\id REV \h GODKUŊU WARRAŊULKUNHARANA \toc2 GODKUŊU WARRAŊULKUNHARANA \toc1 DHIYAŊUNYDJA DJORRA'YU ḺAKARAMA YUKURRA GODKUŊU WARRAŊ ULKUNHARANA MALŊ'MARANHARA DJONGALANYDJA MEL-YURTHINYARAYU \mt2 DHIYAŊUNYDJA DJORRA'YU ḺAKARAMA YUKURRA GODKUŊU WARRAŊ ULKUNHARANA MALŊ'MARANHARA DJONGALANYDJA MEL-YURTHINYARAYU \toc3 REV \c 1 \p \v 1-2 Dhuwalanydja djorra' ḻakarama yukurra ŋunhinha ŋunhi ŋayi Djesu-Christthu milkuŋala ŋarrakala nhä malanha rom. Yo, dhuwalanydja Gunhu'wuna wal'ŋu rom, yurru ŋilimurruŋguna ŋayi ŋunhi wekaŋalanydja ga milkuŋalanydja nhanukala Djesuwalana, märr yurru ŋilimurrunydja nhanŋu djämamirrinydja walala marŋgithirri muka nhaltjan yurru ŋunhi nhä malanha maḻŋ'thun, yurru dhikana yulŋunydja galkina. \p Ŋarranydja dhuwala Djon yäku, yurru djämamirrinydja ŋarra dhuwala Garraywu, ga ŋayi Garrayyu dhuwala ŋarrakala milkuŋalanydja; djuy'yurruna ŋayi dhäwu'mirrinha djiwarr'wuynha marŋgikunharawunydja ŋarraku. Yo, dhuwalanydja ḻakaranhara Gunhu'wuŋu Godkuŋuna wal'ŋu dhäruk, bala ŋarra marrtjina nhäŋalana, wukirrinydja bala ŋunhiyi ŋunhi Garrayyu Djesu-Christthu maŋutji-wekaŋala ŋarranha. \v 3 Ŋunhi nhe yurru maŋutji-ḻaw'maramanydja dhäruktja dhuwala mel-wekanhara warraŋulwuynydja nhanukuŋu, Godtja yurru nhuŋu ŋoy-ŋamathirrina. Ga ŋunhi nhenydja yurru ŋänharapuyŋuyunydja ŋäma yolŋuyu, bala märramana yana dhuwalayi dhäruktja, nhenydja yurru yana ŋayaŋu-ŋamathirrina wirrkina wal'ŋu yanana. Liŋgu galkina dhika walunydja ŋunhi dhuwalayinydja malanha yurru maḻŋ'thun warraŋulthirrina. \s1 Wokthun yukurra Garraywuna \p \v 4 Yo, dhuwalanydja djorra' ŋarrakuŋu Djonguŋu wukirriwuy Garraywalaŋumirriwu nhumalaŋgu yolŋu'-yulŋuwu, malalilinydja ga malalilinydja ga malalilinydja, 7-lili wäŋalilinydja malaŋulili ŋunhamala Yaytjalili makarrlili. Godtja nhuŋu märr-ŋamathirri yukurra, ga nhinanydja nhe yurru ŋayaŋu-yal'yunna waŋganyŋurana nhanukala, ŋunhi ŋayinydja nhina yukurra ŋayipi waŋgany yuwalkŋu; dhika ŋayi ŋayipi yana, ga ŋunhala bala ŋayi ŋäthili ŋayipi yana, ga ŋunha bala ŋayi boŋguŋu marrtji lili ŋurruŋu wal'ŋu yana ŋayipi. Yo, Gunhuny'tja nhumalaŋgu märr-ŋamathirri yukurra, ŋunhi ŋayi yukurra nhinanydja ŋunha ŋurru-ḏawalaŋuna wal'ŋu biyapulnha-wala, ga ŋayi muka wiripunydja Garrkuḻuk Garraywu Birrimbirr märr-ŋamathirri yukurra nhumalaŋgu, ŋunhiyinydja ŋunhi ŋayi dhärra yukurra Gunhu'wala gumurrŋura. \v 5 Ga bitjandhi Garray Djesu-Christtja yukurra märr-ŋamathirriyi nhumalaŋgu, ŋunhiyi ŋunhi ŋayipina waŋganydhuna ŋuli ḻakarama dhunupanydja wal'ŋu, liŋgu ŋayipina maŋutji-marŋgi romgunydja ŋurukuyi Godkalaŋuwu. Ŋayipina dhuwalayi Djesuna ŋurruthaŋalanydja wal'ŋu gaŋgathina moluŋuru, ga ŋunhiyinydjayi bitjan ŋayipina maḻamarrnydja wal'ŋu yothu Godku, ga bukmak ŋurru'-ŋurruŋu buŋgawa walala dhiyakuy ŋunhi munatha'wuynydja ŋoyŋurana wal'ŋu ŋunhana nhanukalanydja walala, ŋayina walalaŋgu buŋgawa yuwalktja Djesuna. \p Yo, yuwalkkuma ŋayi yukurra märr-ŋamathirrinydja ŋilimurruŋgu. Ŋäthilinydja ŋilimurru yukurranha nhinanha ŋuli garrpiṉminyaraŋura romŋura, garrpiṉara ŋilimurru yätjkuŋu, bala ŋayina rakunydhina ŋilimurruŋgala dharapulŋuranydja, ga ŋuriŋi nhanukala maŋgu'-waṉḏinyarayu ŋayi ŋilimurrunhanydja bitjarrana dhayaḻakuŋalana dhawaṯmaraŋalana yätjŋuru. \v 6 Bala yana ŋayi nherraranydja ŋilimurrunha ŋunhana wal'ŋu nhanukalaynha romlili, goŋ-nherraranydja ŋayi ŋilimurrunha bitjan ŋilimurrunydja dhuwala ḏalkarra'mirrina walala nhanŋu, märr yurru ŋilimurru withiyandja bukuyuna-wala bäpa'mirriŋunha nhanŋu Djesuwuna, buku-ŋal'yunarawu ga djämawu nhanŋu Gunhu'wu. Yo. Djesu-Christ ḻatjuny'tja dhikanydja ŋayipi, ga ganydjarr-ḏumurrunydja, djingaryun yukurra yurru bitjanna liŋguna ŋayipinydja weyinŋumirrina. Gul' ŋilimurrunydja buku-ŋal'yunna, märr-ŋal'yunna go Garraywunydja Djesuwu, bitjanna yurru liŋguna. Yo, dhuwalana liŋguna. \p \v 7 Nhäŋana walala ŋanya, ŋunha ŋayi yulŋunydja marrtji yukurra lili, dhuryun marrtji maŋanmirri ya'. Bukmakthuna yurru yolŋu'-yulŋuyu nhämanydja ŋanya, ga ŋuriŋinydja walalay yolŋu'-yulŋuyu ŋunhi walala ŋanya bumara ga dharpuŋala, bitjandhi bili nhämayi yurru ŋanya, bala yurru bukmaktja yolŋu walala nyä'yunmirrina, bäpurru ga bäpurru ga bäpurru, nyarŋayunmirrina walala yurru, liŋgu walala ŋanya yurru dharaŋanna nhäma, ŋunhi ŋayi yurru marrtjinydja lili. Ŋe, yuwalk yurru dhuwala bitjandja. \p \v 8 Garraynydja Gunhuny'tja waŋa yukurra bitjanna, “Ŋarra dhuwala ŋarrapi ŋurruṉaŋgalnydja, ga bitjandhi bili ŋarrapi yana ŋuruku bala dhawar'yunarayŋunydja.” Yo, bitjarrana ŋayi ḻakaranhaminanydja Gunhu' Waŋarrnydja, ŋunhi ganydjarr-ḏumurrunydja ŋayipi benydja-wala birr', ga dhika ŋayi ŋayipi yana, ga be ŋayi ŋäthili ŋayipi yana, ga ŋunhala bala ŋayi boŋguŋu marrtji lili ŋurruŋu wal'ŋu yana ŋayipi. \s1 Djondhu mel-yurthirri yukurra Djesunha \p \v 9 Yo, ŋarranydja dhuwala Djon, wäwa-ŋali muka. ŋali muka ŋuli yukurra burakirrinydja walalaŋguŋu, yurru rrambaŋi yana yukurra ŋali maṉḏa djingaryundja Gunhu'walanydja Romŋura, mukthun yana ŋali marrtji yukurra bala dhaḻakarr'kurru marikurru, yurru yakana ŋali ŋuli ŋula yarrkthun dhipuŋuru Gunhu'walanydja romŋuru, bili ŋali maṉḏa ŋuli rrambaŋithirri manapanmirri Djesuwala. Dhuwala ŋarra yulŋunydja nhina yukurra runu'ŋura, nhäyika yäkuŋura Batima; walala ŋurrkaŋalanydja ŋarranha dhipalana, liŋgu ŋarra ŋuli marrtjinya ḻakaranha Gunhu'wu dhäruk, ga bitjanayi nhanukiyinguŋu Djesuwuŋu marŋgi-wekanhara, ŋunhi ŋayipi ŋarranha ŋuli marrtjinya marŋgi-wekanhanydja. \p \v 10 Wiripunydja ŋarra nhina djingaryun, yurru Garraywuna walu ŋunhiyinydja; nhina ŋarra yukurra, ŋayaŋuyu-ŋupan Garraynhana yukurra, märr-ŋal'yun manapan ŋarrakalay birrimbirryu. Mukthunga yana ŋarra nhina yukurra ŋunhala bäyma, bala ŋarra ŋäma rirrakaynha, ŋayi yatjun waŋa ŋapaŋura ŋarrakala, rirrakaynydja ḻoḻ'thun yiḏakiyinyara, \v 11 ga bitjanna ŋayi ŋunhi rirrakaynydja waŋa gam', “Ma' märraŋa djorra'na, bala wukirrina marrtjiya nhä nhe yurru nhäma marrtji, bala dhipuŋurunydja dhurrwaraŋuru nhe yurru djuy'yurrana-wala Garraywalaŋumirriwa yolŋu'-yulŋuwa malalili ga malalili ga malalili, 7-lili ŋurruklilinydja, dhipala wäŋalili yäkulili gam', Yipatjatjlili, ga Munalili, ga Bäkamamlili, ga Dhayataralili, ga Djätatjlili, ga Biladalpiyalili, ga Layadutjiyalili.” Bitjanna ŋayi ŋunhiyi waŋanydja yukurra. \p \v 12 Yo, ŋämanydja ŋarra, bala ŋarra ŋanydjaḻa'yunna nhänharawuna, yolthu ŋunhi ŋarranha yukurra waŋa. Dharr-way nhämanydja ŋarra lanhdhirra'wuy djinga'-djingaryunara, walala marrtji djinga'-djingaryun 7 ŋunhiyi malanha yulŋunydja, ḻatju'mirrina dhikana, djeŋarra'mirrina. \v 13 Ga ŋunhalayi ṉapuŋgany'tja miṯtjiŋura djingaryun yukurra be yol yolŋunydja, djan'ku ŋayi bitjan yolŋu yana; djingaryundja ŋayi yukurra ŋunhiyi girri'mirrinydja weyinmirri ŋuruku liŋgu ḻukuwu, ga gumurrnydja ḏapmaranhara biralmirri, yurru djeŋarra'mirrina dhika ŋunhiyi biralnydja. \v 14 Ga marwattja ŋayi ŋunhiyi gaywaraŋu'na, baryunarana, gänana wal'ŋu ŋayipina, ga maŋutjinydja maṉḏanha ŋayi ŋunhiyi djaḻkarr'yunna yukurra, bitjan ŋuli gurtha ŋatŋatthun, \v 15 ga ḻukunydja maṉḏanha ŋayi ḻanyiŋnha dhikana, djeŋarra'na, ga rirrakaynydja ŋayi ŋutu'na, bitjan gapu ŋuli dhaḻirr'yun yukurra. \v 16 Yo, djingaryundja ŋayi yukurra ŋunhi, mulkanydja yukurra ganyu malanha nhanukalay ŋayi goŋdhu dhunupa'ŋuyu, yurru 7 miṯtjinydja ŋunhiyi ganyu, ga nhanukala dhurrwaraŋurunydja dhawaṯthun yukurra mandjawakthinyara, galiny'tja maṉḏanha ŋunhiyi mandjawak raywal'nha bäymana dhika, ga bukunydja ŋayi ḻatju'na ŋanyana dhika garrkuḻuknha, djarraṯawun'thirrina yukurra, bitjan walu ŋuli djingaryun yukurra ḻiyaŋura. \v 17 Nhämanydja ŋarra ŋanya, bala marrtji galkirrina nhanukala ḻukulilina; ŋunhilina ŋarra yukurra ŋorranydja biyaku ŋuli rakuny yolŋu. Bala ŋayinydja marrtji ŋarrakala, dhunupa'ŋuna goŋ-ŋal'yun mulkana ŋarranha, bitjanna waŋanydja ŋayi, “Yi', yaka beyaṉiyiya,” bitjanna, “Ŋarranydja dhuwala ŋarrapi ŋurruŋura, ŋurruṉaŋgalnydja yana, ga ŋunha ŋarra dhä-yawar'yunaraŋura, ŋarrapi yana. \v 18 Ŋarranydja dhuwala walŋa-ḏikṯik warray. Liŋgu ŋarra waŋganymirri rakunydhinanydja, yurru nhäŋana ŋarranha, walŋana ŋarra, ga walŋana yukurra yurru marrtji bitjanna liŋguna, dhawar'yunamiriwnha. Liŋguna ŋarra ḏaw'yurruna ŋunhi rakunydhinyaramirrinydja rom, bala ŋarra dhuwala dälkumana yukurra gonydjiŋdja ŋuruku wäŋawu rakunymirriwalaŋuwunydja.” Ga bitjanna ŋayi Djesuyu ḻakaramanydja yukurra ŋarrakala. \p \v 19 Ga biyapul ŋayi ŋarrakala waŋa yukurra bitjan, “Gatju nhe wukirrina marrtjiya djorra'lilina, ḻakaraŋana yukirriya nhä malanha nhe nhäŋala, ga nhä nhe yukurra nhäma dhiyaŋunydja-wala. Biyakayi bili wukirriyi marrtjiya ŋunhanydja malanha ŋunhi yurru maḻŋ'thun yalala, ŋunhi ŋarra yurru milkuma nhokala ŋunhala bala. \v 20 Yo, ŋunha malanha mayali' ya', ŋunhi 7 lanhdhirrawuy djinga'-djingaryunara djeŋarra'mirri, ga 7 ganyu ŋunhi ŋarra mulka yukurra ŋarrakalay goŋdhu, mayaliny'tja ŋuriŋiyi walalay ḻakarama yukurra milkuma balanyara gam': 7 ŋunhi lanhdhirrawuynydja djinga'-djingaryunara mayali' bitjan ŋarralay yolŋu'-yulŋu, malaŋura ga malaŋura ga malaŋura, 7-ŋura ŋurrukŋura, ga ŋunhi 7-dhu ganyu'yu ḻakarama yukurra ŋurukuynha djiwarr'wuynha wal'ŋu walŋa ŋunhi walalaŋgala gärri yukurra waŋganynha, ŋunhiyi 7 dhäruk-gänharamirri ŋarrakuŋu djuy'yunara ŋurikalayi ŋurruklili malaŋulili.” Bitjanna ŋayi Djesu waŋanydja ḻakaramanydja ŋarrakala. \c 2 \s1 Dhuwalanydja dhäruk ŋurupa miṯtjiwa märr-ŋamathinyamiriwwa \p \v 1 Bala yana ŋayi Djesuyu waŋa bitjanna ŋarranha, “Gatju nhe wukirrina ma' dhuwalanydja dhäruk, ŋurupana nhanbalana ŋunhi ŋayi dhäruk-gänharamirri ŋarraku, ŋarrakalayŋuwu miṯtjiwu ŋurupa ya' Yipatjatjpuyŋuwa. Biyaka ḻakaraŋanydja walalaŋgu gam': Dhuwalanydja nhumalaŋgu dhipali dhäruk, dhiyakuŋu gay' ŋunhi ŋarra yukurra ḏälkuma ŋunhi 7 ganyu malanha ŋarrakiyingalay ŋarra dhunupa'ŋuyu goŋdhu, ga marrtji ŋarra yukurra ŋuli yulŋunydja ŋuliwitjan miṯtjikurru lanhdhirrawuy-djingaryunarakurru. \v 2 Ŋarranydja marŋgina nhumalaŋgalaŋuwu djämawunydja ŋunhi nhuma mirithirri wal'ŋu djäma yukurra; yaka nhuma ŋuli djäma ŋäyu' yana, yay'wunuma, yuwalkkumana nhuma yukurra ŋuli djämanydja. Ŋarra nhumalaŋgu marŋgina, ŋunhi yaka nhuma ŋuli nhäma ganan dhuwurr-yätjmirrinha yolŋu'-yulŋunha ŋunhi ŋayi gärrinydja yukurra nhumalaŋgala miṯtjiŋura. Ga bitjarrayi liŋgu nhuma gatjarr'yurruna ŋunhinha yolŋunha ŋunhi ŋayi marrtjina ḻakaranharamina bothina, be ŋayi bo'puyŋu Gunhu'wu; ga liŋguna nhuma maḻŋ'maraŋalana ŋanya bothinyaramirrinhanydja. \v 3 Yo, ŋarrakala yäkuyu nhuma ŋuli marrtji burakirrinydja, yurru ŋuliwitjan marikurru ŋula nhäkurru nhuma yukurra marrtjina-wala yana, yakana ŋuli djawaryun. \p \v 4 “Yurru waŋganydhuna nhumalaŋgala romdhu ŋarra yukurra yakanydja ḏukṯuk-ŋamathirri. Ŋäthilinydja nhuma märr-ŋamathinaŋga yukurrana wirrkiŋga dhika ŋarraku, yuwalkkuŋalaŋga wal'ŋu, yurru dhiyaŋunydja-wala nhumalaŋguŋu märr-ŋamathinyara winya'yurrunana dhikana, wuyupthurrunana. \v 5 Guyaŋiyanydja ŋunha roŋiyiya walala, wanhaŋuru nhe ŋunhi romŋuru galkina, bala roŋiyiyana ŋanydjaḻa'yurra ŋunhimalayi bili romlili ŋunhi nhe ŋäthili djäma yukurrana. Ŋuli nhuma yurru yakanydja gumurr-wilyun dhipuŋuru romŋuru, ŋarranydja yurru marrtji ŋarrapina dhipali-wala, bala djaw'yunna nhipala lanhdhirra'wuynydja djingaryunara, bala ŋurrkamana dhipuŋuruyinydja. Ŋuli nhe yurru mukthundja marrtji yukurra balakurruyinydja romgurru, märr-ŋamathinyamiriwkurrunydja, yakana biyapulnydja yurru nhuma miṯtji djingaryun ŋarrakala yukurra. \p \v 6 “Yurru waŋganydhu nhumalaŋgala romdhu ŋarranha yukurra ŋayaŋu-ŋamathamanydja; nhuma ŋuli yukurra ŋaramurryirri dhiyaki romgu ŋunhi walala ŋuli yukurra wiripu-guḻku'yu dhiyaŋi yolŋu'-yulŋuyu, Nikalayatandhu malayu djäma, ga ŋarraŋga wiripunydja ŋuli ŋaramurryirri, yaka ḏukṯukthirri walalaŋgalaŋuwu yätjku romgu. \p \v 7 “Mäkiri'mirri nhe dhuwali yolŋu, bala ŋäkana; mäkiri'-witjurrana dhuwalayinydja dhäruk ya' ŋunhi ŋayi Gunhu'wu Garrkuḻuk Birrimbirr waŋa yukurra nhanukalayŋuwala miṯtjiwala malaŋulili. \p “Yo, ŋunhinydja dharpa ya' walŋa-wekanharamirrinydja dhärra yukurra ŋunhana Gunhu'walana wäŋaŋura borum guḻku'mirrinydja. Ŋarranydja yurru nhuna wekamana dhuwalana malanha borum, ŋunhinhanydja yolŋunha ŋunhi nhe yurru mukthun marrtji yukurra Gunhu'wala romgurru, djuḻkmarama marrtji ŋunhinydja nhänha malaŋunha ŋunhi nhuna ŋuli mulka roŋiyinmarama. Yo, ŋuriŋiyina yolŋuyu yurru ḻuka yukurra ŋunhinydja walŋa-wekanharamirrinydja borum ŋunhala Gunhu'walanydja wäŋaŋura.” Bitjanna ŋayi Djesuyu dhäruktja wekama ŋarrakala. \s1 Dhuwalanydja dhäruk ŋurupa miṯtjiwa ŋunhi walala yukurra burakirri ya' \p \v 8 Bala ŋayi biyapul Djesuyu waŋa ŋarranha bitjanna, “Ma' wukirrina dhuwalanydja dhäruk ŋurupana nhanbalana ŋunhi ŋayi dhäruk-gänharamirri ŋarraku, ŋarrakalayŋuwu miṯtjiwu, ŋurupa ya' Munapuyŋuwa. Biyaka ḻakaraŋanydja walalaŋgu gam': Dhuwalanydja nhumalaŋgu dhipali dhäruk, dhiyakuŋu gay' ŋunhi ŋarra ŋarrapi yana ŋurruṉaŋgal, ga ŋunha bala dhä-yawar'yunarayŋu ŋarrapi yana; rakunydhina warray ŋarra yulŋunydja, ga biyapul ŋarra walŋathinayi. \p \v 9 “Marŋgi ŋarra nhumalaŋgu ŋunhi nhuma yukurra burakirri dhuwali, ga gurrupurumana nhina yukurra ŋurruwuykthirrina. Yurru yuwalktja nhuma ḻukunydjana wal'ŋu yolŋu'-yulŋu. Ŋarra yukurra ŋäma wiripu-guḻku'nha yolŋunha walalanha dhäruk, walala marrtji ŋuli yätj-ḻakarama wiḏiyal-gäma nhumalanha, dhiyaŋi walalay ŋunhi walala ḻakaranhamirri yukurra be walala Godku yolŋu'-yulŋu, yurru yaka warray yuwalktja walala ŋunhi Godkunydja, liŋgu walala yukurra romŋura nhina Ŋäṉukkala Satangala warray. \p \v 10 “Yo, galki yurru yindina mari buna nhumalaŋgu dhiyali, yurru yaka galyurranydja walala ŋula barrariyanydja. Ŋayi yurru Ŋäṉukthu ŋuriŋiyi nhumalanha ŋilitjan ḻoḻulili dhä-ḏir'yunna, ga bitjandhi nhumalanha yurru gatjarr'yun warray ŋuriŋiyinydja mariyu märr-weyinŋumirrina. Yurru nhumanydja mukthurra yana baṯ biyaka mulkiya ŋarranhay, ga yaka ŋanydjaḻa'yurra. Marrtjiya yukirriya mukthurra yana, ga ŋunha buku-mulkiya, gonhayi walala yurru nhuna murrkay buma ŋula rakunygu, märr yurru nhe walŋana nhina yukurra ŋunhala ŋarrakalanydja wäŋaŋura, bitjanna liŋguna yurru. \p \v 11 “Mäkiri'mirri nhe dhuwali yolŋu, bala ŋäkana; mäkiri'-witjurrana dhuwalayinydja ya' dhäruk ŋunhi ŋayi Gunhu'wu Garrkuḻuk Birrimbirr waŋa yukurra nhanukalayŋuwala miṯtjiwala malaŋulili. \p “Ŋuli yurru nhe baṯ bitjan mulka ŋarraku rom, ga yana liŋgu ga djuḻkthunmaramanydja nhe yurru nhä malanha yätj, nhenydja yurru djingaryun yukurra walŋana bitjanna liŋguna, yakana yurru djuḻkmaranhapuyŋunydja ŋunhi yolŋu rakunydhirri biyapul.” Bitjanna ŋayi Djesuyu dhäruktja wekama ŋarrakala. \s1 Dhuwalanydja dhäruk ŋurupa miṯtjiwa ŋunhi walala ŋuli nhäma gonha'yun yukurra yätjnha romnha \p \v 12 Bala ŋayi biyapul Djesuyu waŋa ŋarranha bitjanna, “Ma' wukirrina dhuwalanydja dhäruk ŋurupana nhanbalana ŋunhi ŋayi dhäruk-gänharamirri ŋarraku, ŋarrakalaŋuwu miṯtjiwu ŋurupa ya' Bäkamambuyŋuwa. Biyaka ḻakaraŋanydja walalaŋgu gam': Dhuwalanydja nhumalaŋgu dhipali dhäruk, dhiyakuŋu gay' ŋunhi ŋarra yukurra ḏälkuma mandjawak dhuwala, yurru galiny'tja maṉḏanha mandjawak raywal'nha. \p \v 13 “Marŋgi ŋarra nhumalaŋgu yulŋunydja, wanhaka nhuma yukurra nhina. Dhuwalinydja wäŋa nhuma yukurra nhina Ŋäṉukkalana goŋŋura djingaryun yukurra; ŋayi dhiyakinydja wäŋawu Satan buŋgawa. Yurru nhumanydja yukurra baṯ bitjan mulka ŋarranhay warray yäku, yaka warray nhuma ŋarrakala ŋapa-wilyun yukurra ga gonha'yun ŋarranha. Nhuma nhäŋala warray ŋunhi walala bumara ḏarramunha ŋunhi yäkunha Yandipanha, liŋgu ŋarranha ŋayi ŋuli ḻakaranha wiripu-guḻku'wu yolŋu'-yulŋuwu; murrkay'kuŋalana walala ŋanya bumaranydja ŋunhalana Satangalana wäŋaŋura, yurru yaka nhuma ŋarranha gonha'yurrunanydja. \p \v 14 “Yurru ḻurrkun'thu nhumalaŋgala romdhu ŋarra yukurra galŋa-yätjthirrinydja. Wiripu-guḻkuny'tja nhuma mala malthun yukurra Baylamgalaŋuwuna romgu, ŋurikina baman'ŋuwuywuna yolŋuwu ŋunhi ŋayi walamaraŋala Balaknha, bala ŋayinydja Balakthunydja Yitjuralpuyŋunhana yolŋu'-yulŋunha gatjpaḻ'maraŋala gäŋala yätjlilina romlili, liŋgu balanyarana romdja ŋayi marŋgikuŋala gam', ‘Manymak warray dhuwali nhumalaŋgu bitjanarawunydja buku-ŋal'yunarawu buŋgulkurrunydja, ŋunhi nhuma yurru ḻuka wäyin ŋanak ŋunhi nhuma ŋuli ŋäthilinydja gurrunhan marrtji ŋunhimala goŋbuywala waŋarrwala walalaŋgala, maḏayin'kuma ŋunhiyi ŋatha malanha, bala ḻukana ŋuli, ga manymak warray nhumalaŋgu djaw'-djawyunarawu dhäykawurruŋgunydja buŋgulmirrikurrunydja.’ Yo, dhuwalana ŋayinydja marŋgikuŋala rom yätjnha, yurru wiripu-guḻku'yu nhuma miṯtjiyu yolŋuyu walalay mukthun yukurra ŋayathama yana dhuwalayi yätjnha romnha. \v 15 Ga wiripu-guḻku'yunydja nhuma miṯtjiyu ŋuli yukurra ŋayathama ga dhuḏakthun Nikalayatannhana rom. Yätjnha mirithirrina dhuwalayinydja rom malanha. \v 16 Ma' ŋanydjaḻa'yurrana walala dhipuŋuruyinydja yätjŋurunydja romŋuru. Ŋuli yurru nhuma yakanydja ganan dhuwalayi rom malanha, ŋarranydja yurru marrtjina-wala yana waḏutjana; ŋarra yurru bumana walalanha dhiyaŋu mandjawakthuna ŋunhi ŋuli marrtji dhawaṯthun ŋarrakala dhurrwaraŋuru. \p \v 17 “Mäkiri'mirri nhe dhuwali yolŋu, bala ŋäkana; mäkiri-witjurra dhuwalayinydja ya' dhäruk ŋunhi ŋayi Gunhu'wu Garrkuḻuk Birrimbirr waŋa yukurra nhanukalayŋuwala miṯtjiwala malaŋulili. \p “Yo, ŋurikinydja yolŋuwu ŋunhi ŋayi yurru djuḻkmarama marrtji nhä malanha warrpam' yätj, ŋunhi ŋanya marrtji ŋuli gatjpaḻ'marama, ŋuripana ŋarra yurru yolŋuwa gathan yuwalkŋunydja wal'ŋu maḏayin' ŋayaŋay', ŋayinydja yurru ŋuriŋiyinydja yolŋuyu ḻuka ŋatha ŋarrakuŋuna wekanhara. Ga wiripunydja ŋarra yurru gathan ŋurikiyi yolŋuwu gaywaraŋu' guṉḏa, yurru yäkumirri wukirriwuy, ŋunhiyi yolŋu yuṯana ŋayi yurru yäku djingaryun yukurra ŋunhilimi guṉḏaŋura. Yakana wiripunydja yolŋu marŋgi ŋuriki yäkuwu, ŋayipina ŋunhiyina waŋganynha yolŋu marŋgi yurru, ŋunhi ŋayi yurru märrama ŋunhala ŋunhiyi yäkumirri guṉḏa ŋarrakuŋu wetjpuy.” Bitjanna ŋayi Djesuyu dhäruktja wekama ŋarrakala. \s1 Dhuwalanydja dhäruk ŋurupa miṯtjiwa rom-guḻku'mirriwa \p \v 18 Bala ŋayi biyapul Djesuyu waŋa ŋarranha bitjanna, “Ma' wukirrina dhuwalanydja dhäruk ŋurupana nhanbalana ŋunhi ŋayi dhäruk-gänharamirri ŋarraku, ŋarrakalaŋuwu miṯtjiwu, ŋurupa ya' Dhayatarapuyŋuwa. Biyaka ḻakaraŋanydja walalaŋgu gam': Dhuwalanydja nhumalaŋgu dhipali dhäruk ŋarrakuŋu, Gäthu'mirriŋuwuŋu Gunhu'walaŋuwuŋu, ŋurikiŋi ya' ŋunhi ŋarra maŋutjinydja yukurra djaḻkarr'yun, bitjan ŋuli gurtha ŋatŋatthun, ga ḻukunydja ŋarra lanyiŋnha dhikana, djeŋarra'na, miḻŋ'-miḻŋdhunna yukurra. \p \v 19 “Marŋgina ŋarra nhumalaŋgalaŋuwu djämawu. Nhuma yukurra dhuwali nhina märr-ŋamathinyaramirriŋura romŋura, ga märr-nherraṉmirri nhuma yukurra ŋarrakiyingala yana. Nhuma yukurra djämanydja ŋarrakuway yana, ga mukthun yana nhuma yukurra marrtjinydja-wala ŋarrakalaŋumirri yolŋu'-yulŋu. \p \v 20 “Yurru waŋganydhu romdhu nhumalaŋgala ŋarra galŋa-yätjthirrinydja yukurra. Nhuma yukurra gonha'yun nhäma ŋanya dhuwali yätjnha dhäykanha, Djitjipilnha yäkunha, ŋunhi ŋayi marrtji ḻakaranhamirri be ŋayi dhäwu'-gänharamirri Gunhu'wu, yurru bothinyamirrina ŋayi ŋuli ḻakaranharamirrinydja. Nhuma bini ŋurrkanhaŋga ŋanya, gukunhaŋga ŋäthiliŋga yana, yurru mukthun nhuma yukurra ŋayathama ŋanya dhuwali bäyma yana, nhumalaŋgala miṯtjiŋura nhina yukurra, ga mayali'-wilkthunna yana ŋayi yukurra ŋarrakuna yolŋunha walalanha, gatjpaḻ'marama gäma walalanha yätjlilina. Bala walala yukurra ŋunhi märr-ŋamathirri wiripuŋuwu ga wiripuŋuwu nhäku malaŋuwu, ga ŋunhiyinydja bitjan walala yukurra djäma marramba'yirrina, liŋgu walalanydja ŋunhiyi ŋarrakuway yana yolŋu walala. Ga wiripunydja walala ŋuli ŋatha gurrunhan goŋbuywalana waŋarrwala, bala ḻukana marrtji ŋuli ŋunhiyi ŋatha, buku-ŋal'yunna manapan. \v 21 ŋarra yukurrana galkurrunanydja ŋanya ŋunhinhayi dhäykanha, wanhaka ŋayi bini ŋula bilyunna nhanukiyingala yätjŋuru, yurru ŋayinydja yaka warray ḏukṯukthirri yukurra ŋanydjaḻa'yunarawu ŋulaŋuruyi romŋuru, mukthun warray marramba'yirri yukurra. \v 22 Bala ŋarra yurru ŋanya ŋurrkamana, ŋayi yurru ŋorrana nhina maḻwaynha; ŋayi yurru bitjanna ya' ŋorr'-ŋurryunna rirrikthunna, ga nhanbala ḻundu'mirriŋunydja walala ŋunhi walala rrambaŋi yukurra marramba'yirri ŋuli nhanukala, bitjandhi yana liŋgu walalanydja yurru ŋorr'-ŋurryun rerriyu, ŋuli walalanydja yurru yaka ŋanydjaḻa'yun ŋuliŋuruyi romŋuru. \v 23 Yo, ŋarra yurru bumana marrtji rakunygumana nhanbala malthunaramirrinhanydja walalanha, bala yurru bukmakthu ŋarrakalaŋumirriyunydja yolŋuyu walalay nhäma dharaŋanna ŋarranhanydja, ŋunhi ŋarra ŋuli yukurra nhämanydja wal'ŋu ŋunha yolŋunha ŋayaŋunydja. Ŋe, ŋarra marŋgi nhumalaŋgalaŋuwu guyaŋinyarawuywunydja ga ḏukṯukku malaŋuwu; ŋarranydja yurru nhumalaŋgu waŋga'-waŋganygu wekama ŋulinyarayi bili ŋupanarayŋuyi, bitjarra nhuma yukurrana djäma. \p \v 24 “Yurru nhuma wiripu-guḻkuny'tja yolŋu walala dhuwali nhäyika yaka muka yana marŋgithina dhiyakuyinydja romgu, ŋunhi walala ŋuli yukurra ḻakarama Satangu dharrpal rom; yaka warray nhumanydja yukurra malthun ŋuli dhiyakuyinydja yätjkunydja romgu. Ga yakana ŋarranydja yurru nhumalanha ŋonuŋguma ŋula wiripuŋuyunydja romdhu. \v 25 Yana mulkiya dhuwali bili ŋamakurru'na rom ŋunhi nhuma liŋguna marŋgina; baṯ biyaka mulkiyanydja, ga yana liŋgu ga roŋiyi ŋarra boŋguŋu, withiyurru nhumalanha. \p \v 26-27 “Yo, ŋunhinhana yolŋunha ŋunhi ŋayi yurru djuḻk-djuḻkmarama marrtji nhä malanha warrpam' yätj ŋunhi ŋanya ŋuli marrtji gatjpaḻ'marama, ŋunhi yurru ŋayi mukthun marrtji-bala, djäma yana ŋarrakalay romgurru, yana liŋgu ga buku yurru ŋunha mulka, ŋunhinhana yolŋu'-yulŋunha ŋarra yurru nherraṉ ŋurru'-ŋurruŋukumanydja bäpurru'wu ga bäpurru'wu, walala yurru nhina yukurra buŋgawamirri wal'ŋu goŋ-wapitja'mirri ḏälmirri, ga ganydjarrnydja walala yurru yukurra ŋayathama ŋutu'na dhikana muŋdhunarawu yätjku. Liŋgu ŋayi yurru ŋuriŋiyi djuḻkmaranhapuyŋuyu yolŋuyu djäma yukurra ŋarrakalaynha ŋarra yäkuyu, bitjan yana liŋgu bitjan ŋarra yukurra djäma yäkuyu bäpa'mirriŋuwala ŋarrakalayŋuwala, ŋurikalayina ŋunhi ŋayi ŋarranhayi nherrara ŋurruŋukuŋala. \v 28 Ga bitjandhi ŋarra yurru wekama nhanbala gaŋgathinyarayŋunha baṉumbirrnha, liŋgu ŋarrapi ŋunhi balanyaranydja bitjan djarraṯawun' nhanŋu ŋurikiyi yolŋuwu. \p \v 29 “Mäkiri'mirri nhe dhuwali yolŋu, bala ŋäkana; mäkiri-witjurra dhuwalayinydja dhäruk ya' ŋunhi ŋayi Gunhu'wu Garrkuḻuk Birrimbirr waŋa yukurra nhanukalayŋuwala miṯtjiwala malaŋulili.” Bitjanna ŋayi Djesuyu dhäruktja wekama ŋarrakala. \c 3 \s1 Dhuwalanydja dhäruk ŋurupa miṯtjiwa ŋunhi walala yukurra