\id 2CO - Guaraní, Western Bolivian -Bolivia 2012 (DBL 2013) \h 2 CORINTIOS \toc1 Segunda Carta Del Apostol San Pablo A Los Corintios \toc2 2 Corintios \toc3 2 Cor \mt2 SEGUNDA CARTA DEL APOSTOL SAN PABLO A LOS \mt1 CORINTIOS \c 1 \p \v 1 Che co jae Pablo. Che co jae Jesucristo jemimondo Tumpa jei vae rupi. Yanderɨvɨ Timoteo vi ime cua pe oĩ che ndive. Aicuatía cua tupapire opaete pepurugüɨrovia vae Corinto pe piyembatɨ vae reta pe, jare opaete ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae opaete Acaya rupi ñugüɨnoi vae reta pe. \v 2 YandeRu Tumpa jare yandeYa Jesucristo tumee peve ipɨacavi jare ipɨacatu. \s1 Pablo uiporara \p \v 3 Yambɨadora Tumpa. Jae co yandeYa Jesucristo Tu. Jae co yandeRu vi. Jae yandeparareco. Jae jecuaeño yanembɨpɨacatu. \v 4 Echa'ã jae jecuaeño yanembɨpɨacatu yaiporara yave, yandepuere vaerã yambɨpɨacatu ĩru uiporara ñugüɨnoi vae reta. Echa'ã jucuarãi vi Tumpa yanembɨpɨacatu. \v 5 Echa'ã yaiporara ete yave Cristo re yarovia ramo, yandepɨacatu ete vi Cristo rupi. \v 6 Jare ore nduiporara yave, nduiporara co pe reta penoi vaerã mbɨacatu jare yembɨasa. Jare Tumpa yanembɨpɨacatu yave, jucuarãi uyapo pe reta penoi vaerã mbɨacatu jare yembɨasa. Jare jucuarãi pepuere pemɨaguanta pepɨaguasu reve piporara yave ore nduiporara rami. \v 7 Jare jecuaeño ndugüɨrovia catu peré pemɨaguanta vaerã. Echa'ã nduicuaa quirãi pe reta vi piporara ore nduiporara rami. Jae ramiño vi nduicuaa quirãi Tumpa pembɨpɨacatu orembɨpɨacatu rami. \p \v 8 Echa'ã nduipota picuaa vaerã, cherɨvɨ reta, quirãi nduiporara Asia pe nduico yave. Nduiporara ete. Orepuere'ã seri numɨaguanta. Jáeramo orepɨa pe nduyemɨngueta tẽi numanota co. \v 9 Añete co, orepɨa pe nduyemɨngueta tẽi Tumpa umaeñota co oreré numano vaerã. Ẽrei jucuarãi Tumpa uicuaaca oreve orepuere'ã co nduyeco orembaepuere rei, jaeño orepuere nduyeco Tumpa re. Echa'ã Tumpa ipuere umbɨjecove ye umanocue vae reta. \v 10 Echa'ã jae orerepɨ numano seri yave, jare jecuae orerepɨ mano güi. Jae ramiño vi ndugüɨrovia orerepɨ yeta co. \v 11 Pe reta vi pepuere oremborɨ. Echa'ã pepuere piyerure Tumpa pe oreré. Jare jucuarãi yave, jeta vae umeeta yasurupai Tumpa pe jae uyapota oreve vae re. Echa'ã Tumpa uyapota co oreve, jeta vae uyerureta chupe oreré ramo. \s1 Maera Pablo uipota oo Corinto pe \p \v 12 Echa'ã ore nduico cavi upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨte pe jare pepɨte pe vi, Tumpa oremborɨ ramo. Ndupurumbɨtavɨ'ã etei. Jare cuarãi nduico Tumpa ipɨacavi rupi, nduico'ã orearacuaa rupiño. Jare nduicuaa cua añete co. Jáeramo nduyerovia. \v 13 Echa'ã pemɨngueta ramiño nduicuatía peve. Jare pepuere picuaa cavi nduicuatía peve vae. Jare aipota jecuaeño picuaa cavi vaerã. \v 14 Añete co, amocue pe reta orecuaa cavi ma. Echa'ã pe reta piyerovia oreré. Jae ramiño vi ore nduyeroviata peré yandeYa Jesús ivãe ara pe. \p \v 15 Jare cua aicuaa cavi ramo, aipota tẽi aa rani pepɨ, che pumbɨyerovia vaerã tẽi mocui vese. \v 16 Echa'ã aipota tẽi apou pepɨ Macedonia pe ayu yave, jare apou ye pepɨ Macedonia güi aa ye yave, pe reta pepuere vaerã chemborɨ aa ye yave perenta güi Judea cotɨ. \v 17 Jare chepɨa pe ayemɨngueta yave jucuarãi ayapo vaerã, chepɨa pe ayemɨnguetaiño'ã co jese. Echa'ã chepɨa pe ayemɨngueta yave mbae ayapo vaerã, chepɨa pe ayemɨngueta'ã che jae vae rupiño. Che jae yave: “Ayapota co”, ndarau jae voi ye: “Ayapota'ã.” \v 18 Tumpa vi uicuaa quirãi ore ndoe yave: “Nduyapota co”, ndarau ndoe voi ye: “Nduyapota'ã.” \v 19 Echa'ã Tumpa Taɨ jae co Cristo Jesús - che jare Silvano jare Timoteo numɨmbeu peve vae jei yave: “Ayapota co”, ndarau jei voi ye: “Ayapota'ã.” Jaeño jae jei: “Ayapota co.” \v 20 Echa'ã opaete Tumpa jei uyapota vae Cristo uyapota co. Jáeramo orepuere ndoe: “Amén”, Tumpa pe Cristo rupi, jare jucuarãi numbɨadora Tumpa. \v 21 Jare Tumpa oremɨmɨrãta Cristo rupi jare oreñono tee nduyapo vaerã iparavɨquɨ. Jae ramiño vi Tumpa pemɨmɨrãta. \v 22 Jare Tumpa umee ma yandeve Espíritu Santo, uicuaaca vaerã yande jae imbae co, jare Espíritu Santo yandepɨa pe ico ramo, yaicuaa jeta ete co Tumpa umeeta yandeve. \p \v 23 Jare ndeiño aa Corinto pe agüɨye vaerã añeengata peve. Tumpa uicuaa cua amɨmbeu peve vae añete co. \v 24 Nonoi'ã etei mbaepuere pepurugüɨrovia re. Echa'ã pepɨrãta ma pepurugüɨrovia re. Jaeño nduipota pomborɨ, pe reta piyerovia vaerã. \c 2 \p \v 1 Jáeramo che jae chiyupe ndarau aa ye pepɨ chepɨatɨtɨ reve. \v 2 Echa'ã che pumbɨpɨatɨtɨ yave, ¿quía ra co chembɨyeroviata? Pe retaño co. Ẽrei che pumbɨpɨatɨtɨta tẽi, aa pepɨ yave. \v 3 Jáeramo aicuatía peve, agüɨye vaerã pe reta chembɨyerovia vaerãve chembɨpɨatɨtɨ, aa pepɨ yave. Echa'ã che arovia che ayerovia yave, pe reta vi piyeroviata co. \v 4 Echa'ã aicuatía peve ayao reve, chepɨatɨtɨ ramo. Ayandu chepɨa pe. Aipota'ã pepɨatɨtɨ vaerã. Ẽrei aipota picuaa vaerã quirãi tuicha ete co chepuruau pecotɨ. \s1 Pembɨasa icavi mbae vae uyapo vae pe \p \v 5 Jocua iyoa vae cheño'ã chembɨpɨatɨtɨ. Amocue pe reta vi pembɨpɨatɨtɨ. \v 6 Jeta ma pe reta piporaraca chupe. Jáeramo agüɨye ma piporaraca ye chupe. \v 7 Añave icavi co pembɨasa vaerã chupe. Icavi co añave pembɨpɨacatu vaerã. Agüɨye ma piporaraca ye chupe. Echa'ã piporaraca ye yave chupe, aramoi uyapota mbae icavi mbae vae, ipɨatɨtɨ ete ramo. \v 8 Jáeramo che pumɨñera pemɨmbeu vaerã chupe quirãi jecuaeño co peau vae. \v 9 Echa'ã cua jeco pegua aicuatía peve, aicuaa vaerã mbae ra piyapota. Aipota aicuaa piyapota ra opaete che jae peve piyapo vaerã vae. \v 10 Pe reta pembɨasa yave quía pe mbae, che vi ambɨasa chupe. Echa'ã jocua ambɨasa quía pe vae, ime yave mbae ambɨasa vaerã quía pe vae, ambɨasa co chupe peré Cristo jovai. \v 11 Yaipota'ã Satanás ñanemɨamɨri vaerã. Echa'ã yaicuaa cavi co mbae jae uipota uyapo vae. \s1 Pablo uyemɨpɨa'ã Troas pe \p \v 12 Jare che aa avãe yave Troas pe amɨmbeu vaerã ñee icavi vae Cristo regua, yepe tẽi yandeYa umee cheve aparavɨquɨ cavi vaerã chupe, \v 13 ẽrei chepɨacatu'ã etei avãe'ã