\id EPH - Guaraní, Western Bolivian -Bolivia 2012 (DBL 2013) \h EFESIOS \toc1 La Carta Del Apostol San Pablo A Los Efesios \toc2 Efesios \toc3 Ef \mt2 LA CARTA DEL APOSTOL SAN PABLO A LOS \mt1 EFESIOS \c 1 \p \v 1 Che co jae Pablo. Che co jae Jesucristo jemimondo Tumpa jei vae rupi. Aicuatía cua tupapire Efeso pe pico vae pe. Tumpa peñono tee iyupeguarã, jare piyeyocui cavi Cristo Jesús pe. \v 2 YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. \s1 Tumpa yanemɨvendise Cristo rupi \p \v 3 Yambɨadora Tumpa. Jae co yandeYa Jesucristo Tu. Tumpa umee yandeve jeta mbaembae icavi vae ara pegua Espíritu Santo rupi, Cristo re yarovia ramo. \v 4 Echa'ã ndei ɨvɨ uyeyapo mbove, Tumpa yandeparavo, yande ñaĩ vaerã Cristo imbaerã. Cua uyapo, ñaneñono tee vaerã iyupeguarã, jare yanembujupi vaerã jae jovaque. \v 5 Tumpa yanderau. Jáeramo tenonde yave yandeparavo yayeyapo vaerã taɨ retarã Jesucristo rupi. Echa'ã cua iquɨrẽɨ ete uyapo jae jei vae rupi. \v 6 Jare cua uyapo, yambɨadora vaerã ipɨacavi tuicha vae jeco pegua. Tumpa ipɨacavi ete yandeve Taɨ uau vae rupi. \v 7 Jesucristo yanderepɨ ma. Echa'ã umano yanderé. Jáeramo Tumpa umbɨasa yandeve yanembaeyoa reta. Echa'ã jae ipɨacavi tuicha ete co. \v 8 Tumpa iyaracuaa catu jare opaete uicuaa. Jáeramo ipɨacavi ete yandeve. \v 9 Tenonde yave uicuaaca'ã iquɨrẽɨ uyapo vae. Ẽrei añave uicuaaca yandeve iquɨrẽɨ uyapo vae. Cua uyapo jae jei vae rupi. \v 10 Cua co Tumpa iquɨrẽɨ uyapo vae: Umbatɨta opaete mbaembae uyeyapocue vae, Cristo oĩ vaerã iYarã - opaete mbaembae ara pe ñugüɨnoi vae, jare opaete mbaembae ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae. Cua Tumpa uyapota ara iyapɨ yave. \p \v 11 Tenonde yave Tumpa yandeparavo ñanoi vaerã jae umeeta yandeve vae. Jae yandeparavo, yande ñaĩ vaerã Cristo imbaerã. Jare Tumpa cua uyapo iquɨrẽɨ ramo. Echa'ã jae uyapo opaete mbaembae jae jei vae rupi. \v 12 Cua Tumpa uyapo uyembɨadoraca vaerã ĩru vae reta pe ore rupi. Echa'ã ore rani ndugüɨrovia Cristo re. \v 13 Jare pe reta vi perovia Cristo re, piyandu yave ñee añete vae. Echa'ã jocua ñee icavi vae umɨmbeu peve quirãi piyembɨasaca vaerã. Jare perovia Cristo re yave, Tumpa umee peve Espíritu Santo, uicuaaca vaerã pe reta jae imbae co. Echa'ã Tumpa jei umee vaerã Espíritu Santo. \v 14 Tumpa umee yandeve Espíritu Santo, uicuaaca vaerã ñanoita opaete Tumpa umeeta yandeve vae. Cua Tumpa umeeta yandeve yanderepɨ ete yave. Yande co jae imbae. Jare Tumpa cua uyapo yave, uyembɨadoracata co cua jeco pegua. \s1 Pablo uyerure Tumpa pe upurugüɨrovia vae reta re \p \v 15 Jáeramo che aicuaa güive quirãi pe reta perovia yandeYa Jesús re, jare quirãi peau opaete Tumpa oñono tee iyupeguarã vae reta, \v 16 jecuaeñoi amee yasurupai Tumpa pe peré, jare jecuaeñoi chemandúa peré, ayerure Tumpa pe yave. \v 17 Tumpa tumee peve aracuaa Espíritu Santo rupi, jare tuicuaaca peve mbaembae, picuaa cavi vaerã Tumpa regua. Tumpa co jae yandeYa Jesucristo uicuaaca yandeve vae. Jae co yandeRu uyembɨadoraca vae. \v 18 Tumpa tumee peve aracuaa, picuaa vaerã quirãi pepuere peãro piyerovia reve. Echa'ã jae peparavo