nhina buku-yilki \p \v 1 Bala ŋayi biyapul Djesuyu waŋa ŋarranha bitjan, “Ma' wukirrina dhuwalanydja dhäruk ŋurupana nhanbalana ŋunhi ŋayi dhäruk-gänharamirri ŋarraku, ŋarrakalaŋuwu miṯtjiwu ŋurupa ya' Djätatjpuyŋuwa. Biyaka ḻakaraŋanydja walalaŋgu gam': Dhuwalanydja nhumalaŋgu dhipali dhäruk, dhiyakuŋu gay' ŋunhi ŋarra yukurra ḏälkuma Gunhu'wu Garrkuḻuk Birrimbirr, ga ŋunhi 7 ganyu' malanha. \p “Ŋarra marŋgi djämawu nhumalaŋgalayŋuwu, nhaltjan nhuma yukurra nhina. Yolŋuyunydja nhumalanha yukurra ḻakarama yanapi nhuma walŋamirri dhuwali, yurru yuwalktja nhuma rakunymirri warray. \v 2 Ḏurryurrana walala ma', bira'yurra nhiniya. Djäka yukirriya muka dhiyakinydja dhuwali nhuma yukurra ḏälkuma märr-ḻurrkun', liŋgu galkina marrtji dhuwali buwayakthirrina, winya'yunna yurru. Liŋgu ŋarra nhäŋala gatjarr'yurruna nhumalaŋguŋu djämawuynydja, ga maḻŋ'maraŋala yaka ŋamakurruny'tja ga dhapirrktja. Yakana yurru Gunhu' wokthun nhumalaŋgu balanyarawuyi djämawu. \v 3 Guyaŋiyanydja ŋunha roŋiyiya ya' ŋunhi nhe nhaltjarra ŋäthili ŋurruthaŋala wal'ŋu ŋäkula, bala yana märraŋalana dhäwu' ŋamakurruny'tja. Yo, mulkiyana yulŋunydja ḏälkuŋana ŋunhiyina bili dhäwuny'tja, ga djämana marrtjiya bala. Roŋiyiyana bilyurra; yaka dhuŋathiya ga wawu yukirriya nhiniya. Ga ŋuli nhuma yurru yakanydja bira'yun, ŋarranydja yurru marrtji lili gayulnha, bitjan ŋuli manaŋgan ŋunhi ya' yolŋu yuḻutjun marrtji gayul; yakana nhuma marŋgi ŋuriki waluwu ŋunhi nhätha ŋarra yurru buna. \p \v 4 “Yurru wiripu-guḻkuny'tja nhuma yolŋu walala dhiyaliŋumi, märr-ḻurrkun' nhina yukurra ḏarrtjalkmirrinydja, yakana nhuma ŋula moy'mirriyirri yukurra. Yo, ŋunhalanydja nhuma boŋguŋu dhuwaliyi walala ḏarrtjalkmirrinydja nhini yukirri ŋarrakalana galkina wal'ŋu, dhaṯthunminydja nhuma boŋguŋu gaywaraŋu'mirriyuna yana wal'ŋu dhikana girri'yu, liŋgu nhuma märr-yunupamirri yolŋu walala, gumurr-ŋamathirrina nhuma yukurra liŋguna. \p \v 5 “Yo, ŋunhinydja ŋunhi nhuma djuḻkmaranhapuyŋu walala, nhumalanha boŋguŋu dhaṯthurrunydja watharryuna girri'yu, ga yakana ŋarra boŋguŋu biḏiwiḏitjkuŋu yäkunydja nhumalanha ŋulaŋuru djorra'ŋurunydja, ŋunhi yukurra ŋunhilimiyi djorra'ŋura yäkunydja djinga'-djingaryunna marrtji ŋunhiyinydja yolŋu'-yulŋu ŋunhi walala yurru nhina yukurra walŋana yana, bitjanna liŋguna. Ŋarra yurru yana waŋanydja warraŋulnha ḻakaramanydja yäkunydja nhuna ŋarrakalaŋuwa bäpa'mirriŋuwanydja ga nhanukalaŋuwa djiwarr'wuywa djämamirriwa walalambala, ŋunhi nhenydja ŋarralaynha wal'ŋu yolŋu. \p \v 6 “Mäkiri'mirri nhe dhuwali yulŋunydja, bala ŋäkana; mäkiri'-witjurra dhuwalayinydja ya' dhäruk ŋunhi ŋayi Gunhu'wu Garrkuḻuk Birrimbirr waŋa yukurra nhanukalayŋuwala miṯtjiwala malaŋulili.” Bitjanna ŋayi Djesuyu dhäruktja wekama ŋarrakala. \s1 Dhuwalanydja dhäruk ŋurupa miṯtjiwa ŋunhi walala yuwalkkuŋala märr-nherraṉmina Garraywala \p \v 7 Bala ŋayi biyapul Djesuyu waŋa ŋarranha bitjanna, “Ma' wukirrina dhuwalanydja dhäruk ŋurupana nhanbalana ŋunhi ŋayi dhäruk-gänharamirri ŋarraku, ŋarrakalaŋuwu miṯtjiwu, ŋurupa ya' Biladalpiyapuyŋuwa. Biyaka ḻakaraŋanydja walalaŋgu gam': Dhuwalanydja nhumalaŋgu dhipali dhäruk, dhiyakuŋu gay' ŋunhi ŋarra dhuwala garrkuḻuktja wal'ŋu ga yuwalkŋunydja. Ŋarra yukurra ḏälkuma gonydjiŋ Giŋ-Daypitkunydja, ŋarrapina ŋuli ḻapmaramanydja, ga yakana ŋuli ŋula yolthu dhaḻ'yundja, ga ŋarrapi yana ŋuli dhaḻ'yundja, ga yakana yurru ŋula yolthu ḻapmarama ŋunhiyi dhurrwaranydja. \p \v 8 “Ŋarra nhumalaŋgu marŋgi, nhaltjan nhuma ŋuli djäma dhiyali. Nhumanydja dhuwali ganydjarr-ḻurrkun'mirrina yulŋunydja, yurru nhuma mukthun yukurra ḏälkuma ŋarrakuway yana dhäruktja, malthundja marrtji bala, ga yakanydja nhuma ŋuli dhumbal'yun yukurra yäkuwu ŋarraku. Bala ŋarra ḻapmaraŋalana dhurrwaranydja nhumalaŋgu, djingaryun yukurra ḻapthunarana. Nhuma yurru gärrina, bala djämana ŋarraku, ga yakana yurru ŋula yolthu dhaḻ'yun gungamanydja. \p \v 9 “Yo, ŋunhinydja wiripu-guḻku' yolŋu walala ŋuli be ḻakaranhamirri Godku miṯtji bitjan, yurru yaka warray walala ŋunhi ŋarrakunydja yolŋu walala, yana walala ŋuli ŋunhi märr-yuḏakthunmirri yulŋunydja, liŋgu yuwalktja walala ŋunhi Mokuywu Satangu warray yäkuwu. Bala ŋarra yurru walalanha dhuwala waŋa ŋulthu'yunmaramana, walala yurru marrtjina lili, withiyan nhumalanha, bala buku-nyilkthun walala yurru dhiyalana nhumalaŋgalana ḻukulili; walalanydja yurru dharaŋanna nhämanydja ŋunhi ŋarra nhumalaŋgunydja yukurra märr-ŋamathirri. \p \v 10 “Yo, liŋgu nhuma baṯ bitjarra mulkana ŋarrakuway dhäruk, bulnha marrtjina bala djäma djutj, bala ŋarranydja yurru bitjandhi bili nhunanydja gämayi marrtji dhawaṯmarama dhurrŋinymirriŋurunydja romŋuru, ŋunhi ŋayinydja yurru galki ḏo'yunna dhiyala, gatjarr'yunarawuna bukmakkuna yolŋu'-yulŋuwu ŋunhi yukurra dhuwala nhina munatha'ŋura ḻiw'marama, bäpurru ga bäpurru. \p \v 11 “Yo, galkina ŋarra yurru ḏo'yunna dhuwala. Dhärriya biyaka yana wuṉḏaŋarrthiya, märr yurru yakana nhuna ŋula yolthu gaṯmaramanydja roŋinyamaramanydja märranharaŋuru ŋuliŋuruyi ŋunhi ŋarra yukurra ḏälkuma mundhurr wekanharawu ŋurikinydja yolŋuwu ŋunhi ŋayi yurru bukuna ŋunha mulka wal'ŋu. \p \v 12 Yo, ŋunhi djuḻkmaranhapuyŋunydja yolŋu yurru djingaryun ŋunhili liŋgu ŋarrakalaynha buṉbuŋura, ga yakana ŋayi yurru biyapulnydja ganan ŋarraku wäŋa ŋunhiyi; dhärrana ŋayi yurru yukurra yana ŋunhilina bili dharapulŋura. Bala ŋarra yurru wukirrina yäkunydja nhanukala ḻurrkun'nha nherraṉ, waŋganydja ŋarralay Waŋarr Gunhu' yäku, ga wiripunydja wäŋa yäku, ŋarrakalayŋuwa Waŋarrwa wäŋa Djurutjalam yäku, yuṯana yurru wäŋa Djurutjalamdja beŋuruna maḻŋ'thun warraŋulthirrina, dhunarra marrtji yurru ŋulaŋuru lili djiwarr'ŋuruna, ŋarrakalaŋuwala Waŋarrwala. Ga wiripunydja ŋarra yurru yäku nherraṉ nhanukala, yuṯana ŋarra yäku yurru djingaryun yukurra nhanukala. \p \v 13 “Mäkiri'mirri nhe dhuwali yolŋu, bala ŋäkana; mäkiri'-witjurra dhuwalayinydja ya' dhäruk ŋunhi ŋayi Gunhu'wu Garrkuḻuk Birrimbirr waŋa yukurra, nhanukalayŋuwala miṯtjiwala malaŋulili.” Bitjanna ŋayi Djesuyu dhäruktja wekama ŋarrakala. \s1 Dhuwalanydja dhäruk ŋurupa miṯtjiwa ŋayamunuŋ'mirriwa \p \v 14 Bala ŋayi biyapul Djesuyu waŋa ŋarranha bitjanna, “Ma' wukirrina dhuwalanydja dhäruk ŋurupana nhanbalana ŋunhi ŋayi dhäruk-gänharamirri ŋarraku, ŋarrakalaŋuwu miṯtjiwu, ŋurupa ya' Layadutjiyapuyŋuwa. Biyaka ḻakaraŋanydja walalaŋgu gam': Dhuwalanydja nhumalaŋgu dhipali dhäruk, dhiyakuŋu gay' ŋunhi ŋarrapi yuwalktja; ŋarrapina waŋganynha maŋutji-marŋginydja ŋurukunydja romgu, ga ŋarrapina waŋganydhuna ŋuli ḻakarama dhunupanydja wal'ŋu. Bukmak nhä malanha ŋorra marrtji bokmanara Gunhu'wuŋu, yurru ŋarrakalaynha bukmak nhä malanha maḻŋ'thurruna, warraŋulthinanydja marrtjina. \p \v 15-16 “Marŋgi ŋarra nhumalaŋgu yulŋunydja, nhaltjan nhuma yukurra nhina. Nhuma ŋuli yaka buku-nherraṉ ŋarrakunydja dhäruk, ga yaka nhuma wirrki djäma yukurra galŋa-ŋaḻpanydja ŋarraku; yana nhuma yukurra nhina galŋa-mukthun warray. Nhumanydja dhuwali balanyara biyaku ŋuli ŋula nhä gapu märr-gaŋga gorrmur, yakana ŋalapthunara gorrmur, ga yakana guyiŋarr. Bala ŋarranydja yurru nhumalanha dhupthunna ŋarrakalay ŋarra dhurrwaraŋurunydja, liŋgu nhuma dhuwala ŋayamunuŋ'nha ga bunhdhuwulu'na yana. \p \v 17 “Nhuma ŋuli waŋa be ḻukunydja ḻakaranhamirri, ‘Ŋarranydja dhuwala ḻukunydja yolŋu. Yaka ŋarranydja dhäpark ŋula nhämiriw,’ bitjan. Nhuma ŋuli guyaŋinyamirri yanapi nhe ḻukunydja, yurru yuwalktja nhe gurrupurumirri warray, ga ŋurruwuyk, ga bambay, ga ŋapa'ŋayŋu girri'miriw. \v 18 Ŋarranydja yukurra waŋa nhumalanha bitjanna, ‘Go marrtjiya lili ga mali'yurra ŋarrakalana ḻukunydjakunharamirri guṉḏa ḏarrtjalkkunhara gurthawuŋuna, buyuwuyu'na ga miḻŋ'-miḻŋdhunarana, märr nhe yurru yuwalknha wal'ŋu ḻukunydjayirri dhiyaŋuyinayi. Ga bitjandhi nhe yurru wuŋili'yun ŋarrakala girri' gaywaraŋu'na dhaṯthunminyarawunydja nhuŋuway nhe, gunganhaminyarawu ŋapa'-ŋayŋuwunydja, märr yurru nhe yakana goramirri djingaryun. Ga biyakayi bili märraŋa ŋarrakuŋu maŋutjiwuynydja mirritjin ḏilthanminyarawunydja, märr nhe yurru nhäma wal'ŋu ŋamathama.’ \p \v 19 “Yo, ŋuriki walalaŋgu ŋunhi ŋarra yukurra märr-ŋamathirri wirrki wal'ŋu, walalanha ŋarra ŋuli yukurra waŋa ḏälyunydja dhärukthu raypirri'yun, ga wiripunydja ŋarra ŋuli murr'marama ŋarrakuway ŋarra ŋunhi wal'ŋu yolŋunha, yana guwarr ŋuli ya' murr'marama, gulmarama ŋanya bitjan yätjŋuru romŋuru. Raḻpathiya biyaka nhiniya ya', ga buku-nherralana nhuŋuwaynydja rom ŋunhinydja. \p \v 20 “Ŋarranydja yukurra djingaryunna dhuwala dhurrwaraŋurana nhokala ŋayaŋuŋuranydja, ga wutthu'-wutthunna ŋarra yukurra dhuwala yulŋunydja. Ŋuli nhe yurru ŋämanydja ŋarranha rirrakaynydja, ga ŋayaŋunydja ḻapmarama, bala ŋarra yurru gärrina nhokala ŋayaŋulili; ŋali yurru nhina yukurra rrambaŋina, ŋathanydja ḻuka waŋganyŋurana. \p \v 21 “Yo, ŋarranydja dhuwala djuḻkmaraŋala nhä malanha yätj, bala nhinanydja ŋarra yukurra dhuwala ŋurruŋuna, garrwarnha wal'ŋu rrambaŋina ŋilinyu maṉḏa bäpa'mirriŋuna ŋarraku. Ga ŋunhi yurru nhenydja djuḻkmarama nhä malanha yätj, ga yakanydja gatjpaḻ'yun ŋula ŋurikiyi yätjku, bala nhena yurru yukurra nhina dhuwala rrambaŋinydja ŋarrakala, garrwarnha wal'ŋu biyapulnha. \p \v 22 “Mäkiri'mirri nhe dhuwali yolŋu, bala ŋäkana; mäkiri'-witjurra dhuwalayinydja ya' dhäruk ŋunhi ŋayi Gunhu'wu Garrkuḻuk Birrimbirr waŋa yukurra nhanukalayŋuwala miṯtjiwala malaŋulili.” Bitjanna ŋayi Djesuyu dhäruktja wekama ŋarrakala, bala yana ŋarranydja dhunupa wukirrina marrtji. \c 4 \s1 Buku-ŋal'yun yukurra ŋunha djiwarr'ŋura \p \v 1 Ga ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru bala ŋarra nhäma marrtji mel-yurthirri, djingaryun yukurra dhurrwara ḻapthunara ŋunha djiwarrny'tja. Bala ŋarra ŋäma rirrakaynha, biyapulnha yindina rirrakay, biyaku ŋuli yiḏakiyinyara ḻoḻ'thundja, ŋunhi yana liŋgu rirrakaynydja ŋunhi ŋarra ŋäthili ŋäkula ŋurruthaŋala wal'ŋu, ŋayi waŋa ŋarranha bitjanna gam', wäthunna ŋarraku, “Go räli marrtjiya, dhawuṯthurra dhipalana. Ŋarra nhuŋu milkumana yurru romnha malanha ŋunhi yurru nhaltjan maḻŋ'thun marrtji bala yalala.” \p \v 2 Ga dhunupana yana ŋarra birrimbirrnydja djingaryunna yukurra ŋunhala djiwarr'ŋurana, bala ŋarra ŋayaŋuyuna nhämanydja marrtji mel-yurthirri nhänydja malanha ŋunhana djiwarr'nha. Ŋunhalanydja ŋarra nhäma nhinanharawuy, ŋulinyarana bitjan ŋuli giŋ yukurra nhina ŋunhiliyi, ga be yol nhinanydja yukurra ŋunhiliŋumi, \v 3 bukunydja ŋayi ḻatju'na ŋanya miḻŋ'-miḻŋdhunna yukurra dhika, bitjan ŋuli guṉḏa rarrala miny'tji-guḻku'mirri djaḻkarr'yunna, ga ḻiw'maramanydja monygumanydja ŋanya yukurra djingaryun djäriyuna, ḻatju'yuna bäymana dhika, djaḻkarr'yunna yukurra dhika, ḏarrtjalknha wal'ŋu. \v 4 Ga ḻiw'maramanydja ŋanya yukurra ŋunhiyi waŋganynhanydja 24-yu wiripuŋuyunydja nhinanharawuyyu, ga ŋunhiliŋumiyi nhina'-nhinanydja malaŋuŋura marrtji 24 ḏilkurruwurru yolŋu'-yulŋunydja, yurru girri'mirrinydja ŋunhiyi walala gaywaraŋu'mirri, ga ḻiyaŋuranydja ŋurikalayi walalaŋgala djinga'-djingaryun marrtji muḻkurrwuy nherraṉara, balanyara bitjan ŋuli giŋdhu nherraṉ yukurra djeŋarra'mirri, miḻŋ'-miḻŋdhunarana ŋanyana dhikana. \v 5 Ga ŋulaŋuru ṉapuŋga'ŋuŋurunydja nhinanharawuyŋuru djaḻkarr'-djaḻkarryunna marrtji, ga rirrakaynydja ŋutu'na dhawaṯthun marrtji ŋuliŋuruyi, murryu'-murryunna marrtji yulŋunydja ŋuliŋuru liŋgu waŋganyŋuru. Ga gumurrŋuranydja nhanukala djinga'-djingaryun marrtji 7 djarraṯawun'mirri girri', ŋäṉarrmirri gurthamirri nhära'-nhara marrtji ŋalapthun yukurra, mayaliny'tja yukurra ḻakarama Gunhu'wu Garrkuḻuk Birrimbirr. \v 6 Ga wiripunydja ŋunhilimi liŋgu gapuyinyara guḻun'thinyara yukurra djingaryun, lanyiŋnha bäymana ŋunhiyi yulŋunydja, ḻatju'na wal'ŋu, garrkuḻuknha. \p Ga ḻiw'maramanydja djinga'-djingaryun marrtji ŋunhinhayi ṉapuŋga'ŋunha nhinanharamirri, be nhäyu yana buṯthunaramirriyunydja ḏämbumiriwyu, walŋamirriyu walalay ḻiw'marama gali'kurrunydja ŋanya, yurru maŋutjinydja guḻku'-wuḻkuna dhikana gumurrŋura ga ḏiltjiŋura. \v 7 Yo, waŋganydja ŋunhiyi walŋamirri djan'kuna dhikana bitjan läyin, ga wiripunydja ŋunhilimi djingaryun yukurra djan'kuna dhika bitjan buliki yothu, ga wiripunydja ŋunhilimi djingaryun yukurra buku-yolŋuthinyara, ga wiripunydja ŋulinyarayi walŋamirri djan'kuna bitjan ḏamala buṯthurru marrtji. \v 8 Yo, ŋunhiyi ḏämbumiriw walŋamirrinydja walala binbarrmirri walala, 6 miṯtji binbarrnydja ŋurikiyi walalaŋgu waŋga'-waŋganygu yana, yurru ŋunhiyi malanha binbarrnydja walalaŋgu warrpam maŋutjimirri, warrpam gungama yukurra maŋutjiyuna, ŋapakurru ḻiw'marama ga djinawa'kurru. Ga barkparkthunna yana ŋuli walala marrtji yulŋunydja, bitjanna liŋguna munhamandhirri, walu-ŋupan ga munha-ŋupan, yakana ŋula walala ŋuli ḏaḏawyundja; mukthunna marrtji miyamanna. Bitjan walala ŋuli miyamandja gam', \q1 “Garray Gunhu' Ganydjarr-ḏumurru, \q2 dhuyu ŋanya dhika wal'ŋu, \q2 garrkuḻuk wal'ŋu Waŋarr, \q2 ganaŋ'thun yukurra. \q1 Dhika ŋayi ŋayipi yana, \q2 ga be ŋayi ŋäthili ŋayipi yana, \q2 ga ŋunhala bala ŋayi boŋguŋu ŋayipi yana buni.” \p \v 9 Yo, ŋunhiyi walala walŋamirri walala, bitjanna liŋguna walala yukurra barkparkthundja, wokthunna marrtji yana manikaykurru, märr-ŋal'yundja ga buku-wekamanydja ŋunhiyi waŋganynha yana ŋunhi ŋayi nhina yukurra ṉapuŋga' wal'ŋu, ŋurikina ya', ŋunhi ŋayi walŋa-ḏikṯik nhina yukurra yurru walŋana yana bitjan liŋgu. \v 10 Ga ŋunhi walala yurru miyaman marrtji bitjandhiyinydja, walalanydja yurru ŋunhi 24-nydja ŋurruŋumirri yolŋu'-yulŋu ŋurrkanhamirrina marrtji yurru gumurrlilina ŋurikalana ŋunha ŋayi yukurra nhina ṉapuŋga' wal'ŋu, buku-nyilŋ'thunna walala yukurra yurru nhanŋu, ŋurikiyi ŋunhi ŋayi yurru walŋana nhina walŋa-ḏikṯiknha; walala yukurra yup-yupmaramana walalambalay ḻiyawuynydja bitjan ŋunhi giŋ-ba, bala rarr'yunna marrtji ŋoylilina nhanukala, bala waŋanydja marrtji walala bitjanna, \q1 \v 11 “Garray ŋanapurrumbala Waŋarr, \q2 nhenydja biyapul-wala wal'ŋu garrwar'. \q1 Dhuwalanydja dhunupana ŋanapurruŋgu, \q2 ŋanapurru yukurra märr-ŋal'yun nhuŋunydja, ḻatju'-ḻakaramanydja nhuna, \q2 ga waŋanhamirri ḻakaranhamirri nhokalaŋuwuy, \q2 ŋunhi nhenydja biyapul-wala garrwar ganydjarr-ḏumurruna. \q1 Nhepi bokmaranydja bukmak nhä malanha, \q2 nhokalay ḏukṯukthu ŋunhiyinydja warrpam dhuwala walŋathinanydja; \q2 bukmaknha yana maḻŋ'thurrunanydja marrtjina warraŋulthinanydja nhokiyingalaynha djämakurrunydja.” Ga bitjarrayina walala yukurrana wokthurrunanydja Gunhu'wu. \c 5 \s1 Läm dhuwala dhunupanydja ḻapmaranharawu djorra'wu \p \v 1 Ŋuliŋuruyinydja dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma djorra'na, ŋayi yukurra ḏälkuma dhunupa'ŋuyu goŋdhunydja, ŋuriŋiyi liŋgu ŋunhi ŋayi yukurra nhina ŋunha ṉapuŋga' wal'ŋu, yurru djorrany'tja ŋunhi warrpam' wukirriwuynha dhärukmirrina, djinawa'kurruna ga ŋapa'-ŋayŋukurru. Yurru dhoṯkunhara ŋunhiyi yulŋunydja djorrany'tja, ga dhaḻ'-dhaḻyunarana 7-dhu be nhäyuna yana girri'yu mam'-mammaranhamirriyu, wuṉḏaŋarrkuma yukurra dhaḻ'-dhaḻyun. \v 2 Bala ŋuliŋurunydja ŋarra nhäma djiwarr'wuynha yolŋunha ganydjarr-ŋutu'nhana, ŋayi marrtji yatjun waŋa; bitjanna ŋayi waŋanydja yukurra gam', “Yolthuŋga yurru dhika ḻapmarama ŋunha djorrany'tja? Yolku dhika dhunupanydja wal'ŋu, ŋayi yurru ḏaw'yun ŋunha wuṉḏaŋarrkunharamirrinydja?” \v 3 Yurru gulkuruna ŋayi ḻarrumanydja marrtji ŋunha bäyma djiwarrny'tja, ga dhuwala munatha', ga be djinawa wal'ŋu ŋoyŋura munatha'ŋura, yakana ŋayi maḻŋ'maraŋalanydja waŋganynha yolŋunha yäraŋunhanydja ŋula ŋurikiyi djorra'wu ḻapmaranharawu ga nhänharawu ŋuruku djinawa'ŋuwu, märr yurru ŋunhiyi nhä malanha maḻŋ'thun warraŋulthirrina. Gulkuruna yana ŋayi ḻarrumanydja marrtji. \p \v 4 Bala ŋarranydja wiṯthunna dhika nyä'yun, galŋa-yätjthirrina, liŋgu yakana ŋula waŋgany dhunupa ḻapmaranharawu ŋurikiyi djorra'wu ga nhänharawu ŋuruku djinawa'wu. \v 5 Bala ŋayi waŋganydhunydja ŋurruŋuyu waŋa ŋarranha bitjanna, “Way, yaka nhe ŋäthiya,” bitjan. “Biyakana nhe nhäŋana ya', dhuwalana ŋunhiyinydja yolŋu ŋunhi walala yukurra ḻakarama ŋanya bitjan ‘Läyin ŋunhi ŋayi Djuḏawala yarraṯaŋura, Daypitkuŋu mala-bunhara’, ŋayinydja dhuwala liŋguna djuḻkmaraŋala nhä malanha yätj. Dhunupanydja nhanŋuna, ŋayi yurru ḏaw'-ḏawyundja marrtji bala, bala ḻapthunmaramana yurru ŋunhiyi djorra'.” \p \v 6 Bala ŋarranydja dharr-nhäma warray Godku ŋunhi Bembinha, ŋunhiyinha ŋunhi ŋayi yäkunydja Lämnha, ŋayi yukurra djingaryun ŋunhiliyi yana ṉapuŋga, ṉapuŋga'kumanydja ŋanya yukurra ḻiw'maramanydja ŋuriŋiyi ḏämbumiriwyu walŋamirriyu buṯthunaramirriyu, ga ŋuriŋi ḏilkurruwurruyu yolŋu'-yulŋuyu nhina marrtji ḻiw'marama ŋanyanydja yukurra. Djingaryundja ŋayi yukurra ŋunhiyi Lämdja mim'pumirrina, bunharana dharpunharana, yurru dhandurruŋmirri ŋayi ŋunhiyi Läm yulŋunydja, 7 dhandurruŋdja, ga 7 yana maŋutjinydja nhanŋu, mayaliny'tja yukurra ḻakarama Gunhu'wu Garrkuḻuk Birrimbirr, ŋunhi ŋayi ŋanya djuy'yurruna wäŋalili ga wäŋalili dhika buku-ḻiw'maraŋala, birrka'mirrililina dhikana wäŋalili. \v 7 Nhämanydja ŋarra yukurra, bala ŋayi ŋunhiyi Lämdja marrtji, bala märramana yana ŋunhiyi djorra'na ŋurikala goŋŋuru ŋunhi ŋayi yukurra nhina ṉapuŋga' wal'ŋu. \p \v 8 Ga dhunupana yana, ŋunhi ŋayi Lämdhu liŋguna märraŋalana ŋunhiyi djorrany'tja, bala walalanydja ŋunhi ḏämbumiriwnydja walŋamirrinydja walala, ga 24 ŋurruŋumirri yolŋu walala ŋunhi, dhunupana ŋurrkanhamirrina marrtji, buku-nyilŋ'thunna gumurrlilina nhanukala ŋurikala Lämgalana. Yo, bukmak ŋunhiyi walala walŋamirri walala ga ḏilkurruwurru yolŋu'-yulŋu goŋ-getamirri walala yulŋunydja, ga rupa' djeŋarra'mirri ḏolaŋ ḏälku'-ḏalkuma walala goŋdhunydja marrtji, weyika'mirri warrpam', buŋgan-djulŋimirrina weyika, mayaliny'tja ŋuriŋi buŋgan-djulŋiyu bäw'yu ḻakarama yukurra bukumirriyanhara Gunhu'walaŋuwuŋu yolŋu'-yulŋuwuŋu ŋunhi ŋuli marrtji dhawuṯthun bala. \v 9-10 Walala barkparkthundja marrtji yuṯana manikay, bitjanna walala barkparkthundja gam', \q1 “Nhepina waŋganynha dhuwala ŋamakurruny'tja wal'ŋu, \q2 nhuŋuwaynha waŋganyguna dhunupanydja märranharawu dhiyakunydja djorra'wu; \q1 Nhepina yana waŋganydhuna yurru ḏaw'-ḏawyun wuṉḏaŋarrkunharamirrinydja, \q2 bala ḻapmaramanydja yurru. \q1 Liŋgu nhepi wekanharamina nhunapinyay nhe, \q2 bala nhe rakunydhinana yolŋuwunydja walalaŋgu, \q2 nhokalay gulaŋdhu nhe roŋinyamaraŋala yolŋu'-yulŋunha balayi Gunhu'walana. \q1 Yo, nhe märraŋala dhawaṯmaraŋalanydja walalanha bukmakŋuru bäpurru'ŋuru ga dhärukŋuru ga malaŋuru, \q2 bala nherrara walalanha Gunhu'walana romlili. \q1 Walalanydja nhuŋuwuynha dhuwala, waŋganynha mala, \q2 liŋgu nhokuŋuna walala goŋ-nherraṉara ḏalkarra'mirrinydja walala, \q2 buku-ŋal'yunarawu ga djämawu ŋanapurruŋgalayŋuwu Gunhu'wu, \q2 bala walala yurru ŋurruŋuyirrina ŋunhala munatha'ŋuranydja buku-ḻiw'maramana.” \p \v 11 Ga biyapulnydja ŋarra nhäma, ga ŋäma rirrakaynha dhaŋaŋnha dhikana djiwarr'wuynydja yolŋu walala, biyapulnha dhaŋaŋ djingaryun ḻiw'maramana ŋunhi ṉapuŋga'ŋunhanydja nhinanharamirrinha, ga walŋamirrinha walalanha, ga ḏilkurruwurrunha yolŋunha walalanha, ḻiw'marama ṉapuŋga'kuma, barkparkthun marrtji walala ŋunhi yulŋunydja, \v 12 bena dhika barkparkthundja bitjanna, \q1 “Lämdja ŋunhana biyapulnha garrwarnha wal'ŋu, \q2 ŋayi burakina ga gulaŋ waṉḏina; \q1 Dhunupana dhuwala nhanŋunydja ḏälkunharawu ganydjarrwu ga nhäku dhika ḻatju'wu ga marŋgithinyarawu. \q1 Yo, ganydjarr-ḏumurru wal'ŋu dhika ŋayi yulŋunydja, \q2 dhunupa nhanŋu yulŋunydja, ŋilimurru yurru ḻakaramanydja ŋanya yäku-ḏumurruyama, \q2 ga ḻatju'-ḻakarama ŋanya yulŋunydja, \q2 ga wokthun bitjan wal'ŋu nhanŋu ya', \q2 märr-ŋal'yunna manapan, goŋmirriyirrina dhikana.” \p \v 13 Bala yana ŋuliŋurunydja ŋarra ŋäma rirrakay barkparkthunara manikaynha, bena dhika yiŋgathirrinydja, liŋgu warrpam dhika nhä marrtji ŋorra walŋamirri wokthunna yukurra nhanŋu, ŋunha bäyma djiwarr'wuy nhä malanha, ga ŋunha munatha'wuy, ga dhika djinawa' ŋoyŋura munatha'ŋura, ga warrpam yana ŋunha gapuwuynydja nhä malanha, ŋunhalana bukmaknha barkparkthun yiŋgathirri, wokthunna yukurra; bitjanna walala barkparkthundja yukurra gam', \q1 “Ŋilimurru wokthunna go dhiyakuna gay', \q2 dhuwala ŋayi yukurra nhina ṉapuŋga' wal'ŋu, \q1 ga bitjandhi bili dhiyaku Lämgunydja wokthunna ŋilimurru, \q2 ḻatju'-ḻakaramana ŋanya ŋilimurru go, \q1 bili ŋayipina yäku ḏumurru, \q2 biyapulnydja wal'ŋu garrwar. \q1 Ŋilimurru wokthundja yurru nhanŋu bitjanna liŋguna, weyinŋumirrina.” \p \v 14 Ga ŋunhiyi ḏämbumiriwnydja walŋamirri walala waŋa bitjan, “Yuwalk muka dhuwalanydja.” Ga ŋunhi ḏilkurruwurrunydja yolŋu walala ŋurrkanhamirrina marrtji buku-nyilŋ'thunna, märr-ŋal'yunna nhanukala. \c 6 \s1 Lämdhu ḻapmaramana yukurra mam'-mammaranhamirrinydja \p \v 1 Mukthunga yana ŋarra yukurra mel-yurthirri nhäma, ŋayi yukurra ŋuriŋi Lämdhunydja ḏälkumaŋga yana ŋunhiyi djorra', dhaḻ'yunara wuṉḏaŋarrkunhara 7 mam'maranharamirrinydja. Ŋuliŋurunydja ŋarra nhäma ŋanya, ŋayi ḏaw'yun waŋgany mam'maranharamirri, bala ŋarra ŋäma dhäruknha, waŋgany ŋuliŋuruyi walŋamirri waŋa yukurra, yurru bena rirrakaynydja murryu'-murryun marrtji, bitjan ŋayi waŋanydja, “Go, maḻŋ'thurrana marrtjiya,” bitjan. \v 2 Ga yuwalkthi maḻŋ' marrtji gaywaraŋu'na yarraman'tja, ga yolŋu ŋal'yundja marrtji ŋunhilimi yarraman'kala, ḏälkumanydja ŋayi marrtji bonarra, ga ḻiyaŋuranydja nhanukala nherraṉara muḻkurrwuynha ŋula yolkuŋu wekanhara, balanyara bitjan giŋdhu ŋuli gurrukama, ŋunhiyinydja ḻakarama yukurra ganydjarrnha ŋayi yukurra gäma ŋutu'na wal'ŋu. Bala ŋayi marrtjinana-wala yana yulŋunydja baḏuwaḏuyunarawuna bunharawuna. \p \v 3 Bala ŋuliŋurunydja ŋayi wiripuna ḏaw'yun ŋuriŋiyi Lämdhu mam'maranhamirri, waŋganydhi yana, bala ŋarra ŋäma wiripuŋunhana walŋamirrinha ŋunhiyi, ŋayi waŋa bitjan, “Go maḻŋ'thurrana marrtjiya,” bitjan. \v 4 Yuwalkthi maḻŋ' marrtji wiripuna yarraman' miku'yinyara miny'tji, ga yolŋu ŋal'yundja marrtji ŋurikala yarraman'kala, ŋayi yurru marrtji wäŋakurru munatha'kurru ḻiw'marama gombunharawu ŋuruku watjarr-mulkanhamirriwu romgu, boḏinydhinyaramirriwuna, märr yurru yolŋunydja walala bunharamirri murrkay'kunharamirrina watjarrmiriwŋurana; ga goŋlilinydja wekaŋala nhanukala mandjawak ŋutu'na dhikana, ŋayi yurru marinydja djäma ŋutu'na wal'ŋu dhikana dhiyala munatha'ŋuranydja. \p \v 5 Bala ŋuliŋurunydja ŋayi wiripuna ḏaw'yun ŋuriŋiyi Lämdhu mam'maranhamirri, waŋganydhi yana, bala ŋarra ŋäma wiripuŋunhana ŋunhiyi walŋamirrinha, ŋayi waŋa bitjan, “Go maḻŋ'thurrana marrtjiya,” bitjan. Yuwalkthi maḻŋ' marrtji gurrŋan'nha yarraman', ga yolŋu ŋal'yundja marrtji ŋurikala yarraman'kala, goŋdhu gäma marrtji ŋathawuy girri' miṯtji-nhänhara. \v 6 Bala yana ŋarra ŋäma rirrakay, ŋayi marrtji dhawaṯthun