yanderɨvɨ Tito joco pe ramo. Jáeramo che jae Troas pegua reta pe aa yeta co, jare ayu chugüi reta Macedonia cotɨ. \s1 Ñapurumɨamɨri Cristo rupi \p \v 14 Yasurupai numee Tumpa pe. Echa'ã jae jecuaeño oremborɨ ndupurumɨamɨri vaerã Cristo rupi, jare umee oreve ñee icavi vae nduicuaaca vaerã opaete que rupi, mbae ipiche cavi vae uñeetu opaete que rupi rami. \v 15 Numɨmbeu yave ĩru vae reta pe Cristo regua, numbɨyerovia Tumpa, mbae ipiche cavi vae yanembɨyerovia rami. Jare numɨmbeu uyembɨasaca vae reta pe jare ucañɨteita vae reta pe, mbae ipiche cavi vae uñeetu opaete que rupi vae rami. \v 16 Echa'ã numɨmbeu yave ucañɨteita vae reta pe, mbae ipiche cavi vae amɨjaanga oreré vae uyeyapo mbayachi quía upuruyuca pɨpe vae rami. Jae ramiño vi numɨmbeu yave uyembɨasaca vae reta pe, jae uyeyapo mbae tecove umee vae rami. Jare mbaetɨ quía ipuere jaeiño uyapo cua mbaravɨquɨ. \v 17 Echa'ã jeta vae uiporu Tumpa iñee umɨngana vaerã mbaembae iyupeguarã. Ẽrei ore jae reta rami'ã co. Ore numɨmbeu cavi Tumpa iñee Tumpa oreocui numɨmbeu vaerã rami. Oremiari Tumpa jovaque Cristo re ndugüɨrovia ramo. \c 3 \s1 Trato ipɨau vae \p \v 1 Aramoi pe reta pepɨa pe piyemɨngueta tẽi ore numbɨpɨ ye nduyembutuicha. Jucuarãi'ã co. Pipota'ã ndipo ndugüeru vaerã peve tupapire reta nduicuaaca vaerã peve quía co ore. Pipota'ã ndipo pemee oreve tupapire reta nduicuaaca vaerã ĩru vae reta pe quía co ore. Echa'ã ĩru vae reta güɨnoi jocua nunga tupapire. \v 2 Nduyembutuicha'ã co. Echa'ã pe reta co jae oretupapire rami uyecuatía oĩ orepɨa pe vae rami. Opaete vae ipuere perecha uicuaa vaerã quía co ore, penti tupapire ipuere umɨngueta rami. \v 3 Echa'ã opaete vae ipuere uicuaa quirãi pe reta co jae penti tupapire Cristo güi ore ndugüeru vae rami. Ẽrei pe reta co penti tupapire Tumpa imeño mai ico vae iEspíritu pe uyecuatiaca vae rami, mbaetɨ co penti tupapire tinta pe uyecuatía vae rami. Tumpa uicuatía ñee pepɨa re etei. Uicuatia'ã ita reta re. \p \v 4 Jare cuarãi orepuere ndoe peve, ndugüɨrovia catu Tumpa Cristo rupi ramo. \v 5 Oreiño orepuere'ã etei mbae nduyapo. Ẽrei Tumpa umee oreve imbaepuere. \v 6 Jae ramiño vi Tumpa umee oreve mbaepuere, nduyeyocui cavi vaerã chupe trato ipɨau vae re. Cua trato ipɨau vae Espíritu pegua co, mboroyocui uyecuatía oĩ vae pegua'ã co. Echa'ã mboroyocui uyecuatía oĩ vae jei vae uyapo'ã vae umanota co. Ẽrei Espíritu Santo umee yandeve tecove opa mbae vae. \p \v 7 Jocua mboroyocui uyecuatía oĩ ita reta re vae uñemee Moisés pe yave, Tumpa umɨembipe Moisés iárambo. Jáeramo Israel pegua reta ipuere'ã umae ngatu Moisés jova re. Echa'ã Moisés jova jembipe ete. Ẽrei yepe tẽi mboroyocui jei vae uyapo'ã vae umanota co, ẽrei uñemee Moisés jova jembipe ete reve. Ẽrei jocua jembipe vae ɨma'ã ico. \v 8 Jáeramo jocua ñee Espíritu Santo güeru yandeve vae icavi ete mboroyocui jei vae güi. \v 9 Echa'ã yepe tẽi mboroyocui jei vae uyapo'ã vae umanota co, ẽrei icavise. Jáeramo icavi ete ma jocua güi ñee uicuaaca yandeve Tumpa yanembujupi co vae. \v 10 Echa'ã tenonde yave Tumpa uipɨuca mboroyocui. Ẽrei ucañɨ ma mboroyocui imbaepuere. Echa'ã cua añave Tumpa uipɨuca ma vae icavi ete chugüi. \v 11 Echa'ã jocua mboroyocui ita reta re uyecuatía vae icavise, yepe tẽi uyembai ma. Jáeramo jocua taɨcuegua vae icavi ete chugüi, echa'ã ndarau opa. \p \v 12 Jare cua ndugüɨrovia ramo, numɨmbeu cavi peve opaete. \v 13 Nduyapo'ã Moisés uyapo rami. Echa'ã jae umbɨyasoi jova penti tarapo pe, agüɨye vaerã Israel pegua reta umae ngatu jova re. Echa'ã uipota'ã Israel pegua reta uecha vaerã quirãi ove jocua jova re jembipe vae. \v 14 Ẽrei Israel pegua reta uicuaa cavi'ã. Echa'ã jecuaeño iyaracuaa uyeasoi oĩ, Moisés jova tarapo pe uyeasoi rami. Jáeramo uicuaa cavi'ã, trato indechi vae umɨngueta yave. Ẽrei jocua trato indechi vae Cristo umbai ma. \v 15 Ẽrei Moisés uicuatía vae umɨngueta yave, jecuaeño ime oĩ jocua iyaracuaa uyasoi vae. \v 16 Ẽrei yandeYa cotɨ uyerova yave, uyeequita jocua iyaracuaa uyasoi vae. \v 17 Jare yandeYa oyovaque Espíritu Santo ndive. Jare ime yave quía güɨnoi yandeYa iEspíritu vae, ipuere iyaracuaa catu. \v 18 Jare yande co jova uyasoi mbae vae rami co. Jáeramo yande co jae penti espejo rami. Echa'ã ĩru vae reta ipuere uicuaa yandeYa regua, umae yave yanderé. Jare yande ñamae ngatu yandeYa re ramo, jecuaeño yandeYa iEspíritu uparavɨquɨ yandepɨa pe, ñaĩ vaerã yandeYa rami. \c 4 \p \v 1 Jáeramo orecueri'ã. Echa'ã Tumpa oreparareco jare umee oreve nduyeyocui vaerã chupe. \v 2 Nduyapo'ã etei ĩru vae reta uyapo vɨari imara ramo vae. Nduyapo'ã etei mbae ndupurumbɨtavɨ vaerã. Ndorova'ã vi Tumpa iñee. Jaeño numɨmbeu ĩru vae reta pe añete vae, jare jucuarãi opaete vae ipuere uicuaa quirãi ore nduico cavi Tumpa jovaque. \v 3 Amocue vae jei ipuere'ã uicuaa cavi ñee icavi vae ore numɨmbeu vae. Ẽrei jucuarãi jei, jae reta ucañɨteita ramo. \v 4 Echa'ã jae reta güɨrovia'ã Tumpa. Jáeramo cua ɨvɨ pegua reta iya umɨpɨ̃tumimbi iyaracuaa, agüɨye vaerã uicuaa cavi ñee icavi vae Cristo uyembɨadora vae regua. Cristo co jae Tumpa etei cuimbaerã uyeyapo vae. Echa'ã ñee icavi vae penti tembipe yanemɨembipe vae rami co. \v 5 Ore nuñemɨñee yave, numɨmbeu yandeYa Cristo Jesús, oremiari'ã co oriyee. Echa'ã ore co jae perembiocui retaño, Jesús nduau ramo. \v 6 Echa'ã opaete pɨ̃tumimbi yave, Tumpa jei tome toĩ tembipe. Jae ramiño vi Tumpa umɨembipe orepɨa pe penti tembipe rami, nduicuaa vaerã quirãi jae uyembɨadoraca ete. Tumpa imbaepuere uyecuaa Jesucristo rupi. \s1 Mburugüɨrovia rupi yaico \p \v 7 Jare cua icavi ete vae ime Tumpa güi nonoi vae ico orerete pe, yepe tẽi orerete ɨvɨ pegua co, uyecuaa vaerã cua mbaepuere tuicha ete vae ime nonoi vae Tumpa imbaepuere co, orembaepuereño'ã co. \v 8 Opaete que rupi nduiporara, ẽrei jecuaeño orepuere nduparavɨquɨ Tumpa pe. Nduicuaa'ã mbae nduyapo vaerã, ẽrei jecuaeño Tumpa uicuaaca oreve. \v 9 Ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae oreve, ẽrei jecuaeño Tumpa ime oĩ ore ndive. Numano seri, ẽrei jecuaeño Tumpa umee oreve tecove. \v 10 Opaete que rupi nduquɨye'ã numano vaerã Jesús umano rami, uyecuaa vaerã orerete re tecove Jesús ime güɨnoi vae. \v 11 Echa'ã yepe tẽi imeño noĩ, ẽrei jecuaeño nduquɨye'ã numano vaerã Jesús nduau ramo, uyecuaa vaerã orerete umanota vae re tecove Jesús ime güɨnoi vae. \v 12 Jáeramo jecuaeño nduiporara ete nduico, pe reta penoi vaerã tecove opa mbae vae. \p \v 13 Orepurugüɨrovia oyovaque co jocua mburugüɨrovia yamɨngueta jese vae ndive. Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Che arovia. Jáeramo chemiari jese.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. Jae ramiño vi ore ndugüɨrovia. Jáeramo oremiari jese. \v 14 Jare nduicuaa Tumpa umbɨjecove ye co yandeYa Jesús güeru umanocue vae reta ipɨte güi. Jae ramiño vi nduicuaa Tumpa orembɨjecove yeta co orereru umanocue vae reta ipɨte güi nduico vaerã Jesús ndive, jare oreñonota pe reta ndive jae jovai. \v 15 Echa'ã opaete nduiporara, orepuere vaerã pomborɨ, jare Tumpa ipɨacavi oĩ vaerã jeta vae ndive. Echa'ã jucuarãi yave, jeta vae umeeta yasurupai Tumpa pe, jare jucuarãi Tumpa uyembɨadoracata. \p \v 16 Jáeramo orecueri'ã. Echa'ã yepe tẽi orerete pe jecuaeño nduiporara, ẽrei Tumpa jecuaeño umee oreve imbaepuere. \v 17 Echa'ã yaiporara vae michi ete jare michi peguaño co. Jare yaiporara yave, Tumpa umeeta yandeve yerovia tuicha ete vae ndarau etei opa vae. \v 18 Jáeramo yandepɨa pe yayemɨngueta'ã mbaembae yandepuere yaecha vae re. Yandepɨa pe yayemɨngueta mbaembae yandepuere'ã yaecha vae re. Echa'ã mbaembae yandepuere yaecha vae opata co. Ẽrei mbaembae yandepuere'ã yaecha vae ndarau etei opa. \c 5 \p \v 1 Echa'ã yaicuaa yanderete umanota co. Jae co penti tenta ɨma'ã ico vae rami. Ẽrei Tumpa umeeta yandeve yanderete ipɨau vae. Jae co penti tenta Tumpa uyapo vae rami. Jare cua Tumpa umeeta yandeve vae ara pegua co, ɨvɨ pegua'ã co, jare ndarau etei opa. \v 2 Echa'ã cua yanderete pe yaico rambueve, yaiporara, jare yaipota ete ñanoi yanderete ipɨau vae penti tenta Tumpa uyapo vae rami. \v 3 Jare Tumpa umee yave yandeve yanderete ipɨau vae, ndarau etei ñaĩ yanderete mbae reve. \v 4 Echa'ã cua yanderete pe yaico rambueve, yaiporara co, yavai ete yandeve ramo. Ẽrei yaipota'ã ñaĩ yanderete mbae reve. Yaipota ñanoi yanderete ipɨau vae, ñanoi vaerã tecove opa mbae vae, agüɨye vaerã ñamano. \v 5 Jare cuarã Tumpa uparavɨquɨ yandepɨa pe, jare umee ma yandeve Espíritu Santo uicuaaca vaerã yandeve jocua umeeta yandeve vae. \p \v 6 Jáeramo jecuaeño yayerovia. Echa'ã yaicuaa cua ɨvɨ pe yaico rambueve, ndei ñaĩ yandeYa ndive. \v 7 Echa'ã yaico yandeYa re yandepurugüɨrovia reve. Ẽrei ndeiño yaecha. \v 8 Ẽrei jecuaeño yayerovia. Jare ñanequɨrẽɨ yaeya yanderete, ñaĩ vaerã yandeYa ndive. \v 9 Jáeramo jecuaeño yaipota yambɨyerovia yandeYa cua ɨvɨ pe yaico rambueve jare jae ndive ñaĩ ma yave. \v 10 Echa'ã opaete vae ñaĩta Cristo jovai, jae ñanerãa vaerã. Jare Cristo umbɨjecoviata penti penti pe cua ɨvɨ pe ico rambueve uyapo vae. Jae umbɨjecoviata icavi vae uyapo vae jare icavi mbae vae uyapo vae pe. \s1 Umɨmbeu quirãi yayembɨpɨacatu Tumpa ndive \p \v 11 Jáeramo ore nduparavɨquɨ ĩru vae reta güɨrovia vaerã yandeYa re. Echa'ã nduicuaa yandeYa orerãata co. Ẽrei Tumpa uicuaa maera nduyapo opaete nduyapo vae. Jae ramiño vi aipota pe reta picuaa vaerã cua. \v 12 Ndoe'ã co peve cua nduyembɨcate vaerã. Ẽrei nduipota pe reta picuaa vaerã cua, pepuere vaerã pepɨamaiña orecotɨ. Echa'ã jucuarãi yave, pepuereta pemiari cua re ĩru vae reta pe, jae reta uyembɨcate yave. Echa'ã jae reta uyembɨcate mbae uyecuaa vae re. Uyembɨcateta tẽi co ipɨa pe güɨnoi vae re. \v 13 Aramoi ĩru vae reta jeita orembɨquere co. Ẽrei jaeño nduipota numbɨadora Tumpa. Ẽrei jei reta yave ore orearacuaa co, icavi co peve. \v 14 Echa'ã Cristo orerau ramo, orequɨrẽɨ ete nduyeyocui chupe. Echa'ã nduicuaa cavi Cristo umano opaete yanderé. Jáeramo opaete yande ñamano vi yaicose vae güi. \v 15 Jare Cristo umano opaete vae re, yande jecuaeño yayeyocui vaerã chupe yaico rambueve cua ɨvɨ pe, agüɨye vaerã yaico yandiyupe vaerãño. Echa'ã Cristo umano yanderé jare icove ye ou umanocue vae reta ipɨte güi. \v 16 Jáeramo añave güive ndarau yandepɨa pe yayemɨngueta ĩru vae re jae co ɨvɨ peguaño. Yepe tẽi yaicuaa quirãi Cristo ico cua ɨvɨ pe, ẽrei añave güive ndarau yandepɨa pe yayemɨngueta jese jocua re. \v 17 Jáeramo ime yave quía güɨrovia Cristo re vae, Tumpa umee chupe tecove ipɨau vae. Uipota'ã ma mbaembae tenonde yave uipota vae. Uipota ma mbaembae tecove ipɨau vae pegua. \p \v 18 Jare Tumpa uyapo opaete cua. Jare jae yanembɨpɨacatu jae ndive Cristo rupi, jare umee yandeve yamɨmbeu vaerã ĩru vae reta pe quirãi jae uipota umbɨpɨacatu reta jae ndive. \v 19 Cua uipota jei Tumpa umbɨpɨacatu jae ndive opaete ɨvɨ pegua reta Cristo rupi, agüɨye vaerã umbɨjeco reta imbaeyoa reta re. Jare Tumpa umee yandeve yamɨmbeu vaerã ĩru vae reta pe quirãi uipota umbɨpɨacatu reta jae ndive. \v 20 Jáeramo Cristo yanemondo jae ipepɨca pe. Jare ñanemiari yave, jae co Tumpa imiari oĩ yande rupi. Echa'ã Tumpa uipota umbɨpɨacatu ĩru vae reta jae ndive. Jáeramo yande ñamɨñera ĩru vae reta Cristo jee re uyembɨpɨacatu vaerã Tumpa ndive. \v 21 Cristo iyoa'ã etei. Ẽrei Tumpa uiporaraca chupe opaete yanembaeyoa re, Tumpa ipuere vaerã yanembujupi yarovia Cristo re yave. \c 6 \p \v 1 Ore nduparavɨquɨ Tumpa ndive. Jáeramo ore pumɨñera agüɨye vaerã piyuvanga Tumpa ipɨacavi re. \v 2 Echa'ã Tumpa jei iñee uyecuatía oĩ vae pe cuarãi: \q1 “Chepɨacavi ramo, ayapɨsaca nderé. \q1 Che nduepɨ jocua ara ndiyembɨasaca yave.” \m Jucuarãi jei. Mase, añave Tumpa ipɨacavi. Añave ara co yembɨasa pegua. \p \v 3 Jecuaeño nduico cavi, agüɨye vaerã quía numbɨavai. Jucuarãi nduico, agüɨye vaerã ĩru vae reta jei: “Jocua Tumpa jembiocui reta uyapo icavi mbae vae.” \v 4 Jecuaeño nduipota nduicuaaca ĩru vae reta pe quirãi nduyeyocui cavi Tumpa pe. Echa'ã orepɨaguasu. Nduiporara ete. Jecuaeño uata mbaembae