe a'e. (Heta 120 teko a'e pe wà.) \p \v 16 Uze'eg wanupe. — Herywyr wà, heryky'yr wà, hereinyr wà. Zut a'e, weraha zauxiapekwer Zezuz rehe a'e wà. Upyhyk kar wanupe. A'e re tuwihaw uzuka kar Zezuz a'e wà. Na'ikatu pixik kwaw Zut hemiapo kwer. \v 17 Izypy mehe zanemyrypar romo hekon a'e, Zezuz hemimu'e romo hekon a'e no. Kwehe mehe Tekwe Puràg umume'u kar Zut hemiapo ràm a'e, Tuwihaw Tawi pe a'e. Tawi umuapyk a'e ze'eg pape rehe a'e. Azeharomoete a'e ze'eg kwehe arer a'e. Uzapo tuwe Zut a'e ma'e imume'u pyrer a'e. \p \v 18 (Tuwihaw omono temetarer Zut pe wà, Zezuz ipyhyk kar awer hekuzaromo wà, hemiapo kwer ikatu pixik 'ym ma'e hekuzaromo wà. Zut a'e, ume'eg kar amo ywy pegwer oho a'e. Na'e u'ar oho a'e pe. Opok hie izupe. Hie kwer paw uhem izuwi. Umàno kury. \v 19 Teko Zeruzarez tawhu pe har paw wenu imàno awer rehe ze'egaw a'e wà. A'e rupi omono her a'e ywy pegwer pe wà. — Axenàm, i'i izupe, waze'eg rupi wà. — Tuwy kwer izeen awer, za'e izupe zaneze'eg rupi.) \v 20 Nezewe i'i a'e ze'eg kwehe arer a'e. \b \q1 — Tuwe ni amo teko nuiko kwaw a'e ywy pegwer rehe a'e wà nehe, \q1 Tuwe naheta pixik kwaw wiko ma'e ràm a'e pe wà nehe, \q2 i'i ze'eg kwehe arer. \p Nezewe i'i amo ae ze'eg kwehe arer a'e no. \b \q1 — Tuwe amo ae awa wiko a'e tuwihaw hekuzaromo a'e nehe, \q1 Amogwer tuwihaw wapyr a'e nehe, \q2 i'i ze'eg kwehe arer. Tupàn pe zegar haw, za'e a'e pape pe zane, (Tawi ze'eg kwehe arer pe zane). \p \v 21-22 (Uze'eg wi Pet a'e pe har wanupe.) Umàno Zut zanewi a'e. A'e rupi xikar amo awa zane nehe, hekuzaromo zane nehe, ze'eg kwehe arer heruzar pà zane nehe. Màràmàràn awa a'e wà, wata waiko zanerupi tuweharupi a'e wà, Zanezar Zezuz zanerupi iata mehe a'e wà. Izypy mehe Zuàw a'e, upurumuzahazahak kar oho iko a'e, Tupàn ze'eg imume'u pà a'e. A'e awa wiko zanepyr a'e 'ar mehe wà no. Tupàn umuzeupir kar Zezuz ywate a'e, ko 'ar rehe a'e. A'e awa wiko zanepyr a'e 'ar mehe a'e wà no. Xixak pitài awa a'e awa wanuwi nehe, Zezuz hemimono karer zàwenugar romo imuigo kar pà Zut hekuzaromo nehe. A'e awa zaneremixak ràm a'e nehe, wiko putar Zezuz ikweraw pawer imume'u har romo a'e nehe no, zanerehe we a'e nehe no. \v 23 A'e rupi amogwer umume'u mokoz awa waner a'e wà kury, Zut hekuzaromo imono pyràm romo a'e wà kury. Ai'aw waner wà: Maxi, Zuze Xawa ta'yr. (— Zu, her inugwer a'e.) \v 24 Na'e uze'eg Tupàn pe wà kury. — Urezar. Erekwaw katu urepy'a paw rupi katete ne. Ma'enugar awa ereputar Zut hekuzaromo ne. \v 25 Ma'enugar wiko putar Zezuz hemimono karer romo hekuzaromo nehe. Ta'e Zut a'e xe, umàno kwez a'e xe. Oho kwez weko hawete pe a'e xe, oho kwez zepykaw pe a'e xe. \p \v 26 Na'e omomor ita'i ywy rehe wà kury, Tupàn hemimutar hexak pà wà kury. Wexak Maxi nezewe wà. A'e rupi Maxi wiko amogwer 11 Zezuz hemimono karer wapyr a'e kury. (Heta wi 12 a'e wà kury, izypy mehe arer zàwegatete a'e wà kury.) \c 2 \s1 Uhem Tekwe Puràg wà a'e kury \p \v 1 Uhem amo mai'u haw 'ar kury. — Penteko, i'i a'e 'ar pe waze'eg rupi wà. (50 haw 'ar, za'e zaneze'eg rupi.) Uzemono'og uzeruzar ma'e paw rupi katete wà, amo tàpuz me wà. \v 2 Tàrityka'i wenu wànoànog ma'e ywytuaiw zàwenugar wà. Ywak wi tur a'e. Umynehem tàpuz wà a'e kury, a'e pe waneko mehe a'e kury. \v 3 Wexak amo ma'e tata zàwenugar a'e wà no. Wezyw wà a'e pe wanupe, uzemuza'aza'ak pà wàkàg wa'aromo pitàitàigatu. \v 4 Tekwe Puràg uhem wà wapyr paw rupi katete a'e. Wixe wapy'a pe a'e, wamynehemar ài tur a'e. Umuze'eg kar wyzài ze'eg rupi a'e wà no, amo ae ywy rehe har ze'eg rupi a'e wà no. \p \v 5 A'e 'ar rehe zutew a'e wà, ywy nànànar a'e wà, uzekytyar wà Zeruzarez tawhu pe a'e wà. Tupàn hemiruze'egete romo wanekon wà. \v 6 A'e zutew amo ae ywy rehe har wenu a'e ma'e iànoànog mehe wà. Uzemono'og wà wà. \p — Màràzàwe tuwen aipo pa, i'i uzeupeupe wà. Ta'e pitàitàigatu wenu katu waze'eg mehe wà xe. — Uze'eg waiko heze'eg rupi wà, i'i amo ywy rehe har wà. — Uze'eg waiko heze'eg rupi wà no, i'i amo ae ywy rehe har wà no. Nezewe pitàitàigatu wenu uiwy rehe har ze'eg a'e wà. \p \v 7 Ipytuhegatu tuwe azeharomoete wà. \v 8 — Ko awa uze'eg ma'e a'e wà, Karirez ywy rehe har romo wanekon paw rupi katete a'e wà. Màràzàwe tuwe zane pitàitàigatu xinu zaneywy rehe har ze'eg zane. Ta'e zaiko ywy nànànar romo zane xe. Pitàitàigatu zaze'eg amo ae ze'eg rupi zane. \v 9 Aiko Par ywy rehe har romo ihe. Ereiko Me ywy rehe har romo ne. Kwez Eràm ywy rehe har romo hekon a'e. Heta Mezopotàm ywy rehe har xe wà no, heta Zutez ywy rehe har wà no, heta Kapanoz ywy rehe har wà no, heta Pon ywy rehe har wà no, heta Az ywy rehe har wà no, heta Pirizi ywy rehe har wà no, \v 10 heta Pampir ywy rehe har wà no, heta Ezit ywy rehe har wà no, heta Irim ywy rehe har Xiren taw huwake har wà no, heta Hom tawhu pe har wà no, \v 11 heta zutewete wà, heta zutew romo wiko romo ma'e wà no, heta Kereta ywy rehe har wà no, heta Araw ywy rehe har wà no. Zane paw rupi katete xinu katu waze'eg zane. Xikwaw waze'eg. Umume'u Tupàn hemiapo kwer tetea'u ikatuahy ma'e zanewe a'e wà, zaneze'eg rupi katete pitàitàigatu a'e wà. \p \v 12 Ipytuhegatu tuwe wà. \p — Màràzàwe tuwen aipo pà, i'i uzeupeupe wà. — Mo umume'u putar agwer ma'e zanewe nehe, i'i uzeupeupe wà. \p \v 13 Amogwer uze'eg uryw ahyahy wanehe wà, uzeruzar ma'e wanehe wà. — Uka'u waiko a'e wà, i'i wanupe. \s1 Pet uze'eg teko wanupe a'e kury \p \v 14 Pet a'e kury, upu'àm oho a'e pe amogwer wapyr a'e kury, amogwer Zezuz hemimono karer wapyr a'e kury. Umume'u ko ze'eg a'e pe har nànàn. -Pe zutew hezàwenugar pe, pe Zeruzarez tawhu pe uzekytyar ma'e pe no. Tuwe rihi, amume'u putar ko ma'e peme ihe nehe kury. Pezeapyaka katu ko heze'eg rehe nehe. \p \v 15 — Peka'u peiko aipo ty wà, peze peiko urewe. Nan kwaw pa. Ku'em romo oho kwez ty wà. Teko nuka'u kwaw ku'em mehe wà. \v 16 Nan. Nezewe i'i Zuew kwehe mehe a'e: (Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e). \b \q1 \v 17 — Ko ywy ipawete mehe nehe, \q1 Amono kar putar herekwe Puràg purupe nehe, i'i Tupàn: \q1 — A'e rupi pena'yr a'e wà nehe, Penazyr a'e wà nehe no, \q1 Umume'u putar heze'eg a'e wà nehe, \q1 Kwàkwàmo pepyr har a'e wà nehe, wexak putar hexak pyr 'ym a'e wà nehe, \q1 Awa kwer tua'uhez ma'e pepyr har a'e wà nehe no, wexak putar ma'e upuahu pe a'e wà nehe no. \q1 \v 18 Amono kar putar tuwe herekwe Puràg a'e 'ar mehe nehe, \q1 heremiruze'eg wanupe nehe, awa kwer wanupe nehe, kuzàgwer wanupe nehe no. \q1 Umume'u putar heze'eg wà nehe no. \q1 \v 19 Azapo putar ma'e ywak rehe nehe, \q2 Teko wanupe hexak kar pà nehe, \q2 Wamupytuhegatu kar pà nehe. \q1 Azapo putar ma'e ywy rehe nehe no. \q2 A'e mehe teko ukwaw putar hekàgaw wà nehe no. \q1 Wexak putar tuwy kwer wà nehe, \q2 Wexak putar tata wà nehe no, \q2 Wexak putar tàtàxin tetea'u wà nehe no. \q1 \v 20 Kwarahy ipytunahy putar puruwi nehe \q1 Zahy nehe no, nuzawy kwaw ma'e huwykwer nehe no, \q1 Pezar Ikàg Ma'e Ipuràg eteahy Ma'e tur etea'i mehe nehe. \q1 \v 21 Aze uze'eg ihewe wà nehe, \q1 — Hepyro pe, hezar, \q2 Aze i'i ihewe wà nehe, \q1 Apyro putar wyzài teko a'e 'ar mehe ihe wà nehe, \q2 i'i Tupàn a'e, uze'eg imuapyk kar pà pape rehe a'e, Zuew pe a'e. \b \p \v 22 Pe Izaew izuapyapyr pe ty wà, pezeapyaka katu ko ze'eg rehe nehe. Zezuz Nazare taw pe har a'e, awa Tupàn hemimur karer romo hekon a'e. Tupàn umur kar ukàgaw izupe. A'e rupi uzapo purumupytuhegatu kar haw penuwa rupi, ko ywy rehe wiko mehe. Uzapo hexak pyr 'ym no. Uzapo ma'e Tupàn ikàgaw hexak kar pà peme no. Tupàn uzapo kar izupe. Pekwaw agwer ma'e pe no. \v 23 Amo awa umur kar Zezuz penuwihaw wanupe a'e. Penuwihaw uzuka kar wà. Tupàn ukwaw nezewe uzeapo ma'e ràm a'e. — Tuwe nezewe uzeapo nehe, i'i a'e. Pe no ty wà, pezuka a'e awa, ywyra kanetar rehe izywàzywà pà. Amo awa ikatu 'ym ma'e pepytywà izuka mehe wà no. \v 24 Tupàn a'e, umugweraw kar imàno re a'e. Upyro imàno haw wi, ma'erahy ipuraraw haw wi. Ta'e ni amo nupuner kwaw tywypaw pe imupyta kar haw rehe a'e wà xe. \v 25 Kwehe mehe nezewe uze'eg Tawi hehe a'e, uze'eg imuapyk pà pape rehe a'e. \b \q1 — Tuweharupi aexak hezar heinuromo ihe. \q2 Nakyze pixik kwaw ma'e wi ihe. \q1 Ta'e hepytywà har romo hekon a'e xe. \q1 \v 26 A'e rupi herurywete hepy'a pe ihe \q1 Amume'u Tupàn ikatu haw iteko ihe no \q1 Heretekwer umàno putar nehe. \q2 Nazemumikahy kwaw hemàno àwàm rehe ihe. \q1 Ta'e àrogatu Tupàn hemiapo ràm ihe xe. \q2 Ihewe hemiapo ràm ihe xe. \q1 \v 27 Ta'e ne no Tupàn, nerepuir kwaw ihewi nehe xe, \q1 Nahemupyta kar kwaw pe tywypaw pe nehe xe. \q1 Ihe neremimur kar ihe. \q2 Ikatu 'ym ma'e iapo pixik 'ymar ihe. \q1 Neremupuga kar pixik kwaw heretekwer nehe. \q1 \v 28 Ta'e hemu'e pe tekuwe haw pe pureraha ma'e rehe ne xe. \q1 A'e hepyr nereko haw hemynehem herurywete haw pupe a'e, \q2 i'i Tawi ze'eg kwehe arer imume'u pà a'e. \b \p \v 29 Herywyr wà, heryky'yr wà, hereinyr wà. Ko ma'e amume'u tuwe peme ihe, ta'e akwaw tuwe ihe xe. Tawi umàno a'e, uzetym kar pà a'e. Itym awer xe tuz ko 'ar rehe a'e. \v 30 Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e. Tupàn umume'u tuwe uze'eg izupe. -Azeharomoete amo neremimino wiko putar tuwihawete romo a'e nehe, ta'e amuigo kar putar tuwe tuwihawete romo ihe nehe xe, i'i tuwe Tupàn Tawi pe. Tawi umuapyk ize'eg pape rehe. \v 31 Ta'e wexak ma'e uzeapo ma'e ràm kwehe a'e xe. Wexak Zaneruwihawete tywypaw wi ikweraw pàwàm a'e xe. Umume'u a'e ma'e pape rehe imuapyk pà. \b \q1 Tupàn nupuir kwaw izuwi nehe, \q2 numupyta kar kwaw tywypaw pe nehe. \q1 Hetekwer na'ipuga kwaw nehe, \q2 i'i a'e. \p \v 32 Tupàn umugweraw kar Zezuz imàno re a'e, imuigo wi wi kar pà a'e. Ure paw uruexak agwer ma'e ure, uruexak Zezuz imàno re ikweraw ire no. \v 33 A'e re Tupàn umuzeupir kar wa'yr uzepyr a'e, imuapyk kar pà uzeake a'e, wawyze har rehe a'e. Ta'e Tuwihawete romo hekon a'e kury xe. Tupàn omono Wekwe Puràg izupe a'e no, ta'e a'e 'ym mehe we umume'u tuwe imono àwàm a'e xe. Umur tuwe Wekwe kwez zanewe no. Pexak peiko kury. Peinu peiko no. \v 34 Tawi nuzeupir kwaw ywate kwehe mehe. Màràzàwe tuwe nezewe i'i a'e. \b \q1 — Aenu Tupàn ize'eg mehe ihe, hezar pe ize'eg mehe ihe. \q1 — Eapyk xe heawyze har rehe nehe, i'i Tupàn izupe. \q1 \v 35 — Uruapo putar tuwihawete romo ihe nehe. \q1 Neàmàtyry'ymar wiko putar neremiruze'eg romo wà nehe, \q2 i'i Tupàn izupe. \b \m \v 36 A'e rupi, pe Izaew izuapyapyr pe. Pezeruzar tuwe ko ze'eg rehe nehe. Pezuka Zezuz pe, ywyra kanetar rehe izywàzywà pà pe. Tupàn umuigo kar Zezuz teko wazar romo kury. Tuwihawete romo hekon kury. \p \v 37 A'e pe har a'e wà kury, a'e ze'eg henu re a'e wà kury, hahy tuwe wapy'a wanupe a'e wà kury. Uze'eg Pet pe wà, amogwer Zezuz hemimono karer wanupe no. -Ureryky'yr wà, i'i wanupe wà. — Ma'e uruzapo putar ure nehe kury, i'i wanupe wà. \p \v 38 Uze'eg Pet a'e zutew wanupe kury. -Pe pitàitàigatu pezemumikahy penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe nehe. Pepytu'u iapo re nehe no. Pezemuzahazahak kar Zezuz hemiruze'eg romo peneko haw rehe nehe no. A'e rupi Tupàn umunàn putar penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e pewi nehe, izuwi heharaz pà nehe. A'e re umur e putar Wekwe Puràg pepy'a pe nehe. \v 39 Tupàn umume'u Wekwe imur àwàm peme a'e, pepurumuzàmuzàg wanupe a'e no, Tupàn kwaw par 'ym nànàn a'e no, Zanezar Zaneruwihawete heminoz ràm nànàn a'e no. \p \v 40 Uze'eg wi wi wanupe, umume'u uze'eg tetea'u wanupe. -Ko 'ar rehe wiko ma'e a'e wà, uzapo ikatu 'ym ma'e tetea'u waiko a'e wà. Tupàn uzepyk putar wanehe nehe. Pepytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe. Pepytu'u wazàwe peneko re nehe. A'e mehe Tupàn pepyro putar zepykaw wi nehe, i'i wanupe. \v 41 Teko tetea'u uzeruzar ize'eg rehe a'e wà. Uzemuzahazahak kar wà. Heta tetea'u Zezuz rehe uzeruzar ma'e a'e 'ar mehe wà. (3.000 waneta haw wà.) \v 42 A'e re uzemono'og uzeruzar ma'e uzehezehe oho tuweharupi wà, Zezuz hemimono karer waze'eg rehe uzemu'e pà wà, temi'u i'u pà wà no, Tupàn pe uze'eg pà wà no. \s1 Iruk umume'u Zezuz rehe uzeruzar ma'e a'e 'ar mehe arer waneko haw xe a'e kury \p \v 43 Ipytuhegatu tuwe paw rupi wà, ta'e nuexak pixik kwaw agwer ma'e a'e wà xe. Zezuz hemimono karer uzapo ma'e purumupytuhegatu kar haw tetea'u wà, uzapo hexak pyr 'ym tetea'u wà no, Tupàn ikàgaw hexak kar pà purupe wà. Teko wexak iapo mehe wà. Ipytuhegatu wà. \v 44 Uzeruzar ma'e paw uzemono'og uzehe tuweharupi wà. Aze nuhyk kwaw temi'u amo pe, amogwer omono ma'e izupe wà. Omono kamir uzeupeupe wà no, omono wyzài ma'e uzeupeupe wà no. \v 45 Aze nuhyk kwaw ma'e amo wanupe, amogwer ume'eg uma'e wà, ma'e hereko 'ymar wanupe imono pà wà. \v 46 Tuweharupi uzemono'ono'og oho Tupàn hàpuzuhu renaw pe wà. Umai'u oho amo hàpuz me amo 'ar mehe wà. Umai'u oho amo ae hàpuz me amo ae 'ar mehe wà no. Tuweharupi umai'u oho amo ae hàpuz me wà. Hurywete tuwe tuweharupi wà. Urywete haw rupi omono temi'u uzeupeupe wà no. \v 47 Tuweharupi uze'egatu Tupàn rehe wà. Ikatu amogwer teko nànàgatu wà. Tuweharupi amo uzeruzar Zezuz rehe wà no, tatahu wi uzepyro pà wà no. \c 3 \s1 Zezuz hemimono karer umukatu amo wata 'ym ma'e a'e wà kury \p \v 1 Amo 'ar mehe karumehe, Pet a'e, Zuàw a'e no, wata oho Tupàn hàpuzuhu kutyr a'e wà. Ta'e tuweharupi zutew a'e wà xe, uzemono'og karuka'u mehe Tupàn pe uze'eg pà a'e wà xe. \v 2 Amo awa tàpuzuhu huken huwake hin a'e pe a'e. Wata 'ym ma'e romo hekon a'e, uzexak kar mehe arer we nezewe a'e. Ipytywà har upir heraha a'e pe wà. — Puràgete, a'e uken her romo a'e. Tuweharupi weraha a'e pe imuapyk pà wà. Tuweharupi wenoz temetarera'i a'e pe ur ma'e wanupe. — Pemur temetarera'i ihewe ty wà, napuner kwaw heata haw rehe ihe ty wà, i'i hin a'e pe, Tupàn hàpuzuhu pupe wixe ma'e wanupe. \p \v 3 Pet a'e, Zuàw a'e no, wixe etea'i tàpuzuhu pupe a'e wà kury. A'e wata 'ym ma'e wexak waneixe mehe wà. Wenoz temetarer wanupe. \v 4 Ume'egatu Pet hehe. Ume'egatu Zuàw hehe no. Na'e uze'eg Pet izupe. -Eme'e urerehe ty, i'i izupe. \p \v 5 A'e rupi ume'e wanehe. — Aipo umur putar temetarer ihewe wà nehe, i'i zepe uzeupe. \p \v 6 — Naheta kwaw temetarer ihewe ty, i'i Pet izupe. Amo ma'e heta ihewe. Amono putar a'e ma'e newe kury, i'i izupe. — Zezuz Tuwihawete Nazare taw pe har her ikàgaw rehe. Epu'àm ty, eata eho nehe kury ty, i'i izupe. \p \v 7 Na'e Pet upyhyk ipo awyze har rehe, imupu'àm pà kury. Tàrityka'i ipy ikàg tuwe, ipyakaza ikàg no. \v 8 Opor tuwe upu'àm pà, uzypyrog wata pà kury. Wixe oho Pet wanupi kury, tàpuzuhu pupe kury. Wata oho wanupi opoopor pà, Tupàn pe uze'eze'egatu pà. — Ikatuahy Tupàn ihewe, i'i izupe. \v 9 Teko paw wexak iata mehe wà, Tupàn pe ize'egatu mehe wà. \v 10 — Màràzàwe tuwen aipo pa, i'i tuwe uzeupeupe wà. — Temetarer henoz tarer romo hekon a'e, tàpuzuhu huken Puràgete her ma'e huwake wapyk ma'e kwer romo hekon a'e, i'i uzeupeupe wà. Ipytuhegatu hexak mehe wà. — Mo umukatu a'e, i'i uzeupeupe wà. \s1 Pet uze'eg teko tàpuzuhu pe har wanupe a'e kury \p \v 11 A'e temetarer henoz tarer wiko Pet huwake Zuàw huwake a'e kury. Nutyryk kwaw wanuwi. Wanupi iata mehe teko tetea'u uzàn wà wanupe wà. (— Xàrumàw hàpuz, i'i a'e tàpuz her romo a'e.) \v 12 Pet wexak wazàn mehe wà, wanur mehe wà. Uze'eg wanupe. -Izaew izuapyapyr wà. Màràzàwe tuwe pepytuhegatu imukatu haw hexak mehe. Màràzàwe tuwe peme'egatu urerehe. Nurumuata kar kwaw ko awa urekàgaw pupe ure. Nan. Nurumuata kar kwaw ko awa urekatu haw pupe ure. \v 13 Tupàn a'e, Àmàrààw izar a'e, Izak izar a'e, Zako izar a'e, zaneràmuzgwer wazar a'e, a'e ae umuigo kar wemiruze'eg Zezuz tuwihawete romo a'e kury, tuwihawete ikàg ma'e romo ipuràg eteahy ma'e romo a'e kury. Pe pemono Zezuz tuwihaw wanupe pe, izuka kar pà wanupe. — Nuiko kwaw ureruwihawete romo a'e, peze Pirat pe. Pirat na'ipuruzuka wer kwaw hehe a'e 'ar mehe a'e. Umuhem kar etea'i zepe a'e. \v 14 — Ezuka nehe, peze izupe. Nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e. Tuweharupi uzemonokatu Tupàn pe a'e, ikatuahy ma'e romo wiko pà a'e. — Nuiko kwaw ureruwihawete romo a'e, peze izupe. — Emuhem kar puruzuka ma'e Hapa ta'yr urewe nehe, peze izupe. \v 15 — Nezewe pezuka tekuwe haw izar pe. Tupàn umugweraw kar wi imàno re a'e. Uruexak a'e ma'e izeapo mehe ure. Uruexak ikweraw ire ure no. \v 16 Zezuz ikàg a'e, a'e rupi umukàg ko wata 'ym ma'e kwer kwez a'e kury, ko wata 'ym ma'e penemixak penemigwaw kwez a'e kury. Zezuz ikàg tuwe a'e. Uruzeruzar tuwe hehe ure. A'e rupi ko awa ikatu kury, wata penenataromo kury. \p \v 17 Herywyr wà. Pe pe, penuwihaw a'e wà no, pezuka Zezuz pe, ta'e napekwaw kwaw Tupàn ta'yr romo heko haw pe xe. \v 18 Nezewe Tupàn uzapo kar ma'e kwehe mehe imume'u pyrer a'e. Tuwihawete Tupàn ta'yr romo Zezuz hekon a'e. Kwehe mehe ize'eg imume'u har a'e wà, umume'u Zezuz izuka àwàm a'e wà, umume'u ma'erahy ipuraraw pàwàm a'e wà. Ta'e Tupàn umume'u kar wanupe a'e xe. Ko 'ar rehe uzapo kar a'e ma'e peme a'e. A'e rupi pepuraraw kar ma'erahy tuwihawete pe. \v 19 Pezemumikahy penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe nehe, iapo re pepytu'u pà nehe. Peruzar Tupàn ze'eg nehe, peiko hemiruze'eg romo nehe. Nezewe mehe umunàn putar penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e a'e nehe, izuwi heharaz pà nehe. Nuzepyk kwaw penehe nehe. \v 20 A'e rupi Zanezar wiko putar pepy'a pe nehe. A'e rupi pekàg putar nehe, ikatu ma'e iapo pà nehe, ikatu 'ym ma'e iapo 'ym pà nehe. A'e rupi Tupàn umur putar Zaneruwihawete peme a'e nehe no, ta'e kwehe mehe Tupàn wexaexak Zezuz a'e xe, peme imur pyràm romo a'e xe. \v 21 Upyta ywate ko 'ar rehe a'e. Amo 'ar mehe Tupàn uzapokatu putar ma'e paw rupi katete a'e nehe. A'e 'ar mehe Zezuz uzewyr putar nehe. Kwehe mehe Tupàn umume'u kar a'e ma'e uze'eg imume'u har wanupe. Umuapyk a'e ze'eg pape rehe wà. Amo 'ar mehe Tupàn uzapo putar ma'e uze'eg kwehe arer rupi katete a'e nehe. \v 22 Ta'e Moizez i'i kwehe mehe a'e xe. — Amo 'ar mehe Tupàn pezar a'e nehe, wexak putar amo awa pepyr har a'e nehe, uze'eg imume'u har romo imuigo kar pà a'e nehe. Hezàwe hekon putar nehe. Pezeapyaka katu ize'eg rehe paw rupi katete nehe. \v 23 Aze amo nuzekaiw kwaw ize'eg rehe nehe, upytu'u putar hemiruze'eg romo wiko re nehe. Tupàn uzepyk putar hehe nehe. \v 24 Xamuew a'e, Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer a'e, umume'u ko 'ar rehe uzeapo ma'e kwer a'e. Amogwer Tupàn ze'eg imume'u har Xamuew haikwerupi har paw rupi a'e wà no, umume'u a'e ma'e a'e wà no. \v 25 Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer wà, umuapyk ize'eg pape rehe wà. Peiko a'e ze'eg kwaw par romo. Peiko a'e Tupàn hemimur kwer ipyhykar romo. Umume'u tuwe Zezuz tur àwàm a'e, penàmuzgwer wanupe a'e. Ur peme a'e. Uze'eg Tupàn Àmàrààw pe a'e. — Amo 'ar mehe amo nezuapyr uzapo putar ikatuahy ma'e teko ywy nànànar wanupe a'e nehe, i'i Tupàn Àmàrààw pe. Uze'eg Zezuz tur àwàm rehe a'e. \p \v 26 A'e rupi umur kar wemiruze'eg Zezuz peme a'e, awa romo imuzexak kar pà peme a'e. Peme ràgypy imur kar. Ta'e ipurapo wer ikatuahy ma'e rehe peme a'e xe, pemupytu'u kar pà pitàitàigatu ikatu 'ym ma'e iapo re a'e xe. \c 4 \s1 Tuwihaw upuranu Pet wanehe a'e wà kury \p \v 1 Pet a'e, Zuàw a'e no, uze'eg wi wi teko wanupe a'e wà. Waze'eg mehe amo xaxeto a'e wà, amo zauxiapekwer wanuwihaw a'e no, amo xaxeto purumugweraw pàwàm rehe uzeruzar 'ym ma'e xatuxew her ma'e a'e wà no, ur Pet wapyr a'e wà kury. \v 2 Ta'e Zezuz hemimono karer waze'eg na'ikatu kwaw wanupe a'e xe. -Umume'u Zezuz ikweraw pawer waiko purupe a'e wà, i'i uzeupeupe wà. — Zezuz ukweraw umàno re a'e, a'e rupi teko paw ukweraw putar umàno re a'e wà nehe, i'i Pet iko teko wanupe, i'i a'e tuwihaw uzeupeupe wà. \v 3 A'e rupi upyhyk Pet oho wà, upyhyk Zuàw oho wà no. Weraha zemunehew paw pe wà. Karuketea'i kury, a'e rupi umuger kar zemunehew paw pe wà. \v 4 Amogwer teko nuiko kwaw tuwihaw wazàwe wà. Tuwihaw nuzeruzar kwaw wà. Teko Zezuz rehe ze'eg henu har tetea'u uzeruzar hehe wà. Awa uzeruzar ma'e a'e wà kury. 5.000 ru'u waneta haw a'e wà kury. \p \v 5 Iku'egwepe tuwihaw a'e wà, tàmuzgwer a'e wà no, ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e a'e wà no, uzemono'og wà Zeruzarez tawhu pe a'e wà. \v 6 Anaz a'e, xaxeto a'e, a'e pe ihon a'e no. Kaiwa a'e, Zuàw a'e no, Àrexàn a'e no, tuwihaw iànàm a'e wà no, a'e pe uzemono'og oho a'e wà no. \v 7 — Perur Pet ureruwa rupi nehe, perur Zuàw nehe no, i'i zauxiapekwer wanupe wà. (Werur a'e wà.) Na'e upuranu wanehe wà. — Mo umur ukàgaw peme a'e, agwer ma'e iapo kar pà peme a'e, i'i wanupe wà. \p \v 8 Na'e Tekwe Puràg umynehem Pet ipy'a kury. A'e rupi uze'eg tuwihaw wanupe. -Pe teko wanuwihaw romo peiko pe. Peiko wanàmuz romo no. \v 9 Uruzapo ikatuahy ma'e wata 'ym ma'e pe ure, ta'e urupuhareko katu ure xe. A'e rupi uremur kar pe xe. — Mo umur ukàgaw peme a'e, agwer ma'e iapo kar pà peme a'e, peze kwez urewe. \v 10 Amume'u putar peme ihe nehe kury, Izaew ywy rehe har nànàn ihe nehe no. Zezuz Zaneruwihawete Nazare taw pe har umur ukàgaw ihewe a'e, agwer ma'e iapo kar pà ihewe a'e. Pezuka a'e Zezuz pe, ywyra kanetar rehe izywàzywà pà. Tupàn umugweraw kar Zezuz imàno re a'e. Zezuz uzapo kar agwer ma'e urewe. A'e rupi ko awa upu'àm xe penuwa rupi a'e. Ikàg tuwe kury. Wata kury. \p \v 11 Nezewe i'i ze'eg kwehe arer Zezuz rehe a'e. \b \q1 Tàpuz iapo har wà \q1 Weityk amo ita wà, \q2 Ta'e na'ikatu kwaw wanupe xe. \q1 A'e ita a'e kury, \q2 Tàpuz iwy pe tuz a'e kury, \q2 i'i ze'eg kwehe arer. \b \m \v 12 Ni amo nupuner kwaw teko wapyro haw rehe tatahu wi a'e wà. Aze pezeruzar amo ae awa rehe nehe, a'e awa napepyro kwaw tatahu wi nehe. Tupàn umur Zezuz purupe. Xo Zezuz rehe zanezeruzar haw rupi zo zazepyro putar nehe. \p \v 13 Tuwihaw uzeapyaka katu Pet ze'eg rehe wà. Ume'e Zuàw rehe wà no. — Nuiko kwaw pape kwaw par romo wà. Uma'ereko ma'e romo wanekon wà, i'i uzeupeupe wà. Ipytuhegatu wà. — Zezuz umàno ma'e kwer rupi wata ma'e kwer romo wanekon wà. Màràzàwe tuwe nukyze kwaw zanewi wà, i'i uzeupeupe wà. (Ta'e xiuka wanuwihaw zane xe, i'i uzeupeupe wà.) \v 14 Wata 'ym ma'e kwer imukatu pyrer a'e pe hekon a'e no, Pet wanuwake no. Tuwihaw wexak a'e awa a'e pe wà. A'e rupi numume'u kwaw ma'e wanupe wà. Nupuner kwaw wanehe uzepykaw rehe a'e 'ar mehe wà. \v 15 A'e rupi uze'eg nezewe wanupe wà. — Pehem peho xe wi nehe, i'i wanupe wà. Pet a'e, Zuàw a'e no, uhem oho a'e wi tuwihaw wazemono'ogaw wi wà kury. Na'e tuwihaw uze'eze'eg uzeupeupe wà kury. \p \v 16 — Ma'e xiapo putar kwez awa wanupe zane nehe, i'i uzeupeupe wà. — Teko Zeruzarez tawhu pe har paw rupi katete wà, ukwaw wata 'ym ma'e imukatu awer wà. — Azeharomoete Pet uzapo purumupytuhegatu kar hawete kwez a'e kury, i'i teko waiko wà, i'i uzeupeupe wà. — Nuzapo kwaw purumupytuhegatu kar haw a'e, nazapuner kwaw zane'e haw rehe wanupe nehe. — Uzapo tuwe a'e, i'i putar teko wà nehe, i'i uzeupeupe wà. \v 17 — Aze naximupytu'u kar kwaw agwer ma'e iapo re zane wà nehe, teko ko ywy rehe har paw ukwaw putar ikàgaw a'e wà nehe, i'i uzeupeupe wà. — A'e rupi ximupytu'u kar zane wà nehe, i'i uzeupeupe wà. — Pepytu'u Zezuz heko haw imume'u re teko wanupe nehe, za'e putar wanupe nehe, i'i uzeupeupe wà. \p \v 18 Umuzewyr kar wi Pet wamuwà uzepyr wà, umuzewyr kar Zuàw wà no. — Pemume'u zo Zezuz ze'eg teko wanupe nehe, pepurumu'e zo ize'eg rehe nehe, i'i wanupe wà. \v 19 — Nan kwaw pa, i'i Pet wanupe wà. — Tupàn umume'u kar uze'eg urewe. Pe pepurumupytu'u kar wer urerehe. Ma'enugar ze'eg ureruzar putar ure. Aze ru'u peze'eg. Aze ru'u Tupàn ze'eg. Mo heruzar haw ikatu wera'u Tupàn pe nehe. \v 20 Nurupuner kwaw ureremixak kwer urereminu kwer imume'u re urepytu'u haw rehe ure, i'i Pet tuwihaw wanupe wà. \p \v 21 — Aze napepytu'u kwaw nehe, uruzepyk putar penehe nehe, i'i tuwihaw, Pet wanupe wà. Na'e tuwihaw umuhem kar Pet a'e wi wà kury. Uhem wazemono'ogaw wi wà. Tuwihaw upyta a'e pe wà. Teko paw uze'egatu Tupàn rehe wà, wata ma'e kwer imukatu awer imume'u pà uzeupeupe wà. — Ma'e xiapo putar wanupe nehe, wanehe zanezepyk pà nehe, i'i zepe tuwihaw uzeupeupe wà. \v 22 Wata 'ym ma'e kwer imukatu pyrer a'e, 40 kwarahy ru'u wereko a'e. \s1 Uzeruzar ma'e uze'eg Tupàn pe a'e wà kury \p \v 23 Na'e Pet a'e wà, tuwihaw wazemono'ogaw wi uhem ire a'e wà, uzewyr oho uzeruzar ma'e wapyr a'e wà. Umume'u xaxeto wanuwihaw waze'eg wanupe wà, tàmuz waze'eg wanupe wà no. \v 24 Henu mehe a'e paw rupi a'e wà, uze'eg tuwe Tupàn pe a'e wà. Ai'aw Tupàn pe waze'eg awer xe kury. -Urezar ikàg wera'u ma'e ne. Ma'e paw erezapo: ywak, ywy, yryhu, ywak rehe har paw rupi katete wà, ywy rehe har paw rupi katete wà, yryhu rehe har paw rupi katete wà no. \v 25 Kwehe mehe nerekwe Puràg uze'eg ureràmuz Tawi pe a'e, a'e ze'eg imuapyk kar pà pape rehe a'e. Tawi a'e, neremiruze'eg kwehe arer romo hekon a'e. Nezewe i'i a'e ze'eg. \b \q1 — Zutew 'ym a'e wà, wikwahy a'e wà. \q1 Tupàn iàmàtyry'ymar a'e wà, ipurapo wer zepe ikatu 'ym ma'e rehe a'e wà. \q1 \v 26 Ywy rehe har wanuwihaw wà, uzemuàgà'ym wà. \q1 Waneruze'egar wà, uzemono'og wà Zanezar pe \q2 ikatu 'ym ma'e iapo àwàm rehe uze'eg pà wà, \q2 Zaneruwihawete ikàgaw i'ok àwàm rehe uze'eg pà wà, \q2 i'i a'e ze'eg kwehe arer. \b \p \v 27 Azeharomoete Zezuz imàno 'ym mehe we Tuwihaw Ero a'e, Tuwihaw Pon Pirat a'e no, uzemono'og a'e wà, zutew 'ym wapyr a'e wà, Izaew ipurumuzàmuzàg wapyr a'e wà no. Uzemono'og taw pe wà, Zezuz neremiruze'eg ikatuahy ma'e izuka àwàm rehe uze'eze'eg pà a'e wà. Eremuigo kar nera'yr Zezuz Tuwihawete romo ne. \v 28 Nezewe uzeapo putar nehe, ere kwehe mehe ne. Azeharomoete uzeapo nezewe izupe. \v 29 O, urezar, erenu tuwihaw waze'eg awer kwez ne. Umume'u urerehe uzepyk àwàm kwez a'e wà. Urepytywà pe nehe, emur nekàgaw urewe nehe, a'e rupi nurukyze kwaw wanuwi ure nehe, a'e rupi urumume'u putar neze'eg purupe ure nehe. \v 30 Emukatu ima'eahy ma'e tetea'u ne wà nehe. Ezapo ma'e purumupytuhegatu kar haw tetea'u ne nehe no, ma'e hexak pyr 'ym tetea'u ne nehe no. Neremiruze'eg ikatuahy ma'e Zezuz a'e, ikàg a'e. Emur ikàgaw urewe nehe. A'e mehe urupuner agwer ma'e iapo haw rehe ure nehe no. \v 31 Tupàn pe uze'eg ire wazemono'ogaw uryryryryz a'e kury. Tekwe Puràg umynehem tuwe wapy'a a'e kury. Umume'u Tupàn ze'eg oho wà, tuwihaw wi ukyze 'ym pà wà. \s1 Uzeruzar ma'e omono uma'e uzeupeupe a'e wà kury \p \v 32 Uzeruzar ma'e a'e pe har paw rupi katete a'e wà, uzemono'ono'og uzeakeake a'e wà, uzemuryparypar wà. Pitài waze'eg wà. Nuzeàmàtyry'ym kwaw wà. Omono wemetarer Zezuz hemimono karer wanupe wà, omono uma'e wanupe wà no. Hemimono karer umuza'aza'ak wanemetarer wà, ma'e hereko 'ymar wanupe imono pà wà. — Namono kwaw heremetarer amogwer wanupe ihe nehe, ni'i kwaw wà. Upytywà tuwe ma'e hereko 'ymar wà. \v 33 Zezuz hemimono karer umume'u Zanezar Zezuz ikweraw pawer waiko purupe wà, ma'e iapo pà Zezuz ikàgaw hexak kar pà wanupe wà. Tupàn uzapo ikatuahy ma'e tetea'u wanupe paw rupi. Hurywete paw rupi katete wà. \v 34 Naheta kwaw ma'e hereko 'ymar wà kury, a'e uzeruzar ma'e wapyr wà kury. Wyzài 'ar mehe ywy izar a'e wà, ume'eg uiwy oho a'e wà. \v 35 Werur hekuzar Zezuz hemimono karer wanupe wà. Tàpuz tetea'u izar a'e wà no, nezewegatete uzapo a'e wà no. Zezuz hemimono karer umuza'aza'ak wanemetarer wà, imono pà ima'uhez ma'e wanupe wà. \p \v 36 Amo awa a'e pe hekon a'e, uzeruzar ma'e wapyr a'e. Zuze her romo a'e. Erewi haikwerupi har romo hekon. Xip yrypypo'o rehe arer romo hekon. (— Nape ta'yr, i'i Zezuz hemimono karer izupe wà. — Purumurywete kar ma'e, i'i her zaneze'eg rupi.) \v 37 Aze amo heta iziwy pegwer a'e, ume'eg oho a'e. Werur hekuzar Zezuz hemimono karer wanupe. \c 5 \s1 Anani wenuxi wemetarer a'e kury \p \v 1 Amo 'ar mehe amo awa Anani her ma'e a'e, hemireko Xapir a'e no, ume'eg uiwy oho a'e wà. \v 2 — Namono kwaw hekuzar paw Zezuz hemimono karer wanupe ihe nehe, i'i Anani wemireko pe. — Aze 'y, i'i hemireko izupe. A'e rupi omonokatu hekuzar ikurer uzeupe wà. Weraha inugwer ikurer hemimono karer wanupe wà. \v 3 Uze'eg Pet izupe. — Anani, i'i izupe. — Azeharomoete Zurupari wiko nepy'a pe a'e. A'e rupi neremu'em kwez Tekwe Puràg pe kury. Eremonokatu neywy hekuzar ikurer kwez nezeupe. \v 4 Neywy ime'eg zanune ereiko izar romo ne. Ime'eg ire ereiko hekuzar izar