beŋuru lili ḏämbumiriw ŋunhi walŋamirri walala, bitjanna ŋayi marrtji waŋanydja gam', “Ḏukṯukka nhe ŋathawunydja? Ŋay' dhuwalana yulŋunydja, märr-ḻurrkun' dhuwala birraliny'tja rrupiya-guḻku'mirri yana, yurru 50-dolamirrina dhuwala yulŋunydja, ga märr-ḻurrkun'thi yana dämbanydja 50-dolamirri. Yurru yaka munhirrkuŋanydja marrtjiya mulkiya weyika ŋathawuy ga borum weyika.” Bitjandhi ŋayi yukurra waŋanydja ḻakarama marŋgikumanydja, ŋunhi yurru wäŋanydja dhuwala munathany'tja ŋathamiriwyirrina. \p \v 7 Bala ŋuliŋurunydja ŋayi wiripuna ḏaw'yun mam'maranhamirri ŋuriŋiyi Lämdhu, waŋganydhi yana, bala ŋarra ŋäma wiripuŋunhana ŋunhiyi walŋamirrinha, ŋayi waŋa bitjan, “Go maḻŋ'thurrana marrtjiya,” bitjan. \v 8 Yuwalkthi maḻŋ' marrtji wiripuna yarraman' buḻuŋga'na miny'tji, yolŋu ŋal'yundja marrtji ŋurikala yarraman'kala, ga yäkunydja ŋayi ŋunhi yolŋu gorrumanydja marrtji ‘Rakunydhinyamirri’, ga munguyundja lili ŋanya malthundja nhanbala be yol yolŋu yäku ‘Rakunymirriwu wäŋa’. Yo, ŋurikalayinydja maṉḏakala wekaŋala ganydjarr ŋula yolthu, maṉḏa yurru marrtjina-wala yana bunharawuna murrkay'kunharawu; wiripunydja yurru maṉḏa mari wekama murrkay'wuna bunharaminyarawu, ga wiripunydja yurru yolŋu walala murrmurryun marrtji djaṉŋarrthinyarayuna, ga wiripunydja yurru yolŋu walala murrmurryun marrtji rerriyuna, ga wiripu-guḻku'nhanydja yolŋunha walalanha yurru buma marrtji wakinŋumirriyu wäyindhu. Dhaŋaŋnha mirithirrina yolŋu yurru marrtji murrmurryun wäŋaŋura ga wäŋaŋura buku-ḻiw'maramana dhikana yurru. \p \v 9 Bala ŋuliŋurunydja ŋayi wiripuna ḏaw'yun mam'maranhamirri ŋuriŋiyi Lämdhu, waŋganydhi yana, bala ŋarra nhäma ŋunhinha yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala burakina yukurrana yolŋuwuŋu murrkay'wuy bunhara, liŋgu ŋayathaŋalanydja walala yukurrana Godku dhäruk baṯ bitjarra, yakana walala ḏaḏawyurruna ḻakaranharaŋurunydja, yana walala mukthurrunana djäma marrtjina bala yuwalkkuŋala wal'ŋu Garraywu. Yo, ŋayaŋunydja walalanha ŋarra nhäŋala djiwarr'ŋurana ŋunhana, yurru ŋunhiwalana bala'palalili ŋoylili ŋunhi yukurra nhära Godku gurtha, \v 10 walala yukurra rirrakay waŋa wirrkina yatjunmirri, bitjanna gam', “Gunhu' Waŋarr, nhe dhuwala ganydjarr-ḏumurrunydja, ḏarrtjalktja wal'ŋu, ganaŋ'thundja yukurra ga yuwalktja wal'ŋu. Nhäthana nhe yurru buma ŋunhanydja yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala bumara murrkay ŋanapurrunha? Nhämunha'mirri ŋanapurrunydja yurru dhika galkun? Nhätha nhe yurru dhä-ḏir'yundja dhika walalanha?” \v 11 Bala ŋayi wekama walalaŋgu waŋga'-waŋganygu girri' gaywaraŋu'mirrina dhikana wal'ŋu dhaṯthunminyarawuna, bala ŋayi waŋa bitjanna walalanha, “Bulnha walala galkurra, märr-gurriri yana. Walala ŋathili yurru burakirri ŋunha nhumalaŋgu wäwa-ŋali walala, ŋarraku djämamirri walala, bitjarra ŋunhi nhumalanha walala bumara. Bulnha walalaŋgu galkurra nhumalaŋgalaŋuwu wäwa-ŋaliwu walalaŋgu, bäy walala yurru warrpam' dhiyalana, bala ŋarranydja yurru yurruna dhä-ḏir'yundja.” \p \v 12 Bala ŋuliŋurunydja ŋarra nhämana yukurra yana, ŋayi Lämdhu ḏaw'yun wiripuna mam'maranhamirri, galki dhawar'maranhamirrina, ga dhunupana yana marrtji wäŋanydja gurkuryunna, barr'-barryunna marrtji guḻk-guḻkthunna, ga walunydja gurrŋandhirrina marrtji bukumukthirrina, bitjanna bitjan ŋuli buyu-wuṉḏaŋarr'yu galiku'yu gurrŋan'thu monyguma, ga ŋalindinydja marrtji miku'yirrina, biyaku ŋuli gulaŋ, \v 13 ga ganyuny'tja marrtji burrul'yunna gärakŋurunydja ŋunha munatha'lilina, bitjanna bitjan ŋuli borum marrtji burrul'yun ganydjarr-ḏumurruwuŋu watawuŋu bo'yunara. \v 14 Ga gäraktja winya'yunna, bitjanna bitjan ŋuli djorra' dhoṯthirri, ga runu-runu wäŋa malanha ga buku'-wuku warrpam'nha giṯthunna marrtji dharapulŋurunydja malaŋuŋuru ŋuliŋurunydja. \v 15 Ga bukmak yolŋunydja walala gundupumana yukurra, djuḻuḻ'yunna marrtji dhaḻa'-yaḻakarrlilina mathirralilina; buŋgawa yolŋu wal'ŋu ŋunhi ŋaḻapaḻmirri ga ŋurru'-ŋurruŋu yolŋu walala, ḻukunydjamirri ga ganydjarr-wuṉḏaŋarrmirri yolŋu walala ga ŋurruwuykmirri walala, wakinŋu gali'wuy ga goŋmirri, bukmaknha marrtji ŋunha djuḻuḻ'yun mathirralilina dhaḻa'-yaḻakarrlilina ga ŋoylilina guṉḏalilina ŋunhana buku'-wukukurruna. \v 16 Bala wäthundja walala yukurra guṉḏawuna ga buku'-wukuwuna bitjanna, “Go guṉḏa, buku-yupthurrana lili, dhä-munyguŋana ŋanapurrunha; bukunydja wäŋa go rälina giṯthurra, ŋurrwu'yunmaraŋana ŋanapurrunha nhänharaŋuru ŋurukala ŋunhi ŋayi yukurra nhina ṉapuŋga' wal'ŋu ŋunha djiwarr'ŋura. Go ŋurrwu'yunmaraŋana ŋanapurrunha ŋurukala Lämgalanydja, liŋgu ŋayi yukurra ŋaramurrthirrina nhäma ŋanapurrunha. \v 17 Dhuwalana ŋunhi walunydja mulkanana liŋguna, nhanŋuwaynydja wal'ŋu walu ŋunhi yurru ŋayina ŋaramurryirri dhä-ḏir'yun; yakana yurru ŋula waŋgany yolŋu walŋathirri winya'yun dhä-ḏir'yunara nhanukuŋunydja.” \c 7 \s1 Djiwarr'wuyyu walalay yolŋuyu marrtjina nherrara Godku yiŋarray' biyapulnha wal'ŋu Godkalaŋumirriwalanydja \p \v 1 Yo, dhäŋuru ŋuliŋurunydja ŋarra nhäma djiwarr'wuynha walalanha ḏämbumiriwnha, walala yukurra dhärra'-dharra waŋga'-waŋganyŋura ḻikanŋuranydja munatha'ŋura, yurru dhärra'-dharranydja walala yukurra waṉa-ḻakarama ḏaḏawmarama ŋunhiyi watanha, märr yurru ŋuriŋiyi watayu yaka bo'yun ḏaŋgalkmarama dhuwala wäŋa munatha' ga gapu moṉuk ga dharpa malanha. \v 2 Ga biyapul ŋarra nhäma wiripunhanydja djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayi gaŋgathirri dhimurru'ŋuru, ga gämanydja ŋayi marrtji girri' lili, märr yurru ŋayi mam'thu'-mam'thunmarama yiŋarray'yun marrtji yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala nhanŋuway ŋuriki walŋa-ḏikṯikku wal'ŋu waŋarrwu Godku. Bala ŋayi waŋanydja ŋunhiyinydjayi ḏämbumiriwwuna djiwarr'wuywu walalaŋgu yolŋu'-yulŋuwu, ŋunhi walalaŋgu Godthu ganydjarr wekaŋala baḏuwaḏuyunarawu dhiyaku munatha'wu ga moṉukku gapuwu, \v 3 ŋayi waŋanydja wirrkina dhika wal'ŋu rirrakaynydja bitjan, “Way, galkurra,” bitjan. “Yaka baḏuwaḏuyurranydja buŋa munatha'nha ga gapu moṉuk, ga dharpa malanha. Ŋäthilinydja yurru ŋathili ŋanapurru nherraṉ bukulili yiŋarray'yun marrtji ŋunhinha yolŋu'-yulŋunha Godku ŋunhi djämamirrinha walalanha, ga ŋuliŋuruyinydja dhäŋuru nhuma yurru marrtji, bala baḏuwaḏuyunna bumana dhuwala munatha'nhanydja wäŋanha.” \p \v 4-8 Bala walala marrtji yiŋarray'yunna Godkunydja mäknha gurru'-gurrunhan bukulilina dhipalana gay' wal'ŋu Yitjuralpuyŋuwalanydja yolŋu'-yulŋuwala ŋula-nhämuny'kalana, ga ḻakaramanydja ŋayi ŋarrakala nhämunha'wala ŋayi ŋunhi nherra'-nhirraṉ marrtji Godku ŋunhi yiŋarray'. Yo, yiŋarrayny'tja walala ŋunhi marrtji gurru'-gurrunhan guḻku'walana mirithirrina, 144-dhawutjingalana Godkalaŋumirriwala yolŋu'-yulŋuwalanydja, yurru 12-dhawutjingala walala gurru'-gurrunhandja marrtji yiŋarray ŋulaŋuru Djudawalanydja miṯtjiŋuru, ga ŋulaŋuru Ropingalanydja 12-dhawutjindhi, ga ŋulaŋuru Gädkalanydja ga 12-dhawutjindhi yana, ga balanyarayi liŋgu ŋupanayŋuyi yana 12-dhawutjindhi ŋulaŋuru miṯtjiwala Yatjawalanydja, ga ŋulaŋuru Napaliwala, ga ŋulaŋuru Manatjawala, ga Djimiyangala, ga Lepaywala, ga Yitjakawala, ga Djapalangala, ga Djotjipkala, ga Bindjamangala malaŋuru, bitjanna marrtji bala 12-dhawutjindhi yana ŋayi ŋuriŋiyi djiwarr'wuyyunydja yolŋuyu marrtji gurru'-gurrunhan ŋunhiyi Godkunydja yiŋarray' dhipala bukulilina wal'ŋu yolŋu'-yulŋuwalanydja biyapulnha wal'ŋu ŋuliŋuruyi bukmakkala Djuwskalanydja miṯtjiŋuru malaŋuŋuru. \s1 Birrka'mirri bäpurru wokthun yurru Gunhu'wu ga Lämgu \p \v 9 Ga dhurrwaraŋuru ŋuliŋurunydja ŋarra nhäma yolŋunha walalanha mirithirri guḻku' dhika miṯtjinha, bena dhika dhaŋaŋnha, ŋunhi ŋuli yakana ŋunhiyi bothurrunydja miṯtjinha. Yo, nhämanydja ŋarra ŋunhi wiripuŋuwuy ga wiripuŋuwuy ga wiripuŋuwuy wäŋawuy, bukmakŋuru miṯtjiŋurunydja yana, ga miny'tjinydja barrkuwatj ga dhäruk, birrka'mirri bäpurruny'tja; bukmak walala ŋunhi nhämunha' miṯtji dhärrana ŋunhala gumurrŋura Godkalana ŋunha ŋayi nhinanydja yukurra dharrpalŋurana wal'ŋu, buŋgawawalana ŋurikalana dharapulŋura ga gumurrŋurayi yana Lämgala ŋurikala, yurru dhaṯthunmirrinydja walala dhika bukmak watharryuna dhikana wal'ŋu girri'yu, yurru garrwarkumanydja walala man'tjarr yukurra goŋdhunydja, märr-ŋamathirri yukurra nhanŋu. \v 10 Yurru waŋanydja walala yukurra wirrkina dhika yiŋgathirrina, bitjanna gam', “Ŋayinydja dhuwala Walŋakunharamirri ŋanapurruŋgu, ŋunhi ŋayi ŋanapurrunha walŋakuŋala, dhiyaŋu ŋanapurruŋgalay wal'ŋu Waŋarryunydja, ŋunhi ŋayi yukurra nhinanydja dhuwala ŋurruŋuna wal'ŋu, ga dhiyaŋu gay' Lämdhu.” \p \v 11 Ga ŋuriŋiyi djiwarr'wuyyu walalay ŋula nhämunha'yu marrtji dhärra ḻiw'maramana ŋunhinhayi ṉapuŋga'wuynha ŋunhi nhinanharawuynha ga ḏämbumiriwnha walŋamirrinhanydja ŋula nhänydja ga ŋurru'-ŋurruŋunha yolŋunha walalanha, ga djiwarr'wuy ŋunhiyi yolŋu walala buku-nyilkthunna ŋurrkanhamirrina Gunhu'wala ŋunhiliyina ṉapuŋga'na wal'ŋu, \v 12 ga bitjanna walala yukurra waŋanydja buku-ŋal'yundja manapan gam', “Yuwalk dhuwali yulŋunydja. Dhunupa ŋunhi ŋilimurruŋgu ḻatju'-ḻakaranharawunydja ga wokthunarawu nhanŋu Gunhu'wu; dhunupa ŋilimurruŋgu yana buku-wurrpanarawunydja ga yäku-ḻakaranharawu nhanŋu yindikunharawu wal'ŋu, liŋgu ŋayipinydja, ŋilimurruŋgu Waŋarrnydja ganydjarr-ḏumurru warray, ga marŋgi warray ŋayi nhäku malaŋuwu bukmakkunydja, ŋayi yurru nhinanydja yukurra biyapulnha wal'ŋu ganydjarr-ḏumurruna, bitjanna liŋguna yukurra yurru, dhä-yawar'yunamiriwnha. Yuwalknha dhuwalanydja yana.” \p \v 13 Ga waŋganydhu ŋurruŋuyu yolŋuyu ŋarranha waŋa dhä-wirrka'yun bitjan, “Yol ŋunhanydja yolŋu'-yulŋu girri'-watharrmirrinydja walala?” bitjan. “Wanhaŋuru walala ŋunha yulŋunydja?” \p \v 14 Ga ŋarranydja buku-wakmarama bitjan, “Yu-u-uw?... yaka ŋarra marŋgi. Nhena marŋginydja.” \p Bala ŋayi ḻakaramana ŋarraku, “Dhuwalanydja gay' yolŋu walala mariŋuru dhawaṯthurruna marrtjina ŋuliŋuru yindiŋuru yukurrana, yurru walalanydja dhuwala ḏarrtjalkmirrina, liŋguna walala rurrwuyunminana walalanhawuynha walala ŋuriŋina gulaŋ-waṉḏinyarayu Lämgalana. \v 15 Bala walala ŋunha dhärranydja yukurra Gunhu'walanydja gumurrŋura, buku-ŋal'yundja yukurra nhanŋu bitjanna liŋguna, munha-ŋupan ga walu-ŋupan ŋunhala nhanukalana wäŋaŋura. Ga ŋuriŋinydja ŋunhi ŋayi yukurra nhina garrwar wal'ŋu ṉapuŋga', ŋayipi yurru walalanha gungama, ŋäkirrmaramanydja nhanukalay ŋayi ŋuriŋi wal'ŋu. \v 16 Ŋayipina yurru djäkanydja walalaŋgu; yakana yurru walala bulunydja djaṉŋarrthirri ga ŋanhdharkthirri, ga yakana yurru walala galŋa-nhära waluyu. \v 17 Liŋgu ŋayipina yurru Lämnha djäkamirrinydja walalaŋgu, ŋunhiyi ŋunhi ŋayi nhina yukurra ŋunha garrwar wal'ŋu ṉapuŋga'; ŋayinydja ŋunhi balanyara bitjan wäyin-djäkamirri, ŋayi yurru walalanha gämanydja marrtji ŋunhanydja bala walŋamirrililinydja wal'ŋu gapulili. Ga ŋayipi yurru Gunhu'yu milkarrinydja walalaŋgala djalkthun, yakana walala yurru biyapulnydja nyä'yunmirri.” \c 8 \s1 Ḻämdhu ḏaw'yurruna dhawar'yunamirrina mam'thunaramirri \p \v 1 Bala ŋuliŋurunydja ŋarra nhäma Lämnhana, Godku ŋunhi Bembinha, ŋayi ḏaw'yun wiripuna mam'maranhamirri, dhawar'yunaramirrina ŋunhiyinydja, bala ŋayi ḻapmaramana djorrany'tja. Ga ŋunhala djiwarr'ŋuranydja bukmak nhä malanha mukthunna, nhämana yukurra yana, rirrakaymiriwnha yukurra dhärra märr-weyinŋumirrina. \v 2 Bala ŋarra nhäma 7-nha djiwarr'wuynha yolŋu'-yulŋunha, ŋunhinha walalanha ŋunhi walala marrtji dhärra'-dharra gumurrŋura nhanukala Gunhu'wala, ga waŋga'-waŋganyba walalambala goŋlili weka'-wikaŋalanydja 7 yiḏakithinyaranydja. \v 3 Ga wiripuna djiwarr'wuy yolŋu marrtji, bala djingaryun yukurra galki ŋunhili gurthamirriŋura barŋŋura, ga ḏälkumana ŋayi yukurra rupa garwarrwarr, bala wiripunydja be yolthu wekaŋala nhanŋu buŋgan bäw' dhaŋaŋnha dhika wal'ŋu, bala ŋayi dhulmu-manapara ŋunhiyi bukumirriyanharana Godkalaŋuwuŋu yolŋu'-yulŋuwuŋu miṯtjiwuŋu, bala yana ŋayi djalk-djalkthurruna ŋunhiyi gurthalilina ŋunhimala barŋlilina, ŋunhi yukurra djingaryun galki Godkala gumurrŋura. \v 4 Bala ŋunhiyi buŋgan bäwny'tja buṯ-buṯthunna marrtji ŋawulul'nha manapanna bukumirriyanharana ŋunhi Godkalaŋuwuŋuna miṯtjiwuŋu, gaŋgathirrina marrtji bala dhawuṯthunna Godkalana. \v 5 Ga ŋuliŋuruyinydja ŋayi ŋuriŋi djiwarr'wuyyu yolŋuyu märrama gurtha barŋŋuru ŋuliŋuruyi, bala gurrunhan ŋunhimalayi rupa'lilina, bala yana ŋurrkama wirriw'yun ŋunhana munatha'lilina ŋarakalilina. Dhunupa ŋayi marrtji rirrakaynha bena dhika murryu'-murryun, ga djaḻka'-djaḻkarryunna marrtji dhika, ga wäŋanydja ŋunha ŋarakanydja munathany'tja gurkuryun marrtji bena dhika. \s1 Barrarimirri ŋunhi marinydja maḻŋ'thurruna ŋunhi djiwarr'wuyyu yolŋuyu walalay bo'yurruna yiḏaki \p \v 6 Bala walalanydja dhärra ŋunhalanydja ŋunhi 7-dja djiwarr'wuy yolŋu walala, dhurrwaralilina walalaŋgiyingala nherraṉ ŋunhi yiḏakithinyaranydja walalambalay, girri'-ŋamathirri ḻoḻ'thunarawuna. \p \v 7 Bala ŋayi waŋganydhu ŋäthilinydja ḻoḻ'thun, boooop bitjan, bala ŋayinydja marrtji burrul'yunna guṉḏa rarralayinyarana malanha, ga gurtha ḻarryunna marrtji waŋgany-manapanmirri gulaŋnha, rarryun munatha'lilina marrtji. Bala märr-guḻku'na dharpanydja marrtji nhära räwakthirrina, ga munatha' wäŋa märr-guḻku'yi yana marrtji räwakthirri, ga bukmaknha mulmunydja nhärrana marrtji warrpam'nha. \p \v 8-9 Ga biyapul ŋayi wiripuŋuyunydja ḻoḻ'thun, boooop bitjan, nhäma ŋarra ŋayi marrtji biyaku ŋuli buku wäŋa nhäri lili, dhuryundja marrtji lili djaḻwurr-way moṉuklilina gapulili. Bala yana märr-guḻku'na gulaŋdhirri gapunydja, ga märr-guḻku' nhä malanha ŋunha gapuŋura raku'-rakunydhirrina marrtji, ga märr-guḻku'yi mitjiyanydja ḏaw'-ḏawyun, guḻwuḻyunna marrtji. \p \v 10 Ga biyapul wiripuŋuyu ḻoḻ'thun, boooop bitjandhi, bala ŋayinydja marrtji waŋgany bathala wal'ŋu ganyu yupthun, nhäranydja marrtji lili bena ŋatŋatthundja, bitjan gurtha ŋäṉarr ŋulaŋuru djiwarr'ŋurunydja, buḻwaŋ' gay' mayaŋ'-mayaŋlilina gapulili ga riyalalilina, \v 11 yurru yäkunydja ŋayi ŋunhiyi ganyu ‘Galimiṉḏirrk’. Bala guḻku'na-marr gapu malanha galimiṉḏirrkthinana, ga guḻku'na yolŋu walala murrmurryurruna ŋuriŋiyi wurkthunarayunydja gapuyunydja. \p \v 12 Ga biyapul wiripuŋuyunydja ḻoḻ'thun, boooop bitjan, bala walu ga ŋaḻindi ga märr-guḻku' ganyu malanha warumukthirrina, märr ŋuli ya', bala walu-ŋupandja ga munha-ŋupandja yukurra wäŋa yurru dhärra märr ŋuli gaŋgana. \p \v 13 Bala ŋarra ŋuliŋurunydja nhäma ḏamalanhana, ŋayi marrtji buṯthun gärakkurru yana wal'ŋu, waŋanydja ŋayi marrtji bitjan, “Yakaaaay, barrarimirrina, yätjnha dhuwalanydja,” bitjan. “Yätjnha dhuwalanydja mirithirrina wal'ŋu walalaŋgu yurru, ŋurukunydja yolŋu'-yulŋuwu ŋunhi walala yukurra nhina ŋunha munatha'ŋura, ŋunhi yurru ŋuriŋinydja ḻurrkun'thu dhuḏi'-dhuḏiŋuyunydja yiḏakiyu bo'yun.” \c 9 \p \v 1 Bala ŋuliŋurunydja wiripuŋuyuna yolŋuyu ḻoḻ'thun yukurra, boooop bitjan, bala marrtji ŋayinydja ganyu'yinyaranydja, ŋunhiyinydja ŋunhi mokuynydja, ŋunhi ŋayi yupthurruna be ŋäthili ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru ŋunha ya' munatha'lilina. Marrtjinydja ŋayi, bala ŋayi nhanukala Godthu goŋlilina wekama gonydjiŋdja ŋurukuna bukumukkuna wäŋawu dhikaŋuwuna-wala, ŋoywuna munatha'wuna. \v 2 Bala ŋayi ŋuriŋiyi mokuyyu ḻapmaramanydja ŋunhiyi wäŋa bukumuktja, bala ŋayi marrtji ŋawulul gay dhawaṯthunna, bena dhika warumuknha ŋawululny'tja walmana, ga wäŋanydja warrpam' dhika bilkthurruna warumukkuŋalana, ga warrpam'nha dhika ŋultjikuŋalana walunydja ŋuriŋina ŋawulul'yuna ŋunhi marrtjina dhawa-yawaṯthurruna beŋuru ŋarŋgaŋuru munatha'ŋuru. \v 3 Ga dhawaṯthundja marrtji ŋuliŋuruyi ḏetjthinyara be nhä, dhawaṯthunna yukurra ŋuliŋuruyi ŋawulul'ŋuru, bala nhinana marrtji ŋunhiyinydja munatha'lilina dhika, yurru walala ḏetjthinyaranydja malanha ŋunhi be nhänydja dharpunharamirrina, bala marrtjinydja walala yukurra yolŋu'-yulŋuwunydja ḏatthunarawuna, bitjan yana liŋgu bitjan ŋuli buthuŋu'yu. \v 4 Yurru Godthunydja waŋa yukurra ŋunhi ḏetjthinyaranha walalanha bitjan gam', “Yaka buŋa mulmunhanydja ga dharpanhanydja malaŋunha, man'tjarrnha ga ŋula nhä. Bumanydja nhuma yurru yolŋunha walalanha yana, ŋunhinha walalanha liŋgu ŋunhi walala yaka gäma yukurra yiŋarray'yunara Godkuŋu ŋunhi walalaŋgala bukuŋura. \v 5 Nhuma yurru yana dharpuŋanydja walalanha mimpu'miriwnha, batj-batjmaraŋa yana, yurru yaka rakunyguŋanydja walalanha,” ga bitjarra ŋayi Godthu waŋananydja walalanha. Yo, ŋuriŋi ḏetjthinyarayu walalay ḏatthun yurru batj-batjmarama yolŋu'-yulŋunha, ga walala yurru ŋunhi yolŋu'-yulŋunydja rirrikthundja yukurra ŋaḻindinydja ŋupan waŋgany rulu; ‘ŋorr'-ŋurryundja walala yurru dhika wirrkina, bitjan yana liŋgu bitjan ŋuli buthuŋu'wuŋu dharpunhara. \v 6 Yolŋu'-yulŋunydja yurru wirrkina dhika galŋa-yätjthirrina yukurra nhina ŋuriŋiyi ḏatthunarayu, rakunydhinyarawuŋga galki, yurru yaka walala yurru rakunydhirrinydja. Ḏukṯukthirri walala yurru yukurra murrkay'wuna rakunydhinyarawu, yurru yakayi walala yurru rakunydhirrinydja. \p \v 7-8 Yo, ŋunhi ḏetjthinyaranydja ŋula nhäna malanha wiripuna dhika, balanyarana mak bitjan yarraman' mala ŋunhi djingaryun walala ŋuli nyäṉ'thunarawu, marrtjinyarawu marililina, ga muḻkurrŋuranydja walalaŋgala bitjan giŋgu muḻkurrwuy girri', garwarrwarr'mirri balanyarayi, ga bukunydja walala yolŋuyinyara warray, ga ḻirranydja walalaŋgu weyi'-wiyinnha bitjan maḏakarritj wäyin ḻirra. Ga muḻkurrŋuranydja walalaŋgala balanyara bitjan ŋula nhä yalwaw'yun marrtji, bitjan dhäyka marwat yalwaw'yurru marrtji watawuŋu. \v 9 Ga gumurrnydja walala djambaka'yinyara, ga ŋunhi walala buṯthunmirrinydja marrtji ga biṉbarrwuynydja rirrakay murryun marrtji, bitjanna biyaku ŋuli dhaŋaŋ dhika yarraman' gundupuŋu lili mariwu. \v 10 Ga wambalnydja ŋunhiyi walala dharpunharawuna, batj-batjmaranharawuna bitjan ŋuli buthuŋu'yu marrtji dharpuma, ga ŋuriŋi dharpunharayu yolŋu'-yulŋunydja yurru nhina yukurra galŋa-yätjthirrina wirrkina rirrikthunmirri, ŋaḻindinydja ŋupan yurru waŋgany rulu. \v 11 Ga ŋurikinydja walalaŋgu ḏetjthinyarawunydja waŋgany buŋgawanydja, ŋunhiyinydja ŋayina ŋunhi ŋayi buŋgawa ŋuruku bukumuknha'wuna wäŋawu, ŋuruku bala ŋoywu munatha'wuna, ga yäkunydja ŋayi ŋunhi Wapalan, ga mayaliny'tja ŋunhi yäku ‘Buwayakkunhamirri ga Walŋa-dhawar'maranharamirri’ balanyara. \p \v 12 Ŋunhiyinydja ŋurruŋunydja barrarimirri yätjtja dhikanydja liŋguna djuḻkthurrunana, ga biyapul yurru märrma' barrarimirri ŋunhala bala maḻŋ'thun. \p \v 13 Ga ŋuliŋurunydja ga wiripuŋuyuna djiwarr'wuyyu yolŋuyu ḻoḻ'thurruna boooop bitjarra, bala yana ŋarra ŋämana rirrakay, ŋayi yukurra waŋa ŋuliŋuruyi ḻika'-ḻikanŋuru ŋuliŋuru gurthamirriŋuru barŋŋuru, ŋunhi yukurra djingaryun gumurrŋura ŋunhala yana Godkala. \v 14 Ga bitjan ŋayi yukurra rirrakaynydja ŋunhi waŋa ŋurikalayi djiwarr'wuywala yolŋuwala ŋunhi ŋayi yukurra bopthun yiḏaki, waŋanydja ŋayi bitjanna gam', “Gatjuy marrtjiya yana-wala, ga yupmaraŋa dhayaḻakuŋana ŋurikala yätjmirriwalanydja wal'ŋu mokuywala walalaŋgala ḏämbumiriwwalanydja, ŋunhi walala yukurra nhina ḏap-ḏapmaranhara ŋunha ya', galki yindiŋura mayaŋ'ŋura yäkuŋura Yipuraytiŋura,” bitjan. \v 15 Bala yana ŋayi yuwalknha marrtjinydja, ga yupmaramana dhayaḻakumana walalaŋgala, liŋgu ŋayipi ŋunhi Godthu walalanha ḏap-ḏapmaraŋalanydja ŋunhimalayi ŋäthilimirriyaŋala dhiyakuna gay waluwu, märr yurru walala mari-wekamana marrtji bathalana dhika, winy'tjun marrtji yurru ŋuriki yätjmirriwuna yolŋu'-yulŋuwu; walala yurru marrtjinydja buku-ḻiw'maramana dhika wäŋakurrunydja, bumana marrtji murrkay'kumana yurru guḻku'nhana dhika wal'ŋu yolŋu'-yulŋunha. \p \v 16 Ga ŋäkulayi ŋarra rirrakaynydja, ŋayi yukurrana ḻakaraŋalanydja ŋarraku bitjarra, “Nhäma nhe yukurra ŋunha yarraman'nha walalanha ga yolŋu'-yulŋunha, ŋunhi walala marrtji ŋal'-ŋalyun ḏiltjiŋura yarraman'kala, miṯtjinydja ŋunha walala dhaŋaŋnha, dhaŋaŋnha biyapulnha wal'ŋu guḻku'na mirithirrina, 200 milyinnha miṯtjinydja walala, ga marrtjina walala yukurra ŋunha marililina yulŋunydja, yolŋu'-yulŋuwuna bunharawu murrkay'kunharawuna.” \v 17 Ga nhämayi ŋarra yukurra ŋunhi yarraman'thinyaranhanydja guḻku'nha yana miṯtjinha, walala yukurra marrtjinydja gumurrnydja-djambaka'yinyara, wiripunydja miny'tji gulaŋdhinyara, ga wiripunydja milkuminy', ga wiripunydja gangul, ga muḻkurrnydja walala ŋunhi bitjan wäyin maḏakarritjmirri läyindhinyara. Ga dhurrwaraŋurunydja marrtji walalaŋgala dhawaṯthun gurtha ŋäṉarr ga ŋawulul manapan, butjirina marrtji buŋbulyun bena dhika warumuknha ŋoy-yumuknha. \v 18 Ga guḻku'na marrtji yolŋunydja walala murrmurryun ŋuriŋiyi gurthayu ga ŋawulul'yu ga butjiriyu, ŋunhi marrtji dhawaṯthun ŋulaŋuru yarraman'thinyarawala dhäŋuru. \v 19 Liŋgu ŋunhi yarraman'thinyarawalanydja dhäkurru marrtji walma wirrkina rakunydhinyamirrina yätj, ga bitjandhi liŋgu ŋula yaŋara'kurrunydja walalaŋgala, liŋgu yaŋarany'tja ŋunhi walala yarraman'thinyara balanyara liŋgu bitjan mol'ŋu muḻkurrmirri, ŋunhi ŋuli yolŋunha ḻäwuma. \p \v 20 Yo, yolŋunydja walala guḻku'na dhika murrmurryun marrtji ŋuriŋiyi malaŋuyu barrarimirriyunydja, ga ḻurrkun'nha märr walŋamirrinydja nhina yukurra, yurru yaka walala bilyurruna ŋula gonha'yurruna ŋunhi yätj malanha rom, ga yakana walala ḏaḏawyurrunanydja yukurrana buku-ŋal'yunaraŋuru mokuywalanydja, mukthunna yana walala marrtji bala buku-ŋal'yun ŋuriki maḏayin'kuna malaŋuwu ŋunhi walalaŋgiyinguŋu goŋbuy djämawuy, ŋuriki be nhäkuna waŋarrwu ŋunhi ŋayi nhänharamiriw, ga ŋänharamiriw, ga yaka ŋayi ŋuli marrtji'-marrtji, marrtjinyamiriw ŋunhi waŋarr walalaŋgu, walŋamiriwnha yana. \v 21 Yo, ŋuriŋiyi yolŋu'-yulŋuyu marrtji mukthun buma murrkay'kuma yolŋunha walalanha, ga mukthunna walala marrtji ḻuka dhä-wirrkiyirrina ga goŋ-wirrkiyirrina djäma nhanukalaynha mokuywalana ganydjarryu. Mukthun marrtji yana yolŋuyunydja walalay miyalkthu ga ḏarramuyu djäma yätj mirithirri wurraŋatjarra rom, ga bitjanna liŋguna walala marrtji ŋuli djaw'-djawyun mana'-manaŋirrina, yakana walala ŋanydjaḻa'yurruna ŋuliŋuruyi walalaŋgalay yätjŋuru romŋuru, ga märr-yuwalkthina Garraywu Djesuwu yakana, märr walalanha Godthu yurru walŋakumaŋga. \c 10 \s1 Djondhu ḻukana yutjuwaḻa dhoṯkunhara djorra' \p \v 1 Bala ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma ŋurruŋunha wal'ŋu djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayi marrtji lili dhunarra beŋuru djiwarr'ŋuru, ga ḻiw'maramanydja ŋanya yukurra garrpiṉ maŋandhu, ga ḻiw'marama ŋanya ḻiyanydja ga djäriyuna, ga bukunydja ŋayi balanyarana bitjan ŋunha walu, ga yuṯuŋgurrnydja ŋayi balanyarana bitjan bala'wuy yuṯuŋgurr djingaryunmaranharawu wuṉḏaŋarrkunharawu, yurru miḻŋ'-miḻŋdhunna marrtji dhika, biyaku ŋuli gurtha, \v 2 ga ḏälkumanydja ŋayi marrtji goŋdhunydja yutjuwaḻa