oreve. Yavai co nduico vaerã. \v 5 Ĩru vae reta orenupa jare oreñono peresorɨru pe. Ĩru vae reta uyapo tecorai oreré. Tanta nduparavɨquɨ. Amo pe ndoque'ã. Amo pe mbaetɨ orerembiurã. \v 6 Nduyapo'ã mbae pɨchɨ̃i vae ĩru vae reta cotɨ. Nduicuaaca añete vae ĩru vae reta pe. Numɨaguanta ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae oreve yave. Orepɨacavi ĩru vae reta pe. Jecuaeño Espíritu Santo oremborɨ. Añetete nduau ĩru vae reta. \v 7 Numɨmbeu ĩru vae reta pe ñee añete vae, jare Tumpa oremborɨ imbaepuere pe. Jecuaeño nduyapo jupi vae, amocue vae güɨrovia vaerã Cristo re, jare agüɨye vaerã ĩru vae reta ipuere orembɨjeco mbae re. \v 8 Amocue vae orepɨu, jare amocue vae orererɨ̃ro. Amocue vae jei mbaembae icavi vae oreré, jare amocue vae jei mbaembae icavi mbae vae oreré. Yepe tẽi ĩru vae reta jei ore co jae upurumbɨtavɨ vae reta, jecuaeño ndoe añete vae. \v 9 Ĩru vae reta orecuaa'ã. Ẽrei Tumpa orecuaa cavi. Numano seri aveiño, ẽrei jecuaeño noĩ. Ĩru vae reta orenupa, ẽrei ndeiño oreyuca. \v 10 Orepɨatɨtɨ, ẽrei jecuaeño nduyerovia. Oreparavete, ẽrei jeta ĩru vae reta güɨrovia Cristo re ore rupi. Mbovɨ ete mbaembae ɨvɨ pegua nonoi, ẽrei ime nonoi jeta ete Tumpa umee oreve vae. \p \v 11 Numɨsɨmi oremiari peve, Corinto pegua reta. Picuaa ma quirãi ore puau vae. \v 12 Yayerau'ã yave, ore nonoi'ã teco. Pe reta co penoi teco. \v 13 Tachemiari peve penti tu imiari isambiaɨ reta pe rami. Ore puau ramo, pe reta vi picuaaca oreve quirãi pe reta orerau. \s1 Agüɨye piñemɨĩru upurugüɨrovia mbae vae reta ndive \p \v 14 Agüɨye piñemɨĩru upurugüɨrovia mbae vae reta ndive. Echa'ã upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨayemɨngueta oyovaque'ã upurugüɨrovia vae reta ipɨayemɨngueta ndive. Echa'ã jupi vae oyovaque'ã etei jupi mbae vae ndive. Jae ramiño vi tembipe jare pɨ̃tumimbi ipuere'ã etei yugüɨreco pãve. \v 15 Cristo uñemɨĩru'ã etei Satanás ndive. Jae ramiño vi upurugüɨrovia vae ico'ã upurugüɨrovia mbae vae ico rami. \v 16 Icavi'ã etei tumpa-raanga reta ñugüɨnoi vaerã Tumpa ico vae pe. Jare pe reta co jae Tumpa ico pɨpe vae rami. Echa'ã Tumpa jei cuarãi: \q1 “Aicota jare aguatata ipɨte rupi. \q1 Aicota jae reta iTumparã, \q1 jare jae reta yugüɨrecota chembaerã.” \m Jucuarãi jei Tumpa imeño mai ico vae. \v 17 Jáeramo jae jei vi peve cuarãi: \q1 “Jáeramo pesɨrɨ icavi mbae vae uyapo vae reta ipɨte güi. \q1 Agüɨye ye ma piñemɨĩru jae reta ndive. \q1 Agüɨye piyapo icavi mbae vae jae reta uyapo rami. \q1 Jare che pumbɨresiveta. \q1 \v 18 Jare che aicota peRurã, \q1 jare pe reta picota cheraɨrã jare cherayɨrã.” \m Jucuarãi jei yandeYa opaete mbaepuere güɨnoi vae. \c 7 \p \v 1 Tumpa umɨmbeu ma yandeve opaete cua jei uyapota vae. Jáeramo, cherɨvɨ reta, aicuatía peve cuarãi: Agüɨye ma yayapo icavi mbae vae yanderete pegua jare yanderecove pegua. Jecuaeño ñañeñono tee Tumpa peguarã yaquɨye reve Tumpa güi. \s1 Pablo uyerovia Corinto pegua reta uyapo vae re \p \v 2 Picuaaca oreve quirãi co orerau. Ore nduyapo'ã etei mbae icavi mbae vae ipotave vae pe. Jae ramiño vi nduyapoca'ã etei mbae icavi mbae vae ipotave vae pe. Ndupurumbɨtavɨ'ã etei. \v 3 Jae'ã peve cua pumbɨjeco vaerã. Echa'ã che jae ma peve quirãi ore puau ete. Jáeramo ñamano yave ani jecuae yaico yave, ipuereta'ã mbae uequi cua mburuau orepɨa güi. \v 4 Amɨsɨmi chemiari peve, jare ĩru vae reta pe chemiari yave ayerovia ete peré. Yepe tẽi nduiporara ete noĩ, Tumpa jecuaeño chembɨpɨacatu jare ayerovia ete. \p \v 5 Macedonia pe ndoyu nuvãe güive, orepuere'ã etei nduputuu opaete nduiporara vae güi. Ĩru vae reta oyovaicho ore ndive oremɨnguɨye vaerã. \v 6 Ẽrei Tumpa umbɨpɨacatu ipɨatɨtɨ vae reta. Jáeramo jae orembɨpɨacatu Tito ou yave uvãe orepɨ. \v 7 Jare orepɨacatu'ã Tito ou uvãe orepɨ vae reño. Orepɨacatu ete vi nduicuaa yave quirãi pe reta pembɨpɨacatu Tito. Echa'ã jae umɨmbeu oreve quirãi pe reta pipota ete cherecha vaerã, jare quirãi pepɨatɨtɨ ete jocua uyeyapo vae re, jare quirãi pipota ete chembɨyerovia. Jáeramo che ayerovia ete peré. \p \v 8 Aicuaa yave quirãi che pumbɨpɨatɨtɨ aicuatía peve vae pe, che vi chepɨatɨtɨ, yepe tẽi mbovɨ ara rupiño pepɨatɨtɨ. Ẽrei añave chepɨatɨtɨ'ã, yepe tẽi che pumbɨpɨatɨtɨ aicuatía peve vae pe. \v 9 Añave ayerovia. Ẽrei ayerovia'ã pepɨatɨtɨ ramoño. Echa'ã pepɨatɨtɨ ramo, peeya piyemɨngueta icavi mbae vae pepɨa pe oĩ vae. Jare cua jeco pegua ayerovia ma. Echa'ã mbɨatɨtɨ penoi vae icavi Tumpa pe. Jáeramo ore nduyapo'ã co mbae icavi mbae vae peve. \v 10 Echa'ã mbɨatɨtɨ ñanoi vae icavi yave Tumpa pe, yaeya yandiyemɨngueta icavi mbae vae yandepɨa pe oĩ vae, jare Tumpa yanderepɨ. Jare cua re ndarau yandepɨatɨtɨ. Ẽrei yandepɨatɨtɨ yave upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨatɨtɨ rami, Tumpa yanderepɨta'ã tẽi. \v 11 Echa'ã picuaa ma quirãi piñemɨatangãtu ete Tumpa cotɨ, mbɨatɨtɨ penoi vae icavi Tumpa pe ramo. Echa'ã pipota picuaaca cheve pe reta penoi'ã co teco. Pepochɨ jocua mbaeyoa re, jare pequɨye vi jese. Pipota ete cherecha vaerã. Pipota ete vi piyapo che amɨmbeu peve piyapo vaerã vae. Echa'ã pipota piporaraca icavi mbae vae uyapo vae pe. Aicuaa ma quirãi mbaetɨ etei teco penoi cua uyeyapo vae re. \v 12 Aicuatía peve yave, aicuatia'ã icavi mbae vae uyapo vae jeco peguaño, jare aicuatia'ã vi icavi mbae vae uyeyapo chupe vae jeco peguaño. Ẽrei aicuatía peve picuaa vaerã quirãi pe reta orerau ete co Tumpa jovaque. Echa'ã cuarãi Tumpa uyembɨadoracata co. \v 13 Jáeramo Tumpa orembɨpɨacatu ma. Jare nduyerovia ete Tito uyerovia peré vae re. Jare jucuarãi Tumpa orembɨpɨacatu. Echa'ã pe reta pembɨyerovia Tito. \v 14 Echa'ã chemiari cavi Tito pe peré, jare chemara'ã jocua re. Opaete ndoe peve vae añete co. Jae ramiño vi Tito uicuaa ma añete co jocua che jae chupe peré vae. Echa'ã chemiari cavi chupe peré. \v 15 Jare Tito perau ete ma. Echa'ã imandúa quirãi piyapo jae jei peve piyapo vaerã vae, jare quirãi pembɨresive cavi pipɨu reve jare piñemɨmichi reve. \v 16 Jáeramo ayerovia peré. Echa'ã opaete