cuarã. Tumpa tuicuaaca vi peve quirãi uyembɨadoraca eteta opaete vae pe umeeta yandeve vae jeco pegua. Echa'ã jae ñaneñono tee iyupeguarã. \v 19 Tumpa tuicuaaca vi peve quirãi tuicha ete imbaepuere yanemborɨ vaerã. Echa'ã yande yarovia Cristo re. Tumpa uicuaaca ma tuicha ete co cua imbaepuere. \v 20 Echa'ã cua imbaepuere rupi Tumpa umbɨjecove ye Cristo güeru umanocue vae reta ipɨte güi, jare umee chupe uguapɨ vaerã iyacata cotɨ ara pe. \v 21 Cristo imbaepuere tuicha ete opaete mburuvicha reta ara pegua jare ɨvɨ pegua jare ipotave mbaepuere güɨnoi vae imbaepuere güi. Cristo imbaepuere tuicha ete opaete cua ara reta pe mbaepuere güɨnoi vae reta jare opaete ara reta outa vae pe mbaepuere güɨnoita vae reta imbaepuere güi. \v 22 Echa'ã Tumpa umee Cristo pe ico vaerã opaete vae iYarã. Umee vi chupe ico vaerã upurugüɨrovia vae reta iYarã. \v 23 Echa'ã upurugüɨrovia vae reta Cristo jete co. Jáeramo upurugüɨrovia vae reta jare Cristo pentiño co. Jare Tumpa umee opaete mbaembae Cristo pe. \c 2 \s1 Tumpa yanembɨasa ipɨacavi jeco pegua \p \v 1 Jare Tumpa umee ma peve tecove ipɨau vae. Echa'ã tenonde yave penoi'ã tecove ipɨau vae pereco icavi mbae vae jare pembaeyoa reta jeco pegua. \v 2 Jare jocua jeco pegua jecuaeño piyapose icavi mbae vae upurugüɨrovia mbae vae reta jeco rami. Echa'ã jucuarãi uipota piyapo vaerã jocua mburuvicha icavi mbae vae yandepuere mbae yaecha vae - jae co jocua aña guasu upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨa pe uparavɨquɨ oĩ vae. Jucuarãi uparavɨquɨ, agüɨye vaerã jae reta uyapo Tumpa jei vae. \v 3 Tenonde yave opaete yande vi yaico yande yae vae reño jae reta rami. Echa'ã yaicose yanderete jare yandepɨayemɨngueta uipota vae re. Jáeramo Tumpa uiporaracata tẽi yandeve, opaete ĩru vae reta pe uiporaracata rami. Echa'ã yande vi ɨvɨ pegua reta co jae reta rami. \v 4 Ẽrei Tumpa yandeparareco ete, jare yanderau ete. \v 5 Jáeramo umee yandeve tecove opa mbae vae yaico vaerã Cristo ndive, yepe tẽi tenonde yave ñanoi'ã tecove opa mbae vae yanembaeyoa reta jeco pegua. Tumpa yanembɨasa ipɨacavi jeco pegua. \v 6 Tumpa umbɨjecove ye Cristo Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Jae ramiño vi umee yandeve tecove opa mbae vae Cristo Jesús ndive, jare yandeapo pentiño Cristo Jesús ndive. \v 7 Cua uyapo, uicuaaca vaerã ara reta outa vae pe quirãi tuicha ete co ipɨacavi. Cua ipɨacavi uicuaaca ma yandeve Cristo Jesús rupi. \v 8 Echa'ã Tumpa yanembɨasa ipɨacavi jeco pegua, yapurugüɨrovia ramo. Yande yamɨngana'ã etei yembɨasa. Jae co Tumpa umeeiño yandeve vae. \v 9 Mbaetɨ quía ipuere umɨngana yembɨasa ipotave mbaravɨquɨ rupi, agüɨye vaerã quía ipuere jei: “Cheparavɨquɨ rupi co amɨngana yembɨasa.” \v 10 Echa'ã Tumpa yandeapo. Jare yandeapo ma penti ramiño Cristo Jesús ndive, yande yayapo vaerã icavi vae. Echa'ã tenonde yave Tumpa iquɨrẽɨ jecuaeño yayapo vaerã icavi vae. \s1 Cristo yanembɨpɨacatu Tumpa ndive \p \v 11 Jáeramo pemandúa cua re: Pe reta co jae judío mbae vae reta. Jare jocua uñemɨcircuncidaca jee vae reta - jae reta uñemɨcircuncidaca co jete pe - jae reta pembɨjee uñemɨcircuncidaca