djorra' ḻapthunmaranhara liŋguwuynha. Ŋunhi ŋayi marrtji lili yarrupthundja beŋuru djiwarr'ŋurunydja, bala ŋayi djingar-way djingaryunna waŋganydja djalkiri ŋunhamala gapulili moṉuklili ga wiripunydja djalkiri ga ŋunha bala baṉḏany'lili wäŋalili ŋarakalili. \v 3 Bala ŋayi waŋa yatjunna wirrkina dhika yatjun, bitjanna biyaku ŋuli wäyin maḏakarritjmirri murryun yukurra. Ga ŋunhi ŋayi waŋanydja, bala rälinydja buku-ruŋinmaraŋala waŋana nhanŋunydja waŋgany rulu'na ga märrma' bäythinyara murryu'-murryunara dhäruktja. \v 4 Yo, ŋäkulanydja ŋarra dhäruktja ŋunhi walala marrtjina murryu'-murryurruna waŋana, ga dhunupana ŋarra ŋurru-yirr'yurruna wukirrinydja ŋunha djorra'lilinydja, yurru ŋäkula warray ŋarra rirrakaynydja, ŋayi waŋana ŋarranha yukurrana ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru bitjarra, “Yaka wukirri dhuwalanydja djorra'lili dhäruk, nhä ŋunha wolma murryu'-murryurruna waŋana. Djuḻuḻ'maraŋa dhuwaliyinydja dhäruk, ga yaka yana ḻakaraŋa ŋula yolku yolŋuwu.” \p \v 5 Ŋe-e-e, ŋunhala ŋarra yukurrana nhäŋala ŋunhiyi djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayi yukurrana dhärrana wiripunydja djalkiri ŋunhala gapuŋura moṉukŋura ga wiripunydja ŋunhala wäŋaŋura ŋarakaŋura, bala ŋayi garrwarthina dhunupaŋu goŋ waŋgany djiwarr'lili, \v 6 ga waŋananydja ŋayi yukurrana yäkuyu Godkala, ŋurikala ŋunhi ŋayi nhina yukurra walŋa-ḏikṯiknha, ŋurikala Waŋarrwala ŋunhi ŋayi djäma ŋunha djiwarr' ga bukmak nhä malanha ŋunhawalayi, ga bitjarrayi liŋgu ŋayi djäma ŋunha munathany'tja wäŋa, ga gapunydja moṉuktja ŋunhanydja, ga bukmak nhä malanha ŋunha munatha'ŋura ga gapuŋura moṉukŋura. Ga dhuwalana ŋayi dhäruktja waŋana gam', “Walunydja dhuwala liŋguna dhawar'yurrunana. \v 7 Galki yurru ŋuruŋu djiwarr'wuyyu yolŋuyu yiḏaki bopthun dhä-ḏaw'yunna, bala yurru ŋulinyaramirriyunydjayi maḻŋ'thun bukmaknha warraŋulthirrina rumbalyirrina, yakana yurru ŋorra yukurra djuḻuḻ'yun ŋula waŋgany ŋunhi ŋayi Godthu dhä-ŋathili ḻakaraŋala nhanukalaŋuwala dhäwu'-ḻakaranhamirriwala walalaŋgala.” \p \v 8 Ga biyapul ŋunhi rirrakay waŋana ŋarrakala ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru, ŋunhiyi yana liŋgu rirrakay ŋunhi ŋarra ŋäkula ŋäthili-wala, ŋayi waŋananydja bitjarra, “Gatjuy marrtjiya ga märraŋa ŋunhiyi djorra' nhanukala goŋŋuru, ŋurukala ya' djiwarr'wuywala yolŋuwala ŋunha ŋayi yukurra djingaryun ŋunha moṉukŋura ga ŋunha wäŋaŋura makarrŋura.” \p \v 9 Bala ŋarra yuwalkthi marrtjinana bala ŋurikala djiwarr'wuywalana yolŋuwala, ga waŋana ŋäŋ'thurruna ŋuriki yutjuwaḻa'wu djorra'wu. Bala ŋayi yana waŋana ŋarraku bitjarra, “Ŋay' märraŋana, bala ḻukiyana. Ŋunhi nhe yurru ḻukanydja dhuwala, ga dhäkaynydja yurru ḻatju'na ŋanyana dhikana, dhäkay-djulŋina dhikana yurru bitjan guku, ga ŋunhi yurru nhe liŋguna wurkthunna, bala yurru ŋayi galimiṉḏirrkthirrina dhulmuŋuranydja nhokala.” Ga bitjarra ŋayi ŋunhi ḻakaraŋalanydja ŋarraku. \v 10 Märraŋalana ŋarranydja yuwalknha ŋunhiyi nhanukala goŋŋurunydja, bala yana ḻukanana, ga dhäkaynydja dhika ḻatju'na, bitjan gukuna yana. Ga ŋunhi ŋarra ḻukananydja marrtjina wurkthurrunanydja, bala beŋurunydja galimiṉḏirrkthinana marrtjina guḻunŋuranydja ŋarrakala. \v 11 Bala rirrakay ŋunhiyi biyapul waŋana ŋarrakala bitjarra, “Biyapul nhe yurru waŋiya ḻakaraŋa Godkuŋu ŋunhi dhäwu'-wekanhara nhä ŋayi nhokala yurru ḻakarama guḻku'nhana yolŋu'-yulŋunha, miṯtjinha ga bäpurru'nha ga dhäruknha ga buŋgawamirrinha yolŋu'-yulŋunha.” \c 11 \s1 Ḻakarama yukurra bulal'nha dhäwu'mirrinha maṉḏanha \p \v 1 Ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋayi gathan ŋarrakala dharpa djaka'-nhänharawu, ga waŋanydja ŋayi bitjanna ŋarranha, “Gaŋgathiya go, ga marrtjiya bala Godkala Buṉbulili, bala djaka'-nhäŋana nhäyinyara ŋunha djaka'. Ga biyakayi liŋgu djaka'-nhäŋa ŋunha barŋ gurthamirrinydja, ga biyapul bothurruyi ŋunhi yolŋunhanydja walalanha, nhämunha' ŋunhayi ŋunhilimi Buṉbuŋura buku-ŋal'yun yukurra, ŋunhiyinydja bitjan nhe yurru rom-nhäma yukurra ŋunhiyi yolŋunha walalanha. \v 2 Nhe yurru yukurra djaka'-nhämanydja ŋunhayi Buṉbunydja djinawa' yana ŋunhi wal'ŋu ga yaka warraŋulnydja, liŋgu warraŋulnydja ŋunhi liŋgu wekaŋala ŋuruku mulku'-mulkuruwu yolŋu'-yulŋuwu, walalaŋgalana ŋunhiyinydja goŋŋura. Bala ŋuruŋu mulku'-mulkuruyunydja yurru yukurra ŋayathamana ŋunha Godkunydja wäŋa Djurutjalambuynydja, muŋdhunna marrtji yurru binydjitjkumana ŋunhiyi wäŋa ḻurrkun' dhuŋgarranydja ga biyapul 6 ŋaḻindi ŋupan. \v 3-4 Yurru ŋarranydja dhuwala yurru djuy'yun maltjaṉa'nhana yolŋunha maṉḏanha, maṉḏa yurru marrtjina yukurra ḻiw'maramana ḻakaramana ŋarranha ḻurrkun' dhuŋgarra ŋupan ga märr-gurririna yurru biyapulnydja, yurru girri'yunydja maṉḏa yurru dhaṯthunmirri gäma yukurra buyu-wuṉḏaŋarrmirri dhomala, liŋgu maṉḏa yurru ŋunhi waŋa marrtji wäthun yolŋu'-yulŋuwuna bilmaranharawu Godkalana, ga buku-nherraṉarawuna yätjkunydja romgu.” Yo, ŋunhina maṉḏa ŋunhi märrmany'tja djingaryun yukurra ŋunha gumurrŋura Garraywala, ŋunhi ŋayi Garray dhiyaku munatha'wu wäŋawu; djingaryundja yukurra maṉḏa ŋunha balanyara bitjan märrma' dharpa weyika'-ḏumurru, ga märrma' lanhdhirra' balanyara biyaku ŋuli baḏayala'kuma wäŋa yukurra. \v 5 Ga ŋunhi yurru miriŋunydja ḏukṯukthirri wutthunarawu maṉḏaku ŋula rakunygunharawu, bala maṉḏakalanydja yurru marrtji dhurrwaraŋuru walma gurthayinyarana, bala yana yurru ŋunhi miriŋunydja rakunydhirri ŋuriŋina gurthayuna. Yo, ŋunhi yurru ŋula yol mari-winy'tjundja maṉḏaku, ga ŋayinydja yurru ŋunhiyinydja yolŋu yana rakunydhirrina-wala. \v 6 Liŋgu maṉḏa yurru gämanydja yukurra ŋutu'na ŋanya dhika ganydjarrnydja, bala maṉḏa yurru dhärukthuna waŋa ŋunha gäraknha, dhaḻ'yunna yurru warrpam'nha, märr yurru yakana ŋula waltjaṉdhu dharyun ŋulinyaramirriyunydjayi waluyu, ŋunhi maṉḏa yurru marrtji birrŋ'marama ḻakarama Godku dhäwu' yolŋu'-yulŋuwu bukmakku. Ga bitjandhi liŋgu maṉḏa yurru waŋayi gapunha mayaŋ'nha ga riyalanha, bala bilmarama yurru ga gulaŋgumana. Yo, maṉḏa yurru dhärukthuna waŋganydhuna yana waŋa, bala yurru marrtji beyaṉumirrina dhika rerrina ŋula nhäna malanha buna yolŋu'-yulŋuwunydja ŋunhala munatha'ŋuranydja. \p \v 7 Weyinga maṉḏa yurru marrtjinydja yukurra ḻiw'marama, ḻakaramanydja marrtji dhäwuny'tja Garraynha birrŋ'maramanydja yurru. Ga ŋunhi yurru maṉḏaku djämanydja liŋguna dhawar'yunna, bala yurru ŋayinydja gaŋgathirri dhawaṯthun beŋuru munatha'ŋuruna ya' ŋarŋgaŋuru bukumunha'ŋuruna, ŋunhiyinydja ŋunhi ŋayi balanyara bitjan maḏakarritj wäyin, ŋayipiŋga yurru gaŋgathirri, bala marina ŋayi yurru djäma ŋurikiyi maṉḏaku, yindina mari dhikana, ga ŋayina yurru maṉḏanha djuḻkthunmaramanydja, buma yurru maṉḏanha rakunygumana. \v 8 Bala ŋunhalana maṉḏa yurru ŋorranydja yukurra gatjaḻŋurana yana ŋunhili wäŋaŋura yindiŋurana, ŋunhilimi liŋgu wäŋaŋura ŋunhi Garray maṉḏaku rakunydhina, ŋunhi walala ŋanya ŋal'maraŋala ya' dhuḻ'yurruna dharpalili, ŋunhili yana liŋgu wäŋaŋura maṉḏa yurru yukurra ŋorra rakunynha. Ŋunhanydja wäŋa yätjnha mirithirrina dhikana, balanyarana bitjan be ŋäthili baman' wäŋa yukurrana dhärrana Djudum yäku, ga balanyara bitjan Yetjip, yätjnha mirithirrina walala yukurra djäma dhika ŋunhalami wäŋaŋura. \v 9 Ŋe, yaka walala yurru maṉḏanha ŋunhi dhalkarama molulilinydja, yana gonha maṉḏa yurru ŋorra yukurra ŋunhili bili dhukarrŋura, märr yurru bukmakthu yolŋuyu walalay nhäma maṉḏanha rumbalnha. Yolŋuyunydja walalay yurru guḻku'yuna nhäma bäpurru'yu ga bäpurru'yu ga bäpurru'yu, birrka'mirriyuna dhika ŋula nhämuny'puyyu wäŋawuyyu ga dhärukthu yurru yukurra nhämanydja maṉḏanha marrtji, ŋunhi maṉḏa ŋorra yukurra yurru rakunynha maṉḏanha. \v 10 Bala walala yurru marrtji gitkitthunmirrina dhika maṉḏaku, ga bukmaktja yolŋu'-yulŋu bena dhika goŋmirriyirri yurru, bili maṉḏakala ŋuriŋi rakunydhinyarayu. Bala walala yurru marrtji ŋathana ḻuka-a-a, ga buku-yuḻkthunmirri yurru mundhurrnha rarr'yunmirri marrtji bala-lili'yunmirri. Ga waŋa yurru walala bitjanna, “Murr-muka ŋunhiyinydja maṉḏa rakunynha liŋguna, ŋunhi maṉḏa ŋuli marrtjinya ŋayaŋu-yätjkunha ŋilimurrunha dhärukthu ga djämayu.” \p \v 11 Yo, ŋorra maṉḏa yukurra ya' ŋunha dhukarrŋurana ḻurrkun' walu, ga ŋuriŋina bala wiripuyuna waluyu milmitjpana, bala ŋayi marrtjina yukurra nhanŋuwuy Godku walŋanydja, gärrina-wala yana maṉḏakala ŋunhiyi yukurra. Bala dhunupana maṉḏanydja gaŋgathirrina birr-way, ga walŋana maṉḏa djingaryun yukurra. \v 12 Ga bukmakthunydja yolŋu'-yulŋuyu nhämana yukurra maṉḏanha bena dhika barrarirrinydja. Bala walala ŋuriŋi bukmakthunydja ŋäma yukurra rirrakay dhika bena, ŋayi yukurra waŋa ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru, ga waŋanydja ŋayi yukurra ŋunha bitjanna, “Go marrtjiyana maṉḏa lili.” Ga dhunupana maṉḏa yana dhawuṯthunna marrtji djiwarr'lilina ŋunhana ya' waŋupini'mirrina. \p Gonhana walala yukurra miriŋuyunydja nhäma maṉḏanha dhawuṯthunara marrtjinyara bala, ga yana liŋgu ga gärri djiwarr'lili ŋunha. \v 13 Ga ŋulinyaramirriyu yana liŋgu ŋayi marrtji wäŋanydja ŋunhi gurkuryunna wirrkina dhikana, ga buṉbunydja mala marrtji ḏaw'-ḏawyunna, yup-yupthunna dhikana burrul'yurrunana, ga yolŋunydja walala biyapulnha guḻku'na dhika dhaŋaŋnha murrmurryurruna ŋuriŋiyi wäŋayu gurkuryunarayu, 7,000-nha miṯtjinydja yolŋu'-yulŋunydja. Ga ŋunhinydja walala ŋunhi walala ŋunha mukthunga walŋamirri, wirrkina walala yukurra beyaṉiyirrinydja, ga waŋanydja walala yukurra ŋunha bitjanna, “Yo, dhuwalanydja Godkuŋuna nhanukuŋuwaynha djämawuy, ŋurikiŋina waŋarrwuŋu ŋunhi ŋayi ŋunha djiwarr'wuy. Ŋayipina ŋunha ganydjarr-ḏumurrunydja ya'.” Ga bitjanna walala yukurra waŋanydja ḻakarama Godnha. \p \v 14 Yo, gandarrŋuranydja barrarimirri ŋunhi liŋguna dhawar'yurrunana; galki yurru ŋunhi ḏaḏawyunarayŋu yiḏaki bopthun, bala yana ŋunhi barrarimirrinydja yurru buna, yindina bathalana mari. \s1 Dhawar'yunarana yiḏakiwuy bopthunara \p \v 15 Ga dhäŋuru ŋuliŋurunydja bala ŋuriŋi yolŋuyu ḻoḻ'thurruna ŋunhiyi dhä-yawar'yunarayunydja yiḏakiyinyara, boooop bitjarra. Bala ŋarra ŋäma yukurra ŋunha djiwarr'wuynhana yolŋu'-yulŋunha, walala marrtji yiŋgathirri goŋmirriyirri, bena dhika walala marrtji waŋanharamirrinydja, bitjanna marrtji waŋa, “Liŋguna-a-a, dhawar'yurrunana-a-a. Liŋguna ŋilimurruŋgala Garrayyunydja ŋayipina goŋdhu märraŋala wäŋanydja munathany'tja. Nhanŋuway ŋunha ŋaraka wäŋa Garraywu Godku yana, ga Djesu-Christku, ŋurikiŋga ya' ŋunhi ŋayi djuy'yurruna ŋanya bala ŋunhamala yolŋuwu walalaŋgu walŋakunharawu. Ŋayi yukurra yurru nhinanydja garrwarnha, buŋgawana wal'ŋu ŋuruku munatha'wunydja, bitjanna liŋguna gupaḏalnha yurru.” \p \v 16 Bala walalanydja ŋunhi ŋurruŋumirrinydja yolŋu'-yulŋu miṯtji 24 ŋunha ya', ḏäpthun marrtji djiwarr'ŋura gumurrŋura Godkala, djalkthunmirrina marrtji walalanhawuy walala munatha'lilina bukunydja, buku-ŋal'yunna yukurra Godkuna, \v 17 waŋana marrtji manapan, \q1 “God Garray ŋanapurru ga yulŋunydja, \q2 wokthun manapan nhuŋu ŋanapurru. \q1 Nhepiŋga dhuwala yuwalkŋunydja waŋarr, \q2 yuwalktja gal'ŋu ganydjarr-ḏumurrunydja. \q1 Nhenydja dhuwala nhina yukurra walŋana yana beŋuru liŋgu ŋurru-yirr'yunaraŋuru, \q2 walŋa-ḏikṯiknha bitjanna liŋguna. \q1 Liŋguna nhe märraŋalana nhepina goŋdhu wäŋanydja munathany'tja gombuŋalana, \q2 ga dhuwalana nhe nhina yukurra ŋurruŋuna wal'ŋu buŋgawa ŋuruku wäŋawu ŋarakawu. \q1 \v 18 Ŋunhi ya' mulku'-mulkuru yolŋu walala bäpurru' ga bäpurru', \q2 walalanydja yukurra ŋunha ŋaramurryirri wirrkina nhuŋu, \q2 liŋgu nhe walalanha dhä-ḏir'yurruna murr'maraŋala. \q1 Walunydja marrtji dhuwala liŋguna bunana, \q2 dhiyaŋu-wala nhe yurru mala-yarr'yunna yolŋunha walalanha, \q2 ŋunhi walala murrmurryurruna marrtjina ŋunhala ŋäthili. \q1 Dhiyaŋunydja-wala nhe yurru wekamanydja marrtji nhä malanha ŋamakurru' nhokalaŋuwu djämamirriwu walalaŋgu, \q2 ŋuriki walalaŋgu ŋunhi walala ŋuli marrtjinya ḻakaranha nhuŋu dhäruk, \q2 ga bukmakku nhokalaŋuwu yolŋu'-yulŋuwu ŋunhi yol yukurra märr-ŋal'yun nhuŋuway yäkuwu, \q2 ŋurruŋumirriwu ŋuriki walalaŋgu ga gali'wuywu wakinŋumirriwu; \q2 dhipuŋurunydja-wala walalanydja yurru nhina yukurra galkina yana nhokala. \q1 Ga dhiyaŋu-wala nhe yurru buwayakkumana ŋunhinydja walalanha \q2 ŋunhi walala ŋuli yätjkunha buwayakkunha wäŋa ŋunha ŋaraka munatha', \q2 rumbal-winya'yunmaramana yurru walalanha.” Ga bitjarrayina yukurrana ŋunhi djiwarr'wuynydja yolŋu walala waŋana, wokthurruna Godkunydja. \p \v 19 Bala yana ŋarra nhäma Godku Buṉbu dhärra yukurra ŋunha djiwarr'ŋura, yurru dhurrwaranydja ḻapthunara, ga ŋunha djinawany'tja Buṉbuŋura ŋunhili, ŋunha gay' djingaryun yukurra Godku ŋunhi Dhawu'-nherraṉminyarawuy Bathi, liŋgu ŋayipinydja Godtja ŋunhayi nhina yukurra nhanukiyingala wäŋaŋura. Nhämanydja ŋarra, ga dhunupa ŋayi marrtji djaḻka'-djaḻkarryunna, ga ŋutu'na dhika rirrakaynydja marrtji dhawaṯthun murryu'-murryunna, wolmayinyarana dhika, ga munathany'tja marrtji ŋarakanydja gurkuryunna wirrkina dhikana, ga guṉḏa marrtji ŋulaŋuru djiwarr'ŋurunydja, rarralany'tja guṉḏa burrul'yunna ŋunha munatha'lilinydja wäŋalili. \c 12 \s1 Mali dhäyka yolŋu ga dhakaḏayarrŋu \p \v 1 Ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma be nhänha, ŋayi marrtji maḻŋ'thun ŋunhala garrwar, be nhäna dhika ŋanya, yurru mayali'mirrina. Ŋunhawalayi garrwarlili ŋarra nhämanydja yukurra dhäykanha, ŋayi yukurra djingaryun, ga ŋäkirrmaramanydja ŋanya yukurra ga waluyu, ga nhanukala ŋoyŋuranydja ḻukuŋura ga ŋaḻindi. Ga muḻkurrnydja ŋanya yukurra ŋäkirrmarama muḻkurrwuyyu girri'yu bitjan ŋuli giŋ ŋunhi yolŋu, yurru ŋunhilimiyi girri'ŋuranydja 12 ganyu malanha. \v 2 Ga dhäykanydja ŋunhiyi yothu'mirrina, galki yurru yothuny'tja ŋunhi dhawal-wuyaŋirrina, ga ŋäma'-ŋamana ŋayi marrtji ŋunhi dhäykayunydja, ga yatjunna marrtji ŋayi rerriyuna, liŋgu ŋuriŋina yothu'yuna dhawal-wuyaŋinyarayuna. \p \v 3 Mukthunga yana ŋarra yukurra nhäma garrwarlili, bala marrtji maḻŋ'thun wiripuna be nhä mali mayali'mirri yana. Ŋunha garrwarlili ŋarra nhäma yukurra wäyindhinyara rumbal bitjan dhakaḏayarrŋu, bathalana dhika ŋanya motjnha rumbalnydja, yurru miny'tjinydja ŋunhi gulaŋdhinyarana, ga muḻkurrnydja nhanŋu ga djapin, ga dhandurruŋ'tja nhanŋu ga märrma' rulu, ga muḻkurrŋuranydja nhanukala ŋurikala motjkala ga ḻiyawuynydja giŋgu girri', waŋga'-waŋganyŋura nhanukala muḻkurrŋuranydja. \v 4 Ga yaŋarra'yunydja ŋayi ḻuŋ'marama marrtji dhaŋaŋnha dhika ganyu'nha, bala warryunna lili walalanha ŋuliŋuruyi djiwarr'ŋurunydja, bala djalkthunna yukurra ŋunha munatha'lilina. Ga ŋunhiyi dhakaḏayarrŋunydja ŋunha dhärra yukurra galkunna ŋunhilina bäymana, galki ŋurikala dhäykawalana, märr yurru ŋayi ŋunhi yothuny'tja dhawal-wuyaŋirri, ŋayinydja yurru dhunupana ḻukana, wurrkthunna ŋanya dhawar'maramana. \p \v 5 Bala ŋuliŋurunydja dhäŋuru ŋunhi yothu dhawal-wuyaŋirrina, yurru ḏarramu ŋayi ŋunhi yothuny'tja, ga bukmak miṯtji ga bäpurru' yukurra yurru nhina nhanukalana goŋŋura djäkaŋura. Ŋayi yurru mulkanydja yukurra goŋdhu wuṉḏaŋarryuna nhanŋuwaynydja miṯtjinha; yakana ŋayi yurru gonha'yun nhäma ŋula yolnha yolŋunha yätjlili djarrpi'lili romlili, yana ŋayi yurru dhunupana ŋanya ŋunhi ŋurrkamana dhä-ḏir'yunna. \p Ŋe, ŋunhi yothuny'tja liŋguna dhawal-wuyaŋina, bala dhunupa ŋanya djaw'yunna-wala ŋunha Godkalana gäma, ga ŋunhana ya' djiwarr'ŋurana ŋayi nhinanydja yukurra ŋurruŋuna wal'ŋu; yakana ŋayi ŋuriŋi dhakaḏayarrŋuyunydja motjthunydja ŋanya märraŋala ga rumbal-winya'yunmaraŋala bäyŋuna. \v 6 Ga ŋayinydja ŋunhi dhäykanydja dhunupa waṉḏirrina winya'yunna dhikana ḏiltjililina wäŋalili, ŋunhimalayina wäŋalili ŋunhi Godthu nhanŋu ŋäthilimirriyaŋala wäŋa ŋunhiyi. Ga ŋunhalana ŋayi yurru nhina yukurra Godkala djäkaŋura ḻurrkun' dhuŋgarra ŋupandja yurru ga djik biyapul ŋaḻindi. \p \v 7 Beŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma djiwarr'lili, walala marrtji bunharamirri wirrkina dhika baymatthunmirri; ŋayi Mäykuḻnydja ŋunhi ŋurruŋu wal'ŋu djiwarr'wuy yolŋu ga wiripu-guḻku' ŋunhi djiwarr'wuy yolŋu walala nhanŋu Godku miṯtji miriŋu, walala yukurra bunharamirrinydja motj ŋunhi dhakaḏayarrŋu ga nhanŋu mala mokuy walala. \v 8 Ga walala djuḻkthunmaraŋalanydja djiwarr'wuyyu walalay, bala walala djalkthurrunana walalanha ŋulaŋuru gärakŋurunydja, dhakaḏayarrŋunha ŋunhi ga nhanŋu miṯtjinha mokuynha walalanha, yakana walala yurru biyapul nhina yukurra ŋunhala gärakŋuranydja. \v 9 Ŋe, ŋurrkamana walala ŋanya ŋunhinhanydja motjnhanydja dhakaḏayarrŋunha, ŋunhinhanydja ya' Mokuynha ŋunhi ŋayi ŋäthiliŋu mol'ŋu yäku Satandja, ga wiripunydja ŋayi yäku ŋunhi ga Dipil muka ŋäṉuk, ‘Walŋa-dhawar'maranhamirri' yäku, ŋunhi muka ŋunhi ŋayi ŋuli mayali'-wilkthun yukurra bukmaknha yolŋunha walalanha wäŋakurru buku-ḻiw'marama bäpurru'nha ga bäpurru'nha. Yo, ŋurrkamana walala ŋanya ŋunhana liŋgu ya' munatha'lilina, ŋanya Satannha ga miṯtjinha nhanbala ŋunhi mokuynha walalanha. \p \v 10 Bala yana ŋarra marrtji ŋäma bena dhika rirrakay waŋanhara yukurranhara beŋuru djiwarr'ŋuru, bitjanna ŋayi marrtji waŋanydja, “Liŋguna dhuwala. Godthu walŋakuŋalana nhanŋuway miṯtjinhanydja yolŋu'-yulŋunhanydja. Ŋayi milkunharaminana nhanŋuwaynydja ganydjarr, ga dhiyaŋunydja-wala ŋayi nhina yukurra ŋurruŋu wal'ŋu buŋgawana bukmakku. Liŋguna ŋilimurru nhämana yukurra Garraywunydja ganydjarr; ŋayi ŋurrkaŋala ŋanya ŋulaŋuru dhawaṯmaraŋala yana djiwarr'ŋurunydja ŋunhi Satannhanydja, ŋunhinhanydja ŋunhi ŋayi bitjana liŋgu ŋuli djingaryuna yukurranha ga waŋanha wiḏiyal-nherraṉa, yätj-ḻakaranha ŋilimurrunha ŋuli Godkala. Ga dhiyaŋunydja-wala ŋanya liŋguna ḏupthunna ŋulaŋuruyi djiwarr'ŋurunydja. \v 11 Yo, Garraywalaŋumirriyunydja walalay yolŋu'-yulŋuyu liŋguna djuḻkmaraŋalana Satannhanydja, ŋuriŋina gulaŋ-waṉḏinyarayu Lämgalana, ga dhärukthu ŋuriŋiyi walalaŋgalay ŋunhi walala ŋuli warraŋulkunha ḻakaranha Djesunha yäku; baṉarra' yana walala ŋuli dhäwu' ŋanya ḻakaranha birrŋ'maranha, bäyyi warray walala ŋuli burakinya rumbal-winya'yunmaranhanydja bili ŋuriŋi walalaŋgalay dhärukthu. \p \v 12 “Go märr-yiŋgathiya walala goŋmirriyaŋa dhika wal'ŋu, bukmak nhuma yolŋu walala ŋunhi nhuma nhina yukurra dhuwala djiwarr'ŋura. Yurru nhumanydja ŋunhi nhuma yukurra nhina ŋunha munatha'ŋura ŋarakaŋura ga gapuŋura, nhumanydja yurru yukurra galŋa-yätjthirrina nhina warwumirriyirrina wirrkina dhikana, liŋgu ŋayi Satandja yarrupthurrunana marrtjina nhumalaŋgalana wäŋalili, yurru wirrki ŋayi ŋaramurrthinanydja, liŋgu ŋayi marŋgi nhanŋuwaynydja waluwu dhumbuḻ'yirrina marrtji, yakana ŋayi yurru weyin ŋayathama ŋunha munatha' wäŋa nhanukalay ŋayi goŋdhu.” Dhuwalayina malanha ŋarra yukurrana ŋäkulanydja, ŋayi yukurrana waŋana ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru. \p \v 13 Yo, dhakaḏayarrŋunhanydja ŋunhi Satannhanydja liŋguna ḏupthurrunana ŋunha munatha'lilina; ŋayinydja marŋgi ŋunhi ŋayi yurru yakana biyapulnydja ŋunhala nhina gärakŋura, bala ŋayi yana ŋurru-warryurrunana ŋuparana dhäykanhana ŋunhiyi, ŋunhi nhanukuŋu ḏarramu yothu ŋunhiyi dhawal-wuyaŋina. \v 14 Yurru ŋayi Godtja djäka yukurrana ŋuriki miyalkku, bala ŋayi wekaŋala nhanŋu biṉbarr maṉḏanha, bala buṯthurrunana ŋayi ŋunhiyi dhäykanydja bena-wala wuyupthurrunana ŋunhimalayina ḏiltjililina wäŋalili ŋunhi nhanŋu Godthu ŋäthilimirriyaŋala. Buṯthundja ŋayi marrtji ŋunha bala bitjan ḏamala, ŋutu' ŋanya dhika ḏamala, ga ŋunhalana ŋayi yurru ḏiltjiŋurana nhinanydja yukurra walaŋgumana, yakana yurru Satandhunydja ŋanya mulka ŋula dhäkay, liŋgu Godthu yurru ŋayipi gungamanydja ŋanya yukurra dhuŋgarranydja ḻurrkun' ga djik ŋaḻindinydja ŋupan. \p \v 15 Yo, ŋuliŋurunydja ŋayi dhakaḏayarrŋunydja ŋunhi ya', ŋunhi motjtja ḻapthunna dhurrwaranydja nhanŋuway ŋayi, bala ḻarrwaw'yundja marrtji dhawaṯthundja biyaku ŋuli gapu mayaŋ' ŋanbaw'yurru, bala ḻarryunna ŋayi nhina bala, ŋupanna yukurra ŋunhi miyalknhana, ŋayi bini ŋanya guḻwuḻmaranha walŋa-winya'yunmaranha. \v 16 Yurru dhiyaŋu munatha'yunydja ŋaraka'yu wäŋayu guŋga'yurruna ŋanya ŋunhi dhäykanhanydja; ḻap marrtji wäŋa warray ŋaraka warray, bala wurkthunna, dhawar'maramana ŋunhi miriŋunhanydja ŋunhi walala ḻarrwaw'yun dhirrimuk ŋurukala dhakaḏayarrŋuwala dhäŋuru. \p \v 17 Ŋunhi dhakaḏayarrŋunydja wirrkina dhika ŋaramurryirri ŋuriki dhäykawunydja, liŋgu ŋanyana ŋayi yaka dhäkay-mulkana, bala yana ŋayi bilyundja buku-yupthunna bunharawu yumurrku'wuna ŋurikalaŋuwu dhäykawalaŋuwuna, ŋayi yurru buma marrtji dhawar'maramana bukmaknhana yanana, ŋunhi walala ŋayathama yukurra ḏälkuma Godku rom, ga yuwalkkuma walala yukurra ḻakarama ŋanyapinyay Djesunha, walalaŋguna ŋayi yukurra ŋunhiyi dhakaḏayarrŋu ḻarrumanydja bunharawu walŋa-winya'yunmaranharawuna. \s1 Ḻakarama yukurra märrma'nha wäyindhinyaranha yolŋunha maṉḏanha \p \v 18 Ga ŋayinydja yukurra ŋunhiyinydjayi dhakaḏayarrŋunydja motjtja djingaryun yukurra ŋunhana bäymana raŋiŋurana, galki gapuŋura moṉukŋura. \c 13 \p \v 1 Ga ŋuliŋurunydja dhäŋuru ŋarra nhäma be yolnha, ŋayi marrtji lili dhawaṯthun beŋuru moṉukŋuru gapuŋuru, balanyarana rumbalnydja ŋayi bitjan wäyin, ŋutu' ŋanya dhika ga maḏakarritj, yurru dhandurruŋ'tja nhanŋu märrma' rulu, ga muḻkurrnydja malanha ŋayi ga djapin, ga ŋunhiliŋumi dhandurruŋ'ŋura malaŋumi nhanukala balanyara girri' bitjan giŋdhu ŋuli muḻkurrlili nherraṉmarama. Ga muḻkurrnydja malanha ŋunhi wäyindhinyara ga wukirriwuy malanha yäkunydja ŋunhiyi yätjnha dhäruk dhikana. \v 2 Nhäma ŋarra yukurra ŋunhiyi be yolnha, ga rumbalnydja ŋanya ŋarra yukurra nhäma bitjan marwurrumburr'nha, ŋutu'na wal'ŋu ga ganydjarr-ḏälnha, ga ḻukunydja ŋayi malanha ŋutu'mirrina dhika bathalamirrina ga ŋonuŋmirrina, balanyarana bitjan gatapaŋa, ga dhurrwaranydja ŋayi maḏakarritjnha dhika, balanyarana bitjan wäyin maḏakarritj läyin. \p Ga ŋayinydja ŋuriŋiyinydja dhakaḏayarrŋuyunydja motjthunydja gathan yukurra nhanŋuwaynha ŋayi ganydjarr nhanbala ŋuripa wäyindhinyarawana yolŋuwa; bukmak dhika wäŋa yurru nhanukalana goŋŋura yukurra djingaryun, liŋgu ŋayina yurru nhina yukurra ŋurruŋunydja buŋgawa bukmakku ŋuriki Satangalaŋuwu nhäku malaŋuwu dhiyala munatha'ŋura. \v 3 Yo, muḻkurrnydja ŋayi ga djapin, yurru waŋganydja muḻkurr ŋayi ŋunhi ga burakinyara mim'pumirri, yanapi ŋayi be bunhara rakunydhinyara ŋäthiliŋuwuy, yurru ŋayi ŋunhi ŋuliŋurunydja walŋathinayi, ga mim'punydja ŋunhi baḏarraŋ'nha. Ga yolŋuyunydja walalay bukmakthunydja nhämana ŋanya yukurra nirryunmirrina, buku-ḻiw'marama wäŋakurru dhika bukmakkurruna, bala walala malthunna yukurra nhanbalaynha, ŋayina yurru walalaŋgu buŋgawa. \v 4 Bukmaktja yolŋu walala yukurra yurru buku-ŋal'yun nhanŋuwaynha ŋuriki dhakaḏayarrŋuwuna ŋunhi ŋayi Satan ŋayipi, ŋurikina ŋunhi ŋayi ganydjarr wekaŋala ŋurikala wäyindhinyarawala be yolkala. Ga