pe chepuere pugüɨrovia catu. \c 8 \s1 Corepoti umbatɨ oporomborɨ vaerã \p \v 1 Añave aipota aicuaaca peve quirãi upurugüɨrovia vae Macedonia pe uyembatɨmbatɨ vae reta uicuaaca Tumpa ipɨacavi uñemee chupe reta vae. \v 2 Echa'ã uiporara ramo, yavai ete chupe reta. Ẽrei uyerovia. Jare yepe tẽi iparavete ete reta, ẽrei jeta umee, omborɨ vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta. \v 3 Chepuere amɨmbeu peve quirãi jae reta umee che chepɨa pe ayemɨngueta icavi co umee vaerã vae. Añete co, umee reta jeta ete ye chepɨa pe ayemɨngueta icavi co umee vaerã vae güi. Jare umee reta che ayocui mbae reve. \v 4 Jare uyerure oreve numbɨresive vaerã jocua uipota umee vae, jucuarãi ipuere vaerã omborɨ ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. \v 5 Jare uyapo reta jeta ete ye ore nuãro tẽi uyapota vae güi. Echa'ã uñemee reta yandeYa pe uyeyocui vaerã. Jayave uñeñono reta oreve vi, oremborɨ vaerã Tumpa jei vae rupi. \v 6 Jáeramo numɨñera Tito opa vaerã umbatɨ pe reta pemeeta pepɨacavi jeco pegua vae. Echa'ã jae etei umbɨpɨ umbatɨ. \v 7 Pepurugüɨrovia tuicha ete co. Icavi ete peporomboe. Jeta mbaembae picuaa. Peratangãtu jare orerau ete. Opaete cua piyapo cavi. Jáeramo picuaaca vi quirãi pepɨacavi ete cua pemeeta vae re. \p \v 8 Cua che jae peve vae penti mboroyocui'ã co. Ẽrei chemiari peve cuarãi ĩru vae reta uipota umee omborɨ vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta ramo, jare cuarãi piyapo yave, picuaacata pepuruau añetete co. \v 9 Picuaa cavi co quirãi yandeYa Jesucristo uicuaaca ipɨacavi. Echa'ã yepe tẽi jae icocatu ete, ẽrei uyembɨparavete yanderau ramo, yande yaicocatu vaerã Tumpa cotɨ. \p \v 10 Che pumbɨaracuaa cua re cuarãi: Icavi co piyapo vaerã cua. Echa'ã penti año ma pe reta pipota tẽi pemborɨ vaerã, jare pembɨpɨ pembatɨ pemee vaerã. \v 11 Jáeramo añave jucuarãi piyapo. Echa'ã cue año pe pipota piyapo cua. Jáeramo añave opa piyapo cue año pe pipota piyapo vae. Pemee jocua penoi vae güi, pemborɨ vaerã ĩru upurugüɨrovia vae reta. \v 12 Echa'ã yaipota yave ñamee ñanequɨrẽɨ reve, Tumpa uipota ñamee vaerã ime ñanoi vae rupi. Tumpa uipota'ã ñamee vaerã mbaetɨ yave ñanoi ñamee vaerã. \p \v 13 Echa'ã aipota'ã etei piyembɨparavete vaerã ĩru vae reta yugüɨreco cavi vaerã. \v 14 Ẽrei aipota opaete vae oyovaque yugüɨreco vaerã. Añave pe reta pepuere pemee mbovɨ jeta penoi vae güi pemborɨ vaerã mbaembae uata chupe vae reta. Jae ramiño vi jae reta jeta güɨnoi yave jare mbaembae uata peve yave, jae reta ipuereta umee peve mbovɨ jeta güɨnoita vae güi. Jáeramo jucuarãi opaete vae oyovaque yugüɨrecota. \v 15 Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: “Jocua jeta güɨnoi vae uasa'ã mbae güɨnoi, jare jocua mbovɨño güɨnoi vae pe uata'ã mbae.” Jucuarãi uyecuatía oĩ. \s1 Tito jare iĩru reta \p \v 16 Ẽrei amee yasurupai Tumpa pe quirãi jae umɨatangãtu Tito pecotɨ, oremɨatangãtu pecotɨ rami. \v 17 Echa'ã Tito uipota uyapo ore nduipota uyapo vaerã vae. Ẽrei jatangãtu ete pecotɨ ramo, jaeiño iquɨrẽɨ oo pepɨ. \p \v 18 Jare nomondo jae jupíe orerɨvɨ opaete upurugüɨrovia vae reta uyembatɨmbatɨ vae pe uyemɨngueta cavi jese vae. Echa'ã jae umɨmbeu cavi ñee icavi vae. \v 19 Jare jocua reño'ã. Echa'ã upurugüɨrovia vae reta uyembatɨmbatɨ vae uiparavo, jae oo vaerã orerupíe oremborɨ vaerã cua mbaravɨquɨ mbɨacavi pegua re. Cua mbaravɨquɨ nduyapo numbɨadoraca vaerã yandeYa jare nduicuaaca vaerã quirãi nduipota ndoporomborɨ. \v 20 Cuarãi nduipota nduyapo, agüɨye vaerã quía orembɨjeco cua jeta corepoti numbatɨ opaete que rupi numee vaerã iparavete vae reta pe vae re. \v 21 Jecuaeño nduipota nduyapo jupi vae ĩru vae reta jovaque, yandeYa jovaqueño'ã. \p \v 22 Jare nomondo vi jae reta jupíe ĩru orerɨvɨ. Jeta vese ma jae uicuaaca oreve quirãi jatangãtu jeta mbaembae re. Jare añave jae jatangãtu ete pererovia catu ramo. \v 23 Ime yave quía upɨrandu Tito re vae, pepuere pere jae co cheĩru jare uparavɨquɨ co che ndive ore pomborɨ vaerã. Ani upɨrandu yave ĩru orerɨvɨ reta re, pepuere pere upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta omondo, jare jae reta umbɨadoraca co Cristo. \v 24 Jáeramo picuaaca chupe reta quirãi peau. Jucuarãi yave, ĩru upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta vi uicuaata, jare jucuarãi uicuaata añete co mbaembae icavi vae ndoe chupe reta peré vae. \c 9 \s1 Corepoti uyembatɨta vae \p \v 1 Tamɨmbeu ye peve corepoti pembatɨta vae re. Cua corepoti rupi pepuereta pemborɨ ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta. Ẽrei cua picuaa ma che aicuatía mbae reve. \v 2 Che aicuaa quirãi pipota ete piyapo cua. Echa'ã cua re chemiari cavi peré Macedonia pegua reta pe. Che jae chupe reta quirãi penti año ma pipota peporomborɨ pe reta Acaya pe pico vae. Jare ĩru vae reta uyandu yave quirãi pe reta pipota peporomborɨ, jae reta vi uipota oporomborɨ. \v 3 Ẽrei amondo ma orerɨvɨ reta pepɨ, agüɨye vaerã oremiariiño peré cua re, jare pemɨcuatɨ̃ro voi penoi vaerã corepoti, che jae ma rami. \v 4 Aramoi amocue Macedonia pegua reta yugüɨraata cherupíe, che aa yave pepɨ. Jare pembatɨ'ã yave corepoti, jae reta uicuaa yave, oremarata. Echa'ã ndoe chupe reta quirãi pe reta pipota peporomborɨ. Jae ramiño vi pe reta pemarata. \v 5 Jáeramo chepɨa pe ayemɨngueta icavi co ayocui vaerã orerɨvɨ reta jae reta rani yugüɨraa vaerã pepɨ. Jucuarãi jae reta ipuereta pemborɨ opa vaerã pembatɨ corepoti tenonde yave pere pipota pemee vae. Jare jucuarãi yave, che aa yave pepɨ, uyecuaata quirãi pemee pepɨacavi ramo, mbaetɨ ore poyocui ramoño. \v 6 Yamɨjaanga umaetɨ vae mbaembae pemee vae re. Pemandúa cua re: Mbovɨño oñotɨ vae mbovɨño uavɨrota. Jare jeta oñotɨ vae jeta uavɨrota. \v 7 Penti penti tumee iquɨrẽɨ reve uipota umee rami. Agüɨye quía tumee jacatẽɨ reve ani che ayocui ramoño. Echa'ã Tumpa uau uyerovia reve umee vae. \v 8 Jare Tumpa ipuere umee peve jeta mbaembae ipɨacavi jeco pegua, agüɨye vaerã mbae uata peve, pe reta jecuaeño pepuere vaerã peporomborɨ opaete mbaravɨquɨ icavi vae re. \v 9 Echa'ã Tumpa iñee pe uyecuatía oĩ cuarãi: \q1 “Jeta umee iparavete vae reta pe. \q1 Jupi vae uyapo vae re Tumpa jaeño mai pegua imanduata.” \m Jucuarãi uyecuatía oĩ. \v 10 Tumpa umee yandeve ñaneremitɨrã ñañotɨ vaerã, jare yanderembiurã yau vaerã. Jae ramiño vi umeeta peve opaete, pepuere vaerã piyapo icavi vae, jare umɨvendiseta ĩru vae reta jupi vae piyapo vae rupi. \v 11 Jucuarãi pe reta penoita opaete mbaembae icavi vae, pepuere vaerã jeta pemee. Jare ore ndugüɨraa yave ĩru vae reta pe pemeeta vae, jae reta umeeta yasurupai Tumpa pe. \v 12 Echa'ã piyeyocui yave Tumpa pe cuarãi, pemeeta ĩru uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta pe mbaembae uata chupe reta vae. Ẽrei cuaño'ã uyeyapota. Echa'ã cuarãi piyapo yave, jeta vae umeeta yasurupai tuicha Tumpa pe. \v 13 Jare piyeyocui yave Tumpa pe pemeeta chupe reta vae rupi, jae reta umbɨadorata Tumpa peré. Echa'ã cuarãi picuaacata chupe reta quirãi piyapo cua icavi vae, ñee icavi vae Cristo regua perovia ramo. Jare jae reta umbɨadorata Tumpa jeta pemeeta chupe reta jare opaete vae pe vae jeco pegua. \v 14 Jare jae reta uyerureta Tumpa pe peré, jare perauta Tumpa ipɨacavi uyecuaa peré vae jeco pegua. \v 15 Ñamee yasurupai Tumpa pe regalo jae umee yandeve vae re. Yandepuere'ã etei yaicuaa cavi cua regalo Tumpa umee yandeve vae. \c 10 \s1 Mbaepuere Pablo güɨnoi vae \p \v 1 Che etei pumɨñera cua re. Cristo umee cheve añemɨmichi jare chepɨaguasu vaerã. Jáeramo chepuere pumɨñera cuarãi, yepe tẽi amocue vae jei añemɨmichi ete pepɨ aĩ rambueve, ẽrei aĩ'ã yave pepɨ chemiari peve aquɨye mbae reve. \v 2 Ẽrei che pumɨñera cua re. Echa'ã aipota'ã añeengata peve aa yave pepɨ. Ẽrei chepɨa pe ayemɨngueta aramoi icavi co añeengata vaerã amocue pepɨte pe ñugüɨnoi vae pe. Echa'ã jae reta ipɨa pe uyemɨngueta tẽi ore nduico ore ndoe vae rupiño. \v 3 Ẽrei yepe tẽi ore nduico cua ɨvɨ pe, ẽrei nduiporu'ã orembaepuereiño nuñerãro vaerã aña guasu ndive. \v 4 Echa'ã ore nuñerãro'ã orembaepuere peño. Ore nuñerãro Tumpa imbaepuere tuicha vae pe, orepuere vaerã numɨamɨri aña guasu, yepe tẽi imbaepuere tuicha co. \v 5 Jucuarãi nduicuaaca añete'ã co upurugüɨrovia mbae vae reta ipɨayemɨngueta jare opaete moromboe aña guasu uiporu agüɨye vaerã ĩru vae reta uicuaa Tumpa vae. Jare jucuarãi nduyapo opaete vae ipɨa pe uyemɨngueta vaerã Cristo uipota ipɨa pe uyemɨngueta vaerã rami. \v 6 Jare jeta pe reta pepɨa pe piyemɨngueta yave Cristo uipota pepɨa pe piyemɨngueta vaerã rami, chepuere aiporaraca opaete jucuarãi'ã uipota ipɨa pe uyemɨngueta vae reta pe. \p \v 7 Pe reta pembutuicha ĩru vae reta mbae uyecuaa vae re. Aramoi quía uicuaa cavi jae co Cristo imbae. Ẽrei tuicuaa cavi ore vi co jae Cristo imbae, jae rami. \v 8 YandeYa umee oreve mbaepuere orepuere vaerã pomborɨ. Umee'ã oreve pumbɨavai vaerã. Jare cua mbaepuere nonoi vae jecuaeñotai co aipɨu. Ndarau chemara jese. \v 9 Jáeramo agüɨye pepɨa pe piyemɨngueta che aipota pumɨnguɨye aicuatía peve vae pe. \v 10 Echa'ã amocue vae jei cuarãi: “Pablo uicuatía yandeve vae pe jei yandeve jeta mbaembae yavai vae yayapo vaerã, jare uicuatía mbaepuere güɨnoi vae rami. Ẽrei jae etei oĩ yave yandepɨ, uyecuaa quirãi jae mbaetɨ etei mbaepuere güɨnoi, jare imiari yave, ñarɨ̃ro co.” Jucuarãi jei. \v 11 Ẽrei jucuarãi jei vae tuicuaa cua: Nduicuaaca orembaepuere nduicuatía peve vae pe, pepɨ noĩ'ã yave. Jae ramiño vi nduicuaacata orembaepuere nduyapota vae pe, pepɨ noĩ yave. \p \v 12 Ime amocue vae uyembutuicha vae. Nduipota'ã etei nduyemboyovaque jae reta ndive. Nduipota'ã vi ndoe peve mbaravɨquɨ ore nduyapo vae icavi ete co mbaravɨquɨ jae reta uyapo vae güi. Jae reta iyaracuaa'ã. Echa'ã uñeãa reta iyemɨngueta rupiño, jare jei reta mbaravɨquɨ jae reta uyapo vae icavi ete mbaravɨquɨ iĩru reta uyapo vae güi. \v 13 Ẽrei ore ndarau ndoe ore nduyapo penti mbaravɨquɨ icavi vae, nduyapo'ã yave. Echa'ã ore nduyapo mbaravɨquɨ icavi vae Tumpa umee oreve nduyapo vaerã vae. Jare Tumpa umaeño oreré nduyapo vaerã mbaravɨquɨ icavi vae pepɨte pe vi. \v 14 Tumpa etei umee oreve mbaepuere cua mbaravɨquɨ nduyapo vaerã. Nduyavɨ'ã. Añete co, nduyavɨta tẽi, Tumpa umee'ã yave oreve cua mbaepuere. Jáeramo ndoo ma pepɨ numɨmbeu vaerã peve ñee icavi vae Cristo regua. \v 15 Ndarau etei ndoe ore nduyapo mbaravɨquɨ icavi vae ĩru vae reta uyapo vae. Ẽrei nduipota uyembutuicha vaerã pepurugüɨrovia. Jare jucuarãi yave, pepuereta oremborɨ jeta ete mbaravɨquɨ orepuere vaerã nduyapo, Tumpa uipota nduyapo vaerã vae rupi, \v 16 jare orepuere vaerã numɨmbeu ñee icavi vae perenta cutɨ rupi ñugüɨnoi vae reta pe. Echa'ã nduipota'ã etei ndoe ore nduyapo mbaravɨquɨ icavi vae ĩru vae uyapo Tumpa jei vae rupi vae. \p \v 17 Ẽrei ime yave quía uipota uyembɨcate vae, tuyembɨcate yandeYa re. \v 18 Echa'ã yandeYa umbutuichaca vae uyembutuichacata co, uyembutuichaca'ã co jaeiño. \c 11 \s1 Pablo jare temimondo añetete mbae vae reta \p \v 1 Aipota pepɨaguasu vaerã cheve, chemiari rambueve iyaracuaa mbae vae rami. Jáeramo pepɨaguasu cheve. \v 2 Añemɨagüɨ̃ro ete peré. Echa'ã Tumpa umee cheve jucuarãi añemɨagüɨ̃ro vaerã peré. Echa'ã aipota pumee Cristo pe, penti cuñatai icavi vae ndeiño cuimbae güɨreco vae penti cuimbae ndive umenda yave uñemee ime pe rami. \v 3 Ẽrei chepɨa pe ayemɨngueta quirãi aramoi petavɨta, agüɨye vaerã pepɨa pe piyemɨngueta cavi Cristo re. Echa'ã jucuarãi jocua mboi ipoqui upurumbɨtavɨ vaerã vae umbɨtavɨ Eva. \v 4 Echa'ã ou yave pepɨ quía Jesús regua umɨmbeu peve vae, chupe pepɨaguasu ete co, yepe tẽi jae umɨmbeu'ã Jesús regua ore numɨmbeu peve rami. Jae ramiño vi pepɨaguasu co chupe jae umɨmbeu peve yave pembɨresive vaerã ĩru espíritu tenonde yave Espíritu pembɨresive vae güi uyuavɨ vae. Jae ramiño vi pepɨaguasu co chupe jae umɨmbeu peve yave ĩru ñee icavi echa vae tenonde yave ñee icavi vae perovia vae güi uyuavɨ vae. \v 5 Ẽrei che arovia jocua temimondo tenondegua vae reta pe reta pere chupe vae jeta'ã etei uyapo