\id 1TI - Guajajara Bible -Brazil 2007 (DBL 2013) \h 1 XIMOT \toc1 1 Ximot \toc2 1 Timóteo \toc3 1 Tm \mt1 1 XIMOT \c 1 \p \v 1 Ihe Pawru ihe, ne Ximot ne. Ko hepape amono kar putar newe ihe nehe kury. Tupàn a'e, hemur kar teko wanupe a'e, uze'eg imume'u kar pà ihewe a'e. Zanepyro har romo hekon a'e. Xikwaw Zaneruwihawete Zezuz ikatu haw zane. Xiàro tuwe tur àwàm zaiko zane no. \v 2 Kwehe mehe amume'u Tupàn ze'eg newe ihe. Erezeruzar katu hehe henu mehe. A'e rupi hera'yr ài ereiko. Tupàn zaneru a'e, Zaneruwihawete Zezuz Zanezar a'e no, tuwe uzapo ikatuahy ma'e newe a'e wà nehe. Tuwe nepuhareko wà nehe no, ma'e wi nekyze re nemupytu'u kar pà wà nehe no, a'e rupi nerurywete putar tuwe nehe. \s1 Pawru uze'eg Tupàn ze'eg 'ym rehe upurumu'e ma'e wanehe xe a'e kury \p \v 3 Amo 'ar mehe zaiko Ew tawhu pe zane. A'e re ihe zutyka'i aha Maxeton ywy rehe ihe. Heho 'ym mehe we aze'eg nezewe newe. — Epyta xe Ew tawhu pe nehe ty, a'e newe. — Amo awa xe har a'e wà, upurumu'e Tupàn ze'eg 'ym rehe a'e wà, a'e newe. — Ne ty, eze'eg eho wanupe nehe ty, a'e newe. — Pepurumu'e zo kwez ze'eg rehe nehe ty wà, ere wanupe nehe, a'e newe. \v 4 A'e awa a'e wà, uze'eg e tetea'u wàmuzgwer wanemiapo kwer rehe a'e wà. Ko 'ar rehe uze'eg wiwi waiko nezewegatete wà no. — Aipo nezewe uzeapo a'e pe zaneipy wanupe a'e, i'i e oho waiko uzeupeupe wà, uzehezehe upuranu pà wà. Tuwe upytu'u nezewe uze'eg e re wà nehe. Emupytu'u kar nezewe waze'eg ire ne wà nehe ty. Aze nezewe uze'eze'eg wiwi wà nehe, a'e mehe nuzapo kar kwaw Tupàn hemiapo putar haw wà nehe. Uzeruzar ma'e a'e wà, nuze'eze'eg e kwaw nezewe a'e wà. Uzekaiw katu oho waiko Tupàn ze'eg rehe wà. \v 5 Amume'u agwer ma'e teko tuweharupi ihe, uzeruzar ma'e wanupe ihe. A'e rupi wapy'a ikatuahy putar Tupàn pe a'e wà nehe. A'e rupi na'ipurapo wer kwaw ikatu 'ym ma'e rehe wà nehe. A'e rupi upuruamutar wera'u putar oho waiko wà nehe no. Uzamutar wera'u putar Tupàn wà nehe no. Amume'u agwer ma'e teko uzeruzar ma'e wanupe tuweharupi. A'e rupi ukwaw putar ikatu 'ym ma'e iapo re upytu'u haw a'e wà nehe. A'e rupi upuruamutar wera'u putar wà nehe no. Uzamutar katu wera'u putar Tupàn wà nehe no. Nuzeruzar mua'u kwaw wà nehe. \v 6 Amo teko nepyr har a'e wà kury, noho kwaw a'e heze'eg rupi a'e wà kury. Uze'eg e waiko uzeupeupe wà. \v 7 Heko wer zepe Tupàn ze'eg rehe purumu'e ma'e romo wà. Nuiko kwaw wà. Nukwaw katu kwaw Tupàn ze'eg wà, a'e rupi nupuner kwaw upurumu'e katu haw rehe ize'eg rehe wà. \p \v 8 Tupàn ze'eg ikatu a'e. Aze zaha ize'eg rupi nehe, heruzar pà nehe, aze zaneho mehe xiapo tuwe hemiapo putar haw nehe, a'e mehe zanerurywete putar tuwe nehe no. \v 9 Xikwaw ko ma'e zane. Ta'e ze'eg tuwihaw hemimuapyk kwer a'e, nan kwaw teko ikatu ma'e wanupe har romo a'e xe. Teko ikatu 'ym ma'e wanupe har romo a'e, ma'e rehe imunar ma'e wanupe, puruzuka ma'e wanupe, ikatu 'ym ma'e iapo har wanupe, Tupàn rehe uzeruze'eg 'ym ma'e wanupe, u, uhy zuka har wanupe, amo agwer ikatu 'ym ma'e iapo har wanupe no. \v 10 Agwer awa a'e wà, oho wemireko 'ym wapuhe a'e wà. Agwer kuzà a'e wà no, oho umen 'ym wapuhe a'e wà no. Agwer awa wà, oho amo ae awa wapuhe wà, kuzà ài wà. Agwer ma'e iapo haw iaiw tuwe Tupàn pe. Agwer teko upyhyk amo ae teko oho wà, wamuma'ereko kar e pà wà. Hemu'em wà no, uma'emume'u pà wà no. Aze Tupàn nezewe i'i a'e nehe, — Pezapo zo a'e ikatu 'ym ma'e nehe, aze i'i wanupe nehe, a'e mehe a'e teko uzapo putar tuwe a'e ikatu 'ym ma'e oho wà nehe. \v 11 Tupàn hurywete a'e, ikatuahy a'e. Umur kar uze'eg ipuràg ma'e ihewe. Emume'u purupe nehe, i'i ihewe. Ezekaiw hehe nehe, i'i ihewe. \s1 Uze'eg Tupàn ikatu haw rehe xe a'e kury \p \v 12 Zaneruwihawete Zezuz Zanezar umur ukàgaw ihewe a'e, a'e rupi apuner ize'eg imume'u haw rehe ihe. A'e rupi — Nekatuahy ihewe ne, a'e Tupàn pe. Zezuz uze'eg uzeupe a'e, herehe a'e. — Pawru umume'u katu heze'eg oho iko a'e, a'e rupi amuigo kar putar heze'eg imume'u harete romo ihe nehe kury, i'i ihewe. A'e rupi — Nekatuahy tuwe ihewe ne, a'e izupe. \v 13 Kwehe mehe aze'eg zemueteahy Zezuz rehe ihe, hemiruze'eg wanehe ihe. Ata aha hehe uzeruzar ma'e wapyhyk pà, wamunehew kar pà. Zezuz hepuhareko a'e. Nuzepyk kwaw herehe. Ta'e nakwaw kwaw heremiapo kwer iaiw paw ihe xe. Nazeruzar kwaw hehe a'e 'ar mehe ihe rihi. \v 14 A'e re Zanezar a'e, ikatuahy ihewe a'e, ta'e a'e 'ar mehe hemuzeruzar kar uzehe a'e xe. Ta'e uzeamutar katu kar ihewe xe, amogwer wanupe no