romo no. Màràzàwe tuwe neremu'em nezewe. Neremu'em purupe. — Teko nukwaw kwaw ikurer heremipyhyk kwer a'e wà, ere zepe kwez nezeupe. Erezeagaw neremu'em pà Tupàn pe no, i'i Pet izupe. \p \v 5 Ize'eg henu re na'arewahy u'ar ywy rehe kury. Umàno kury. A'e ma'e imume'u haw henu har paw rupi wà, ukyze tuwe Tupàn wi wà. \v 6 Na'e kwàkwàmogwer wixe a'e pe wà. Uwàn hetekwer wà, heraha pà a'e wi wà. Utym oho wà kury. \p \v 7 Na'iruz 'or paw ire hemireko ur a'e pe a'e no. Nukwaw kwaw umen imàno awer. \v 8 Upuranu Pet hehe kury. -Ko temetarer a'e, peywy hekuzar a'e. Aipo nemen werur hekuzar urewe paw rupi a'e, i'i izupe, hehe upuranu pà. — He'e, i'i mua'u kuzà izupe. \p \v 9 — Ne, nemen a'e no, màràzàwe tuwe peagaw Zanezar rekwe pe, i'i izupe. Kwàkwàmogwer nemen itym arer a'e wà, uzewyr kwez wà kury, uhem kwez wà kury. Weraha putar neretekwer tàrityka'i wà nehe no, i'i izupe. \p \v 10 A'e 'ar mehe we u'ar a'e kuzà Pet ipy huwake kury. Umàno a'e no. Kwàkwàmogwer wixe a'e 'ar mehe wà. Wexak hetekwer umàno ma'e kwer wà. Weraha wà, imen umàno ma'e kwer huwake itym pà wà. \p \v 11 Uzeruzar ma'e paw rupi wà, amogwer a'e pe har a'e ma'e imume'u haw henu har a'e wà no, ukyze tuwe Tupàn wi a'e wà. \s1 Zezuz hemimono karer uzapo purumupytuhegatu kar haw a'e wà kury \p \v 12 Tuweharupi Zezuz hemimono karer uzapo purumupytuhegatu kar haw waiko wà, ma'e hexak pyr 'ym tetea'u iapo pà wà no, teko wanuwa rupi wà. Uzeruzar ma'e paw uzemono'og tuweharupi Xàrumàw hemiapo kwer tàpuzuhu pupe wà. \v 13 Uzeruzar 'ym ma'e ukyze wanuwi wà, a'e rupi noho kwaw wazemono'ogaw pe wà. Nuze'eg zemueteahy kwaw wanehe wà. — Azeharomoete ikatuahy a'e wà, i'i teko wà, uzeruzar ma'e wanupe wà. \v 14 Tuweharupi amogwemogwer teko uzeruzar Zanezar rehe wà, a'e uzeruzar ma'e wapyr uzemono'og pà wà. Amo awa uzeruzar wà. Amo kuzà uzeruzar wà no. \v 15 — Zezuz hemimono karer ikàg a'e wà, umukatu ima'eahy ma'e a'e wà, i'i taw pe har wà. A'e rupi umuapyk ima'eahy ma'e waneraha pe izywyr wà, wanupaw mihaw rehe wà. Nezewe i'i ima'eahy ma'e wà. — Aze Pet ukwaw xe nehe, i'àg u'ar putar herehe nehe, i'i ima'eahy ma'e wà. — A'e rupi heruhàg wi putar ihe nehe, i'i uzeupeupe wà. \v 16 Na'e teko tetea'u ur amo taw tetea'u wi wà kury, taw Zeruzarez huwake har wi wà kury, wànàm ima'eahy ma'e wanerur pà wà kury, tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har wanerur pà wà no. Umukatu paw rupi katete wà. \s1 — Tuwihaw upetepetek kar Zezuz hemimono karer a'e wà kury \p \v 17 Na'e xaxeto xatuxew her ma'e wanuwihaw a'e, imyrypar paw rupi a'e wà no, hewyrowyroahy Zezuz hemimono karer wanehe a'e wà, ta'e a'e tuwihaw a'e wà xe, purumugweraw kar àwàm rehe uzeruzar 'ym ma'e romo wanekon a'e wà xe. \v 18 A'e rupi upyhyk kar Zezuz hemimono karer wà, zauxiapekwer wanupe wà. — Pemunehew zemunehew paw pe pe wà nehe, i'i wanupe. Weruzar zauxiapekwer waze'eg wà. \p \v 19 Pyhaw Zanezar umur kar amo weko haw pe har a'e pe a'e kury, zemunehew paw pe a'e kury. Ewàpytymawok uken nehe, i'i izupe. Uwàpytymawok Tupàn heko haw pe har uken oho kury. Zezuz hemimono karer uhem oho a'e wi wà kury. \p \v 20 Tupàn heko haw pe har uze'eg wanupe. — Peze'eg peho Tupàn hàpuzuhu pupe nehe, Tupàn ze'eg imume'u pà teko wanupe nehe, i'i wanupe. — Tupàn zanepyro tatahu wi a'e, ta'e Zezuz umàno zanerekuzaromo xe, peze wanupe nehe, i'i wanupe. — Aze pezeruzar hehe nehe, peneko haw uzeapo putar peneko haw ipyahu ma'e romo peme nehe, peze wanupe nehe, i'i wanupe. \p \v 21 Kwarahy uhem etea'i mehe wixe oho tàpuzuhu pe wà. Ta'e Tupàn heko haw pe har omono kar a'e pe a'e wà xe. Uzypyrog teko wamu'e pà Tupàn ze'eg rehe wà. Xaxeto wanuwihaw a'e, imyrypar a'e wà no, uhem wà a'e pe wà kury. Omono'og amogwer tuwihaw wamuwà wà kury. Izaew izuapyapyr wanuwihaw paw uzemono'og wà a'e pe wà. — Perur a'e awa zemunehew paw pe har xe pe wà nehe, i'i zauxiapekwer wanupe. \v 22 Zauxiapekwer oho zemunehew paw pe wà. Nuexak kwaw Zezuz hemimono karer a'e pe wà. — Màràzàwe tuwen aipo pa, i'i uzeupeupe wà. A'e rupi uzewyr oho tuwihaw wazemono'ogaw pe wà. — Nuiko kwaw zemunehew paw pe wà, i'i wanupe wà. \p \v 23 — Zemunehew paw uken uzewàpytygatu tuwe a'e. Zauxiapekwer a'e pe har ume'egatu uken rehe wà. A'e mehe uruwàpytymawok uken ure kury. Nuruexak kwaw ni amo teko ipupe ure wà, i'i zauxiapekwer wà, tuwihaw wanupe wà. \p \v 24 Zauxiapekwer tàpuzuhu pe har wanuwihaw a'e, xaxeto wanuwihaw a'e wà no, upuranu uzehezehe a'e wà kury, henu mehe a'e wà kury. — Màràzàwe tuwe nuiko kwaw a'e pe wà. Ma'e uzeapo putar nehe kury, i'i uzeupeupe wà. \v 25 Na'e amo a'e pe har uze'eg wà wanupe kury. -Peme'e pe pe nehe ty wà. Awa zemunehew paw pe penemimono kwer a'e wà, wiko Tupàn hàpuzuhu pupe a'e wà kury, teko wamu'e pà a'e wà kury, i'i wanupe. \p \v 26 Henu mehe, zauxiapekwer wanuwihaw a'e, amogwer zauxiapekwer wanuwihaw a'e wà no, oho Zezuz hemimono karer wanexak pà a'e wà kury. — Peho urerupi tuwihaw wapyr nehe, ty wà, i'i wanupe wà. Nupyhyk kwaw wà, ta'e ukyze teko wanuwi ita tetea'u pupe wapiapi haw wi wà xe. \v 27 Weraha Zezuz hemimono karer tuwihaw wanupe wà. Tuwihaw ikàg wera'u ma'e upuranu wanehe. \p \v 28 — Pepytu'u Zezuz ze'eg imume'u re nehe, uru'e tuwe peme. — Naperuzar kwaw ureze'eg. Pemu'e Zeruzarez tawhu pe har peiko paw rupi a'e ze'eg rehe pe wà, i'i wanupe wà. — Ikatuahy Zezuz a'e. Penuwihaw na'ikatu kwaw a'e wà, ta'e uzuka kar Zezuz a'e wà xe, peze peho peiko teko wanupe, urerehe peze'eg zemueteahy pà, i'i wanupe wà. \v 29 Pet a'e, amogwer Zezuz hemimono karer a'e wà no, uze'eg tuwihaw wanupe a'e wà kury. — Ureruzar Tupàn ure, nureruzar kwaw teko ure wà, i'i wanupe wà. \v 30 — Tupàn a'e, zaneràmuzgwer wazar a'e, umugweraw kar Zezuz imàno re a'e. Pezuka kar a'e Zezuz pe, ywyra kanetar rehe izywàzywà kar pà pe, i'i wanupe wà. \v 31 — Ikweraw ire Tupàn umuzeupir kar ywate a'e, Tuwihawete romo imuigo kar pà a'e, Purupyro Ma'e romo imuigo kar pà a'e no. A'e rupi aze Izaew izuapyapyr upytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re wà nehe, (aze uzeruzar hehe wà nehe), Tupàn umunàn putar wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wanuwi nehe, heharaz putar wanemiapo kwer wi nehe. Nuzepyk kwaw wanehe nehe, i'i wanupe wà. \v 32 — Ure uruexak hemiapo kwer paw ure, a'e rupi urumume'u teko wanupe ure. Tekwe Puràg a'e no, umume'u teko wanupe a'e no. Tupàn umur kar Wekwe Puràg a'e, uze'eg heruzar har wanupe a'e, i'i wanupe wà. \p \v 33 Tuwihaw wà, wanenu mehe wikwahy wà. Ipuruzuka wer wanehe wà. \v 34 Amo tuwihaw a'e pe hekon a'e. Moizez ze'eg kwaw par parizew her ma'e romo hekon a'e, Kamariew her romo a'e. (Teko paw uzeruze'egatu a'e tuwihaw rehe wà.) Upu'àm tuwihaw wanuwa rupi kury. Uze'eg zauxiapekwer wanupe. — Peraha ko awa katu pe pe wà nehe kury. Pepyta a'e pe wanehe we nehe. Na'iàrew kwaw ureze'egaw nehe, i'i zauxiapekwer wanupe. \v 35 Na'e uze'eg amogwer tuwihaw wanupe kury. -Pe Izaew ywy rehe har pe ty wà, i'i wanupe. — Pezemupy'a katu kwez awa wanehe nehe. Pezuka kar zo nehe, i'i wanupe. \v 36 — Aipo pema'enukwaw a'e awa Tew her ma'e rehe. -Tuwihawete romo aiko ihe, i'i teko wanupe. 400 awa ru'u hemiruze'eg romo wanekon wà. Amo 'ar mehe amo awa uzuka Tew a'e. Hemiruze'eg uhàuhàz oho wà. Ni amo nuzeruzar kwaw Tew rehe ko 'ar rehe wà kury, i'i Kamariew tuwihaw wanupe. \v 37 — Amo ae 'ar mehe amo ae awa uhem wà no. Zut Karirez ywy rehe har her romo a'e. Teko wapapar haw 'ar rehe uhem wà. Teko tetea'u oho hupi wà, tuwihaw Hom tawhu pe har iàmàtyry'ym pà wà. Zauxiapekwer uzuka Zut a'e wà no. Imyrypar uhàuhàz oho a'e wà no. (Ni amo nuzeruzar kwaw hehe ko 'ar rehe wà kury.) \v 38 A'e rupi nezewe aze'eg peme ihe kury. Pezuka kar zo Zezuz hemiruze'eg pe wà nehe. Pemuhem kar wi wamono pe wà nehe. Wanuwihaw umàno ma'e kwer a'e, aze awa romo hekon a'e nehe, hemiruze'eg upytu'u putar ize'eg heruzar ire wà nehe. \v 39 Aze Tupàn wiko wanuwihaw romo nehe, napepuner pixik kwaw wamupytu'u kar haw rehe pe wà nehe. Aze pezàmàtyry'ym Tupàn hemiruze'eg pe wà nehe, Tupàn iàmàtyry'ymar romo peiko putar nehe, i'i Kamariew tuwihaw wanupe. \v 40 — Azeharomoete neze'eg, i'i izupe wà. — Perur Zezuz hemimono karer xe ureruwa rupi pe wà nehe, i'i tuwihaw wà, zauxiapekwer wanupe wà. Na'e upetepetek kar wà. — Pemume'u zo Zezuz rehe ze'egaw purupe nehe, i'i wanupe wà. Na'e umuhem kar wamono wà kury. \v 41 Zezuz hemimono karer uhem oho tuwihaw wanuwi wà kury. Hurywete wà, ta'e upuraraw ma'erahy Zezuz rehe uzeruzar haw rehe wà xe, ta'e tuwihaw uze'eg zemueteahy wanehe Zezuz rehe wazeruzar haw rehe wà xe. \v 42 Nupytu'u kwaw ize'eg imume'u re wà. Tuweharupi oho tàpuzuhu pe wà, oho tàpuz taw pe har nànàn wà no, Zezuz rehe ze'eg imume'u pà wà, teko wamu'e pà hehe wà. — Zezuz wiko Zaneruwihawete romo a'e, i'i oho waiko purupe wà. \c 6 \s1 Uzeruzar ma'e wexaexak temetarer rehe uzekaiw ma'e a'e wà kury \p \v 1 A'e 'ar mehe teko tetea'u uzypyrog Zezuz hemiruze'eg romo wiko pà a'e wà. Amo zutew Kere ywy rehe har ze'eg kwaw par uzeruzar hehe a'e wà. Amo zutew Zutez ywy rehe har ze'eg kwaw par uzeruzar hehe a'e wà no. Uzemono'og paw rupi wà. Zezuz hemimono karer umuza'aza'ak temi'u tuweharupi wà, temi'u hereko 'ymar wanupe imono pà pitàitàigatu wà. Na'e Kere ywy rehe har ze'eg kwaw par uze'eg Zezuz hemimono karer wanupe wà kury. — Pemono temi'u kwez amogwer wanupe. Napemur kwaw ureànàm kuzà imen umàno ma'e kwer wanupe, i'i wanupe wà. \v 2 A'e rupi a'e 12 Zezuz hemimono karer omono'og wemimu'e paw wà kury. -Tupàn ze'eg rehe upurumu'e ma'e romo uruiko ure. Ko 'ar rehe nurupurumu'e katu kwaw ure, ta'e tuweharupi urumuza'aza'ak temi'u ure xe, temi'u hereko 'ymar wanupe imono pà ure xe. \v 3 A'e rupi, urerywyr wà, pexaexak amo 7 awa pe wà nehe, Tekwe Puràg hereko harete pe wà nehe, Tupàn ze'eg heruzar harete pe wà nehe. — A'e ae wiko putar temi'u temetarer imuza'aza'akar romo wà nehe. \v 4 Ure urupytu'u putar temetarer ima'e re nehe, urupytu'u putar temi'u ima'e re nehe. Uruze'eg putar Tupàn pe nehe, teko wamu'e pà ize'eg rehe nehe. \p \v 5 Ikatuahy Zezuz hemimono karer waze'eg amogwer nànàn wà. A'e rupi wexak Awa Etew her ma'e a'e wà. Uzeruzar tuwe ma'e romo hekon a'e. Weruzar tuwe Tekwe Puràg a'e no. Ai'aw amogwer wanemixamixak kwer waner a'e wà no: Piri, Poro, Nikanor, Ximon, Paramen, Nikuraw Àxioki pe har (Zutew romo wiko romo ma'e romo hekon a'e). \v 6 — Nako ureremixamixak kwer wà, i'i uzeruzar ma'e wà, Zezuz hemimono karer wanupe wà. Zezuz hemimono karer opokok wanehe wà, Tupàn pe uze'eg pà wanehe wà. — Epytywà ko awa nema'ereko haw iapo mehe ne wà nehe, i'i izupe wà. \v 7 Tuweharupi umume'u Tupàn ze'eg oho waiko amo ae teko wanupe wà. Tuweharupi amo teko Zeruzarez pe har uzeruzar wà, Zezuz hemiruze'eg romo wiko pà wà. Xaxeto tetea'u uzeruzar Zezuz rehe a'e wà no. \s1 Tuwihaw umunehew kar Ete a'e wà kury \p \v 8 Etew a'e, Tupàn ikatu haw hereko har a'e, ikàgaw hereko har a'e, uzapo purumupytuhegatu kar haw tetea'u teko wanupe a'e, uzapo ma'e hexak pyr 'ym tetea'u wanupe a'e no. \v 9 Zutew tetea'u wiko Zeruzarez tawhu pe wà. Xiren taw pe har wà, Àrexàn taw pe har wà no, Xiri ywy rehe har wà no, Az ywy rehe har wà no. Uzemono'og waiko amo tàpuz me paw rupi wà. — Teko wemiapo putar haw iapo har wanàpuz, i'i tàpuz her. Na'e Etew a'e, na'ikatu kwaw a'e zutew wanupe a'e. A'e rupi uze'eg ahyahy oho izupe wà. \v 10 Etew a'e, ukwaw katu Tupàn ze'eg a'e. Tekwe Puràg upytywà ize'eg mehe a'e no. A'e rupi ukwaw wera'u ma'e wanuwi a'e. Ize'eg ikàg wera'u waze'eg wi. \v 11 Nupuner kwaw iawy kar haw rehe wà. A'e rupi wenoz amo awa uzeupe wà. Uzeàmim oho teko wanuwi a'e awa wanupe uze'eg pà wà. — Ete uze'eg zemueteahy Moizez rehe a'e, Tupàn rehe a'e no, peze peho tuwihaw wanupe nehe. Aze peze'eg nezewe wanupe, oromono putar temetarer peme nehe, i'i wanupe wà. (Ta'e zutew uzuka Tupàn rehe uze'eg zemueteahy ma'e a'e wà xe.) \p \v 12 A'e rupi a'e awa hemu'em oho nezewe tuwihaw wanupe a'e, ze'eg kwehe arer rehe upurumu'e ma'e wanupe a'e no. Wikwahy paw rupi katete henu mehe wà. Upyhyk teko Etew oho wà, tuwihaw wanupe heraha pà wà. \v 13 Werur hemu'em ma'e wanuwa rupi wà no. -Ko awa uze'eg zemueteahy Tupàn hàpuzuhu rehe tuweharupi a'e. Uze'eg zemueteahy Tupàn ze'eg Moizez pe imur pyrer rehe tuweharupi no. Nupytu'u kwaw uze'eg zemueteahy re, i'i mua'u wanupe wà. \v 14 — Zezuz Nazare taw pe har umumaw putar 'aw Tupàn hàpuzuhu a'e nehe, umupytu'u kar putar teko Moizez hemiapo putar haw iapo re a'e wà nehe no, i'i 'aw awa oho iko teko wanupe a'e, i'i mua'u tuwihaw wanupe wà. — Urenu nezewe haw rehe ize'eg mehe ure, i'i mua'u wanupe wà. \p \v 15 Tuwihaw a'e pe wapyk ma'e paw a'e wà, ume'egatu Ete rehe a'e wà. Wexak huwa wà. Huwa nuzawy kwaw Tupàn heko haw pe har huwa a'e. \c 7 \s1 Etew umume'u uzeruzar haw a'e kury \p \v 1 Na'e xaxeto upuranu hehe kury, Etew rehe kury. -Azeharomoete ereze'eg nezewe ne, i'i izupe. \p \v 2 Uze'eg Etew izupe. Na'aw ize'eg awer xe a'e kury. — Herywyr wà, heryky'yr wà. Teko wanu wà. Kwehe mehe Tupàn a'e, uzexak kar oho zaneru Àmàrààw pe a'e. Heny katu uzexak kar mehe. Àmàrààw wikuwe Mezuputàm ywy rehe a'e 'ar mehe. Noho kwaw Àrà ywy rehe wiko pà a'e 'ar mehe. \v 3 — Ezar neywy nehe, ezar neànàm ne wà nehe no, i'i Tupàn izupe. — Eata eho nehe. Amuàgà'ym putar amo ywy newe ihe nehe, nereko àwàm romo newe ihe nehe, i'i izupe. \v 4 A'e rupi uhem oho Kawrez ywy wi. Wiko oho Àrà ywy rehe. Tu imàno re Tupàn umur kar xe ko ywy rehe a'e, peneko haw pe a'e. \v 5 — Ereiko ko ywy izar romo kury, ni'i kwaw izupe. Ni ipehegwer pixika'i ma'e numur kwaw izupe. Uze'eg izupe. — Ne, nepurumuzàmuzàg a'e wà no, amo 'ar mehe peiko putar ko ywy izar romo nehe, i'i izupe. A'e 'ar mehe nata'yr kwaw a'e. \v 6 Nezewe uze'eg Tupàn izupe. — Nezuapyapyr wà, wiko putar oho amo ae ywy rehe wà nehe, weko haw 'ym me wà nehe, i'i izupe. — Tuwihaw a'e ywy rehe har umuma'ereko kar ahyahy putar uzeupe a'e wà nehe, i'i izupe. — Upuraraw kar putar ma'erahy wanupe nehe no, i'i izupe. -Nezuapyapyr umumaw putar 400 kwarahy a'e pe wiko pà wà nehe, i'i izupe. \v 7 — Azepyk putar wanehe ihe nehe, wanupe ma'erahy ipuraraw kar har wanehe ihe nehe, i'i izupe. — A'e re nehe, nezuapyapyr uhem putar wà a'e ywy wi wà nehe, hemuwete katu pà xe ko ywy rehe nehe, i'i izupe. 8 — Amo ma'e azapo kar putar newe nehe, nezuapyapyr wanupe nehe, i'i izupe. — Pena'yr wazexak kar ire wà nehe, \v 8 'ar ipaw ire wà nehe, pemonohok wapirera'i wanuwi pe wà nehe. Nezewe mehe akwaw putar tuwe heremiruze'eg romo peneko haw ihe nehe, i'i Tupàn Àmàrààw pe. Na'e uzexak kar Àmàrààw ta'yr a'e. Izak her romo a'e. 8 'ar pawire omonohok ipirera'i izuwi, Tupàn ze'eg heruzar katu pà. Kwarahy tete ipaw ire Izak a'e no, umuzàg Zako a'e no. Omonohok ipirera'i a'e no. Zako umuzàg amo 12 wa'yr a'e wà no. Omonohok wapirera'i a'e no. Penàmuzgwer kwehe arer romo wanekon a'e wà. \p \v 9 Zuze tyky'yr hewyrowyroahy hehe wà. A'e rupi ume'eg heraha amo wata ma'e wanupe wà. A'e wata ma'e weraha Zuze Ezit ywy rehe wà. Wata ma'e ume'eg Zuze heraha amo tuwihaw a'e pe har pe wà. Tupàn nupuir kwaw izuwi. Upytywà tuweharupi. \v 10 Omonokatu paw rupi ma'erahy ipuraraw paw wi no. Ukwaw kar ma'e tetea'u izupe no. A'e rupi Zuze ikatu tuwihaw Parao her ma'e pe a'e. Wiko Ezit ywy rehe har paw wanuwihaw romo. -Azeharomoete erekwaw katu ma'e ne, i'i tuwihaw Zuze pe. — A'e rupi ereiko putar hepytywà har romo nehe, Ezit ywy rehe har wanuwihaw romo herekuzaromo nehe. Ereiko putar heràpuzuhu pe har wanuwihaw romo herekuzaromo nehe no, i'i izupe. Wiko tuwe tuwihaw romo Parao ipyr. \v 11 — Amo kwarahy mehe nuhyk kwaw temi'u Ezit ywy rehe har wanupe kury. Nuhyk kwaw Kànàà ywy rehe har wanupe no. Ima'uhez tuwe teko wà. Zaneràmuzgwer a'e wà no, nuexak pixik kwaw temi'u uiwy rehe a'e wà. \v 12 Zako a'e, Kànàà ywy rehe wiko wi wi a'e 'ar mehe. — Heta temi'u Ezit ywy rehe, i'i amo izupe wà. A'e rupi omono kar wa'yr inugwer Ezit pe wà. (Ta'yr zaneràmuz romo wanekon wà.) Oho Ezit pe temi'u hekar pà wà. (Wexak a'e pe wà. Werur weko haw pe wà.) \v 13 Amo 'ar mehe upaw wi temi'u wanuwi no. Oho wi Ezit pe temi'u piaromo wà. A'e 'ar mehe Zuze a'e, umume'u wanywyr romo weko haw wanupe kury. -Neryky'yr uhem wà kwez wà kury, i'i Parao izupe. — Neru wikuwe Kànàà ywy rehe a'e, i'i izupe. \v 14 A'e rupi Zuze omono kar wyky'yr weko awer pe wà. — Perur penu Zako xe hepyr nehe, peànàm paw wanerur pà nehe no. Perur heànàm paw xe Ezit pe pe wà nehe, i'i wanupe. 75 waneta haw wà. \v 15 Na'e Zako oho tuwe Ezit pe wà. Wiko tuwe a'e pe wa'yr wapyr wà. A'e ae a'e, ta'yr a'e wà no, umàno a'e ywy rehe wà. Zaneràmuzgwer romo wanekon wà. \v 16 Kwarahy tete pawire wanemimino werur wanetekwer xe wà. Xikez taw huwake ko ywy rehe utym wi wànàm wanetekwer umàno ma'e kwer wà. (A'e 'ym mehe we Àmàrààw ume'eg kar a'e tywypaw a'e, Emor ta'yr wanuwi a'e.) \p \v 17 Amo ae 'ar mehe Àmàrààw hekuwe mehe Tupàn umume'u tuwe wemiapo ràm izupe. Uhem etea'i a'e 'ar zanewe kury. Zaneràmuzgwer upurumuzàmuzàgatu Ezit ywy rehe wà. Heta tetea'u wà kury. \v 18 A'e Ezit ywy rehe har wanuwihaw Parao her ma'e a'e, umàno a'e. Umàno Zuze a'e no. Amo ae tuwihaw weruze'eg a'e ywy rehe har a'e wà kury. Nukwaw kwaw Zuze a'e. Ni amo numume'u kwaw heko awer izupe wà. \v 19 Uzapo ikatu 'ym ma'e zaneràmuzgwer wanupe. Upuraraw kar ma'erahy wanupe. Weruze'egahy wà. Uzuka kar wana'yr wanuwi wà. — Peityk pena'yr penàpuz wi pe wà nehe, i'i wanupe. A'e rupi umàno kwarer tetea'u wà. \v 20 A'e 'ar mehe uzexak kar Moizez a'e. Ipuràg eteahy a'e. Tu a'e, ihy a'e no, uzekaiw katu hehe wàpuz me wà. Umumaw 3 zahy uzekaiw pà hehe wà. \v 21 Umim imonokatu pà wà. Tuwihaw Parao her ma'e tazyr uhem a'e pe imim awer pe a'e. Wexak kwarer. Weraha tuwe umemyragaw romo. Uzekaiw katu hehe umemyrete ài. \p \v 22 Purumu'e ma'e umu'e tuwe Moizez a'e wà, Ezit ywy rehe har wanemigwaw paw imume'u pà izupe wà. Uzemu'e tuwe hehe. Ukwaw katu tuwe uze'egatu haw. Ukwaw katu tuwe ma'emume'u haw. Ukwaw katu tuwe ma'e iapo haw. \v 23 Te, tua'u kury. 40 kwarahy wereko kury. Amo 'ar mehe uze'eg uzeupe kury. — Aexak putar heànàmete ihe wà nehe kury, Izaew izuapyapyr ihe wà nehe kury, i'i uzeupe. \v 24 Wexak oho wà. A'e 'ar mehe amo Ezit ywy rehe har a'e, upetepetek e amo iànàm hereko a'e. — Apytywà putar heànàm ihe kury, i'i Moizez izupe. A'e rupi uzuka Moizez a'e Ezit ywy rehe har. \v 25 — Tupàn uzuka kar izupe a'e, zanepyro kar pà izupe nezewe a'e, i'i putar heànàm wà nehe, i'i Moizez wanupe. Nuze'eg kwaw nezewe wà. Na'ikatu kwaw Moizez iànàm wanupe. \p \v 26 Iku'egwepe mokoz Izaew izuapyapyr uzeàmàtyry'ym waiko wà. Moizez wexak wazeàmàtyry'ym mehe wà. Ipurumupytu'u kar wer zepe wanehe. — Pepytu'u ty wà, i'i wanupe. — Màràzàwe tuwe pezeàmàtyry'ym peiko nezewe, i'i wanupe. \v 27 Iàmàtyry'ymar nuweruzar kwaw ize'eg. Umuàzàn Moizez uzewi. — Mo nemuigo kar ureruwihaw romo a'e, i'i ahyahy izupe. \v 28 — Aipo hezuka putar akwez Ezit ywy rehe har izuka awer ài nehe, karumehe arer ài nehe, i'iahy izupe. \p \v 29 A'e ze'eg henu re uzàn Moizez a'e wi kury, Mizià ywy kutyr kury. Upyta a'e ywy rehe. Nuiko kwaw a'e ywy rehe harete romo. Hemireko a'e pe. Umuzàg mokoz wa'yr a'e pe wà. \p \v 30 Te, umumaw 40 kwarahy a'e pe. Amo 'ar mehe Moizez wata tàpuz heta 'ymaw rehe kury, ywyxig heta haw rehe kury, ywytyr Xinaz her ma'e huwake kury. Amo Tupàn heko haw pe har uzexak kar wi wà izupe kury. Ka'a kyr ukaz ma'e pupe izexak kar izupe. \v 31 Hexak mehe ipytuhegatu. — Ma'e zepe pe pe a'e no pa, i'i uzeupe. Oho huwake hexak pà. Wenu Tupàn ize'eg mehe. \v 32 — Aiko neràmuzgwer wazar romo ihe, aiko Àmàrààw izar romo, aiko Izak izar romo no, aiko Zako izar romo no, i'i izupe. Uryryryryz Moizez ukyze pà. Nume'e kwaw hehe kury. \v 33 Na'e Izar uze'eg wi izupe. -Enuhem nexapat nehe. Ta'e ywy puràg rehe erepyrog 'àm ne xe, i'i izupe. \v 34 Ezit ywy rehe har upuraraw kar ma'erahy tetea'u heremiruze'eg wanupe a'e wà, wamuma'ereko ahyahy kar pà a'e wà. Akwaw wanemiapo kwer ihe. Uzai'o waiko wà. Aenu wazai'o mehe wà. Awezyw tuwà kwez kury, wapyro pà kury. Eruzar heze'eg nehe. Oromono kar putar Ezit ywy rehe ihe nehe kury, i'i Tupàn Moizez pe. \v 35 Pema'enukwaw iànàm waze'eg awer rehe. — Mo nemuigo kar ureruwihaw romo a'e, i'i izupe a'e 'ym mehe wà. Tupàn a'e, a'e ae omono kar Moizez a'e, iànàm wanuwihaw romo imuigo kar pà a'e, wapyro har romo imuigo kar pà a'e. A'e Tupàn heko haw pe har a'e, a'e ka'a kyr ukaz ma'e pupe uzexak kar ma'e kwer a'e, umume'u Tupàn ze'eg izupe a'e. \v 36 Weraha wànàm Ezit ywy wi a'e wà. Uzapo purumupytuhegatu kar haw a'e no, ma'e hexak pyr 'ym Tupàn ikàgaw hexak kar haw a'e no, Ezit rehe wiko mehe a'e no. Weraha wànàm ywyxig heta haw rehe wà, àmàn ikyr 'ymaw rehe wà. Umumaw 40 kwarahy a'e ywyxig heta haw rehe wà. \v 37 Na'e Moizez uze'eg nezewe wànàm wanupe a'e kury. Tupàn umur kar putar amo uze'eg imume'u har hezàwenugar a'e nehe, peme a'e nehe. Peànàm romo hekon putar nehe, i'i wanupe. \v 38 Moizez wiko zaneràmuzgwer wapyr a'e, ywyxig heta haw rehe wazemono'og mehe a'e. Wiko a'e Tupàn heko haw pe har Xinaz ywytyr rehe uze'eg ma'e kwer huwake no. Tupàn umume'u uze'eg purumuigo kar har izupe a'e no. Umume'u zaneipy wanupe a'e no, ta'e Tupàn umume'u kar izupe a'e xe. \p \v 39 Zaneràmuzgwer nuweruzar kwaw wà. Nuzeruzar kwaw Tupàn rehe wà. Izewyr wer Ezit pe wà. \v 40 Uze'eg Àràw pe wà. — Ezapo amo ae tupàn wanagapaw urewe ne wà nehe, i'i izupe wà. — Akwez tupàn a'e wà nehe, zanereraha wi putar Ezit pe a'e wà nehe, i'i izupe wà. — Moizez a'e, Ezit wi zanererur har a'e, ma'e pe ihon a'e. Nuiko kwaw xe, i'i izupe wà. (Ta'e uzeupir oho ywytyruhu rehe a'e xe, Tupàn pe uze'eg pà a'e xe.) \v 41 A'e rupi Àràw uzapo tapi'aka'yr hagapaw a'e, tupàn a'ua'u hagapaw romo a'e. Werur temi'u izupe wà, werur temetarer wà no, imuwete katu pà wà. Uzapo mai'u hawhu wà, upynyk wà no, a'e wemiapo kwer tapi'aka'yr hagapaw imuwete katu pà wà. \v 42 A'e rupi Tupàn upuir wanuwi kury. — Tuwe umuwete katu zahytata a'e wà nehe, i'i tuwe Tupàn. Nezewe i'i amo Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer a'e, uze'eg imuapyk pà pape rehe a'e. \b \q1 — O, Izaew izuapyapyr wà. Naperur kwaw ma'e ihewe, \q2 40 kwarahy imumaw mehe tàpuz heta 'ymaw rehe peata mehe. \q1 \v 43 Nan. Pezapo àzàg Morok her ma'e imuwete katu haw \q1 Pemuwete katu zahytata Hewà her ma'e hagapaw pe. \q1 — Urezar romo ereiko ne, peze izupe. \q1 Pemuwete katu tupàn a'ua'u penemiapo kwer wà. \q1 A'e rupi apomono kar putar peywy wi nehe, muite peneko haw wi nehe, \q2 Muite Mawiron tawhu wi peho putar nehe. \p Napumuzewyr kwaw xe ko 'ar rehe nehe, \q2 i'i Tupàn a'e, Moizez iànàm wanupe a'e. \b \p \v 44 Zaneipy wereko Tupàn hàpuz uzepyr wà, ma'e pirer tàpuz ràn romo iapo pyrer uzepyr wà, àmàn ikyr 'ymaw rehe wata mehe wà. Tupàn uzapo kar wàpuz Moizez pe. Wexak kar hagapaw izupe. Moizez uzapo kar tàpuz a'e, hagapaw zàwenugar a'e. \v 45 Uzapo kar Moizez Tupàn hàpuz zaneipy wanupe. Imàno re amo tuwihaw Zuzue her ma'e a'e, werur tàpuz uzeupi a'e, zaneipy wanerur pà ko ywy rehe a'e. Tupàn umuhem kar teko ko ywy rehe arer xe wi wà, zaneipy wanenatar wi wà. Hàpuz upyta ko ywy rehe. Kwarahy tete ipaw ire tuwihaw Tawi uzexak kar a'e. \v 46 Ikatu Tawi Tupàn pe. -Hepurapo wer tàpuzuhu rehe nereko àwàm romo newe ihe nehe, i'i Tawi a'e, Tupàn Zako izar pe a'e. Tupàn nuzapo kar kwaw izupe. \v 47 Xàrumàw a'e, Tawi ta'yr a'e, uzapo tàpuzuhu a'e, Tupàn hàpuz romo a'e. \p \v 48 Tupàn a'e, ikàg wera'u ma'e a'e, nuiko kwaw tàpuz teko wanemiapo kwer pupe a'e. Nezewe i'i Tupàn kwehe mehe a'e, uze'eg imuapyk kar pà amo pe a'e. \b \p \v 49 — Ywak a'e, nuzawy kwaw heapykaw ihewe a'e. \q1 Ywy a'e no, nuzawy kwaw hepy rupaw ihewe a'e no. \q1 Ma'enugar tàpuz erezapo putar ihewe nehe, i'i Zanezar. \q1 — Ma'e pe a'aw putar nehe. \q1 \v 50 Aipo naiko kwaw ma'e paw iapo arer romo ihe, \q2 i'i Tupàn. \b \p \v 51 Pe ty wà, Tupàn ze'eg rehe ipureruzar wer 'ym ma'e romo peiko pe. Peiko uzeruzar 'ym ma'e romo pepy'a pe. Napepurenu wer kwaw Tupàn ze'eg rehe. Peiko penàmuzgwer wazàwegatete. Ta'e naperuzar kwaw Tekwe Puràg pe xe. \v 52 Penàmuzgwer upuraraw kar ma'erahy Tupàn ze'eg imume'u har nànàgatu a'e wà. Uzuka amo wà. Uzuka amo Tupàn hemiruze'eg ikatuahy ma'e tur haw imume'u har wà. Pe no, ko 'ar rehe pemono Tupàn hemiruze'eg ikatuahy ma'e iàmàtyry'ymar wanupe. Pezuka kar wanupe. \v 53 Tupàn heko haw pe har umur ize'eg peànàm wanupe. Pe ae naperuzar kwaw ize'eg. \s1 Teko uzuka Etew a'e wà kury \p \v 54 Na'e tuwihaw a'e wà kury, a'e ze'eg henu mehe wikwahy tuwe a'e wà kury. Wàzgyrygyryw izupe ta'e ipuruzukaiw izupe wà xe. \v 55 Etew a'e, wereko tuwe Tekwe Puràg upy'a pe a'e. Ume'e ywate kury. Wexak Tupàn ikàgaw ipuràg eteahy haw. Wexak Zezuz Tupàn iawyze har rehe i'àm mehe no. \p \v 56 — Peme'e nehe ty wà, i'i wanupe. -Aexak ywak ihe kury. Nuzawy kwaw ma'e uzewàpytymawok ma'e a'e. Aexak Tupàn hemimur kar awa romo uzeapo ma'e kwer ihe no. U'àm Tupàn iawyze har rehe a'e, i'i wanupe. \p \v 57 Ize'eg henu mehe tuwihaw uzeapyakwapyk wà kury. Uhapukaz heiheihem pà wà. Uzàn paw oho Etew ipyhyk pà wà. (— Uze'eg zemueteahy kwez Tupàn rehe kury, i'i izupe wà.) \v 58 Weruzàn heraha katu pe tawhu waz wà. Uzypyrog iapiapi pà ita tetea'u pupe wà. Tuwihaw wanuwa rupi uze'eg ma'e kwer a'e wà, wezar ukamir amo kwàkwàmo Xawru her ma'e huwake wà. \p \v 59 Uzapi wi wi ita pupe wà. Umàno etea'i mehe uze'eg Ete Zezuz pe kury. -Zezuz Hezar, ezekaiw katu herekwe rehe nehe, Zezuz Hezar, i'i izupe. \v 60 Na'e u'ar upenàràg rehe kury. Uhapukaz kury. — Ezepyk zo hezuka har wanehe nehe, hezar, i'i Zezuz pe. Nezewe uze'eg ire umàno tuwe kury. -Ikatuahy izuka awer pa, i'i Xawru izupe a'e, hexak mehe a'e. \c 8 \s1 Xawru upuraraw kar ma'erahy uzeruzar ma'e wanupe a'e kury \p \v 1 A'e 'ar mehe teko Zeruzarez tawhu pe har a'e wà, uzypyrog ma'erahy ipuraraw kar haw rehe Zezuz rehe uzeruzar ma'e wanupe a'e wà. Uzeruzar ma'e paw uhàuhàz Zutez ywy rehe wà, Xamari ywy rehe wà no. Xo Zezuz hemimono karer zo upyta Zeruzarez tawhu pe wà. \s1 Xawru upuraraw kar ma'erahy uzeruzar ma'e wanupe a'e \p \v 2 Amo Tupàn imuwete katu har a'e wà, utym Etew hetekwer heraha a'e wà. Uzai'o tuwe hetekwer itym pyrer rehe wà. \p \v 3 Xawru a'e, uzeagaw Zezuz rehe wazeruzar haw imumaw pà a'e. Oho tàpuz nànàn, uzeruzar ma'e wapyhyk pà. Upyhyk kuzà wà, upyhyk awa wà no. Umunehew kar zemunehew paw pe wà. \s1 Uzeruzar ma'e umume'u ze'eg puràg oho Xamari ywy rehe har wanupe a'e wà kury \p \v 4 Uzeruzar ma'e uhàuhàz ma'e kwer oho taw nànàn wà, Zezuz rehe ze'eg imume'u pà wà. \v 5 Piri a'e, Xamari taw pe ihon a'e. — Tuwihawete Tupàn hemimur karer a'e, umàno wà teko wapyro pà a'e, i'i oho iko a'e pe har wanupe. \v 6 A'e pe har tetea'u uzemono'og henu pà wà. Uzeapyaka katu ize'eg rehe wà. Wenu ize'eg wà. Wexak purumupytuhegatu kar haw iapo mehe wà. \v 7 Umuhem kar tekwe ikatu 'ym ma'e teko tetea'u wanuwi wà no. Uhapukaz tekwe ikatu 'ym ma'e wà, teko wanuwi uhem pà wà. Umukatu Piri uzemumyz 'ym ma'e tetea'u wà no, pàri ma'e tetea'u wà no. \v 8 A'e rupi Xamari ywy rehe har hurywete tuwe paw rupi wà kury. \p \v 9 Amo awa wiko a'e pe a'e. Ximàw her romo a'e. Kwehe uzapo purumupytuhegatu kar haw iko a'e pe har wanuwa rupi. — Aiko tuwihaw ikàg ma'e romo ihe, i'i oho iko Xamari ywy rehe har wanupe. \v 10 A'e pe har paw wà, hemetarer katu ma'e wà, hemetarer 'ym ma'e wà no, uzeapyaka katu ize'eg rehe wà. Omono her izupe wà. — Kàgawhua'u, i'i izupe wà, ta'e uzapo ma'e hexak pyr 'ym wanupe a'e xe. \p \v 11 Kwehe umupytuhegatu kar a'e pe har iko wà, ta'e teko nupuner kwaw agwer ma'e iapo haw rehe a'e wà xe. A'e rupi uzeapyaka katu hehe wà, ize'eg rehe wà. \v 12 Piri tur mehe wà, Tupàn hemiruze'eg wanehe ze'egatu imume'u mehe wà, Zezuz tuwihawete rehe ze'eg imume'u mehe wà no, awa tetea'u wà, kuzà tetea'u wà no, uzeruzar hehe wà kury, uzemuzahazahak kar pà wà kury. \v 13 Ximàw uzeruzar Zezuz rehe a'e no. Uzemuzahazahak kar ire wata Piri hupi oho kury. Uzapo Piri purumupytuhegatu kar haw oho iko a'e, uzapo ma'e hexak pyr 'ym a'e no. Ximàw ipytuhegatu hexak mehe. \p \v 14 Zezuz hemimono karer