bitjandhi liŋgu walala yukurra buku-ŋal'yun ŋuriki wäyindhinyarawunydja yolŋuwu, ga waŋa yukurra walala wokthunna yurru nhanŋu, ŋunhi ŋayinydja be ganydjarr-ḏumurru ŋunhiyi wäyindhinyaranydja, ga waŋa walala yukurra bitjanna, “Yolŋga dhika balanyaranydja ganydjarr-ḏumurru bitjan ŋunha wäyindhinyara yolŋu? Bäyŋuna yurru ŋanya ŋula yolthu dhawar'marama bumanydja.” \p \v 5 Yo, ŋayi yukurra wäyindhinyarayunydja ŋuriŋinydja wiḏiyalnydja marrtji gäma yätjnha dhäruk, ŋunhi nhanukuŋu Satanguŋuna dhäruk wekanhara, ga nhinanydja ŋayi yurru yukurra buŋgawanydja wal'ŋu ḻurrkun'nha dhuŋgarranydja ŋupan ga biyapul djik ŋaḻindi. \v 6 Bitjanna liŋguna ŋayi marrtjinydja yukurra yätj-ḻakarama marrtji ŋanya Godnhana; yätj-ḻakarama ŋayi ŋuli yukurra Godnha yäku ga ŋunha djiwarr wäŋa nhanŋu Godku, ga ŋunha walalanha yolŋu'-yulŋunha ŋunha walala yukurra nhina djiwarr'ŋura, yurru Godthunydja yaka yukurra ŋanya ḏaḏawmarama waḏutja, ga yana liŋgu ga walu marrtji dhawar'yun nhanŋu. \p \v 7 Ŋunhiyinydjayi wäyindhinyaranydja be nhä ŋoy-wurrpu'na yolŋu, yätjnha wirrkina; bitjan liŋgu ŋayi yukurra buma murrkay'kuma Godkunydja yolŋu'-yulŋunha, märr yurru ŋayi yana buku-waŋgany dhawar'marama, liŋgu ŋanyana Satandhu gathara nhanukalanydja goŋlili bukmaknha bäpurru'nha ga dhäruknha ga miṯtjinha, bitjan ŋayina buŋgawa bukmakkunydja. \v 8 Bukmak yolŋu ŋunhi nhina yukurra dhika wäŋaŋura buku-ḻiw'marama nhanŋuwaynha yukurra yurru buku-ŋal'yun ŋurikina be nhäkuna, bukmak ŋunhi walala yolŋu'-yulŋu ŋunhi walala yaka yukurra yäku dhärra ŋunha djorra'ŋura walŋamirriŋura. Yo, ŋuriŋi Lämdhu ŋunhi ŋayi burakina liŋgu, ḏälkumanydja ŋayi yukurra djorra', ga ŋunhiliŋumiyi djorra'ŋuranydja yolŋu mala yäku marrtji djingaryun wukirriwuy, ŋunhiyina walala yolŋu'-yulŋu ŋunhi walala nhanŋuway wal'ŋu mala Djesuwu, yurru yäkunydja ŋunhi wukirriwuynydja dhä-ŋathiliwuynha, yurruna wäŋa dhuwala maḻŋ'thurruna. Yo, ŋunhiyi yolŋu'-yulŋu ŋunhi walala yäku yukurra dhärra ŋunha liŋguna djorra'ŋurana, walalanydja yurru yakana yana ŋula buku-ŋal'yun ŋurikinydja ŋoy-wurrpu'wunydja buŋgawawu yätjkunydja. \p \v 9 Mäkiri'-witjurranydja yuwalkkuŋa ŋi'... djinawa'wuywu wal'ŋu ŋuriki, märr nhe yurru ŋäma dharaŋan muka wal'ŋu. \v 10 Wiripu-guḻku'nhanydja nhumalanha walala yurru mulka, bala ḏapmaramana yana, ga wiripu-guḻku'nhanydja nhumalanha walala yurru bumana yana mandjawakthuna murrkay'kumana, yurru nhumanydja yukirriya Godkunydja mala yolŋu'-yulŋu mukthurra yana dhärriya wuṉḏaŋarryiya. Mukthurra marrtjiya bala yukirriya ŋuliwitjarra marimirrikurru dhaḻakarrkurru. Yaka nhenydja buku-ŋal'yurra yolŋuwu ŋurikiyi buŋgawawunydja; mukthurra yana marrtjiya yukirriya märr-yuwalkthiya Godnha. \p \v 11 Ga ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma wiripuna be nhänha wäyindhinyaranha, ŋayi marrtji walma beŋuru ya' munatha'ŋuru, ga muḻkurrnydja ŋayi ŋunhi dhandurruŋ'mirri, märrma' nhanŋu dhandurruŋ'tja, dhumbuḻ' maṉḏanha, balanyara bitjan boḏinygu wäyingu ŋunhi, yurru rirrakaynydja ŋayi ga dhäruktja balanyarana bitjan ŋunhi dhakaḏayarrŋu motj. \v 12 Yo, wäyindhinyarayunydja ŋuriŋiyi yolŋuyu djämanydja ŋuli yukurra dhäruktja märrama ŋurruŋunha ŋunhi wäyindhinyaranha yolŋunha, nhanukala yana ŋayi yukurra ganydjarryunydja djäma. Ga wiripunydja ŋayi romnha nherraṉ yukurra bitjanna, “Bukmak yolŋu nhuma munatha'ŋuranydja buku-ḻiw'marama nhina yukurra, nhumanydja yurru yukurra buku-ŋal'yun dhiyaki ŋurruŋuwu wäyindhinyarawu, dhiyakina ŋunhi ŋayi ŋäthili ḏukthurruna baḏarraŋ'thina. Ŋayi bini rakunydhinyaŋga gaṯpurr'thinyarayunydja, yurru ŋayi baḏarraŋ'thinana. Nhanŋuwaynha yana nhuma yurru yukirriya buku-ŋal'yurranydja.” \p \v 13 Ga ŋayi dhiyaŋu dhuḏiŋuyunydja be nhäyu wäyindhinyarayu yolŋuyu djäma yukurra dhika ganydjarr-ḏumurruna nhä malanha; ŋayi yukurra waŋa wäthun gurthawu yarrupthunarawu, ga yuwalkthi yarrupthun gurthanydja ŋulaŋuru garrwarŋuru, ga yolŋuyunydja yukurra bukmakthu nhäma ṉirryunmirrina, yurru djämanydja ŋayi yukurra bitjandhiyi ganydjarryu ŋurikala mokuywala yana. \v 14 Ga ganydjarryu ŋuriŋinydja ŋayi walalanha yukurra mayali'-wilkthun bukmaknha yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala yukurra nhina buku-ḻiw'marama dhika wäŋakurru, bala walala yukurra guyaŋirrinydja yanapi Godku ŋunhi djämanydja. Yurru yuwalktja ŋayi yukurra yana yäku garrwarkuma ŋunhi wiripuŋunha ŋurruŋunha wäyindhinyaranha, märr walala yukurra yurru yolŋu walala bukmak buku-ŋal'yun nhanŋuway yana ŋuriki ŋurruŋuwu wäyindhinyarawu. Ga bitjandhiyi liŋgu ŋayi walalanha waŋa yukurra walamarama bitjan, “Nhuma yurru djämana walala goŋdhu yolŋuyinyara rumbalyinyara, djan'ku yana ŋayipina ŋunhiyi ŋurruŋuna wäyindhinyarana, ŋunhina ŋunhi ŋayi burakina gaṯpurr'yina mandjawakthu, yurru yaka ŋayi murrkayny'tja rakunydhina ŋuriŋiyi bunharayu. Bukmak yana nhuma yukurra yurru bukuŋal'yurranydja nhanŋu dhiyakuyi wäyindhinyarawuywunydja maliwu.” \p \v 15 Bala yuwalkthi yolŋuyunydja walalay djämana yukurra ŋunhi malina, ŋurruŋunha ŋunhi wäyindhinyaranha, bala yana ŋuriŋi mokuywala ganydjarryu ŋayi ŋuriŋi dhuḏiŋuyunydja wäyindhinyarayu djuḏupmarama walŋana wekama ŋurikalayi goŋbuywala waŋarrwala, märr ŋayi yurru waŋa'-waŋa dhäruknha. Bala ŋayi dhärukmirriyirrina waŋana yukurra ŋunhiyinydja be nhänydja goŋbuynydja djämawuy, dhäruknha yukurra waŋa bitjanna gam': “Bukmak nhuma yolŋu yurru buku-nyilŋ'thurra, ga buku-ŋal'yurranydja ŋarrakuway yana waŋganygu. Ŋuli nhuma yurru yakanydja buku-nyilŋ'thun ŋarraku, nhumanydja yurru burakirrina mandjawakthuna rakunyguna.” \p \v 16 Ga ŋayinydja ŋunhi ŋurruŋuyunydja wäyindhinyarayu yolŋuyu nherraṉ yukurra romnha balanyarana gam': “Bukmak yurru yolŋunydja walala yukurra nhina yiŋarray'yunarana, ŋanapurru yurru wukirri yäkuna nherraṉ yiŋarray'yuna bukmakkala yolŋu'-yulŋuwala mam'-mammarama, dhunupaŋu'lili goŋlilinydja nhanukala ga bukulili. Bukmak yurru yolŋunydja yukurra nhina yiŋarray'nha wukirriwuynha, ŋurruŋumirri yolŋu'-yulŋu ga gali'wuy walala wakinŋumirri, ḻukunydjamirri ga ŋurruwuykmirri, djämamirri yolŋu ŋunhi ŋayi ŋula yolku bäyimbuy, ga ŋunhi yolŋu ŋunhi ŋayi yaka ŋula yol bäyimbuy; bukmakthu yurru yukurra gäma yiŋarrayny'tja nherraṉara ŋarrakuŋuwaynha. \v 17 Ŋunhi nhe yakanydja yiŋarray'yunara, nhenydja yurru yakana märrama ŋatha bäyim, ga yakana nhe yurru gathan wuŋili'yun ŋula nhä rrupiyawunydja märranharawu. Liŋgu ŋunhiyi yiŋarrayny'tja yäku yurru dhärra yukurra mam'thunna, ŋunhi ŋuriŋiyinydjayi nambayunydja ḻakarama nhuna yukurra ŋunhi nhenydja yolŋu nhanŋuwaynha ŋurikina wäyindhinyarawuna yolŋuwu.” \p \v 18 Yo, ḻiya-djambatjmirriyunydja yolŋuyu walalay yurru waḏutja mayali'-maḻŋ'marama. Ŋuli nhuma yurru guyaŋirri ŋamathama dhiyakuyi, nhumanydja yurru marŋgiyirrina marrtji bala ŋuli ya', liŋgu ŋunhiyinydjayi nhanŋu nambana ḻakarama yukurra ŋunhinhana wäyindhinyaranhana yolŋunha yäkunha, yol ŋayi ŋunhiyi, ga nhäyinyara ŋayi yolŋunydja. Ga nambanydja nhanŋu ŋunhi djik djik djiknha, 666 balanyarana. \c 14 \s1 Djiwarr'ŋuranydja ŋunhanydja ŋunhina walala ŋunhi walala marimirrikurru walŋathina miyaman yukurra \p \v 1 Ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma Lämnhana, Godkuna ŋunhi Bembinha, ŋayi yukurra djingaryun ŋunhala bukuŋura yäkuŋura Djäyan, ga rrambaŋinydja ŋunhalayi walala djingar'-djingaryun marrtji ŋunhinayi walala yolŋu'-yulŋu buku-yiŋarray'yunarana, yurru walala yäkumirri yulŋunydja, ŋayipi Djesu yäku ga nhanŋu bäpa'mirriŋu yäku ŋunhilimi walalaŋgala bukuŋuranydja, bukmak yana ŋunhiyi walala 144-dhawutjin ŋunhi ŋayi djiwarr'wuyyu yolŋuyu walalanha yukurrana yiŋarray'yurruna ŋäthili, djingaryun walala yukurra ŋunha djiwarr'ŋura galki nhanukala Djesuwalana. \v 2 Ga ŋämayi ŋarra yukurra rirrakay ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru ya', ŋutu' dhika rirrakay, bitjanna bitjan gapu yukurra dhaḻirr'yun ḻarryun, ga bitjanna bitjan ŋuli wolma, bena dhika wirrkina, yurru ŋanyana dhika walaŋgumana marrtji, bitjan guywuyunna ŋuli marrtji dhika, bitjan ŋuli manikay yukirri miyamulu ḻatju' dhika wal'ŋu. \v 3 Ga ŋunhiyinydja walala ŋunhi walala Godkuŋu yiŋarray'mirri, ŋunhana walala djingar'-djingaryun marrtji yulŋunydja gumurrŋurana nyeyaḻŋurana, galkina Godkalana, ga ŋurikalayi walŋamirriwala walalaŋgala be nhäkala 4-wala, ga ŋurru'-ŋurruŋumirriwala yolŋuwala walalaŋgala ŋurikala. Yurru miyaman walala yukurra yuṯa ŋunha manikaynydja, walalawuy yana yukurra ŋuriŋi walalay miyamandja, ga marŋgina walala ŋuriki yuṯawu manikaywu, ŋunhiyi walala wal'ŋu ŋunhi Godthu ŋayipi ganaŋ'maraŋala walalanha walŋakuŋala dhiyala munatha'ŋura ŋulinyaramirriyu marimirrikurru wäŋakurru. \p \v 4 Dhuwalayinydja walala ḏarramuwurru ŋuli nhinanha yukurranha gänana yanana, ḏarrtjalknha bitjanana liŋgu, yakana walala ŋuli miyalknha märranha, liŋgu walala wekanhamina walalanhawuy rumbalnydja nhanŋuwaynha Garraywuna, bala malthunanydja walala ŋuli yukurranha nhanŋuwaynha yana Lämguna wanhawitjanna ŋayi ŋuli walalanha gänha. Liŋgu Lämdhu ŋayipi walalanha ŋunhi goŋdhunydja djarr'yurrunanydja marrtjina ŋuliŋuru wiripu-guḻku'walanydja miṯtjiŋuru, ŋayi märraŋalanydja walalanha nhanŋuwayliliyaŋala ŋuriŋi nhanukiyingalay gulaŋ-waṉḏinyarayu, märr walala yurru nhina yukurra nhanŋuwaynha yana Godkuna ga nhanŋuway Lämgu, ga walalanha muka ŋayi ŋurruthaŋalanydja wal'ŋu märraŋala nhanŋuwayliliyaŋala. \v 5 Walalanydja ŋunhiyi yolŋu walala yakana ŋula waŋganymirri bothinya ŋuli ḻakaranha; walala ŋuli nhinanhanydja yukurranha ŋamathinya yana rom-dhunupa ŋula nhämiriwnha. \s1 Dhäwu' ḻakaranhara ḻurrkun'kuŋu dhäwu'mirriwuŋu djiwarr'wuywuŋu \p \v 6 Bala ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra wiripunhana djiwarr'wuynha yolŋunha nhäma, ŋayi marrtji buṯthun ŋunha-a-a garrwarkurru gärakkurru, gämanydja nhina ŋayi lili ga dhäwu' ŋunhi bukmakkuna yolŋu'-yulŋuwu dhipala munatha'lili, bukmakku yana bäpurru'wu ga miṯtjiwu ga dhärukku. Ga dhäwuny'tja ŋunhiyi ŋayi gäma yukurra rumbalnha dhikana wal'ŋu yanana, ŋunhi yukurra djingaryunna yurru bitjanna liŋguna weyinŋumirrina. \v 7 Ga bitjanna ŋayi marrtji waŋa yatjundja, “Borrk-beyaṉiyiya Godku, ga waŋiya ḻatju'-ḻakaraŋa ŋanyapinyay yäku, liŋgu walunydja dhuwala nhanŋu liŋguna bunanana; dhiyaŋunydja-wala ŋayi yurru ḏarrtjalkkumana wäŋanydja dhuwala munathany'tja, buwayakkumana yurru yätjnhanydja dhawar'maramana yana warrpam'thunna. Buku-ŋal'yurra nhanŋuway waŋganygu ŋunhi ŋayi djäma ŋamaŋamayurruna ŋunha djiwarr' ga dhuwala munatha' ga gapu moṉuk ga mayaŋ'-mayaŋ raypiny gapu.” \p \v 8 Ga dhäŋuru ŋuliŋurunydja ŋarra nhäma yukurra wiripunhana djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayi marrtji buṯthun lili garrwarkurru, malthun nhina bala ŋuripa ŋurruŋuwa, ga waŋanydja marrtji ŋayi bitjan, “Liŋguna, galkinana ŋayinydja, ŋunhi yindinydja wäŋa ŋunha Bapilunbuy galkinana liŋguna. Ŋunhinydja wäŋa yätjnha wirrkina wal'ŋu, balanyarana yana bitjan marramba'-ḏumurru dhäyka; bitjanana liŋguna ŋurukuynydja wäŋawuy yolŋu'-yulŋu yukurranha ŋuli buku-ŋal'yuna wiripuwuna ga wiripuwuna waŋarrwu walalaŋgu, ga ŋuriŋiyi walalaŋgalay romdhu walala mel-warryurruna galkinyamaraŋala wiripu-guḻku'nha bäpurru'nha ga miṯtjinha. Bala Godthu ŋayipina ŋanya ŋunhiyi galkinyamaraŋalanydja liŋguna.” \p \v 9-10 Ga ŋuliŋuruyi dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma wiripunhana djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayi marrtji buṯthun bala ŋurukuyi märrma'wu malthun, ga waŋanydja ŋayi marrtji yatjunna, bitjanna ŋayi marrtji waŋanydja gam', “Ŋuli yurru ŋula yol buku-ŋal'yun wäyindhinyarawunydja yolŋuwu ŋuriki, ga buku-nyilŋ'thun yurru nhanŋu maliwu, ga ŋula yolthu yurru märrama nhanukuŋu yiŋarray' goŋlili nhanukala ga muḻkurrlili, Godtja yurru wirrkina ŋaramurryirri ŋurikiyinydja yolŋuwu, bala ŋayi yurru yana dhä-ḏir'yunna ŋanya rumbal-winya'yunmaramana. Ŋayinydja yurru ŋunhiyinydja yolŋu nhina yukurra wirrkina galŋa-yätjthirri, liŋgu gupaḏalnha-wala ŋayi yurru nhina yukurra murr'maranhana; bitjanna liŋgu ŋayi yurru rirrikthundja yukurra ŋuriŋiyi gurthayuna ga ŋawulul'yuna ŋoy-dharpunharamirriyuna, milma yana ŋurikala Godkalaŋuwalanydja djiwarr'wuywalanydja yolŋu'-yulŋuwala ga Lämgalanydja nhanukalanydja. \v 11 Yo, bitjanna liŋguna yukurra yurru ŋunhiyinydja ŋawululny'tja buŋbulyunna marrtji, ŋoy-wiḏi'yunmaramana yukurra yurru ŋunhinhanydja yolŋunha ŋunhi ŋayi ŋuli buku-ŋal'yun yukurra ŋuriki wäyindhinyarawu yolŋuwu ya', ga nhanŋu maliwu. Liŋgu ŋunhiyinydja yolŋu ŋunhi ŋayi yukurra gäma yiŋarray' nhanukuŋu buŋgawawuŋu wäyindhinyarawuŋu ŋurikiŋi, nhinanydja ŋayi yukurra yurru ŋunhiyinydja yolŋu rirrikthunna, ŋoy-wiḏi'yunmaranharana yurru ŋuriŋiyi gurthayunydja ga ŋawulul'yunydja yätjthunydja, bitjanna liŋguna yurru munhaku ga walupuy. Yakana ŋayi yurru winya'yundja ŋuliŋuruyi.” \p \v 12 Yo, nhuma Godku ŋunhi yolŋu walala, ŋunhi nhuma yukurra dhäruk-märrama Godku ga märr-yuwalkthirri Djesunha, wuṉḏaŋarryiya yana dhärriyanydja ŋuliyi marikurrunydja. Yaka bilyurra ga buku-ŋal'yurra ŋuriki wäyindhinyarawunydja be nhäkunydja. Yaka märraŋa ŋunhiyi nhanŋu yiŋarrayny'tja. Mulkiya yana-wala mukthurra Godkunydja, bäyyi nhuna walala yurru buma rakunygumanydja. \p \v 13 Ga ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra ŋäma wiripuna rirrakay, ŋayi waŋa yukurra ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru, waŋanydja ŋayi ŋarraku bitjan, “Ma', wukirrina dhuwalayi dhäruktja dhipali djorra'lilina ya'. Ŋunhinydja yolŋu walala ŋunhi walala yurru rakunydhirri goŋŋura Garraywala, walalanydja yurru ŋunhiyinydja yolŋu walala nhina yukurra goŋmirriyirrina dhikana wal'ŋu, bitjanna liŋguna yurru.” \p Ga ŋayi Walŋanydja Birrimbirr Godkunydja waŋa yukurra bitjan, “Märr-yuwalk dhuwali dhäruktja. Yuwalk yana yurru ŋunhinydja walala yolŋu'-yulŋu ŋunhi walala djäma yukurra ŋamakurru' dhika wal'ŋu dhuwali munatha'ŋura, nhinanydja walala yurru djulŋithirrina wal'ŋu goŋmirriyirrina dhikana dhiyala djiwarr'ŋuranydja, liŋgu dhiyalanydja walala yurru märramana buku-ruŋinyamäranharawuynha; walala yurru ŋoynha nhina yukurra, liŋgu djämanydja walalaŋgu liŋgu dhawar'yurrunana.” \s1 Djesuyunydja yurru yana ḻuŋ'thunmaramana yätjmirrinhanydja yolŋu'-yulŋunha binydjitjkunharawuna yindiyuna mariyu \p \v 14 Ga biyapul ŋarra nhäma bala garrwarlili bakuruma, dharr-way nhäma waŋupini gaywaraŋu, ga yolŋu marrtji nhinanydja ŋunhili waŋupini'ŋura, yolŋu rumbal bitjan Gäthu'mirriŋu ŋayi ŋunhi Yolŋunydja, Garray ŋayipi, ga muḻkurrlilinydja nhanukala ŋarra nhäma ḻatju' dhika muḻkurrwuy girri', bitjan giŋdhu ŋuli nherra'-nhirraṉ, garwarrwarr'nha dhikana ŋanyana, ga goŋdhunydja marrtji ŋayi ḏälkuma lili ga gayit djinbulknha. \p \v 15 Bala marrtji wiripuna djiwarr'wuy yolŋu walma ŋulaŋuru Godkala Buṉbuŋuru, bala waŋa yukurra yatjun ŋurikalana ŋunhi ŋayi yukurra nhina ŋunha maŋanŋura, waŋanydja ŋayi yukurra bitjanna, “Gatjuy marrtjiyana, ga ḻuŋ'maraŋana ŋunhi dhuwurr-yätjmirrinha yolŋunha walalanha mala-yarr'yunarawuna. Walunydja dhuwala liŋguna bunana ḻuŋ'thunmaranharawuna, liŋgu djingaryunna walala yukurra galkunna, balanyarana bitjan ŋalwuruŋ'nha ŋatha ŋuli dhärra gulkthunarawuna.” \p \v 16 Bala ŋayinydja yuwalkthi mar'yun gayitthu, ŋunhiyinydja yolŋu ŋunhi ŋayi nhina marrtji maŋanŋura, bala yana gupthundja ŋula ḻiw'marama wäŋakurru ŋarakakurru munatha'kurru, gulk bitjandhi, bala yurrum'marama ḻuŋ'maramana bukmaknha yana ŋunhiyi ŋalwuruŋ'nha ŋathanhanydja. \p \v 17 Biyapul ŋarra nhäma wiripunhana djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayi walma yukurra ŋulaŋuru yana liŋgu Godkala Buṉbuŋuru, ŋulaŋuru ya' djiwarr'ŋuru, ga bitjan yana liŋgu ŋayinydja gäma nhina lili gayit balanyara liŋgu djinbulknha. \v 18 Ga wiripuna djiwarr'wuy yolŋu marrtji ŋulaŋuru gurthamirriŋuru barŋŋuru, ŋunhina ŋunhi ŋayi ŋuli dhä-yurrkuma gurtha ŋunhi. Marrtjinydja ŋayi lili, bala wäthundja ŋayi yukurra waŋanydja ŋurikala goŋ-gayitmirriwalanydja yolŋuwala bitjan. “Gatjuy marrtjiyana-wala buku-ḻiw'maraŋana ŋunhi munatha'kurrunydja, ga gulkthurrana marrtjiya ŋunhi bukmaknha yana borumnha ḻingarrnhanydja dhiyaŋu gayitthuna, liŋgu ḻingarrnydja ŋunhi liŋguna ŋalwuruŋ'nha gulkthunarawunydja.” \p \v 19-20 Bala ŋayinydja dhunupa ŋuriŋi djiwarr'wuyyunydja yolŋuyu gupthun ŋunhi gayittja nhanbalay buku-ḻiw'marama wäŋakurru, ḏatj bitjandhi, gulkthundja marrtji ŋunhi ḻingarrnydja bukmaknha yana, bala yana djoṉgumanydja, bala djalkthunna binydjitjkunharawuna. Yo, djalkthundja ŋayi marrtji ḻingarrnydja ŋunhi ŋunhiwala rupa'lilina, ŋunhi walala ŋuli yukurra borumnha buḻŋu'kuma ŋunhiliyi, märr yurru weyikany'tja waṉḏirrina-wala, ḻarryunna nhina. \p Yo, Godtja yukurra wirrkina ŋaramurryirri ŋurikinydja yätjkunydja ŋunhi walala yukurra ŋuriŋiyi yolŋuyu walalay ŋayathama baṯ bitjanna, bala ŋayinydja yurru walalanha ŋunhi dhuwurr-yätjmirrinha yana märrama, bala djalkthunna, bala yana binydjitjkumana walalanha yurru yindiyuna mariyu. Yo, miriŋuyunydja djuḏul'yunna yurru marrtji walalanha ŋunhala warraŋul Godkalanydja wäŋaŋura, ga guḻku'na yurru ŋula nhämunha' yolŋu'-yulŋunydja burakirri, bala gulaŋdja yurru waṉḏirri nhina bitjan gapu mayaŋ ḻarryurru nhini dhuḻupurrnha dhikana; bena-wala yurru gulaŋ ḻarryun nhina, yana liŋgu ga warrpam'nha yurru wäŋanydja ḻupthunmaramana gulaŋdhunydja bena yana wal'ŋu barrku-ḏakthunna yurru ḻiw'marama. \c 15 \s1 Yolŋu ŋunhi djiwarr'wuy 7-dja girri'-ŋamathirrina yukurra \p \v 1 Bala ŋuliŋurunydja ŋarra wiripuna dhika dharrpal wal'ŋu nhäŋala ŋunhamala garrwarlili, mayali'mirrina dhikana wal'ŋu ŋoy-ṉirryunamirrina wiripuna. Ŋunhawala djiwarr'lili ŋarra nhäma yukurra 7-nha djiwarr'wuynha yolŋu'-yulŋunha, walala marrtji djinga'-djingaryundja, ga goŋ-rupa'mirri walala warrpam' yana, ḏälku'-ḏalkuma marrtji 7-mirri rupa'mirri ŋunhiyi, be nhäna ŋunhi ŋoy-yätjkunharamirrina, ga dhiyaŋuyinydja malaŋuyu Godthu yurru dhä-ḏir'yunna rarryunna yukurra dhuwurr-yätjmirriwalana yolŋuwala walalaŋgala. Dhiyaŋuyinydja ŋayi yurru dhä-ḏaw'yunna wekama nhanukiyinguŋu ŋayi ŋaramurr, ga ŋunhi yurru ŋayi liŋguna dhawar'yunna, ga yakana yurru ŋayi biyapulnydja ŋaramurryirri yolŋu'-yulŋuwu. \p \v 2 Yo. Dharr-way ŋarra nhäma be nhänha, bitjanna biyaku ŋuli gapu ŋunha moṉuk ya' miḻŋ'-miḻŋdhunna yukurra, yurru miḻŋ'-miḻŋdhundja ŋayi yukurra bitjanna bitjan ŋuli gurtha miny'tjinydja gulaŋdhinyarana. Ga bitjandhi liŋgu ŋarra yolŋu'-yulŋunhanydja nhäma miṯtjinhana, ŋunhiyinhanydja walalanha yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala djuḻkmaraŋala ŋunhiyi wäyindhinyaranha yolŋunha, bili yaka walala yukurranha ŋuli nhanukala buku-ŋal'yuna, ga yaka walala ŋuli buku-nyilŋ'thuna ŋurikalayi maliwala ŋunhi ŋayi goŋbuy djämawuy, ga bäyŋu walala märranha ŋula nhanukuŋu ŋunhiyi namba bukulili walalaŋgiyingala ga goŋlili, bäyŋu yana yiŋarray'yunara, liŋgu nhanŋuway walala mala Godku yana. Ŋarra nhäma yukurra walalanha, walala marrtji djingar'-djingaryun ŋunhili galki miḻŋ'-miḻŋdhunaraŋura gapuŋura, gumurrŋurana ŋunha Godkalana ŋoy-djulŋithirrina yukurra, ga ḏälku'-ḏalkumanydja walala marrtji goŋdhunydja ga getayinyara manikaywuy, ŋunhi ŋayipi walalaŋgala rarr'yurruna Godthu. \v 3 Dhärra'-dharranydja walala marrtji ŋunha manikaynha yukurra miyaman, Mawtjitjku ŋunhi manikaynydja ŋunhi nhanŋuway Godku djämamirri ŋayi, yurru ŋunha manikaynydja nhanŋuwaynha wal'ŋu Lämguna. Ga dhuwalana walala yukurra manikaynydja miyaman gam', \q1 “Garray nhenydja dhuwala ganydjarr-ḏumurru Waŋarr, \q2 bitjan liŋgu nhe ŋuli yukurra djämanydja buluna wal'ŋu bathala ga ḻatju'mirrina dhika. \q1 Nhenydja dhuwala ŋurruŋu buŋgawa bukmakkuna bäpurru'wu, \q2 ga nhuŋunydja dhukarr yuwalknha wal'ŋu dhunupa ga yuwalknha wal'ŋu ŋamakurru'na. \q1 \v 4 Garray, bukmak yurru nhuŋuway borrk-barrarirrinydja, \q2 ga bukmakthu yurru yäku nhuna yindikuma garrwarkuma, \q2 bili nhepina gänana waŋganynha, \q2 ganaŋ'thundja yukurra yätjŋurunydja. \q1 Bukmak bäpurru' yurru marrtji nhokala, \q2 ga buku-nyilŋ'thun yurru nhuŋuwaynha, \q2 liŋgu bukmakthu nhäŋala liŋguna ŋunhi nhe ŋuli djäma yukurra ŋamakurru' yana ga dhunupa. \q1 Dhunupa yana nhuŋunydja, ŋunhi nhe yurru murr'marama ŋunha yätjmirrinha yolŋunha walalanha.” \p \v 5 Ga biyapul ŋarra nhäma ŋunha djiwarr'lili, dharr-way nhäma ŋunha Godkunydja Buṉbu dhärra yukurra, yurru ŋunhinydja ŋärranydja dhaḻakarr, ganaŋ'maranharanydja ŋunhi wal'ŋu nhanŋuwaynydja Godkunydja djingaryun yukurra ḻapthunarana. \v 6 Ga nhämanydja ŋarra yukurra ŋunha 7-nha djiwarr'wuynhanydja yolŋu'-yulŋunha, walala yukurra dhawaṯthundja ŋuliŋuruyina Godkala nhanukiyingala wäŋaŋuru, ga dhaṯthunmirrinydja walala girri'yunydja watharryuna ḏarrtjalkthuna dhikana wal'ŋu, ga gumurrnydja walala garrpiṉmirri ga garwarrwarr'mirriyuna biralyunydja. \v 7 Ga waŋganydhu walŋamirriyu ŋuriŋiyi ŋula nhäyu gäma lili garwarrwarr'mirri rupa malanha 7-nha, ga weka'-wikama walalaŋgala ŋurikala 7-gala djiwarr'wuywala yolŋu'-yulŋuwala, yurru ŋunhiyi rupany'tja malanha dhaŋa'-dhaŋaŋnha dhika Godkuna nhanŋuway ŋaramurr, ŋurikina Waŋarrwu ŋunhi ŋayi nhina yukurra walŋa-ḏikṯiknha, gupaḏalnha-wala yana yurru. Yaka ŋayi waḏutja Godthu dhä-ḏir'yurruna yukurrana dhuwurr-yätjmirrinha yolŋu'-yulŋunha, yana ŋayi marrtjina mukthurruna lili ruwamŋu-nherrara bitjarrana ŋaramurrnydja, ŋal'-ŋalmaraŋala marrtjina lili, yana liŋgu ga dhawiṯ-giṯthina marrtjina dhaŋaŋdhinana. \p \v 8 Bala Buṉbunydja ŋunhi Godku dhaŋaŋdhirnna marrtji ḻatju'yuna dhika dhapirrkthuna ŋawulul'yu, liŋgu ŋuriŋi Godkalana wal'ŋu ḻatju'yuna dhika garrkuḻukthuna walŋayu ga ganydjarryu monyguŋala bitjarra gungaŋala yukurrana ŋunhiyi wäŋa; yakana yurru ŋula yol yolŋu gulŋiyirri ŋunhimalayi wäŋalili, ga yana liŋgu ga dhawar'yun yurru ŋunhiyi 7 ŋoy-yätjkunharamirri be nhä, ŋunhi walala yurru ŋuriŋiyi djiwarr'wuyyu yolŋu'-yulŋuyu 7-dhu rarryu'-rarryun ŋuliŋuruyi rupa'ŋuru malaŋuŋuru. \c 16 \s1 Djiwarr'wuyyu yolŋuyu rarryurruna Godku ŋaramurrnydja yätjmirriwalana yolŋu'-yulŋuwala \p \v 1 Ga ŋuliŋurunydja dhäŋuru ŋarra ŋäma bena dhika rirrakaynydja, ŋayi waŋa yukurra ŋulaŋuru Godkala Buṉbuŋuru, ga waŋanydja ŋayi yukurra ŋunhinha 7-nha djiwarr'wuynha yolŋu'-yulŋunha bitjanna, “Gatjuy marrtjiyana walala. Rarryu'-rarryurrana Godkunydja ŋunhi ŋaramurrnydja ŋunhana ya' munatha'lilina wäŋalili ŋarakalili.” \p \v 2 Ga yuwalkthi ŋayi waŋganydja djiwarr'wuy yolŋu marrtjinana, bala yana rarryunna yukurra ŋunhana munatha'lilina, djululu-u-u bitjan. Dhunupana ŋayi marrtjina yulŋunydja, walalaŋgu galŋanydja buḻ'-buḻyunna djetjimirriyirrina warrpam'nha dhaḻ'yunna rumbalnydja, bukmak yana ŋunhiyinydja walala ŋunhi walala namba märraŋala