xe. Nezewe xiapo Zaneruwihawete Zezuz hemiapo putar haw zaiko zane no. \p \v 15 — Zaneruwihawete Zezuz a'e, ur ko ywy rehe a'e, ikatu 'ym ma'e iapo har wamukatu pà a'e, uru'e ure. Azeharomoeteahy ko ureze'eg. Ihe ihe, heaiw wera'u amogwer wanuwi ihe. \v 16 Nuzepyk kwaw herehe. Ta'e ipurexak kar wer puràrogatu haw rehe teko wanupe a'e xe, uzehe uzeruzar ma'e ràm wanupe a'e xe, uzepyr wemimuigo kar ràm wanupe a'e xe. Nuzepyk kwaw na'arewahy purehe. Wàrogatu uzehe wazeruzar àwàm. \v 17 Teko paw rupi a'e wà nehe, tuwe umuwete katu Zaneruwihawete tuweharupi a'e wà nehe. Tuwe wexak ikàgaw ipuràg eteahy haw wà nehe no, tuweharupi wà nehe no. Tuwihawete romo hekon a'e. Izypy mehe hekon, ko 'ar rehe no, tuweharupi nehe no. Numàno pixik kwaw nehe. Teko nuexak kwaw wà. Xo a'e zo Tupàn romo hekon a'e. Naheta kwaw amo. Azeharomoete ko heze'eg ihe. \p \v 18 Ezekaiw katu ko heze'eg àwàm rehe nehe kury ty. Amo 'ar mehe Tekwe Puràg umuze'eg kar amo teko nerehe a'e, teko wanuwa rupi a'e. — Tuwe Ximot Tupàn ze'eg imume'u har romo hekon a'e nehe kury, i'i nerehe, teko wanuwa rupi. Nema'enukwaw katu a'e ze'eg awer rehe nehe ty, a'e 'ar mehe arer rehe nehe ty. A'e rupi nerepytu'u kwaw Tupàn ze'eg imume'u re nehe. \v 19 Epytu'u zo Tupàn ze'eg rehe nezeruzar ire nehe. Erekwaw ikatuahy ma'e iapo haw. A'e mehe xo ikatuahy ma'e zo ezapo nehe. Amo teko ukwaw ikatu ma'e iapo haw a'e wà. Xo ikatu 'ym ma'e zo uzapo oho waiko wà. A'e rupi umuaiw uzeruzar haw wà. Nuzeruzar kwaw wà kury. \v 20 Awa Imenew her ma'e a'e, amo awa Àrexàn her ma'e a'e no, nezewegatete wanekon a'e wà no. Umuaiw uzeruzar haw kwez wà. A'e rupi amono Zurupari pe ihe wà kury. Zurupari uzapo putar wemiapo putar haw wanupe a'e nehe. A'e rupi upytu'u putar Zezuz rehe uze'eg zemueteahy re a'e wà nehe. \c 2 \s1 Peze'eg Tupàn pe nehe \p \v 1-2 Azapo kar putar amo ma'e newe ihe nehe kury. — Eze'eg Tupàn pe tuwihaw wanehe nehe, ma'e henoz pà izupe nehe. Aze Tupàn uzapo ikatu ma'e nehe, amo teko wanupe nehe, a'e mehe — Nekatuahy wanupe, ere Tupàn pe nehe, ikatu haw rehe neze'eg pà izupe nehe. Eze'eg izupe zanereruze'egar wanehe nehe, zaneruwihaw wanehe nehe no. A'e rupi zanereko haw ikatuahy putar zanewe nehe. Zaiko katu putar zanezehezehe nehe no. Naxiàmàtyry'ym kwaw amo zane wà nehe, nazaneàmàtyry'ym kwaw amo a'e wà nehe no. Ximuwete katu Tupàn zane nehe no. Xiapo hemiapo putar haw nehe. \v 3 Ikatuahy nezewe haw a'e, Tupàn a'e, zanepyro har a'e no, uzamutar katu nezewe haw a'e wà. \v 4 Ipurupyro wer teko paw wanehe a'e, katu 'ymaw wi tatahu wi a'e. Umuigo kar putar uzepyr tuweharupi a'e wà nehe. Ipurukwaw kar wer uze'eg azeharomoete har rehe teko nànàn a'e. \p \v 5-6 Tupàn a'e, pitài zo a'e. Izepyk wer teko wanehe, ta'e ikatu 'ym ma'e uzapo a'e wà xe. Nuzepyk kwaw wanehe. Uzepyk pitài awa rehe, teko wanekuzaromo. Zaneruwihawete Zezuz a'e, a'e awa izuka pyrer romo hekon a'e. Uzemono u pe, teko wanemiapo kwer ikatu 'ym ma'e hekuzaromo. A'e rupi xikwaw teko wanehe ipurupyro wer haw zane. A'e 'ar a'e, imàno awer a'e, ikatu Tupàn pe a'e. Ta'e Tupàn wexaexak katu a'e 'ar a'e xe. Ta'e ipurupyro wer teko paw wanehe a'e xe. Nuzawy kwaw hexaexak mehe. \v 7 Tupàn herexak a'e, uze'eg imume'u har romo hemuigo kar pà a'e, teko taw nànàgatu har wanupe hemono kar pà a'e. (Azeharomoete ko heze'eg ihe. Naheremu'em kwaw newe.) Tupàn hemono kar zutew 'ym wanupe, wamu'e har romo hemuigo kar pà. — Pezeruzar Zezuz rehe nehe ty wà, ere wanupe nehe, i'i Tupàn ihewe. — Heze'eg azeharomoete har emume'u eho iko purupe nehe, i'i ihewe. \p \v 8 Nako amo heremiapo kar pyr xe ihe nehe kury. Taw nànàgatu har uzeruzar ma'e a'e wà nehe, wazemono'og mehe a'e wà nehe, tuwe awa kwer uze'eg Tupàn pe a'e wà nehe. Izupe uze'eg mehe wà nehe, tuwe nuzapo kwaw ikatu 'ym ma'e wà nehe, a'e 'ar mehe wà nehe. Tuwe nuikwahy kwaw amo pe wà nehe. Tuwe nuzàmàtyry'ym kwaw amo wà nehe, a'e 'ar mehe wà nehe. \s1 Pawru uze'eg kuzàgwer wanupe kury \p \v 9 Azapo kar putar ma'e kuzàgwer wanupe xe ihe nehe kury. — A, kutàri amunehew putar ita hekuzar katu ma'e or her ma'e ihe nehe kury, per her ma'e ihe nehe no, amunehew putar ipuràg eteahy ma'e ihe nehe no, a'e rupi teko paw ume'e putar herehe wà nehe, peze zo nehe, ere wanupe nehe. — Peiko zo kuzàwyzài wazàwe nehe. Uzexak kar aiaiw amogwer wanupe wà. Peiko zo nezewe nehe, ere kuzà wanupe nehe. — Pepupepupe zo pe'aw pepuràgaw hexak kar pà amogwer wanupe nehe, ere