Zeruzarez pe har wà, wenu Xamari pe har Tupàn ze'eg rehe wazeruzar haw rehe ze'egaw wà. A'e rupi omono kar Pet a'e pe wapyr wà. Omono kar Zuàw a'e pe wà no. \v 15 Xamari pe uhem mehe wà, Pet a'e, Zuàw a'e no, uze'eg Tupàn pe wà, uzeruzar ma'e a'e pe har wanehe wà. — Emur nerekwe Puràg wapy'a pe nehe, i'i izupe wà. \v 16 Ta'e Tekwe Puràg a'e xe, nuhem kwaw wanupe a'e 'ar mehe xe. Zanezar Zezuz hemiruze'eg romo uzemuzahazahak kar wà. \v 17 Na'e Pet a'e, Zuàw a'e no, opokok a'e uzeruzar ma'e wanehe a'e wà kury. Uhem Tekwe Puràg wapy'a pe kury. \p \v 18 Ximàw a'e, wexak Tekwe Puràg tur haw a'e, wanehe wapokok mehe a'e. A'e rupi uze'eg Pet wanupe kury. \v 19 — Pemur pekàgaw ihewe nehe no. A'e rupi aze apokok amo rehe nehe, Tekwe Puràg ur putar ipyr nehe no, i'i wanupe. — Aze pemur pekàgaw ihewe nehe, amono putar temetarer peme nehe, i'i wanupe. \v 20 Uze'eg Pet izupe. -Tuwe Tupàn weityk neremetarer tatahu pe nehe, tuwe nereityk a'e pe nehe no. Nerepuner kwaw Tupàn ikàgaw imekuzar haw rehe temetarer pupe ne. \v 21 Nereiko kwaw Tupàn ze'eg imume'u har romo ne, ure ài ne, ta'e nepy'a na'ikatu kwaw Tupàn pe ne xe. \v 22 Ezemumikahy neremiapo putar haw rehe nehe. Epytu'u nezewe haw iputar ire nehe. Eze'eg Tupàn pe nehe. — Azemumikahy ihe, ta'e hepurapo wer ikatu 'ym ma'e rehe ihe xe. Emunàn heremiapo kwer nehe, nereharaz izuwi nehe, ezepyk zo herehe nehe, ere izupe nehe. \v 23 Ta'e nerewyrowyroahy urerehe ne xe. Nerewyrowyroahy haw nuzawy kwaw ma'e ipy'a rupi arer iro haw a'e. Neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e nepyhyk nerereko. \p \v 24 Na'e a'e Ximàw uze'eg Pet pe kury, Zuàw pe no. — Peze'eg Tupàn pe herehe nehe. -Ezepyk zo hehe nehe, peze izupe nehe, i'i wanupe. \p \v 25 Pet a'e, Zuàw a'e no, umume'u Zezuz Zanezar heko awer purupe a'e wà, umume'u ikweraw pawer a'e wà no, umume'u ize'eg awer a'e wà no. A'e re uzewyr oho Zeruzarez tawhu pe wà. Wata mehe umume'u ze'eg puràg taw tetea'u pe har wanupe wà, taw Xamari ywy rehe har pe har tetea'u wanupe wà. \s1 Piri umume'u Tupàn ze'eg tuwihaw Exio ywy rehe har pe a'e kury \p \v 26 Amo 'ar mehe amo Tupàn heko haw pe har uze'eg wà Piri pe kury. — Ezemuàgà'ym nehe kury ty. Aze teko iho wer Zeruzarez wi Kaz taw kutyr wà nehe, oho putar pe Kaz taw kutyr har rupi wà nehe. Erekwaw a'e pe. Eho xe wi nehe, a'e pe rupi nehe, i'i izupe. (Ko 'ar rehe teko nuwata kwaw a'e pe rupi wà.) \p \v 27-28 A'e rupi Piri uzemuàgà'ym a'e kury, a'e pe rupi oho pà kury. A'e 'ar mehe amo tuwihaw Exio ywy rehe har a'e, wata oho iko weko haw kutyr a'e. A'e tuwihaw ikàg a'e. Uzekaiw katu Tuwihaw kuzà Kanaz her ma'e hemetarer rehe a'e, Exio ywy rehe har wanuwihaw hemetarer rehe a'e. A'e 'ym mehe oho Zeruzarez pe Tupàn imuwete pà. Uzewyr oho iko weko haw pe kury, ywyramawa ku'az kury. Wata mehe umugeta Tupàn pape Izai hemimuapyk kwer oho iko a'e. (Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer romo Izai hekon a'e.) \v 29 Na'e Tekwe Puràg uze'eg Piri pe kury. -Ehem eho a'e ywyramawa huwakea'i nehe kury, i'i izupe. \p \v 30 Uzàn oho huwakea'i kury. Wenu awa Izai pape imugeta mehe. A'e rupi upuranu hehe. — Aipo erenu katu ze'eg neremimugeta iko ne, i'i izupe. \p \v 31 — Nainu katu kwaw ihe, ta'e naheta kwaw imume'u katu har ihewe a'e xe, i'i izupe. -Ezeupir xe ywyramawa ku'az nehe ty, eapyk xe heruwake nehe ty, i'i izupe. Uzeupir Piri huwake wapyk pà. \v 32 A'e tuwihaw umugeta 'aw Tupàn ze'eg pegwera'i oho iko a'e. \b \q1 Àràpuhàràna'yr ài hekon a'e, \q2 Uzuka haw pe heraha pyr ài hekon a'e. \q1 Àràpuhàràna'yr uze'eg 'ym ma'e ài hekon a'e. \q2 Hawer ipinar upin hawer izuwi wà, \q2 Nuze'eg kwaw ipin mehe a'e. \q1 Nezewegatete a'e awa nuze'eg kwaw a'e, \q2 Uzuka àràm wanupe a'e. \q1 \v 33 Teko numuwete kwaw a'e wà. Uzuka e wà. \q1 Ni amo numume'u kwaw \q2 ta'yr waneko haw wà nehe. \q1 Ta'e umàno a'e xe, \q2 i'i a'e ze'eg kwehe arer a'e. \b \p \v 34 A'e tuwihaw upuranu Piri rehe kury. -Mo rehe uze'eg a'e Tupàn ze'eg imume'u har a'e. Aipo uzehe uze'eg. Aipo uze'eg amo rehe. Emume'u ihewe nehe ty, i'i izupe. \p \v 35 Umume'u Piri Zezuz rehe ze'eg puràg izupe. Umu'e a'e ze'eg rehe no. — Zezuz Zaneruwihawete rehe uze'eg a'e, i'i izupe. \p \v 36 Pe rupi wata mehe uhem wà 'y heta haw pe wà. Uze'eg tuwihaw Piri pe. — Aipe 'y ty, i'i izupe. — Aipo apuner hezemuzahazahak kar haw rehe newe ihe, i'i izupe. \p \v 37 — Aze erezeruzar tuwe Zezuz rehe nepy'a pe nehe, a'e mehe erepuner nezemuzahazahak kar haw rehe nehe, i'i izupe. — Azeruzar tuwe ihe, i'i izupe. — Azeruzar tuwe Zezuz tuwihawete rehe ihe. Azeharomoete wiko Tupàn ta'yr romo a'e, i'i izupe. \p \v 38 Na'e a'e tuwihaw umupytu'u kar ywyramawa kury. Na'e tuwihaw a'e, Piri a'e no, oho 'y pe wà. Umuzahazahak Piri tuwihaw a'e pe kury. \p \v 39 'Y wi wahem ire Tupàn rekwe a'e, weraha tuwe Piri a'e wi a'e. Tàrityka'i ukàzym. Tuwihaw nuexak pixik kwaw a'e re. Wata wi oho iko kury. Hurywete tuwe kury. \v 40 Piri a'e, tàrityka'i hekon Azo taw pe kury. Na'e wata oho iko taw nàn kury, ze'eg puràg imume'u pà kury. Uhem Xezarez tawhu pe kury. \c 9 \s1 Xawru uzeruzar Zezuz rehe a'e kury \p \v 1 A'e 'ar mehe Xawru a'e, wikwahy wi wi Zanezar hemimu'e wanupe a'e. — Azuka putar tuwe ihe wà nehe, i'i oho iko uzeupe. Amo 'ar mehe uze'eg oho xaxeto pe kury. \v 2 — Emuapyk neze'eg pape rehe nehe, i'i izupe. — Pepytywàgatu Xawru nehe, Zezuz rehe uzeruzar ma'e wapyhyk pà nehe, ere zutew wazemono'ogaw rehe uzekaiw ma'e Namaz tawhu pe har wanupe nehe, i'i izupe. — A'e mehe aze heta amo hehe uzeruzar ma'e a'e pe wà nehe, apuner wapyhykaw rehe ihe nehe. Apyhyk putar kuzà ihe wà nehe, apyhyk putar awa ihe wà nehe no. A'e mehe arur putar xe Zeruzarez pe ihe wà nehe, i'i Xawru tuwihaw pe. \v 3 Uzapo tuwihaw upape a'e. Wata Xawru oho Namaz tawhu kutyr kury. Taw huwake ihem mehe, tàrityka'i tatainy ywak rehe har uwerawahy huwake kury. \p \v 4 U'ar Xawru ywy rehe kury. Wenu amo ize'eg mehe. — Xawru, Xawru, màràzàwe tuwe erepuraraw kar ma'erahy ihewe, i'i izupe. \p \v 5 — Mo romo ereiko ne, tuwihaw, i'i Xawru izupe. — Aiko Zezuz romo ihe, neremiàmàtyry'ym e romo ihe, i'i izupe. \p \v 6 — Epu'àm ty, eho taw pe nehe kury ty, i'i izupe. — A'e pe amo umume'u putar ma'e neremiapo ràm newe nehe, i'i izupe. \p \v 7 Awa Xawru hupi wata ma'e a'e wà, upytu'u wata re wà. Nuze'eg kwaw wà. Wenu ma'e ize'eg mehe wà. Nuexak kwaw uze'eg ma'e wà. \v 8 Upu'àm Xawru ywy wi kury. Hehazawok kury. Nahehàpyhà kwaw kury. A'e rupi hupi wata ma'e opopyhyk heraha wà, imuata kar pà Namaz pe wà. \v 9 Umumaw na'iruz 'ar ma'e hexak 'ym pà. A'e 'ar imumaw mehe numai'u kwaw. Nui'u kwaw no. \p \v 10 Amo Zezuz hemimu'e Anani her ma'e Namaz tawhu pe hekon a'e. Zanezar Zezuz a'e, uze'eg wà Anani pe a'e, ipuahu pe a'e. — Anani, i'i izupe. — Aiko xe, tuwihaw, i'i Anani izupe. \p \v 11 — Ezemuàgà'ym nehe, i'i Zanezar izupe. -Eho taw myteromo nehe, neawyze har kutyr nehe, Zut hàpuz me nehe. Ekar amo awa a'e pe nehe. Xawru Tar tawhu pe har her romo a'e. Uze'eg iko ihewe. \v 12 Uker mehe nerexak a'e. Ereixe hàpuz me, erepokok hehe, heha imukatu pà, ipuahu pe, i'i Zezuz Anani pe. \p \v 13 Uze'eg Anani izupe. — Hezar. Teko tetea'u umume'u a'e awa hemiapo kwer a'e wà. Upuraraw kar ma'erahy tetea'u neremiruze'eg wanupe a'e, Zeruzarez pe har wanupe a'e, i'i izupe. \v 14 — Ur xe Namaz tawhu pe kury, tuwihaw pape herur pà kury. Umunehew kar putar nerehe uzeruzar ma'e wà nehe kury, i'i izupe. \v 15 I'i Zanezar izupe. — Eho ipyr nehe ty. Ta'e aexak ihe xe, heremiruze'eg romo ihewe uma'ereko ma'e romo imuigo kar pà ihe xe. Umume'u putar herehe ze'egaw zutew 'ym wanupe nehe, tuwihaw wanupe nehe no, Izaew ywy rehe har wanupe nehe no, i'i izupe. \p \v 16 — Upuraraw putar ma'erahy tetea'u nehe no, heze'eg imume'u mehe nehe no. Ihe aexak kar putar a'e ma'erahy hemipuraraw ràm izupe ihe nehe, i'i izupe. \p \v 17 A'e rupi oho Anani Zut hàpuz me kury. Opokok Xawru rehe. — Xawru herywyr, i'i izupe. — Zanezar Zezuz a'e, hemur kar xe newe a'e. A'e ae uzexak kar newe, pe rupi xe kutyr neata mehe. Hemur kar kwez xe newe, nemukatu pà. A'e rupi nerehàpyhàgatu putar kury. Tekwe Puràg ur putar tuwe nepy'a pe a'e nehe no, i'i izupe. \p \v 18 Tàrityka'i amo ma'e ipira pekwer zàwenugar a'e, u'ar heha wi a'e. Hehàpyhàgatu kury. Upu'àm kury. Uzemuzahazahak kar kury. \v 19 Umai'u re ikàg wi wi no. \s1 Xawru umume'u ze'eg puràg Namaz tawhu pe har wanupe a'e kury \p Umumaw màràn 'ar a'e pe, uzeruzar ma'e Namaz pe har wapyr kury. \v 20 Na'iàrew kwaw oho tuwe zutew wazemono'ogaw pe, Zezuz rehe ze'eg puràg imume'u pà. — Tupàn ta'yr romo hekon a'e, i'i a'e pe har wanupe. \p \v 21 Henu har ipytuhegatu wà. — Ko awa a'e, Zeruzarez tawhu pe wiko mehe uzuka Zezuz rehe uzeruzar ma'e a'e wà. Ur xe no, hehe uzeruzar ma'e xe har wapyhyk kar pà no, xaxeto wanupe waneraha pà no, i'i izupe wà, hehe upytuhegatu pà wà. \v 22 Umume'u wi wi tuwe Zezuz rehe ze'egaw a'e pe har wanupe. -Azeharomoete Zezuz tuwihawete romo hekon a'e, Tupàn hemimur karer romo hekon a'e, i'i wanupe. Ze'eg kwehe arer umume'u tuwihawete tur àwàm a'e. Xawru ukwaw katu ze'eg kwehe arer a'e. Umume'u katu Namaz pe har wanupe. A'e rupi — Zezuz nuiko kwaw tuwihawete Tupàn hemimur karer romo a'e, ni'i kwaw izupe wà, ta'e ukwaw wera'u wanuwi a'e xe. \v 23 Umumaw màràn 'ar Tupàn ze'eg imume'u pà a'e pe har wanupe. Amo 'ar mehe zutew uzemono'og wà wà, Xawru izuka àwàm rehe uze'eg pà wà, ta'e ize'eg na'ikatu kwaw wanupe xe. \v 24 Amo uze'eg wà izupe. — Nezuka putar wà nehe ty, i'i izupe. Tuweharupi zutew a'e wà, 'aromo pyhaw a'e wà, ume'e waiko pàrirogaw ruken huwake wà. — Aze ukwaw ko rupi nehe, xiuka nehe, i'i izupe wà. \v 25 — Heràro waiko wà, ta'e ipuruzuka wer herehe wà xe, i'i Xawru wanupe. A'e rupi nuhem kwaw pàrirogaw ruken rupi. Hemiruze'eg a'e wà, weraha Xawru pàrirogaw ikupe pe wà. Umuapyk kar kokuhu pupe wà. Upyhyk kokuhu ihàm wà, imuezyw kar pà katu pe wà. Wata oho a'e wi taw wi kury. Hehe ipuruzuka wer ma'e nukwaw kwaw iho awer wà. \s1 Xawru oho Zeruzarez tawhu pe a'e kury \p \v 26 Oho Zeruzarez pe. Uzeagaw amogwer uzeruzar ma'e wapyr uzemono'og pà. Ukyze tuwe izuwi wà. — Nuiko kwaw uzeruzar ma'e romo a'e, i'i izupe wà. \v 27 Na'e Panape upytywà a'e. Weraha Xawru Zezuz hemimono karer wanupe. — Wexak Xawru Zanezar a'e, pe rupi wata mehe a'e. Uze'eg Zanezar izupe. A'e rupi uzeruzar tuwe hehe. A'e re umume'u tuwe Zezuz rehe ze'eg puràg a'e pe har wanupe, Namaz pe har wanupe, tuweharupi, ukyze 'ym pà, i'i wanupe. — Aze pa, i'i Zezuz hemimono karer izupe wà. \v 28 A'e rupi Xawru upyta wapyr kury. Oho tàpuz Zeruzarez pe har nànàn, Zanezar rehe ze'eg puràg imume'u pà teko nànàn, ukyze 'ym pà wà. \v 29 Uze'eg oho zutew Kere ywy rehe har ze'eg kwaw par wanupe. Umume'u Tupàn ze'eg wanupe. Na'ikatu kwaw ize'eg wanupe. A'e rupi uzeagaw izuka pà wà. \v 30 Amogwer uzeruzar ma'e ukwaw izuka etea'i awer wà. A'e rupi weraha Xezarez tawhu pe wà. — Eho nereko haw pe nehe ty, i'i izupe wà. A'e rupi oho Tar tawhu pe weko haw pe kury. \p \v 31 A'e rupi a'e 'ar mehe Zezuz iàmàtyry'ymar upytu'u ma'erahy ipuraraw kar ire wà, uzeruzar ma'e Zutez ywy rehe har wanupe wà, Karirez ywy rehe har wanupe wà no, Xamari ywy rehe har wanupe wà no. Umumaw màràn zahy ma'erahy ipuraraw kar 'ym pà wà. A'e rupi teko tetea'u uzypyrog Zezuz rehe uzeruzar pà wà. Uzemu'e ize'eg rehe wà no. Ikàg wera'u uzeruzar haw rehe wà. Ta'e Tekwe Puràg upytywà a'e wà xe. Umuwete katu tuwe Zanezar waiko tuweharupi wà. \s1 Pet oho Iri tawhu pe a'e kury. A'e re oho Zo tawhu pe a'e no \p \v 32 Pet a'e, wata oho taw nàn a'e. Amo 'ar mehe oho Iri taw pe har Tupàn hemiruze'eg wapyr kury. \v 33 Wexak amo awa Enez her ma'e a'e pe. Ipàri ma'e romo hekon a'e. 8 kwarahy wereko uhem 'ym pà uker haw wi. \v 34 — Enez, i'i Pet izupe. — Zezuz tuwihawete nemukatu kwez kury, i'i izupe. — Epu'àm nehe ty, ezapokatu nerupawer nehe ty, i'i izupe. A'e 'ar mehe we upu'àm a'e. \v 35 Iri taw pe har paw a'e wà, Xaron taw pe har paw a'e wà no, wexak iata mehe a'e wà. A'e rupi uzeruzar Zanezar rehe wà. \p \v 36 Amo kuzà Tawir her ma'e wiko Zo taw pe a'e. Uzeruzar ma'e romo hekon a'e. (— Nor i'i her Kere ywy rehe har ze'eg rupi a'e. — Arapuha, i'i a'e her zaneze'eg rupi.) Tuweharupi uzapo ikatuahy ma'e oho iko amogwer wanupe, hemetarer 'ym ma'e wapytywà pà. \v 37 A'e 'ar mehe, Pet iata mehe, ima'eahy a'e kuzà a'e. Umàno kury. Umuzahak hapi har hetekwer wà, heraha pà iker haw tàpuz i'aromo har pupe wà, imu'aw pà a'e pe wà. \v 38 Zo taw a'e, namuite kwaw Iri taw wi a'e. Zezuz hemimu'e Zo taw pe har wà, wenu Pet Iri taw pe heko haw imume'u haw wà. A'e rupi omono kar mokoz awa a'e pe wà. — Eho urerupi tàrityka'i rihi ty, peze izupe nehe, i'i wanupe wà. Umume'u oho izupe wà. \p \v 39 A'e rupi Pet uzemuàgà'ym wanupi oho pà kury. Ihem ire a'e pe har weraha iker haw pe wà. Kuzàgwer imen umàno ma'e kwer a'e pe har wà, uhem Pet huwake wà, uzai'o pà wà. Wexak kar kamir tetea'u izupe wà, kamir iànàgatu ma'e izupe wà no. — Nor a'e, wikuwe mehe we umuwywyk ko kamir urewe a'e, i'i izupe wà. \v 40 Omono kar Pet kuzàgwer paw a'e wi wà, iker haw wi wà. Wapyk upenàràg rehe kury, Tupàn pe uze'eg pà kury. — Emukatu 'aw kuzà nehe, Tupàn, i'i izupe. Na'e oho hetekwer huwake kury. — Tawir, i'i izupe uze'eg rupi. -Epu'àm zàkwà, i'i izupe. Hehazawok tuwe a'e. Pet hexak mehe uzurupu'àm kury. \v 41 Upyhyk Pet ipo rehe, ipytywà pà imupu'àm pà. Na'e uze'eg oho uzeruzar ma'e wanupe kury, kuzà imen umàno ma'e kwer wanupe no. Aiko kury, wikuwe kury, i'i wanupe. \p \v 42 A'e pe har umume'u imugweraw kar awer oho Zo ywy rehe har nànàn wà. Teko tetea'u uzeruzar Zanezar rehe a'e wà kury. \v 43 Pet upyta Zo taw pe kury. Umumaw màràn 'ar Ximàw ipyr wiko pà kury. Ximàw a'e, ma'e pirer ima'e har romo hekon a'e. \c 10 \s1 Pet oho Koronew ipyr a'e kury \p \v 1 Amo awa Koronew her ma'e a'e, Xezarez tawhu pe hekon a'e. Zauxiapekwer tetea'u Hom tawhu pe har wanuwihaw romo hekon a'e. Zauxiapekwer Itar ywy rehe har, i'i teko a'e zauxiapekwer wanupe wà. \v 2 Koronew a'e, iànàm a'e wà no, umuwete katu tuwe Tupàn a'e wà. Upytywàgatu zutew hemetarer 'ym ma'e tuweharupi wà. Uze'eg Tupàn pe tuweharupi no. \v 3 Amo 'ar mehe kwarahy hakuira'u mehe uzexak kar tuwe Tupàn heko haw pe har wà izupe a'e kury. Uze'eg Koronew pe kury. -Koronew, i'i izupe. \p \v 4 Ume'e tuwe hehe, ukyze izuwi. — Ma'e, hezar, i'i izupe. Uze'eg Tupàn heko haw pe har izupe. — Tuweharupi ereze'eg Tupàn pe. Tuweharupi erezapo ikatuahy ma'e hemetarer 'ym ma'e wanupe. Ikatuahy neze'eg Tupàn pe. Ikatuahy neremiapo kwer Tupàn pe no. A'e rupi umur putar nereminozgwer newe nehe. \v 5 Emono kar neremiruze'eg Zo taw pe ne wà nehe. — Pekar amo awa Ximàw Pet her ma'e a'e pe nehe, ere wanupe nehe. \v 6 Wiko Ximàw ma'e pirer ima'e har ipyr kutàri. Hàpuz yryhu iwyr hin a'e, i'i izupe. \p \v 7 Na'e a'e Tupàn heko haw pe har oho izuwi kury. Koronew wenoz mokoz wàpuz me uma'ereko ma'e uzeupe wà, wenoz amo zauxiapekwer no. A'e zauxiapekwer umuwete katu Tupàn a'e no. Wiko Koronew huwake tuweharupi. \v 8 Huwake wahem mehe umume'u Koronew wemixak kwer a'e, Tupàn heko haw pe har hexak awer a'e. — Peho taw Zo her ma'e pe ize'eg rupi katete nehe ty wà, i'i wanupe. \p \v 9 Wata oho Zo kutyr wà. Uhem etea'i a'e pe wà. A'e 'ar mehe Pet a'e, uzeupir oho tàpuz 'aromo a'e, Tupàn pe uze'eg pà a'e. Kwarahy wapytepe hin mehe kury. \v 10 Ima'uhez. Ipuru'u wer amo ma'e rehe. Tàpuz me har uzapo temi'u oho izupe wà. Iapo mehe wexak Pet ma'e a'e kury. Nuzawy kwaw ipuahu pe har izupe. \v 11 Wexak ywak uzewàpytymawok ma'e ài. Wexak amo ma'e pànuhu zàwenugar ywy kutyr wezyw mehe. Heme'y rehe ipyhyk pyr ài. \v 12 Heta tetea'u ma'ea'yr ipupe wà. Miar tetea'u wà, moz wà, tezu wà, wiràmiri wà, wiràhu wà. \v 13 Uze'eg amo izupe. -Epu'àm, Pet. Ezuka nehe, e'u nehe, i'i izupe. \p \v 14 — Nan kwaw tuwihaw. Na'u pixik kwaw agwer ma'e iaiw ma'e ihe, i'i izupe. — Na'u pixik kwaw zutew hemi'u 'ym ihe, i'i izupe. — Pe'u zo agwer ma'e, i'i Tupàn zutew wanupe kwehe mehe a'e, i'i Pet izupe. \p \v 15 Uze'eg wi Pet pe. — Ikatu a'e, aze Tupàn i'i amo ma'e pe nehe, — na'ikatu kwaw, ere zo a'e ma'e pe nehe. \p \v 16 Na'iruz haw umume'u nezewe haw izupe. A'e re uzeupir tuwe a'e pàn zàwenugar heraha pà ywate kury. \p \v 17 — Ma'in Tupàn ihewe, kwez ma'e hexak kar pà ihewe, i'i Pet uzeupe. A'e 'ar mehe we Koronew hemimono karer wexak Ximàw hàpuz wà kury. Upytu'u uken huwake wà. \v 18 Uhapukaz tàpuz me har wanupe wà. — Aipo Ximàw Pet uker iko xe a'e, i'i wanupe wà. \p \v 19 — Ma'in Tupàn ihewe, kwez ma'e hexak kar pà ihewe, i'i wi wi Pet uzeupe. A'e 'ar mehe we Tekwe Puràg uze'eg izupe. — Ur na'iruz awa kwez nerekar pà wà kury, i'i izupe. \p \v 20 — Ezemuàgà'ym ewezyw pà wanupe ty. Ipureraha wer nerehe uzeupi wà. Eho wanupi nehe. Ta'e oromono kar wanupi ihe xe, i'i izupe. \p \v 21 A'e rupi Pet wezyw oho wanupe. — Aiko penemikar romo ihe. Ma'e rehe pezur xe, i'i wanupe. \v 22 — Tuwihaw Koronew uremur kar xe a'e, i'i izupe wà. — Ikatuahy a'e, umuwete katu Tupàn a'e no, i'i izupe wà. — Ikatuahy zutew wanupe no. Amo Tupàn heko haw pe har uze'eg wà izupe. — Emono kar neremiruze'eg Pet piaromo ne wà nehe, i'i a'e Tupàn heko haw pe har izupe. — Erur kar xe neràpuz me nehe. A'e rupi erenu putar ize'eg nehe, i'i izupe, i'i a'e awa Pet pe wà. \p \v 23 — Peixe ty wà, peker xe kutàri nehe ty wà, i'i Pet wanupe. Iku'egwepe uzemuàgà'ym wanupi oho pà. Amo uzeruzar ma'e Zo taw pe har oho wanupi a'e wà no. \v 24 Amo iku'egwepe uhem oho Xezarez tawhu pe wà. Koronew a'e, iànàm a'e wà no, heminozgwer imyryparete a'e wà no, paw rupi wiko hàpuz me a'e wà, Pet wanàro pà a'e wà. \v 25 Uhem Pet hàpuz me wà. Heixe etea'i mehe Koronew uwàxi oho. U'ar ipy huwake. Wapyk upenàràg rehe huwa rupi. \p \v 26 — Epu'àm ty, (naiko kwaw Tupàn heko haw pe har romo ihe), i'i Pet izupe. — Awa romo aiko ne ài ihe, i'i izupe. \p \v 27 Tàpuz me waneixe mehe uze'eg Pet oho iko Koronew pe. Tàpuz pupe wiko mehe Pet wexak a'e pe uzemono'og ma'e kwer paw wà. \v 28 Uze'eg wanupe. — Ze'eg kwehe arer nezewe i'i a'e. — Peho zo zutew 'ym hàpuz me nehe, peiko zo wamyrypar romo nehe, i'i ze'eg kwehe arer urewe a'e, zutew wanupe a'e. Pekwaw a'e ze'eg kwehe arer pe. Kutàri Tupàn umume'u kar amo ae ze'eg kwez ihewe kury. -Ikatu 'ym ma'e, ere zo amo pe nehe, i'i ihewe. — Naha kwaw hàpuz me nehe, naiko kwaw imyrypar romo nehe, ere zo zutew 'ym wanupe nehe, i'i Tupàn kwez ihewe, i'i Pet a'e pe har wanupe. \v 29 — A'e rupi herekar mehe azur tuwe pepyr ihe, i'i wanupe. -Naha kwaw zutew 'ym wapyr nehe, na'e kwaw peme, i'i wanupe. — Ma'e rehe herekar pe pe, i'i wanupe. \p \v 30 Uze'eg Koronew izupe. -Amo 'ar mehe na'iruz 'or mehe karuka'u mehe aze'eg Tupàn pe ihe. Na'arewahy amo awa kamir heny katu ma'e imunehew par upu'àm wà heruwa rupi a'e. \v 31 Uze'eg ihewe. -Koronew, i'i ihewe. — Tupàn wenu neze'eg kwez a'e. Ukwaw ikatu ma'e hemetarer 'ym ma'e wanupe neremiapo kwer no, i'i ihewe. \p \v 32 — Emono kar amo awa Zo taw pe ne wà nehe, awa Ximàw Pet her ma'e hekar kar pà wanupe ne wà nehe. Uker iko Ximàw ma'e pirer ima'e har hàpuz me a'e. Yryhu izywyr hàpuz hin a'e, i'i ihewe. \v 33 A'e rupi amono kar heremiruze'eg a'e 'ar mehe we ihe wà, nepiaromo ihe wà. Nekatuahy ihewe ta'e erezur xe kwez ne xe. Ure xe har ure, uruiko xe Tupàn ze'eg heruzar pà ure. Wiko xe urepyr a'e no. Tupàn umume'u kar ma'e newe. Urepurenu wer hehe ure. \s1 Pet umume'u Zezuz heko awer a'e kury \p \v 34 Uze'eg Pet wanupe. -Tupàn a'e, uzamutar katu zutew a'e wà, uzamutar katu zutew 'ym a'e wà no. Uzamutar katu teko paw rupi wà. — Azapo putar ikatu ma'e amo pe nehe, nazapo kwaw amo ae pe nehe, ni'i kwaw Tupàn. \v 35 Wyzài teko wà, zutew wà, zutew 'ym wà no, aze ukyze izuwi wà nehe, aze weruzar ize'eg wà nehe, ikatu ma'e iapo pà wà nehe, a'e mehe ikatu izupe wà nehe. \p \v 36 Umume'u kar uze'eg puràg Izaew ywy rehe har wanupe. — Aze pezeruzar Zezuz Tuwihawete rehe nehe, teko paw wazar rehe nehe, nazepyk kwaw penehe ihe nehe, i'i wanupe. Pekwaw imume'u awer. \v 37 Zezuz a'e, wexak kar ukàgaw a'e, ma'e tetea'u iapo pà Izaew ywy rehe wiko mehe a'e. Uzypyrog a'e ma'e iapo pà Karirez ywy rehe. Zuàw umume'u Tupàn ze'eg a'e, — Pepytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe. Pezemuzahazahak kar nehe, i'i oho iko teko wanupe. Zezuz uzemuzahazahak kar oho izupe. A'e re uzypyrog ze'eg puràg imume'u pà, purumupytuhegatu kar haw iapo pà no. Pekwaw iapo awer. \v 38 Tupàn umur tuwe Wekwe Puràg Zezuz Nazare pe har pe. Umur tuwe ukàgaw no. Pekwaw imur awer. Wata Zezuz oho taw nàn, ikatu ma'e iapo pà. Umukatu tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har wà, ta'e Tupàn upytywà a'e xe. Pekwaw wamukatu awer. \v 39 Uruexak hemiapo kwer zutew waiwy rehe har paw ure, Zeruzarez tawhu pe har paw ure. A'e pe har uzuka Zezuz a'e wà, ywyra kanetar rehe izywàzywà pà a'e wà. \p \v 40 Na'iruz 'ar pawire umugweraw kar Tupàn wa'yr a'e. Wexak kar urewe. \v 41 Nuexak kar kwaw teko nànàn. Tupàn urerexarexak a'e, Zezuz ukweraw ma'e kwer hexak kar romo uremuigo kar pà a'e. Xo ure zo uruexak ure. Urumai'u ipyr ikweraw ire ure. (Ukweraw tuwe umàno re a'e.) \v 42 — Pemume'u herehe ze'eg puràg peho teko nànàn nehe, i'i urewe. — Amo 'ar mehe amume'u putar teko wanemiapo kwer paw rupi katete ihe nehe. Amo wiko putar hepyr tuweharupi wà nehe. Azepyk putar amogwer wanehe nehe. Tupàn hemuigo kar wanemiapo kwer imume'u har romo a'e. Pemume'u hereko haw teko wanupe nehe, i'i urewe. \v 43 Tupàn ze'eg kwehe arer imume'u har paw umume'u heko àwàm a'e wà. — Aze amo uzeruzar hehe wà nehe, Tupàn umunàn putar wanemiapo kwer a'e nehe, wanuwi a'e nehe. Heharaz putar wanemiapo kwer wi nehe. Nuzepyk kwaw wanehe nehe. Ta'e ikàg tuwe Zezuz a'e xe. \s1 Tekwe Puràg ur uzeruzar ma'e zutew 'ym wapy'a pupe a'e kury \p \v 44 Ize'eg mehe we Tekwe Puràg uhem wà ize'eg henu har wanupe kury. \v 45 A'e zutew a'e wà, uzeruzar ma'e Pet rupi ur ma'e kwer a'e wà, Zo taw wi ur ma'e kwer a'e wà, ipytuhegatu a'e wà kury. — Azeharomoete Tupàn umur Wekwe Puràg zutew 'ym wanupe a'e no pa, i'i izupe wà. \v 46 Ta'e wenu waze'eg wà xe. Uze'eg waiko amo ae ywy rehe har waze'eg rupi a'e wà. Umume'u Tupàn ikàgaw waiko wà no. Na'e uze'eg Pet wanupe. \p \v 47 — 'Aw teko wereko Tekwe Puràg upy'a pe a'e wà, zanezàwegatete a'e wà, i'i wanupe. — Ni amo nupuner kwaw wamupytu'u kar haw rehe wà nehe. Tuwe uzemuzahazahak kar wà nehe, i'i wanupe. \p \v 48 A'e rupi uze'eg a'e pe har wanupe. -Pezemuzahazahak kar nehe, Zezuz Tuwihawete hemiruze'eg romo nehe, i'i wanupe. Na'e a'e pe har uze'eg izupe wà. — Emumaw màràn 'ar xe urepyr nepyta pà nehe, ty, i'i izupe wà. A'e rupi upyta wapyr. \c 11 \s1 Pet umume'u wemixak kwer a'e kury \p \v 1 Zezuz hemimono karer a'e wà, uzeruzar ma'e Zutez ywy nànànar a'e wà no, wenu a'e zutew 'ym wazeruzar haw a'e wà, wenu Tupàn ze'eg rehe wazeruzar haw a'e wà. \v 2 Oho Pet Zeruzarez pe kury. A'e pe ihem ire amo zutew uzemono'og a'e wà, izupe uze'eg zemueteahy pà a'e wà. (Aze amo zutew 'ym uzeruzar Zezuz rehe nehe, tuwe omonohok kar upirera'i nehe, i'i a'e zutew wà.) \p \v 3 Na'e a'e zutew uze'eg Pet pe wà kury. — Ereiko zutew 'ym wapyr ne, pirera'i imonohok kar har 'ym wapyr ne. Eremai'u wapyr ne, i'i izupe wà. — Ze'eg kwehe arer nuzapo kar kwaw agwer ma'e zanewe, i'i izupe wà. \p \v 4 A'e rupi Pet umume'u ma'e uzeapo ma'e kwer paw a'e kury, ma'e izypy mehe arer we uzeapo ma'e kwer a'e kury, a'e zutew wanupe a'e kury. \p \v 5 — Amo 'ar mehe Zo taw pe hereko mehe aze'eg teko Tupàn pe ihe. Aexak ma'e hepuahu pe har zàwenugar. Aexak ma'e ywak wi wezyw ma'e. Pànuhu zàwenugar a'e, heme'yme'y rehe ipyhyk kar, wezyw wà heruwake upyta pà. \v 6 Ame'egatu ipupe har wanehe. Aexak ma'ea'yr tetea'u ihe wà: miar, tezu, moz, wiràmiri, wiràhu. \v 7 Na'e ainu amo ize'eg mehe. — Epu'àm, Pet, ezuka amo nehe, e'u amo nehe, i'i ihewe. \v 8 — Nan kwaw ty, tuwihaw, a'e izupe. — Na'u pixik kwaw iaiw ma'e ihe. Ze'eg kwehe arer nu'u kar kwaw agwer ma'e urewe, a'e rupi na'u pixik kwaw ihe, a'e izupe. \v 9 Uze'eg wi ihewe. -Ikatuahy, aze Tupàn i'i amo ma'e pe nehe, -Na'ikatu kwaw, ere zo a'e ma'e pe nehe, i'i ihewe. \v 10 Na'iruz haw uze'eg nezewe ihewe. Na'e amo weraha a'e miar wanyru ywate kury. \v 11 A'e 'ar mehe we na'iruz awa a'e wà, Xezarez tawhu pe har ihewe imur kar pyrer a'e wà, uhem tàpuz heker haw pe a'e wà. \v 12 Tupàn rekwe uze'eg ihewe. — Eho wanupi nehe ty, i'i ihewe. -Naha kwaw penupi nehe, ere zo wanupe nehe, i'i ihewe. A'e 6 awa a'e wà no, Zezuz rehe uzeruzar ma'e zanerywyr a'e wà no, oho herupi Xezarez tawhu pe a'e wà no. Ure paw oroho Koronew hàpuz me ure. \v 13 — Aexak amo Tupàn heko haw pe har xe heràpuz me i'àm mehe ihe, i'i urewe. — Emono kar amo neremiruze'eg Zo taw pe ne wà nehe, awa Ximàw Pet her ma'e ipiaromo ne wà nehe, i'i ihewe, i'i Koronew urewe. \p \v 14 — Umume'u putar amo ze'eg peme nehe. Aze pezeruzar a'e ze'eg rehe nehe, Tupàn pepyro putar a'e nehe, i'i Tupàn heko haw pe har, i'i Koronew urewe. \v 15 A'e rupi azypyrog Zezuz rehe ze'eg puràg imume'u pà ihe, Koronew hàpuz me har wanupe ihe. A'e 'ar mehe Tekwe Puràg wezyw wà wanupe a'e no, zanewe tur awer izypy mehe arer zàwegatete a'e no. \v 16 Na'e hema'enukwaw Zanezar ze'eg awer rehe ihe. — Zuàw upurumuzahazahak 'y pupe a'e. Pe pezemuzahazahak kar putar Tekwe Puràg pupe nehe, i'i Zanezar xe urepyr wiko mehe. \v 17 Azeharomoete Tupàn umur Wekwe Puràg a'e zutew 'ym wanupe a'e, zanewe imur awer zàwegatete a'e. Umur zanewe, ta'e zazeruzar Zanezar Zezuz Tuwihawete rehe zane xe. Nezewegatete a'e zutew 'ym a'e wà no. Namupytu'u kar pixik kwaw Tupàn Wekwe imur ire ihe, wyzài teko wanupe imur ire ihe. \p \v 18 Ize'eg henu re upytu'u uze'eg zemueteahy re hehe wà. Uze'egatu Tupàn rehe wà. — Ikatuahy Tupàn a'e, ta'e umuigo kar putar zutew 'ym uzepyr a'e wà nehe no, tatahu wi wapyro pà a'e wà nehe, ikatu 'ym ma'e iapo re wamupytu'u kar pà a'e wà nehe no, i'i izupe wà. \s1 Teko Àxioki tawhu pe har tetea'u uzeruzar Zezuz rehe a'e wà kury \p \v 19 A'e 'ar 'ym mehe Ete izuka re uzeruzar ma'e tetea'u uhàuhàz oho Zeruzarez wi a'e wà, ta'e a'e pe har ipuruzuka wer wanehe a'e wà xe. Amo oho Peni ywy rehe wà. Amo oho Xip ywy rehe wà, amo oho Àxioki taw pe wà no, Zezuz rehe ze'eg puràg imume'u pà zutew a'e pe har wanupe wà no. \v 20 Na'e amo uzeruzar ma'e Xip ywy rehe har wà, Xiren ywy rehe har wà no, oho Àxioki taw pe wà, ze'eg puràg imume'u pà zutew 'ym wanupe wà no, Zanezar Zezuz rehe ze'eg puràg imume'u pà wanupe wà no. \v 21 Zanezar umur ukàgaw wanupe. A'e rupi teko tetea'u uzeruzar hehe wà, Zanezar hemiruze'eg romo wiko pà wà. \p \v 22 Amo umume'u wazeruzar haw oho wà, uzeruzar ma'e Zeruzarez tawhu pe har wanupe wà. A'e rupi Zeruzarez pe har omono kar Panape a'e wà, Àxioki taw pe har wapyr a'e wà. \v 23 Oho a'e pe a'e. A'e pe uhem mehe wexak wanurywete haw. Ta'e Tupàn umurywete kar a'e wà xe. A'e rupi Panape hurywete a'e no. -Pezeruzar wi wi tuwe Zanezar rehe nehe, heruzar ire pepytu'u pixik 'ym pà nehe, i'i wanupe. \v 24 Awa ikatuahy ma'e romo hekon Panape a'e. Ipy'a tynehem tuwe Tekwe Puràg pupe. Uzeruzar tuwe Zezuz rehe. A'e rupi teko tetea'u a'e pe har a'e wà no, uzeruzar Zezuz rehe a'e wà no, ize'eg henu re a'e wà. \p \v 25 Amo 'ar mehe Panape oho Tar taw pe kury, Xawru hekar pà kury. \v 26 Hexak mehe werur Àxioki taw pe kury. A'e rupi Xawru a'e, Panape a'e no, umumaw pitài kwarahy a'e pe har wapyr uzemono'og pà wà. Umu'e uzeruzar ma'e tetea'u a'e pe wà. Uzeruzar 'ym ma'e a'e pe har ràgypy omono her wanupe wà. — Kiritàw, i'i wanupe uze'eg rupi wà. — Zezuz hemiruze'eg, i'i zaneze'eg rupi. \p \v 27 A'e 'ar rehe amo Tupàn ze'eg imume'u har a'e wà, oho Zeruzarez tawhu wi a'e wà, Àxioki taw pe a'e wà. \v 28 Amo a'e pe oho ma'e kwer a'e, Ak her ma'e a'e, upu'àm uzeruzar ma'e wamytepe a'e kury. -Kwarahy ur ma'e ràm rehe nehe, nuhyk kwaw temi'u teko wanupe nehe, i'i wanupe. -Teko ywy nànànar ima'uhez tuwe putar wà nehe, i'i wanupe. (Azeharomoete temi'u upaw ize'eg rupi katete a'e, Karaw tuwihaw romo heko mehe a'e.) \p \v 29 Na'e uzeruzar ma'e Àxioki pe har a'e wà, ima'enukwaw