mbae vae reta. \v 12 Jáeramo jocua ara reta pe Cristo mbae'ã co peve. Echa'ã pe reta Israel pegua reta'ã co, jare Tumpa jei umeeta Israel pegua reta pe vae pembaerã'ã co. Jáeramo peãro'ã mbae piyerovia reve. Echa'ã picose cua ɨvɨ pe Tumpa picuaa mbae reve. \v 13 Tenonde yave pe reta mbɨrɨ pico Tumpa güi. Ẽrei añave piyeyapo penti ramiño Cristo Jesús ndive, jare coiño ma co pico Tumpa güi Cristo imano jeco pegua. \v 14 Echa'ã Cristo co jae mbɨacatu umee yandeve vae. Jae uyapo penti ramiño judío reta jare judío mbae vae reta. Tenonde yave judío reta jare judío mbae vae reta oyovaicho uyupii. Uyembɨyao reta uyugüi. Ẽrei Cristo umbai ma yembɨyao. \v 15 Echa'ã Cristo umano yave, umbai mboroyocui. Echa'ã mboroyocui umɨmbeu judío reta pe mbae uyapo vaerã. Jáeramo Cristo umbai mboroyocui, uyapo vaerã mocui reve penti ramiño jae ndive. Jucuarãi umee mbɨacatu. \v 16 Jare cua uyapo, umbɨpɨacatu vaerã Tumpa ndive mocui reve penti ramiño imano jeco pegua. Echa'ã imano jeco pegua oyovaicho'ã ma uyupii. \p \v 17 Jayave ou umɨmbeu mbɨacatu regua pe reta tenonde yave mbɨrɨ pico chugüi vae pe jare ore tenonde yave coiño nduico chugüi vae pe. \v 18 Echa'ã Cristo rupi mocui reve yandepuere yaya yandeRu re Espíritu Santo rupi. Echa'ã Espíritu Santo pentiño co. \v 19 Jáeramo pe reta ambɨe ɨvɨ pegua reta rami'ã ma co. Pe reta co jae uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta jentaɨgua reta. Pe reta co jae Tumpa jentarã reta. \v 20 Yamɨjaanga penti tenta. Temimondo reta jare Tumpa iñee umɨmbeu vae reta tenta iguapɨcarã oñono vae reta rami co, jare pe reta co jae tenta rami. Jesucristo etei co jae ita uñeñono tenonde tentarã vae rami. \v 21 Opaete tenta uyeyapocavi oĩ ita uñeñono tenonde tentarã vae ndive, jare uyeyapo oĩ penti tenta uñeñono tee yandeYa peguarã vae. \v 22 Pe reta vi penti ramiño co yandeYa ndive. Jáeramo pe reta vi co jocua tenta rami. Echa'ã Tumpa ico jocua tenta pe Espíritu Santo rupi. \c 3 \s1 Tumpa uicuaaca Pablo pe tenonde yave uyecuaa mbae vae \p \v 1 Jáeramo che etei ayerure Tumpa pe peré. Che co jae penti pereso pereco pegua, Cristo Jesús pe ayeyocui ramo - pe reta co jae judío mbae vae reta. \v 2 Picuaa ma co aipo quirãi Tumpa uicuaaca cheve ñee Tumpa ipɨacavi regua, che aicuaaca-yuapɨ ye vaerã peve. Cuarãi ayeyocui aĩ Tumpa pe. \v 3 Picuaa ma co aipo quirãi jae etei uicuaaca cheve jocua tenonde yave uyecuaa mbae vae. Echa'ã cua regua aicuatía ma peve mbovɨ ñee peño. \v 4 Pemɨngueta yave, picuaa cavita co quirãi che aicuaa jocua Cristo regua tenonde yave uyecuaa mbae vae. \v 5 Tenonde yave cua uyecuaa'ã etei ɨvɨ pegua reta pe. Ẽrei añave Tumpa uicuaaca temimondo oñono tee iyupeguarã vae reta pe jare iñee umɨmbeu vae reta pe. Jae uicuaaca chupe reta Espíritu Santo rupi. \v 6 Jae co cua: Uyandu yave ñee icavi vae, jare güɨrovia yave Cristo Jesús re, judío mbae vae upurugüɨrovia vae reta güɨnoita imbaerã judío upurugüɨrovia vae reta ndive, jare mocui reve uyeyapota penti ramiño - penti jete rami - jare mocui reve güɨnoita Tumpa jei umeeta vae. \v 7 Che ayeyocui Tumpa pe. Ipɨacavi jeco pegua Tumpa