wanupe nehe. — Pemunehew zo ita hekuzar katu ma'e nehe, pepuràgaw hexak kar pà wanupe nehe, ere wanupe nehe. \v 10 Ikatuahy ma'e pezapo peho peiko nehe, tuweharupi nehe, ere wanupe nehe. Ta'e nezewe uzeruzar ma'e waneko haw a'e wà xe. \v 11 Teko Tupàn pe wazemono'og mehe wà nehe, tuwe kuzàgwer uzeapyaka katu wà nehe, Tupàn ze'eg rehe uzemu'e pà uze'eg 'ym pà wà nehe. — Akwaw ma'e wera'u pewi ihe, tuwe ni'i kwaw amogwer wanupe wà nehe. \v 12 Peinu katu ko heze'eg nehe. Tuwe kuzà nuiko kwaw awa kwer waneruze'egar romo wà nehe. Tuwe wapyk a'e pe wà nehe, uzeapyaka katu pà uze'eg 'ym pà wà nehe. \v 13 Ta'e Tupàn uzapo Ànàw a'e xe, izypy mehe a'e xe. A'e re uzapo hemireko Ew a'e no. \p \v 14 A'e 'ar mehe moz a'e, uze'eg oho kuzà pe a'e, wemu'em pà izupe a'e. Nahemu'em kwaw Ànàw pe. Kuzà ràgypy upytu'u Tupàn ze'eg heruzar ire. A'e ràgypy uzapo ikatu 'ym ma'e. A'e rupi kuzà ko 'ar rehe har a'e wà nehe kury, tuwe nueruze'eg kwaw awa kwer a'e wà nehe kury. \v 15 Tupàn upyro putar kuzàgwer a'e wà nehe, ta'e imemymemyr a'e wà xe. Aze kuzà uzeruzar Zezuz rehe nehe, aze upuruamutar oho iko nehe no, aze utyryk ikatu 'ym ma'e wi Tupàn pe nehe no, aze nuzapo kwaw ma'e upuràgaw hexak kar pà amogwer wanupe nehe no, a'e re Tupàn a'e nehe, upyro putar tuwe uzepyr imuigo kar pà a'e nehe. \c 3 \s1 Pawru uze'eg uzeruzar ma'e waneruze'egar wanehe xe a'e kury \p \v 1 Ko heze'eg azeharomoete ihe. Aze awa heko wer uzeruzar ma'e waneruze'egar romo a'e nehe, ikatuahy putar hemimutar a'e nehe. \p \v 2 Uzeruzar ma'e waneruze'egar a'e nehe, tuwe xo ikatuahy ma'e zo uzapo oho iko a'e nehe. Aze nuzapo kwaw nezewe nehe, nupuner kwaw uzeruzar ma'e waneruze'egar romo weko haw rehe nehe. Aze pitài zo hemireko nehe, aze nuka'u kwaw nehe, aze uzeruze'eg nehe, a'e mehe upuner uzeruzar ma'e waneruze'egar romo weko haw rehe nehe. Aze amo heko haw pe tur nehe, tuwe umuixe kar nehe, tuwe omono temi'u izupe nehe. Tuwe ukwaw Tupàn ze'eg imume'u haw nehe. \v 3 Tuwe nuiko kwaw uka'u ma'e romo nehe. Tuwe nupurupetek kwaw nehe. Tuwe na'ipuruzukaiw kwaw nehe. Tuwe nuputar kwaw ma'e tetea'u nehe. Tuwe nuiko kwaw temetarer tetea'u iputar har romo nehe. \v 4 Upureruze'eg wàpuz me a'e. Ta'yr a'e wà, tazyr a'e wà no, weruzar ize'eg a'e wà no, uzeruze'eg pà u rehe wà, imuawate katu pà wà no. \v 5 Aze awa nukwaw kwaw wàpuz me har waneruze'egaw a'e nehe, a'e mehe nukwaw kwaw Tupàn rehe uzeruzar ma'e waneruze'egaw a'e nehe no, ta'e teko tetea'u uzemono'og Tupàn hàpuz me a'e wà xe. \v 6 Aze awa uzeruzar romo ma'e romo hekon a'e nehe, tuwe nueruze'eg kwaw Tupàn rehe uzeruzar ma'e a'e wà nehe. Aze mo a'e rupi, a'e mehe mo i'i mo nezewe uzeupe. — Kwa, hekatu wera'u amogwer wanuwi ihe, i'i mo uzeupe. A'e mehe mo na'ikatu iwer mo Tupàn pe. Kwehe mehe Zurupari a'e, uze'eg uzeupe a'e rupi katete a'e. A'e rupi Tupàn uzepyk hehe, uzewi imono kar pà. Nezewegatete pureruze'eg ma'e a'e nehe no, nezewe iapo mehe a'e nehe no. Tupàn uzepyk putar hehe a'e nehe. \v 7 Uzeruzar ma'e waneruze'egar a'e nehe, tuwe ikatu amogwer wanuwa rupi a'e nehe, uzeruzar 'ym ma'e wanuwa rupi a'e nehe no. — Kwa, ikatuahy kwez awa a'e, tuwe i'i uzeupe wà nehe, hehe uze'eg pà wà nehe. — Na'ikatu kwaw, aze i'i uzeruzar 'ym ma'e izupe wà nehe, a'e mehe, tuwe a'e awa nueruze'eg kwaw amogwer a'e wà nehe. Ta'e amo uzeruzar 'ym ma'e a'e wà xe, ukwaw a'e awa ikatu 'ymaw a'e wà xe. Ta'e aze mo upureruze'eg, a'e mehe mo Zurupari umuaiw kar mo ipureruze'egaw izupe a'e. \s1 Pawru uze'eg uzeruzar ma'e wapytywà har wanehe xe a'e kury \p \v 8 Aze'eg putar uzeruzar ma'e wapytywà har wanehe ihe nehe kury. Aze awa heko wer uzeruzar ma'e wapytywà har romo a'e nehe, tuwe wiko waneruze'egar ài a'e nehe. Aze amogwer teko numuawate kwaw a'e awa a'e wà nehe, a'e mehe a'e awa nupuner kwaw uzeruzar ma'e wapytywà har romo weko haw rehe nehe. Aze uzapo ma'e uze'eg rupi nehe, upuner uzeruzar ma'e wapytywà har romo weko haw rehe nehe. Aze win tetea'u i'u har romo hekon nehe, a'e mehe nupuner kwaw uzeruzar ma'e wapytywà har romo weko haw rehe nehe. Aze uputar ma'e tetea'u uzeupe nehe, aze uputar temetarer tetea'u nehe no, a'e mehe nupuner kwaw wapytywà har romo weko haw rehe nehe. \v 9 Tuwe ukwaw katu Tupàn ze'eg nehe, a'e ze'eg purupe ikwaw kar pyrer nehe. Tuwe uzeruzar hehe nehe no, ikatu 'ym ma'e iapo 'ym pà nehe no. Tuweharupi oho Tupàn ikatu haw rupi a'e, wemigwaw rupi a'e. \v 10 Aze awa heko wer uzeruzar ma'e