uzeruzar ma'e Zutez ywy rehe har wanehe a'e wà. — Nuhyk kwaw temi'u wanupe, i'i wanupe wà. — A'e rupi aze uhyk heremetarer ihewe nehe, amono'og putar ikurer nehe, wanupe imono kar pà nehe, i'i pitàitàigatu uzeupe wà. \v 30 A'e rupi omono'og wemetarer ikurer wà, Panape pe Xawru pe imono pà wà. — Peraha zanerywyr Zutez ywy rehe har wanupe nehe, nuhyk kwaw zepe aipo wanupe nehe, i'i wanupe wà. Weraha wanupe wà. \c 12 \s1 Tuwihaw Ero upuraraw kar ma'erahy uzeruzar ma'e wanupe a'e kury \p \v 1 A'e 'ar mehe Zutez ywy rehe har wanuwihaw a'e, Ero her ma'e a'e, uzypyrog amo uzeruzar ma'e wàmàtyry'ym pà a'e kury, ma'erahy ipuraraw kar pà wanupe a'e kury. \v 2 Uzuka kar Xiak a'e, Zuàw tyky'yr a'e. — Ezuka heraha nehe, ty, takihepuku pupe nehe ty. Ezakagok nehe ty, i'i Ero zauxiapekwer wanupe. Uzuka oho wà. \v 3 Zutew hurywete izuka mehe wà. Umume'u amo wanurywete haw oho wà, tuwihaw pe wà. A'e rupi umunehew kar Pet a'e no. — Pemunehew zemunehew paw pe nehe ty wà, i'i zauxiapekwer wanupe. Zutew uzapo mai'u haw a'e 'ar mehe wà. Typy'ak imuapiruru pyr 'ym a'e mai'u haw her romo a'e. \v 4 Upyhyk zauxiapekwer Pet oho wà. Weraha zemunehew paw pe wà. Omono zauxiapekwer a'e pe har wanupe wà. — Peme'egatu hehe nehe. Pemuhem kar zo nehe, i'i wanupe wà. Heta 16 zauxiapekwer a'e pe wà, hehe ume'e ma'e romo wà. 4 zauxiapekwer ume'e hehe wà. A'e re amo 4 ume'e hehe wà. A'e re amo ume'e hehe wà. Nezewe tuweharupi heta hehe ume'e ma'e wà. — Mai'u haw 'ar ipaw ire nehe, arur kar putar Pet tuwihaw wanuwa rupi nehe, hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imume'u kar pà wanupe nehe, i'i Ero uzeupe. \v 5 A'e rupi numuhem kar kwaw Pet a'e wi wà. Upyta zemunehew paw pe a'e 'ar mehe. Uzeruzar ma'e uze'eg tuwe Tupàn pe wà, imuhem kar àwàm rehe wà. \s1 Tupàn heko haw pe har umuhem kar Pet zemunehew paw wi a'e kury \p \v 6 — Pyhewe arur kar putar Pet teko wanuwa rupi ihe nehe, i'i Ero uzeupe. A'e 'ar mehe we, pyhaw, uker Pet mokoz zauxiapekwer wamyter pe. Uzàpixi mokoz kyhàhàm tàtà ma'e pupe wà. Zauxiapekwer upu'àm uken huwake a'e wà no, ume'egatu pà a'e wà no. \v 7 Na'arewahy uhem Tupàn heko haw pe har wà a'e pe a'e kury. Tatainy uhyape katu ipyhykaw pe. Tupàn heko haw pe har opokok Pet iaxi'i rehe, imume'e kar pà. — Epu'àm tàrityka'i nehe ty, i'i izupe. A'e 'ar mehe we kyhàhàm tàtà ma'e u'ar e ipoapy wi a'e kury. \p \v 8 Na'e i'i Tupàn heko haw pe har izupe. Ezapokatu neku'awpixi haw nehe ty, emunehew nexapat nepy pe nehe ty, i'i izupe. Weruzar Pet ize'eg. — Emunehew nekamir puku imono nezehe nehe, ezur herupi nehe, i'i izupe. \p \v 9 Oho Pet hupi zemunehew paw wi. — Aze ru'u apuahu iteko ihe, i'i uzeupe. — Azeharomoete Tupàn heko haw pe har hemuhem kar tuwe kwez zemunehew paw wi a'e kury, ni'i kwaw izupe. — Aze ru'u apuahu iteko ihe, i'i uzeupe. \v 10 Ukwaw oho zauxiapekwer i'àmaw huwake wà. (Zauxiapekwer nuexak kwaw wakwaw mehe wà.) Ukwaw oho amo zauxiapekwer i'àmaw huwake wà. (Nuexak kwaw a'e wà no.) Uhem pàrirogaw huken pe wà kury, taw pupe heixe haw pe wà kury. Uken uzewàpytymawok e wanupe a'e. (Zauxiapekwer nuwàpytymawok kwaw wà.) Wata oho pe rupi wà. Tàrityka'i Tupàn heko haw pe har ukàzym oho Pet wi kury. \p \v 11 — Ame'e tuwe iteko ra'e pa, hemuhem kar tuwe azeharomoete a'e pa, i'i uzeupe. — Umur kar tuwe Tupàn weko haw pe har kwez ihewe a'e, hepyro pà tuwihaw Ero wi a'e. Ipuruzuka wer herehe a'e. Zutew a'e wà no, a'e rupi katete a'e wà no. Tupàn hepyro kwez wanuwi. Nahezuka kwaw wà nehe, i'i Pet uzeupe. \p \v 12 Ukwaw tuwe purumunehew paw wi uhem awer kury. A'e rupi oho Mari hàpuz me kury, Zuàw Mak ihy hàpuz me kury. Uzeruzar ma'e tetea'u a'e pe uzemono'og waiko wà, Tupàn pe uze'eg pà wà. \v 13 Uhem tàpuz huwake. Ukwaukwar uken rehe. Kuzàwaza a'e pe uma'ereko ma'e a'e, Hoz her ma'e a'e, ur iwàpytymawok pà izupe a'e. \v 14 Wexak Pet a'e pe. Wenu ize'eg mehe. — Pet uhem kwez a'e kury, i'i uzeupe. Hurywete tuwe henu mehe. A'e rupi heharaz izuwi. Numuixe kar kwaw tàpuz me, ta'e ize'eg wer tàrityka'i amogwer tàpuz me har wanupe xe. A'e rupi uzewyr oho tàpuz me uzàn pà kury. Ni nuwàpytymawok kwaw uken Pet pe. Ta'e heharaz izuwi xe, ta'e hurywete tuwe xe. — Pet uhem kwez kury ma. Katu pe hekon uken huwake kury ma, i'i wanupe. \p \v 15 — Nere'o zàkwà, i'i izupe wà. — Azeharomoete kyn wà, i'i wanupe. — Kwa nan kwaw pa, i'i izupe wà. — Nerexak kwaw Pet ne. Erexak Tupàn heko haw pe har Pet rehe uzekaiw ma'e ne, i'i izupe wà. \p \v 16 Na'e ukwaukwar wi wi Pet uken rehe. A'e rupi tàpuz me har uwàpytymawok uken oho wà kury. Hexak mehe ipytuhegatu tuwe wà kury. \v 17 Opoe'eg wanupe, — Pepytu'u peze'eg ire, i'i wanupe. Upytu'u wà. Na'e umume'u zemunehew paw wi upyro awer wanupe. — Pemume'u peho Xiak pe nehe ty wà, amogwer uzeruzar ma'e wanupe nehe no ty wà, i'i wanupe. Na'e uhem oho a'e wi kury, amo ae taw pe oho pà kury. \p \v 18 Iku'em mehe zauxiapekwer ume'e wà kury. — Màràzàwe tuwen aipo pa, i'i uzeupeupe wà. Wikwahy wà, uwihaw wi ukyze pà wà. — Mo umuhem kar a'e awa a'e, i'i uzeupeupe wà. — Ma'e pe ihon, i'i uzeupeupe wà. (Amo umume'u oho Ero pe a'e.) \v 19 — Pekar peho nehe, i'i tuwihaw Ero amo zauxiapekwer wanupe. Wekar zepe oho wà. Nuexak kwaw wà. A'e rupi Ero uze'eg wanupe kury. — Pepuranu hehe ume'e ma'e kwer wanehe nehe. Pemume'u kar imuhem kar awer wanupe, i'i wanupe. — Imume'u re pezuka pe wà nehe, i'i wanupe. A'e ma'e iapo kar pawire oho Ero Zutez ywy wi kury, Xezarez tawhu pe kury. \s1 Tuwihaw Ero umàno a'e kury \p \v 20 Ero ipuruzukaiw Xir taw pe har wanehe a'e, Xitom taw pe har wanehe a'e no. Ukyze izuwi wà. — Zaze'eg zaha izupe nehe, i'i uzeupeupe wà. Izupe uze'eg zanune uze'eg oho awa Maraz her ma'e pe wà. Ero hàpuzuhu rehe uzekaiw ma'e romo hekon a'e. — Urepytywà pe nehe ty, i'i izupe wà. — He'e pa, i'i wanupe. Na'e uze'eg oho Ero pe wà kury. — Urezuka zo pe nehe, ureàmàtyry'ym zo pe nehe, i'i izupe wà. Uze'eg nezewe izupe wà, ta'e Ero a'e xe, umur kar temi'u wanupe tuweharupi a'e xe. — Aze ureàmàtyry'ym nehe, urema'uhez putar tuwe nehe, i'i uzeupeupe wà. \v 21 Amo 'ar mehe umunehew Ero ukamir puku ikatu wera'u ma'e a'e kury. Wapyk oho wenawhu rehe. Uze'eg teko a'e pe har wanupe. \v 22 Ize'eg henu re uze'egatu mua'ua'u izupe wà. — Kwa, ne urewe uze'eg ma'e ne, nereiko kwaw awa romo ne. Tupàn romo ereiko ne, i'i mua'u izupe wà. (-Aze zaze'eg nezewe izupe nehe, umur putar ru'u temi'u zanewe nehe, i'i uzeupeupe wà.) \p \v 23 A'e 'ar mehe we Tupàn heko haw pe har umuma'eahy kar Ero wà a'e kury, ta'e numuwete kwaw Tupàn a'e xe, ta'e uzemuigo kar Tupàn romo a'e xe. — Naiko kwaw Tupàn romo ihe pa, awa romo tuwe aiko ihe pa, ni'i kwaw teko wanupe. Ima'eahy tuwe Ero kury. Waxaaxaw amirikur hetekwer a'e wà kury. Umàno na'arewahy kury. \p \v 24 Zezuz hemimono karer umume'u Tupàn ze'eg oho taw nàn wà. Teko tetea'u uzeruzar hehe wà. \p \v 25 Panape a'e, Xawru a'e no, temetarer imuza'aza'ak pawire uzewyr Zeruzarez tawhu wi wà, Àxioki taw pe oho pà wà. Weraha Zuàw Mak uzeupi wà no. \c 13 \s1 Panape, Xawru a'e no, uzypyrog wata pà Tupàn ze'eg imume'u pà taw nàn a'e wà \p \v 1 Amo Tupàn ze'eg imume'u har a'e wà, ize'eg rehe purumu'e ma'e a'e wà no, Àxioki taw pe wanekon a'e wà, uzeruzar ma'e wapyr a'e wà. Ai'aw waner wà. Panape, Ximeàw (Pàrànà amo her inugwer a'e), Iruz Xiren pe har, Mànàe Tuwihaw Ero ta'yragaw, Xawru. \v 2 Amo 'ar mehe uzemono'og Tupàn pe uze'eg pà wà, imuwete katu pà wà. Uzekwaku umai'u 'ym pà imuwete katu pà a'e 'ar mehe wà. Uze'eg Tekwe Puràg wà wanupe. — Pemuza'ak Panape nehe, Xawru pezewi ihewe nehe, ta'e ainoz amo ma'ereko haw iapo kar pà wanupe ihe xe, i'i wanupe. \v 3 A'e pe har uzekwaku wi wi umai'u 'ym pà wà. Uze'eg wi wi Tupàn pe wà. Na'e opokok Panape rehe wà, Xawru rehe wà no. — Pemume'u Zezuz rehe ze'eg puràg peho taw nàn nehe, i'i wanupe wà. Na'e oho a'e wi wanuwi wà kury. \s1 Oho Xawru Xip yrypypo'o pe a'e kury \p \v 4 Panape a'e, Xawru a'e no, wata oho Xerew tawhu pe wà, ta'e Tekwe Puràg omono kar a'e pe a'e wà xe. Wexak kanuhu a'e pe wà. Wixe kanuhu pupe wà. Kanuhu weraha Xip yrypypo'o kutyr wà. \v 5 Xaramin taw pe uhem mehe umume'u Tupàn ze'eg oho zutew wanupe wà kury, wazemono'ogaw pe oho pà wà kury. Zuàw Mak wata iko wanupi a'e no, wapytywà pà Tupàn ze'eg imume'u mehe a'e no. \p \v 6 Wahaw a'e ywy oho wà. Uhem oho Pa taw pe wà. Wexak amo awa a'e pe wà. Zuzue ta'yr her romo a'e. — Erim, i'i her Kere ywy rehe har waze'eg rupi. Paze ma'e romo hekon a'e. — Aiko Tupàn ze'eg imume'u har romo ihe, i'i mua'u oho iko a'e pe har wanupe. \v 7 A'e ywy rehe har wanuwihaw a'e, Xer Pawru her ma'e a'e, ma'e kwaw katu har romo hekon a'e. A'e paze ma'e imyrypar romo hekon a'e no. Amo 'ar mehe tuwihaw wenoz Panape uzeupe a'e, Xawru henoz pà uzeupe a'e no. — Pemume'u Tupàn ze'eg ihewe nehe ty wà, i'i wanupe. \v 8 A'e paze ma'e uze'eg oho tuwihaw pe wanenataromo a'e kury. — Hemu'em ma'e romo wanekon a'e wà, ezekaiw zo waze'eg rehe nehe ty, i'i mua'u tuwihaw pe. — Ezeruzar zo a'e Zezuz rehe nehe ty, i'i mua'u izupe. \v 9 (Heta amo ae her Xawru pe a'e kury. — Pawru, i'i izupe wà kury.) Na'e Pawru a'e kury, tynehem Tekwe Puràg pupe a'e kury. Ume'egatu a'e paze ma'e rehe kury. \p \v 10 — Ne Zurupari ta'yr ne, ma'e ikatuahy ma'e paw iàmàtyry'ymar romo ereiko ne, i'i ahyahy izupe. — Ikatu 'ym ma'e tetea'u erezapo iko, i'i izupe. — Aze amo umume'u Tupàn ze'eg azeharomoete har amo pe, — Hemu'em ma'e, ere mua'u izupe. \v 11 — Azeharomoete Tupàn uzepyk putar nerehe nehe kury. Nanerehàpyhà kwaw nehe kury. Eremumaw putar màràn 'ar kwarahy hexak 'ym pà nehe, i'i izupe. A'e 'ar mehe we upytu'u ma'e hexak ire kury. Wata oho amo awa hekar pà, upytywà har romo. — Aze ru'u amo hepyhyk putar nehe, hepytywà pà heata mehe nehe, i'i oho iko. \v 12 Tuwihaw wexak hehàpyhà 'ym mehe a'e. A'e rupi uzeruzar Tupàn rehe. Ipytuhegatu Zanezar rehe ze'eg henu mehe. \s1 Oho Pawru Pixi ywy rehe a'e wà kury \p \v 13 Pawru a'e, hupi wata ma'e a'e wà no, oho Pa taw wi Pezi taw Pampir ywy rehe har pe wà. Kanuhu pupe wanon wà. Zuàw Mak a'e, uzewyr oho a'e wi wanuwi a'e, Zeruzarez tawhu pe a'e. \v 14 Uzypyrog wi wata pà Pezi taw wi wà kury. Amo 'ar mehe uhem Àxioki taw Pixi ywy rehe har pe wà kury. Mytu'u 'ar mehe oho zutew wazemono'ogaw pe wà. Wixe a'e pe wà wapyk pà wà. \v 15 A'e pe har waneruze'egar umugeta Moizez ze'eg kwehe arer wà, amo Tupàn ze'eg imume'u har ze'eg pape rehe imuapyk pyrer wà no. A'e pe har uzeapyaka katu imugeta mehe wà. Imugeta pawire a'e pe har waneruze'egar omono kar uze'eg Pawru wanupe wà kury. — Urerywyr wà. Aze heta ze'eg xe har wamurywete kar har nehe, pemume'u wanupe nehe, i'i wanupe. \p \v 16 Upu'àm Pawru a'e kury. Opoe'eg wanupe. Uzypyrog wanupe uze'eg pà. — Peiko Izaew izuapyapyr romo urezàwe pe. Pe zutew 'ym pe no, Tupàn imuwete katu har romo peiko pe no. Pezeapyaka katu ko heze'eg rehe nehe ty wà. \v 17 Tupàn a'e, Izaew izuapyapyr wazar a'e, wexaexak wanàmuz kwehe mehe a'e wà. (Aiko Izaew hemimino romo ihe no.) Wiko oho Ezit ywy rehe wà. Nuiko kwaw Ezit ywy rehe harete romo wà. Amo ae ywy rehe har ài wanekon a'e pe wà. Upurumuzàmuzàg tetea'u a'e ywy rehe wiko mehe wà. Te, heta tetea'u wà kury. Amo 'ar mehe Tupàn wexak kar ukàgaw wanupe, Ezit ywy rehe har wanupe. A'e rupi wenuhem Izaew izuapyapyr waneraha a'e wi wà. \v 18 Wata oho waiko ywyxig heta haw rehe a'e 'ar rehe wà. Umumaw 40 kwarahy nezewe ywyxig heta haw rehe wata pà wà. Tupàn uzekaiw katu wanehe wata mehe. \v 19 Na'e 40 kwarahy pawire weraha Tupàn wemiruze'eg amo ae ywy rehe wà kury. Kànàà a'e ywy her romo a'e. Amo teko a'e ywy rehe wanekon wà. Tupàn umumaw a'e teko wà. Amo ae teko wiko a'e pe wà no. Nezewegatete uzuka kar wà no. Umumaw 7 teko wazuapyapyr tetea'u a'e pe wà, Izaew izuapyapyr wanenataromo wà. — Peiko ko ywy izar romo kury, i'i wanupe. \v 20 A'e nezewe haw weraha 450 kwarahy a'e. A'e re Tupàn umur kar amo awa wà, a'e ywy rehe har waneruze'egar romo wà. Te Xamuew uzexak kar a'e pe wanupe kury. Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e. \p \v 21 Amo 'ar mehe Izaew izuapyapyr uze'eg Xamuew pe a'e wà kury. — Naheta kwaw tuwihaw ikàg ma'e xe urewe, i'i izupe wà. A'e rupi Tupàn a'e, umuigo kar Xau tuwihaw romo a'e, wanuwihaw romo a'e. Ki ta'yr romo hekon a'e, Mezàmi hemimino romo hekon a'e. 40 kwarahy umumaw wanuwihaw romo wiko pà. \v 22 Na'ikatu kwaw Tupàn pe a'e. A'e rupi Tupàn umupytu'u kar tuwihaw romo heko re a'e kury. Umuigo kar Tawi tuwihaw romo kury. Nezewe uze'eg Tupàn teko wanupe a'e, Tawi rehe a'e. — Ikatuahy Tawi Zexe ta'yr ihewe a'e, i'i wanupe. — Agwer awa ikatuahy ihewe a'e wà, ta'e uzapo heremiapo putar haw paw a'e wà xe, i'i wanupe. \v 23 Ko 'ar rehe kury, Tupàn wexak Zezuz Tawi hemimino a'e kury, Izaew izuapyapyr wapyro har romo imuigo kar pà a'e kury. Ta'e kwehe mehe umume'u tuwe nezewe wemiapo ràm a'e xe. \v 24 Zezuz tur 'ym mehe we ima'ereko haw iapo 'ym mehe we Zuàw purumuzahak ma'e umume'u Tupàn ze'eg oho Izaew izuapyapyr nànàn a'e. — Pepytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe. Pezemuzahazahak kar nehe, i'i oho iko wanupe. \v 25 Umumaw màràn zahy uma'ereko pà nezewe. Ima'ereko haw ipaw etea'i mehe uze'eg Zuàw nezewe teko wanupe. — Tupàn hemimur kar romo ereiko ne, peze ru'u peiko ihewe. — Tuwihawete ur ma'e ràm Tupàn hemimume'u kwer romo ereiko ne, peze ru'u ihewe, i'i wanupe. — Ihe naiko kwaw penemiàro romo. Ur putar heraikweromo nehe. Ikàg tuwe a'e, ikatuahy a'e. Napuner kwaw ixapat ihàm ikwaraw paw rehe izuwi ihe, i'i wanupe. \p \v 26 Herywyr wà heryky'yr wà, Àmàrààw izuapyapyr wà. Pe zutew 'ym pe no, pe Tupàn imuwete katu har pe no. Zanewe tuwe Tupàn umur ko ze'eg puràg a'e, tatahu wi purupyro haw rehe ze'eg puràg a'e. \v 27 Ta'e Zeruzarez tawhu pe har a'e wà xe, wanuwihaw a'e wà no xe, nukwaw kwaw Zezuz Purupyro Ma'e romo heko haw a'e wà xe. Tuweharupi mytu'u haw 'ar nànàn umugeta Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer wanemimuapyk kwer wà. Nuenu katu kwaw wà. Nukwaw kwaw wà. — Teko uzuka putar tuwihaw ur ma'e ràm a'e wà nehe, i'i ze'eg kwehe arer. Zeruzarez pe har ko 'ar rehe har uzuka tuwe a'e wà, a'e ze'eg kwehe arer rupi katete a'e wà. \v 28 Zezuz nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e. — Ikatu 'ym ma'e uzapo a'e, ni'i kwaw izupe wà. Uzuka e wà. Uzuka kar e Pirat pe wà. \v 29 Uzapo ze'eg kwehe arer hemimume'u kwer paw rupi katete wà. A'e re umuezyw kar hetekwer umàno ma'e kwer ywyra kanetar wi wà, itakwar pupe imono pà wà. \v 30 Nupyta kwaw a'e pe. Tupàn umugweraw kar imàno re. \v 31 Na'e uzexak kar Zezuz wà uzeupi wata ma'e kwer wanupe kury, Karirez wi Zeruzarez pe uzeupi wata ma'e kwer wanupe kury. Umumaw màràn 'ar wanupe uzexazexak kar pà. A'e teko a'e wà, hexak arer a'e wà, umume'u ikweraw pawer oho waiko Izaew izuapyapyr wanupe a'e wà kury. \p \v 32 Ure ure no, uruiko xe ze'eg puràg imume'u pà peme ure no. \v 33 Umume'u Tupàn tuwihawete tur àwàm a'e, ureràmuràmuzgwer wanupe a'e. Umur kar tuwe a'e 'ar rehe uze'eg rupi katete. Umugweraw kar Zezuz imàno re, zanepyro pà uze'eg rupi katete. Nezewe i'i Tawi ze'eg kwehe arer a'e, pape rehe imuapyk pyrer a'e (Zegar haw mokoz haw, za'e a'e pape pe zane). \b \q1 — Ereiko hera'yr romo ne. \q1 Kutàri aiko neru romo ihe kury, \q2 i'i Tawi kwehe mehe a'e. \b \p \v 34 Amo ae Tupàn ze'eg kwehe arer a'e no, umume'u imugweraw pàwàm a'e no, tywypaw pe iho wi pixik 'ym àwàm a'e no. Nezewe i'i a'e ze'eg. \b \q1 — Ikatuahy ma'e azapo putar newe nehe, nemurywete kar pà nehe, a'e Tawi pe ihe. \q1 Azapo putar tuwe a'e ma'e newe ihe nehe kury, \q2 nemurywete kar pà ihe nehe kury, \q2 i'i a'e ze'eg imuapyk pyrer. \b \p \v 35 Amo ae ze'eg kwehe arer i'i nezewe a'e no. \b \q1 — Neremupuga kar pixik kwaw \q2 neremiruze'eg ikatuahy ma'e retekwer ne nehe, \q2 i'i a'e ze'eg. \b \p \v 36 Ta'e Tawi a'e xe, wikuwe mehe weruzar Tupàn ze'eg a'e xe. Na'e umàno. Iànàm utym heraha wàmuzgwer wanuwake wà. Ipuga a'e. \v 37 Tupàn hemimugweraw kwer ko 'ar rehe har a'e, na'ipuga kwaw a'e. Na'inem kwaw a'e. \p \v 38-39 Pe herywyr heryky'yr paw rupi pe, pekwaw katu tuwe ko ze'eg nehe. Zezuz umàno teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo a'e. A'e rupi Tupàn umunàn putar uzeruzar ma'e wanemiapo kwer a'e, heharaz pà izuwi a'e. A'e rupi aiko xe heharaz taw imume'u pà peme kury. Upyro Tupàn Zezuz rehe uzeruzar ma'e paw rupi katete a'e wà, ikatu 'ym ma'e paw wi a'e wà. Moizez ze'eg kwehe arer a'e, nupurupyro kwaw nezewe a'e. \v 40 A'e rupi, aze napezeruzar kwaw hehe nehe, ikatu 'ym ma'e uzeapo putar peme nehe, ko ze'eg kwehe arer rupi katete nehe. \b \q1 \v 41 — Pe Tupàn rehe uze'eg zemueteahy ma'e pe. \q1 Pezeapyaka katu nehe kury. \q1 Pepytuhegatu nehe kury. Pemàno putar nehe. \q1 Ta'e napezeruzar kwaw heremiapo kwer rehe nehe xe, \q1 ta'e napezeruzar kwaw heremiapo kwer pe 'ar mehe iapo pyrer rehe nehe xe. \q1 Aze amo umume'u katu peme wà nehe, \q2 ni a'e mehe napezeruzar kwaw hehe nehe, \q2 i'i a'e ze'eg kwehe arer a'e, i'i Pawru a'e, a'e zemono'ogaw pe har wanupe a'e. \b \p \v 42 Na'e Pawru a'e kury, Panape a'e no, uzemuàgà'ym zemono'ogaw wi oho pà a'e wà kury. Wahem mehe we uze'eg teko wanupe. — Pezewyr zuapyr wi amo mytu'u haw 'ar mehe nehe ty wà, a'e ma'e imume'u katu wi wi pà urewe nehe ty wà, i'i wanupe wà. \v 43 Teko uhem a'e wi wà. Zutew tetea'u wà, zutew 'ym Tupàn imuwete katu har wà no, oho Pawru wanupi wà kury. Uze'eg a'e Zezuz hemimono karer uzeupi wata ma'e wanupe wà. — Peho wi wi Tupàn hape rupi nehe. Uzapo wi wi putar ikatu ma'e peme nehe, i'i wanupe wà. \p \v 44 Umumaw 7 'ar a'e pe wà. Oho wi zemono'ogaw pe mytu'u haw 'ar mehe wà. Taw pe har paw oho Zanezar rehe ze'eg henu pà wà. (Xo pitàitài zo noho kwaw wà.) \v 45 Zutew a'e wà, a'e teko tetea'u wanexak mehe hewyrowyroahy wanehe a'e wà. — Hemu'em iko a'e, i'i wanupe wà, Pawru rehe wà. Uze'eg zemueteahy hehe wà no. \v 46 Pawru a'e, Panape a'e no, nukyze kwaw wanuwi wà. Uze'eg wi wi zutew wanupe wà. — Tupàn umume'u kar uze'eg peme ràgypy a'e, ta'e peipy a'e wà xe, hemiruze'eg romo wanekon a'e wà xe. Napezeruzar kwaw hehe. A'e rupi Tupàn napemuigo kar kwaw uzepyr nehe. A'e rupi urupytu'u putar peme Tupàn ze'eg imume'u re ure nehe kury. Urumume'u putar oroho zutew 'ym wanupe nehe kury. \v 47 Ta'e ko ze'eg Zanezar umume'u zanewe kwehe mehe a'e xe. \b \q1 — Peiko tatainy ài zutew 'ym wanupe nehe. \q1 Pemume'u ze'eg puràg taw nànàn nehe, \q1 A'e mehe apyro putar ihe wà nehe, \q2 i'i a'e ze'eg kwehe arer a'e, i'i Pawru wanupe wà. \b \p \v 48 Na'e zutew 'ym a'e pe har a'e wà, hurywete waze'eg henu mehe a'e wà. — Ikatuahy Tupàn ze'eg puràg zanewe a'e, i'i izupe wà. Na'e Tupàn hemixamixak kwer a'e pe har a'e wà, uzepyr wemimuigo kar ràm a'e wà, uzeruzar ze'eg puràg rehe a'e wà kury. \p \v 49 Umume'u Zanezar rehe ze'eg oho waiko a'e ywy rehe har wanupe wà, taw nànànar wanupe wà. \v 50 Na'ikatu kwaw a'e ze'eg zutew wanupe, zutew Àxioki taw pe har wanupe. A'e rupi uze'eg oho tuwihaw wanupe wà kury. Uze'eg oho kuzà zutew 'ym hemetarer katu ma'e wanupe wà no. — Xiàmàtyry'ym Pawru zane wà nehe, i'i wanupe wà. — Azeharomoete pa, i'i tuwihaw wà. — Aze ma, i'i kuzà wà. A'e rupi a'e tuwihaw a'e wà kury, uzàmàtyry'ym kar Pawru a'e wà kury, teko a'e pe har wanupe a'e wà kury. Uzàmàtyry'ym kar Panape teko wanupe wà no. — Pepetepetek pe wà nehe, i'i teko wanupe wà. A'e rupi Zezuz hemimono karer oho a'e wi wà kury. \v 51 Umuhàmuhàz ywy ku'i kwer upy pe har a'e pe wanupe wà, wazeruzar 'ymaw imume'u pà wanupe nezewe wà. Oho Ikon taw pe wà kury. \v 52 Zezuz rehe uzeruzar ma'e Àxioki pe har a'e wà, hurywete wi wi tuwe a'e wà. (Nupytu'u kwaw wà.) Wereko tuwe Tekwe Puràg upy'a pe wà no. \c 14 \s1 Pawru oho Ikon tawhu pe a'e kury \p \v 1 Na'e Pawru a'e, Panape a'e no, uhem oho Ikon taw pe a'e wà kury. Umume'u wi ze'eg puràg oho zutew wazemono'ogaw pe wà. Umume'u katu wà. A'e rupi zutew tetea'u wà, zutew 'ym tetea'u wà no, uzeruzar Zezuz rehe wà no. \v 2 Zutew uzeruzar 'ym ma'e a'e pe har a'e wà, uze'eg amogwer zutew 'ym wanupe wà. — Hemu'em waiko wà, i'i mua'u wanupe wà. — Xiàmàtyry'ym zane wà nehe, i'i wanupe. Uzekaiw waze'eg rehe wà. A'e rupi Zezuz hemimono karer waze'eg na'ikatu kwaw wanupe kury. Hemimono karer nukyze kwaw wanuwi wà. \v 3 Upyta a'e pe wà. Umumaw zahy tete a'e pe wiko pà wà. Umume'u Zanezar rehe ze'eg tuweharupi wà, ukyze 'ym pà wà. Zanezar umur ukàgaw wanupe no. A'e rupi uzapo purumupytuhegatu kar haw teko wanuwa rupi wà, uzapo ma'e hexak pyr 'ym teko wanuwa rupi wà no. A'e rupi — Azeharomoete waze'eg a'e wà, i'i teko wà. \v 4 Teko taw pe har wà, uzemuza'aza'ak wà. Amo uzeruzar zutew waze'eg rehe wà. Amogwer uzeruzar Zezuz hemimono karer waze'eg rehe wà. \p \v 5 Na'e zutew 'ym a'e pe har wà, zutew wà no, wanuwihaw wà no, uzemono'og Pawru iàmàtyry'ymaw rehe uze'eg pà wà kury. -Xipuraraw kar ma'erahy wanupe nehe, i'i uzeupeupe wà. — Xiapiapi ita tetea'u pupe zane wà nehe, wazuka pà nezewe zane wà nehe, i'i uzeupeupe wà. \v 6 Amo umume'u waze'eg awer oho Zezuz hemimono karer wanupe wà kury. Henu mehe na'arewahy uhem oho a'e wi wà, Iri taw pe oho pà wà. A'e re oho Tew tawhu pe wà no, Irikaon ywy rehe wanuz a'e taw wà. Wata oho waiko a'e ywy rehe wà no, a'e taw huwake har rehe wà no. \v 7 Umume'u ze'eg puràg oho waiko wà, a'e ywy rehe har wanupe wà. \s1 Oho Pawru Iri tawhu pe a'e kury \p \v 8 Amo awa Iri taw pe hekon a'e. Ipy pàri ma'e romo hekon a'e. Izexak kar mehe we ipàri a'e. Nuwata pixik kwaw. \v 9 Amo 'ar mehe uzeapyaka katu Pawru ze'eg rehe a'e kury. Uzeruzar ize'eg rehe. — Azeharomoete uzeruzar Zezuz rehe a'e, i'i Pawru izupe. — Upuner Zezuz hemukatu haw rehe a'e, i'i iko uzeupe a'e, i'i Pawru uzeupe kury. A'e rupi ume'egatu a'e ipy pàri ma'e rehe kury. \v 10 Uze'eg izupe, wahyhaw rupi izupe. -Epu'àm tuwe kury ty, i'i izupe. Opor tuwe a'e awa kury, kwe rupi wata pà kury. \v 11 Wexak teko Pawru hemiapo kwer wà. Uhapukaz wà, uze'eg rupi Irikaon ywy rehe har ze'eg rupi wà. — Tupàn ywak rehe har a'e wà, i'i uzeupeupe wà, — Awa zàwenugar romo uzeapo kwez a'e wà kury, zanepyr ur pà a'e wà kury, i'i uzeupeupe wà, uhapukaz pà wà. \p \v 12 A'e mehe omono tupàn a'ua'u waner wanupe wà kury, Panape pe wà, Pawru pe wà no. — Zu, i'i Panape pe wà. — Tupàn wanuwihaw, i'i her zaneze'eg rupi. — Merekur, i'i Pawru pe wà. — Tupàn ze'eg imume'u har, i'i her zaneze'eg rupi. Omono a'e her izupe wà, ta'e Pawru a'e xe, uze'eg ma'e romo hekon a'e xe. Nape ta'yr nuze'eg tete kwaw a'e. \v 13 Na'e Zu hàpuzuhu rehe uzekaiw ma'e werur tapi'ak kury, werur ma'eputyr no, Zezuz hemimono karer wanupe kury. Zu hàpuzuhu taw huwake hin. Uzekaiw ma'e werur a'e ma'e taw pàrirogaw pe kury, ukenaw huwake kury. A'e a'e, amogwer teko wà no, iporomono wer a'e ma'e Zezuz hemimono karer wanupe wà. Ipuruzuka wer tapi'ak rehe wanupe Tupàn pe ma'ea'yr zuka haw ài wà. \v 14 Amo umume'u wanemiapo ràm oho Pawru pe wà. Uzemumikahy Pawru wà, henu mehe wà. Umu'i tuwe ukamir wà, uzemumikahy haw hexak kar pà wà. Uzàn oho teko wamytepe wà. \p \v 15 — Màràzàwe tuwe pezapo nezewe, i'i wanupe wà. — Awa romo tuwe uruiko ure, pezàwegatete ure. Nuruiko kwaw Tupàn ywak wi ur ma'e kwer romo ure. Uruiko xe Tupàn ete ze'eg puràg imume'u pà peme ure. A'e rupi pepytu'u ma'e iaiw ma'e imuwete katu re nehe. Pemuwete katu Tupàn wikuwe ma'e nehe. A'e ae uzapo ywak a'e, uzapo ywy a'e no, uzapo yryhu rehe har wà no, paw rupi katete wà no. Uzapo ma'e paw a'e, i'i wanupe. \v 16 — Kwehe mehe teko nukwaw kwaw Tupàn a'e wà. A'e rupi — Pepytu'u tupàn a'ua'u wamuwete katu re pe nehe, ni'i kwaw Tupàn teko wanupe. \v 17 Teko kwehe arer nukwaw katu kwaw Tupàn a'e wà. Ukwaw hemiapo kwer ikatu ma'e wà. Umugyr kar àmàn ywak wi ywy rehe peme. Umuezuz kar penemitygwer peme no, i'ar mehe no. Umur penemi'u ràm peme no. Pemurywete kar tuwe no, i'i Pawru a'e pe har wanupe. \p \v 18 Ipuruzuka wer wi wi teko tapi'ak rehe wà, Pawru wamuwete katu pà wà. Wazuka etea'i mehe umupytu'u kar wà. — Uremuwete katu zo pe nezewe nehe ty wà, i'i tuwe wanupe. A'e rupi nuzuka kwaw wà. Zawaiw katu wamupytu'u kar awer wà. \v 19 Amo 'ar mehe amo zutew Àxioki taw pe har wà, Pixi ywy rehe har a'e wà, Ikon taw pe har wà no, ur a'e taw pe a'e wà kury, Pawru waker haw pe a'e wà kury. (Pawru iàmàtyry'ymar romo wanekon wà.) Uze'eg 'àm teko a'e taw pe har wanuwa rupi wà. Umume'u wemu'emaw tetea'u a'e pe har wanupe wà. A'e rupi teko uzapizapi Pawru ita tetea'u pupe wà. Te umuàkàzym wà. — Umàno aipo pa, i'i izupe wà. A'e rupi umutyk heraha taw wi wà, a'e pe katu pe heityk pà wà. \v 20 Na'e uzeruzar ma'e uzemono'og oho huwake wà. Ukweraw wi Pawru kury, upu'àm pà kury. Uzewyr wi oho taw pe kury. Iku'egwepe oho Tew tawhu pe wà, Panape rehe wà. \s1 Uzewyr Pawru oho Àxioki tawhu pe a'e kury \p \v 21 Pawru a'e, Panape a'e no, Tew tawhu pe wiko mehe umume'u ze'eg puràg a'e pe har wanupe wà. Teko tetea'u uzeruzar Zezuz rehe waze'eg henu mehe wà. Na'e uzewyr oho Iri taw pe wà, Ikon taw pe wà no. A'e re uzewyr oho Àxioki taw Pixi ywy rehe har pe wà kury. \v 22 Umu'e uzeruzar ma'e a'e pe har wà, Tupàn ze'eg rehe wà. A'e rupi ukwaw wera'u ize'eg wà kury. A'e rupi uzeruzar wera'u Zezuz rehe wà no. -Pepytu'u zo Zezuz rehe pezeruzar ire nehe, i'i wanupe wà. — Xipuraraw putar ma'erahy tetea'u zane nehe, a'e mehe zapuner putar Tupàn ipureruze'egaw pupe zanereixe haw rehe zane nehe. \v 23 Zezuz hemimono karer oho amo taw pe wà. Wixe uzeruzar ma'e wazemono'ogaw pupe wà. Wexaexak waneruze'eg àràm wanupe wà. Na'e uze'eg tuwe Tupàn pe wà, uzekwaku pà umai'u 'ym pà wà. — O Tupàn, epytywàgatu ko uzeruzar ma'e wanuwihaw ne wà nehe. A'e rupi weruze'egatu putar wemiruze'eg wà nehe, i'i izupe wà. — Ta'e uzeruzar katu nerehe a'e wà xe, i'i izupe wà, Tupàn pe wà. Na'e oho amo ae taw pe wà kury. Wexaexak waneruze'eg àràm nezewegatete wà no. Uzapo nezewe taw nàn a'e ywy rehe wata mehe wà. \p \v 24 Wahaw Pixi ywy oho waiko wà. Na'e uhem oho Pampir ywy rehe wà kury. \v 25 Umume'u Tupàn ze'eg puràg oho Pezi taw pe har wanupe wà kury. Na'e wata oho Atar taw pe wà kury. \v 26 A'e pe wixe kanuhu pupe wà, uzewyr pà Àxioki taw pe wà. Izypy mehe a'e pe har omono kar Pawru ywy nàn a'e wà. — Tupàn pepuhareko a'e. A'e rupi uzekaiw katu putar penehe nehe, ize'eg rehe pepurumu'e mehe nehe, i'i wanupe wà. Umuhyk a'e uma'ereko haw wà kury. \p \v 27 Àxioki taw pe uhem ire omono'og uzeruzar ma'e a'e pe har oho wà. Umume'u wemiapo kwer Tupàn hemiapo karer nànàn wà. — Upyro putar zutew 'ym Zezuz rehe uzeruzar ma'e ràm a'e wà nehe no, i'i wanupe wà. \v 28 Umumaw 'ar tetea'u a'e pe wapyr wiko pà wà. \c 15 \s1 Zezuz hemimono karer uzemono'og Zeruzarez tawhu pe a'e wà kury \p \v 1 Amo awa ur Zutez ywy wi a'e wà kury, Àxioki taw pe a'e wà kury. Uzypyrog uzeruzar ma'e a'e pe har wamu'e pà wà. — Aze napemonohok kar kwaw pepirera'i nehe, Tupàn ze'eg kwehe arer Moizez pe imur pyrer heruzar pà nehe, Tupàn napepyro kwaw tatahu wi a'e nehe, i'i mua'u waiko wanupe wà. \p \v 2 Pawru a'e, Panape a'e no, uze'eg ahyahy wanupe wà, a'e upurumu'e ma'e wanupe wà. — Nan kwaw a'e rupi ty wà, i'i ahyahy wanupe wà. Na'e uzeruzar ma'e a'e pe har a'e wà, omono kar Pawru Zeruzarez tawhu pe a'e wà. Panape a'e, amo awa a'e wà no, oho hupi a'e wà no. Zeruzarez tawhu pe uhem ire upuranu oho Zezuz hemimono karer wanehe wà, tàmuz wanehe wà no. \p \v 3 Wata mehe upyterahaw Peni ywy oho wà, upyterahaw Xamari ywy wà no. A'e rupi upytu'u taw nànàgatu wà, teko wanupe uze'eg pà wà. — Zutew 'ym tetea'u uzeruzar waiko Zezuz rehe a'e wà kury, Tupàn rehe a'e wà kury, i'i oho waiko a'e ywy rehe har wanupe wà. Hurywete tuwe a'e pe har wà, henu mehe wà. \v 4 Uhem Zezuz hemimono karer wà Zeruzarez tawhu pe wà kury. Uzeruzar ma'e a'e pe har a'e wà, amogwer Zezuz hemimono karer a'e wà no, uzeruzar ma'e waneruze'egar a'e wà no, hurywete wanexak pà paw rupi a'e wà. Umuixe katu kar uzepyr wà. Na'e Pawru a'e wà, umume'u wemiapo kwer paw a'e wà, Tupàn hemiapo karer paw a'e wà, a'e pe har wanupe a'e wà. — Nezewe haw Tupàn uzapo kar urewe a'e, ureata mehe amo ywy rehe a'e, i'i wanupe wà. \v 5 Na'e amo uzeruzar ma'e a'e wà, ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e wà, upu'àm 'àm amogwer wanuwa rupi a'e wà kury. -Zutew 'ym a'e wà, tuwe omonohok kar upirera'i a'e wà nehe, tuwe weruzar Tupàn ze'eg kwehe arer Moizez pe imur pyrer a'e wà nehe, i'i wanupe wà. \p \v 6 Zezuz hemimono karer a'e wà, uzeruzar ma'e waneruze'egar a'e wà no, uzemono'og wà a'e pe a'e wà, waze'eg rehe uzeapyaka katu pà a'e wà. \v 7 Kwehea'u uze'eg waiko wà. Na'e upu'àm Pet uze'eg pà wanupe a'e kury. -Herywyr wà, heryky'yr wà. Kwehe mehe Tupàn herexak a'e, uze'eg puràg imume'u kar pà zutew 'ym wanupe a'e. A'e rupi zutew 'ym upuner Zezuz rehe ze'eg puràg henu haw rehe wà kury, upuner hehe uzeruzar haw rehe wà no. Pekwaw Tupàn herexak awer pe. \v 8 Tupàn a'e, ukwaw teko wapy'a a'e, ukwaw teko wama'enukwaw paw a'e. Umume'u kar ze'eg puràg zanewe. Umur kar Wekwe Puràg zanewe. Umume'u kar uze'eg puràg zutew 'ym wanupe a'e no. A'e rupi omono kar Wekwe Puràg wanupe no, zutew 'ym uzeruzar ma'e wanupe no. \v 9 — A'e rupi zutew a'e wà, zutew 'ym a'e wà no, zuawygatu waiko Tupàn huwa rupi a'e wà kury. Umukatu zutew 'ym wapy'a iko a'e, ta'e uzeruzar Zezuz rehe a'e wà kury xe. \v 10 A'e rupi, màràzàwe tuwe peagaw Tupàn kury. Màràzàwe tuwe pezapo kar agwer ma'e zawaiw katu ma'e uzeruzar romo ma'e wanupe kury. Agwer ma'e nuzawy kwaw ipuhuz katu ma'e kawaru ku'az har a'e. Kawaru nueraha kwaw ma'e ipuhuz wera'u ma'e a'e. Nezewegatete zaneipy a'e wà, zane zane no, nazapuner pixik kwaw a'e ze'eg kwehe arer heruzar haw rehe zane no, ta'e zawaiw katu wera'u zanewe xe. \v 11 Nan. Zazeruzar katu Zezuz rehe zane. Zanepyro putar a'e nehe, ta'e Zezuz Zanezar zanepuhareko katu iko a'e xe. Nezewegatete zutew 'ym a'e wà no. Tupàn upyro putar a'e wà nehe no, i'i Pet wanupe, Zezuz hemimono karer wanupe, uzeruzar ma'e waneruze'egar wanupe no. \p \v 12 Na'e Panape a'e, Pawru a'e no, umume'u wemiapo kwer Tupàn hemiapo karer wanupe a'e wà. Ta'e Tupàn uzapo kar purumupytuhegatu kar haw tetea'u zutew 'ym wanuwa rupi a'e xe, hexak pyr 'ym iapo kar pà wanupe a'e no xe. Hemimono karer wà, uzeruzar ma'e waneruze'egar wà no, nuze'eg kwaw a'e ma'e henu re wà. Upyta uze'eg 'ym pà wà. \v 13 Imume'u pawire Xiak upu'àm uze'eg pà wanupe, a'e pe har nànàn. -Pezeapyaka katu heze'eg rehe nehe ty wà, i'i wanupe. \v 14 — Ximàw umume'u Tupàn ikatu haw kwez peme a'e kury. Tupàn wexaexak amo zutew 'ym wamuwà uzeupe a'e wà, wemiruze'eg romo wamuigo kar pà a'e wà. Ta'e Tupàn uzamutar katu zutew 'ym a'e wà no xe. \v 15 Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer a'e wà no, nezewegatete i'i a'e wà no. Na'aw waze'eg awer xe kury. \b \q1 \v 16 — A'e re azewyr putar tuwà ihe nehe, \q2 i'i Zanezar a'e. \q1 — Azapo wi putar Tawi hàpuzgwer heityk pyrer ihe nehe. \q1 Amupyahu kar wi putar hàpuz iaiw ma'e kwer ihe nehe. \q1 \v 17 Zutew 'ym paw rupi a'e wà nehe, \q1 hereminoz paw rupi a'e wà nehe no, heremiruze'eg paw rupi a'e wà nehe no, amogwer teko paw rupi a'e wà nehe no, \q1 wekar putar Zanezar ikwaw paw a'e wà nehe no, i'i Zanezar. \q1 \v 18 Nezewe i'i Zanezar, \q1 a'e ma'e ikwaw kar pà purupe a'e, kwehe mehe a'e. \b \p \v 19 A'e rupi nezewe a'e peme ihe kury. Xiapo kar zo agwer ma'e zutew 'ym wanupe nehe, Tupàn rehe uzeruzar ma'e wanupe nehe. \v 20 Xo màràn ma'e zo xiapo kar wanupe nehe. Ximuapyk a'e ze'eg pape rehe nehe, wanupe imono kar pà nehe. Xo ko ze'eg zo xiruzar kar wanupe nehe. 1. Pe'u zo ma'ero'o kwer Tupàn a'ua'u wanupe imono pyrer nehe. 2. Peho zo penemireko 'ym wapuhe nehe, kuzà wyzài wapuhe nehe. Peho zo pemen 'ym wapuhe nehe. 3. Ma'ero'o kwer me'egar a'e, aze u'azuwyk ma'ea'yr izuka mehe nehe, pe'u zo izuka pyrer ro'o kwer nehe. Pe'u zo ma'ea'yr huwykwer nehe no. Xo a'e ma'e zo xiapo kar wanupe nehe. \p \v 21 Ta'e kwehe zutew umugeta Moizez ze'eg waiko wà xe, uzemono'ogaw pe wà xe, mytu'u haw 'ar nànàn wà xe. Zutew umume'u ize'eg waiko taw nànànar wanupe wà. (Aze uzeruzar ma'e nuweruzar kwaw a'e ze'eg wà nehe, zutew uzemumikahy putar wà nehe, ze'eg kwehe arer ihaw paw hexak mehe wà nehe.) \s1 Uzeruzar ma'e waneruze'egar omono kar upape zutew 'ym wanupe a'e wà kury \p \v 22 Na'e Zezuz hemimono karer a'e wà, tàmuz a'e wà no, uzeruzar ma'e paw rupi a'e wà no, wexaexak amo awa uzepyr har a'e wà, wamono kar pà Àxioki taw pe a'e wà. — Pawru a'e, Panape a'e no, oho putar Àxioki pe a'e wà nehe. Peho wanupi nehe, i'i wanupe wà. Wexak Zut a'e wà. Xawa ta'yr amo her romo a'e. Wexak awa Xiria her ma'e a'e wà no. Uzeruzar ma'e paw ukwaw katu a'e awa wakatu haw a'e wà. \v 23-29 Umuapyk a'e ze'eg pape rehe wà. A'e re omono a'e pape a'e awa wanupe wà. — Peraha ko pape zutew 'ym uzeruzar ma'e wanupe nehe. Pemugeta kar wanupe nehe, i'i wanupe wà. Nezewe i'i ze'eg a'e pape rehe har xe a'e kury. -Ure ure, Zezuz hemimono karer ure, uzeruzar ma'e waneruze'egar ure no. Penyky'yr romo uruiko ure. Oromono kar putar ko ureze'eg pape rehe imuapyk pyrer peme paw rupi ure nehe. Pe zutew 'ym pe, uzeruzar ma'e Àxioki pe har pe, Xir ywy rehe har pe no, Xiri ywy rehe har pe no. Ko pape oromono kar putar peme ure nehe kury. Amo awa xe har oho pepyr a'e wà, ma'e zawaiw katu ma'e iapo kar pà peme a'e wà. Urenu peme wanemiapo karer imume'u awer kwez ure kury. Pezemumikahy waze'eg henu mehe pe. Nurumume'u kar kwaw a'e ma'e wanupe ure. Nuruzapo kar pixik kwaw agwer ma'e peme ure. A'e rupi uruzemono'og uruiko ure kury, ureze'eg heraha har wanexanexak pà ure kury. Weraha putar ko pape peme a'e wà nehe kury. Wata putar oho Pawru hupi wà nehe, Panape hupi wà nehe, ureremiamutar wanupi wà nehe. Panape a'e, Pawru a'e no, tuweharupi umume'u Tupàn ze'eg puràg oho waiko purupe a'e wà. Tuweharupi teko ipuruzuka wer wanehe a'e wà, ta'e Zanezar Zezuz Zaneruwihawete hemiruze'eg romo wanekon a'e wà xe. Oromono kar putar Zut peme ure nehe, oromono kar putar Xiria peme ure nehe no. Umume'u putar ko ma'e peme a'e wà nehe, ureze'eg pape rehe imuapyk pyrer zàwenugar a'e wà nehe, pepyr wiko mehe a'e wà nehe. Xo ko ma'e uruzapo kar peme ure, ta'e Tekwe Puràg nuzapo kar kwaw amo ae ma'e zawaiw katu ma'e peme a'e xe. Ta'e ikatu ko ma'e iapo kar haw izupe a'e nehe xe. 1. Pe'u zo ma'ero'o kwer tupàn a'ua'u pe imono pyrer nehe. 2. Pe'u zo ma'e i'azuwyk pyrer ho'o kwer nehe no. 3. Peho zo pemen 'ym wapuhe nehe. Peho zo penemireko 'ym wapuhe nehe, kuzà wyzài wapuhe nehe. Aze petyryk agwer ma'e wi nehe, a'e mehe penemiapo kwer ikatu putar Tupàn pe nehe. Upaw kwez kury, i'i wanupe wà, uze'eg pape rehe imuapyk pà wà. \v 30 Na'e omono kar a'e pape heraha har a'e wi wà kury. Oho Àxioki taw pe wà. Omono'og uzeruzar ma'e a'e pe har paw rupi wà, a'e pape imono pà wanupe wà. \v 31 Imugeta mehe hurywete a'e pe har wà. Ta'e a'e ze'eg umurywete kar a'e wà xe. \v 32 Zut a'e, Xiria a'e no, Tupàn ze'eg imume'u har romo wanekon a'e wà. Uze'eg tetea'u uzeruzar ma'e a'e pe har wanupe wà, wamukàg kar pà wà. — Pekyze zo uzeruzar 'ym ma'e wanuwi nehe ty wà, i'i wanupe wà. \v 33 Umumaw màràn 'ar a'e pe wapyr wiko pà wà. Na'e uzemuàgà'ym wata haw rehe wà. Uzeruzar ma'e uze'eg Tupàn pe wà. — Epytywàgatu wata ma'e ràm ne wà nehe, i'i izupe wà. Uzewyr wi oho Àxioki pe wà, a'e pe har wapyr wà. Ta'e a'e pe har a'e wà xe, wamono kar har romo wanekon a'e wà xe. \v 34 A'e rupi Xiria a'e, wexak ikatu wera'u haw a'e pe upyta haw a'e. \p \v 35 Pawru a'e, Panape a'e no, umumaw màràn zahy a'e pe Àxioki pe wiko pà a'e wà. Umu'e a'e pe har Tupàn ze'eg rehe wà. Amo ae upurumu'e ma'e wà no, uhem a'e pe a'e wà no, Zanezar rehe ze'eg imume'u pà a'e pe har wanupe a'e wà no. \s1 Pawru wezar Panape oho a'e kury \p \v 36 Amo zahy pawire Pawru uze'eg Panape pe a'e kury. -Kwehe mehe ximume'u Tupàn ze'eg zaha taw tetea'u pe har wanupe zane, ywy tetea'u rehe har wanupe zane no. Zazewyr zaha a'e taw pe har wapyr nehe kury, a'e ywy rehe har wapyr nehe no. A'e rupi zapuner uzeruzar ma'e wanexakaw rehe zane wà nehe, zapuner wazeruzar haw ikwaw paw rehe nehe no, i'i izupe. \p \v 37 Na'e i'i Panape izupe no. — Xiraha Zuàw Mak zanezeupi nehe no, i'i izupe. \p \v 38 — Nan, na'ikatu kwaw zanezeupi heraha haw nehe, i'i Pawru izupe. — Ta'e a'e 'ar mehe noho kwaw zanerupi a'e xe, Tupàn ze'eg imume'u pà taw nàn a'e xe. Uzewyr oho Pampir taw pe zanewi a'e, zanema'ereko haw ipaw 'ym mehe we a'e, i'i izupe. \v 39 Na'e Pawru uze'eg ipyipykahy Panape rehe wà kury. A'e rupi uzemuza'ak wà kury. Panape oho Xip yrypypo'o pe kury, kanuhu pupe wata pà Zuàw Mak heraha pà kury. \v 40 Àxioki pe har uzeruzar ma'e a'e wà, uze'eg nezewe Pawru pe a'e wà. — Tuwe Tupàn uzekaiw katu nerehe a'e nehe, i'i izupe wà. Na'e Pawru uhem oho a'e wi a'e no, Xiria heraha pà uzeupi a'e no. \p \v 41 Wahaw Xir ywy oho wà. Wahaw Xiri ywy oho wà no, uzeruzar ma'e a'e ywy rehe har wamukàg kar pà wà no, wamurywete kar pà wà no. \c 16 \s1 Ximot wata oho Pawru hupi a'e kury \p \v 1 Wata Pawru oho waiko wà, Tew tawhu pe wà, Iri taw pe wà no. Amo awa uzeruzar ma'e a'e pe hekon a'e. Ximot her romo a'e. Ihy a'e no, uzeruzar ma'e romo hekon a'e no, zutew romo hekon a'e. Tu a'e, Kere ywy rehe har romo zutew 'ym romo hekon a'e. \v 2 Uzeruzar ma'e Iri taw pe har a'e wà, Ikon taw pe har a'e wà no, uze'egatu Ximot rehe a'e wà. — Ikatuahy a'e, i'i izupe wà. \v 3 Ipureraha wer Pawru Ximot rehe uzeupi a'e, wata mehe a'e. A'e rupi i'i izupe. — Emonohok kar nepirera'i nehe ty, i'i izupe. Nezewe uzapo kar izupe a'e, ta'e zutew a'e pe har a'e wà xe, ukwaw Ximot tu Kere ywy rehe har romo heko haw a'e wà xe. — Zutew 'ym, i'i putar newe wà nehe. A'e rupi nanekatu kwaw wanupe nehe, aze nereruzar kwaw wanàmuzgwer ze'eg nehe, i'i Pawru izupe. \v 4 Taw nànàn oho mehe umume'u a'e Zezuz hemimono karer waze'eg awer wà, uzeruzar ma'e waneruze'egar waze'eg awer wà, Zeruzarez pe imume'u pyrer pape rehe imuapyk pyrer wà. Umume'u uzeruzar ma'e taw nànànar wanupe wà. — Peruzar ko ze'eg pe nehe ty wà, i'i oho waiko wanupe wà. \v 5 A'e rupi uzeruzar ma'e taw nànànar a'e wà, uzeruzar wera'u Zezuz rehe wà. Ikàg wera'u wà. Tuweharupi amo uzeruzar hehe wà, ta'e wenu Pawru ize'eg a'e wà xe. \s1 Pawru wexak ma'e upuahu pe a'e kury \p \v 6 Wata oho waiko Pirizi ywy rehe wà, Karaz ywy rehe wà no, ta'e Tekwe Puràg nomono kar kwaw Az ywy rehe a'e wà xe, Tupàn ze'eg imume'u kar pà a'e pe a'e wà xe. \v 7 Uhem wà Mizi ywy huwake wà kury. Uzeagaw oho pà Mixin ywy rehe wà. Noho kwaw wà, ta'e Zezuz Hekwe Puràg nomono kar kwaw a'e ywy rehe a'e wà xe. \v 8 A'e rupi upyterahaw Mizi ywy oho wà, Toroaz taw pe oho pà wà. \v 9 Pyhaw kury. Pawru upuahu uker mehe. Wexak awa upuahu pe. Maxeton ywy rehe har romo hekon a'e. Upu'àm a'e. Uze'eg iko Pawru pe. — Ezur xe Maxeton ywy rehe nehe, urepytywà pe nehe, i'i iko izupe, ipuahu pe. \v 10 Hepuahu pawire uruzemuàgà'ym ureata haw rehe ure kury, Maxeton ywy rehe har wapyr ureho haw rehe ure kury. — Ta'e Tupàn zanemono kar iko a'e ywy rehe har wanupe a'e xe, uru'e uruiko Pawru pe ure. — Pemume'u heze'eg puràg a'e ywy rehe har wanupe nehe, i'i iko zanewe, uru'e izupe. — Aze pa, i'i urewe. \s1 Kuzà Iri her ma'e uzeruzar Zezuz rehe a'e kury \p \v 11 Uruixe kanuhu pupe kury, yryhu rehe uruata pà kury. Uruhem oroho Toroaz taw wi kury. A'e wi oroho Xamotaraz yrypypo'o pe no. Iku'egwepe uruata wi oroho kanuhu pupe te Nea taw pe no. \v 12 Uruhem oroho kanuhu wi a'e pe. Uruata oroho ywy rehe kury, te uruhem Piri tawhu pe kury. Maxeton ywy ipehegwer ipy rehe tuz a'e. Hom tawhu pe har tetea'u a'e pe wanekon wà. Urumumaw màràn 'ar a'e pe urereko pà. \v 13 Mytu'u haw 'ar mehe uruhem oroho taw wi yrykaw waz. — Aze ru'u zutew uzemono'og putar xe a'e wà nehe, Tupàn pe uze'eg pà a'e wà nehe, uru'e urezeupe. Uruwapyk a'e pe ure, kuzà a'e pe uzemono'og ma'e wanupe uruze'eg pà ure. \v 14 Amo kuzà a'e pe hekon a'e. Iri her romo a'e, Xiaxir taw pe har romo hekon a'e. Pàn hekuzar katu ma'e ipihun wewer ma'e ime'egar romo hekon a'e. Tupàn rehe uzeruzar ma'e romo hekon a'e no. A'e rupi Zanezar wenu katu kar Pawru ze'eg izupe a'e kury. Uzekaiw katu ize'eg rehe. \v 15 A'e rupi uzemuzahazahak kar. Hàpuz me wiko ma'e a'e wà no, uzemuzahazahak kar a'e wà no. A'e mehe uze'eg urewe kury. — Pezur heràpuz me nehe kyn wà, peker pà hepyr nehe kyn wà, i'i urewe. — Aze ru'u Zanezar rehe uzeruzar ma'e azeharomoete har romo aiko ihe kury, penuwa rupi ihe kury. Aze aiko tuwe uzeruzar ma'e romo penuwa rupi nehe, a'e mehe pezur heràpuz me hepyr nehe, i'i urewe. A'e rupi oroho ipyr ure kury. \s1 Tuwihaw umunehew kar Pawru a'e wà kury \p \v 16 Amo 'ar mehe Tupàn pe ze'egaw pe ureho mehe uruàwàxi amo kuzàwaza ure. Amo pe uma'ereko e ma'e romo hekon a'e. Tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har romo hekon a'e. Hekwe ikatu 'ym ma'e umume'u kar ma'e uzeapo ma'e ràm izupe tuweharupi a'e. A'e rupi omono'og temetarer tetea'u uzar wanupe, uzeapo ma'e ràm imume'ume'u pà teko wanupe. \v 17 Na'e ur Pawru haikweromo kury, ureraikweromo no, uhapukaz pà no. — 'Aw awa a'e wà, Tupàn Ywate Wera'u Har hemiruze'eg romo wanekon a'e wà, i'i iko urewe. — Aze peho wer Tupàn pyr nehe, 'y wà, umume'u putar penemiapo ràm peme a'e wà nehe, i'i iko urerupi wata ma'e wanupe. \p \v 18 Tuweharupi nezewe ihon urerehe uze'eg pà, uhapukaz pà. Umumaw màràn 'ar nezewe uze'eg pà, ureraikwer rupi uhapukaz pà. Te, uputupyk Pawru a'e. Uzewyr Pawru oho ikutyr kury, tekwe ikatu 'ym ma'e pe uze'eg pà kury. -Aze'eg newe Zezuz Tuwihawete her rehe ihe kury, ehem eho kwez kuzà wi nehe kury, i'i izupe. Tàrityka'i uhem tekwe ikatu 'ym ma'e oho izuwi kury. \v 19 Na'e a'e kuzàwaza izar a'e wà kury, wikwahy Pawru pe a'e wà kury. — Ma'e uruzapo putar temetarer imono'og pà ure nehe kury, i'i izupe wà. A'e rupi upyhyk Pawru a'e wà, upyhyk Xiria a'e wà no. Weraha taw mytepe wà, tuwihaw wanuwa rupi wà. \v 20 Umupu'àm kar waneraha Hom tawhu pe har wanuwihaw wanuwa rupi wà. Uze'eg wanupe wà. — 'Aw awa a'e wà, zutew romo wanekon a'e wà, i'i wanupe wà. — Ikatu 'ym ma'e uzapo waiko xe zanereko haw pe wà, i'i mua'u wanupe wà. \v 21 Uzapo kar ma'e waiko zaneruwihaw ze'eg ihaw kar pà teko wanupe wà. Zanemupytu'u kar zaneràmuzgwer ze'eg heruzar ire wà. Hom tawhu pe har romo uruiko ure, a'e rupi nurupuner kwaw a'e ma'e iapo haw rehe ure nehe. Nurupuner kwaw 'aw awa waneruzar haw rehe ure nehe, i'i wanupe wà. \p \v 22 Teko tetea'u a'e pe uzemono'og a'e wà kury. — Azeharomoete, i'i teko tuwihaw wanupe wà no. A'e rupi tuwihaw wenuhem kar Pawru wakamir wanuwi wà kury. Upetepetek kar wà no. \p \v 23 Wapetepetekahy pawire umunehew kar wamono zemunehew paw pe wà. — Emonokatu zemunehew paw pe ne wà nehe ty, emuhem kar zo a'e wi ne wà nehe ty, i'i zemunehew paw rehe uzekaiw ma'e pe wà. \p \v 24 Waze'eg henu mehe a'e awa omono Pawru amo ipupyaikaw pyrer pupe kury, omono Xiria a'e pe no. Upymunehew imono ywyrapew pehegwer mytepe no. Ipuhuz katu ywyra. \p \v 25 Pyaze kury. Pawru a'e, Xiria a'e no, uze'eg in Tupàn pe wà, izupe uzegar pà wà. Amogwer zemunehew paw pe har uzeapyaka katu waze'eg mehe wà, wazegar mehe wà no. \p \v 26 Na'arewahy ywy uryryryryz tetea'u kury. Tàpuz uryryryryz paw rupi no. Tàrityka'i uzewàpytymawok uken paw rupi kury. Kyhàhàm uzekwaraw u'ar pà a'e pe har wanuwi paw rupi no. \v 27 Zemunehew paw rehe uzekaiw ma'e ume'e kury. Wexak uken uzewàpytymawok mehe paw rupi a'e. — Uhem imunehew kar pyrer oho aipo xe wi paw rupi katete a'e wà kury, i'i zepe wanupe. Wenuhem utakihe imuwà. Uzezuka tàri kury. \v 28 Pawru uze'eg wahyhawa'u izupe kury. -Nan kwaw ty, ezemugaz zo ty, aiko uruikuwe xe ure paw rupi ure ty, i'i izupe. \p \v 29 Uzekaiw ma'e wenoz tatainy imuwà kury. Na'e uzàn Pawru kutyr Xiria kutyr wixe pà, wapy huwake uzeamumew pà uzemomor pà. Uryryryryz no. \v 30 Na'e weraha katu pe a'e wà, wanehe upuranu pà a'e. — Tuwihaw wà, i'i wanupe. -Naheho wer kwaw tatahu pe nehe. Ma'e azapo putar ihe nehe, hezepyro kar pà Tupàn pe ihe nehe, i'i wanupe. \p \v 31 — Ezeruzar Zanezar Zezuz rehe nehe ty, i'i izupe wà. \p — A'e mehe nepyro putar nehe. Upyro putar neànàm wà nehe no, i'i izupe wà. \p \v 32 Na'e umume'u Zanezar rehe ze'eg puràg izupe wà, hàpuz me har wanupe wà no. \v 33 A'e 'ar mehe we a'e zemunehew paw rehe uzekaiw ma'e wexak waperew kury. Weraha Zezuz hemimono karer amo ipupyaikaw pyrer pupe wà, wapereperew wamugaz tawer ihez pà wà. A'e 'ar mehe uzemuzahazahak kar Pawru pe kury. Iànàm uzemuzahazahak paw rupi wà no. \v 34 Umuzewyr kar wi Pawru heraha wàpuz me. Weraha Xiria no. Omono temi'u wanupe, wamumai'u kar pà. Hurywete kury, iànàm hurywete paw rupi wà no, ta'e uzeruzar Tupàn rehe a'e wà kury xe. (Uzewyr wi oho zemunehew paw pe wà kury.) \p \v 35 Ku'em mehe Hom tawhu pe har wanuwihaw omono kar zauxiapekwer a'e pe a'e wà, zemunehew paw pe a'e wà. \p — Emuhem kar a'e mokoz awa ne wà nehe ty, i'i izupe wà. \v 36 A'e rupi uzekaiw ma'e uze'eg oho Pawru pe kury. — Tuwihaw umur kar uze'eg ihewe wà kury, xe wi pemuhem kar pà ihewe wà kury, i'i wanupe. — A'e rupi pepuner pehemaw rehe xe wi nehe kury. Zauxiapekwer nuzapo kwaw ma'e peme wà nehe kury, i'i wanupe. \p \v 37 Uze'eg Pawru wanupe kury, zauxiapekwer wanuwihaw wanupe kury. -Tuwihaw numume'u kwaw ikatu 'ym ma'e ureremiapo kwer urewe a'e wà. Urepetepetek kar e a'e wà, teko wanuwa rupi a'e wà. Hom tawhu pe har wanuwihaw ikàg wera'u ma'e hemiruze'eg romo aiko ihe. A'e rupi napepuner kwaw urepetepetekaw rehe nezewe pe. Uremunehew kar a'e wà no. Kutàri iporomono kar wer urerehe xe wi wà, teko wanupe imume'u 'ym pà wà. Nan kwaw nezewe nehe ty wà. Hom tawhu pe har xe har wanuwihaw wà, tuwe a'e tuwe ur xe wà nehe, uremuhem kar pà xe wi wà nehe, i'i wanupe. \p \v 38 Zauxiapekwer umume'u ize'eg oho uwihaw wanupe wà. — Hom tawhu pe har wanuwihaw ikàg wera'u ma'e hemiruze'eg romo wanekon a'e wà, i'i wanupe wà. Ukyze katu tuwihaw a'e wà, waze'eg henu mehe a'e wà. — Hom tawhu pe har wanuwihaw ikàg wera'u ma'e uzepyk putar ru'u zanerehe nehe, i'i uzeupeupe wà. \v 39 A'e rupi oho Pawru wapyr wà, wanupe uze'eg pà wà. — Azeharomoete peze'eg pe. Ikatu 'ym ma'e uruzapo peme ure, pemunehew kar pà nezewe ure, i'i wanupe wà. Umuhem kar zemunehew paw wi wà. — Peho xe taw wi nehe, ty wà, i'i wanupe wà. \v 40 Pawru a'e, Xiria a'e no, uhem oho zemunehew paw wi a'e wà kury. Oho Iri ipyr wà. A'e pe wexak amogwer uzeruzar ma'e wà, wamurywete kar pà Tupàn ze'eg imume'u pà wanupe wà. Na'e uhem oho a'e wi wanuwi wà kury. \c 17 \s1 Oho Pawru Texaron tawhu pe a'e kury \p \v 1 Pawru a'e, Xiria a'e no, wata oho waiko Àpi ywy rehe wà, Aporon ywy rehe wà no. Na'e uhem oho Texaron taw pe wà kury. Zutew wazemono'ogaw a'e pe hin a'e. \v 2 Oho Pawru a'e pe wazemono'ogaw pe kury, ta'e nezewe uzapo awyze e rupi xe. Na'iruz mytu'u haw 'ar mehe uze'eg oho a'e pe zutew wanupe. Umume'u ma'e iko wanupe, Tupàn ze'eg kwehe arer pape rehe imuapyk pyrer imugeta pà wanupe. \v 3 — Ze'eg kwehe arer umume'u tuwihawete zanepyro àràm tur àwàm a'e. — Upuraraw putar ma'erahy a'e nehe, i'i a'e ze'eg. — Ukweraw wi putar umàno re a'e nehe no, i'i a'e ze'eg, i'i iko a'e pe har wanupe. -Zezuz a'e, ko peme heremimume'u kwer a'e, a'e tuwihawete romo zanepyro har romo hekon azeharomoete a'e, i'i iko wanupe. \p \v 4 Amo henu har uzeruzar Pawru ze'eg rehe a'e wà, Xiria ze'eg rehe a'e wà no. Kere ywy rehe har tetea'u a'e wà, a'e pe har Tupàn imuwete katu har a'e wà, uzeruzar waze'eg rehe Zezuz rehe a'e wà no. Kuzà amogwer kuzà waneruze'egar tetea'u a'e wà no, uzeruzar hehe a'e wà no. \p \v 5 Xo zutew zo hewyrowyroahy wanehe a'e wà. Omono'og awa uma'ereko 'ym ma'e taw mytepe har oho a'e wà. \p — Pepetepetek Pawru peho pe wà nehe, ty wà, i'i wanupe wà. Na'e uze'eze'eg oho taw pe har nànàn wà, Pawru wanehe uze'eg zemueteahy pà wà. A'e uma'ereko 'ym ma'e, wixeahy Zàxàw hàpuz me wà, Pawru wanekar pà wà, ta'e ipureraha wer wanehe teko wanuwa rupi wà xe. \v 6 Nuexak kwaw a'e pe wà. A'e rupi weraha Zàxàw tuwihaw wanuwa rupi wà, amo uzeruzar ma'e waneraha pà wà no, wanuwa rupi wà no. -Pawru uzapo ikatu 'ym ma'e oho waiko taw nànàn a'e wà. Ko 'ar rehe uhem zanereko haw pe wà kury. \v 7 Zàxàw a'e, xe har a'e, umuixe kar wàpuz me wà. Nuweruzar kwaw tuwihaw ze'eg wà. — Amo ae tuwihaw Xez her ma'e ureruzar uruiko ure, i'i oho waiko teko wanupe wà, i'i wanupe wà. — Zezuz ureruwihaw her romo a'e, i'i oho waiko teko wanupe wà, i'i wanupe wà. \p \v 8 Nezewe waze'eg mehe wikwahy teko a'e pe uzemono'og ma'e a'e wà. Wikwahy tuwihaw a'e wà no. \v 9 — Iaiw penemiapo kwer. Aze ru'u apumunehew kar putar ihe, i'i tuwihaw wanupe wà. — Aze pemur temetarer urewe nehe, xo a'e mehe zo napumunehew kar kwaw ihe nehe, i'i wanupe. Omono Zàxàw wemetarer tuwihaw pe. A'e rupi umuhem kar a'e wi a'e wà kury. \s1 Oho Pawru Werez tawhu pe a'e wà kury \p \v 10 Ipytun mehe we uzeruzar ma'e omono kar Pawru a'e wi uzewi wà, Xiria imono kar pà uzewi wà no. Werez tawhu pe wanon wà. A'e pe uhem ire oho zutew wazemono'ogaw pe wà. \v 11 A'e pe har nuiko kwaw Texaron pe har wazàwe a'e wà. Pawru ze'eg ikatuahy wanupe. Uzeapyaka katu hehe wà. Tuweharupi uzemu'e oho waiko Tupàn ze'eg imuapyk pyrer rehe wà. — Pawru ze'eg nuzawy kwaw Tupàn ze'eg a'e, i'i waiko uzeupeupe wà. \v 12 A'e pe har tetea'u uzeruzar Zezuz rehe wà. Kuzà Kere ywy rehe har tetea'u hemetarer katu ma'e uzeruzar hehe a'e wà no. Awa Kere ywy rehe har tetea'u uzeruzar hehe a'e wà no. \v 13 Amo teko oho Texaron pe wà. — Pawru umu'e Werez taw pe har iko a'e wà, i'i Texaron pe har wanupe wà. Henu mehe zutew Texaron pe har oho Werez taw pe wà, teko a'e pe har wanupe uze'eg pà wà, Pawru iàmàtyry'ym pà wà. \v 14 Na'arewahy uzeruzar ma'e a'e pe har omono kar Pawru a'e wi yryhu pe wà. Xiria a'e, Ximot a'e no, xo a'e zo upyta Werez taw pe a'e wà. \v 15 Amo awa wata waiko Pawru hupi wà. Oho hupi te Aten taw pe wà. Pawru a'e zutyka'i upyta Aten taw pe a'e. Umuzewyr kar amogwer awa wamono Werez taw pe wà, uze'eg heraha kar pà wanupe a'e. — Peze'eg nezewe Xiria pe nehe ty wà, Ximot pe nehe no ty wà. — Aze pepuner peho haw rehe Pawru ipyr nehe, peho tuwe ipyr nehe, na'arew nehe, peze wanupe nehe ty wà, i'i wanupe wà, uze'eg imono kar pà wanupe wà. \p \v 16 Pawru upyta iko Aten taw pe a'e, Xiria hàro pà a'e, Ximot hàro pà a'e. A'e pe wiko mehe wexak tupàn a'ua'u tetea'u a'e wà, ta'e a'e pe har umuwete katu tuwe tupàn a'ua'u waiko a'e wà xe. \v 17 A'e rupi umume'u Pawru Tupàn ze'eg oho zutew wanupe kury, wazemono'ogaw pe kury. Uze'eg zutew 'ym Tupàn rehe uzeruzar ma'e wanupe no. Uze'eg oho teko wazekytyar haw pe no, a'e rupi ukwaw kar Zezuz rehe ze'egaw a'e pe har wanupe no. \v 18 Amo Epikur ze'eg rehe upurumu'e ma'e a'e wà, amo Etoz waze'eg rehe upurumu'e ma'e a'e wà no, uze'eg oho izupe wà, ta'e na'ikatu kwaw ize'eg wanupe a'e xe. -Ma'in 'aw awa ma'e kwaw 'ymar a'e, i'i uzeupe wà. — Aze ru'u ma'e kwaw par romo uzeapo iko a'e kury, i'i uzeupe wà. — Uze'eg ru'u iko amo ae ywy rehe har wanehe a'e, amo ae tupàn wanehe a'e, i'i amo izupe a'e wà no. Nezewe i'i waiko a'e wà, ta'e Pawru umume'u Zezuz rehe ze'egaw iko a'e xe, ikweraw pawer rehe ze'egaw iko a'e xe. \v 19 A'e rupi weraha Pawru tuwihaw wazemono'ogaw pe wà kury. — Urepurukwaw wer nepurumu'e haw rehe ure. Ma'enugar purumu'e haw ererur urewe ne, i'i izupe wà. \v 20 — Nurenu pixik kwaw agwer ma'e ure, a'e rupi aze eremume'u katu urewe nehe, uruzemu'e ru'u hehe ure nehe, i'i izupe wà. \p \v 21 (Ta'e Aten taw pe har a'e wà xe, tuweharupi uzemugeta waiko ma'e henu pyr 'ym rehe a'e wà xe.) \p \v 22 Upu'àm Pawru tuwihaw wanuwa rupi kury, Areo ywytyr rehe uzemono'og ma'e wanuwa rupi kury. -Pe Aten pe har pe ty wà, azeharomoete pemuwete katu tupàn a'ua'u peiko tuweharupi pe wà. Apuexak wamuwete katu mehe ihe. \v 23 Taw rupi peneko haw rupi heata mehe aexak tupàn a'ua'u wanenaw kwez ihe. Aexak amo ze'eg tupàn a'ua'u henaw rehe imuapyk pyrer ihe no. Nezewe i'i a'e ze'eg. — Aze heta amo Tupàn zaneremigwaw 'ym a'e nehe, tuwe hekon xe a'e nehe, i'i a'e ze'eg, — Azeharomoete heta Tupàn penemigwaw 'ym a'e. Pemuwete katu peiko ikwaw 'ym pà pe. A'e Tupàn amume'u putar peme ihe nehe kury. \p \v 24 — Tupàn a'e, kwehe mehe uzapo ywy a'e, uzapo ma'e ywy rehe har paw rupi katete a'e no. Ywak rehe har wanuwihaw romo hekon a'e. Ywy rehe har wanuwihaw romo hekon a'e no. Nuiko kwaw tàpuz awa wanemiapo kwer pupe. \v 25 Nuputar kwaw ma'e teko wanemiapo kwer iko a'e, ta'e a'e ae umuigo kar ma'e paw rupi katete iko a'e wà xe, ta'e a'e ae umupytuhem kar wikuwe ma'e paw rupi katete iko a'e wà no xe. Ma'e paw rupi katete omono teko wanupe a'e. \v 26 Uzapo awa ipy a'e. A'e awa upurumuzàg a'e. Ipurumuzàmuzàg umuzàg amo wà no. Teko paw rupi katete wiko a'e awa izuapyapyr romo a'e wà. Tupàn umuigo kar wamono ywy nànàn a'e wà. A'e ae wexaexak ywy teko waneko àwàm a'e no. Peiko ko ywy rehe nehe, i'i amo wanupe. \v 27 Nezewe uzapo a'e, ta'e ipurexak kar wer ukatu haw rehe teko wanupe a'e xe. -Aze ru'u teko ipurukwaw wer putar herehe a'e wà nehe, i'i wanupe. -Aze ru'u teko hekwaw putar wà nehe, Herehe ipurukwaw wer mehe wà nehe, i'i wanupe. Tupàn nuiko kwaw muitea'u zanewi a'e. \v 28 Nezewe i'i amo teko Tupàn rehe a'e wà. — Zaiko inuromo zane, zanemuata kar iko a'e, zanemuigo kar iko a'e, i'i izupe wà. Amo peànàm pape iapo har a'e no, nezewe i'i hehe a'e no. — Zane zane no, zaiko Tupàn ipurumuzàmuzàg romo zane no, i'i izupe a'e no. \v 29 Azeharomoete zaiko ipurumuzàmuzàg romo zane. A'e rupi xikwaw zane. Nuiko kwaw tupàn a'ua'u romo a'e, nuiko kwaw ita ma'e hagapaw romo iapo pyrer romo. Nuiko kwaw awa hemiapo kwer romo. Nuiko kwaw nezewe a'e. \v 30 Kwehe mehe teko nukwaw katu kwaw Tupàn a'e wà. Ko 'ar rehe kury, Tupàn ukwaw kar wemiapo putar haw iko purupe kury. -Pezemumikahy penemiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe nehe, pepytu'u iapo re nehe, i'i iko purupe ko 'ar rehe kury. \v 31 Ta'e wexak 'ar ur ma'e ràm a'e xe. A'e 'ar mehe teko paw oho putar huwa rupi wà nehe. Tupàn umume'u putar wanemiapo kwer wanupe nehe, wanehe uzepyk pà nehe. Umuigo kar putar amo awa teko wanuwihaw romo a'e. Wexak kar a'e awa kwez zanewe kury, imugweraw kar mehe imàno re a'e kury. \p \v 32 Zezuz imugweraw pawer rehe ze'egaw henu mehe wà, amo a'e pe har upuka Pawru rehe wà. Amogwer i'i izupe wà. — Amo 'ar mehe urepurenu wer zuapyri agwer ma'e imume'u haw rehe ure nehe no, i'i izupe wà. \p \v 33 Na'e uhem Pawru oho a'e wi wanuwi kury. \v 34 Amo awa uzeruzar Zezuz rehe wà, Pawru ipyr oho pà wà. Xioni uzeruzar hehe a'e no. A'e pe har wanuwihaw romo hekon a'e, amogwer tuwihaw wapyr a'e. Kuzà Namar her ma'e a'e no, uzeruzar Zezuz rehe a'e no. Amo màràmàràn teko a'e wà no, uzeruzar hehe a'e wà no. \c 18 \s1 Oho Pawru Korin tawhu pe a'e kury \p \v 1 A'e re uhem Pawru oho Aten tawhu wi a'e kury, Korin tawhu pe oho pà a'e kury. \v 2 Wexak amo zutew a'e pe har a'e, Ak her ma'e a'e, awa a'e, Pon taw pe uzexak kar ma'e kwer a'e. Wexak hemireko Pirixi her ma'e a'e no. Ur romo Itar ywy wi wemireko herur pà, ta'e tuwihaw Karaw omono kar zutew paw Hom tawhu wi a'e wà xe. Na'e Pawru oho wapyr kury. \v 3 Uma'ereko iko a'e pe wapyr a'e. Pawru uma'ereko iko tuweharupi a'e, temetarer imono'og pà a'e, tàpuz ràn iapo pà a'e. Nezewegatete Akir a'e no, tàpuz ràn iapo har romo hekon a'e no. A'e rupi Pawru uma'ereko oho iko wapyr a'e no, tàpuz ràn iapo pà a'e no. \v 4 Mytu'u haw 'ar nànàn oho Pawru zutew wazemono'ogaw pe, Tupàn ze'eg imume'u pà a'e pe har wanupe. Uze'eg zutew wanupe. Uze'eg Kere ywy rehe har wanupe no, zutew 'ym wanupe no. \p \v 5 Na'e Xiria a'e, Ximot a'e no, uhem wà ipyr a'e wà, Maxeton ywy wi ur pà a'e wà. Wahem ire Pawru upytu'u tàpuz ràn iapo re kury. Tuweharupi umume'u Tupàn ze'eg oho iko a'e pe har wanupe, Zezuz tuwihawete Purupyro Ma'e romo heko haw imume'u pà wanupe. \v 6 Ize'eg na'ikatu kwaw zutew a'e pe har wanupe. Uze'eg zemueteahy izupe wà. A'e rupi utyryk a'e wi wanuwi. Umutuhutuhug ukamir a'e, ywy ku'i kwer uzehe arer imuhàmuhàz pà a'e pe wanupe. -Peho putar tatahu pe nehe, ta'e pezemono kar putar a'e pe nehe xe, i'i wanupe. -Napomono kar kwaw a'e pe ihe nehe. Ko 'ar henataromo amume'u putar Tupàn ze'eg aha zutew 'ym wanupe ihe nehe kury. Namume'u wi pixik kwaw zutew wanupe nehe. Namume'u wi pixik kwaw peme nehe, i'i