yiŋarray'yunara ŋunhi nhanukuŋu wäyindhinyarawuŋu, ga ŋunhiyinydja walala ŋunhi walala yukurra ŋula buku-ŋal'yun ŋurikiyi nhanukalaŋuwu maliwu. \p \v 3 Ga biyapul ŋarra nhäma ga wiripunhana djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayinydja yukurra bitjandhi liŋgu yana rarryun djululu-u-u bitjan ŋunhana bala gapulili moṉuklilina. Dhunupa ŋayi marrtji ŋunha gapunydja moṉuktja gulaŋdhirrina, biyaku ŋuli rakunymirri gulaŋ waṉḏi yukirri. Bala bukmak nhä malanha ŋunha gapuŋura moṉukŋura ŋorra marrtji murrmurryurrunana warrpam'nha. \p \v 4 Ga biyapul ŋuriŋi wiripuŋuyunydja djiwarr'wuyyu yolŋuyu, ŋayinydja rarryun rupa'mirri ŋurikimirri djululu'yunna ŋunha bala mayaŋ'-mayaŋlili gapulili raypinylili, ga maŋu'-maŋutjilili gapulili. Ga dhunupa ŋunhi raypinydja gapu malanha gulaŋdhirrina yana. \v 5 Bala ŋarra ŋäma ŋunhinha djiwarr'wuynha yolŋunha gapu-djäkamirrinha, ŋayi yukurra waŋa bitjan, \q1 “Garray nhenydja rom-dhunupa. \q1 Dhunupa nhuŋunydja ŋunhi nhe yukurra dhä-ḏir'yun yätjmirrinha yolŋu'-yulŋunha bitjandhiyinydja gay', \q2 bili nhepi dhuwala yuwalktja gal'ŋu ḏarrtjalktja, \q2 ganaŋ'thun yukurra ŋulaŋuru yätjŋurunydja; \q1 bitjan liŋgu ŋurru-yirr'yunaraŋuru nhe nhinana yukurrana garrkuḻuknha wal'ŋu yanana. \q1 \v 6 Yo, ŋuriŋi rom-yätjmirriyunydja yolŋuyu walalay bumara gulaŋ-wurr'wurrmaraŋala nhuŋuwaynydja yolŋu'-yulŋunha ga dhäwu'-gänharamirrinha walalanha, \q1 bala nhenydja walalanhanydja wekamana yukurra gulaŋ ḻukanharawuna. \q1 Dhunupa ŋunhi walalaŋgu, walala yurru märrama yätjnha yanana, ŋupanayŋu walalaŋguway romgu malthun.” \p \v 7 Ga bitjarra liŋgu ŋarra ŋäkula wiripunhana rirrakay, ŋayi waŋa yukurra ŋulaŋuru bala gurthamirriŋuru barŋŋuru. “Märr-yuwalk dhuwali yulŋunydja. Garray Waŋarr, nhenydja dhuwala ganydjarr-ḏumurruna dhika wal'ŋu, nhepina waŋganynha. Bitjan liŋgu nhenydja yukurra mala-yarr'yun dhunupa yana, ga yuwalk yana. Nhe ŋuli wekama yolŋu'-yulŋunha ŋupanayŋu yana malthun walalaŋguway romgu.” \p \v 8 Bala wiripuŋuyuna djiwarr'wuyyu yolŋuyu rarryun yukurra wiripumirrina rupa'mirri ga ŋunha waluwala. Dhunupa ŋayi marrtji ŋunhi walunydja gorrmurthirrina gay', bala yana bathan ŋunhi yolŋu'-yulŋunhanydja biyaku ŋuli gurthayu. \v 9 Yolŋunydja walala nhärana marrtji galŋana ŋuriŋiyi gorrmuryinyarayuna waluyu. Bala walala waŋa yukurra ŋarrtjun yätj-ḻakarama Godnhana, ŋunhi ŋuliŋuru nhanukuŋu goŋŋuru dhuwala ŋoy-yätjthinyaramirrinydja marrtji yukurra lili. Yurru bäyŋu yana walala bilyurruna ŋula walalaŋgiyingalaŋuŋuru ŋulaŋuru yätjŋurunydja romŋuru; yaka walala gonha'yurruna ŋunhiyi yätj rom, ga yäku ḻakaraŋala ŋanya ḏumurrukuŋala yakana ŋula. \p \v 10 Ga wiripuŋuyuna ŋuriŋiyi djiwarr'wuyyu ḻarryunmarama yukurra rupa'mirri, ga ŋunhimala ŋayinydja yukurra djululu'yun wäŋalili ŋunhi wäyindhinyarawala be yolkala yolŋuwala ŋunhi ŋayi nhina yukurra buŋgawa be ŋunhi, bala warrpam' ŋunhi wäŋanydja nhanbala bukumukthinana, bukmaknha ḻiw'maraŋalana nhanukala dikmandjana bäymana warumuktja. Ga ŋunhi rom-yätjmirrinydja yolŋu walala rirrikthunmirrina yukurra wiṯthunna dhika, ga ḻirranydja walala marrtji ḻäwunhamirrina ga ŋäṉarrnydja, bili ŋurikiŋiyina batjpatjmaranhara. \v 11 Bala walala ḻiya-ŋarrtjun marrtji Godnhana ŋunhawala djiwarr'lilina, bili ŋuriŋina batjpatjtjunarayuna djetji'yuna be nhäyuna rerriyuna. Yurru mukthurruna yana yaka walala ŋula bilyurruna ŋuliŋuru walalaŋgiyingala yätjŋurunydja, ga yakana yana walala waŋana Godnha bäy-ḻakaranharawu walalaŋguway. \p \v 12 Ga ŋuliŋurunydja wiripuŋuyuna djiwarr'wuyyu yolŋu'-yulŋuyu rarryurruna rupa'mirri, ga ŋunha ŋayinydja rarryurruna nhayikayu yindilili mayaŋ'lili Yipuraytilili yäkulili. Dhunupa ŋayi marrtjina ŋunhi gapunydja mayaŋ'tja baṉḏanydhinana nyimdhurrunana, dhukarryinana bitjan dhukarrnha marrtji ŋorra ŋurikina walalaŋgu buŋgawamirriwuna yolŋu'-yulŋuwu, ŋunha walala yukurra marrtji miriŋunhana gäma lili beŋuru bala ya' dhimurru'ŋuru gali'ŋuru. \p \v 13 Ga bitjandhi liŋgu ŋarra nhäma ḻurrkun'nha be nhänha yätjmirrinha birrimbirrnha, rumbalnydja walala bitjan garkman, walala dhawaṯthundja yukurra dhurrwaraŋuru yätjmirriwala ŋurikalayi ḻurrkun'kala; waŋganydja dhawaṯthun dhakaḏayarrŋuwala dhurrwaraŋuru ŋurikala Satangala, ga waŋganydja ŋurikala wäyindhinyarawala yolŋuwala, ga waŋganydja ŋurikala yolŋuwala bothinyarayŋuwala ŋunhi ŋayi wäyindhinyarawu ŋurikiyi guŋga'yunaramirri. \v 14 Ŋunhi garkmandhinyaranydja walala, yuwalktja walala ŋunhi ga yätj birrimbirr ŋäṉuk walala, ga gämanydja walala yukurra ganydjarr, märr walala yurru djäma yukurra nhä malanha ṉirryunaramirrina rom. Ŋunhi be nhä ŋäṉuk walala ḻurrkun' yukurra yurru marrtji bukmakkurru wäŋakurru ḻiw'marama, märra'-marramanydja marrtji yurru buku-ḻuŋ'marama ŋurru'-ŋurruŋunha ŋunhi yolŋu'-yulŋunha bukmakŋuru bäpurru'ŋuru, bala gäma yurru walalanha waŋganylili buku-ḻuŋ'marama ŋurikiyinayi mariwuna. Yo, marinydja yurru maḻŋ'thun bathalana ŋunhala bala ya' waluyu, ŋulinyaramirriyuna ŋunhi nhanŋuwaynha wal'ŋu Godkuna walu yurru buna, liŋgu Godtja ŋayipinydja ganydjarr-ḏumurru wal'ŋu Waŋarr, ŋayipina waŋganynha. \p \v 15 “Ŋäkanydja walala ŋamathaŋa. Ŋarranydja yurru buna birrka'mirriyuna waluyu, bitjanna bitjan ŋuli manaŋgan yolŋu marrtji manaŋinyarawu djuḏapthun. Nhiniyanydja walala yukirriya bira'yurra, märr nhuma yurru girri'-ŋamathirriŋga nhina yukurra ŋunhi ŋarranydja yurru buna, märr nhuma yakaŋga yurru goramirriyirri ŋulinyaramirriyunydja, bitjan ŋuli ḏarramunha maḻŋ'marama warraŋul.” Bitjan ŋayi yukurra waŋa Djesunydja. \p \v 16 Yo, gämanydja walala yukurra buku-ḻuŋ'marama ŋuriŋiyi mokuyyunydja walalay bukmaknha buŋgawamirrinha yolŋu'-yulŋunha, walala yukurra ḻuŋ'maranhamirri bäpurru' ga bäpurru', giŋ malanha buŋgawamirri ga miṯtjina walalaŋguway walala ŋunhamala wäŋalili yäkulili Yamakitanlili. Dhuwalanydja yäku wäŋa walalaŋgalay dhärukkurru Yipurukurru. \p \v 17 Ga wiripuŋuyuna djiwarr'wuyyu yolŋuyu rarryun yukurra rupa'mirri, ḏaḏawyunna wal'ŋu ŋunhiyinydja, rarryundja ŋayi yukurra ŋunhi Godku ŋaramurr ŋunha bäyma ya' gäraklili. Ŋäma ŋarra rirrakay, ŋayi yukurra waŋa ŋulaŋuru Godkala Buṉbuŋuru, liŋgu God ŋayipi nhina yukurra ŋunha buŋgawanydja wal'ŋu ŋurruŋu nhäku malaŋuwu bukmakku, ga waŋanydja ŋayi yukurra yatjun bitjan, “Liŋguna dhuwala dhawar'yurrunana,” bitjan. \v 18 Dhunupa ŋayi marrtji wäŋanydja dhuwala munathany'tja rirrakaymirriyirrina gay' bena dhika, murryu'murryunna marrtji ga djaḻka'-djaḻkarryun bena dhika wiṯthunna, ga wäŋanydja gurkuryunmarama yukurra bena wal'ŋu biyapul'nha. Bäyŋuna ŋula ŋäthili bitjarrayi wäŋa gurkuryurruna biyapul wal'ŋu ŋutu' dhika. \v 19 Bala ŋuriŋinydjayi gurkuryunmaranharayu ŋunha wäŋanhanydja bala'-dhirrimukmirrinha barr'-barrmaraŋalana ḻurrkun'kuŋala, ga mäypa biyapul wäŋa malanha bala'-maypamirri ḻiw'maraŋala dhika yana buku-yapthurrunana marrtjina, dhawar'maraŋalana yana warrpam'nha ŋuriŋinayi gurkuryunarayuna. Liŋgu Godthu guyaŋinana yukurrana ŋunhana wäŋa yätjnha wal'ŋu mirithirrina nhayikawuynha Bapilunbuynha, bala wirrkina ŋayi dhika wal'ŋu dhä-ḏir'yurruna ŋunhiyinydja wäŋa, liŋgu mirithirrina ŋayi yukurra ŋaramurryirri ŋurukunydjayi wäŋawu. \v 20 Bala bukmak wäŋa malanha buku-liw'marama wiriputhinana dhika mulkuruyinana ŋuriŋi wäŋayu gurrwurr'maranharayunydja; bukmak runu'-rununydja winya'-winyayurrunana dhikana guḻwuḻmaraŋalana gapuyuna moṉukthuna, ga bitjarra yana liŋgu ŋunha buku'-wukunydja wäŋa ga winya'-winyayurrunana dhikana buku-yapthurrunana. \v 21 Ga ŋulaŋurunydja lili djiwarr'ŋurunydja dhuryurruna marrtjina guṉḏana rarralamirrina, ŋutu'mirrina dhika ŋonuŋmirrina, bala dhä-munyguŋala yolŋunhana walalanha, buḻŋu'kuŋalana marrtjina. Ga baḏak yana yolŋu'-yulŋunydja ŋunhi biṉdharr'yurruna waŋana yukurrana ŋanyapinya Godnha, liŋgu ŋayi ŋunhi mari djuy'yurruna barrarimirri dhika wal'ŋu; yaka walala gonha'yurruna walalaŋgalay yätj ga bilyurruna Godkalanydja bäyŋuna. \c 17 \s1 Ḻakarama yukurra yana mali marramba'mirrinha dhäykanha \p \v 1-2 Ga ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru waŋgany djiwarr'wuy yolŋu marrtjina lili ŋarrakala, yurru ŋayi ŋunhiyinydja yolŋu ŋulaŋuruyi malaŋuru ŋunhi walala rarryurruna Godkuŋu ŋaramurr rupa'ŋuru. Marrtjinanydja ŋayi, bala waŋana ŋarrakala bitjarra, “Go marrtji ŋali, ŋarra yurru nhokala milkumana ŋanya ŋunhinhayi marramba'-ḏumurrunhanydja dhäykanha, ŋunhi ŋayi nhina yukurra ŋunha wäŋaŋura gapu-maypamirriŋura, yurru yuwalktja ŋunhi dhäyka bitjan mali yana, ḻakaramanydja yukurra wäŋa ŋunhi yindinha, ŋunhi ŋayi buŋgawayirri ŋuli yukurra wiripu-guḻku'wu bäpurru'wu malaŋuwu ŋula nhämunha'wu. Yo, nhämanydja nhe yurru ŋunhiyinha dhäykanha, nhaltjan yurru Godthu ŋanya dhä-ḏir'yun, liŋgu nhinanydja ŋayi yukurra mirithirri yätj; ŋayi yukurra warku'yunna ŋanya Godnha yäkuna, bala waŋarrkuma ŋayi ŋuli yukurra wiripunhana ga wiripunhana nhänha malaŋunha. Ga bitjandhi liŋgu ŋayi yukurra yätjlili gäma ŋurru'-ŋurruŋumirrinha yolŋu'-yulŋunha, bäpurru'wu ga bäpurru'wu ga bäpurru'wu, ŋayi ŋuli yukurra bitjan walalanha leŋu'kumana ŋuriŋi nhanukiyingala romdhu yätjthunydja, bukmaknha yana ŋunhi walala yukurra nhina ŋunha wäŋaŋura ḻiw'marama,” bitjarrayina ŋayi djiwarr'wuyyu yolŋuyu ḻakaraŋalanydja yukurrana ŋarrakala. \p \v 3 Ŋe, ga ŋuliŋurunydja ŋayi ŋarranha djaw'yun gäma bala ŋunha ḏiltjililina, ga ŋunhalanydja ŋarra nhäma ŋunhiyinhayi dhäykanhana, ŋayi marrtji ŋal'yun wäyingala ḏiltjiŋura, yurru miny'tjinydja ŋunhi wäyin gulaŋdhinyarana dhikana, ga muḻkurrnydja nhanŋu ŋunhiyi ga djapin, ga dhandurruŋ'tja nhanŋu märrma' rulu. Ga ŋurikala wäyingala rumbalŋura yäku malanha wukirriwuy yulŋunydja, yurru Garraywu nhanŋuway yäkunydja malanha, yanapi ŋayi ŋunhiyi God ŋayipi. \v 4 Ga ŋuriŋiyi miyalkthu girriny'tja ŋayi nherraṉ dhaṯthunmirri walaŋnha ŋanyana dhika girri', miny'tji-maypamirrina, yurru miny'tjinydja ŋunhiyi wuḻuymu'yinyara ga gulaŋdhinyara, ga dhaṯthunmirri ŋayi be nhäyuna bulayyi'yinyarayuna, garwarrwarr'mirriyuna girri'yu be nhäna ŋanya dhika mel-winya'mirriyuna, ralapinydhuna ga miny'tji-guḻku'mirriyuna guṉḏayuna malaŋuyu, bitjan ŋayi yukurra dhapirrk ḻakaranhamirrina ŋuli ŋunhiyi dhäyka. Ga goŋdhunydja ŋayi yukurra ḏälkuma ga rupa garwarrwarr', yurru dhulmuŋuranydja rupa'ŋuranydja ŋunhiyi dhawiṯkiṯnha yätjtja nhä malanha, bukmaknha ŋunhi Godthunydja yukurra nyamir'yunna nhäma, nhanŋuwaynha ŋunhina nyalmirrina rom malanha. \v 5 Ga ŋurikalayi miyalkkala bukuŋuranydja ŋayi yäku yukurra djingaryun wukirriwuy, yurru ŋunhiyi yäkunydja nhanukala bukuŋuranydja mayali'mirri, djinawa'na mayaliny'tja, ga dhuwala ŋunhi yäkunydja gam'; “Dhäykanydja balanyara dhuwala bitjan wäŋa dharrpalnha wal'ŋu ŋunhi Bapilunbuy yäku; yätjnha ŋayi dhika wal'ŋu bitjan ŋäṉḏi'mirriŋu ŋayi marramba'-ḏumurruwu yolŋu'-yulŋuwu ga bukmakku nhäku malaŋuwu yätjku, ŋunhi yolŋuyu walalay djäma yukurra dhika buku-ḻiw'marama wäŋakurru.” \p \v 6 Ŋe, nhämanydja ŋarra ŋunhi miyalknha, ŋayi marrtji leŋuna dhika wal'ŋu, yurru leŋunydja ŋayi yukurra ḻukanharayu gulaŋdhu Godkalaŋuwala ŋurikala miṯtjiwala yolŋu'-yulŋuwala, ga ŋurikala walalaŋgala gulaŋdhu ŋunhi ŋayi walalanha baymatthurruna, liŋgu Djesuwu walala ŋuli yukurra malthun. \p Ga ŋunhili ŋarra yukurra nhämana ŋunhiyi dhäykanha maŋmaŋdhunna, ga wirrkina dhika guyaŋirrinydja yukurra, ga yakana ŋula mayaliny'tja maḻŋ'thun. \v 7 Bala ŋayinydja ŋunhiyi djiwarr'wuyyunydja yolŋuyu waŋa ŋarranha bitjan, “Way, nhäku nhe yukurra nhäma wirrkinydja wal'ŋu ṉirryundja? Ŋarranydja nhuŋu yurru dhuwala ḻakaramana mayali'na ŋurukalaŋuwuy dhäykawalaŋuwuynydja ya', ga wäyingalaŋuwuy ŋunha ŋayi marrtji gurrukama ḏiltjiyu, ŋurikalaŋuwuy wäyingalaŋuwuynydja ŋunha ŋayi muḻkurrnydja 7 ga dhandurruŋ mäypamirri. \v 8 Ga bitjan ŋunha yukurra mayaliny'tja gam': Ŋunha wäyinnha nhe yukurra nhäma, ŋäthilinydja ŋayi ŋunha walŋa muka nhinanha yukurranha ŋuli. Dhiyaŋunydja-wala ŋayi yakana walŋa, yurru galki ŋayi yurru gaŋgathirrina, bala dhawaṯthunna yurru ŋulaŋuru ŋarŋgaŋurunydja warumukŋurunydja dhika ŋoyŋuru munatha'ŋurunydja, Ŋäṉukkalanydja ŋulaŋurunydja wäŋaŋuru, ga biyapul ŋayi yurru nhina yukurra ŋunhala munatha'ŋuranydja märr-gurriri yana, bala Godthu yurru buma ŋanya rakunygumana, rumbal-winya'yunmaramana yurru ŋanya. Yo, ŋayi yurru ŋunhiyi wäyin maḻŋ'thun, bala yolŋuyu walalay yurru nhäma ŋanya yukurra ṉirryunna, ŋuriŋiyinydja walalay ŋunhi walala bäyŋu yäku ŋunha Godkala djorra'ŋura wukirriwuy. Liŋgu ŋunha djiwarr'ŋuranydja djorra' yukurra ŋorra yäkumirri, ḻakarama yukurra ŋunhinhana yolŋunha walalanha ŋunhi walala yurru nhina yukurra walŋa-weyinŋumirrina ŋunhala, liŋgu Godthu ŋayipi walalanha yäku-nherrara beŋga yana ya' ŋurru-yirr'yunarayuŋga, yurruna ŋayi Godthu djäma dhuwala wäŋanydja. Yurru wiripuwurrunydja yolŋu'-yulŋu yäku bäyŋu wukirriwuy dhiyalami djorra'ŋura, ga walala yurru ŋuriŋiyinydja walalay ṉirryunna nhäma ŋunhiyi wäyinnhana, bala märr-yiŋgathirrina yurru wokthunna nhanŋu, liŋgu ŋäthilinydja ŋayi nhinana yukurrana ganydjarr-ḏumurruŋga, ga bala dhika gandarrŋuranydja ŋayi wiḏi'yurrunana, yurru biyapul ŋayi boŋguŋu gaŋgathiyi, ga nhini yukirri boŋguŋu ganydjarr-ḏumurruna. \p \v 9 “Ḏäl dhuwala yulŋunydja marŋgiyinyarawunydja; ŋuriŋina liŋgu yurru mayaliny'tja maḻŋ'marama, ŋunhi walala ŋuli guyaŋirri yukurra Godkala ganydjarryu. Balanyara dhuwala mayaliny'tja gam': Muḻkurrnydja ŋunhiyi nhanŋu 7-dja mayali' yukurra ḻakarama djapin buku'-wuku malanha ŋunhi wanhaŋumi ŋayi yukurra ŋunhiyi dhäyka nhina. Ga wiripunydja ŋunhi djapin muḻkurr mayali' yukurra ḻakarama ga djapin buŋgawamirrinha yolŋu'-yulŋunha. \v 10 Waŋgany-ruluny'tja ŋunhiyi buŋgawamirri ga liŋguna bäyŋuna, rakunymirrina, ga waŋganynha dhika yolŋunydja mukthunga yana nhina yukurra buŋgawa, ga wiripunydja yurru ga buna yalala, yurru ŋunhiyi dhä-ḏaw'yunarayŋunydja märr yurru gurriri nhina, yaka weyinŋumirri. \v 11 Ga ŋunhiyinydja wäyin ŋunhi ŋayi nhinana yukurrana ŋäthili wal'ŋu, bala ŋayi winya'yurrunana rakunydhinana, biyapul ŋayi yurru gaŋgathirri, yurru ŋayinydja ŋunhiyinydja buŋgawa balanyara yana liŋgu bitjan ŋunhi wiripu walala, yurru Godthunydja ŋayipinydja yurru ŋanya rumbal-winya'yunmaramana, dhawar'maramana yana walŋana. \p \v 12 “Ga ŋunhiyinydja märrma' rulu dhandurruŋ malanha nhe nhäŋala, ŋunhiyinydja mayali' ḻakarama yukurra märrma' rulu miṯtji giŋ malanha. Yakaŋga yana walala dhiyaŋunydja-wala nhina yukurra ŋurru'-ŋurruŋu buŋgawamirri, yurru walalanha yurru buŋgawakumanydja nherra'-nhirraṉ, bala walala yukurra yurru miṯtjinydja mulka bäpurru'wu ga bäpurru'wu, rrambaŋina ŋuriŋi wäyindhinyarayuna yolŋuyu, yurru märr-gurriri yana. \v 13 Yo, guyaŋirrinydja walala yukurra yurru waŋganyŋura yana, yurru yakana walala yurru djämanydja yukurra walalaŋgiyingalanydja walala ḏukṯukthu, yanana walala djämanydja yukurra yurru ŋurikiyi wäyindhinyarawuna yolŋuwu, liŋgu nhanukalana walala yurru nherraṉmirri ŋoylilinydja, märr ŋayipina yanana walalaŋgu yurru buŋgawanydja wal'ŋu. \v 14 Bala waŋganynha mala yana walala yurru nyäṉ'thunmirrinydja, bala bunharamirrina yurru yukurra Lämnha ŋunhi yäkunha, Garraynha Djesu-Christnha, bala ŋayinydja walalanhanydja yurru djuḻkthunmaramana-wala wal'ŋu, liŋgu ŋayipi ŋunha Garraynydja wal'ŋu ŋurikinydja walalaŋgu ŋunhi walala yukurra be Garray ḻakaranhamirri, ga ŋayipi yana ŋurru-ḏawalaŋunydja Giŋdja ŋuriki buŋgawamirriwunydja yolŋu'-yulŋuwu ŋunhi walala ŋuli nhina yukurra ŋurruŋu wal'ŋu giŋ wiripu-guḻku'wu yolŋu'-yulŋuwu. Ga ŋunhiyinydja yolŋu walala ŋunhi walala ŋuli marrtji marilili nhanbala malthun, walalanydja nhanŋuwaynydja ŋunhiyi mala yolŋu, ŋunhi walalanha ŋayi djarr'yurruna, bala wäthurruna nhanŋuwayliliyaŋalana ŋayi, ga yaka walala ŋula ŋanya gonha'yurrunanydja, mukthun yana walala dhärra yukurra nhanukalaynha gali'ŋura Djesuwalana.” \p \v 15 Ga biyapul ŋayi ŋuriŋiyi djiwarr'wuyyu yolŋuyu ŋarraku waŋana ḻakaraŋala bitjarra, “Ŋunhi dhäykanha nhe nhäŋala, ŋayi nhinana yukurrana ŋunhala gapuŋura wal'ŋu ŋapaŋura, yurru gapuyunydja ŋunhiyi yukurra ḻakarama mayali' yolŋunha miṯtji, guḻku'nha dhika wal'ŋu miṯtjinha ga miny'tjinha ga dhäruknha. \p \v 16 “Yo, ŋurruthamanydja ŋunhinydja dhäyka marramba'mirri ŋunhiyi ga wäyindhinyara ŋurruŋu buŋgawa ŋunhi marrtjinydja maṉḏa yukurra yurru rrambaŋi yana, ga ŋuliŋuruyi gandarrŋuranydja ŋayi yurru wäyindhinyaranydja bilyun, bala nyinyaŋdhunna nhanŋu dhäykawunydja, ŋayipi ga dhandurruŋ ŋunhi 10, ŋunhi nhe walalanha liŋgu nhäŋala wäyingala ŋurikalayi muḻkurrlili. Bala yurru walala djaw'-djawyunna bukmak nhä malanha ŋunhi ŋayi ŋayathama yukurra ŋuriŋiyi marramba'mirriyu dhäykayu, bala ŋayi yurru nhina yukurra dhäparknha ŋula nhämiriwnha, ganydjarrmiriwnha dhika, bitjan ŋuli ŋapa'ŋayŋu yolŋu nhina yukurra. Bala yurru walala ḻukana ŋanya barrwaṉ'tja, ŋanaktja dhawar'yunmaramana, bala bathanna ŋanya yurru gurthayuna rumbal-winya'yunmaramana. \p \v 17 “Yurru yuwalktja wal'ŋu ŋunhiyi guyaŋinyara nhanukuŋu Godkuŋu warray, ŋayipi warray Godthu yurru wekama walalaŋgu birrka'yunaranydja ŋunhiyi, märr yurru ŋunhiyinydja walala 10 ŋunhi buŋgawa yolŋu nhina yukurra waŋganyŋurana. Bala walala yurru nherraṉmirri walalawuynha walala ŋoylili ŋurikala wäyindhinyarawalanydja yolŋuwala, märr ŋayina yurru walalaŋgu buŋgawanydja wal'ŋu, yana liŋgu ga Godkuŋu dhäruk ŋunhi nherraṉara maḻŋ'thun yurru warraŋulthirrina. Liŋgu Godthu ŋayipi yurru rumbal-winya'yunmarama buwayakkumanydja ŋunhiyi marramba'mirrinha dhäykanha. \p \v 18 “Yo, ŋunhi nhe dhäykanhanydja nhäŋala, mayaliny'tja ŋunhi ḻakarama yukurra dharrpalnha wal'ŋu wäŋa bala'-dhirrimukmirri, ŋunhi ŋayi ŋunhiyinydja yukurra yurru nhina ŋurruŋu buŋgawa wal'ŋu ŋuriki bukmakku buŋgawamirriwu yolŋu'-yulŋuwu, ŋunhi walala djingaryun marrtji munatha'kurru ḻiw'marama.” Ga bitjarrana ŋayi djiwarr'wuyyunydja ŋuriŋinydja yolŋuyu ḻakaraŋala ŋarraku. \c 18 \s1 Godthu baḏuwaḏuyurrunana warrpam'nha Bapilundja wäŋa \p \v 1 Ga ŋuliŋurunydja dhäŋuru ŋarra nhäma wiripunhana djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayi marrtji yarrupthun ŋulaŋuru lili djiwarr'ŋuru. Marrtjinydja ŋayi yukurra dhuryundja lili ganydjarrmirri dhika ŋutu'mirrina, ga ḻiw'yunmaramanydja ŋanya marrtji dhika ḻatju'yuna baḏayala'yu, ga warrpam' dhika wäŋanydja ŋunha ya' munathany'tja räkukuma yukurra nhanukalay ŋayi ŋuriŋiyi baḏayala'yu. \v 2 Bala ŋayi waŋanydja marrtji yatjunna dhika, bena dhika yatjun waŋa, “Liŋguna ŋayinydja galkinana. Ŋunhiyinydjayi be dharrpalnydja wäŋa Bapilundja liŋguna buku-yapthurrunana, dhawar'yurrunana liŋguna. Dhipuŋurunydja dhäŋuru yakana yurru ŋula yol yolŋu nhina yukurra wäŋaŋuranydja ŋunhala; walalawuynha yukurra yurru ŋunhilinydja nhina be nhäna mokuynha walala ga yätjnha birrimbirr, ga beyaṉu-wukunhamirrina nhä malanha, ga dhä-barrpa'mirrina wäyin malanha, ŋunhina walala liŋgu yurru ŋunhilinydja nhina yukurra. \v 3 Liŋgu ŋunhiyinydja wäŋa yätjnha yanana, ŋoy-ŋapu'yuna ŋayi ŋuli yukurranha ŋula nhäku malaŋuwu. Ga bitjandhi liŋgu bukmak bäpurru' mala yukurranha ŋuli bitjanana leŋuna nhanukalay ŋänitji'yunydja, ŋunhi ŋayi ŋuli walalanha gänha yätjlili. Bukmak buŋgawamirri yolŋu walala bäpurru'wu ga bäpurru'wu yukurranha ŋuli bitjana marramba'yinya nhanŋu, ga ŋunhi walala yolŋu'-yulŋu ŋunhi walala ŋuli wuŋiḻi'yuna nhä malanha märranha ga mali'yuna bala, walala ŋuli ḻukunydjayinyana ŋuriŋiyi liŋgu wäŋayu, ŋunhi ŋayi djäl-ḏumurru be nhäku malaŋuwu bukmakku.” \p \v 4 Bala ŋarra ŋäkula wiripunhana rirrakay, ŋayi waŋana yukurrana ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru bitjarrana, \q1 “Way yolŋu walala ŋarrakunydja.’ \q1 Dhawaṯthurrana ma' dhipuŋuruyi wäŋaŋurunydja; \q2 gonha'yurrana dhuwaliyinydja wäŋa go. \q1 Yakana djäma yätj yukirriya dhiyaliyinydja nhanukala, \q2 märr Godthu yurru yaka muka nhumalanhanydja dhä-ḏir'yun rrambaŋikuma ŋanya. \q1 \v 5 Liŋgu Godtja ŋayipinydja marŋgina, \q2 nhämana ŋayi yukurra yätjtja nhanŋu rom; \q2 nhanukuŋu yätjtja rom ŋal'maranharana marrtjinyara, \q2 bena yukurra ŋal'yunmirri garrwarnha. \q1 Yakana yurru Godthu buku-dhumukthirri nhanŋu yätjpuy ŋurikiy djämawuy. \q1 \v 6 “Yo. Wirrkina ŋanya dhä-ḏir'yurranydja. \q1 Buku-ruŋiyinmaraŋa wekaŋa ŋanyanydja ŋupanayŋu yana nhanbalayi romgu malthurra. \q1 Ŋayi djäma yukurrana yätjkuŋala wiripu-guḻku'nha yolŋu'-yulŋunha, \q2 bala nhenydja yurru ŋanyanydja wekaŋa buku-ruŋinyamaranhara biyapul warray wal'ŋu yätj. \q1 Ma', wekaŋana yätjnha ŋanya wal'ŋu be nhäna wurkthunarawunydja; \q2 Ŋayina yurru ḻuka yätjtja gapu, \q2 ŋunhiyina liŋgu yätj ŋunhi nhumalaŋgu ŋayi wekaŋala wurkthunarawu. \q1 \v 7 Ŋayi ŋuli marrtjinya djoṉgunha be nhä ḻatju'mirri girri' dhika rrupiya-guḻku'mirrina, \q2 galŋa-ŋamathinyamaranhaminya ŋuli ŋanyapinyay ŋayi. \q1 Gatjuy, wekaŋana ŋanya galŋa-yätjthinyaramirrina ga ŋäthinyaramirrina, \q2 ŋayi yukurra yurru nhina galŋa-yätjthirrina wal'ŋu. \q1 Bitjan liŋgu ŋayi ŋuli waŋa ḻakaranhamirri ŋanyapinya ŋayi bitjan, \q1 ‘Dhuwalana ŋarra yukurra nhina buŋgawana wal'ŋu bukmakku. \q2 Yaka dhuwala ŋarranydja dhuwaymiriw, buku-wurthapuy, \q2 ḏarramu-guḻku'mirri dhuwala ŋarranydja. \q1 Yakana ŋarra yurru ŋäthi warwuyun ŋula nhäkunydja.’ \q2 Bitjandhi ŋayi yukurra nhanŋuway ŋayi wokthunmirrinydja. \q1 \v 8 Bala dhunupana yana ḏo'yunna yurru nhanŋu galŋa-yätjthinyaramirrinydja rom, \q2 ŋutu'na dhika mari yurru nhanŋu buna; \q2 bukmak yurru gurruṯu'mirrinydja walala nhanŋu murrmurryunna marrtji, \q2 bala ŋayinydja yurru ŋäthina yukurra wiṯthunna dhika, \q2 ga nhinanydja ŋayi yukurra yurru dhäparknha ŋula nhämiriwnha. \q1 Bala ŋayi yurru ŋunhiyinydjayi dhuwurr-yätjtja dhäyka nhära gurthayuna, \q2 walŋa-winya'yunna yurru buwayakthirrina, \q2 liŋgu Garrayyuna Godthuna ŋayipi yurru ŋanya dhä-ḏir'yundja, \q2 ŋayipi ŋuriŋi ganydjarr-ḏumurruyu Godthu.” \p \v 9-10 Ga walalanydja ŋunhiyi buŋgawamirrinydja walala, ŋunhi walala yukurranha ŋuli malthuna romgu ŋurikiyi marramba'-ḏumurruwu miyalkku, rrambaŋina yana ŋunhiyi dhäykana walala ŋuli ḏukṯukthinya ŋoy-ŋapu'yuna ŋula nhäkuna malaŋuwu, rrupiyawu ga ganydjarrwu dhika nhäku, ga yakana walala ŋuli ḏukṯukthinya yukurranha nhanŋu Godkunydja. Bala walala yurru nyä'yunmirrina marrtji ŋurikinydja wäŋawu, ŋunhi walala yurru nhäma ŋanya nhäranharanydja marrtjinyara. Nyä'yunmirrinydja walala yurru wiṯthunna dhika, liŋgu nhämanydja walala yurru yukurra ŋawulul'nha buŋbulyunara marrtjinyara. Yurru ŋulaŋuruna walala yurru nhämanydja yukurra ya' märr barrkuŋuruna, liŋgu walala yurru ŋunhi beyaṉiyirrina wirrkina, yaka walala ḏukṯukthirri yukurra buwayakthinyarawu bitjan ŋunhiyi wäŋa. Ga waŋanydja walala yurru bitjanna, “Ye-e-e. Ŋunhanydja wäŋa ya' Bapilundja liŋguna buwayakthinana. Ŋayi ŋuli yukurranha dhärranhanydja yindina dhika ganydjarr-ḏumurruna, yurru ŋuriŋi liŋgu waḏutja yana ŋayi Godthunydja buwayakkuŋala ŋanya, liŋgu ŋayi yätjnha wal'ŋu yolŋu.” \p \v 11 Ga bitjandhi liŋgu walala yurru ḻukunydjamirri yolŋu walala nyä'yunmirri yukurra ŋurikiyi wäŋawu, liŋgu walalambala ŋayi ŋuli rarr'yuna marrtjinya dhaŋaŋnha dhika rrupiya, ga dhiyaŋunydja-wala bäyŋuna yurru ŋula yolthu yolŋuyu wuŋiḻi'yun ŋula nhä girri' walalaŋgala. \v 12 Ŋunhalanydja wäŋaŋura yolŋuyu walalay ŋuli buku-yuḻkthunminya djalim guḻku'na dhika nhä malanha girri', rrupiya-guḻku'mirrina nhä malanha bulayi ga garwarrwarr', ga dhika nhä maŋutji-winya'mirri guṉḏa malanha, miny'tjimirrina dhika, ga ralapiny, ga girri' dhika miny'tji-guḻku'mirrina dhomala, nyurrul'nha dhika ŋanyana, ḻatju'mirrina dhikana, ga ḻanapuny'tja ḻatju'mirrina, buyuwuyu'mirrina dhikana wal'ŋu. Ga bitjanayiŋga liŋgu walala ŋuli djäma yukurranha dharpanydja ga djambaka'yinyara ga dhapirrkmirri dhika guṉḏa, warkthuna ŋuli ḻatju'mirrina dhika nhä malanha girri', bala djalim walala ŋuli yukurranha ŋunhalayi bili wäŋaŋura. \p \v 13 Yo, ŋunhiliyi wäŋaŋura yolŋu'-yulŋuyu ŋuli yukurranha bäyim dhika buŋgan bäw'mirri, ga ŋathawuy dhäkay-ŋamathanhara, ga weyika' borum, ga weyika' ŋämiṉarawuy, ga ŋatha dämba buḻŋu', ga berratha ŋatha. Ga bitjanayi liŋgu bäyimdhi walala ŋuli yukurranha wäyinnhanydja buliki'nhanydja, nanikutnhanydja ga yarraman'nhanydja, ga yolŋunhanydja yana walala ŋuli märranha ŋunhalayi wäŋaŋura, djämamirrinha walalambalayi walala bäyimdhi ŋuli. Yurru wäŋanydja ŋunhiyi liŋguna buwayakthinana. \p \v 14 Bala ŋunhi buku-yuḻkthunminyaramirrinydja yolŋu walala waŋa ŋuli yukurra ŋunhinha wäŋanha bitjanna, \q1 “Bitjana liŋguna nhenydja ŋuli ḏukṯukthinya yukurranha be nhäku ḻatju'mirriwu dhika girri'wu, \q2 yurru liŋguna wiḏi'-wiḏiyurrunana nhänydja malanha nhuŋu bukmakthinana, \q2 warrpam'nha dhikana-wala winya'yurrunana gupaḏalnha. \q1 Ga dhuwalana nhe yukurra nhina dhäparknha, \q2 bäyŋuna nhe yurru biyapulnydja nhina yukurra be dhapirrkthirri ga ḻatju'mirri girri'mirri dhika.” \p \v 15 Yo, ŋunhiyinydja yolŋu walala ŋuli ḻukunydjakunhaminya walalanhawuynha walala ŋuriŋinydja ŋunhi walala ŋuli wuŋiḻi'yuna buku-yuḻkthunminya ŋunhiliyi wäŋaŋura bala'-maypamirriŋura, bala walala ŋunhiyinydjayi yolŋu walala djingar'-djingaryun yukurra barrkuna ya', liŋgu walala nhäma yukurra beyaṉiyirrina; yaka walala ḏukṯuk walala yurru nhära buwayakthirri ŋunha wäŋa manapandja. Nyä'yunmirrina walala yurru warwuyunmirrina ŋurukuyinydja wäŋawu. \v 16 Bala waŋanydja marrtji yurru bitjanna, \q1 “Yä-ä-ä, nhäna dhuwalanydja, yätjnha ŋiniya. \q1 Ŋunhayinydja wäŋa ya' yindinydja dhaṯthunminya ŋuli girri'yu ḻatju'mirriyuna, \q2 miny'tji-guḻku'mirriyuna dhika, \q2 ga dhaṯthunminyanydja ŋayi ŋuli garwarrwarr'mirriyu ga ralapinydhu ga guṉḏayu miny'tji-guḻku'mirriyu. \q1 \v 17 Ga dhuwalana gay', liŋguna winya'yurrunana, \q2 buwayakthinana warrpam'nha, \q2 bäyŋuna biyapulnydja yurru ŋayi nhina yukurra ḻukunydja.” \p Ga walalanydja ŋunhi golimirrinydja walala, bukmak yana ŋunhi walala ŋuli gäma yukurra mitjiya malanha, ga walalanydja ŋunhi yolŋu'-yulŋu ŋunhi walala ŋuli marrtji yukurra marthaŋayu malaŋuyu wäŋalili ga wäŋalili, ga bukmak ŋunhi djämamirri yolŋu walala, ŋunhi walala ŋuli djäma yukurra dhulmuwuy mitjiyawuy, ŋunhala ya' walalanydja dhärra yukurra barrkuna, \v 18 nhämana walala yukurra buŋbulyunarana marrtjinyara ŋawulul'nha ŋunhina, wäŋana ŋunhi nhäranharana marrtjinya. Bala walala yukurra nyä'yunmirrina marrtji ŋurukuyi wäŋawu, ga waŋanydja yukurra bitjan, “Ye-e-e, ŋunhanydja wäŋa ŋuli yukurranha djingaryuna yindiŋga dhika, ga dharrpalnha biyapul. Bäyŋuna wiripunydja ŋula wäŋa dharrpal bitjan ŋunhayi wäŋa.” \v 19 Walala yukurra nyä'yunmirri wiṯthunmirrina dhika, bukunydja munatha'mirrina nyä'yunminyara, “Ye-e-e, nhäna balanyarayinydja yätjtja. Ŋanapurru ŋuli gänha yukurranha ḻatju'mirrina girri' dhika ŋunhamala wäŋalili, bala ŋanapurrunydja dhuwala mitjiya-gänharamirrinydja walala ŋuli ḻukunydjayinyana wirrkina ŋuruŋu wäŋayu ḻukunydjayu. Ga nhäŋana ya', liŋguna winya'yurrunana. Bukmak dhika nhä nhanbala ḻatju'mirri girri' dhika dhapirrkmirri bilina winya'yurrunana warrpam'nha.” Bitjandhina walala nyä'yunmirrinydja marrtji ŋuruku wäŋawunydja. \p \v 20 Way, nhuma yolŋu walala ŋunhi nhuma nhina yukurra dhuwali djiwarr'ŋuranydja märr-yiŋgathiyana, liŋgu ŋunhayinydja wäŋa liŋguna winya'yurruna buwayakthinana. Ga nhuma ŋunhi Godku yolŋu walala, bo'puyŋu walala ŋunhi ga dhäwu'-ḻakaranhamirri walala goŋmirriyiyana walala galŋa-djulŋithiyana. Liŋgu Godthunydja dhä-ḏir'yurruna ŋanya rumbal-winya'yunmaraŋalana, buku-ruŋinyamaraŋala ŋanya ŋurikiynha ŋunhi nhumalanha ŋayi bumara rumbal-winya'yunmaraŋala ŋäthili. \p \v 21 Ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma djiwarr'wuynha yolŋunha ganydjarr-ŋutu'nha, ŋayi ḻaw'maramanydja ŋonuŋ ŋanya guṉḏa dhika bilkpilk, bala wirriw'yun ŋunha ya' gapulili moṉuklili, djaḻwurr bitjandhi, bala wiḏi'yunna guḻwuḻyunna. Bala ŋayi ŋunhiyi djiwarr'wuy yolŋu waŋanana, “Bitjandhi ŋayi yurru Godthunydja ŋurrkama ŋunhi yindinha wäŋanha Bapilunbuynha, ganydjarryuna dhika wal'ŋu winya'yunmarama yurru, yakana yurru biyapul yolŋuyu walalay nhäma ŋunhiyi wäŋa. \v 22 Yakana yurru yolŋu walala yukurra ŋaḻwa'yun yiḏakiyu ga biḻmayu barkparkthun manikay guywuymarama ŋunhiliyi wäŋaŋura, ga yakana yurru ŋula yolthu walalay goŋdhu djäma yukurra ŋula nhä ŋunhiliyi, ga yakana yurru yolthu djäma yukurra ŋunhiliyi ŋula nhä ŋatha buḻŋu'kuma. \v 23 Yakana yurru biyapul yukurra lanhdhirra nhära räkukuma ŋunhiyi wäŋa, liŋgu yolŋumiriwnha yurru ŋunhiyinydja djingaryun yukurra. Yakana yurru ḏarramuyu märrama miyalknha, ga nhina yukurra maṉḏa yurru ŋunhiliyi bäyŋuna. Ŋunhayinydja wäŋa djingaryun yukurra yurru wiraŋnha rirrakaymiriwnha, reway-mukthunna yukurra yurru djingaryun. Liŋgu guḻku' yukurranha ŋuli marrtjinya beŋuru barrkuŋuru wäŋaŋuru lili ŋunhimalayi wäŋalili buku-yuḻkthunminyarawu ga märranharawu ŋula nhäku malaŋuwu bäyimgu, bala ŋayinydja ŋuriŋiyinydja wäŋayu marrtjina walalanha mayali'-waŋala warray, yätjkuŋala warray ŋunhi wiripunhanydja bäpurru'nha ŋuriŋi nhanukiyingalay matjinydji'yu ga guṉḏayu ŋula nhäyu, ŋunhi ŋayi ŋuli djäma marrtji mokuywala ganydjarryu.” \p \v 24 Ŋe. Godthu dhä-ḏir'yurrunana ŋunha Bapilundja wäŋa, buryi'yurrunana yära winya'yunmaraŋalana, liŋgu ŋayinydja ŋuriŋiyinydjayi bumara rumbal-winya'yunmaraŋala Godku ŋunha dhäwu'-ḻakaranhamirrinha walalanha ga wiripu-guḻku'nha Godkunydja miṯtjinha. Yo, ŋuriŋinydja nhanukalanydja romdhu bitjarra bumara gulaŋ-waṉḏinyamaraŋala yolŋu'-yulŋunha bukmaknha yana, ŋunhi walala burakina ŋula yolkuŋu bunhara wäŋakurru dhika buku-ḻiw'maraŋala. Ga ŋurikina märrwu gay' ŋunhi Godthunydja yana-wala bumara buwayakkuŋalana ŋunhiyi wäŋa Bapilun. \c 19 \p \v 1 Ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra ŋäma ŋunha djiwarr'lilinydja, walala yukurra bena yiŋgathirri, wokthunna yukurra dhika Godkuna, bena dhika yolŋunydja miṯtjinydja, ga bitjanna walala yukurra ŋunhi waŋanydja. \q1 “Yalaluya, wokthunna Garraywu go. \q1 Ŋayipina ŋilimurruŋgu ŋunha walŋakunharamirrina Garraynydja, \q2 ga ŋayipina ŋunha waŋganynha ḻatjuny'tja dhika djarraṯawun'mirrinydja, \q2 yakana wiripunydja dhika waŋarr \q2 ganydjarrmirri balanyara bitjan ŋunha ŋayi. \q1 \v 2 Ŋanapurru dhuwala yukurra nhanŋuwaynha buku-ŋal'yundja, \q2 bili ŋayipina waŋganydhuna mala-yarr'yun ŋuli yukurra yolŋu'-yulŋunha yuwalkkumanydja wal'ŋu ga dhunupanydja. \q1 Ŋayi buwayakkuŋala ŋunhi yätj wäŋa, \q2 liŋgu balanyara ŋayi ŋunhi wäŋa bitjan marramba'-ḏumurru dhäyka; \q1 ŋuriŋi nhanukiyingalay ŋayi yätjthuna romdhu ŋayi yätjlilinydja gäŋala bukmaknha dhika wäŋa buku-ḻiw'marama. \q1 Godthunydja ŋanya dhä-ḏir'yurruna bumara buwayakkuŋalana, \q2 liŋgu ŋayi ŋäthili baymatthurruna rumbal-winya'yunmaraŋala djämamirrinha walalanha nhanŋuway Godku.” \p \v 3 Ga biyapul walala yiŋgathirri yatjunmirri dhika waŋa bitjanna, \q1 “Yalaluya, wokthunna Garraywu Godku go. \q1 Ŋunhiyinydja yätj wäŋa liŋguna bäyŋuna, \q2 dhawar'yurrunana nhärana gurthayuna, \q1 ga bitjanna liŋgu yurru yukurra ŋawululny'tja buṯ-buṯthun ŋulaŋuru nhanukala lili djiwarr'lilina, \q2 gupaḏalnha yurru, bitjanna liŋguna.” \p \v 4 Ga bitjarrayi liŋgu walalanydja ŋunhi ḏilkurruwurrunydja 24 walala miṯtjinydja, ga 4 walŋamirrinydja djiwarr'wuy ŋunhiyi mala märr-yiŋgathina yukurrana wokthurruna Godkuna; walala marrtjina djalkthunminana walalanhawuy walala Godkalana ḻukulili, ŋurikalana ŋunhi ŋayi nhina yukurra ŋunha ṉapuŋga' wal'ŋu, buŋgawa wal'ŋu ŋurruŋu, ga waŋananydja walala yukurrana bitjarrana, “Yo, yuwalknha. Yalaluya. Ŋanapurru wokthunna yukurra nhuŋuwaynha Garraywu Godkuna.” \s1 Lämdhu märramana yukurra nhanŋuway dhawu'mirrinhanydja \p \v 5 Bala ŋarra ŋuliŋurunydja ŋäma rirrakay, ŋayi yukurra waŋa ŋulaŋuru Godkala nhinanharamirriŋuru galki, waŋanydja ŋayi yukurra bitjanna, \q1 “Wokthurrana Godku ŋilimurruŋgalayŋuwu Waŋarrwu, \q2 bukmak yana nhuma djämamirri malanha nhanŋu, \q2 nhuma yolŋu walala ŋunhi buŋgawamirri ŋurru'-ŋurruŋu, \q2 ga nhuma wiripu-guḻku' wakinŋumirri gali'wuy walala, \q2 ŋunhi nhuma bukmak yana borrk-beyaṉiyirri yukurra nhanŋu märr-ŋal'yunna manapan. \q1 Wokthurrana yukirriya nhanŋuwaynha Godkuna.” \p \v 6 Ga ŋuliŋurunydja bala ŋarra ŋäma wiripuna rirrakay bena dhika, balanyarana bitjan woḻma ŋuli marrtji murryu'-murryun, yurru ḻatju'na ŋanya dhika rirrakaynydja ŋunhi, balanyarana bitjan gapu yukurra ŋuli dhaḻirr'yun; yolŋunydja walala bena dhikana miṯtjinydja ŋunhala djiwarr'ŋuranydja yukurra wokthun märr-yiŋgathirrina bitjanna, \q1 “Yalaluya! Wokthunna Godkuna! \q2 Liŋgu Garray ŋilimurruŋgu Waŋarr God nhina yukurra ŋurru-ḏawalaŋunydja wal'ŋu ŋunha. \q1 Ŋayipina waŋganynha yana ganydjarr-ḏumurrunydja, \q2 ga bukmak yurru nhä malanha nhanukalana goŋŋura gupaḏalnha, bitjanna liŋguna yurru. \q1 \v 7 Go ŋilimurru goŋmirriyirrina ga galŋa-djulŋithirrina nhanŋu, \q2 wokthunna ŋilimurru nhanŋu go, \q2 ga yäkuna ŋanya birrŋ'marama yindikumana. \q1 Liŋgu dhuwalana nhanŋunydja walu liŋguna bunana, \q2 gäthuranydja dhiyaŋunydja-wala ŋayi yurru Lämdhu ŋunhi märramana nhanŋuway dhawu'mirriyanharanhanydja dhäykanha, \q2 dhipuŋurunydja-wala yurru nhanŋuwaynydja wal'ŋu mala nhina yukurra waŋgany-manapanmirrina nhanukalana Lämgalana, gupaḏalnha-wala yurru. \q1 Ga ŋayinydja miyalktja ŋunhiyi nhanŋuwaynydja ŋäthilimirriyanharaminana ŋanyapinyay ŋayi liŋguna. \q1 \v 8 Ŋayinydja ŋunhi dhäwu'-nherraranydja Lämdhu ŋayi yurru miyalktja ŋunhiyi dhärra dhaṯthunminyarana ḻatju'mirriyuna dhikana girri'yu, \q2 lanyiŋdhuna dhikana garrkuḻukthuna. \q1 Ga djingaryundja ŋayi yukurra ŋunhiyi dhäyka girri'-ŋamathirrina nhanŋu märranharawuna.” \p Yo, ḻatju'mirriyunydja girri'yu ŋuriŋiyi mayali' ḻakarama yukurra ŋunhi ŋamakurru' dhika djämawuy Godkalaŋuwuŋu yolŋu'-yulŋuwuŋu. \p \v 9 Bala djiwarr'wuy yolŋu ŋunhi waŋa ŋarrakala bitjanna, “Ma' nhe yurru wukirrina marrtjiya dhuwalanydja dhäruk malanha dhipalana djorra'lilina ya', biyakana gam': Nhuma yurru goŋmirriyirrina nhinanydja yukurra, ŋunhinydja walala ŋunhi nhumalanha ŋayi garr'yurruna lili, märr yurru nhuma waŋgany-manapanmirrina ḻuka yukurra ŋatha galŋa-djulŋikuma Lämnha, ŋunhi ŋayi yurru märrama nhanŋuway ŋunhi dhäykanhana, märr yurru nhanŋuwaynydja ŋunhi miṯtji nhina yukurra waŋganyŋurana yana Lämgalana bitjanna liŋguna gupaḏalnha-wala.” \p Ga biyapul ŋuriŋiyi djiwarr'wuyyunydja dhäwu'mirriyu ḻakaraŋala ŋarrakala, “Dhuwalinydja dhäruk malanha ga yuwalknha wal'ŋu, nhanŋuwaynha Godkuna dhäruk,” bitjarra. \v 10 Bala ŋarranydja marrtji ŋurrkanhamirri nhanukala djalkirililina, ŋarra bini nhanŋu buku-ŋal'yunaŋga. Bala ŋayinydja waŋa bitjanna ŋarranha, “Yi', yaka ŋarrakunydja buku-ŋal'yurra. Ŋarranydja dhuwala Godku djämamirriŋga, balanyaraŋga liŋgu bitjan nhe dhuwala. Ŋalinydja maṉḏa dhuwala ŋuli yukurra djäma Godkuŋga, rrambaŋiŋga ŋilimurru bukmak ŋunha walala ya' wiripu-guḻku' ŋunhi marrtji ŋuli ḻakarama ŋanya Djesunha. Buku-ŋal'yurranydja nhanŋuway yana waŋganygu, Godku nhanŋuway.” Bitjarrana ŋayi ḻakaraŋalanydja waŋananydja yukurrana ŋarranha. \p Liŋgu bukmak nhä malanha dhäruk ŋunhi Godkala dhäwu'-ḻakaranhamirriyu walalay ŋuli waŋa, walalaŋgalaynydja ŋuriŋiyi dhärukthu yukurra ḻakarama warraŋulkuma ŋanyapinyaynha yana Djesunhana. Nhanukalana waŋganygala ŋilimurru yurru bun'kumu-nyilŋ'thundja, yakana ŋula dhäwu'mirriwala yolŋuwalanydja. \s1 Djesu marrtji gorruma lili gaywaraŋu'ŋura yarraman'ŋura, bala yana buwayakkuŋalana bumaranydja \p \v 11 Ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma, ŋayi marrtji ŋunha djiwarrny'tja ḻapthunna, dharr-way nhäma gaywaraŋu'nhana yarraman'nhana, ŋayi marrtji walma, ga yolŋu marrtji ŋal'yundja lili, ga yäkunydja ŋayi ŋunhi yolŋunydja ‘Märr-yuwalkthinyamirri, djambimiriw ga yuwalk wal'ŋu,’ balanyara. Yarrupthun marrtji lili ŋayi yulŋunydja, bala ŋayi yurru mala-yarr'yunna yolŋunhana walalanha ŋuriŋi nhanukalay dhunupayu romdhu, dhawar'maramana yurru winya'yunmaramana buwayakkumana yätjnhanydja romnha. \v 12 Ga maŋutjinydja ŋayi ŋunhiyinydja yolŋu djaḻka'-djaḻkarryun marrtji, bitjanna bitjan ŋuli gurtha ŋatŋatthun marrtji nhära, ga muḻkurrŋuranydja nhanukala muḻkurrwuynydja girri' bitjan ŋuli giŋdhu nherra'-nhirraṉ, yurru nhanbalanydja ga guḻku' warray, liŋgu ŋayi ŋunha buŋgawanydja wal'ŋu bukmakku yana bäpurru'wu. Ga bukuŋuranydja nhanukala yäku marrtji djingaryun wukirriwuy, yurru yakana ŋula yol yolŋu marŋgi ŋuriki yäkuwunydja, ŋayipina waŋganynha marŋgi ŋurikiyi yäkuwunydja nhanŋuway. \v 13 Nhäŋana ŋanya, girriny'tja ŋunha nhanŋu gulaŋ-yakaynha, ga yäkunydja ŋayi ŋunhi yolŋu ‘Godku dhäruk’, dhuwalanydjayi ga yäkuna ŋayi. \p \v 14 Yo, dhuwalana ŋayinydja marrtji yukurra lili djiwarr'ŋuru, ga bukmak miriŋu ŋunhi nhanŋuway wal'ŋu yolŋu walala malthun marrtji nhanŋu, ŋal'-ŋalyundja marrtji lili yarraman'ŋura malaŋumi, gaywaraŋu'mirriŋura yarraman'kala walalaŋgala, ga girri'mirrinydja watharrmirri dhika lanyiŋmirri walala yukurra marrtji malthundja nhanŋu Djesuwu. \v 15 Marrtjinydja ŋayi yukurra lili, yurru nhanukala dhäŋuranydja dhawaṯthun marrtji raywalnha mandjawaktja, ga dhiyaŋuyi mandjawakthu ŋayi yurru marrtji bumana bäpurru'nha ga bäpurru'nha; mulka ŋayi yukurra yurru walalanha ŋayipina goŋdhu, bala gämanydja ŋayi yurru walalanha ḏälyuna romdhunydja, muŋdhu'-muŋdhunna ŋayi yurru walalanha binydjitjkumana, liŋgu Godtja ŋunhi Ganydjarr-ḏumurru wal'ŋu Waŋarr yukurra wirrki dhika ŋaramurryirri rom-yätjmirriwunydja yolŋu'-yulŋuwu, bala ŋayinydja yurru walalanha dhä-ḏir'yunna buma buryi'yunna gupaḏalkumana. \p \v 16 Ga ŋayipinydja yäku, ŋunhiyinydja ŋunhi ŋayi marrtji gorruma lili yarraman'ŋura gaywaraŋu'ŋura, yäkunydja ŋayi wukirriwuy dhärra marrtji nhanukala muwayakŋura ga yuṯuŋgurrŋura nhanukala, ga yäkunydja ŋayi ŋunhiyi ‘Buŋgawa wal'ŋu buŋgawamirriwu, ga Garray wal'ŋu Garraywu walalaŋgu,’ balanyarayi. \p \v 17 Ga ŋuliŋurunydja ŋarra nhäma djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayi yukurra djingaryundja ŋunhala waluŋura, ga waŋanydja ŋayi yukurra yatjun dhika, wäthun yukurra wäyingu walalaŋgu bukmakku, ŋunhi walala yukurra wäyindja ŋunha buṯthunmirri gärakkurru, ga waŋanydja ŋayi bitjan yukurra, “Way wäyin walala, go lili ḻuŋ'thurra dhiyaku ŋathawu ḻukanharawu. Godthu nhumalaŋgu dhuwala ŋäthilimirriyaŋala gurrunhara guḻku' dhika ŋatha. \v 18 Go marrtjiyana lili, ga ḻukiyana ŋanaknha barrwaṉ'nha dhuwalanha buŋgawamirrinhana yolŋu'-yulŋunha ga rom-ḏälmirrinha yolŋunha walalanha, ga miriŋunha miṯtjinha walalaŋgu. Ḻukiya walala barrwaṉ ŋanak dhuwala ya' yarraman'nha walalanha ga yolŋu'-yulŋunha ŋunhi, ŋunhi walala ŋuli ŋal'-ŋalyuna marrtjinya. Ḻukiyana nyaŋ'thurrana go ŋanaknha, bukmaknha dhuwala ya' rom-yätjmirrinha yolŋunha walalanha, djämamirrinha walalanha bäyimbuynha ga wiripu-guḻku'nha yolŋu'-yulŋunha, dharrpalmirrinha wal'ŋu buŋgawamirrinha walalanha ga wakinŋumirrinha gali'wuynha walalanha. Dhuwalana ya' ŋorra marrtji rakunymirrina. Ma' ḻukiyana walalanha dhawar'maraŋana,” bitjarra. \p \v 19 Bala ŋarra nhäma ŋunhi wäyindhinyaranha yolŋunha ga ŋurru'-ŋurruŋunha ŋunhi buŋgawamirrinha yolŋu'-yulŋunha dhiyakuynha munatha'wuynha, ga miṯtjinha walalaŋgu miriŋunha, walala ḻuŋ'maranhamirrinydja bena dhikana malanydja waŋganylilina, märr yurru walala buma dhawar'marama ŋanya Garraynhana, ŋunhinhanydja ŋunhi ŋayi marrtji nhina lili yarraman'ŋura ga malthunamirrinha walalanha nhanŋuway. \v 20 Yurru dhunupa Garraywalanydja yolŋuyu walalay märraŋalana ŋanya ŋunhi wäyindhinyaranhanydja, bala yana ḏapmaraŋalana. Ga bitjarrayi liŋgu ŋanyanydja walala ŋunhi ḏapmaraŋalayi, ŋunhinhanydja bothinyarayŋunhanydja dhäwu'-ḻakaranhamirrinha, ŋunhi ŋayi ŋuli djäma marrtjinya ganydjarryu ŋurikalayi Satangala, liŋgu ŋuriŋiyi ganydjarr-ḏumurruyu djämayu ŋayi mayali'-wilkthurruna yukurrana ŋunhinhanydja yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala märraŋala yiŋarray'nha ŋurikiŋina wäyindhinyarawuŋuna bukulili walalaŋgiyingalay ga goŋlili, ga ŋunhinhanydja walalanha ŋayi bitjarrayi liŋgu mayali'-wilkthurruna ŋunhi walala yukurranha ŋuli buku-ŋal'yuna ŋuriki wäyindhinyarawu maliwu. \p Yo, Garraywala ŋuriŋi djiwarr'wuyyu yolŋu'yulŋuyu dhunupa maṉḏanha märraŋalanydja ḏap-ḏapmaraŋalanydja, bala yana ḏupthurrunana ŋunhimala gurthalilina wäŋa nininyŋulilina, walŋanhana yana ŋayi maṉḏanha ḏupthurrunanydja ŋunhimala gurthalili ŋunhi yukurra bitjan liŋgu nhära ṉoluŋdhirri ŋawulul butjiri. \v 21 Ga dhunupana yana Garrayyu bumara dhawar'maraŋalana miriŋunhanydja ŋunhi malthunaramirrinha walalanha maṉḏaku, bukmaknha yana warrpam'thurrunana dhawar'maraŋala ŋuriŋina mandjawakthu ŋunhi marrtji dhawaṯthun nhanukala dhurrwarakurru. Ga bitjarraŋga walala ŋorrananydja ya', bukmaknha rakunymirrina, bala wäyindja walala dhirrimuknha marrtjina, bala ḻukanana marrtjina ŋanaktja walalanha, ḻukanana marrtjina ḻukanana-a-a, yana liŋgu-u-u ga dhulpu'-wulputhina. \c 20 \s1 Ḻakarama yukurra ŋunhi nhaltjan 1,000-dhu dhuŋgarrayu yurru \p \v 1 Yo, ŋarra yukurra mukthunga yana mel-yurthirri, bala ŋarra dharr-way nhäma djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayi marrtji dhuryun lili ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru, gämanydja ŋayi marrtji goŋdhunydja raki' ḏälmirri, ga gonydjiŋ ŋuruku warumukkuna wäŋawu, ŋoywuna dhika munatha'wuna. \v 2 Marrtjinydja ŋayi lili, bala baṯ mulkana ŋanya ŋäṉuknhanydja, dhakaḏayarrŋuyinyaranhana ŋunhinhana, ŋunhi ŋayi worruŋuna wal'ŋu ŋunhiyi moḻ'ŋunydja, ga wiripunydja ŋayi yäku Satan ga Dipil, ŋunhi ya' mayali'-guḻku'mirri. Yo, baṯ mulkana marrtji ŋanya ŋuriŋiyi djiwarr'wuyyunydja yolŋuyu, bala ḏapmaramana ŋanya ŋuriŋiyi djimuku'yuna raki'yu, ŋayi yurru nhina yukurra ḏapmaranhara weyinŋumirrina, yana liŋgu ga 1,000 dhuŋgarranydja yurru ŋupan. \v 3 Yo ḏap gay', ḏapmarama liŋguna, bala ŋurrkamana ŋanya marrtji ŋunhana ŋarŋgalili bukumunha'lilina wäŋalili, bala dhaḻ'yun wuṉḏaŋarrkumana, märr yurru yakana ŋula yolthu ḻapthunmaramanydja; ŋunhalana liŋgu ŋayi yukurra nhinanydja yurru, märr ŋayi yakana biyapulnydja yurru mayali'-wilkthun marrtji yolŋunha walalanha bäpurru'nha ga bäpurru'nha. Ŋunhalana liŋguna ŋayi yurru nhinanydja yukurra, yana liŋgu ga dhuŋgarranydja 1,000 yurru ŋupan, ga ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋayina yurru Gunhu'yuna ŋanya dhayaḻakuma dhawaṯmaramanydja märr-gurriri yana. \p \v 4 Ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma ŋula nhämunha'nha yolŋunha walalanha, walala yukurra nhina ŋurru'-ŋurruŋu wal'ŋu ŋunhi, liŋgu ŋayipi Godthu walalanha nherra'-nhirrara yolŋu'-yulŋuwu mala-yarr'yunarawu. Ga bitjandhiyi ŋarra nhäma wuŋiḻi ŋunhinhanydja walalanha yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walalanha yukurrana bumara muḻkurr-guḻk-gulkthurruna balanyaramirriyu ŋunhi yukurrana mari yindi marrtjina bathala dhiyala munatha'ŋura. Yo, ŋuriŋi yätjmirriyu yolŋuyu walalay walalanha baymatthurruna rakunyguŋalana, liŋgu walala ŋuli yukurranha ḻakaranha birrŋ'maranha dhäwu' Djesunha ga dhäruk nhanŋuway Godku. Yaka walala ŋuli buku-ŋal'yuna ŋuriki wäyindhinyarawu yolŋuwu, ga yaka walala ŋuli buku-nyilŋ'thuna ŋuriki nhanŋu maliwu, ga yiŋarray'miriw walala ŋunhiyi, yaka walala märraŋala yiŋarray'yunara nhanŋu ŋuriki wäyindhinyarawu dhipala bukulili walalaŋgala ga goŋlili bäyŋuna, bala walala burakinanydja ŋurikiŋi rom-yätjmirriwuŋunydja yolŋu'-yulŋuwuŋu. Yurru biyapul walala walŋathinayi beŋuru rakunyŋurunydja, ga ŋunhana ya' walala ḏäpthun marrtji ŋurru'-ŋurruŋuna wal'ŋu; rrambaŋina yana Garraywala walala yurru ḏälkuma yukurra dhuwala wäŋa munathany'tja goŋdhu walalaŋgalay, dhuŋgarranydja ŋupan yurru ga 1,000-nha. \p \v 5 Yurru wiripu-guḻkuny'tja ŋunha rakunymirri yolŋu walala, ŋunhi rom-yätjmirrinydja wal'ŋu ŋunhala bäyma yurru moluŋura ŋorra yukurra, yana liŋgu-u-u ga 1,000 dhuŋgarra yurru warrpam' djuḻkthunna, yurruna walalanydja yurru ḏurryun dhawa-yawaṯthun ŋulaŋuru moluŋurunydja, yana wärriku yurru. Yurru walala ŋunhiyi burakinyarapuyŋu yurru ŋäthilinydja ḏurryun walŋathirri. \v 6 Bala goŋmirriyirrinydja wiṯthunna dhikana walala yurru nhina yukurra; yakana walala yurru ŋunhiyinydja walala biyapulnydja murrmurryun, bitjanna liŋguna walala yurru nhina yukurra ḏalkarra'mirrina walala Gunhu'wu ga Djesu-Christku, djäma yukurra yurru buku-ŋal'yunna manapan Godku, ga wäŋanydja dhuwala ŋarakanydja walala yurru ḏälkuma yukurra rrambaŋi Garrayyuna, dhuŋgarranydja yurru ŋupan 1,000. \s1 Ŋurruŋunhanydja Ŋäṉuknha ŋunhi Satannhanydja yurru ŋurrkama gupadalnha ŋunhana gurthalilina \p \v 7 Yo, ŋunhalana bäymana Satandja ŋunhi Ŋäṉuktja ya' ḏapmaranharana nhina yukurra yurru, ŋunha bukumunha'ŋura wäŋaŋura gärri yukurra, yana liŋgu ga 1,000 dhuŋgarra dhawar'yun yurru, yurruna Gunhu'yu ŋanya dhawaṯmaramanydja yurru. \v 8 Dhawaṯthundja ŋayi yurru, bala dhunupana ŋayi yurru marrtjinydja dhikana-wala wäŋalili birrka'mirrililina bäpurru'wu ga bäpurru'wu ga bäpurru'wu mayali'-wilkthunarawunydja, waŋana marrtji gur'yunna yurru; ŋayi yurru Satandhunydja gäma ḻuŋ'thunmarama yolŋunhanydja walalanha birrka'mirriŋuru bäpurru'ŋurunydja yindiwuna mariwu, bukmaknha yana yolŋunha walalanha ŋunhi walala yukurra mukthun ḏukṯukthirri yätjku. Yo, ŋayi yurru Satandhu walalanha ḻuŋ'thunmarama, buŋgawanha maṉḏanha manapan yäkunha Guknha ga Maykuknha, gämanydja ŋayi yurru walalanha mari-winy'tjunmaramanydja, guḻku'nhana dhikana be nhämunha'nhana yolŋu'-yulŋunha biyaku ŋuli raŋi munatha' bothurrumiriwnha. \v 