wapytywà har romo nehe, a'e mehe uzeruzar ma'e a'e pe har a'e wà nehe, uzemono'og putar uzehezehe upuranu pà a'e wà nehe, a'e awa rehe a'e wà nehe. — Aze ru'u ty wà, i'i putar uzeupeupe wà nehe. — Aipo ikatu ko awa a'e, i'i putar uzeupeupe wà nehe, uzehezehe upuranu pà wà nehe. Aze uzeruzar ma'e paw uze'eg nezewe uzeupeupe wà nehe, — Kwa ikatuahy a'e, aze i'i wà nehe, a'e mehe a'e awa wiko putar uzeruzar ma'e wapytywà har romo a'e nehe. \v 11 Aze'eg putar uzeruzar ma'e wapytywà har wanemireko wanehe ihe. Aze teko numuawate kwaw a'e awa hemireko a'e wà nehe, a'e mehe imen nupuner kwaw uzeruzar ma'e wapytywà har romo weko haw rehe nehe. Hemireko a'e, tuwe uzapo uma'ereko haw a'e nehe. Tuwe nuze'eze'eg zemueteahy kwaw amogwer wanehe nehe. Tuwe nuka'u pixik kwaw nehe. Tuwe uzapo ma'e uze'eg rupi nehe, tuwe uzapo wemimume'u kwer nehe. \v 12 Uzeruzar ma'e wapytywà har a'e, tuwe pitài zo hemireko a'e nehe. Tuwe weruze'egatu wàpuz me har wà nehe no, tuwe weruze'egatu wa'yr wà nehe no, tuwe weruze'egatu wazyr wà nehe no. \v 13 Uzeruzar ma'e wapytywà har a'e nehe, aze upytywàgatu tuwe amogwer a'e wà nehe, a'e mehe amogwer uzeruzar ma'e a'e wà nehe, umuawate katu putar a'e awa a'e wà nehe. A'e mehe upuner putar uze'egaw rehe nehe, ukyze 'ym pà nehe. Upuner putar Zaneruwihawete Zezuz rehe zanezeruzar haw imume'u haw rehe purupe ukyze 'ym pà nehe. \s1 Uze'eg Zezuz rehe xe a'e kury \p \v 14 Heho wer na'arewahy nepyr ihe. Nakwaw katu kwaw heho àwàm, a'e rupi amono kar putar ko heze'eg newe nehe kury, heze'eg pape rehe imuapyk pyrer nehe kury. \v 15 A'e rupi ihe nehe, aze napuner kwaw heho haw rehe ko 'ar rehe nepyr nehe, a'e mehe ko pape ukwaw kar putar Tupàn hemiapo putar haw newe nehe. A'e mehe teko wazemono'og mehe wà nehe, Tupàn wikuwe ma'e imuawate katu mehe wà nehe, ukwaw putar ize'eg azeharomoete har wà nehe. Ukwaw putar uzeruze'egaw wà nehe, ko pape imugeta mehe wà nehe. \v 16 Izypy mehe teko a'e wà, nukwaw pixik kwaw Zezuz rehe ze'eg puràg a'e wà, nukwaw pixik kwaw Zezuz rehe uzeruzar haw a'e wà no. \b \q1 Amo 'ar rehe Zezuz a'e, wiko awa romo a'e, ko ywy rehe har romo a'e. \q1 Tupàn Hekwe uze'eg nezewe purupe a'e, — Zezuz ikatuahy a'e, nuzapo pixik kwaw ikatu 'ym ma'e a'e, i'i wanupe. \q1 Tupàn heko haw pe har a'e wà, wexak a'e wà, awa ko ywy rehe har romo heko mehe a'e wà. \q1 Tupàn ze'eg imume'u har a'e wà, umume'u heko haw oho teko tetea'u wanupe a'e wà, ywy nànàgatu har wanupe a'e wà. \q1 Amo teko ywy nànànar uzeruzar hehe wà. \q1 A'e re Tupàn umuzeupir kar Zezuz uzepyr a'e kury. \c 4 \s1 Uze'eg upurumu'e ma'e hemu'em ma'e wanehe xe a'e kury \p \v 1 Tupàn Hekwe a'e, nezewe i'i a'e. — Ko 'ar ipaw etea'i mehe amo uzeruzar ma'e a'e wà nehe, upytu'u putar Zezuz rehe uzeruzar ire a'e wà nehe. Weruzar putar tekwe purupe hemu'em ma'e wà nehe. Weruzar putar Zurupari hemiruze'eg tekwe wapurumu'e haw a'e wà nehe no. A'e rupi upuir putar Zezuz rehe uzeruzar haw wi a'e wà nehe. \v 2 Ta'e amo awa hemu'em ma'e a'e wà nehe xe, hemu'em putar a'e uzeruzar ma'e wanupe a'e wà nehe xe, Tupàn hape iawy kar pà wanupe a'e wà nehe xe. Kwehe ikatu 'ym ma'e uzapo waiko wà. A'e rupi ko 'ar rehe nukwaw kwaw ikatu 'ym ma'e iapo re upytu'u haw wà kury. \v 3 Nezewe uze'eg mua'u oho waiko purupe wà, — Penemireko zo nehe, i'i waiko awa kwer wanupe wà. — Ta'e Tupàn uputar nezewe haw a'e xe, i'i mua'u wanupe wà. Pezekwaku nehe, ko temi'u i'u 'ym pà nehe, i'i wanupe wà. — Nan kwaw ty, a'e newe kury. Ma'e paw Tupàn uzapo a'e, uzapo miar paw a'e wà no. Aze teko uzeruzar Zezuz rehe wà nehe, aze ukwaw ize'eg azeharomoete har wà nehe, — Nekatu Tupàn, ta'e eremur ko temi'u ihewe ne xe, aze i'i Tupàn pe wà nehe, a'e mehe upuner wyzài ma'e i'u haw rehe wà nehe, uzekwaku 'ym pà wà nehe. \v 4 Tupàn hemiapo kwer paw ikatu a'e wà. — Zazekwaku amo ma'e i'u 'ym pà nehe, ere zo nehe. Tuweharupi zaze'eg Tupàn pe zaneremi'u ikatu haw rehe zane nehe, ma'e paw i'u zanune nehe. \v 5 Aze zaze'eg Tupàn pe zanemai'u zanune nehe, zapuner wyzài ma'e i'u haw rehe zane nehe, ta'e Tupàn ze'eg umume'u ikatu haw zanewe a'e xe. \s1 Pawru uze'eg Ximot Tupàn pe uma'ereko ma'e romo heko haw rehe xe a'e kury \p \v 6 Aze eremume'u ko ze'eg uzeruzar ma'e wanupe nehe, a'e mehe Zezuz pe uma'ereko ma'e ikatu ma'e romo ereiko putar ne nehe. Emugeta zanezeruzar haw rehe ze'egaw eho iko tuweharupi nehe, a'e ze'eg zanewe Tupàn hemimur kwer rehe nehe. Ereho iko purumu'e