wanupe. \v 7 A'e re oho amo zutew 'ym hàpuz me kury, Xixiu Zu a'e zutew 'ym her romo a'e. Tupàn rehe uzeruzar ma'e romo hekon a'e. Hàpuz zutew wazemono'ogaw huwake hin. \v 8 Amo awa a'e, Kiri her ma'e a'e, zutew zemono'ogaw pe har wanuwihaw a'e, uzeruzar Zanezar rehe a'e. Iànàm uzeruzar a'e wà no. Teko tetea'u Korin tawhu pe har wenu Tupàn ze'eg a'e wà. Uzeruzar hehe wà, uzemuzahazahak kar pà wà. \p \v 9 Amo 'ar mehe pyhaw Pawru upuahu upà kury. Tupàn uze'eg wà izupe ipuahu pe. — Ekyze zo puruwi nehe, emume'u heze'eg eho iko purupe nehe. Epytu'u zo imume'u re nehe, i'i izupe, ipuahu pe. \v 10 — Ta'e aha putar nerupi ihe nehe xe. Ni amo nupuner kwaw ma'erahy ipuraraw kar haw rehe newe wà nehe, ta'e heta tetea'u heremiruze'eg xe 'aw taw pe a'e wà xe, i'i izupe ipuahu pe. \p \v 11 A'e rupi Pawru upyta a'e pe. Umumaw pitài kwarahy a'e pe wiko pà. Amo 6 zahy umumaw a'e pe wiko pà no. Upurumu'e iko Tupàn ze'eg rehe a'e pe. \p \v 12 Na'e Hom pe har wanuwihaw ikàg wera'u ma'e a'e, omono kar amo awa a'e pe a'e kury, Kere ywy rehe har wanuwihaw romo imuigo kar pà a'e kury. Kar her romo a'e. Na'e zutew a'e pe har uzemono'og wà a'e wà. Upyhyk Pawru oho wà, tuwihaw huwa rupi heraha pà wà. \v 13 — Ko awa a'e, weruzar kar Tupàn ze'eg iko purupe a'e. — Peruzar zo tuwihaw ze'eg nehe ty wà, i'i iko purupe a'e, i'i tuwihaw pe wà. \p \v 14 Uze'eg tària'i Pawru a'e kury. Ize'eg 'ym mehe we Kar uze'eg zutew wanupe. \p — Aze mo ikatu 'ym ma'e uzapo a'e, a'e mehe mo amunehew kar mo ihe, ipetepetek kar pà mo ihe, penemimutar rupi ihe. Nuiko kwaw nezewe a'e. \v 15 Peze'eg rehe, peànàm waner rehe, penàmuzgwer waze'eg rehe pezeàmàtyry'ym peiko. A'e rupi namume'u kwaw imunehew pàwàm ihe kury. Pezapo kar ma'e izupe nehe, ize'eg awer imekuzar kar pà izupe nehe, i'i ahyahy wanupe. \p \v 16 A'e rupi omono kar a'e wi wàpuz wi paw rupi katete wà kury. \v 17 Na'e zutew a'e wà, upyhyk Xoz heraha tuwihaw Kar her ma'e huwa rupi wà. Upetepetek huwake wà. Nuzekaiw kwaw tuwihaw wanemiapo rehe a'e. \s1 Oho Pawru Àxioki tawhu pe a'e kury \p \v 18 Upyta Pawru a'e pe Korin tawhu pe a'e, uzeruzar ma'e wapyr a'e. Umumaw 'ar tetea'u a'e pe wiko pà. Na'e uhem oho a'e wi wanuwi kury. Pirixi a'e, Ak a'e no, wata oho hupi a'e wà no. Uhem Xir ywy rehe wà kury. Wata 'ym mehe Kekerez taw pe wiko mehe, upin kar Pawru u'aw paw rupi a'e, ma'e wemiapo ràm imume'u tuwe pà Tupàn pe a'e. \v 19 Na'e wata oho Ew tawhu pe wà. Pirixi a'e, Ak a'e no, upyta Ew tawhu pe wà. Wixe Pawru oho zutew wazemono'ogaw pe tuweharupi, a'e pe har wanupe uze'eg pà. \v 20 — Epyta xe urepyr nehe ty, emumaw zahy tetea'u xe urepyr nereko pà nehe ty, i'i izupe, ize'eg henu mehe wà. — Napuner kwaw ihe, i'i wanupe. \p \v 21 — Aze Tupàn hemur kar zuapyri xe a'e nehe, a'e mehe azewyr putar pepyr ihe nehe, i'i wanupe. Na'e uhem oho wanuwi kury, Ew tawhu wi kury. Kanuhu pupe ihon. \v 22 Uhem Xezarez tawhu pe kury. Tàrityka'i uhem oho a'e wi Zeruzarez tawhu kutyr kury. Zeruzarez pe uhem mehe uze'eg oho uzeruzar ma'e wanupe. A'e re oho Àxioki taw Xir ywy rehe har pe kury. \s1 Apor umume'u Tupàn ze'eg a'e kury \p \v 23 Umumaw amo 'ar a'e pe wiko pà. Na'e oho a'e wi. Wata oho iko Karaz ywy rehe, Pirizi ywy rehe no. Taw nàn uhem mehe umurywete kar uzeruzar ma'e paw oho iko wà no. \p \v 24 Amo zutew a'e, Apor her ma'e a'e, Àrexàn taw pe uzexak ma'e kwer a'e, uhem wà Ew tawhu pe kury. Ukwaw katu teko wanuwa rupi uze'egatu haw. Ukwaw katu Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer. \v 25 Ukwaw katu Zanezar rape no. Hurywete tuwe Zezuz rehe uze'eg mehe. Umu'e katu teko Zezuz rehe uze'eg mehe. Nuzawy kwaw wamu'e mehe. Xo Zuàw ipurumuzahazahak kar awer zo ukwaw. Nukwaw katu kwaw Zezuz ipurumuzahazahak kar haw. \v 26 Na'e uhem a'e pe Ew tawhu pe kury. Uzypyrog zutew wazemono'ogaw pe har wanupe uze'eg pà kury. Uze'eg teko wanuwi ukyze 'ym pà. Pirixi a'e, Ak a'e no, wenu ize'eg mehe a'e wà. Ize'eg pawire weraha uzepyr wà. Umume'u katu Tupàn hape izupe wà. Ta'e ukwaw katu wera'u izuwi a'e wà xe. \v 27 Na'e Apor oho Kere ywy rehe kury. A'e rupi uzeruzar ma'e Ew tawhu pe har a'e wà, omono kar upape wanupe a'e wà, uzeruzar ma'e Kere ywy rehe har wanupe wà, ta'e ipurupytywà wer Apor rehe wà xe. — Pemuixe katu kar Apor pepyr nehe ty wà, i'i wanupe wà, uze'eg imuapyk pà pape rehe wà. Uhem Apor a'e pe har wapyr a'e, a'e pe har wapytywà pà a'e, uzeruzar ma'e a'e pe har wamurywete kar pà a'e. Uzeruzar Zezuz rehe wà, ta'e Tupàn upuhareko katu a'e wà xe. \v 28 Apor a'e, ukwaw katu Tupàn ze'eg imume'u haw a'e, a'e rupi zutew nupuner kwaw hemiawy kwer hexakaw rehe a'e wà. Umugeta Tupàn ze'eg pape rehe imuapyk pyrer tuweharupi, zutew wanupe, Zezuz tuwihawete romo Purupyro Ma'e romo heko haw ikwaw kar pà wanupe. \c 19 \s1 Oho Pawru Ew tawhu pe a'e wà kury \p \v 1 Apor Korin tawhu pe heko mehe wata Pawru oho iko a'e ywy rehe a'e no. Uhem oho Ew tawhu pe kury. Wexak Pawru amo Zezuz rehe uzeruzar ma'e a'e pe wà. \v 2 Upuranu wanehe. — Pezeruzar Zezuz rehe. Aipo Tekwe Puràg uhem wà pepy'a pe a'e, hehe pezeruzar mehe a'e, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. — Nurenu pixik kwaw Tekwe Puràg rehe ze'egaw ure pa, nurukwaw kwaw heko haw ure pa, i'i izupe wà. \p \v 3 — Ma'enugar purumuzahazahak kar haw rupi pemuzahazahak a'e wà, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. — Zuàw ipurumuzahazahak kar haw rupi, i'i izupe wà. \v 4 — Ikatu 'ym ma'e wemiapo kwer iapo re upytu'u ma'e kwer a'e wà, uzemuzahazahak kar a'e rupi a'e wà, i'i wanupe. — Zuàw a'e, umume'u Zezuz tur àwàm Izaew izuapyapyr wanupe a'e. — Ur putar heraikweromo a'e nehe, i'i wanupe. — Pezeruzar hehe nehe, i'i Zuàw oho iko teko wanupe, i'i Pawru a'e pe har wanupe. \v 5 Pawru ze'eg henu mehe uzemuzahazahak kar Zanezar Zezuz purumuzahazahak kar haw rupi a'e wà kury. \v 6 Opokok Pawru a'e uzemuzahazahak kar ma'e kwer wanehe. Uhem Tekwe Puràg wapy'a pe a'e kury. A'e re uze'eg amo ae ywy rehe har waze'eg rupi wà, ta'e Tekwe Puràg umuze'eg kar iko nezewe a'e wà xe. Na'e uze'eg uze'eg rupi katete wà no, Tupàn ze'eg imume'u pà wànàm wanupe wà no. \v 7 Heta 12 awa a'e wà. \v 8 Na'iruz zahy Pawru wereko zutew wazemono'ogaw pe oho pà tuweharupi a'e, a'e pe har wanupe uze'eg pà ukyze 'ym pà a'e. Tuweharupi umume'u Tupàn pureruze'egaw iko wanupe. — Pezeruzar Zezuz rehe nehe, i'i wanupe tuweharupi. \v 9 Amo henu har nuzeruzar kwaw Zezuz rehe a'e wà. Uze'eg zemueteahy 'àm Zanezar rape rehe wà, teko wanuwa rupi wà. A'e rupi Pawru oho a'e wi wanuwi, wemimu'e waneraha pà uzeupi. Na'e oho Xiràn hàpuz me tuweharupi kury, Tupàn ze'eg imume'u pà a'e pe har wanupe kury. Tuweharupi teko uzemono'og a'e pe wà, ma'emume'u haw henu pà wà. \v 10 Pawru umumaw mokoz kwarahy a'e pe uze'eg pà tuweharupi. Az ywy rehe har a'e wà, zutew a'e wà, zutew 'ym a'e wà no, paw rupi katete wenu Zanezar rehe ze'eg oho a'e pe wà. \s1 Xew ta'yr uzeagaw tekwe ikatu 'ym ma'e awa wi imuhem kar pà a'e wà kury \p \v 11 Uzapo kar Tupàn purumupytuhegatu kar haw iko Pawru pe a'e, hexak pyr 'ym izupe a'e, teko wanuwa rupi a'e. \v 12 Te huwahypaw a'e, ikamir a'e no, wenuhem hemimu'e izuwi wà, ima'eahy ma'e wanupe heraha pà wà. (Aze ima'eahy ma'e opokok a'e pàn rehe wà, uhem wama'eahy haw wanuwi wà. Uhem tekwe ikatu 'ym ma'e oho wanuwi wà no.) \v 13 Amo zutew a'e wà, wata waiko a'e ywy rehe a'e wà, tekwe ikatu 'ym ma'e wamuhem kar pà puruwi a'e wà. Na'e uzeagaw tekwe ikatu 'ym ma'e puruwi wamuhem kar pà Zanezar Zezuz her rehe wà kury. Nezewe i'i oho waiko tekwe ikatu 'ym ma'e wanupe wà. — Aze'eg newe Zezuz Pawru hemimume'u her rehe ihe kury, ehem eho kwez awa wi nehe kury, i'i oho waiko wanupe wà. \v 14 Heta 7 awa wà. Wata oho waiko nezewe wà. Xaxeto wanuwihaw ta'yr romo wanekon wà. Xew wanu her romo a'e. \v 15 Na'e amo 'ar nehe amo tekwe ikatu 'ym ma'e uze'eg wanupe a'e kury. — Akwaw Zezuz ihe, ainu Pawru rehe ze'egaw ihe no. Napukwaw kwaw ihe, mo romo peiko, i'i wanupe. Ta'e ipurumuhem kar wer zepe amo awa wi wà xe. \v 16 Na'e awa tekwe ikatu 'ym ma'e hereko har a'e, opor wa'aromo kury, wàmàtyry'ym pà kury. Weityk wamono ywy rehe wà. Uzàn oho a'e wi izuwi wà. — Ikàg tuwe a'e, zanemugaz a'e, umu'i zanekamir a'e no, i'i izupe wà. \v 17 Zutew Ew tawhu pe har a'e wà, zutew 'ym a'e pe har a'e wà no, paw rupi katete wenu tekwe ikatu 'ym ma'e hemiapo kwer imume'u haw a'e wà. A'e rupi ukyze katu wà kury. Umuwete katu Zanezar Zezuz ikàgaw a'e wà kury. \v 18 Na'e uzeruzar ma'e tetea'u a'e wà, ur teko wanuwa rupi a'e wà, wemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imume'u pà a'e wà. \v 19 Ta'e Zurupari omono ukàgaw amo wanupe a'e 'ym mehe a'e xe, ikatu 'ym ma'e iapo kar pà wanupe a'e 'ym mehe a'e xe. Paze ma'e romo wanekon wà. A'e paze ma'e uzeruzar Tupàn rehe wà kury. Wereko pape Zurupari ikàgaw imur kar haw wà. Werur a'e pape teko wanuwa rupi wà, tata imunyk pà hehe wà. Teko tetea'u umunyk tata upape ikatu 'ym ma'e rehe wà no. Hekuzar katu a'e pape. (Na'iruz kwarahy a'e pape ime'eg kar har uma'ereko a'e pape hekuzaromo wà.) \v 20 Nezewe Zanezar rehe ze'eg uhàuhàz a'e kury. Teko tetea'u uzeruzar hehe a'e wà kury. \s1 Teko Ew tawhu pe har wikwahy a'e wà kury \p \v 21 A'e ma'e izeapo pawire Pawru umume'u wata wi àwàm amo wanupe kury. — Apyterahaw putar Maxeton ywy ihe nehe, Kere ywy ihe nehe no. A'e re aha putar Zeruzarez tawhu pe ihe nehe no, i'i wanupe. — A'e pe heho re nehe, aexak putar Hom tawhu aha ihe nehe no, i'i wanupe. \v 22 A'e rupi omono kar mokoz awa Maxeton ywy rehe har wapyr a'e wà kury. Ximot awa ipy her romo a'e. Era inugwer her romo a'e. Pawru ipytywà har romo wanekon wà. Pawru upyta Az ywy rehe kury, a'e ywy rehe har wanupe Tupàn ze'eg imume'u pà kury. \v 23 A'e 'ar rehe uhem puràmàtyry'ymaw Ew tawhu pe kury, ta'e teko tetea'u wata Zanezar rape rupi a'e wà kury xe. \v 24 Amo awa a'e, Neme her ma'e a'e, tupàn a'ua'u hàpuzuhu hagapaw pixika'i ma'e iapo har romo hekon a'e. Omono'og temetarer a'e tàpuz hagapaw ime'eg pà purupe. Xiàn tupàn a'ua'u her romo a'e. Hekuzar katu Neme hemiapo kwer, a'e rupi hemetarer katu ma'e romo hekon. Izupe uma'ereko ma'e hemetarer katu ma'e romo wanekon a'e wà no. \v 25 A'e rupi omono'og uzeupe uma'ereko ma'e wamuwà uzepyr a'e wà kury, amogwer tupàn a'ua'u hàpuz hagapaw iapo har wamono'og pà a'e wà no. Uze'eg wanupe. -Hemyrypar wà. Pekwaw katu zanema'ereko haw. Hemetarer katu ma'e romo zanemuigo kar iko a'e. \v 26 — Pekwaw Pawru hemiapo kwer. Peinu ize'eg no. — Tupàn a'ua'u awa wanemiapo kwer a'e wà, nuiko kwaw tupàn ete romo azeharomoete har romo a'e wà, i'i oho iko purupe. Teko tetea'u uzeruzar ize'eg rehe wà. Xe har Ew tawhu pe har wà, Az ywy rehe har wà no, uzeruzar ize'eg rehe wà no. \v 27 Aze ru'u teko uzypyrog putar uze'eg zemueteahy pà zaneremiapo kwer rehe a'e wà nehe. Aze ru'u upytu'u putar tupàn a'ua'u Xiàn her ma'e imuwete re wà nehe no. Upytu'u putar ru'u hàpuzuhu ime'eg kar ire a'e wà nehe. Umumaw putar imuwete katu haw a'e wà nehe no. Ta'e kwehe Az ywy rehe har paw rupi katete umuwete katu tupàn a'ua'u Xiàn her ma'e a'e wà xe. Amogwer ywy rehe har a'e wà no, umuwete katu a'e wà no. Upytu'u putar ru'u imuwete katu re wà nehe, i'i Neme amogwer wanupe. \p \v 28 Teko a'e pe har wà, ize'eg henu mehe wikwahy Pawru pe wà, uhapukaz pà wà. — Xiàn a'e, Ew tawhu pe har a'e, ikàg wera'u a'e, i'i ahyahy izupe wà. \v 29 Na'e teko taw pe har wikwahy paw rupi katete a'e wà no, henu mehe a'e wà no. Upyhyk Kaz oho wà, upyhyk Aritak oho wà no. Maxeton ywy rehe har romo wanekon wà, Pawru rupi wata ma'e romo wanekon wà. Weraha a'e mokoz awa wà, uzemono'ogaw pe wà. \v 30 Pawru a'e no, iho wer teko wanuwa rupi a'e no. Uzeruzar ma'e nomono kar kwaw wanuwa rupi wà. — Eho zo nehe, ta'e wikwahy teko wà xe, i'i izupe wà. \v 31 Amo tuwihaw Pawru imyrypar a'e wà no, omono kar uze'eg izupe a'e wà no. — Eho zo teko wanuwa rupi nehe ty, i'i izupe wà. \v 32 A'e mehe we uhapukaz teko waiko wà, wikwahy pà wà. Amo uhapukaz amo ma'e imume'u pà wà. Amo ae uhapukaz amo ae ma'e imume'u pà wà no. Ta'e nukwaw katu kwaw ma'e a'e wà xe. — Màràzàwe tuwe uzemono'og wà, i'i uzeupeupe wà. Nukwaw kwaw wà. Xo màràn teko zo ukwaw wà. \p \v 33 — Aze ru'u Àrexàn uzapo ikatu 'ym ma'e a'e, i'i amo izupe wà. Ta'e zutew weraha Àrexàn teko wanuwa rupi a'e wà xe. Na'e Àrexàn opoe'eg teko wanupe a'e kury, ta'e ize'eg wer wanupe a'e xe, ta'e ikatu 'ym ma'e wemiapo 'ym rehe ipurumume'u wer wanupe a'e xe. \v 34 (Numuze'eg kar kwaw wà.) — Zutew romo hekon a'e, i'i ahyahy uzeupeupe wà. A'e rupi uhapukaz wi wi 'àm wà. — Xiàn Ew tawhu pe har a'e, ikàg wera'u a'e, i'i izupe wà. Umumaw mokoz 'or nezewe uhapukaz pà wà. Àrexàn nupuner kwaw wanupe uze'egaw rehe. \p \v 35 Na'e amo awa umupytu'u kar wanehapukaz re a'e wà kury. Tuwihaw ze'eg imuapykar romo hekon a'e. — Pe awa kwer Ew tawhu pe har pe ty wà. Peiko Xiàn hàpuzuhu rehe uzekaiw ma'e romo pe. Peiko ita ywak wi u'ar ma'e kwer rehe uzekaiw katu ma'e romo no. Teko paw rupi katete ukwaw katu peneko haw a'e wà. \v 36 Ni amo numume'u kwaw pekatu 'ymaw wà. A'e rupi pepytu'u peikwahy re nehe kury ty wà. Pezuka zo ko awa pe wà nehe ty wà. \v 37 Perur ko awa kwez xe pe wà kury. Na'imunar kwaw ma'e rehe tupàn a'ua'u hàpuz me har rehe a'e wà. Nuze'eg zemueteahy pixik kwaw Xiàn rehe wà. \v 38 Neme a'e, hemiruze'eg a'e wà no, aze ipurumume'u wer wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e rehe tuwihaw wanuwa rupi wà nehe, tuwe ur amo ae 'ar mehe wà nehe, ta'e tuwihaw nuiko kwaw xe kutàri a'e wà xe. Xe wiko mehe wà nehe, tuwihaw wenu putar wanemiapo kwer imume'u haw wà nehe. \v 39 Aze pepurumunehew kar wer wanehe nehe, a'e mehe pemume'u wanemiapo kwer tuwihaw wanuwa rupi nehe, wazemono'ogaw 'ar mehe nehe. Nuzemono'og kwaw kutàri wà. A'e rupi napepuner kwaw wamunehew paw rehe kutàri. \v 40 Kutàri pezemono'og e kwez xe. Na'ikatu kwaw nezewe. Aze ru'u tuwihaw ikàg wera'u ma'e Hom tawhu pe har wikwahy putar henu mehe nehe. — Màràzàwe tuwe pezemono'og nezewe ra'e, pehapukaz pà nezewe ra'e, i'i putar peme nehe. Ma'e peze putar tuwihaw pe nehe, aze upuranu nezewe penehe wà nehe. \p \v 41 A'e ma'e imume'u pawire omono kar teko paw a'e wi wà kury. \c 20 \s1 Wata Pawru oho Maxeton ywy rehe a'e wà kury, Kere ywy rehe a'e wà no \p \v 1 Upytu'u teko uhapukaz re wà. Na'e omono'og Pawru uzeruzar ma'e wamuwà uzepyr wà. Uze'eg wanupe wamurywete kar pà, wamukàg kar pà. A'e re — Zazur rihi, i'i wanupe no. Oho a'e wi wanuwi. Maxeton ywy kutyr ihon kury. \v 2 Upyterahaw Maxeton ywy oho iko, teko taw nànànar wamurywete kar pà Tupàn ze'eg imume'u pà. Na'e uhem Akaz ywy rehe kury. \v 3 Umumaw na'iruz zahy a'e pe upyta pà. Uzemuàgà'ym Xir ywy rehe oho pà kury. Noho kwaw a'e pe, ta'e zutew ipuruzuka wer hehe a'e wà xe. A'e rupi uzewyr wi oho Maxeton ywy ipyterahaw pà a'e no. \v 4 Xo Pir ta'yr a'e, Were taw pe har a'e, oho hupi a'e no. Aritak a'e no, Xekun a'e no, Texaron pe har a'e wà, oho hupi a'e wà no. Kaz Tew taw pe har a'e no, Ximot a'e no, Xik a'e no, Toro a'e no, Az ywy rehe har a'e wà, oho hupi a'e wà no. \v 5 Oho a'e paw rupi urerenataromo a'e wà, ureràro pà a'e pe Toroaz taw pe a'e wà. \v 6 Ure uruata Piri tawhu wi ure, kanuhu pupe ure, zutew mai'u haw wazemono'ogaw ipaw ire ure. Ta'e typy'ak iapiruru 'ym ma'e i'u haw 'ar uhem a'e mehe a'e xe. Urumumaw 5 'ar uruata pà ure. Na'e uruhem uruzuwà Toroaz taw pe kury, Pawru wanuwàxi pà kury. 7 'ar urumumaw a'e pe urereko pà ure. \s1 Oho Pawru Toroaz tawhu pe a'e wà kury \p \v 7 Mytu'u haw 'ar mehe pyhaw uruzemono'og Tupàn pe mai'u haw iapo pà ure. Uze'eg Pawru a'e, teko wanupe a'e. Uze'eg 'àm pyaze mehe a'e. Ta'e uhem putar oho iku'egwepe a'e xe. \v 8 Heta tetea'u tatainy tàpuz me wazemono'ogaw pe. Uzemono'og tàpuz 'aromo ipupyaikaw pyrer pupe wà. \v 9 Amo kwàkwàmo wapyk in uken rehe. Ewxik her romo a'e. Uze'eg Pawru iko teko wanuwa rupi a'e. Ize'eg mehe kwàkwàmo uzypyrog hupehyz pà a'e. Te uker inà kury. A'e rupi u'ar kwaw pà ywy rehe kury, tàpuz wi kury. Wezyw teko hexak pà wà. Umupu'àm kar zepe wà. Umàno a'e. \v 10 Pawru wezyw a'e tàpuz wi izupe no. Uzemomor kwàkwàmo i'aromo iàzuwàn pà. — Pezemumikahy zo hehe ty wà, ta'e wikuwe a'e xe, i'i a'e pe har wanupe. Azeharomoete ukweraw wi tuwe a'e. \v 11 Na'e uzewyr oho ywate uzeupir wi pà. Uzaikaikaw typy'ak i'u pà amogwer wapyr. Uze'eze'eg wi wi wanupe. Te pyheweteahy kury. Ku'em mehe uhem Pawru oho a'e wi wanuwi kury. \v 12 A'e pe har weraha a'e kwàkwàmo imugweraw kar pyrer heko haw pe wà. Hurywete wà, ta'e numàno kwaw wanuwi a'e xe. \s1 Oho Pawru Toroaz wi a'e kury, a'e re oho Mire tawhu pe kury \p \v 13 Na'e kanuhu pupe uruixe oroho ypawhu waz ure. Uhem kanuhu oho Axoz taw pe kury. — Xiàwàxi putar Pawru a'e pe zane nehe, uru'e urezeupeupe. Ta'e Pawru uremono kar wenataromo kanuhu pupe a'e xe. Ta'e iho wer ywy rehe a'e xe. \v 14 A'e rupi oho ywy rehe Axoz taw pe kury. Ure oroho a'e pe kanuhu pupe ure. Uruàwàxi a'e pe. Huwàxi mehe urumuixe kar kanuhu pupe kury. A'e wi oroho ipupe te Mixiren taw pe kury. \v 15 Na'e uruhem oroho a'e wi uruata pà. Te Ki taw pe uruhem kury, iku'egwepe kury. Pyhegwepe uruhem oroho Xàm taw pe no. Amo pyhegwepe uruhem oroho Mire taw pe ure no. \v 16 Pawru iho wer tàrityka'i a'e wi a'e, ta'e ihem wer Zeruzarez pe Penteko 'ar 'ym mehe a'e xe. A'e rupi nuzewyr wi kwaw Ew tawhu pe kury, ta'e na'ipyta wer kwaw Az ywy rehe a'e xe, ta'e iata wer tuwe tàrityka'i a'e xe. Ihem wer tuwe tàrityka'i Zeruzarez tawhu pe. \s1 Uze'eg Pawru uzeruzar ma'e Ew tawhu pe har wanupe a'e kury \p \v 17 A'e rupi Pawru omono kar uze'eg a'e wi Mire taw wi kury, Ew tawhu pe har wanupe kury, uzeruzar ma'e waneruze'egar wanupe kury. — Pezur xe hepyr nehe ty wà, i'i wanupe. \v 18 Ipyr wahem mehe uze'eg wanupe kury. -Az ywy rehe hehem mehe arer we aiko pepyr ihe. Ko 'ar rehe napytu'u kwaw pepyr hereko re ihe. \v 19 Zanezar hemiruze'eg romo aiko ihe. Xe hereko mehe hema'ereko mehe zutew ipuruzuka wer zepe herehe a'e wà. Naiko wera'u kwaw pewi ihe, xe hema'ereko mehe ihe. Azemumikahy hezai'o pà xe ihe, peme Tupàn ze'eg imume'u mehe no, ta'e zutew upuraraw kar ma'erahy ihewe a'e wà xe, Zezuz ze'eg rehe heze'eg mehe a'e wà xe. \v 20 Nakyze kwaw imume'u mehe ihe. A'e rupi amume'u Zezuz rehe Tupàn ze'eg peme paw rupi ihe, pemu'e pà, teko wanuwa rupi, penàpuz me no. \v 21 Amume'u zutew wanupe ihe, zutew 'ym wanupe ihe no. -Pepytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe ty wà, Tupàn pe pezewyr pà nehe ty wà, a'e wanupe. — Pezeruzar Zanezar Zezuz rehe nehe ty wà, a'e wanupe. \v 22 — Ko 'ar rehe aha putar Zeruzarez tawhu pe ihe nehe kury. Ta'e Tekwe Puràg hemono kar iko a'e pe a'e xe. Ma'e uzapo putar a'e pe har ihewe a'e wà nehe. Heruwà. Nakwaw kwaw ihe. \v 23 Xo ko ma'e akwaw ihe. Tekwe Puràg nezewe uze'eg iko ihewe a'e kury. — Taw nànàn nehe, neho àwàm nànàn nehe, nemunehew kar putar zemunehew paw pe a'e wà nehe, i'i iko ihewe. — Upuraraw kar putar ma'erahy newe a'e wà nehe no, i'i iko ihewe, i'i Pawru a'e, uzeruzar ma'e waneruze'egar wanupe a'e. \v 24 — Aze amàno nehe, ikatu ihewe nehe. Aze namàno kwaw nehe, ikatu ihewe nehe. Ta'e azapo Tupàn hemiapo putar haw aha teko ihe xe. Hepurumumaw wer a'e ma'e rehe ihe. Zanezar Zezuz hemono kar uze'eg puràg imume'u kar pà a'e, Tupàn zanepuhareko haw imume'u kar pà a'e. Hepurumumaw wer imume'u haw rehe ihe. \p \v 25 Ata aha pepyr paw rupi ihe, Tupàn pureruze'egaw imume'u pà peme ihe. Ko ma'e akwaw katu ihe kury. Naherexak wi pixik kwaw pe nehe kury. \v 26 A'e rupi amo ma'e amume'u tuwe putar peme ihe nehe kury, kutàri ihe nehe kury. — Aze amo pepyr har xe har noho kwaw Tupàn pyr nehe, aze oho tatahu pe nehe, a'e ae tatahu pe uzemono kar har romo hekon putar a'e nehe. Ta'e ihe namono kar kwaw a'e pe ihe xe. \v 27 Ta'e Tupàn ze'eg puràg Zezuz Zaneruwihawete rehe har paw rupi katete amume'u peme ihe xe. Tupàn hemiapo putar haw paw rupi katete amume'u peme ihe. \v 28 Pezekaiw katu pezehezehe nehe ty wà. Tekwe Puràg pemuzekaiw kar kwez amogwer uzeruzar ma'e wanehe a'e no. Pezekaiw katu wanehe nehe ty wà. Àràpuhàràn wanehe uzekaiw katu ma'e a'e wà, ume'egatu weimaw wanehe tuweharupi a'e wà. Nezewegatete pezekaiw katu Tupàn hemiruze'eg wanehe nehe no. Ta'e Tupàn umuigo kar a'e teko a'e wà xe, wemiruze'eg romo a'e wà xe, wa'yr imumàno kar pà wanekuzaromo a'e xe. \v 29 Amo ma'e uzeapo ma'e ràm akwaw ihe no. Xe wi heho re nehe, awa uzeruzar 'ym ma'e ur putar pepyr a'e wà nehe. Zawaruhu oho àràpuhàràn wapyr a'e, wazuka pà a'e. Nezewegatete a'e awa ur ma'e ràm a'e wà nehe no, ur putar xe pemupytu'u kar pà pezeruzar ire a'e wà nehe no. \v 30 Amo 'ar mehe nehe, amo awa a'e wà nehe, penapi har a'e wà nehe, hemu'em putar uzeruzar ma'e wanupe a'e wà nehe, wamupytu'u kar pà Tupàn ze'eg rehe uzeruzar ire a'e wà nehe, uze'eg rehe wamuzeruzar kar pà a'e wà nehe. \v 31 Pezeruzar zo waze'eg rehe nehe. Pema'enukwaw ko ma'e rehe nehe ty wà. Amumaw na'iruz kwarahy pemu'e pà tuweharupi ihe. 'Aromo, pyhaw, apumu'e pitàitàigatu ihe. Apuraraw ma'erahy tetea'u pemu'e mehe. \p \v 32 Ko 'ar rehe kury, — Ezekaiw katu Ew tawhu pe har neremiruze'eg wanehe nehe, a'e tuwe Tupàn pe tuweharupi ihe kury. Uzekaiw katu putar penehe a'e nehe, ta'e pekwaw pepuhareko katu haw rehe ze'egaw peiko kury xe. Upuner tuwe pemuzeruzar kar haw rehe a'e. Uzapo putar ikatuahy ma'e peme nehe, ta'e nezewe haw uzapo wemiruze'eg wanupe xe. \v 33 Naherewyrowyroahy kwaw ni pitài teko rehe ihe, pepyr hereko mehe ihe. Nahepureraha wer kwaw amo kamir rehe amo hemetarer rehe wanuwi ihe. \v 34 Hepo pupe ae ama'ereko teko ihe. A'e rupi uhyk ureremi'u urewe. Uhyk urekamir urewe no, urema'e paw rupi ure no, herupi wata ma'e wanupe no. \v 35 A'e ma'e paw rupi iapo mehe azapo kar nezewegatete peme ihe, ikàg 'ym ma'e wapytywà kar pà peme nezewe ihe, hema'ereko katu haw hexak kar pà peme. Pema'enukwaw katu Zanezar ize'eg awer rehe ty wà. — Aze awa omono e ma'e amo pe nehe, ipyhykar hurywete putar a'e nehe. Imono e har hurywete wera'u izuwi a'e nehe no, i'i Zanezar teko wanupe a'e, i'i Pawru a'e teko wanupe. \v 36 Pawru uze'eg pawire wapyk upenàràg rehe, Tupàn pe uze'eg pà amogwer wanehe wà. \v 37 Uzai'o paw rupi wà, ta'e Pawru oho iko wanuwi a'e xe. Uzàzuwàn, ta'e hurywete tuwe wà xe. \v 38 Uzemumikahy tuwe wà, ta'e — Naherexak pixik kwaw pe nehe, i'i wanupe a'e xe. Na'e oho hupi kanuhu tupaw pe wà kury. Uruixe kanuhu pupe kury. \c 21 \s1 Oho Pawru Zeruzarez tawhu pe a'e kury \p \v 1 — Zazur rihi zazur rihi, uru'e wanupe ure. Na'e uruhem oroho a'e wi wanuwi. Urupyterahaw yryhu oroho. Te uruhem uruzuwà yrypypo'o Koz her ma'e pe kury. Iku'egwepe uruhem Hoz taw pe. A'e wi uruata wi oroho Patar taw pe no. \v 2 A'e pe uruekar amo ae kanuhu ure, Peni ywy kutyr oho ma'e ràm hekar pà ure. Uruexak. A'e rupi uruixe ipupe, a'e wi oroho pà. \v 3 Uruata uruiko yryhu rehe. Te, urupuner Xip yrypypo'o hexakaw rehe. A'e wi oroho uruiko Xir ywy kutyr kury. Uruhem oroho kanuhu wi kury, Xir taw pe kury. Ta'e kanuhu izar upytu'u a'e pe a'e xe, ma'e hezar pà a'e taw pe a'e xe. \v 4 Uruexak amo uzeruzar ma'e oroho a'e pe wà no. Urumumaw 7 'ar a'e pe wapyr urepyta pà ure. Tupàn rekwe umuze'eg kar a'e pe har Pawru pe a'e wà. — Eho zo Zeruzarez pe nehe ty, i'i Tekwe Puràg Pawru pe a'e, a'e pe har wamuze'eg kar pà izupe a'e. \v 5 Na'e upaw wapyr urereko haw kury. A'e rupi uruhem oroho a'e wi wanuwi. A'e paw rupi wà, wanemireko wà no, wapurumuzàmuzàg wà no, oho urerupi taw wi wà. Uruwapyk urepenàràg rehe ywyxig rehe yryhu iwyr Tupàn pe ureze'eg pà. \v 6 Na'e — Zazur rihi zazur rihi, uru'e urezeupeupe. Uruixe wi kanuhu pupe. Uzeruzar ma'e uzewyr oho weko haw pe wà no. \p \v 7 Uruata wi oroho Xir taw wi kury. Te uruhem Pituremaz taw pe kury. Uruexak uzeruzar ma'e a'e pe har ure wà. Pitài 'ar urumumaw a'e pe har wapyr urereko pà. \v 8 Iku'egwepe uruhem oroho a'e wi wanuwi. Uruata oroho Xezarez tawhu pe kury. A'e pe urehem ire oroho Piri hàpuz me. Zezuz zanerekuzaromo imàno awer imume'u har romo hekon a'e. Urupyta ipyr. Uzeruzar ma'e Zeruzarez pe har wexaexak 7 awa a'e wà, Tupàn ze'eg imume'u har romo wamuigo kar pà a'e wà. Wexak Piri a'e 'ar mehe wà. \v 9 Heta 4 tazyr izupe wà. Tazyr a'e wà, imen 'ym ma'e romo wanekon a'e wà. Umume'u Tupàn ze'eg heraha waiko a'e wà. \v 10 Urumumaw màràn 'ar a'e pe urereko pà. Na'e Akapo uhem wà a'e pe a'e, Zutez ywy wi ur pà a'e. Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e. \v 11 Ur urepyr. Na'e Akapo wenuhem Pawru izeku'apixi haw izuwi a'e. Uzàpixipixi opo a'e, upy a'e no, Pawru izeku'apixi haw pupe a'e. — Nezewe i'i Tekwe Puràg a'e, uze'eg ihewe imume'u kar pà a'e, i'i urewe. — Ko zeku'apixi haw izar a'e nehe, oho putar Zeruzarez pe a'e nehe. Zutew a'e pe har a'e wà nehe, uzàpixi putar izar nezewegatete a'e wà nehe. Omono putar zutew 'ym wanuwihaw wanupe wà nehe no, i'i izupe. \p \v 12 Ize'eg henu mehe uruze'eg Pawru pe ure kury. Amogwer a'e pe har uze'eg izupe a'e wà no. — Eho zo Zeruzarez tawhu pe nehe ty, uru'e izupe. \v 13 Na'e Pawru i'i urewe a'e. — Màràzàwe tuwe pezai'o peiko nezewe, hemuzemumikahy kar pà. Tuwe heàpixipixi wà nehe. Tuwe hezuka wà nehe. Herurywete nezewe mehe nehe, ta'e Zanezar Zezuz hemiruze'eg romo aiko ihe xe, ta'e ize'eg imume'u har romo aiko ihe xe, i'i urewe. \p \v 14 Nurupuner kwaw imupyta kar haw rehe ure. A'e rupi — Tuwe ma'e uzeapo Tupàn hemimutar rupi nehe, uru'e izupe. \v 15 Urumumaw màràn 'ar a'e pe urereko pà. Na'e uruzemuàgà'ym ureho àwàm rehe kury. Uruhem oroho a'e wi wanuwi, uruata pà Zeruzarez pe. \v 16 Amo uzeruzar ma'e Xezarez tawhu pe har a'e wà no, wata oho urerupi a'e wà no. Urereraha wemigwaw heko haw pe wà, ureker àwàm me wà. Menazo a'e awa her romo a'e, Xip yrypypo'o rehe har romo hekon a'e. Uzeruzar ma'e izypy mehe arer romo hekon a'e. \s1 Wexak Pawru Xiak oho a'e kury \p \v 17 Zeruzarez tawhu pe urehem mehe uzeruzar ma'e uremuixe katu kar wàpuz me a'e wà. Hurywete urerexak mehe wà. \v 18 Iku'egwepe Pawru oho urerupi Xiak hexak pà a'e. Uzeruzar ma'e waneruze'egar paw rupi a'e pe wanekon a'e wà no. \v 19 — Nekatu ty nekatu ty, i'i Pawru wanupe. Na'e umume'u Tupàn hemiapo karer paw a'e, zutew 'ym wapyr wiko mehe arer a'e pape wanupe wemimono kar rehe a'e. \v 20 Ize'eg henu mehe a'e pe har paw rupi katete uze'egatu Tupàn rehe a'e wà. Na'e i'i Pawru pe wà. — Erexak katu urereta haw iko ne, ureryky'yr. Zutew tetea'u wiko uzeruzar ma'e romo a'e wà kury. Weruzar tuwe Moizez ze'eg waiko wà no. \v 21 Amo umume'u neremiapo kwer wanupe wà. — Pawru nezewe i'i iko a'e, i'i waiko uzeupeupe wà, nerehe uze'eg pà wà rihi. — Pezar zo Moizez ze'eg nehe ty wà. Peho zo zutew wanàmuzgwer wanape rupi nehe. Pemonohok kar zo pena'yr wapirera'i wanuwi nehe ty wà, i'i Pawru oho iko a'e, zutew wanupe a'e, uzeruzar ma'e wanupe a'e, i'i uzeupeupe wà, nerehe uze'eg pà wà. \v 22 — A'e rupi neze'eg na'ikatu kwaw a'e Moizez ze'eg kwaw par wanupe, a'e parizew wanupe. Ukwaw putar xe nehem awer wà nehe. Ma'e xiapo putar nehe, wamurywete kar pà nehe. \v 23 Aze erezapo ma'e ureze'eg rupi nehe, hurywete putar wà nehe. Heta 4 awa xe a'e wà kury. Umume'u tuwe wemiapo ràm kwez Tupàn pe wà. \v 24 Eho wanupi nehe ty. Ezemukatu kar Tupàn pe Moizez ze'eg rupi nehe, xaxeto pe nehe. Emono temetarer xaxeto pe wamukatu haw hekuzaromo nehe. Nezewe mehe upuner u'aw ipinaw rehe wà nehe. A'e rupi zutew nezewe i'i putar newe a'e wà nehe. — Kwa Pawru nuiko kwaw ze'eg kwehe arer heruzar 'ymar romo a'e, i'i putar newe wà nehe. — Azeharomoete weruzar Moizez ze'eg iko a'e, i'i putar newe wà nehe. \v 25 Amo ae ma'e uruzapo kar kwez uzeruzar ma'e zutew 'ym wanupe ure. Oromono kar ureze'eg pape rehe imuapyk pyr wanupe ure. — Pe'u zo ma'ero'o kwer tupàn a'ua'u pe imono pyrer nehe ty wà, uru'e kwez wanupe. — Pe'u zo ma'e huwykwer nehe no. Pe'u zo ma'e i'azuwyk pyrer ho'o kwer nehe no. Peho zo penemireko 'ym wapuhe nehe, peho zo kuzà wyzài wapuhe nehe, peho zo pemen 'ym wapuhe nehe no, uru'e kwez wanupe. Urumuapyk a'e ze'eg pape rehe, imono kar pà wanupe. \v 26 A'e rupi Pawru weruzar waze'eg a'e. Iku'egwepe oho wanupi, uzemukatu kar pà Tupàn pe Moizez ze'eg kwehe arer rupi. \s1 Zutew upyhyk Pawru tàpuzuhu pe heko mehe a'e wà kury \p \v 27 A'e 7 'ar ipaw etea'i mehe amo zutew Az ywy rehe arer wexak Pawru tàpuzuhu pupe heko mehe a'e wà. Uze'eg ahyahy teko wanupe wà. — Tupàn rehe uze'eg zemueteahy ma'e romo hekon a'e, i'i ahyahy wanupe wà, Pawru rehe uze'eg pà wà. A'e rupi upyhyk Pawru oho wà. \v 28 — Pe Izaew izuapyapyr pe ty wà, i'i a'e zutew wà, amogwer wanupe wà. — Urepytywà pe nehe ty wà. Ko awa wata oho iko ywy nànàn taw nànàn a'e, zaneràmuzgwer ze'eg rehe uze'eg zemueteahy pà a'e, Moizez ze'eg 'ym rehe upurumu'e pà a'e, 'àg tàpuzuhu pupe zaneremiapo rehe uze'eg zemueteahy pà no. Ko 'ar rehe kury, werur amo zutew 'ym xe tàpuzuhu pe wà kury, ko Tupàn henaw ikatu haw imuaiw kar pà wà kury, i'i wanupe wà. \v 29 Nezewe i'i a'e wà, ta'e wexak Pawru a'e wà xe, Toro Ew tawhu pe har hupi wata mehe a'e wà xe, taw mytepe a'e wà xe. Pawru nueraha kwaw Toro tàpuzuhu pupe a'e. A'e rupi a'e zutew hemu'em hehe wà. \p \v 30 Taw pe har paw rupi a'e wà, wikwahy a'e wà. Na'e hemu'em ma'e kwer a'e wà, uzemono'og a'e pe uzàn pà a'e wà, Pawru ipyhyk pà a'e wà. Umutyk heraha tàpuzuhu wi wà. Na'arewahy uwàpytym tàpuzuhu uken wà. \v 31 Uzeagaw teko Pawru izuka haw rehe wà. Na'e amo awa oho zauxiapekwer wanuwihaw pe a'e kury. Hom tawhu pe har wanuwihaw ikàg ma'e hemiruze'eg romo wanekon a'e zauxiapekwer wà. A'e awa umume'u wazeàmàtyry'ymaw izupe kury. — Zeruzarez pe har paw rupi katete wikwahy a'e wà kury, uzeàmàtyry'ym pà a'e wà kury, i'i tuwihaw pe. \v 32 Tàrityka'i tuwihaw omono'og zauxiapekwer wamuwà wà kury, werur wanuwihaw wà no. Uzàn oho teko wazemono'ogaw pe wà, taw mytepe wà. Na'e teko wexak tuwihaw wà kury, wexak zauxiapekwer wà no. Upytu'u Pawru ipetek ire wà. \v 33 Uhem tuwihaw Pawru huwake kury. Upyhyk kar kury. — Pezàpixipixi nehe ty wà, mokoz kyhàhàm tàtà ma'e pupe nehe ty wà, i'i zauxiapekwer wanupe. Na'e upuranu teko wanehe kury. — Mo romo hekon ko awa a'e, ma'e uzapo a'e, i'i wanupe, wanehe upuranu pà. \v 34 Amo umume'u amo ma'e izupe wà. Amo ae umume'u amo ae ma'e izupe wà. Ni amo awa numume'u kwaw ma'e amo ae awa hemimume'u kwer rupi a'e. Wanemimume'u kwer pitàitàigatu uzawy amogwer wanemimume'u wà. A'e rupi tuwihaw nukwaw kwaw Pawru hemiapo kwer a'e. A'e rupi uze'eg wemiruze'eg wanupe kury, zauxiapekwer wanupe kury. — Peraha ko awa pi pe zauxiapekwer wanàpuzuhu pe nehe ty wà, i'i wanupe. \v 35 Weraha Pawru a'e wà, tàpuzuhu huwake myromyrogaw huwake a'e wà. Nupuner kwaw uzeupir haw rehe a'e, ta'e teko wikwahy tuwe a'e wà xe. Ipuruzuka wer zepe hehe wà xe. A'e rupi zauxiapekwer upir Pawru a'e wà, heraha pà heruzeupir pà myromyrogaw rehe a'e wà. \v 36 Teko uhem wà wanaikweromo wà, uhapukaz pà wà. — Pezuka nehe ty wà, pezuka nehe ty wà, i'i ahyahy zauxiapekwer wanupe wà. \s1 Pawru umume'u weko haw a'e kury \p \v 37 Tàpuzuhu pupe heruixe etea'i mehe wà, Pawru uze'eg tuwihaw pe kury. — Aipo apuner amo ma'e imume'u haw rehe newe, i'i izupe. — Aipo erekwaw Kere ywy rehe har ze'eg ne, i'i tuwihaw izupe. — Akwaw katu ihe, i'i Pawru izupe. \p \v 38 — Azeharomoete nereiko kwaw a'e Ezit ywy rehe arer romo ne. Amo 'ar mehe ur xe a'e, omono'og 4.000 awa a'e wà, zauxiapekwer romo wamuigo kar pà a'e wà, ureàmàtyry'ym pà a'e wà. Tàpuz heta 'ymaw pe wata oho waiko a'e 'ar mehe wà, i'i tuwihaw Pawru pe. \p \v 39 — Nan kwaw pa, i'i Pawru izupe. — Zutew romo aiko ihe. Tar taw pe azexak kar ihe, Xiri ywy rehe ihe. Aiko tawhu pe harete romo ihe. Tuwe aze'eg a'e teko wanupe ihe kury, i'i izupe. \p \v 40 — Aze pa, eze'eg wanupe nehe, i'i tuwihaw izupe. A'e rupi Pawru upu'àm oho myromyrogaw apyr kury. Opoe'eg teko wanupe, wamupytu'u kar pà wanehapukaz re. Wapytu'u pawire uze'eg wanupe zutew ze'eg rupi kury. \c 22 \p \v 1 (Uze'eg wiwi Pawru wanupe a'e kury.) — Pe awa kwer pe ty wà, pe awa wanyky'yr pe ty wà, pe awa wanywyr pe ty wà, pe awa wanu pe ty wà. Pezeapyaka katu heze'eg rehe nehe ty wà, ta'e amume'u putar heremiapo kwer ihe kury xe. A'e rupi napezepyk kwaw herehe nehe. \p \v 2 Upytu'u tuwe uhapukaz re wà, ta'e wenu zutew ze'eg rupi ize'egaw a'e wà xe. \v 3 Zutew romo aiko ihe. Tar taw pe azexak kar ihe, Xiri ywy rehe ihe. Hekwarer mehe azur xe Zeruzarez pe. Azemu'e teko xe ihe. Kamariew hemu'e a'e 'ar mehe a'e. Hemu'e kateteahy zaneipy ze'eg rehe. Aruzar tuwe Tupàn ihe, pezàwegatete ihe, xe har kutàri har wazàwegatete ihe. \v 4 Izypy mehe azàmàtyry'ym Zezuz rehe uzeruzar ma'e aha ihe wà, wapyhyk kar pà ihe wà, wazuka kar pà ihe wà. Apyhyk kar awa ihe wà, kuzà ihe wà no, zemunehew paw pe wamunehew kar pà ihe wà. \v 5 Xaxeto wanuwihaw a'e, amogwer tuwihaw a'e wà no, ukwaw hereko awer a'e wà. — Azeharomoete ize'eg a'e, i'i putar peme wà nehe, aze pepuranu wer wanehe nehe. Zezuz rehe uzeruzar ma'e xe har a'e wà, omono kar upape amo uzeruzar ma'e Namaz tawhu pe har wanupe a'e wà. Tuwihaw wenuhem a'e pape wanuwi a'e wà. Umur a'e pape ihewe wà. — Uzeruzar ma'e omono kar ko pape amo ae uzeruzar ma'e wanupe a'e wà. Epyhyk ko pape ipyhyk àràm ne wà nehe ty, i'i tuwihaw ihewe wà. — Erur a'e Zezuz rehe uzeruzar ma'e xe Zeruzarez pe ne wà nehe no ty. Uruzepyk putar wanehe ure nehe no, i'i ihewe wà. \s1 Pawru umume'u Zezuz rehe uzeruzar haw a'e \p \v 6 Uze'eg wi Pawru wanupe no. — Heata mehe Namaz tawhu pe hehem etea'i mehe kwarahy wapytepe hin mehe na'arewahy tatainy ywak rehe har uhyape katu a'e pe heiwyr a'e. \v 7 A'ar ywy rehe ihe. Aenu amo ze'eg. — Xawru, Xawru, i'i ihewe. — Màràzàwe tuwe erepuraraw kar ma'erahy kwer iko ihewe ne, i'i ihewe. \p \v 8 — Mo romo ereiko ne, hezar, a'e izupe. — Zezuz Nazare pe har romo aiko ihe. Màràzàwe tuwe erepuraraw kar ma'erahy kwer iko ihewe ne, i'i ihewe. \p \v 9 Na'e awa herupi wata ma'e a'e wà, wexak tatainy a'e pe wà. Nuenu kwaw ize'eg a'e wà. \v 10 Apuranu hehe ihe. — Ma'e azapo putar ihe nehe, hezar, a'e izupe. — Epu'àm ty, i'i ihewe. — Eho Namaz tawhu pe nehe. A'e pe nehem ire nehe, amo awa umume'u putar ma'e neremiapo ràm newe paw rupi katete a'e nehe, i'i ihewe. \p \v 11 Naherehàpyhà kwaw kury, ta'e tatainy uhyapeahy ihewe a'e xe. A'e rupi herupi wata ma'e hepyhyk hepo rehe wà, Namaz tawhu pe hereraha pà wà. \v 12 Amo awa a'e pe herekar a'e. Anani her romo a'e. Tupàn heruzar katu har romo hekon a'e. Weruzar tuwe zaneràmuzgwer waze'eg iko a'e no. Zutew Namaz tawhu pe har paw rupi uze'egatu hehe wà. \v 13 Ur Anani hepyr herexak pà. Upu'àm wà heruwake. — Xawru herywyr, i'i ihewe. — Nerehàpyhàgatu putar ne nehe kury, i'i ihewe. A'e 'ar mehe we herehàpyhàgatu wi ihe kury. Ame'e hehe ihe. \v 14 Na'e uze'eg wi ihewe. — Tupàn a'e, zaneipy wazar a'e, nerexak kwez a'e kury, wemiapo putar haw ikwaw kar pà newe a'e kury. Wexak kar wemiruze'eg ikatuahy ma'e kwez newe no. Wenu kar ize'eg kwez newe no. \v 15 Erexak kwez ne, erenu kwez ne no. A'e rupi erepuner teko wanupe imume'u haw rehe paw rupi katete ne nehe no. \v 16 Erexak kwez ne, erenu kwez ne no. Ma'e ereàro iko kury. Epu'àm ty, ezemuzahazahak kar eho ty. Eze'eg izupe nehe, a'e mehe umunàn putar neremiapo kwer ikatu 'ym ma'e newi a'e nehe, heharaz putar izuwi a'e nehe. Nuzepyk kwaw nerehe nehe, i'i Anani ihewe. \s1 — Amume'u putar ze'eg puràg zutew 'ym wanupe ihe nehe, i'i Pawru zutew wanupe \p \v 17 — Na'e azewyr tuwà Zeruzarez tawhu pe kury. Aze'eg aha Tupàn pe hàpuzuhu pe. Heze'eg mehe aexak amo ma'e. \v 18 Aexak Zanezar ihe. Uze'eg ihewe a'e. — Ehem eho xe Zeruzarez tawhu wi nehe ty, i'i ihewe. — Ta'e teko xe har nuzeruzar kwaw neze'eg rehe wà nehe xe, herexak awer imume'u haw rehe wà nehe xe, i'i ihewe. \v 19 — Hezar, a'e izupe. — Aha wazemono'ogaw nànàn ihe, nerehe uzeruzar ma'e wapyhyk kar pà ihe, wapetepetek kar pà ihe. Xe har ko taw pe har ukwaw heremiapo kwer a'e wà, a'e izupe. \v 20 — Uruzuka Ete her ma'e neze'eg imume'u har ure. Ihe aiko a'e pe izuka mehe ihe. Ikatuahy izuka haw ihewe a'e mehe. Azekaiw katu izuka har wakamir rehe a'e mehe ihe, a'e Zezuz pe. \v 21 — Eho xe wi nehe ty, i'i ihewe. — Ta'e oromono kar putar muitea'u xe wi ihe nehe, zutew 'ym nànàn heze'eg imume'u kar pà newe ihe nehe, i'i ihewe. \p \v 22 Teko wiko a'e pe Pawru ze'eg henu pà wà. Na'e zutew 'ym wanehe ize'eg mehe uzypyrog uhapukaz pà wahyhaw rupi wà kury. — Peraha xe wi nehe ty wà, pezuka nehe ty wà, i'i ahyahy zauxiapekwer wanupe wà. — Na'ikatu kwaw hekuwe haw urewe nehe. Uruzuka agwer awa ure, i'i wanupe, wahyhaw rupi uhapukaz pà wà. \v 23 Uhapukaz tuwe waiko wà. Umutuhug ukamir waiko wà no. Omomomomor ywyximorer imuhàmuhàz pà wà no. \v 24 Zauxiapekwer wanuwihaw uze'eg zauxiapekwer wanupe kury. — Peraha Pawru tàpuzuhu pupe nehe kury ty wà, i'i wanupe. — Pepetepetek heraha nehe. A'e re pepuranu zutew wanehe nehe. — Màràzàwe tuwe pehapukaz nezewe hehe, peze wanupe nehe, i'i wanupe. \v 25 Uzàpixipixi heraha wà. Uzypyrog etea'i ipetepetek pà wà. Na'e uze'eg Pawru tuwihaw a'e pe u'àm ma'e pe kury. — Ma'in penuwihaw waze'eg a'e. Aipo erepuner tuwihaw ikàg wera'u ma'e Hom tawhu pe har hemiruze'egete ipetepetekaw rehe nezewe ne. Ta'e nahereraha kwaw pe tuwihaw ikàg ma'e huwa rupi ne xe, neremume'u kwaw heremiapo kwer ikatu 'ym ma'e izupe ne xe. Ni amo tuwihaw ikàg ma'e nahepetepetek kar kwaw newe a'e, i'i izupe, zauxiapekwer wanuwihaw pe. \p \v 26 Ize'eg mehe zauxiapekwer wanuwihaw oho uwihaw pe a'e no, hehe upuranu pà a'e no. — Màràzàwe tuwe erepetek kar kwez awa ihewe ne. Tuwihaw ikàg wera'u ma'e Hom tawhu pe har hemiruze'egete romo hekon a'e, i'i izupe. \v 27 Na'e tuwihaw uze'eg oho Pawru pe kury. — Aipo tuwihaw ikàg wera'u ma'e Hom tawhu pe har hemiruze'egete romo ereiko ne, i'i izupe. -Azeharomoete, i'i Pawru izupe. \p \v 28 — Ihe ihe no, aiko hemiruze'egete romo ihe no, ta'e amono temetarer tetea'u izupe ihe xe, hemiruze'egete romo hereko haw hekuzaromo ihe xe, i'i izupe. Uze'eg Pawru izupe. — Ihe aiko hemiruze'egete romo ihe, ta'e heru hemiruze'egete romo hekon a'e xe, i'i Pawru izupe. \p \v 29 Zauxiapekwer nupuranu wi kwaw hehe wà. Ize'eg mehe tàrityka'i utyryk izuwi wà. Tuwihaw ukyze katu izuwi a'e no, ta'e tuwihaw ikàg wera'u ma'e Hom tawhu pe har hemiruze'egete romo hekon tuwe a'e xe. — Xiàpixi kwez zane. A'e rupi tuwihaw uzepyk putar zanerehe nehe, i'i uzeupeupe wà, izuwi ukyze pà wà. \s1 Teko weraha Pawru zutew wanuwihaw wanuwa rupi a'e wà kury \p \v 30 Tuwihaw ipurukwaw wer Pawru heko haw rehe. — Màràzàwe tuwe zutew ipuruzuka wer hehe a'e wà, i'i uzeupe. A'e rupi iku'egwepe ukwaraw kar kury. Omono'og Xaxeto wamuwà a'e wà, amogwer zutew wanuwihaw wamuwà a'e wà no. Na'e weraha Pawru a'e pe a'e no, wanuwa rupi imupu'àm kar pà a'e no. \c 23 \p \v 1 Ume'egatu Pawru a'e kury, zutew waneruze'egar wanehe a'e kury. Uze'eg wanupe. — Heryky'yr wà, herywyr wà. Izypy mehe arer we te ko 'ar rehe aruzar tuwe Tupàn ze'eg teko ihe. Nahemaranugar kwaw izuwi ihe, i'i wanupe. \v 2 Xaxeto wanuwihaw a'e, Anani her ma'e a'e, uze'eg Pawru huwake har wanupe a'e kury. — Pekwar Pawru izuru rehe ty wà, i'i wanupe. \v 3 Uze'eg Pawru izupe. — Azeharomoete Tupàn ukwar putar nerehe a'e nehe no. Iaiw ma'e romo ereiko ne. — Pawru nuweruzar kwaw ze'eg kwehe arer a'e, ere putar herehe nehe. Ne no ty, azeharomoete erezuhaw a'e ze'eg kwez ne no ty, ta'e nepurumukwar kar wer neremiruze'eg herehe ne wà xe, i'i izupe. \p \v 4 Na'e amo awa Pawru huwakea'i har a'e wà kury, uze'eg izupe a'e wà kury. — Ereze'eg zemueteahy kwez Xaxeto ikàg wera'u ma'e pe ne kury, i'i izupe wà. \p \v 5 I'i Pawru wanupe, — Nakwaw kwaw xaxeto romo heko haw ihe. Aze mo akwaw, naze'eg iwer mo nezewe. Ta'e nezewe i'i Tupàn ze'eg kwehe arer a'e xe. — Peze'eg zemueteahy zo penuwihaw rehe nehe, i'i a'e ze'eg kwehe arer a'e, i'i Pawru wanupe. \p \v 6 Amo a'e pe har a'e wà, xatuxew romo wanekon a'e wà. Nuzeruzar kwaw purumugweraw kar àwàm rehe wà. Amo ze'eg kwehe arer kwaw par parizew her ma'e a'e pe wanekon a'e wà no. Pawru ukwaw waneko haw a'e pe a'e. A'e rupi uze'eg wanupe nezewe kury. — Heryky'yr wà herywyr wà. Aiko ze'eg kwehe arer rupi oho ma'e romo ihe. Heru a'e rupi katete a'e no. Tuwihaw hererur kwez xe a'e wà, ta'e azeruzar umàno ma'e kwer wakweraw pàwàm rehe ihe xe, i'i wanupe. \p \v 7 A'e ma'e imume'u pawire tàrityka'i parizew a'e wà, xatuxew a'e wà no, uzypyrog uzeàmàtyry'ym pà a'e wà, uzeupeupe uze'eg ahyahy pà a'e wà. \v 8 — Teko nukweraw pixik kwaw umàno re wà nehe, i'i xatuxew wà. — Naheta kwaw Tupàn heko haw pe har wà, naheta kwaw tekwe wà no, i'i waiko wà. Parizew a'e wà, — Teko ukweraw putar a'e wà nehe, i'i waiko wà. — Heta tuwe Tupàn heko haw pe har wà, heta tuwe tekwe wà no, i'i waiko a'e wà. \v 9 Uhapukapukaz wera'u uzeupeupe uze'eg ahyahy pà wà. Na'e amo parizew a'e wà, purumu'e ma'e a'e wà, upu'àm uze'eg ahyahy pà amogwer wanuwa rupi wà kury. — Ikatuahy ko awa a'e. Ukwaw tuwe ze'eg kwehe arer a'e, weruzar tuwe a'e no, iawy 'ym pà a'e. Aze ru'u amo tekwe uze'eg kwez izupe a'e. Aze ru'u amo Tupàn heko haw pe har uze'eg kwez izupe a'e, i'i wanupe wà. \p \v 10 Uzeàmàtyry'yry'ym a'e pe wà kury. — Aze ru'u uzuka putar Pawru a'e wà nehe, ipei'ài'àg pà a'e wà nehe, i'i zauxiapekwer wanuwihaw uzeupe. A'e rupi omono kar zauxiapekwer teko wamytepe wà, Pawru henuhem kar pà wamyter wi wà. — Peraha penàpuzuhu pupe nehe ty wà, (ta'e nupuner kwaw izuka haw rehe penàpuz me a'e wà nehe xe), i'i wanupe. (Wenuhem heruwà wà.) \p \v 11 Pyhaw zemunehew paw pe heko mehe Zanezar Zezuz upu'àm wà Pawru huwake kury. Ekyze zo wanuwi nehe ty, i'i izupe. — Eremume'u herehe ze'egaw kwez xe har wanupe ne, Zeruzarez tawhu pe har wanupe ne. Eremume'u putar nezewegatete eho Hom tawhu pe har wanupe nehe kury, i'i izupe. \s1 — Xiuka putar Pawru zane nehe, i'i amo zutew uzeupeupe a'e wà kury \p \v 12 Iku'egwepe zutew uzemono'og a'e wà kury, Pawru izuka haw rehe uze'eze'eg pà a'e wà kury. Umume'u tuwe ma'e wemiapo ràm uzeupe wà. — Namai'u kwaw Pawru imàno 'ym mehe we ihe nehe, xo imàno re zo amai'u wi putar nehe, i'i tuwe uzeupeupe wà. — Tuwe Tupàn uzepyk herehe nehe, aze azuhaw ko heze'eg ihe nehe, i'i uzeupeupe wà. \v 13 Nezewe uze'eg ma'e kwer wà, 40 waneta haw a'e wà. Umume'u umai'u 'ymaw nezewe uzemono'og ma'e wanupe wà. \v 14 Na'e a'e awa oho xaxeto wanuwihaw ipyr wà, amogwer tàmuz wapyr wà. — Nezewe haw urumume'u tuwe kwez Tupàn huwa rupi ure kury. Nurumai'u kwaw Pawru imàno 'ym mehe we ure nehe. Xo imàno re urumai'u wi putar ure nehe, i'i wanupe wà. \v 15 — A'e rupi pemono kar peze'eg zauxiapekwer wanuwihaw pe nehe. — Erur Pawru xe urewe nehe ty, peze mua'u izupe nehe, i'i wanupe wà. — Ta'e urepuranu wer hehe ure nehe xe, ta'e nurukwaw katu kwaw ma'e paw rupi ure xe, peze mua'u izupe nehe, i'i wanupe wà. — Ure ure kury, uruzemuàgà'ym putar ure kury. Xe kutyr pe rupi iata mehe we uruzuka putar ure nehe, nuhem pixik kwaw xe a'e nehe, i'i wanupe wà. \p \v 16 Amo awa a'e pe hekon a'e, Pawru i'ir romo hekon a'e. Wenu tuwe waze'eg. A'e mehe wixe zauxiapekwer hàpuzuhu pe kury, Pawru pe uze'eg pà kury, weminu kwer imume'u pà izupe kury. \v 17 Na'e Pawru wenoz amo zauxiapekwer wanuwihaw uzeupe kury. Uze'eg izupe. — Eraha ko kwàkwàmo neruwihaw pe nehe ty. Ta'e ipurumume'u wer ma'e rehe izupe a'e xe, i'i izupe. \p \v 18 Weraha zauxiapekwer kwàkwàmo uwihaw pe kury. — Neremimunehew kwer a'e, herenoz kwez a'e, ko kwàkwàmo herur kar pà xe nepyr a'e. Ta'e ipurumume'u wer ma'e rehe newe a'e xe, i'i izupe. \p \v 19 Tuwihaw upyhyk kwàkwàmo ipo rehe heraha pà pepa'i. Amogwer a'e pe har nuenu kwaw waze'eg wà. — Ma'e eremume'u putar ihewe ty, i'i izupe. \p \v 20 — Tuwihaw wanuwihaw a'e wà nehe, wenoz putar Pawru heraha haw newe wà nehe, uzepyr wà nehe. — Urepuranu wer hehe nehe, ta'e nurukwaw katu kwaw heko haw ure xe, i'i mua'u putar newe wà nehe. \v 21 — Eruzar zo waze'eg nehe, ta'e heta 40 awa pe rupi a'e wà xe. Uzeàmim putar a'e pe wà nehe, Pawru hàro pà wà nehe. Ipuruzuka wer hehe wà. — Nurumai'u kwaw izuka 'ym mehe we ure nehe, i'i kwez a'e wà. Wàro waiko wà kury. Eraha zo Pawru pe rupi nehe kury, i'i kwàkwàmo izupe, tuwihaw pe. \p \v 22 I'i tuwihaw izupe. — Emume'u zo xe neremimume'u kwer amo pe nehe ty, i'i izupe. Na'e omono kar kwàkwàmo uzewi kury. \s1 Tuwihaw omono kar Pawru Tuwihaw Peri pe a'e kury \p \v 23 A'e tuwihaw wenoz amo mokoz zauxiapekwer wanuwihaw uzeupe wà kury. — Pemono'og 200 zauxiapekwer pe wà kury. Pezemuàgà'ym Xezarez tawhu pe peho àwàm rehe. Peraha 70 zauxiapekwer kawaru ku'az har pe wà nehe no. Peraha amo 200 zauxiapekwer hu'yw puku imomor har pe wà nehe no. Pezemuàgà'ym nehe kury, ta'e pehem putar peho xe wi kutàri pyhaw nehe, 9 'or mehe nehe xe. \v 24 Pekupepawrog kawaru Pawru pe nehe no, ta'e wata putar iku'az a'e nehe no xe. Peraha Pawru tuwihaw Peri ipyr nehe, izuka kar 'ym pà nehe, i'i wanupe. \p \v 25 Na'e tuwihaw umuapyk uze'eg pape rehe nezewe a'e kury. \p \v 26 — Ihe Karaw Iri ihe, ko hepape amono kar putar newe ihe kury. Ne tuwihaw Peri ne. Nekatu ty. Hekatu ihe no. \p \v 27 Zutew upyhyk kwez awa a'e wà. Uzuka tària'i wà. Tuwihaw ikàg wera'u ma'e Hom tawhu pe har hemiruze'egete romo hekon a'e. A'e rupi araha amo zauxiapekwer a'e pe ihe wà. Upyro a'e awa zutew wanuwi a'e wà. \v 28 A'e rupi araha a'e awa zutew wanuwihaw wanuwa rupi ihe. Apuranu wanehe ihe. — Ma'e uzapo a'e, a'e wanupe. — Aipo ikatu 'ym ma'e uzapo a'e, a'e wanupe. \v 29 Nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e. Màràzàwe tuwe ipuruzuka wer hehe wà. Nakwaw kwaw ihe. Màràzàwe tuwe ipurumunehew kar wer hehe wà. Nuzapo kwaw ikatu 'ym ma'e a'e. — Nuweruzar kwaw ureràmuz ze'eg iko a'e. Uhaw kar waze'eg teko wanupe a'e, i'i mua'u ihewe wà \v 30 Na'e amo awa umume'u ma'e wà kwez ihewe a'e kury. — Zutew uzuka putar Pawru a'e wà nehe, i'i kwez ihewe wà. A'e rupi amono kar putar newe ihe nehe kury. — Pemume'u hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e peho tuwihaw ikàg ma'e huwa rupi nehe ty wà, a'e kwez zutew wanupe. A'e rupi oho putar nepyr a'e wà nehe, imume'u pà neruwa rupi a'e wà nehe. Upaw hema'emume'u haw kwez kury, i'i izupe, uze'eg imuapyk pà pape rehe a'e. \p \v 31 Weruzar zauxiapekwer ize'eg a'e wà. Weraha Pawru a'e wi pyhaw wà. Te uhem Àxipa taw pe wà. (Uker a'e pe wà.) \v 32 Iku'egwepe zauxiapekwer wà, upy rehe wata ma'e wà, uzewyr oho Zeruzarez pe wàpuzuhu pe wà. Kawaru ku'az wata ma'e wata wi oho waiko Pawru heraha pà wà. \v 33 Weraha waiko wà, Xezarez tawhu kutyr wà. Uhem a'e pe wà. Omono pape tuwihaw pe wà. Omono Pawru izupe wà no. \v 34 Umugeta pape a'e. Upuranu Pawru rehe. — Ma'enugar ywy rehe har romo ereiko ne, i'i izupe. — Xiri ywy rehe har romo aiko ihe, i'i izupe. \v 35 — Aenu putar nema'emume'u haw ihe nehe, amo 'ar mehe nehe. Xiàro neremiapo kwer imume'u àràm zane wà nehe. Xe wahem mehe nehe, erezur putar heruwa rupi nehe, i'i izupe. Na'e uze'eg zauxiapekwer wanupe kury. — Peraha 'aw awa Ero hàpuzuhu pe kury. Peme'egatu hehe nehe, imonokatu pà nehe. Pemuhem kar zo a'e wi nehe, i'i wanupe. \c 24 \s1 Zutew umume'u mua'u Pawru ikatu 'ymaw a'e wà kury \p \v 1 Na'e 5 'ar pawire Xaxeto wanuwihaw a'e, Anani her ma'e a'e, oho Xezarez tawhu pe a'e kury. Amo tàmuz oho hupi a'e wà no. Amo wanekuzaromo uze'eg ma'e Tetur her ma'e oho hupi a'e no. Uhem wà tuwihaw Peri huwa rupi wà, uze'eg pà Pawru rehe wà, hemiapo kwer imume'u mua'u pà izupe wà. \v 2 Wenoz Tetur imuwà huwa rupi wà. Tetur a'e, uze'eg nezewe Pawru rehe a'e. — Tuwihaw. Erekwaw katu pureruze'egaw ne. Tuwihaw ikatuahy ma'e romo ereiko ne, a'e rupi kwehe nuruzeàmàtyry'ym kwaw ko ywy rehe ure. Ikatuahy ma'e tetea'u erezapo kar iko purupe ne no. A'e rupi ikatuahy urereko haw urewe ko 'ar rehe kury, ko ywy rehe kury. \v 3 Ikatuahy nezewe haw urewe. A'e rupi nekatuahy urewe ne. \v 4 Naze'eg tetea'u kwaw neruwa rupi ihe nehe kury, ta'e amo ae ma'e tetea'u rehe nepurapo wer kutàri nehe no xe. A'e rupi, aze ereputar, xo ko ma'e amume'u putar newe ihe nehe. \v 5 'Aw awa a'e, Pawru her ma'e a'e, na'ikatu pixik kwaw a'e. Uzapo kar ikatu 'ym ma'e iko teko wanupe. Umuzeàmàtyry'ym kar zutew oho iko ywy nànàgatu a'e wà, taw nànàgatu a'e wà no. Zezuz Nazare pe har hemiruze'eg wanuwihaw romo hekon a'e, waneruze'egar romo hekon a'e. \v 6 Weraha zutew 'ym Tupàn hàpuzuhu pupe a'e wà no, imuaiw pà Tupàn huwa rupi a'e wà no. A'e rupi urupyhyk kar ure. Urezepyk wer zepe hehe ure, ureràmuzgwer ze'eg rupi katete ure. \v 7 Tuwihaw Irizi a'e, wixe a'e pe urepyr a'e, zauxiapekwer wanerur pà a'e. Wenuhem Pawru urewi wà, urepetepetek pà wà. \v 8 Na'e Irizi umur kar hemiapo kwer imume'u har xe neruwa rupi a'e wà. Aze erepuranu 'aw awa wanehe nehe, erekwaw putar hemiapo kwer paw rupi nehe, hemimume'u kwer paw rupi nehe no. Urepuruzuka wer zepe hehe ure, hemimume'u kwer ikatu 'ym ma'e rehe ure, i'i Tetur izupe, tuwihaw Peri pe. \p \v 9 Amogwer zutew a'e pe har umume'u mua'u hemiapo kwer izupe a'e rupi katete a'e wà no. — Azeharomoete ize'eg a'e, i'i mua'u izupe. \s1 Pawru umume'u weko haw tuwihaw Peri pe a'e kury \p \v 10 Na'e tuwihaw opoe'eg Pawru pe kury, imuze'eg kar pà uwa rupi kury. Uze'eg Pawru izupe kury. — Kwehe ereiko ko ywy rehe har waneruze'egar romo ne. A'e rupi herurywete neruwa rupi heze'eg pà ihe. Ta'e tuwihaw ikatuahy ma'e romo ereiko ne xe. \v 11 Aze erepuranu amogwer wanehe nehe, ko heze'eg umume'u putar tuwe newe a'e wà nehe no. Namumaw kwaw 12 'ar Zeruzarez tawhu pe hereko pà ihe, Tupàn imuwete katu pà a'e pe ihe. \v 12 Zutew herexak a'e pe wà. Nazàmàtyry'ym kwaw a'e pe har ihe wà. Namuikwahy kar kwaw ihe wà no, ni wazemono'ogaw pe, ni taw mytepe no. \v 13 Hemu'em iko newe a'e wà kury. Naiko kwaw wanemimume'u kwer zàwenugar romo ihe. Nupuner kwaw hekatu 'ymaw hexak kar haw rehe newe wà, ta'e naheta kwaw xe. \v 14 Xo ko ma'e zo azeharomoete a'e. Amuwete katu Tupàn ureràmuzgwer wazar ihe. — Zezuz a'e, Tupàn ta'yr romo hekon a'e, a'e wanupe. Na'ikatu kwaw heze'eg wanupe. Azeruzar Moizez ze'eg pape rehe imuapyk pyrer kwehe arer rehe paw rupi ihe no. \v 15 Azeruzar Tupàn rehe ihe, 'aw awa wazàwegatete ihe. Teko ukweraw putar umàno re a'e wà nehe. Ikatu ma'e ukweraw wi putar wà nehe, ikatu 'ym ma'e ukweraw wi putar a'e wà nehe no. Paw rupi katete ukweraw putar amo 'ar mehe wà nehe, a'e wanupe. Aiko 'aw awa wazàwegatete ihe. \v 16 A'e rupi azeagaw tuweharupi ikatu ma'e zutyka'i iapo pà ihe. A'e rupi Tupàn a'e nehe, teko a'e wà nehe no, nupuner kwaw ikatu 'ymaw heremiapo kwer imume'u haw rehe a'e wà nehe, ta'e naheta kwaw xe. Ta'e akwaw heremiapo kwer ikatu haw ihe xe. \p \v 17 Kwehe mehe Tupàn hemono kar Zeruzarez wi a'e. Amo 'ar mehe azewyr aha a'e pe ihe, temetarer heraha pà heànàm wanupe ihe, ma'ea'yr Tupàn pe imono pà ihe. Amono ma'ea'yr Xaxeto wanupe. Uzuka Tupàn huwa rupi herekuzaromo wà. \v 18 A'e ma'e iapo mehe 'aw awa herexak a'e pe a'e wà, hemukatu haw iapo pawire a'e wà. Naheta kwaw teko hepyr wà. Namuaiw kwaw Tupàn hàpuzuhu ihe. Naraha kwaw zutew 'ym tàpuzuhu pupe ihe wà. \v 19 Amo zutew Az ywy rehe har a'e pe wanekon a'e wà. Tuwe a'e ae xe wanur wà nehe, heremiapo kwer imume'u pà neruwa rupi wà nehe, aze ize'eg wer wà nehe. \v 20 Aze ru'u a'e wà nehe, aze ru'u xe har wà nehe, tuwe umume'u heremiapo kwer newe wà nehe kury. Umume'u tuwihaw a'e pe har wanupe wà. Tuwe umume'u newe wà nehe no. \v 21 Xo pitài ma'e zo amume'u tuwihaw wanupe ihe. — Hepyhyk kar kwez a'e wà, ipuruzuka wer herehe a'e wà, ta'e azeruzar umàno ma'e wakweraw pàwàm rehe ihe xe, a'e wanupe ihe. A'e heze'eg na'ikatu kwaw wanupe a'e. A'e rupi wikwahy ihewe wà kury, i'i Pawru a'e, tuwihaw Peri pe a'e. \p \v 22 Na'e Peri a'e kury, umupytu'u kar waze'eg ire a'e kury, ta'e ukwaw katu Zezuz hape a'e xe. — Amume'u putar heremiapo ràm peme amo 'ar mehe ihe nehe. Aze ru'u amuhem kar putar Pawru ihe nehe. Aze ru'u amunehew kar putar nehe. Xiàro tuwihaw Irizi tur àwàm nehe. Ihem ire nehe, amume'u putar heremiapo ràm peme ihe nehe, i'i wanupe. \v 23 Na'e uze'eg zauxiapekwer wanuwihaw pe kury. — Emonokatu Pawru ne nehe ty. Ezekaiw katu hehe nehe. Emuixe kar zo izuka har ipyr ne wà nehe, i'i izupe. — Tuwe wata iko taw mytepe nehe, aze iata wer nehe. Tuwe zauxiapekwer wata hupi wà nehe no, tuweharupi wà nehe no. A'e rupi nuzàn kwaw zanewi nehe. Tuwe a'e awa nuzuka kwaw Pawru a'e wà nehe, i'i izupe. — Aze imyrypar ipurupytywà wer hehe wà nehe, tuwe upytywà wà nehe, i'i izupe. Na'e a'e tuwihaw oho a'e taw wi amo taw pe kury. \s1 Tuwihaw Peri uputar temetarer a'e kury \p \v 24 Màràn 'ar pawire Peri ur wi a'e pe a'e, hemireko Zuxia herur pà a'e. Umur kar Pawru uwa rupi kury. — Eze'eg neruwihawete Zezuz rehe nehe, i'i izupe. Na'e Pawru uze'eg Zaneruwihawete Zezuz rehe uzeruzar haw rehe izupe a'e. \v 25 — Nezewe uzapo kar Tupàn zanewe a'e, i'i izupe. — Xo ikatuahy ma'e zo ezapo eho iko purupe nehe, i'i iko zanewe. — Ezeruze'egatu nehe, i'i iko zanewe no. — Amo 'ar mehe azepyk putar ikatu 'ym ma'e iapo har wanehe ihe nehe, uzeruzar 'ym ma'e wanehe ihe nehe, i'i iko zanewe, i'i Pawru izupe, tuwihaw Peri pe. Ukyze katu tuwe Peri kury, ize'eg henu re kury. — Ezewyr eho neker haw pe nehe kury, i'i Pawru pe. — Amo 'ar mehe nehe, xe hereko wi mehe nehe, urumur kar wi putar ihe nehe, nemuze'eg kar wi pà ihe nehe, i'i izupe. \p \v 26 — Aze ru'u Pawru umur putar temetarer ihewe nehe, zemunehew paw wi uhem àwàm imekuzar pà nehe, i'i uzeupe upy'a pe, ta'e uputar temetarer a'e xe. A'e rupi tuweharupi wenoz Pawru imuwà uwa rupi a'e, izupe uze'eg pà a'e. Pawru nomono kwaw temetarer izupe. \p \v 27 Mokoz kwarahy umumaw nezewe uze'eg pà a'e wà. Na'e amo tuwihaw uhem wà a'e pe a'e kury, Peri hekuzaromo wiko pà a'e kury. Poraxipez her romo a'e. Peri a'e, na'ipurumurywete kar wer kwaw zutew wanehe a'e, a'e rupi numuhem kar kwaw Pawru zemunehew paw wi a'e. Umupyta kar wi wi a'e pe. \c 25 \s1 — Hepurumume'u wer hereko haw rehe tuwihaw ikàg wera'u ma'e pe ihe nehe, i'i Pawru a'e kury \p \v 1 Uhem Tuwihaw Poraxipez wà a'e ywy rehe a'e kury. Na'iruz 'ar pawire oho Xezarez tawhu wi kury, Zeruzarez tawhu pe wata pà kury. \v 2 A'e pe heko mehe Xaxeto wanuwihaw a'e wà, amogwer zutew wanuwihaw a'e wà no, umume'u Pawru hemiapo kwer izupe a'e wà. Na'e wenoz ma'e izupe wà. \v 3 — Erur kar Pawru xe Zeruzarez pe nehe, i'i izupe wà. Ta'e ipuruzuka wer hehe iata mehe wà xe. — Aze zauxiapekwer werur wà nehe, xiuka pe rupi iata mehe zane nehe, i'i uzeupeupe wà. (Numume'u kwaw izuka àwàm tuwihaw pe wà.) \v 4 I'i Poraxipez zutew wanuwihaw wanupe a'e. — Amunehew kar Pawru Xezarez tawhu pe ihe, i'i wanupe. — Ihe ae ihe, azewyr putar tàrityka'i a'e pe ihe nehe kury. \v 5 Tuwe penuwihaw oho a'e pe a'e wà nehe no, herupi wà nehe no. A'e mehe upuner Pawru hemiapo kwer imume'u haw rehe a'e pe wà nehe, heruwa rupi wà nehe, huwa rupi wà nehe, i'i wanupe. \p \v 6 Poraxipez umumaw amo 8 'ar a'e pe Zeruzarez tawhu pe uker pà. A'e re uzewyr wi oho Xezarez tawhu pe no. Iku'egwepe wapyk oho tuwihaw renaw rehe kury. Umur kar Pawru imuwà uwa rupi kury. \v 7 Ihem mehe zutew Zeruzarez tawhu wi ur ma'e kwer upu'àm wà huwake wà, izywyr wà. Uzypyrog ikatu 'ym ma'e tetea'u imume'u pà hehe wà, tuwihaw pe wà. Tuwihaw nuzeruzar kwaw waze'eg rehe. -Mo wexak iapo mehe wà, i'i wanupe. Ni amo nuexak kwaw Pawru a'e wà, ikatu 'ym ma'e iapo mehe a'e wà. \v 8 Pawru umume'u wemiapo kwer wanupe kury. — Nazapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e ihe. Tuweharupi aruzar zutew wanàmuz waze'eg ihe. Nazapo kwaw ikatu 'ym ma'e Tupàn hàpuzuhu pupe. Aruzar Hom tawhu pe har wanuwihaw ikàg wera'u ma'e Xez her ma'e ze'eg ihe no, i'i tuwihaw pe a'e, amogwer wanuwa rupi a'e. (A'e rupi tuwihaw nuzuka kar kwaw.) \p \v 9 Tuwihaw Poraxipez a'e, ipurumurywete kar wer zutew wanehe a'e, a'e rupi upuranu Pawru rehe kury. — Aipo neho wer Zeruzarez pe ne, neremiapo kwer imume'u pà heruwa rupi a'e pe nehe, zutew wapyr nehe, i'i izupe. \p \v 10 Uze'eg Pawru izupe. — Aiko tuwihaw renaw huwa rupi ihe kury, kutàri kury. Màràzàwe tuwe aha putar Zeruzarez pe nehe. Nazapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e zutew wanupe ihe. Erekwaw katu heremiapo kwer ne, hekatu haw ne, i'i izupe. \v 11 Aze mo ikatu 'ym ma'e azapo, a'e mehe mo azemono mo newe hezezuka kar pà ihe. Nainoz iwer mo hemuhem kar