Tumpa pe che ayapo vae güi. \v 6 Yepe tẽi chepoqui'ã chemiari vaerã, ẽrei aicuaa catu chemiari peve jese vae. Jare jecuaeño nduicuaaca cua peve opaete nduyapo vae rupi. \p \v 7 Amɨmbeu peve yave ñee icavi vae Tumpa güi ou vae acovara'ã etei peve mbae re. ¿Ayapo echa ra mbaeyoa peve? Echa'ã che añemɨmichi ayapo vaerã icavi vae peve. \v 8 Ambɨresive ĩru upurugüɨrovia vae reta uyembatɨmbatɨ vae güi corepoti agüɨyeta tẽi ambɨresive chugüi reta vae. Echa'ã jae reta umbɨepɨ cheve, chepuere vaerã ayeyocui peve. \v 9 Jare aico pepɨ rambueve mbae uata cheve yave, mbaetɨ quía pepɨte pe amambeco chemborɨ vaerã. Echa'ã yanderɨvɨ Macedonia güi yugüeru vae reta güeru cheve mbae uata cheve vae. Jare jucuarãi aico, agüɨye vaerã pumambeco chemborɨ vaerã. Jare jecuaeño aicota jucuarãi. \v 10 Ayerovia ete cua re, jare jecuae chemiarita jese opaete Acaya rupi. Mbaetɨta quía ipuere chemɨquĩi. Echa'ã Cristo ico chepɨa pe. Jáeramo aicuaa cua che jae vae añete vae co. \v 11 Cua uipota'ã jei che puau'ã co. Tumpa uicuaa puau co. \p \v 12 Ẽrei jecuaeño ayapo vae jecuaeñota co ayapo. Echa'ã jocua ĩru reta uipota ete tẽi uyemboyovaque ore ndive, ipuere vaerã uyembutuicha. Ẽrei cuarãi jecuae ayapo yave, ndarau ipuere. \v 13 Jae reta temimondo añetete vae reta'ã co. Uparavɨquɨ reta upurumbɨtavɨ vaerã. Jae reta uipota ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta jese vaerã jae reta co Cristo jemimondo reta. \v 14 Jare agüɨye ñanepɨacañɨ cua re. Echa'ã Satanás etei ipuere uyembɨambɨe, uyecuaa vaerã penti ángel tembipe pe ico vae rami. \v 15 Jáeramo penti mɨacañɨ'ã co Satanás pe uyeyocui vae reta uyembɨambɨe yave uyecuaa vaerã jupi vae uyapo vae reta rami. Ẽrei taɨcue rupi Tumpa uiporaracata chupe reta uyapo vae jeco pegua. \s1 Pablo uiporara \p \v 16 Cua che jae ye peve: Agüɨye quía ipɨa pe tuyemɨngueta che co jae iyaracuaa mbae vae. Ẽrei jucuarãi pepɨa pe piyemɨngueta yave, pepɨaguasu cheve penti iyaracuaa mbae vae pe pepɨaguasu rami, che vi ayembɨcate vaerã michi pegua. \v 17 Aicuaa cavi chepuere ayembɨcate. Ẽrei cuarãi chemiari yave, chemiari aĩ penti iyaracuaa mbae vae imiari rami. Chemiari'ã co aĩ yandeYa uipota chemiari vaerã rami. \v 18 Jeta vae uyembɨcate ñugüɨnoi jae retaiño uyapo vae re. Jáeramo che vi ayembɨcateta. \v 19 Echa'ã pe reta pepɨaguasu piyerovia reve iyaracuaa mbae vae reta pe, pe reta pepɨa pe piyemɨngueta pearacuaa ramo. \v 20 Echa'ã pepɨaguasu pemɨmbaravɨquɨ tanta piyeyocui vaerã chupe vae reta pe, jare pecorepoti umɨngasta vae reta pe, jare pembɨtavɨ vae reta pe, jare pererɨ̃ro vae reta pe, jare ocua perova re vae reta pe. \v 21 Ẽrei pe reta pere ore orepɨrãta'ã co. Che jae peve añete co jocua pere oreve vae. Ẽrei ime yave quía ipuere uyembɨcate vae, che vi chepuere ayembɨcate. Añave chemiari aĩ iyaracuaa mbae vae imiari rami. \p \v 22 Jae reta jei: “Ore co jae hebreo reta.” Che jae vi co. Jare jei reta: “Ore co jae Israel pegua reta.” Che jae vi co. Jare jei reta: “Ore co jae Abraham iñemoñaa reta pegua.” Che jae vi co. \v 23 Jare jei reta: “Ore nduyeyocui Cristo pe.” Che ayeyocui ete Cristo pe chugüi reta. Ayemɨngueta ye aĩ iyaracuaa mbae vae uyemɨngueta rami. Che aparavɨquɨ tanta ete chugüi reta. Jeta vese ĩru vae reta chenupa chicote pe - chepuere'ã opa aipapa. Jeta vese añeñonoca peresorɨru pe. Jeta vese amano seri. \v 24 Pandepo vese judío reta chenupa chicote pe. Chenupa ñave ñave uiporu cheré treinta y nueve vese chicote. \v 25 Mbapɨ vese ĩru vae reta chenupa ɨvɨra pe. Penti vese cheapi reta ita pe. Mbapɨ vese chalana guasu aa ɨ guasu rupi pɨpe vae uyeca. Penti vese apɨta ɨ guasu pe etei penti pɨare jare penti ara. \v 26 Jeta ete aguata opaete que rupi. Ɨ chereraa seri. Upurupiãro vae reta cheraãro aguata vae rupi. Cherentaɨgua reta oyovaicho che ndive. Jae ramiño vi judío mbae vae reta oyovaicho che ndive. Amano seri tenta guasu reta pe jare tape rupi jare ɨ guasu pe. Jare upurugüɨrovia-raanga vae reta oyovaicho che ndive. \v 27 Tanta aparavɨquɨ aiporara reve. Jeta vese aque cavi'ã. Chiyembaɨ jare cheúe. Jeta vese uata cheve tembíu, roɨ cheve jare uata cheve temimonde. \p \v 28 Jare ĩru mbaembae amɨmbeu'ã peve vae uyeyapo cheve chembɨavai vaerã. Jare opa ara rupi jeta ete chepɨa pe ayemɨngueta opaete upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta re. \v 29 Ime yave quía ipɨrãta'ã ipurugüɨrovia re vae, che vi añemɨĩru jae ndive chepɨa pe. Ime yave quía ĩru vae umbɨavai vae, che vi chepochɨ jese. \v 30 Pipota yave ayembɨcate vaerã, ayembɨcateta co jocua mbaembae chepɨrãta'ã co uicuaaca vae re. \v 31 Tumpa uicuaa cheapu'ã etei aĩ. Jae co yandeYa Jesús Tu. Opaete vae umbɨadorata jaeño mai pegua. \v 32 Damasco pe aico yave, Damasco pegua reta juvicha mburuvicha guasu Aretas jee vae pe uyeyocui vae uipota tẽi chepɨsɨ. Jáeramo oyocui sundaro reta uãro vaerã opaete Damasco jonque reta. \v 33 Ẽrei cheĩru reta chembɨgüeyɨ penti canasta pe penti ventana Damasco iquesemba ita pegua vae pe oĩ vae rupi. Jare jucuarãi asi Damasco pegua reta juvicha güi, agüɨye vaerã chepɨsɨ. \c 12 \s1 YandeYa umee ipɨacavi Pablo pe \p \v 1 Pipota ayembutuicha vaerã, yepe tẽi icavi'ã co ayembutuicha vaerã. Ẽrei tamɨmbeu peve quirãi yandeYa uechaca jare uicuaaca cheve mbaembae. \v 2 Che co jae penti cuimbae Cristo re güɨrovia vae. Uasa ma catorce año ayereraa vae ara ɨvate ete oĩ vae pe. Aicuaa'ã oo ra cherete ani oo'ã ra. Tumpaño uicuaa. \v 3-4 Jare aicuaa quirãi ayereraa ara pe, jare joco pe ayandu ñee reta jupi'ã penti cuimbae iñee uaa vaerã vae. Tumpa umaeño'ã penti cuimbae re iñee omoẽ jocua ñee reta re. Aicuaa'ã oo ra cherete ani oo'ã ra. Tumpaño uicuaa. \v 5 Ayembɨcateta tẽi cua re. Ẽrei ndarau ayembɨcate. Jaeño ayembɨcateta jocua mbaembae chepɨrãta'ã co uicuaaca vae re. \v 6 Ẽrei ndarau chemiari iyaracuaa mbae vae imiari rami, yepe tẽi ayembɨcate. Echa'ã chemiarita tẽi añete vae re. Ẽrei ndarau chemiari jese, agüɨye vaerã quía chembutuicha jese. Echa'ã aipota ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta vaerã mbae ayapo vae uecha vae jare cheporomboe uyandu vae reño. \p \v 7 Jeta vese yandeYa uicuaaca cheve mbaembae. Jare agüɨye vaerã ayembɨcate ete cua re, ou cheve penti mbaerasɨ chemambeco vaerã. Chemambeco penti yuu yandesoo pe oĩ vae yanemambeco rami. Jocua mbaerasɨ Satanás ombou uiporaraca cheve vaerã. \v 8 Ayerure yandeYa pe mbapɨ vese cua mbaerasɨ re, upɨta vaerã chegüi. \v 9 Ẽrei yandeYa jei cheve cuarãi: “Tamee ndeve chepɨacavi nemɨaguanta vaerã. Echa'ã nde nepɨrãta'ã ramo, chepuere aicuaaca quirãi tuicha ete co chembaepuere.” Jucuarãi jei. Jáeramo ayerovia chepɨrãta'ã ramo. Echa'ã chepɨrãta'ã ramo, Cristo umee cheve imbaepuere. \v 10 Añete co, chepɨrãta'ã. Ĩru vae reta chererɨ̃ro. Mbaembae uata cheve. Ĩru vae reta uyapo icavi mbae vae cheve. Yavai ete aico vaerã. Ẽrei opaete cua mbaembae uyeyapo cheve yave Cristo pe ayeyocui ramo, ayerovia co. Echa'ã che etei chepɨrãta'ã yave, yandeYa chemɨmɨrãta. \p \v 11 Ayeyapo ma penti iyaracuaa mbae vae rami ayembɨcate vaerã. Pe reta etei pipota jucuarãi ayapo vaerã. Pe reta chembɨcatecata tẽi co. Echa'ã jocua temimondo tenondegua vae reta pe reta pere chupe vae jeta'ã etei uyapo Tumpa pe che ayapo vae güi. Chepuere jae cua, yepe tẽi che mbae'ã etei co. \v 12 Añete co, che aicuaaca peve quirãi che co jae penti temimondo añetete vae pepɨ aico rambueve. Echa'ã aparavɨquɨ chepɨaguasu reve. Ayapo mɨacañɨ reta picuaa vaerã. \v 13 ¿Maera pa pepɨa pe piyemɨngueta che ayapo'ã pepɨte pe ĩru upurugüɨrovia vae uyembatɨmbatɨ vae reta ipɨte pe ayapo rami? Añete co, pembɨepɨ'ã cheve jae reta umbɨepɨ cheve rami. Jocua icavi'ã echa peve yave, chembɨasa. \s1 Pablo umɨmbeu oo yeta co Corinto pegua reta ipɨ \p \v 14 Mase, mocui vese ma apou pepɨ. Jare añave ayeyapɨcatu aĩ, aa ye vaerã pepɨ. Jare ndarau aipota pembɨepɨ vaerã cheve. Echa'ã aipota'ã pecorepoti. Pomborɨ vaerãño aipota. Che co jae peru rami. Icavi co tu reta uñuvatu vaerã mbaembae umee vaerã isambiaɨ reta pe. Yae'ã co sambiaɨ reta pe uñuvatu vaerã mbaembae umee vaerã tu pe. \v 15 Chequɨrẽɨ amɨngasta chembaembae jare chequɨrẽɨ vi ayemɨngasta ayerovia reve chepuere vaerã pomborɨ. Yepe tẽi pe reta cherau ete'ã, ẽrei che puau ete. \p \v 16 Ẽrei aramoi amocue vae jeita cuarãi: “Añete co, Pablo jei'ã yandeve yambɨepɨ vaerã chupe. Ẽrei jae ipoqui upurumbɨtavɨ vaerã. Yanembɨtavɨ co.” Aramoi jucuarãi jeita. \v 17 Che pumbɨtavɨca'ã etei jocua amondo pepɨ vae reta pe. \v 18 Amɨñera Tito oo vaerã pepɨ, jare amondo jae jupíe ĩru yanderɨvɨ. Tito pembɨtavɨ'a etei co. Jae uyapo Espíritu Santo imbaepuere pe che ayapo vae rami. \p \v 19 Aramoi pepɨa pe piyemɨngueta quirãi añave oremiari cuarãi nduyerepɨ vaerãño. Ẽrei jucuarãi'ã co. Oremiari cuarãi Tumpa jovaque Cristo re ndugüɨrovia ramo. Jare opaete nduyapo pe reta pepɨrãta vaerã pepurugüɨrovia re. Echa'ã ore puau ete. \v 20 Ẽrei aa ye yave pepɨ, chepɨa pe ayemɨngueta aramoi aechata pico'ã che aipota pico vaerã rami, jare aramoi jocua jeco pegua che ayapota pe reta pipota'ã ayapo vaerã vae. Echa'ã chepɨa pe ayemɨngueta aramoi piyeaca uyupii, peacatãa piyee, pepochɨ piyupe, piyembɨyao piyugüi, pemiari ndaye re ĩru pe, piñera piyee, piyembɨcate jare piñeengueta piyupe. \v 21 Jae ramiño vi chepɨa pe ayemɨngueta aramoi Tumpa umaeñota cheré chemara vaerã pegüi, aa ye yave pepɨ. Echa'ã aramoi chepɨatɨtɨ eteta jeta pepɨte pe ñugüɨnoi vae mbaeyoa uyapo vae re, uyerova'ã yave teco pɨchɨ̃i vae güi, jare aguasa uyapo vae güi, jare mbɨquere uyapo vae güi. \c 13 \s1 Aracuaa reta jare saludo reta \p \v 1 Mocui vese ma apou pepɨ. Añave aa yeta pepɨ. Ime yave quía teco uyapo vae, timiari mocui ani mbapɨ uicuaa cavi jeco regua vae, yaicuaa vaerã añete co. \v 2 Amɨmbeu ma peve taɨcue rupi pepɨ aa yave, jare añave aĩ'ã pepɨ, ẽrei amɨmbeu ye aĩ peve. Cua aicuatía opaete mbaeyoa uyapo vae reta pe jare opaete ĩru reta pe: Che aa ye yave pepɨ, aiporaracata co iyoa vae reta pe. \v 3 Jocua uicuaacata peve quirãi Cristo imiari peve che rupi. Echa'ã cua pipota picuaa. Jare Cristo ipuere'ã vae rami'ã co peré. Echa'ã uicuaaca peve imbaepuere. \v 4 Echa'ã yepe tẽi Cristo mbaetɨ mbaepuere güɨnoi vae rami co uyecutu curusu re yave, ẽrei icove ye Tumpa imbaepuere rupi. Jae ramiño vi ore etei mbaetɨ mbaepuere nonoi, ẽrei picuaata quirãi nonoi tecove ipɨau vae Cristo güi Tumpa imbaepuere rupi. Jáeramo nonoita co mbaepuere pepɨte pe. \p \v 5 Jecuaeño pemae piyee picuaa vaerã pe reta co upurugüɨrovia vae añetete vae reta. Picuaa co quirãi Jesucristo ico pepɨa pe, pe reta co jae upurugüɨrovia vae añetete vae reta yave. \v 6 Ẽrei aipota picuaa vaerã ore co jae upurugüɨrovia vae añetete vae reta. \v 7 Jare nduyerure Tumpa pe agüɨye vaerã piyapo mbae icavi mbae vae. Nduipota'ã cua, ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta vaerã ore nduyapo icavi vae. Jaeño nduipota pe reta piyapo vaerã icavi vae, yepe tẽi aramoi ĩru vae reta ipɨa pe uyemɨngueta ore nduyapo'ã icavi vae. \v 8 Echa'ã nonoi'ã mbaepuere ndoyovaicho vaerã añete vae ndive. Jaeño orepuere nuñemɨĩru añete vae ndive. \v 9 Pe reta pepɨrãta yave pepurugüɨrovia re, ore nduyerovia, yepe tẽi pere ore orepɨrãta'ã co. Jare cua re nduyerure: Tumpa tapemɨmɨrãta ete pepurugüɨrovia re. \v 10 Jáeramo aicuatía peve cuarãi pepɨ aĩ'ã rambueve, agüɨye vaerã aiporu mbaepuere yandeYa umee cheve vae aiporaraca vaerã peve pepɨ aa yave. Echa'ã yandeYa umee cheve jocua mbaepuere pomborɨ vaerã, aiporaraca peve vaerãño'ã. \p \v 11 Jaeño ma, cherɨvi reta. Piyerovia. Piñemɨmɨrãta pepurugüɨrovia re. Piyembɨpɨacatu. Pico cavi pepɨacatu reve penti ramiño. Jare Tumpa etei oĩta pe ndive. Tumpa yanderau jare yanembɨpɨacatu. \v 12 Saludo reta piyapo piyupe yave, piñecuãva piyerau reve. \v 13 Opaete uñeñono tee Tumpa peguarã vae reta jei peve Tumpa ndiveño peĩ. \p \v 14 YandeYa Jesucristo tumee opaete peve ipɨacavi. Tumpa tumee opaete peve ipuruau. Espíritu Santo tumee opaete peve yerovia jae uñemɨĩru pe ndive ramo. Amén.