haw azeharomoete har rupi tuweharupi ne kury. Eho wiwi iko hupi nehe no ty. \v 7 Aze teko uze'eze'eg wàmuzgwer wanemiapo kwer tetea'u rehe wà nehe, ezekaiw zo waze'eg rehe nehe. Aze Tupàn ze'eg 'ym rehe uze'eze'eg wà nehe, ezekaiw zo waze'eg rehe nehe, ta'e uze'eze'eg e waiko a'e wà xe. Ezemu'e iko Tupàn ze'eg rupi neho haw rehe nehe, hemiapo putar haw rehe nehe no. \v 8 Aze xiapo nezewe nehe, aze zama'ereko katu nehe, a'e mehe ikatu zanewe nehe, ta'e zaneretekwer ikàg putar zanewe nehe xe. Aze ximugeta Tupàn ze'eg tuweharupi nehe, aze zaze'eg izupe tuweharupi nehe, a'e mehe ikatu wera'u putar zanewe nehe, ta'e zaiko katu putar ko 'ar rehe nehe xe, a'e re zaiko putar Tupàn pyr nehe no xe. \v 9 Ko heze'eg azeharomoete ihe. Tuwe teko wenu katu a'e wà nehe, hehe uzeruzar katu pà a'e wà nehe no. \v 10 Zazeruzar Tupàn wikuwe ma'e rehe zane, xiàro ipyr zaneho àwàm zaiko zane. A'e teko paw wamonokatu har romo hekon a'e, uzeruzar ma'e wapyro har romo hekon a'e no. A'e rupi xiagaw hemiapo putar haw iapo pà. A'e rupi zama'ereko katu zaiko izupe no. \p \v 11 Ezapo kar ma'e uzeruzar ma'e wanupe nehe, ko ze'eg heruzar kar pà wanupe nehe. Epurumu'e eho iko ko ze'eg rehe nehe no. \v 12 Kwàkwàmo romo ereiko, Ximot. A'e rupi amo uzeruzar ma'e a'e pe har a'e wà nehe, nuzekaiw katu kwaw neze'eg rehe a'e wà nehe. Ta'e nereiko kwaw tua'uete ma'e romo ne xe. Nan kwaw pa. Tupàn nemono kar a'e pe wanupe a'e, uze'eg imume'u kar pà newe a'e. Neze'eg mehe nehe, eze'egatu nehe, a'e rupi nerenu har uze'eg putar ne ài a'e wà nehe no. Eho iko Tupàn ikatu haw rupi nehe, a'e rupi ikatu haw rupi oho putar waiko a'e wà nehe no. Epuruamutar katu eho iko nehe no, a'e rupi nerenu har uzeamutamutar putar waiko a'e wà nehe no. Ezeruzar katu Zezuz rehe nehe no, a'e rupi nerenu har uzeruzar katu putar hehe ne ài a'e wà nehe no. Etyryk ikatu 'ym ma'e wi nehe, a'e rupi nerenu har utyryk putar ikatu 'ym ma'e wi a'e wà nehe no, ne ài a'e wà nehe no. \v 13 Nepyr heho 'ym mehe we emugeta Tupàn ze'eg teko wanuwa rupi tuweharupi nehe. Emume'u ize'eg eho iko teko wanupe nehe, hehe wamu'e pà nehe no. \v 14 Amo 'ar mehe uzeruzar ma'e waneruze'egar a'e wà, opokok neàkàg rehe a'e wà. A'e 'ar mehe we Tupàn ze'eg imume'u har a'e wà no, nezewe uze'eg newe a'e wà no. — Tupàn umur ukàgaw kwez newe a'e kury, nemuma'ereko kar pà uzeupe a'e kury, i'i newe wà. Ihe a'e newe ihe kury. — Epytu'u zo izupe nema'ereko re nehe ty, a'e newe kury. \p \v 15 Eho iko ko heze'eg rupi nehe kury ty. Ezapo tuwe a'e ma'e newe heremiapo karer nehe. A'e rupi teko paw rupi a'e wà nehe no, wexak putar neremiapo kwer ikatu ma'e paw rupi a'e wà nehe no. \v 16 Ezeruze'egatu nehe. Nepurumu'e mehe xo ze'eg azeharomoete har rehe zo epurumu'e nehe. Neremu'em zo nehe. Eho iko ko ze'eg rupi nehe, ko ma'e iapo pà nehe. A'e mehe ereiko putar Tupàn pyr nehe. Nerenu har a'e wà nehe no, wiko putar ipyr a'e wà nehe no. \c 5 \s1 Uze'eg uzeruzar ma'e wanehe xe a'e kury \p \v 1 Ereiko Tupàn ze'eg imume'u har romo ne kury, uzeruzar ma'e waneruze'egar romo ne kury. Awa uzeruzar ma'e a'e, aze tua'u wera'u newi a'e nehe, aze uzapo ikatu 'ym ma'e oho a'e nehe, eze'eg ahyahy zo izupe nehe. Eiko ta'yr ài izupe nehe, heruze'eg pà nehe. Aze netua'u wera'u amo awa wi nehe, aze a'e awa uzapo ikatu 'ym ma'e a'e nehe, a'e mehe eiko tyky'yr ài izupe nehe, heruze'eg pà nehe. \v 2 Kuzà waneruze'eg mehe nehe, aze ihya'u wera'u newi wà nehe, eiko wamemyr ài wanupe nehe. Aze netua'u wera'u wanuwi nehe, eiko wakywyr ài wanupe nehe, waneruze'eg mehe nehe. Eze'eg zo neruryw paw rupi wanupe nehe. Emume'u zo iaiw ma'e wanupe nehe, waneruze'eg mehe nehe. \v 3 Kuzà a'e nehe, aze umàno imen izuwi a'e nehe, aze naheta kwaw amo hehe uzekaiw ma'e nehe, a'e mehe tuwe amogwer uzeruzar ma'e uzekaiw hehe a'e wà nehe. \p \v 4 Kuzà imen umàno ma'e kwer a'e, aze heta we imemyr wikuwe ma'e izupe nehe, aze heta we hemiàriro izupe nehe, tuwe omono temi'u izupe wà nehe. Ta'e nezewe haw Tupàn uputar a'e xe. Tuwe teko upytywà wànàm wà nehe. Zanekwarer mehe zaneru a'e wà, zanehy a'e wà no, uzekaiw katu zanerehe a'e wà, temi'u imur pà zanewe a'e wà, zanema'e imur pà zanewe a'e wà no. A'e rupi katete zanetua'u mehe zane kury, ximono ma'e zaneru wanupe nehe, zanehy wanupe nehe no, aze nupuner kwaw uzehe uzekaiw paw rehe wà nehe. A'e rupi katete zaneràmuz wanupe nehe no, zanezaryz wanupe nehe no, ximono ma'e wanupe nehe no. \v 5 