haw newe ihe. Hemu'em herehe newe a'e wà. A'e rupi nerepuner kwaw hemono haw rehe wanupe ne, hezuka kar pà wanupe ne. Aze nanepurumuhem kar wer kwaw herehe zemunehew paw wi nehe, a'e mehe hemono kar pe tuwihawete ikàg wera'u ma'e Hom pe har huwa rupi nehe. Aze wenu hema'emume'u haw a'e nehe, hemuhem kar putar tuwe a'e nehe, i'i izupe, Poraxipez pe. \v 12 Tuwihaw Poraxipez upuranu upyr har ma'ekwaw par wanehe kury. Na'e i'i Pawru pe kury. — Neho wer tuwihawete ikàg wera'u ma'e huwa rupi ne, Hom tawhu pe har huwa rupi ne. A'e rupi oromono kar putar a'e pe izupe ihe nehe kury, i'i izupe. \s1 Weraha Pawru tuwihaw Akiri huwa rupi a'e wà kury \p \v 13 Màràn zahy pawire tuwihaw Akiri ur a'e pe Xezarez tawhu pe a'e, wemireko Pereni hupi a'e, tuwihaw Poraxipez hexak pà a'e. — Ikatuahy xe nezur awer, ikatuahy tuwihaw xe har romo nereko haw, i'i izupe wà. \v 14 Màràn 'ar pawire Poraxipez umume'u Pawru heko awer izupe, tuwihaw Akiri pe. — Tuwihaw Peri a'e, umunehew kar amo awa Pawru her ma'e xe a'e. Wezar zemunehew paw pe a'e, xe wi uhem mehe a'e. \v 15 Zeruzarez pe heho mehe zutew wanuwihaw umume'u hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e ihewe a'e wà. — Ezuka kar nehe ty, i'i ihewe wà. \v 16 — Hom tawhu pe har nuzapo kwaw nezewe haw a'e wà, a'e wanupe ihe. — Aze teko ipurumume'u wer ma'e rehe tuwihaw huwa rupi wà nehe, amo awa rehe nehe, tuwihaw werur putar a'e awa uwa rupi a'e nehe. A'e rupi a'e awa upuner wemiapo kwer imume'u har wanexakaw rehe a'e. Upuner waze'eg henu haw rehe a'e no. Aze hemu'em hehe wà nehe, wenu putar wanemu'emaw nehe no. — Hemu'em newe herehe wà, i'i putar tuwihaw pe nezewe mehe nehe, a'e wanupe. \v 17 A'e rupi zutew ur xe a'e wà. A'e rupi iku'egwepe apyk aha tuwihaw renaw rehe ihe, Pawru herur kar pà heruwa rupi ihe. \v 18 Hemiapo kwer imume'u har upu'àm wà heruwa rupi wà. — Aze ru'u Pawru ikatu 'ym ma'e iapo har romo hekon a'e, a'e hezeupe. Nan. Numume'u kwaw hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e ihewe wà. \v 19 Xo wàmuzgwer ze'eg rehe zo uze'eg a'e wà. Amo ae awa rehe uze'eg wà. Zezuz a'e awa her romo a'e. Umàno ma'e kwer rehe uze'eg wà. — Ukweraw wi umàno re a'e, i'i Pawru. (Ize'eg na'ikatu kwaw zutew wanupe. A'e rupi ipuruzuka wer hehe wà.) \v 20 Numume'u katu kwaw agwer ma'e ihewe a'e wà. A'e rupi apuranu Pawru rehe ihe. — Aipo neho wer Zeruzarez pe heruwa rupi nepu'àm pà a'e pe nehe, a'e izupe. \v 21 Na'iho wer kwaw a'e pe. — Emuzekaiw katu kar zauxiapekwer herehe ne wà nehe ty, i'i ihewe. — Hemono kar tuwihawete ikàg wera'u ma'e Hom tawhu pe har Awkuz her ma'e pe nehe. Amume'u putar hereko haw izupe ihe nehe, i'i ihewe, i'i Poraxipez a'e, tuwihaw Akiri pe a'e. \p \v 22 Na'e Akiri i'i Poraxipez pe kury. — Hepurenu wer a'e awa ze'eg rehe ihe no pa, i'i izupe. — Pyhewe erenu putar nehe, i'i Poraxipez izupe. \p \v 23 Iku'egwepe Akiri a'e, Pereni a'e no, ur a'e pe a'e wà, tuwihaw renaw pe a'e wà. Wata waiko tuwihaw ikàg wera'u ma'e ài wà, ma'e hekuzar katu ma'e imunehew pà uzehezehe wà. Zauxiapekwer wanuwihaw a'e wà no, teko waneruze'egar a'e wà no, wixe a'e pe huwa rupi a'e wà no. — Perur Pawru heruwa rupi nehe ty wà, i'i Poraxipez zauxiapekwer wanupe a'e kury. Oho ipiaromo wà. Werur huwa rupi wà. \v 24 Uze'eg Poraxipez amogwer wanupe kury. — Tuwihaw Akiri. Amogwer xe har wà no. Aiko a'e awa a'e. Zutew paw rupi katete a'e wà, xe har a'e wà, Zeruzarez pe har a'e wà no, umume'u hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e ihewe a'e wà. — Ezuka kar tàrityka'i nehe kury ty, i'i ahyahy ihewe wà, uhapukaz pà wà. \v 25 Numume'u kwaw ikatu 'ym ma'e hemiapo kwer wà. A'e rupi nazuka kar kwaw ihe. Iho wer tuwihawete ikàg wera'u ma'e Hom pe har Awkuz her ma'e huwa rupi a'e. A'e rupi amono kar putar a'e pe ihe nehe kury. \v 26 Ma'e amuapyk putar pape rehe ihe nehe, tuwihaw Hom pe har pe imono kar pà ihe nehe. Nakwaw kwaw ihe. A'e rupi arur Pawru xe neruwa rupi ihe kury, tuwihaw Akiri. A'e rupi erepuner ma'e imume'u haw rehe ihewe nehe. A'e mehe amuapyk putar neze'egaw pape rehe ihe nehe, Hom pe har wanuwihawete ikàg wera'u ma'e pe imono kar pà ihe nehe. \v 27 Ta'e napuner kwaw Pawru imono kar haw rehe izupe ihe nehe xe, aze namono kar kwaw pape Pawru hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e imume'u haw izupe ihe nehe. \c 26 \s1 Pawru umume'u weko haw tuwihaw Akiri pe a'e kury \p \v 1 Na'e Akiri uze'eg Pawru pe kury. -Erepuner nezehe neze'egaw rehe ne kury, i'i izupe. A'e rupi upyho Pawru opo tuwihaw kutyr a'e, izupe uze'eg pà a'e. \p \v 2 — Tuwihaw Akiri. Herurywete kutàri ihe, ta'e amume'u putar heremiapo kwer heremimume'u kwer newe ihe kury xe, kutàri ihe kury xe. Ta'e zutew umume'u mua'u ma'e tuwihaw pe a'e wà xe, ipuruzuka wer pà herehe a'e wà xe. \v 3 Herurywete ihe, ta'e newe aze'eg ihe xe, ta'e erekwaw katu zutew wanàmuzgwer ze'eg ne xe. A'e rupi einu katu tuwe heze'eg ne nehe kury. Tuwe nanekweraz kwaw heze'eg mehe nehe. \p \v 4 Zutew ukwaw katu hereko awer hekwarer mehe arer a'e wà, ukwaw te hereko haw ko 'ar rehe har a'e wà no. Izypy mehe arer we aiko heywy rehe ihe, Zeruzarez tawhu pe hereko pà ihe. \v 5 Izypy mehe arer we aiko ze'eg kwehe arer kwaw par romo ihe, parizew romo ihe. Zutew ukwaw hereko haw a'e wà. Aze mo ipurumume'u wer hehe newe wà, umume'u mo newe wà. Aruzar tuwe ze'eg kwehe arer ihe. \v 6 Kutàri apu'àm xe ihe, neruwa rupi ihe, ta'e azeruzar Tupàn ze'eg kwehe arer rehe ihe xe. Ta'e kwehe mehe Tupàn umume'u ma'e wemiapo ràm zaneràmuz wanupe a'e xe. Azeruzar tuwe a'e hemimume'u kwer rehe ihe. \v 7 Zutew paw rupi a'e wà, wàro Tupàn hemimume'u kwer tur àwàm waiko a'e wà. Zutew kwer paw rupi umuwete katu Tupàn waiko wà, tuweharupi wà, 'aromo wà, pyhaw wà no. Wàro tuwe a'e Tupàn hemimume'u kwer tur àwàm waiko wà. — Zezuz Zaneruwihawete a'e Tupàn hemimume'u kwer romo hekon a'e, a'e zutew wanupe ihe. A'e rupi ipuruzuka wer herehe wà kury. A'e rupi umume'u mua'u heremiapo kwer ikatu 'ym ma'e newe wà kury. \v 8 — Tupàn nupuner kwaw teko umàno ma'e kwer wamugweraw kar haw rehe a'e, i'i zutew wà. Màràzàwe tuwe nuzeruzar kwaw Tupàn ikàgaw rehe wà. Nakwaw kwaw ihe. \p \v 9 Izypy mehe ihe no, hepuruzuka wer zepe Zezuz Nazare pe har rehe uzeruzar ma'e wanehe ihe no. \v 10 A'e rupi nezewe haw azapo Zeruzarez tawhu pe hereko mehe ihe no. Xaxeto wanuwihaw umur uze'eg ihewe wà, Tuwihawete Zezuz rehe uzeruzar ma'e wamunehew kar pà wà. Na'e azuka kar hehe uzeruzar ma'e tetea'u ihe wà no. Ikatu wazuka haw ihewe. \v 11 Tuweharupi aha wazemono'ogaw pe, ma'erahy ipuraraw kar pà wanupe. — Pezewyr Zezuz wi nehe, a'e wanupe. Nupytu'u kwaw hehe uzeruzar ire wà. Aikwahy wanupe. Taw muitea'u har pe aha ihe no, wazuka kar pà ihe no. \s1 Pawru umume'u Zezuz rehe uzeruzar haw tuwihaw Akiri pe a'e kury \p \v 12 — A'e rupi ata aha teko Namaz tawhu kutyr kury. Ta'e tuwihaw hemono kar a'e pe a'e wà xe, uzeruzar ma'e a'e pe har wazuka kar pà ihewe a'e wà xe. \v 13 Pe rupi Namaz kutyr heata mehe kwarahy wapytepe hin mehe aexak tatainy heny katu mehe ihe. Heny katu wera'u kwarahy wi a'e. Awa herupi wata ma'e wexak a'e wà no. \v 14 Ure paw rupi uru'ar ywy rehe ure. Aenu amo teko ihewe uze'eg mehe ihe, zutew ze'eg rupi ize'eg mehe ihe. — Xawru, Xawru, màràzàwe tuwe erepuraraw kar ma'erahy iko ihewe ne, i'i ihewe. Aze kawaru omomor upy umukyzykaw rehe nehe, a'e mehe uzekutuk a'e ae nehe. Nezewegatete ne no, erepuraraw putar ma'erahy nehe no, ta'e erepuraraw kar ma'erahy ihewe ne no xe, herehe uzeruzar ma'e wanupe ne no xe. \p \v 15 — Mo romo ereiko ne, hezar, a'e izupe, hehe hepuranu pà. — Aiko Zezuz romo ihe, erepuraraw kar ma'erahy iko ihewe ne, i'i ihewe. \v 16 — Epu'àm ty, i'i ihewe. — Azexak kar kwez newe kury, ta'e urumuigo kar putar heremiruze'eg romo ihe nehe xe, i'i ihewe. — Emume'u xe kutàri neremixak kwer eho teko wanupe nehe, ma'e neremixak ràm imume'u pà nehe no, ta'e aexak kar putar amo ma'e amo 'ar mehe newe ihe nehe no xe, i'i ihewe. \v 17 — Urupyro putar Izaew izuapyapyr wanuwi ihe nehe, zutew wanuwi ihe nehe. Nanezuka kwaw wà nehe, i'i ihewe. \v 18 — Emuhàpyhàgatu kar waneha nehe. Emuzewyr kar nehe, ipytunaw wi tatainy pe ne wà nehe, Zurupari ikàgaw wi Tupàn pe ne wà nehe. A'e rupi aze uzeruzar herehe wà nehe, Tupàn heharaz putar wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e wi nehe, imunàn pà nehe. Wiko putar Tupàn hemiruze'eg romo Tupàn hemixamixak romo a'e wà nehe no, i'i ihewe, i'i Pawru a'e, tuwihaw Akiri pe a'e. \s1 Pawru umume'u uma'ereko haw tuwihaw Akiri pe \p \v 19 — A'e rupi, tuwihaw Akiri, aruzar hezar heremixak kwer ize'eg teko ihe. Ywate har romo hekon a'e. \v 20 Namaz pe ràgypy aha ihe. A'e re aha Zeruzarez pe ihe no, zutew ywy rehe taw nànàgatu ihe no, zutew 'ym wapyr ihe no. Amume'u Zezuz rehe ze'eg puràg aha ihe. — Pepytu'u ikatu 'ym ma'e iapo re nehe, a'e aha teko wanupe. — Pezewyr Tupàn pe nehe, a'e aha teko wanupe. — Pezapo ikatu ma'e peho peiko nehe no, izupe pezewyr haw hexak kar pà purupe nehe no, a'e aha teko wanupe. \v 21 A'e rupi zutew hepyhyk a'e wà, Tupàn hàpuzuhu pe hereko mehe a'e wà. Uzeagaw zepe hezuka pà wà. \v 22 Tupàn hepytywà a'e. Te ko 'ar rehe hepytywà iko a'e no. A'e rupi aiko xe penuwa rupi ihe, Zezuz hemiapo kwer imume'u pà peme ihe, ikàg ma'e wanupe, ikàg 'ym ma'e wanupe no. Moizez umume'u ma'e uzeapo ma'e ràm a'e. Amogwer Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer a'e wà no, umume'u ma'e uzeapo ma'e ràm a'e wà no. \v 23 — Zaneruwihawete zanepyro har ur putar a'e nehe, i'i teko wanupe wà. — Upuraraw putar ma'erahy a'e nehe. Umàno putar a'e nehe no. A'e ràgypy ukweraw wi putar umàno re a'e nehe no. Umume'u putar Tupàn purupyro haw zutew wanupe nehe, zutew 'ym wanupe nehe no, i'i izupe wà. — A'e rupi katete heze'egaw ihe no, i'i Pawru a'e pe har wanupe. \p \v 24 Ize'eg mehe we tuwihaw Poraxipez uhapukaz izupe a'e. — Nere'o ty, Pawru. Erezemu'e ma'e tetea'u rehe tuweharupi ne, erekwaw ma'e tetea'u ne, a'e rupi he'o ma'e romo ereiko kury, i'i izupe, hehe uze'eg uryw ahyahy pà. \v 25 — Nan kwaw ty. Nahere'o kwaw ihe ty, i'i Pawru izupe. — Heze'eg azeharomoete har romo ihe. Heze'eg uzawy he'o ma'e ze'eg ihe, i'i izupe. \v 26 — Tuwihaw Akiri, i'i Pawru inugwer tuwihaw pe kury. — Apuner newe heze'egaw rehe ihe, hekyze 'ym mà ihe, ta'e erekwaw katu agwer ma'e ne no xe, i'i izupe. — Erexak Zezuz hemiapo kwer paw rupi ne, ta'e nuzapo kwaw a'e ma'e muitea'u a'e xe. Nuzeàmim kwaw iapo mehe. Xe har paw rupi katete wexak Zezuz xe ko ywy rehe heko mehe a'e wà no. \p \v 27 Tuwihaw Akiri. Aipo erezeruzar Tupàn ze'eg imume'u har wanehe ne, kwehe arer wanehe ne. Akwaw wanehe nezeruzar haw ihe, i'i izupe. \p \v 28 I'i Akiri Pawru pe kury. — Nakwehe kwaw xe zanereko haw. Aipo tàrityka'i hemuigo kar pe kiritàw romo ne, Zezuz rehe uzeruzar ma'e romo ne, i'i izupe. \p \v 29 — Aze kwehe zaiko xe nehe, aze'eg putar Tupàn pe nerehe nehe. Aze tàrityka'i zaha putar xe wi nehe, aze'eg putar Tupàn pe nerehe ihe nehe no. Ne nehe, amogwer xe herenu har a'e wà nehe no, tuwe peiko ihe ài nehe. Aze pezeruzar Zezuz rehe hezàwegatete nehe, ikatuahy putar pezeruzar haw ihewe nehe. Xo kyhàhàm tàtà ma'e hepo rehe har naputar kwaw pepo rehe. Aze amo peàpixipixi kyhàhàm tàtàahy ma'e pupe nehe, a'e mehe na'ikatu kwaw ihewe nehe, i'i wanupe. \p \v 30 Na'e tuwihaw Akiri a'e, tuwihaw Poraxipez a'e no, Pereni a'e no, amogwer a'e pe har paw rupi a'e wà no, upu'àm 'àm a'e wà, a'e wi oho pà a'e wà. \v 31 A'e wi uhem ire uze'eze'eg waiko uzeupeupe wà. — Azeharomoete kwez awa nuzapo kwaw ikatu 'ym ma'e a'e. Màràzàwe tuwe zutew ipuruzuka wer hehe a'e wà, i'i uzeupeupe wà. — Màràzàwe tuwe umunehew kar wà, i'i uzeupeupe wà. \p \v 32 I'i Akiri Poraxipez pe a'e no. — Aze mo 'aw awa nuenoz iwer Hom pe oho àwàm a'e, tuwihawete ikàg wera'u ma'e huwa rupi oho àwàm a'e, a'e mehe mo zapuner mo imuhem kar haw rehe zemunehew paw wi zane, i'i izupe. \c 27 \s1 Wata Pawru oho kanuhu pupe a'e kury \p \v 1 Na'e tuwihaw omono kar Pawru Hom tawhu Itar ywy rehe har pe a'e wà kury. Omono tuwihaw Zuriw her ma'e pe wà. Zuriw a'e, zauxiapekwer wanuwihaw ikàg wera'u ma'e rehe uzekaiw ma'e wanuwihaw romo hekon a'e. Weraha amo ae awa imunehew pyràm uzeupi a'e wà no. (Amo zauxiapekwer oho wanupi a'e wà no. Ihe Iruk ihe, ko pape iapo har ihe, aha Pawru rupi ihe no.) \v 2 Uruixe oroho kanuhu pupe ure, kanuhu Àràmi taw wi ur ma'e kwer pupe ure. Uhem etea'i Az ywy huwake a'e, ta'e oho taw a'e ywy rehe har nànàn a'e xe. Na'e uhem kanuhu oho a'e wi a'e kury. Aritak a'e, Maxeton ywy rehe har Texaron taw pe har a'e, wata urerupi a'e no. \v 3 Iku'egwepe uruhem Xitor taw pe ure. Zuriw a'e, ikatuahy Pawru pe a'e. — Eho nemyrypar xe har wanexak pà nehe ty, i'i Pawru pe. Oho wapyr. Imyrypar a'e pe har umur temetarer izupe a'e wà. \v 4 (Na'e uruixe wi oroho kanuhu pupe kury.) Wata wi kanuhu kury. Ywytu uhem urekutyr. A'e rupi uruata oroho yrypypo'o Xip her ma'e izywyr kury, ta'e naheta kwaw ywytu a'e pe a'e xe. \v 5 Urupyterahaw yryhu Xiri ywy izywyr ure no, Pampir izywyr ure no. Uruhem uruzuwà Mir taw pe. Iri ywy rehe tuz a'e. \v 6 Kanuhu noho kwaw ureho àwàm me a'e. Noho kwaw Itar ywy kutyr. A'e rupi Zuriw wekar amo kanuhu ureho àwàm me oho ma'e ràm oho a'e. Wexak kury. (Akwez kanuhu ur Àrexàn taw wi a'e.) Uremuixe kar kanuhu pupe a'e wà. \p \v 7 Mewe katu uruata oroho uruiko kury. Urumumaw màràn 'ar nezewe ureata pà kury. Zawaiw katu kanuhu iata haw izupe, ta'e ywytu uhua'u a'e xe. Uruhem Xini taw pe kury. Ywytu na'uremono kar kwaw ureho àwàm kutyr kury. A'e rupi amo ywy kutyr oroho. Uruata oroho Kereta izywyr kury, ywytu heta 'ymaw rehe kury. Xàwmon ywy izywyr oroho ure no. \v 8 Uruata wi wi oroho tuweharupi ywy izywyra'i ure. Zawaiw katu ureho haw. Te uruhem amo taw pe kury, amo pytu'u katu haw pe kury. Namuite kwaw Araxez taw wi a'e. \p \v 9 Kwehe urupyta a'e pe. Ta'e ywytu uhua'u a'e xe. Aze mo uruata, urezuka mo a'e. Ta'e ukwen zemukatu haw mai'u haw 'ar a'e xe. Ta'e a'e 'ar paw ire uhua'u wera'u ywytu a'e xe, kwarahy nàn a'e xe. A'e rupi uze'eg Pawru wanupe kury. \p \v 10 — Awa kwer wà, i'i wanupe. — Na'ikatuahy kwaw xe wi zaneata àwàm nehe. Aze zata wi wi nehe, 'y umuaiw putar pema'e kanuhu pupe har a'e nehe. Umuaiw putar kanuhu nehe no. Zanezuka putar nehe no, i'i wanupe. \p \v 11 Kanuhu izar a'e, ihem wer tuwe a'e wi a'e. A'e rupi uze'eg zauxiapekwer wanuwihaw pe kury. — Zaha ty, i'i izupe. Tuwihaw nuzekaiw kwaw Pawru ze'eg rehe a'e. Uzekaiw kanuhu izar ze'egaw rehe. \v 12 Ta'e na'ikatu kwaw upyta haw a'e pe wanupe a'e wà xe. — Naximumaw kwaw zahy tetea'u xe nehe, naximumaw kwaw 'ar huwixàg ma'e tetea'u xe nehe, i'i uzeupeupe wà. Amo kanuhu pupe har ipyta wer a'e pe wà. Amogwer iho wer a'e wi wà. Iho wer ma'e heta wera'u ipyta wer ma'e wanuwi wà. — Zazeagaw Peni taw pe zaneho pà nehe, aze zapuner nehe, i'i uzeupeupe wà. — Ta'e Kereta ywy rehe tuz a'e taw a'e xe. Ywytu heta 'ymaw rehe tuz a'e. A'e rupi zapuner a'e pe zanereko haw rehe nehe, 'ar huwixàg ma'e imumaw pà nehe, i'i uzeupeupe wà. \s1 Ywytuaiw uhem wakutyr a'e kury \p \v 13 Ywytuaiw upytu'u etea'i kury. — Kwa, zapuner zaneata haw rehe kury, i'i uzeupeupe wà. A'e rupi ukwaraw kanuhu ihàm wà kury. Uruata wi oroho, Kereta ywy izywyra'i. \v 14 Nan kwehe tete uzewyr ywytuaiw wà kury. Kwarahy heixe haw kutyr oho ma'e agwer ywytu her romo a'e. Uhem wà urekutyr a'e, yrypypo'o wi uhem pà a'e. \v 15 Uhemahy tuwe ywytu kanuhu pe kury. Nurupuner kwaw kanuhu imuata kar haw rehe ywytu kutyr ure, a'e rupi urupytu'u urezeagaw ire kury. Ywytu weraha kanuhu hereko wemimutar rupi kury. \v 16 Na'e kanuhu ukwaw oho Kaw ywy izywyr. A'e ywy umupytu'u kar ywytu urewi a'e. A'e pe uruenuhem kanu pixika'i ma'e imuwà kanuhu pupe kury, iàpixipixi pà kury. \v 17 Kanuhu izar ukyze wà kury. — Aze ru'u kanuhu uzekazeka putar nehe, Irim ywy heme'ywyr nehe, i'i uzeupeupe wà. A'e rupi umuezyw kar pànuhu kanuhu imuata kar har wà kury. — Tuwe ywytu zanereraha nehe kury, i'i uzeupe wà. \v 18 Nupytu'u kwaw ywytu. A'e rupi iku'egwepe kanuhu pupe har uzypyrog uma'e imomor pà kanuhu wi wà, 'y pe wà. \p \v 19 Iku'egwepe omomor amo ae uma'e imono 'y pe wà no. \v 20 Urumumaw 'ar tetea'u kwarahy hexak 'ym pà ure. Ni zahytata nuruexak kwaw ure. Ywytuaiw uhua'u wi wi tuweharupi. A'e rupi nuruàro kwaw urepyro àwàm kury. — Zamàno putar zane nehe, uru'e urezeupeupe kury. \p \v 21 Awa kwer numai'u kwaw wà. Umumaw màràn 'ar umai'u 'ym pà wà. Na'e upu'àm Pawru oho wanuwa rupi a'e kury. — Awa kwer wà, i'i wanupe. — Aze mo peruzar heze'eg pe, a'e mehe mo napehem iwer mo Kereta ywy wi. Pepyta mo a'e pe. A'e mehe mo ywytuaiw numuaiw iwer mo a'e ma'e paw rupi. \v 22 A'e rupi amo ma'e amume'u putar peme kury. — Pekyze zo nehe ty wà. Ni amo xe har numàno kwaw wà nehe kury. Xo kanuhu zo uzekazeka putar a'e nehe. \v 23 A'e nezewe ihe, ta'e karumehe pyhaw Tupàn heko haw pe har uhem hepyr a'e xe. Ta'e Tupàn hezar heremimuwete katu a'e xe, umur kar a'e weko haw pe har hepyr a'e xe. Uze'eg nezewe ihewe. \v 24 — Ekyze zo nehe ty, Pawru, i'i ihewe. — Erepu'àm putar eho tuwihawete ikàg wera'u ma'e Hom tawhu pe har huwa rupi nehe. A'e rupi neremàno kwaw ko 'ar rehe nehe. Tupàn a'e, ikatuahy a'e, a'e rupi umur nerupi har newe paw rupi a'e wà no. Numàno kwaw ko 'ar rehe a'e wà nehe. Ywytu nuzuka kwaw a'e wà nehe, i'i ihewe. \v 25 A'e rupi pekyze zo nehe ty wà, pekàg nehe ty wà. Ta'e azeruzar Tupàn rehe ihe xe. Zanepyro putar uze'eg rupi katete a'e nehe. \v 26 Ywytu zanereraha putar amo yrypypo'o pe a'e nehe, i'i Pawru a'e, amogwer kanuhu pupe har wanupe a'e. \p \v 27 Ywytu umumaw 14 'ar nezewe urereraha pà. Yryhu Mezitehàn her ma'e urupyterahaw. Amo 'ar mehe pyaze mehe kanuhu imuata kar har uze'eg wà. — Aze ru'u uruhem etea'i oroho ywy huwake ure kury, i'i wà. \v 28 Weityk ita kyhàhàm apyr har 'y pupe wà kury, typy haw hagaw pà wà kury. Typy haw 20 zywa imuagaw paw typy haw a'e. Nan kwehe tete omomor wi wà. Na'e typy haw 15 zywa imuagaw paw zo kury. \v 29 — Kanuhu uzekazeka putar itahu rehe nehe, i'i uzeupeupe wà. Ukyze izuwi wà. A'e rupi umuezyw 4 itahu kyhàhàm apyr har kanuhu rekwar wi wà. Uze'eg tupàn a'ua'u wanupe wà, kwarahy ihem àwàm henoz pà wanupe wà. \v 30 Kanuhu imuata kar har a'e wà, izepyro wer zepe a'e wà. A'e rupi umuezyw kar kanu pixika'i ma'e kanuhu wi wà. — Uruixe putar kanu pixika'i ma'e pupe ure nehe, ta'e uruityk putar itahu ipuhuz katu ma'e 'y pupe ure nehe xe, i'i mua'u urewe. — Uruzàpixi putar ita kanuhu rehe ure nehe no. A'e rupi ywytu nueraha kwaw kanuhu itahu rehe ikaika kar pà nehe, i'i mua'u urewe wà. Ihem wer zepe urewi kanuhu wi a'e wà, ta'e ukyze umàno haw wi a'e wà xe. (-Tuwe amogwer umàno wà nehe, i'i uzeupeupe wà.) \v 31 Pawru ukwaw wama'enukwaw paw a'e. A'e rupi i'i zauxiapekwer wanupe kury, wanuwihaw pe kury. — Aze a'e awa nupyta kwaw xe kanuhu pupe wà nehe, napepuner kwaw pezepyro haw rehe nehe, i'i wanupe. \p \v 32 A'e rupi zauxiapekwer omonohok kanu pixika'i ma'e ihàm oho wà, imuhem kar pà a'e wi kanuhu wi wà. Ni amo noho kwaw kanu pixika'i ma'e pupe wà. \p \v 33 Iku'em etea'i kury. — Pemai'u nehe ty wà, i'i Pawru wanupe. — Pemumaw 14 'ar ma'e hàro pà pe. Ni pitài haw napemai'u kwaw. \v 34 A'e rupi ainoz ko ma'e peme kury. Pemai'u nehe kury, ty wà. Ta'e aze napemai'u kwaw nehe, pemàno putar nehe. Pemai'u nehe ty wà. Ni pitài pe'aw nukuz kwaw pewi nehe. (Napemàno kwaw ko 'ar rehe nehe, napezemugaz kwaw nehe), i'i wanupe. \p \v 35 Nezewe uze'eg pawire upyhyk typy'ak opo pe kury. Uze'eg Tupàn pe. — Nekatu Tupàn, ta'e eremur ko temi'u urewe ne xe, i'i izupe. Na'e uzaikaikaw typy'ak kury, i'u pà kury. \v 36 Na'e amogwer upytu'u ma'e wi ukyze re a'e wà no. Paw rupi katete umai'u wà kury. \v 37 Heta 276 teko kanuhu pupe wà. \v 38 Umai'u pawire omomor arozràn ikurer 'yryhu pupe wà. Nezewe mehe na'ipuhuz katu wera'u kwaw kanuhu kury. A'e rupi upuner uhemaw rehe ywy huwakea'i wà kury. \s1 Ykotok ukauka kanuhu a'e kury \p \v 39 Ku'em mehe kanu imuata kar har wexak ywy wà. Nukwaw kwaw ywy her wà. Wexak amo 'ypàri a'e pe wà, ywyxig heta haw wà no. — Aze zapuner nehe, ximuixe kar kanuhu a'e pe nehe ty wà, i'i uzeupeupe wà. \v 40 A'e rupi omonohok kyhàhàm oho wà, ita ipuhuz katu ma'e hezar pà ypy pe wà. Na'e ukwaraw ypykuz taw oho wà. Na'e upir wi pànuhu kanuhu imuata kar har oho wà. Henataromo uzàpixi pànuhu wà. — Nezewe mehe ywytu zanereraha putar a'e ywy kutyr a'e nehe kury, i'i uzeupeupe wà. \v 41 Nuhem kwaw kanuhu ywy rehe. Ta'e uzerukwar ywyxig 'y pe har rehe a'e xe. Upyta a'e pe. Nurupuner kwaw imuhem kar haw rehe yreme'y pe ure. Kanuhu uzemutak a'e pe ywyxig rehe. Ykotok upenopenog kanuhu rekwar rehe kury. Ukauka hereko kury. \p \v 42 Zauxiapekwer uze'eg uzeupeupe wà. — Xiuka imunehew pyràm zane wà nehe ty wà, i'i uzeupeupe wà. — A'e rupi nupuner kwaw ywy kutyr oho haw rehe wà nehe. Aze uhem ywy rehe wà nehe, uzàn putar zanewi wà nehe, ukàzym pà wà nehe, i'i uzeupeupe wà. \v 43 Na'ikatu kwaw nezewe haw zauxiapekwer wanuwihaw pe. Ta'e ipurupyro wer Pawru rehe a'e xe. A'e rupi nuzuka kar kwaw. — Pezuka zo pe wà nehe ty wà, i'i wanupe. Uze'eg kanuhu pupe har nànàn a'e. — Aze pekwaw pe'ytapaw nehe, pepor 'y pupe nehe kury, pe'ytaw peho katu pe nehe, i'i oho wanupe pitàitàigatu. \v 44 — Aze napekwaw kwaw pe'ytapaw nehe, peho wanaikweromo nehe. Pepyhyk ywyrapew nehe, aze pexak nehe. Pepyhyk kanuhu pehegwer hexak mehe nehe, i'i wanupe. Nezewe ure paw uruhem oroho ywy rehe ure kury. Ni amo numàno kwaw 'y pupe wà. \c 28 \s1 Pawru wiko Maw yrypypo'o rehe a'e kury \p \v 1 Ywy rehe uruhem oroho ure kury. Nurumàno kwaw. Urupuranu a'e pe har wanehe kury. — Ma'e ko ywy her a'e, uru'e wanupe. — Maw, ko ywy her romo a'e, i'i urewe wà. \v 2 A'e pe har ikatu urewe wà, ureàmàtyry'ym 'ym pà wà. Uzypyrog àmàn ukyr pà kury. Huwixàgahy no. A'e rupi a'e pe har umunyk tata urewe wà, uremuixe katu kar pà weko haw pe wà. \v 3 Omono'og Pawru zepe'aw oho. Moz zepe'aw mytepe hin. Uhem zepe'aw myter wi a'e, ta'e hakuahy tata izupe a'e xe. Uxi'u Pawru ipo rehe. Nupuir kwaw ipo wi. \v 4 A'e pe har wexak moz Pawru ipo rehe izeaiko mehe wà. — Puruzuka ma'e romo hekon pe awa a'e, i'i izupe wà. — Tupàn uzuka kar nezewe a'e. Uzepyro kwez kanuhu wi ykotokotok wi a'e. A'e rupi Tupàn uzuka putar nezewe a'e nehe kury, ta'e puruzuka ma'e romo hekon a'e xe, i'i uzeupeupe wà. \p \v 5 Pawru omomor moz imugwaw pà tata pupe kury. Numàno kwaw. (Xo moz zo umàno.) \p \v 6 Teko wàro hezunaw wà. Nahezun kwaw. Wàro imàno haw ywy rehe i'ar haw wà. Nu'ar kwaw. Numàno kwaw. Umumaw màràn 'or imàno àwàm hàro pà wà. Numàno kwaw. — Kwa, amo tupàn romo hekon a'e, i'i izupe wà. \p \v 7 Namuite kwaw a'e wi amo awa heko haw tuz a'e. Pu her romo a'e. A'e yrypypo'o rehe har wanuwihaw romo hekon a'e. Oroho ipyr. Uremuixe katu kar. Na'iruz 'ar urumumaw a'e pe ipyr urereko pà. \p \v 8 Pu tu a'e, uker haw pe tuz uma'eahy romo a'e. Hakuahy. Uka'aka'aw no. Wixe Pawru tu hexak pà kury. Uze'eg Tupàn pe. A'e re opokok hehe, imukatu pà. \v 9 Nezewe iapo re ima'eahy ma'e a'e yrypypo'o rehe har paw rupi katete ur ipyr wà. Umukatu paw rupi wà. \v 10 Umur e ma'e tetea'u urewe a'e wà, (umur e temetarer urewe a'e wà no). Amo 'ar mehe a'e wi urehem etea'i mehe werur temi'u urewe wà. Pe'u ko temi'u peata mehe nehe, i'i urewe wà. A'e rupi na'urema'uhez kwaw ureata mehe ure. \s1 Zauxiapekwer weraha Pawru Hom tawhu pe a'e wà kury \p \v 11 Urumumaw na'iruz zahy a'e pe urepyta pà. Na'e uruata wi oroho amo ae kanuhu pupe ure kury. Amo Àrexàn taw pe har a'e, kanuhu izar romo hekon a'e. Tupàn uzehe uzexak kar ma'e wà, kanuhu her romo a'e. 'Ar huwixàg ma'e rehe kanuhu upyta a'e pe a'e no, urepyr a'e no. \v 12 Uruhem uruzuwà Xirakuz taw pe ure kury. Urumumaw na'iruz 'ar a'e pe urepyta pà. \v 13 A'e wi uruata wi wi oroho kury, kanuhu pupe kury. Te uruhem oroho Hez taw pe kury. Iku'egwepe ywytu uhem wà kwarahy hemaw wi kury. Mokoz 'ar pawire uruhem uruzuwà Pozuri taw pe. \v 14 Uruixe taw pe. Uruexak amo Zezuz rehe uzeruzar ma'e a'e pe ure wà. — Pemumaw 7 'ar xe urepyr pepyta pà nehe ty wà, i'i urewe wà. (A'e wi uruata wi oroho kury. Te uruhem uruzuwà Hom tawhu pe kury.) \v 15 Uzeruzar ma'e Hom tawhu pe har wenu urehem awer a'e wà. A'e rupi ur ma'eme'egaw pe wà. Awiu a'e ma'eme'egaw her romo a'e. Ureruwàxi a'e pe wà, amo tàpuz me wà. Na'iruz mai'u haw a'e tàpuz her romo a'e. Wanexak mehe Pawru uze'eg Tupàn pe kury, ikatu haw imume'u pà kury. Nukyze kwaw ma'e wi kury. \s1 Pawru wiko Hom tawhu pe a'e kury \p \v 16 Uruhem Hom tawhu pe ure kury. Tuwihaw umuigo kar Pawru amo tàpuz me a'e. Amo zauxiapekwer wiko ipyr a'e, hehe ume'egatu pà a'e. \v 17 Na'iruz 'ar pawire Pawru wenoz zutew wanuwihaw a'e pe har wamuwà uzepyr a'e. Wazemono'og mehe uze'eg wanupe. — Herywyr wà. Nazapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e ihe, zaneànàm wanupe ihe. Aruzar zaneràmuz ze'eg tuweharupi ihe no. Zutew wanuwihaw Zeruzarez pe har hepyhyk kar a'e wà, hemono kar pà tuwihaw wanupe a'e wà. \v 18 Upuranu tuwihaw Hom pe har herehe wà. Ipurumuhem kar wer zepe herehe zemunehew paw wi wà. Ta'e nuexak kwaw ikatu 'ymaw herehe a'e wà xe. A'e rupi na'ipuruzuka wer kwaw herehe wà. \v 19 Na'ikatu kwaw hemuhem kar haw zutew wanupe. A'e rupi ainoz tuwihaw ikàg wera'u ma'e xe har huwa rupi hererur haw ihe. Namume'u kwaw heànàm wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e ihe nehe, tuwihaw ikàg wera'u ma'e Xez her ma'e pe ihe nehe. \v 20 A'e rupi hepurexak wer penehe ihe, peme heze'eg pà ihe. Ta'e heàpixipixi kwez a'e wà xe, ta'e amume'u zaneruwihaw zanepyro har rehe ze'eg aha iteko taw nàn ihe xe. Izaew izuapyapyr romo zaiko zane. Xiàro zaneruwihaw zanepyro har tur haw zaiko zane. Ur ywy rehe a'e. Wiko zaneànàm wapyr a'e no. \p \v 21 Uze'eg izupe wà. — Zutez ywy rehe har a'e wà, numur pixik kwaw pape urewe wà, nerehe uze'eg pà wà. Ni amo a'e pe har nur pixik kwaw xe nemume'u pà urewe wà, ni amo numume'u kwaw nekatu 'ymaw urewe wà. \v 22 Ure ure kury, urepurenu wer neze'eg rehe ure, nema'emume'u haw rehe ure. Ta'e taw nànànar uze'eg zemueteahy waiko Zezuz hemiruze'eg rehe wà xe, penehe wà xe. \p \v 23 — Amo 'ar mehe nehe, uruzur putar xe nepyr nehe. A'e mehe erepuner Zezuz rehe ze'eg imume'u haw rehe paw rupi urewe nehe, i'i izupe wà. A'e 'ar mehe we teko tetea'u ur Pawru ipyr wà, hexak pà wà. Izi'itahy te pyhaw no, umume'u Tupàn pureruze'egaw wanupe a'e. Umume'u Moizez ze'eg wanupe no, amogwer Tupàn ze'eg imume'u har waze'eg no, Zezuz rehe wamuzeruzar kar pà no. \v 24 Amo uzeruzar hehe wà. Amogwer nuzeruzar kwaw hehe wà. \v 25 A'e rupi uhem oho a'e wi izuwi wà, uze'eze'eg pà uzeupeupe wà. Amo iho wer Pawru ze'eg rupi wà. Amogwer iho wer amo ae ze'eg rupi wà. Ta'e nezewe i'i Pawru wanupe a'e xe. — Tekwe Puràg uze'eg Izai pe a'e, Tupàn ze'eg imume'u har kwehe arer pe a'e. Izai umume'u a'e ze'eg peipy wanupe a'e no, pape rehe imuapyk pà a'e no. Na'aw ize'eg awer xe a'e kury. \b \p \v 26 Eho 'aw teko wanupe neze'eg pà nehe. \q1 — Pezeapyaka katu putar nehe. Napeinu katu kwaw nehe. Napekwaw kwaw nehe. \q1 Peme'egatu putar nehe. Napexak kwaw nehe. \q1 \v 27 Ta'e 'aw teko nukwaw katu kwaw ma'e a'e wà xe. Uwàpytym upyakwar kwez wà. \q2 Uzeàpumi kwez wà. \q1 Aze mo nuiko iwer nezewe wà, \q2 a'e mehe mo iapyha katu mo wà. \q2 A'e mehe mo ukwaw katu mo ma'e wà. \q1 Uzewyr mo ihewe wà. \q2 Amukatu mo ihe wà, i'i Tupàn. \b \p \v 28 A'e rupi pepuner ko ma'e ikwaw paw rehe pe kury. Tupàn umume'u kar purupyro haw zutew 'ym wanupe a'e kury. Ta'e xo zutew 'ym zo uzeapyaka katu putar ize'eg rehe a'e wà nehe xe. \p \v 29 A'e ze'eg henu re a'e zutew uhem oho a'e wi izuwi wà. Uze'eze'eg ahyahy uzeupeupe wà. \p \v 30 Mokoz kwarahy Pawru umumaw a'e pe wiko pà, a'e tàpuz me a'e. Omono temetarer tàpuz izar pe, uker haw imekuzar pà. Umuixe katu kar uzepyr ur ma'e paw rupi katete a'e wà. \v 31 Umume'u Tupàn pureruze'egaw wanupe. Tuweharupi umume'u Zanezar Zezuz Zaneruwihawete rehe ze'eg wanupe no. Nukyze kwaw amo wi imume'u mehe. Tuwihaw numupytu'u kar kwaw ize'eg ire a'e 'ar mehe a'e. Upaw hema'emume'u haw kwez kury. Iruk.