umee cheve jae imbaepuere rupi che amɨmbeu vaerã ñee icavi vae. \v 8 Yepe tẽi che co jae uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta jaɨcuegua ete, ẽrei Tumpa cua umee cheve ipɨacavi jeco pegua, che amɨmbeu vaerã judío mbae vae reta pe quirãi yaicocatu ete co Tumpa cotɨ, Cristo re yarovia yave. Echa'ã mbaetɨ quía ipuere uicuaa cua regua ipɨayemɨngueta rupiño. \v 9 Jare Tumpa umee cheve aicuaaca vaerã opaete vae pe quirãi Tumpa umee cheve ayeyocui vaerã chupe cua tenonde yave uyecuaa mbae vae re. Echa'ã tenonde yave Tumpa uicuaaca'ã etei quía pe cua. Tumpa co jae opaete mbaembae iyapoa. \v 10 Cua Tumpa umee cheve, mburuvicha reta jare mbaepuere güɨnoi vae ara pe ñugüɨnoi vae reta uicuaa vaerã quirãi Tumpa iyaracuaa catu co. Cua uicuaata reta upurugüɨrovia vae reta rupi. \v 11 Echa'ã cuarãi Tumpa jecuaeño iquɨrẽɨ uyapo yandeYa Jesucristo rupi. \v 12 Yandepuere yaya Tumpa re Cristo rupi. Echa'ã yarovia ma Cristo re ramo, yandepuere yaya yaquɨye mbae reve. \v 13 Jáeramo agüɨye pepɨatɨtɨ aiporara pereco pegua vae re. Pepuere pembɨadora Tumpa cua re. \s1 Cristo ipuruau \p \v 14 Jáeramo che ayeatɨca yandeYa Jesucristo Tu jovai. \v 15 Opaete jentarã ara pe ñugüɨnoi vae reta jare jentarã ɨvɨ pe ñugüɨnoi vae reta güɨnoi jee chugüi. \v 16 Ayerure Tumpa pe umee vaerã peve mbaepuere. Echa'ã jae imbaepuere jeco pegua uyembɨadoraca ete. Jare cua mbaepuere rupi Tumpa iEspíritu tapemɨmɨrãta pepɨa pe. \v 17 Tuyecuaa cavi quirãi Cristo ico pepɨa pe pepurugüɨrovia jeco pegua. Tumpa tapemɨmɨrãta jare tapemɨatangãtu ipuruau pe, \v 18 pepuere vaerã picuaa cavi opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta ndive quirãi tuicha ete co Cristo ipuruau, \v 19 jare picuaa vaerã Cristo ipuruau, yepe tẽi ipuere'ã quía uicuaa cavi ete opaete jocua mburuau. Pepɨa titɨnee Tumpa pe. \p \v 20 Jare añave yambɨadora Tumpa. Echa'ã jae ipuere ete opaete yande yayerure chupe jese vae güi, jare opaete yandepɨa pe yayemɨngueta jese vae güi. Jeta ete uyapota yandeve imbaepuere yandepɨa pe uparavɨquɨ vae rupi. \v 21 Tumpa tuyembɨadoraca opaete vae pe upurugüɨrovia vae reta rupi jare Cristo Jesús rupi jaeño mai pegua. Amén. \c 4 \s1 Penti ramiño Espíritu Santo rupi \p \v 1 Che co jae penti pereso, yandeYa pe ayeyocui ramo. Che pumɨñera jecuaeño pico cavi vaerã, ĩru vae reta uicuaa vaerã Tumpa peparavo co. \v 2 Piñemɨmichi uyucotɨ. Agüɨye pepochɨ piyupe. Pepɨaguasu piyupe. Piyerau ramo, agüɨye piñeengata piyupe. \v 3 Piñemɨatangãtu pico vaerã penti ramiño pepɨacatu reve Espíritu Santo rupi. \v 4 Cristo jete pegua reta pentiño co, jare Espíritu Santo pentiño co. Jae ramiño vi Tumpa peparavo, peãro vaerã piyerovia reve penti ramiño. \v 5 Ime vi pentiño yandeYa, jare opaete yarovia yandeYa re, jare opaete yayembɨbautizaca Espíritu Santo pe. \v 6 Tumpa vi pentiño co. Jae co yandeRu. Jae co yandeYa. Jae uparavɨquɨ opaete yande rupi. Jae ico yandepɨa pe. \p \v 7 Ẽrei Cristo umee yandeve penti penti pe ipɨacavi, yandepuere vaerã yayapo mbaravɨquɨ Cristo uipota yayapo vaerã vae. \v 8 Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: \q1 “Uyupi oo ara pe yave, güɨraa pereso reta, \q1 jare umee mbaepuere ɨvɨ pegua reta pe Tumpa iparavɨquɨ uyapo vaerã.” \m Jucuarãi uyecuatía oĩ. \p \v 9 Tapɨrandu peve, ¿mbae pa uipota jei cua uyupi oo ara pe jei vae? Uipota jei ugüeyɨ rani vi co ɨvɨ igüɨ pe etei. \v 10 Jocua ugüeyɨ vae co jae uyupi oo ɨvate ete opaete ara reta güi vae etei. Jucuarãi uyupi, uyeyapo vaerã opaete mbaembae iYarã. \v 11 Jare Cristo etei umee amocue vae pe temimondo retarã yugüɨreco vaerã. Jare umee amocue vae pe Tumpa iñee umɨmbeu vaerã. Umee vi amocue vae pe umɨmbeu vaerã ñee icavi vae. Umee vi ĩru vae reta pe uyandareco vaerã upurugüɨrovia vae reta re, jare ĩru vae reta pe omboe vaerã upurugüɨrovia vae reta. \v 12 Cua Cristo uyapo, uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta ipɨrãta vaerã ipurugüɨrovia re, jae reta ipuere vaerã uparavɨquɨ Tumpa pe, Cristo jeterã uyeyapo vaerã. \v 13 Cristo uipota yayeyapo vaerã penti ramiño yandepurugüɨrovia rupi, yaicuaa cavi vaerã jae co Tumpa Taɨ. Uipota yayeyapo vaerã penti cuimbae ipɨrãta vae rami. Jare jucuarãi yayeyapota co, yandepɨa tɨnee oĩ Cristo pe yave. \v 14 Cristo uipota'ã yaico vaerã sambiaɨ reta rami. Echa'ã sambiaɨ reta uicuaa'ã mbae ra güɨrovia vaerã. Echa'ã penti ara ipuere güɨrovia penti moromboe, jare ĩru ara ipuere güɨrovia ĩru moromboe. Echa'ã moromboe añete mbae vae re oporomboe vae reta ipoqui ete co upurumbɨtavɨ vaerã. \v 15 Ẽrei yande jecuaeño yae añete vae yayerau reve. Jucuarãi yave, yaicota ucuacuaa vae reta rami, Cristo uipota rami. Echa'ã jae co upurugüɨrovia vae reta iñãca. \v 16 Cristo jare upurugüɨrovia vae reta penti cuimbae rami co. Echa'ã opaete cuimbae jete jare opaete iyuapɨapɨa uparavɨquɨ penti ramiño, icavi oĩ vaerã cuimbae. Jae ramiño vi opaete upurugüɨrovia vae reta uparavɨquɨ penti ramiño uyerau reve, Cristo jeterã uyeyapocavi vaerã. \s1 Tecove ipɨau vae \p \v 17 Jáeramo che amɨmbeu peve yandeYa jee re cua: Agüɨye ma pico upurugüɨrovia mbae vae reta yugüɨreco rami. Echa'ã jae reta yugüɨreco ipɨayemɨngueta cavi mbae reve. \v 18 Echa'ã ipɨayemɨngueta uñemɨpɨ̃tumimbi ma. Güɨnoi'ã tecove Tumpa umee vae. Echa'ã uicuaa'ã Tumpa regua, ipɨatanta ramo. \v 19 Jecuaeño imbɨquere, jare imara'ã etei. Echa'ã uipota ete reta uyapo vaerã opaño mbae pɨchɨ̃i vae. \v 20 Ẽrei jucuarãi'ã co Cristo pemboe. \v 21 Piyandu ma co aipo chupe, jare piyemboe ma co aipo añete vae re. Echa'ã añete vae co jae Jesús. \v 22 Jáeramo agüɨye ma pico picose rami. Peeya piyugüi pereco mai indechicue pɨchɨ̃i vae. Echa'ã picose pe pere vae reño, jare jucuarãi piyembɨtavɨ. \v 23 Tuyembɨpɨau pepɨayemɨngueta. \v 24 Pipɨsɨ teco mai ipɨau vae. Echa'ã teco mai ipɨau vae jupi co, jare uyapoca'ã etei mbaeyoa peve. Cua teco mai ipɨau vae icavi co Tumpa pe. \p \v 25 Jáeramo agüɨye ma peapu piyupe. Opaete pere añete vae perapicha pe. Echa'ã opaete yande penti ramiño co. \p \v 26 Pepochɨ yave, agüɨye peyoa. Agüɨye pepɨ̃tu pearasɨ reve. \p \v 27 Agüɨye pemaeño aña guasu re mbaepuere güɨnoi vaerã peré. \p \v 28 Imondase vae agüɨye ye ma timonda. Ẽrei tuyapo ipo pe mbaravɨquɨ icavi vae, ime vaerã güɨnoi mbae umee vaerã iparavete vae pe. \p \v 29 Agüɨye pemoẽ ñee pɨchɨ̃i vae. Ẽrei pemoẽ ñee icavi vae, pemborɨ vaerã ĩru vae reta. Echa'ã jucuarãi Tumpa ipuere omborɨ uyapɨsaca peré vae reta. \v 30 Jare agüɨye pembɨpɨatɨtɨ Tumpa iEspíritu Santo. Echa'ã Tumpa umee ma peve Espíritu Santo, uicuaaca vaerã pe reta jae imbae co. Jare Espíritu Santo icota pe reta ndive, Tumpa perepɨ ete regua. \p \v 31 Agüɨye pembasɨ pico piyupe. Agüɨye pepochɨ piyupe. Agüɨye pearasɨ piyupe. Agüɨye piñeengata piyupe. Agüɨye pere icavi mbae vae piyupe. Agüɨye piyapo icavi mbae vae piyupe. \v 32 Ẽrei pepɨacavi piyupe. Piyerau. Piyembɨasa uyupii. Echa'ã Tumpa pembɨasa ma Cristo rupi. \c 5 \s1 Yaico Tumpa jei vae re \p \v 1 Jecuaeño pico Tumpa jei vae re. Echa'ã Tumpa co jae yandeRu jare jae yanderau. \v 2 Jáeramo pico piyerau reve, Cristo yanderau rami. Echa'ã Cristo uñemee umano vaerã, penti maemɨmba uyeyucacue Tumpa pe uñemee vae rami. Jare cua uyapo umbai vaerã yanembaeyoa reta. Cua umbɨyerovia Tumpa, mbae ipiche cavi vae upurumbɨyerovia rami. \p \v 3 Ẽrei agüɨye etei piyapo aguasa jare opaete mbae pɨchɨ̃i vae, jare agüɨye pipota ĩru vae reta imbaembae. Echa'ã Tumpa peñono tee ma iyupeguarã. \v 4 Jare agüɨye vi piyemɨngueta imbɨquere vae reta uyemɨngueta rami. Agüɨye piyemɨngueta iyaracuaa mbae vae reta uyemɨngueta rami. Agüɨye peyurupɨchɨ̃i ñee icavi mbae vae pe. Echa'ã icavi'ã piyemɨngueta vaerã jucuarãi. Ẽrei cua mbaembae icavi mbae vae pere vaerãve pemee yasurupai Tumpa pe. \v 5 Echa'ã pe reta picuaa cua: Aguasa uyapo vae reta, jare opaete mbae pɨchɨ̃i vae uyapo vae reta, jare ĩru vae reta imbaembae uipota vae reta - echa'ã uipota ete ĩru vae reta imbaembae Tumpa güi - ndarau yugüɨreco Cristo jare Tumpa iporoyocuia pe. \v 6 Agüɨye pemaeño quía re pembɨtavɨ vaerã cua re. Echa'ã cua icavi mbae vae jeco pegua Tumpa uiporaracata co Tumpa jei vae uyapo'ã vae reta pe. \v 7 Jáeramo agüɨye pico jae reta yugüɨreco rami. \p \v 8 Echa'ã tenonde yave pe reta picose yugüɨreco pɨ̃tumimbi pe vae reta rami. Ẽrei añave pico tembipe yandeYa umee peve vae pe. Jecuaeño pico yugüɨreco tembipe pe vae reta rami. \v 9 Echa'ã tembipe pe yugüɨreco vae reta ipɨacavi, jare jupi vae uyapo, jare jei añete vae. \v 10 Jecuaeño pipota picuaa yandeYa uipota piyapo vaerã vae. \v 11 Agüɨye etei piñemɨĩru pɨ̃tumimbi pe yugüɨreco vae reta ndive. Echa'ã jocua uyapo reta vae icavi'ã Tumpa pe. Ẽrei picuaaca icavi mbae vae co jocua uyapo reta vae. \v 12 Echa'ã penti ñemɨmaraca co yayemɨngueta vaerã jocua uyapo vɨari reta vae re. \v 13 Tembipe oĩ yave, opaete uyecuaa cavi, jare yandepuere yaicuaaca icavi mbae vae co opaete jocua mbaembae. Echa'ã jocua uyapo opaete uyecuaa cavi vaerã vae tembipe co. \v 14 Jáeramo Tumpa jei oque vae pe cuarãi: \q1 “Esarecoño ma. \q1 Icove ye penti ou umanocue vae reta ipɨte güi vae rami. \q1 Cristo tumee ndeve tembipe.” \m Jucuarãi jei. \p \v 15 Jáeramo piñemɨatangãtu pico cavi vaerã. Agüɨye pico iyaracuaa mbae vae reta yugüɨreco rami. Pico iyaracuaa catu vae reta yugüɨreco rami. \v 16 Jecuaeño piyapo icavi vae. Echa'ã jeta vae uyapo icavi