Kuzà imen umàno ma'e kwer a'e, aze wiko a'e zutyka'i a'e nehe, aze naheta kwaw hehe uzekaiw ma'e nehe, tuwe uze'eg Tupàn pe nehe, 'aromo nehe, pyhaw nehe no, ma'e henoz pà izupe nehe, temi'u henoz pà izupe nehe no. \v 6 Kuzà imen umàno ma'e kwer a'e nehe, aze uzehe ima'enukwaw a'e nehe, aze ma'e tetea'u uputar uzeupe a'e nehe, aze na'ima'enukwaw kwaw Tupàn rehe a'e nehe, a'e mehe wiko putar umàno ma'e kwer wata ma'e ài a'e nehe, ta'e na'ima'enukwaw kwaw Tupàn rehe a'e nehe xe. \v 7 Emume'u ko heze'eg wanupe nehe, kuzà imen umàno ma'e kwer wanupe nehe. A'e rupi uzapo putar ma'e heze'eg rupi a'e wà nehe kury. A'e rupi teko nuze'eg zemueteahy kwaw wanehe a'e wà nehe. \v 8 Uzeruzar ma'e a'e, aze iànàm wiko hemetarer 'ym ma'e romo a'e nehe, tuwe uzekaiw hehe nehe. Aze nuzekaiw kwaw hehe nehe, a'e mehe nuiko kwaw uzeruzar ma'e ài nehe. Iaiw wera'u uzeruzar 'ym ma'e wanuwi nehe, ta'e uzeruzar 'ym ma'e uzekaiw katu wànàm wanehe a'e wà xe. \p \v 9-10 Kuzà imen umàno ma'e kwer a'e, aze ihya'u tuwe a'e nehe, aze 60 kwarahy wereko a'e nehe, aze pitài zo imener a'e nehe, aze na'imen wi kwaw nehe, aze teko uze'egatu hemiapo kwer rehe a'e wà nehe, aze uzekaiw katu umemyr wanehe nehe, aze uzekaiw katu wàpuz me har wemigwaw 'ym wanehe nehe no, aze upytywàgatu amogwer uzeruzar ma'e a'e wà nehe, aze upytywà ima'eahy ma'e a'e wà nehe no, aze upytywà ma'e hereko 'ymar a'e wà nehe no, aze uzapo ikatu ma'e oho iko paw rupi nehe no, a'e mehe ekair her pape rehe nehe, amogwer kuzà imen umàno ma'e kwer waner wanuwake nehe, uzeruzar ma'e wanemipytywà waner wanuwake nehe. (A'e rupi amogwer uzeruzar ma'e upuner ipytywà haw rehe wà nehe no, amogwer kuzà imen umàno ma'e kwer wainuromo wà nehe no.) \p \v 11-12 Kuzà imen umàno ma'e kwer a'e, aze nahya'uhez kwaw tuwe a'e nehe, emuapyk zo her a'e pape rehe nehe. Ta'e na'arewahy uputar wi amo umen ràm uzeupe a'e nehe xe. A'e rupi nuzapo kwaw ma'e Zaneruwihawete pe a'e nehe. Upytu'u putar uzeruzar ma'e wanupe ikatu ma'e iapo re nehe no. Aze umume'u tuwe umen 'ym àwàm nehe, aze — Nahemen wi kwaw azeharomoete ihe nehe, aze i'i nehe, aze — Apytywàgatu putar uzeruzar ma'e ihe wà nehe, hemen 'ym pà ihe nehe, aze i'i nehe, aze imen a'e re nehe, uhaw uze'egaw nezewe a'e nehe. Na'ikatu kwaw nezewe haw Tupàn pe nehe. \v 13 Agwer kuzà imen umàno ma'e kwer ihya'uete 'ym ma'e a'e wà, wiko iranahy ma'e romo a'e wà, ta'e uzeruzar ma'e omono e temi'u wanupe a'e wà xe, omono ma'e wanupe a'e wà no xe. A'e kuzà numa'ereko kwaw wà. Oho tàpuz nànàgatu wà, upurumugeta e pà wà. Hemu'em waiko wà, ikatu 'ym ma'e imume'u e pà wà. \v 14 — Tuwe imen wi wà nehe, a'e newe kury. Tuwe imemyr wi wà nehe. Tuwe uzekaiw wàpuz rehe wà nehe. A'e rupi Tupàn rehe uzeruzar 'ym ma'e a'e wà nehe, Zurupari hemiapo putar haw iapo har a'e wà nehe no, nuze'eg zemueteahy kwaw zanerehe wà nehe. Nuze'eg zemueteahy kwaw uzeruzar ma'e wanehe wà nehe. \v 15 Amo agwer kuzà a'e wà, uhem oho Tupàn hape wi a'e wà. Ko 'ar rehe uzapo Zurupari hemiapo putar haw waiko wà kury. Na'ikatu pixik kwaw nezewe haw Tupàn pe. \v 16 Aze amo kuzà uzeruzar ma'e heta amo ae kuzà iànàm romo a'e nehe, aze a'e kuzà imen umàno izuwi a'e nehe, a'e mehe, tuwe upytywà a'e nehe. A'e rupi amogwer uzeruzar ma'e a'e wà nehe, nupytywà kwaw a'e wà nehe. Ta'e heta hehe uzekaiw ma'e a'e nehe xe. Aze nan kwaw a'e rupi nehe, hekuzar katu putar temi'u ràm wanupe nehe. Aze a'e kuzà upytywà wànàm a'e nehe, a'e mehe uzeruzar ma'e upytywà putar amogwer hemetarer 'ym ma'e a'e wà nehe, upytywà putar kuzà upytywà har hereko 'ymar wanehe a'e wà nehe. \p \v 17-18 Nezewe i'i Tupàn ze'eg a'e. — Aze pemuma'ereko kar peneimaw nehe, pezàpixi zo izuru rehe nehe, imumai'u kar 'ym pà nehe. Tuwe umai'u nehe, ta'e uma'ereko iko peme a'e xe, i'i Tupàn. Na'aw amo Tupàn ze'eg xe a'e no. — Aze teko uma'ereko peme a'e wà nehe, tuwe pemekuzar wama'ereko awer pe wà nehe, i'i a'e no. A'e rupi aze'eg newe kury. — Uzeruzar ma'e waneruze'egar a'e wà, aze uma'ereko katu a'e wà nehe, Tupàn ze'eg imume'u katu pà wà nehe, aze upureruze'egatu wà nehe, aze upurumu'e katu wà nehe, a'e mehe amogwer uzeruzar ma'e a'e wà nehe, tuwe omono temetarer wanupe a'e wà nehe. \v 19 Aze uze'eg zemueteahy uzeruzar ma'e waneruze'egar rehe nehe, ezeruzar zo ize'egaw rehe nehe. Aze omogwemogwer teko umume'u tuwe hemiapo kwer ikatu 'ym ma'e a'e wà nehe, a'e mehe ezekaiw waze'eg rehe nehe. Ta'e omogwemogwer uze'eg ma'e umume'u hemiapo kwer a'e wà xe. \v 20 Uzeruzar ma'e waneruze'egar a'e, aze ikatu 'ym ma'e uzapo a'e nehe, aze nupytu'u kwaw iapo re nehe, eze'eg ahyahy izupe nehe, uzeruzar ma'e wanuwa rupi nehe, imupytu'u kar pà nezewe haw iapo re nehe. A'e rupi amogwer ukyze putar Tupàn wi a'e wà nehe. Ta'e aze uzapo ikatu 'ym ma'e a'e wà nehe, a'e mehe waneruze'egar uze'eg ahyahy putar wanupe a'e nehe no, uzeruzar ma'e wanuwa rupi a'e nehe no. \p \v 21 Aze'eg newe ihe kury, Tupàn huwa rupi ihe kury, Zaneruwihawete Zezuz huwa rupi ihe no, Tupàn heko haw pe har wanuwa rupi ihe no, a'e hemixak kwer wanuwa rupi ihe, a'e ikatu 'ym ma'e wi utyryk ma'e wanuwa rupi ihe. Na'aw heze'eg xe ihe nehe kury. — Eho ko heze'eg rupi ne nehe ty, a'e newe. Aze mokoz uzeruzar ma'e waneruze'egar uzapo ikatu 'ym ma'e a'e wà nehe, eze'eg eho wanupe nehe. Eze'eg awa ipy pe nehe. A'e re eze'eg inugwer pe nehe. Tuwe awa ipy pe neze'egaw nuzawy kwaw inugwer pe neze'egaw nehe. Aze ereze'eg ahyahy awa ipy pe nehe, eze'eg ahyahy inugwer pe nehe no. Eze'eg zo nezewe nezeupe. — Kwa, 'aw awa hemyrypar romo hekon a'e, a'e rupi naze'eg ahyahy kwaw izupe nehe, ere zo nezeupe nehe. \p \v 22 Awa a'e nehe, aze uzeruzar romo ma'e romo hekon a'e nehe, emuigo kar zo uzeruzar ma'e waneruze'egar romo nehe. Tuwe rihi. Uzapo putar ru'u ikatu 'ym ma'e na'arewahy a'e nehe. Aze a'e rupi nehe, a'e mehe umuaiw putar upureruze'egaw uzewi a'e nehe, ta'e eremuigo kar uzeruzar ma'e waneruze'egar romo na'arewahy ne xe. Aze a'e rupi erezapo nehe, ikatu 'ym ma'e erezapo putar nehe. Etyryk ikatu 'ym ma'e wi nehe, nezemonokatu pà Tupàn pe nehe. \p \v 23-25 Xixak amo awa ikatu 'ym ma'e iapo mehe zane wà, xinu na'arewahy ikatu 'ym ma'e iapo awer imume'u haw no. Amo ae awa wà, naxixak kwaw ikatu 'ym ma'e iapo mehe zane wà. Amo 'ar mehe nehe, xikwaw putar wanemiapo kwer nehe. A'e rupi naxipyhyk kwaw na'arewahy wyzài awa zane nehe, uzeruzar ma'e waneruze'egar romo imuigo kar pà zane nehe. Ta'e naxikwaw katu kwaw heko haw zane xe, naxikwaw katu kwaw hemiapo kwer zane no xe. Aze amo awa uzapo ikatuahy ma'e oho iko a'e nehe, xikwaw zane nehe. Aze uzapo a'e ma'e a'e nehe, aze naxikwaw kwaw ko 'ar rehe, amo 'ar mehe xikwaw putar nehe. Akwaw nerie hahy tetea'u haw ihe, Ximot. E'u zo 'y zutyka'i nehe, e'u wewer win ne nehe. Ta'e ma'ywa tykwer i'u pixika'i haw umukatu putar nerie a'e nehe xe. \c 6 \p \v 1 Uzeruzar ma'e a'e wà, a'e amo ae awa pe uma'ereko e ma'e a'e wà, tuwe umuawate katu uzar a'e wà nehe. A'e rupi uzeruzar 'ym ma'e a'e wà nehe, nuze'eg zemueteahy pixik kwaw Tupàn rehe a'e wà nehe, nuze'eg zemueteahy pixik kwaw zanepurumu'e haw rehe a'e wà nehe no. \v 2 Aze wazar uzeruzar ma'e romo hekon a'e nehe, tuwe uma'ereko ma'e ni'i kwaw nezewe wà nehe, — Kwa hezar uzeruzar ma'e romo hekon a'e, a'e rupi naruzar kwaw ize'eg ihe nehe, tuwe ni'i kwaw uzeupe wà nehe. Eze'eg agwer uma'ereko e ma'e wanupe nehe. — Pema'ereko wera'u nehe ty wà, ta'e pezar uzeruzar ma'e romo hekon a'e no xe, ere wanupe nehe. — Pezar a'e, uzeruzar Zezuz rehe a'e no, a'e rupi xiamutar katu zaiko zane, a'e rupi pema'ereko katuahy izupe nehe, ere wanupe nehe. \s1 Uze'eg purumu'e ma'e ikatu 'ym ma'e wanehe xe a'e kury \p Ne Ximot ne ty, emu'e uzeruzar ma'e tuweharupi ne wà nehe ty. Ezapo kar ma'e wanupe nehe, neze'eg rupi nehe. \v 3-4 Amume'u Zezuz Zaneruwihawete Zanezar ze'eg aha teko wanupe ihe. Azeharomoete a'e ze'eg. Aze amo awa upurumu'e iko a'e ze'eg 'ym rehe nehe, aze nuzapo kar kwaw Tupàn hemiapo putar haw teko wanupe nehe, a'e mehe a'e upurumu'e ma'e a'e nehe, uze'eg putar nezewe uzeupe a'e nehe. — Hekatu wera'u amogwer wanuwi ihe, i'i putar uzeupe nehe. Nukwaw kwaw ma'e a'e. Ipuràmàtyry'ym wer zepe amo rehe a'e, uze'eg ahyahy pà izupe a'e. A'e rupi henu har hewyrowyroahy a'e wà. Heko wera'u wer zepe amogwer wanuwi wà no. A'e rupi uzeàmàtyry'ym waiko wà. Uze'eg zemueteahy uzehezehe wà. Uzemupy'a waiko uzehezehe wà no. \v 5 Uze'eze'eg ahyahy e waiko uzeupeupe wà no. Ta'e nukwaw kwaw uze'eg a'e wà xe. Uzemugeta ikatu 'ym ma'e rehe wà. Nukwaw kwaw ze'eg azeharomoete har a'e wà. Nezewe uze'eg mua'u waiko uzeupeupe wà. — Aze aha Tupàn hape rupi ihe nehe, a'e mehe hemetarer katu ma'e romo aiko putar ihe nehe, i'i mua'u waiko uzeupeupe wà. \v 6 Aze teko oho Tupàn hape rupi a'e wà nehe, a'e mehe hemetarer katu ma'e ài wanekon putar a'e wà nehe. Hurywete putar a'e wà nehe, ta'e Tupàn ikatu wera'u