mbae vae. \v 17 Jáeramo agüɨye pearacuaa mbae vae echa. Ẽrei picuaa cavi yandeYa jei vae. \v 18 Jare agüɨye pesavɨpo. Echa'ã usavɨpo vae reta uyapo jeta mbae icavi mbae vae. Ẽrei pemaeño Espíritu Santo re umɨtɨnee vaerã pepɨa. \v 19 Picuaaca quirãi piyerovia ete canta reta yambɨadora Tumpa pɨpe vae pe. Pecanta jare pembɨadora yandeYa pepɨa pe. \v 20 Jecuaeño pemee yasurupai opaete mbae re yandeRu Tumpa pe yandeYa Jesucristo jee re. \s1 Yayeyocui yandiyupe \p \v 21 Piyeyocui piyupe, pipɨu Cristo ramo. \p \v 22 Cuña reta tuyeyocui ime pe, uyeyocui yandeYa pe rami. \v 23 Echa'ã cuimbae oyocui jembireco, ñaneãca oyocui yanderete rami. Jae ramiño vi Cristo co jae upurugüɨrovia vae reta iñãca. Jare upurugüɨrovia vae reta co jae Cristo jete, jare Cristo co jae upurugüɨrovia vae reta umbɨasa vae. \v 24 Jare upurugüɨrovia vae reta uyeyocui Cristo pe. Jáeramo jae ramiño vi cuña reta tuyeyocui ime pe opaete mbae re. \p \v 25 Cuimbae reta tuau jembireco, Cristo uau upurugüɨrovia vae reta rami. Echa'ã jae uñemee umano vaerã jese reta, \v 26 oñono tee vaerã iyupeguarã, jare oyoe vaerã. Echa'ã iñee yandeyoe, mbae yayoe ɨ pe rami. \v 27 Jucuarãi Cristo uyapo, upurugüɨrovia vae reta uyembutuichaca vaerã jae jovai ñugüɨnoi yave. Ndarau güɨnoi mbae iquɨa vae jare mbae pɨchɨ̃i vae. Ndarau etei güɨnoi cua nunga mbaembae. Echa'ã Cristo uñemee umano vaerã, upurugüɨrovia vae reta uñeñono tee vaerã chupeguarã, jare icavi ete ñugüɨnoi vaerã. \v 28 Cuimbae reta tuau jembireco, jete uau rami. Cuimbae jare jembireco pentiño co. Jáeramo jocua uau jembireco vae jae co uyerau. \v 29 Echa'ã mbaetɨ etei quía umɨtarẽɨ jete. Opaete vae umɨngaru jete, jare uyandareco jese. Jae ramiño vi Cristo uyandareco upurugüɨrovia vae reta re. \v 30 Echa'ã yande co jae Cristo jete pegua reta. Yande co jae Cristo isoo jare icãgüe pegua reta. \v 31 Cua jeco pegua penti cuimbae tusɨrɨ tu jare ichɨ güi, jare tuñemɨĩru jembireco ndive, mocui reve uyeyapo vaerã penti ramiño. \v 32 Yandepuere'ã etei yaicuaa cavi cua regua. Ẽrei chemiari aĩ peve Cristo jare upurugüɨrovia vae reta re. \v 33 Ẽrei penti penti tuau jembireco, jae uyerau rami. Jare cuña tuipɨu ime. \c 6 \p \v 1 Cunumi reta jare cuñatai reta tuyapo tu jare ichɨ jei vae, yandeYa re güɨrovia ramo. Echa'ã cua jupi co. \v 2 Tumpa umɨmbeu Moisés rupi mboroyocui reta. Jare mboroyocui itenondegua vae co cua: “Ipɨu nderu jare ndesɨ, \v 3 ndico cavi vaerã, jare ndicopucu vaerã ɨvɨ pe.” Jucuarãi Tumpa jei umeeta vae. \p \v 4 Jare tu reta agüɨye tumbɨarasɨño isambiaɨ reta. Ẽrei tumbɨcuacuaa cavi. Tomboe jupi vae re, jare tumbɨaracuaa, yandeYa uipota rami. \p \v 5 Uyeyocui vae reta tuyapo ipatrón jei vae uipɨu reve jare umbutuicha reve. Ipɨaquɨrẽɨ reve tuyeyocui ipatrón pe. Tuyeyocui chupe, Cristo pe uyeyocui rami. \v 6 Agüɨye tuyeyocui cavi ipatrón pe jae umae oĩ jese yaveño, umbɨyerovia vaerãño. Tuyeyocui chupe, Cristo pe uyeyocui ramo, jare Tumpa jei vae ipɨaquɨrẽɨ reve uyapo ramo. \v 7 Tuyeyocui chupe, iquɨrẽɨ ete ramo. Tuyeyocui chupe, Cristo pe uyeyocui rami. Echa'ã cuimbae peño'ã uyeyocui. \v 8 Tuicuaa cua: Ipotave vae - penti uyeyocui vae ani penti uyeyocui mbae vae - mbae icavi vae uyapo yave, yandeYa uyapota vi chupe mbae icavi vae. \p \v 9 Jare patrón reta tuyapo icavi vae jembiocui reta cotɨ. Agüɨye jecuaeño tuyuvanga catu. Echa'ã tuicuaa jae reta vi güɨnoi co iYa ara pe. Jare yandeYa ara pe oĩ vae uau'ã penti vaeño ĩru vae güi. \s1 Mbaepuere yandeYa ipuere umee yandeve vae \p \v 10 Taɨcue rupi ete tae peve, cherɨvɨ reta, cua: Piñemɨatangãtu jocua mbaepuere yandeYa ipuere umee yandeve vae re. \v 11 Piporu opaete Tumpa ipuere umee yandeve vae, pepuere vaerã piyerepɨ opaete mbae icavi mbae vae aña guasu uipota uyapo peve vae güi. \v 12 Echa'ã ñañerãro'ã ñaĩ ɨvɨ pegua reta ndive. Ñañerãro ñaĩ espíritu icavi mbae vae ara pe ñugüɨnoi vae reta ndive. Jae reta co ɨvɨ pegua pɨ̃tumimbi pe yugüɨreco vae reta iya reta, jare mbaepuere güɨnoi reta oporoyocui vaerã. \v 13 Jáeramo piporu opaete Tumpa ipuere umee yandeve vae, agüɨye vaerã pemaeño piyee icavi mbae vae uñerãro pe ndive vae reta pe, jare piñerãro yave, jecuaeño pepɨrãta vaerã. \v 14 Jáeramo piñemɨmɨrãta. Yamɨjaanga sundaro. Sundaro güɨnoi mbaembae ipuere vaerã uñerãro cavi. Jae ramiño vi Tumpa umee yandeve vae yanembupuere, yandepuere vaerã ñañerãro cavi. Echa'ã pere yave añete vae, icavita peve sundaro jumbɨcuaa icavi sundaro pe rami. Jare piyapo yave jupi vae, icavita peve sundaro icamisa fierro pegua icavi sundaro pe rami. \v 15 Jare pipota yave pemɨmbeu ĩru vae reta pe ñee icavi vae mbɨacatu regua, icavita peve sundaro ipɨpasa icavi sundaro pe rami. \v 16 Jare mburugüɨrovia jecuaeño penoi yave, icavita peve penti yeyopiaca icavi sundaro pe rami. Echa'ã sundaro ipuere oyopia yeyopiaca pe opaete uɨ jovaicho reta uyapi pɨpe vae. Jae ramiño vi mburugüɨrovia jecuaeño penoi yave, ndarau piyapo icavi mbae vae, yepe tẽi aña guasu uipota ete piyapo vaerã. \v 17 Jare jecuaeño pemandúa yave quirãi Tumpa pembɨasa ma co, icavita peve ãca regua fierro pegua icavi sundaro pe rami. Jare piporu yave Tumpa iñee Espíritu Santo imbaepuere rupi, icavita peve penti quɨsepucu icavi sundaro pe rami. \v 18 Jecuaeño piyerure Tumpa pe mbaembae re. Jecuaeño piyerure Espíritu Santo rupi. Jecuaeño piñemɨatangãtu, agüɨye vaerã pecueri. Jecuaeño piyerure Tumpa pe opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta re. \v 19 Piyerure ete cheré, Tumpa umee vaerã cheve chemiari vaerã aquɨye mbae reve, aicuaaca vaerã ñee icavi vae tenonde yave uyecuaa mbae vae. \v 20 Echa'ã Tumpa chembou amɨmbeu vaerã cua ñee, jare cua ñee jeco pegua pereso aĩ. Piyerure cheré, amɨmbeu vaerã aquɨye mbae reve. Echa'ã jucuarãi icavi co amɨmbeu vaerã. \p \v 21 Tíquico umɨmbeuta peve opaete mbaembae, picuaa vaerã cheregua jare ayapo aĩ vae regua. Tíquico co jae yanderɨvɨ. Aau co. Jae uyeyocui cavi yandeYa pe. \v 22 Jáeramo amondo pepɨ, picuaa vaerã oreregua, jare jae pembɨpɨacatu vaerã. \p \v 23 Cherɨvɨ reta, yandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve mbɨacatu jare mburuau jare mburugüɨrovia. \v 24 Tumpa tumee ipɨacavi opaete mburuau opa mbae vae yandeYa Jesucristo cotɨ güɨnoi vae reta pe. Amén.