temetarer wi a'e xe. \v 7 Zanezexak kar mehe naxirur kwaw ma'e xe zanezeupi. Zanemàno mehe, naxiraha kwaw ma'e zanezeupi nehe no. \v 8-9 Aze heta temi'u zanewe nehe, aze heta kamir zanewe nehe no, ikatuahy putar zanewe nehe no. Teko a'e wà, aze heko tetea'u wer zepe hemetarer katu ma'e romo a'e wà, a'e mehe wiko miar ài a'e wà. Miar a'e, ima'uhez a'e, a'e rupi oho wemi'u ma'ywa i'u pà a'e, a'e pe uzezuka kar pà a'e. Nezewegatete a'e teko a'e wà no, uputar tetea'u temetarer a'e wà no, a'e rupi ikatu 'ym ma'e uzapo a'e wà, wemiapo ikwaw 'ym pà a'e wà. A'e mehe uzemumikahy wà. Oho putar zepykaw pe a'e wà nehe. \p \v 10 Ta'e temetarer iamutar wera'u haw a'e xe, nuzawy kwaw ikatu 'ym ma'e paw piarupi teko iho haw a'e xe. Amo uzeruzar ma'e a'e wà, upuir uzeruzar haw wi wà, ta'e uputar wera'u temetarer tetea'u uzeupe a'e wà xe. A'e rupi uzemumikahy a'e wà. \s1 Pawru omono uze'eg Ximot pe a'e \p \v 11 Ne Ximot ne ty, ne Tupàn hemiruze'eg romo ereiko ne ty. A'e rupi etyryk ikatu 'ym ma'e wi nehe ty. Ezeagaw tuwe ikatu ma'e iapo pà nehe. Ezeagaw Tupàn ài nereko pà nehe, hemiapo putar haw iapo pà nehe. Ezeagaw hehe nezeruzar katu pà nehe no, ezeagaw puruamutar katu pà nehe no. Aze erepuraraw ma'erahy nehe, a'e mehe epytu'u zo nezeruzar ire nehe. Aze teko neputupyk a'e wà nehe, eikwahy zo wanupe nehe. \v 12 Erezeruzar katu Zezuz rehe, a'e rupi eho iko Tupàn hape rupi tuweharupi nehe. A'e rupi Tupàn nemuigo kar putar uzepyr tuweharupi a'e nehe no. Amo 'ar mehe ereze'eg teko tetea'u wanuwa rupi, neze'eg henu har wanuwa rupi. — Azeruzar katu Zezuz rehe ihe kury, heho wer hape rupi ihe kury, ere teko wanuwa rupi. A'e rupi Tupàn a'e nehe, nemuigo kar putar uzepyr tuweharupi a'e nehe. \p \v 13-14 Tupàn a'e, umuigo kar teko paw a'e wà, umuigo kar miar paw a'e wà no, umuigo kar ka'a paw a'e no. Zaneruwihawete Zezuz a'e, umume'u katu Tupàn ta'yr romo weko haw a'e, Pon Pirat pe a'e. Ihe ihe kury, aze'eg putar newe ihe kury, Tupàn huwa rupi kury, Zaneruwihawete Zezuz huwa rupi no. Ezapo ma'e eho iko Tupàn ze'eg rupi nehe ty, ikatu 'ym ma'e iapo 'ym pà nehe ty, ko 'ar rehe nehe, te Zezuz Zaneruwihawete Zanezar tur mehe nehe no, a'e newe kury. \v 15 Amo 'ar mehe nehe, Tupàn ipurumur kar wer putar Zezuz rehe a'e nehe. A'e 'ar mehe umur kar wi putar ko ywy rehe nehe, teko wanupe hexak kar pà nehe. Tupàn a'e, a'e zo zanereruze'egar romo hekon a'e. Teko umume'u ikatu haw a'e wà. Tuwihaw paw wanuwihaw romo hekon a'e no. Teko wazar paw wazar romo hekon a'e no. \v 16 Izypy mehe Tupàn a'e, xo a'e zo wikuwe a'e. Nuzexak kar pixik kwaw a'e. Ni amo teko nuzapo kwaw Tupàn a'e wà. Wiko putar tuweharupi a'e nehe. Numàno pixik kwaw nehe. Wiko tata heny kwer inuromo. Teko nuixe kwaw a'e tata heny kwer pupe a'e wà. Teko nuexak kwaw wà. Nuexak pixik kwaw wà nehe. Tuwe zazeruze'eg hehe tuweharupi nehe. Tuwe wiko ma'e paw wazar romo nehe. Tuwe ximuete ikàgaw iahyk 'ym ma'e rehe nehe. \p \v 17 Eze'eg hemetarer katu ma'e wanupe nehe. — Peiko zo amogwer wanuwi ikatu wera'u ma'e romo nehe, ere wanupe nehe. — Aze ukàzym neremetarer newi nehe, ma'e ere'u putar nehe, ere wanupe nehe. — Nema'enukwaw tetea'u zo neremetarer rehe nehe. Nema'enukwaw tetea'u Tupàn rehe nehe, ere wanupe nehe. Ta'e umur ma'e tetea'u zanewe paw rupi a'e xe, zanemurywete kar pà a'e xe, ere wanupe nehe. \v 18 — Ezapo ikatu ma'e nehe, ere wanupe nehe. -Emono e ma'e hemetarer 'ym ma'e wanupe nehe, ere hemetarer katu ma'e wanupe nehe. \v 19 A'e hemetarer katu ma'e a'e nehe, aze ikatuahy ma'e uzapo oho iko amogwer wanupe a'e nehe, a'e mehe Tupàn uzapo putar ikatu ma'e izupe a'e nehe no. Umuigo kar putar a'e hemetarer katu ma'e uzepyr tuweharupi nehe, ikatu 'ym ma'e wi tatahu wi ipyro pà nehe. \p \v 20-21 Ne Ximot ne ty, ezapo Tupàn hemiapo putar haw eho iko nehe ty, a'e ma'e newe iapo kar pyrer nehe ty. Ezepy'amugeta Tupàn ze'eg newe imur pyrer rehe tuweharupi nehe no. Epurumu'e zo temu'emaw rehe nehe. Emume'u e zo ze'eg iaiw ma'e purupe nehe. Xo Tupàn ze'eg azeharomoete har rehe zo epurumu'e nehe. Amo upurumu'e ma'e a'e wà, uze'eg mua'u waiko nezewe a'e wà, — Xikwaw ma'e paw rupi zane, i'i mua'u waiko wà. Nan kwaw pa. Nukwaw pixik kwaw ma'e wà. Ezeruzar zo waze'eg rehe nehe. Amo teko uzeapyaka katu waze'eg rehe wà. A'e rupi upuir uzeruzar haw wi wà. Upytu'u Zezuz rehe uzeruzar ire a'e ze'eg henu re wà. Tuwe Tupàn uzapo ikatuahy ma'e newe nehe. \p Upaw kwez kury. \p Pawru.