9 Bala walala yurru nyäṉ'thundja withiyanna-wala yana Garraynhanydja ga nhanŋuway miṯtjinha Garraywu, ga wäŋanydja yurru warrpam' ḻiw'marama gungamana ŋunha Djurutjalambuynydja, ŋunhanydja wäŋa ŋunhi ŋurikiyi ŋayi yukurra Gunhu' märr-ŋamathirri wirrki dhika. Bala ŋayinydja marrtji dhunarra gurthana, nhära marrtji lili beŋuru djiwarr'ŋurunydja, muk-gay monyguma marrtji ŋunhi miriŋunhanydja walalanha ŋuriŋiyina gurthayuna, warrpam'nha dhawar'marama dhikana nhära. \p \v 10 Ga dhunupana yana Godkunydja ŋunhi yolŋu walala marrtji, bala baṯ-gay mulka ŋanya ŋunhi Ŋäṉuknhanydja, ŋunhi ŋayi gur'yurruna mayali'-wilkthurruna ŋunhinha yolŋunha walalanha, baṯ-gay mulkananydja ŋanya, bala yana ḏupthurrunana, ŋunha-wala yana ŋurrkaŋala gurthalilina ga ŋawulul'lilina butjirililina, ŋoy-wuḻkthunaramirrililina, ŋunhimalayi liŋgu wäŋalili ŋunhi ŋayi ŋäthili ḏupthurruna wäyindhinyaranha ŋunhi yolŋunha ga wiripunha yätjnha ŋunhi yolŋunha bothinyarayŋunha dhäwu'-ḻakaranhamirrinha. Ga ŋunhimala liŋgu ŋanya ŋunhi Mokuynhanydja ḏupthurruna nininyŋulilina gurthalili, ga ŋunhalana walala yukurra yurru ŋayaŋu-wuḻkthundja wirrkina dhikana wal'ŋu, bitjanna liŋguna yurru walupuy ga munhaku, gupaḏalnha-wala yana. \s1 Rom-yätjmirrinha yolŋunha ŋurrkamana yurru gupaḏalnha ŋunhana gurthalilina \p \v 11 Ga ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra dharr-way nhäma ŋutu'na ŋanya nhinanharamirri, yurru gaywaraŋu'na bäymana dhika, ga nhämayi ŋarra ŋanya ŋunhi wäŋa-nininyŋunha, ŋayi nhinanydja yukurra ŋunhilimiyi. Ga djiwarrny'tja ŋunha gäraktja ga dhuwala munathany'tja dhika winya'yunna-wala, gupaḏalnha bena warrpam'nha, bukmaknha dhika winya'yunna marrtji buwayakthirrina. \v 12-13 Bala yana ŋarra nhäma yolŋu'-yulŋunha rakunymirrinhana, walala marrtji djinga'-djingaryun gumurrŋura ŋurikala wäŋa-nininyŋuwala; rrambaŋina yana walala yukurra djingaryun ŋunhalanydja, buŋgawamirri wal'ŋu ŋunhi yolŋu walala ga wakinŋumirri. Bala djorrany'tja malanha ḻapmaramana marrtji be yolthu, ŋunhiyi djorra' malanha ŋunhi ḻakarama yukurra yolŋu'-yulŋuwuŋu djämawuy, ŋunhi nhäyinyara walala djäma marrtjina bala. Ga wiripunydja ŋunhi djorra' ŋayi ḻapmaramayi yäkumirri, ŋunhina wal'ŋu yolŋunydja walala yäku ŋunhi walala liŋguna märraŋala Garraywuŋu walŋa gupaḏalŋuwuna wal'ŋu nhinanharawu. \p Yo, bukmak ŋunhi rakunymirri yolŋu walala ŋunhi walala ŋäthili murrmurryurruna marrtjina yätjmirri ŋunhi, walala ḏurryunna marrtji, dhawa-yawaṯthunna ŋulaŋuru moluŋurunydja ga djinawa'ŋuru gapuŋuru ga ŋulaŋuru rakunymirriwala wäŋaŋuru, ga ŋunhana ya' walala djinga'-djingaryundja yukurra gumurrŋura Gunhu'walana. Bala Gunhu'yu nhämana marrtji ŋunhiyi djorra'na malanha, maḻŋ'maramanydja ŋayi marrtji ŋunhi yolŋuwuŋu djämawuynydja, bala ŋayi yurru dhä-ḏir'yundja waŋga'-waŋganynha yana ŋulinyarayi liŋgu ŋupanarayŋuyi ŋunhi walala ŋuli yukurranha djäma. \p \v 14-15 Bala yana ŋayi Gunhu'yu ŋurrkamana rakunydhinyamirrinydja rom ŋunhi ga rakunymirriwu wäŋa ŋunhana gurthalilina ŋunhi yukurra nhära bitjan liŋgu. Yo, bukmak ŋunhinydja yolŋu'-yulŋu dhuwurr-yätjmirrinydja ŋunha djinga'-djingaryun marrtji gumurrŋurana nhanukala, waŋga'-waŋganynha yana walalanha yukurra ŋayi maḻŋ'maramanydja, nhäma marrtji ḻarrumanydja djorra'ŋuranydja yäkuwuna walalaŋgu ŋuriki yolŋuwu waŋga'-waŋganygu. Ŋuli ŋayi yukurra ŋunhiyi yolŋu yäku yaka djingaryun ŋunhilimi djorra'ŋura walŋawuyŋura, bala ŋanyanydja yurru dhunupana ŋurrkamana ŋunhana gurthalilina wäŋalili gupaḏalkumana yurru. Ŋunhiyinydja bitjan ŋayi biyapul rakunydhirri yurru; yakana ŋayi ŋuli ŋunhiyi yolŋu nhini yukirri ŋunhala yuṯaŋuranydja romŋura ŋunhi yurru maḻŋ'thun Gunhu'wuŋu, ga nhina ŋayi yurru yukurra nyeyaḻŋura Godkala bäyŋuna. \c 21 \s1 Ḻakarama yukurra yuṯawuynha rombuy ga wäŋawuy \p \v 1 Bala ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋarra nhäma yuṯana djiwarr' ga yuṯana ŋaraka munatha'. Dhuwala ŋäthiliŋunydja gärak ga dhuwala ŋaraka munatha' dhikana winya'yunna marrtji, ga moṉuktja gapu bitjandhi yana winya'yunna marrtji buwayakthirriyi. \v 2 Ŋuliŋurunydja ŋarra nhäma wäŋa, ŋunhina gänaŋuna wal'ŋu dhikana, yuṯana wäŋa yäku Djurutjalamnha; nhämanydja ŋarra yukurra, ŋayi marrtji dhuryun lili ŋulaŋuru djiwarr'ŋurunydja, nhanukala Gunhu'wala goŋŋuru. Yurru ḻatju'na dhikana wal'ŋu ŋayi ŋunhiyinydja wäŋa, garrkuḻuknha bäymana ŋula nhämiriwnha, ŋäthilimirriyanhara nhanŋuway Djesuwu; balanyarana ŋayi ŋunhiyinydja wäŋa bitjan dhäyka ŋunhi, ŋunhi ŋayi ŋuli djingaryun yukurra dhaṯthunminyarawuy ḻatju'yu dhika girri'yu, girri'-ŋamathinyarana nhanukalaŋuwu dhuway'mirriŋuwuna ŋunhi ŋayi yurru marrtji lili nhanŋu märranharawu. \p \v 3 Wiripunydja ŋarra ŋäma yukurra ŋutu'na rirrakay, ŋayi waŋa marrtji ŋulaŋuru ṉapuŋga'ŋuru wal'ŋu nhinanharamirriŋuru, waŋanydja ŋayi marrtji bitjan, “Nhäŋana ya'. Gunhu'wunydja wäŋa dhikayi bäyma yolŋuwala. Gunhuny'tja ŋayipinydja nhina yurru yukurra yolŋu'-yulŋuwala rrambaŋina. Walalanydja yurru nhanŋuwaynha wal'ŋu yolŋu'-yulŋu, ga ŋayipinydja yurru Godtja walalaŋgala galki ŋunhili rumbalnha wal'ŋu. \v 4 Ŋayina yurru walalanha biḏiwiḏitjkuma ganurunydja maŋutjiŋurunydja; yakana biyapulnydja yurru walala ŋäthi. Yakana biyapulnydja yurru yolŋu'-yulŋu murrmurryun marrtji, bili rakunydhinyamirrinydja rom ŋunhi' liŋguna dhawar'yurrunana; yakana yurru yolŋu biyapulnydja galŋa-yätjthirri warwuyun, ga ŋäthinyamirri marrtji yakana. Ga yakana yurru yolŋu walala rirrikthunmirri marrtji ga batjpatjthun yurru bäyŋuna, liŋgu dhuwala ŋäthiliŋunydja rom winya'yurrunana liŋguna, buwayaknha.” \p \v 5 Bala ŋayipinydja ŋunha ŋayi yukurra nhina garrwar ṉapuŋga' wal'ŋu waŋa bitjanna, “Nhäŋana ya'. Ŋarra yukurra djäma yuṯakuma bukmak nhä malanha.” Ga biyapul ŋayi waŋa ŋarrakala bitjan, “Ma', wukirrina dhuwalayi malanha dhäruktja dhipali djorra'lilina, liŋgu dhuwalayinydja dhäruk malanha yuwalknha wal'ŋu, ga märr-yuwalkthinyaramirrina.” \p \v 6 Ga biyapul ŋayi waŋa bitjanna, “Liŋguna dhuwala yulŋunydja. Ŋarrapi dhuwala ŋurru-yirr'yunarayŋunydja, ga dhä-yawar'yunarayŋunydja; ŋurrunaŋgal ŋarra, ga ŋunha bala dhä-yawar'yunaraŋura wal'ŋu ŋarrapi yana. Ŋarra yurru wekama ŋunhi wal'ŋu gapu walŋamirri ŋunhinhanydja yolŋunha ŋunhi ŋayi yuwalkkuma yukurra ŋanhdharkthirri ga yuwalkkuma wal'ŋu ŋarraku yukurra ḏukṯukthirri. Ŋuriŋiyinydja yurru yolŋuyu ḻuka yänana-wala ŋunhi gapu walŋamirrinydja ŋunhi ŋuli bitjan liŋgu dhawaṯthun yukurra ḏarrtjalk yana ga garrkuḻuk. \v 7 Ŋunhiyinydja yolŋu ŋunhi ŋayi yukurra yurru marrtji mukthun yana balakurru ŋoy-yätjthinyaramirrikurru dhukarrkurru, yana liŋgu ga bukuna mulka yurru, ga djuḻkmarama ŋayi yurru yätjnha romnha ŋunhi, yakana ŋula yätjlili gatjpal'yun, ŋayi yurru ŋunhiyinydja yolŋu nhina yukurra galkina wal'ŋu ŋarrakiyingalana nyeyaḻŋura. Ŋarranydja yurru nhanŋu Waŋarr Gunhu', ga ŋayinydja yurru gäthuna ŋarraku. \p \v 8 “Yurru ŋunha dhuwurr-yätjmirrinydja yolŋu walala yakana yurru ŋarrakala galki nhina, dhuwalana yolŋunydja walala gam', barrari-ḏumurru ŋunhi rum'rumdhun ŋayi ŋuli malthunarawu ŋarraku, ga märr-yuwalkthinyamiriw ŋunhi yolŋu, ga rom-djarrpi' yolŋu, ga moṉu'-muṉuŋu, ga marramba'-ḏilkurru, ga marrŋgitj yolŋu ŋunhi ŋayi ŋuli djäma yukurra matjinydji'yu girri'yu, ga dhä-guykthunaramirri yolŋu, ga waŋarr-maḏayin'mirri yolŋu, ga bothinyaramirri yolŋu, dhuwalayinydja yolŋu walala yurru yaka ŋarrakala nhina; walalaŋgunydja wäŋa ŋunhana ya' gurtha ŋunhi nininyŋuna wal'ŋu nhära yukurra ŋatŋatthun ŋawulul'mirri butjirimirri. Ŋunhiyinydja bitjan walala yurru ŋunhiyi yätjmirri yolŋu'-yulŋu rakunydhirri biyapul, gupaḏalnha-wala wal'ŋu.” Bitjanna ŋayi waŋanydja yukurra ḻakaramanydja ŋarrakala Gunhu'yu Godthu ŋayipi. \s1 Ḻakarama yukurra Yuṯawuynha Djurutjalambuy wäŋawuy \p \v 9 Ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru waŋgany djiwarr'wuy yolŋu marrtji ŋarrakala, yurru ŋuliŋuruyi ŋayi malaŋurunydja 7-gala ŋunhi walala djululu'yurruna Godku ŋunhi ŋaramurr munatha'lili ŋarakalili. Ŋayi waŋa ŋarranha, garr'yun bitjanna, “Way, malthurra ŋarraku go. Ŋarra yurru nhokala milkumana dhäykanha, ŋunhinhana ŋunhi ŋayi yurru Lämdhu märrama nhanŋuwaynha waŋgany-manapanminyarawuna nhinanharawu bitjanarawuna liŋguwuna.” Ga bitjanna ŋayi ŋarrakala waŋa ḻakaramanydja ŋuriŋi djiwarr'wuyyunydja yolŋuyu. \v 10-11 Bala birrimbirrnydja ŋarra malthunna marrtji nhanbala, ŋayi ŋarranha gäma marrtji ga nherraṉ ŋunhamalana bukulili dhika dhiŋgililina wal'ŋu, bala ŋayi waŋanydja, milkumana ŋarrakala, “Ŋunhana ŋayi ya',” bitjan. Ga nhämanydja ŋarra nhanŋu Godkunydja yuṯana wäŋa Djurutjalambuynha, ŋayi marrtji yarrupthun lili ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru garrkuḻuknha bäymana dhika wal'ŋu yana. Yo, nhämanydja ŋarra yukurra ŋunhiyi wäŋa, ŋayi marrtji yarrupthun ŋulaŋuru lili ya' nhanukuŋu Godkuŋuna wekanhara, yurru wäŋanydja ŋunhayi djeŋarra'na dhikana miḻŋ'-miḻŋdhunna yukurra, ḻiw'yunmaramanydja yukurra ŋäkirrmarama nhanukalaynha Godkalana Garrkuḻukthuna djarraṯawun'thu, ŋanyana dhika dhapirrknha bäymana gay', biyapulnha wal'ŋu dhikana ḻatju', miḻŋ'-miḻŋdhunna yukurra bitjanna bitjan ŋuli guṉḏa ŋunhi dhapirrkmirri maŋutji-winya'mirri, lanyiŋnha dhika bäymana. \p \v 12-13 Ga ḻiw'maramanydja ŋunhiyi wäŋa ḻoḻu marrtji ŋorra bena-wala dhiŋgina, ga ḻoḻuŋura ŋunhiliŋumiyi 12 dhurrwaranydja gärrinyarawunydja, ḻurrkun' dhurrwara ŋunhala bala dhimurru'ŋuranydja gali'ŋura, ga ḻurrkun'dhi dhurrwara yukurra djingaryun ŋunhala bala djalathaŋŋuranydja gali'ŋura, ga ḻurrkun'tja dhurrwara yukurra djingaryun dhiyala bala ḻuŋgurrmaŋuranydja gali'ŋura, ga ḻurrkun'dhi yana dhiyalanydja bala gali'ŋura dhurrwara yukurra djingaryun bärra'ŋuranydja. Ga djiwarr'wuy yolŋu'-yulŋu 12 malanydja djinga'-djingaryun marrtji waŋga'-waŋganyŋura ŋunhiliŋumi dhurrwaraŋuranydja malaŋumi. Ga yäkunydja mala dhärra yukurra wukirriwuy waŋga'-waŋganylili dhurrwaralili, yäkunydja walala ŋunhi 12 miṯtji, ŋunhi walala waŋgany yana bäpurruny'tja, Yitjuralnydja bäpurru' ŋunhi. \p \v 14 Ga ŋunhiyi ḻoḻunydja ŋurikiyi wäŋawu djingaryundja yukurra 12-ŋura bathalamirriŋuranydja guṉḏaŋura, ḻuku ŋunhiyinydja ŋuriki ḻoḻuwu, ga guṉḏaŋuranydja ŋunhiliyi malaŋumi ga yäku marrtji djinga'-djingaryun wukirriwuy, ŋunhiyi bo'puyŋu walala 12 ŋuriki Lämgu, waŋga'-waŋgany yana walala ŋunhi yäkunydja ŋunha guṉḏaŋura wukirriwuynydja dhärra yukurra. \p \v 15 Ga ŋunhiyi djiwarr'wuy yolŋu ŋunhi ŋayi waŋa yukurra ŋarrakala, ga ḏälkumanydja ŋayi yukurra ga djaka'-nhänharamirri dharpa, yurru garwarrwarr'nha bäyma ŋunhi dharpanydja, ŋayi yurru djaka'-nhäma ŋunhiyi wäŋa ga dhurrwara malanha ga ḻoḻu ŋunhi ḻiw'marama djingaryun yukurra. \v 16 Ga ŋunhi ŋayi marrtji djaka'-nhäma'-nhamanydja, rommirriyamanydja nhäma'-nhama marrtji ŋunhiyi wäŋanydja, maḻŋ'maramanydja warrpam' warray dhapirrk warray, rrambaŋi yana galiny'tja malanha ŋunhiyi, bukunydja-rrambaŋi, dhapirrkmirri yana. Yurru galiny'tja ŋayi ŋunhi weyinnha wal'ŋu bena-wala birr-rr-rr bitjarra, weyinnha weyinnha wal'ŋu, ga djakany'tja ŋayi ŋunhi ga dhikana-wala dhiŋgina wal'ŋu, balanya liŋgu yana djaka' galiny'tja malanha ŋunhiyi, dhapirrkmirri wal'ŋu dhikana. \p \v 17 Ga bitjandhi liŋgu ŋayi marrtji djaka'-nhäma ḻoḻunydja ŋunhiyi, ga nhämanydja be djakany'tja weyi'-wiyinnha. \v 18 Ga ḻoḻunydja ŋunhiyi dhapirrknha dhika ḻatju'na, balanyarana bitjan miny'tji-maypamirrina guṉḏa, yurru lanyiŋnha bäymana, ga wäŋanydja ŋunhi buṉbunydja malanha ga dhukarr ga dhika nhä malanha djeŋarra'na yanana, garwarrwarr'nha dhikana be nhämiriwnha warrpam'nha, lanyiŋnha bukmaknha, miḻŋ'-miḻŋ bitjanna yukurra djingaryundja. \v 19-20 Ga djalkirinydja ŋurikiyi ḻoḻuwu ŋal'yunarawu dhaṯthunarana wiripuna wiripuna guṉḏa, miny'tji-guḻku'mirrina dhika ŋanya ḻatju'mirrina guṉḏa malanha. Yo, guṉḏanydja ŋunhi dhuḏiŋuranydja wal'ŋu ŋoyŋuranydja ga milkuminy miny'tji guṉḏa, yäkunydja ŋunhiyi ga djatjpa, ga ŋurikalayi ŋal'yun yukurra wiripuna yäku guṉḏa ŋunhi milkuminy miny'tji, yurru gänana wal'ŋu ḻatju'mirrina, ga biyapulnha ŋapa-ŋal'-ŋalmaranhara marrtjinyara bala wiripu ga wiripu guṉḏa malanha, yurru miṯtjinydja ŋunhiyi 12, yurru barrkuwatj yäkunydja walala ŋunhi guṉḏa malanha, yurru bukmak ŋunhi warrpam'nha dhika djana'mirrina malanha, dhapirrkmirrina ŋunhiyi ga miny'tji-guḻku'mirrina. \p \v 21 Ga dhurrwaranydja malanha ŋunhi yukurra djingaryun ralapinynha, ŋutu'-ŋutu'mirrina ŋanyana dhika waŋga'-waŋgany yana ŋurikiyi dhurrwarawu malaŋuwu. Ga dhukarrnydja malanha ŋurikiy wäŋawuy ŋorra marrtji ga garwarrwarr'nha bäyma dhika, miḻŋ'-miḻŋdhunna yukurra, dhukun'miriwnha ŋula nhämiriwnha, lanyiŋnha bäymana dhikana. Warrpam'nha dhika nhä malanha ŋunhi djaḻka'-djaḻkarr'yunna yukurra miḻŋ'-miḻŋ bitjanna, djingaryundja yukurra ḏarrtjalknha ŋula nhämiriwnha. \p \v 22 Ŋe, nhämanydja ŋarra marrtji ḻarrumanydja Godkalaŋuwunydja Buṉbuwu, ŋurikinydja ŋunhi yolŋu'-yulŋu ŋuli ŋunhimalayi buku-ḻuŋ'thun buku-ŋal'yunarawu Godku, yurru bäyŋuna ŋarra maḻŋ'maramanydja, liŋgu wäŋanydja ŋunhiyi nhanŋuway Godku nhinanharamirri warrpam'nha yana; ŋayipi God nhina yukurra ŋunhiliyi wäŋaŋura rumbalnha wal'ŋu, Garray God ŋunhi Ganydjarr-ḏumurruna Waŋarr ga Läm ŋunhi; yakana biyapulnydja yurru ŋilimurru nhina yukurra barrkuwatj, God ga walala yolŋu nhanŋu bäyŋuna yana. \p \v 23 Ga wäŋawunydja ŋurikiyi yakana yukurra djingaryun walu ga ŋaḻindi djarraṯawun'ku wekanharawu, liŋgu Godnha ŋayipina djarraṯawun'tja ŋunhi ŋurikiyi wäŋawunydja, ŋayipina yukurra räkukumanydja wäŋanydja ŋunhi nhanukiyingalay ŋuriŋina baḏayala'yu, ga Lämdja ŋunhi Djesunydja balanyarana bitjan lanhdhirra djarraṯawun'ku wekanharawu ŋurikiyi wäŋawu. \v 24 Bukmaktja yurru yolŋu walala bäpurru' ga bäpurru' marrtji yukurra ŋuriŋina liŋgu djarraṯawun'thu, ga walalanydja yurru ŋunhiyinydja yolŋu walala ŋunhi walala nhina yukurra buŋgawamirri ŋurru'-ŋurruŋu, märr-ŋal'yundja walala yurru nhanŋuway Godkuna, bala gämanydja yurru ḻatju'mirri dhika nhä malanha ŋurikalayi wäŋalilinydja, bitjan mundhurr yana nhanŋuway Godku. \p \v 25 Ga dhurrwaranydja ŋunhi yukurra yurru djingaryun ḻapthunara yana walu-ŋupan-n-n, gupaḏalnha-wala yana yurru, bili yakana ŋunhalanydja yurru munhakuyirri. \v 26 Ga ŋunha mulku'-mulkurunydja miṯtji bäpurru' ga bäpurru', walalanydja yurru gärri ŋunha bala wäŋalili, gäma yurru walalaŋguway ŋunhi ḻatju' dhika nhä malanha, bala wekama yurru nhanŋuna Godkuna, märr-ŋal'yun yurru yukurra nhanŋuwaynha warrpam'nha. \v 27 Yurru ŋunhina liŋgu ŋayaŋu-ḏarrtjalktja yolŋu yurru gulŋiyirri ŋunhimalayi wäŋalili. Bäyŋuna yurru ŋula yätjtja gärri yukurra ŋunhimalayi, ga ŋula yol rom-djarrpi' yolŋu ŋunhi ŋayi djäma ŋuli yukurra goramirri rom, ga bothinyaramirri yolŋu, yakana yurru dhuwalanydja walala gulŋiyirri Godkalanydja wäŋalili; ŋunhina walala liŋgu yurru gulŋiyirrinydja, ŋunhi walala yukurra yäku djingaryun wukirriwuy ŋunha Lämgala djorra'ŋura, ŋunhi yukurra yäku djingaryun ŋunhiyi yolŋu walala ŋunhi walala walŋathina nhanukala ŋuriŋi maŋgu'-waṉḏinyarayu. \c 22 \s1 Ḻakarama yukurra Walŋamirriwuy Dharpawuy \p \v 1 Ga ŋuliŋurunydja dhäŋuru ŋayi ŋuriŋi djiwarr'wuyyu yolŋuyu milkuma ŋarrakala ŋunhi mayaŋ'tja gapunydja walŋa-wekanhamirrinydja, ḏarrtjalknha bäymana dhika mel-waṯpaṯnha, ḻarryundja yukurra dhawaṯthundja ŋulaŋuruyi lili Gunhu'wala yana nhanukiyingala wal'ŋu, ga ŋulaŋuru Lämgalana bitjandhiyi. \v 2 Ga mayaŋ'tja ŋunhiyi marrtji ŋorra ŋulana-wala ṉapuŋga'kurru yana wäŋakurru wal'ŋu, ga gali'ŋuranydja maṉḏaŋuŋura ŋunhilimiyi mayaŋ'ŋura dharpa maṉḏanha yukurra djingaryun walŋa-wekanhamirrina maṉḏanha, ŋunha bala ḻaypa ga dhuwala gali'ŋura, yurru borum guḻku'mirri ŋunhiyi dharpanydja maṉḏanha, bitjanna liŋguna ŋaḻindi-ŋupanna borummirriyirrinydja yukurra yurru, ga man'tjarryunydja ŋuriŋiyi baḏarraŋ'kumana yukurra yurru walŋakuma yolŋu'-yulŋunha bäpurru'nha ga bäpurru'nha. \v 3 Bäyŋuna yurru Gunhu'yu Godthu biyapulnydja yätj-ḻakarama bala dhä-ḏir'yun ŋula yolŋunha, liŋgu yätjtja ŋunhi liŋguna buwayakthinana yanana warrpam'nha. \p Liŋgu ŋayipi Gunhu' ga Läm ŋunhi wäŋa-waṯaŋu maṉḏa nhina yukurra yurru ŋunhalanydja ŋurruŋunydja wal'ŋu ŋurukunydja ḏälkunharawu wäŋawu, ga djämamirrinydja walala nhanŋu yurru nhanŋuwaynha yana buku-ŋal'yundja yukurra. \v 4 Walalana ŋanya yurru nhäma bukunydja wal'ŋu, ga ŋayipi yäku yurru dhärra yukurra wukirriwuy walalaŋgala bukuŋura. \v 5 Yakana yurru wäŋanydja munha'yun munhakuyirri; yolŋuyunydja walalay yurru yaka gäma ŋula lanhdhirrany'tja, ga walunydja yakana yurru djingaryun yukurra wäŋawunydja räkukunharawu, liŋgu ŋayipina wal'ŋu walalaŋgu djarraṯawun'tja, Garraynha Gunhu'na. Ga walala yurru yolŋu'-yulŋunydja nhina yukurra ŋunhana ŋurru'-ŋurruŋuna wal'ŋu; nhänydja malanha bukmak yurru ŋorra yukurra walalaŋgalana goŋŋuranydja bitjanna liŋguna yurru. \s1 Djesunydja dhuwala galkina yurru bunana \p \v 6 Bala ŋayi djiwarr'wuynydja yolŋu ŋunhi waŋa ŋarrakala bitjan, “Dhuwalayinydja dhäruk yuwalknha ga dhunupana wal'ŋu, märr-yuwalkthinyaramirrina. \p “Garrayyu Godthu djuy'yurruna lili nhanŋuway ŋunhi djiwarr'wuynha yolŋunha marŋgikunharawu nhuŋu, ŋuriŋina liŋgu ŋunhi Walŋamirri Birrimbirr nhanŋuway waŋa ŋuli yukurra dhäwu'-ḻakaranhamirriwala walalaŋgala ŋurikalayi dhärukkurru; ŋayi yänguŋala ŋanya lili ḻakaranharawu milkunharawu nhumalaŋgu nhanukalaŋuwu ŋunhi djämamirriwu walalaŋgu, märr nhuma yurru marrtji marŋgithirrina nhä yurru dhika galki rumbalyirri maḻŋ'thun.” \p \v 7 Bala ŋayipina Djesuna waŋa bitjanna, “Ŋäkanydja ŋamathaŋa wal'ŋu. Ŋarranydja galki marrtjina-yurru-wala, bunana ŋarra yurru nhumalaŋgu galkina. Ŋula yolthu yurru märramanydja dhuwala dhäruk ŋunhi dhärra yukurra dhiyalami djorra'ŋura, ŋayinydja yurru ŋunhiyinydja yolŋu goŋmirriyirrina wal'ŋu dhikana, ŋoy-ŋamathirrina yurru,” bitjanna ŋayi ŋayipinydja waŋa ḻakarama ŋarrakala Djesuyunydja. \p \v 8 Yo, ŋarrapi dhuwala Djondhu nhäŋalanydja marrtjina liŋguna, ga ŋäkulanydja ŋarrapi bukmak nhä malanha dhuwala ŋunhi dhiyalamina ḻakaramanydja yukurra djorra'ŋurana. Mel-yurthirrinydja ŋarra nhämanydja marrtji ga ŋämanydja marrtji, yana liŋgu winya'-way winya'yunna. Ŋayipina djiwarr'wuynha yolŋu djingaryundja yukurra mukthun ŋunhilinydja, ŋunhiyinydja ŋunhi ŋayi ŋarrakala milkuŋala maḻŋ'maraŋala warraŋulkuŋalana marrtjina wal'ŋu, bala yana ŋarranydja buku-nyilŋ'thunna marrtji nhanukala ḻukulilina, ŋarra bini buku-ŋal'yuna muka nhanŋu. \v 9 Bala ŋayinydja marrtji waŋa warray ŋarranha, ḏaḏawmarama warray, “Yi', yaka nhe biyaka. Yaka ŋarrakunydja buku-ŋal'yurra. Ŋali muka dhuwala rrambaŋi djämamirrinydja maṉḏa nhanŋu, dhambay ŋurukala walalaŋgala wäwa-ŋaliwala nhokalayŋuwala walalaŋgala, dhäwu'-ḻakaranhamirriwala walalaŋgala ŋurikala, ga bukmakkala ŋurukala yolŋu'-yulŋuwala ŋunhi walala märr-yuwalkthirri wal'ŋu märrama yukurra dhipuŋuru djorra'ŋuru dhäruk. Bukmak ŋilimurru ŋunhi nhanŋuway djämamirrinydja walala, rrambaŋi yana ŋilimurru nhanŋu. Märr-ŋal'yurranydja nhanŋuway waŋganygu yana Gunhu'wu Godku.” \p \v 10 Bala ŋayi ŋarranha biyapul waŋa bitjan, “Yaka yana nhe yurru dhaḻ'yurranydja dhuwalanydja dhäruk malanha, ga djuḻuḻ'maraŋa nhe yurru dhuwala dhäruk ŋunhi marrtji ŋorra dhiyalami djorra'ŋura. Ḻakaraŋa yana marrtjiya birrka'mirriwu yolŋu'-yulŋuwunydja, liŋgu walunydja dhika galkithirrina marrtji, galki yurru dhuwalayinydja malanha maḻŋ'thunna rumbalnha. \p \v 11 “Ŋunhinydja yolŋu ŋunhi ŋayi nhina yukurra djarrpi'ŋura ga yätjŋura, marrtjinydja ŋayi yurru yukurra ŋuliwitjan liŋgu dhukarrkurru yätjkurru yana, yurru nhinanydja ŋayi yurru yukurra ganaŋ'thunna ŋulaŋuru Godkalanydja, gupaḏalnha yanana. Ga nhumanydja dhuwala yolŋu walala ŋunhi nhuma nhina yukurra rom-ŋamakurru' ga ḏarrtjalk, ganaŋ'thun yukurra ŋulaŋuru romŋuru yätjŋuru, nhumanydja yurru marrtji yukurra yänana-wala balakurruna liŋgu dhunupa'kurruna ga ḏarrtjalkkurruna, bala nhinanydja nhe yurru yukurra ŋunhala nyeyaḻŋura Godkalana, gupaḏalnha-wala yana yurru.” \p \v 12 Bala Djesuna ŋayipina waŋa biyapulnydja bitjan, “Ŋäkanydja ŋamathaŋa. Galki marrtjina ŋarranydja yurru, bunana ŋarra yurru nhumalaŋgu galkina, bala nhumalanhana waŋga'-waŋganynha yana ŋarra yurru wekamanydja ŋupanarayŋuyi nhokuŋu yana djämawuynydja. \v 13 Ŋarrapi dhuwala ŋurru-yirr'yunarayŋunydja ga dhä-yawar'yunarayŋunydja; ŋurrunaŋgal ŋarra, ga ŋunha bala dhawar'yunaraŋura ŋarrapi yana.” \p \v 14 Yo, ŋunhinydja yolŋu walala ŋunhi walala ḏarrtjalkmirrina, liŋguna walala rurrwuyunminana Lämgala ŋuriŋina gulaŋ-waṉḏinyarayu, walalanydja yurru wirrkina goŋmirriyirri, liŋgu walala yurru gärrina yukurra Godkalana wäŋalili, ga ḻukanydja walala yurru yukurra borum walŋa-wekanhamirrina ŋunhalanydja. Yo, walalanydja yurru ḏarrtjalkmirrinydja yolŋu walala gärri yukurra ŋunhala djinawa'na wal'ŋu ŋunhalayi wäŋaŋura Godkalanydja nyeyaḻŋura. \v 15 Ga rom-yätjmirrinydja ŋunhinydja wal'ŋu yolŋu walala, yakana ŋunhinydja walala yurru gärri ŋunhimalayi, ŋunhalana bäymana walala yurru nhina yukurra, warraŋulnha yana, dhuwalanydja walala gam', rom-djarrpi'mirrinydja ga marrŋgitjmirrinydja ŋunhi matjinydji'yu walala ŋuli djäma, ga marramba'-ḏilkurrunydja ga moṉu'-muṉuŋunydja, ga waŋarr-maḏayin'mirrinydja, ga bothinyaramirrinydja, ga mayali'-wilkthunaramirrinydja, dhuwalayinydja yolŋu walala yurru yakana gärri Godkala wäŋalili. \p \v 16 “Ŋarrapina dhuwalanydja Djesuna, ga liŋguna ŋarra djuy'yurruna ŋarrakuwaynydja djiwarr'wuynha yolŋunha ḻakaranharawu warraŋulkunharawuna wal'ŋu dhiyakunydja malaŋuwu dhärukku nhumalaŋgu, ŋunhi nhuma ŋarrakuway yolŋu walala ŋurruk ga ŋurruk. Ŋarranydja maḻŋ'thurruna dhawal-wuyaŋina Daypitkala yarraṯaŋuru yolŋu yana, yurru yuwalktja ŋarra djarraṯawun' dhika wal'ŋu, balanyara bitjan ganyu ŋunhi baṉumbirr, liŋgu marrtji ŋarra yurru dhawaṯthun lili djaḏaw'marama yuṯana walu.” Ga bitjarrayina ŋayipi Djesunydja ḻakaranhamina ŋanyapinya ŋayi. \p \v 17 Yo, Gunhu'wu Garrkuḻuk walŋa Birrimbirr ga Gunhu'wu yolŋu miṯtji waŋa ŋuli yukurra bukmakkala yolŋuwala bitjan, “Go marrtjiya lili Djesuwala,” bitjan yukurra. Ga ŋula yolthu yurru ŋäma dhuwala dhäruk, ŋayinydja yurru waŋayi bukmakkala yana, “Go marrtjiyana lili, bilyurrana Djesuwala.” \p Go lilina marrtjiya nhe ŋanhdharktja yolŋu, märraŋana dhuwalana gapu walŋamirrina; yänana-wala wekamanydja ŋayi yurru ŋurikinydja yolŋuwu ŋunhi ŋayi yuwalk gal'ŋu ḏukṯukthirri yukurra. \s1 Dhä-yawar'yunaramirrina dhuwalanydja dhäruk \p \v 18 Ŋarra Djon yukurra dhuwalanydja waŋa nhumalaŋgu ŋunhi nhuma yukurra ŋäma dhuwalayi dhäruk malanha, ŋunhi dhärra yukurra wukirriwuy dhuwalana djorra'ŋurana; waŋanydja ŋarra yukurra nhumalanha raypirri'yun ḏälyuna wal'ŋu dhärukthu. Dhuwalayinydja malanha Godkuŋu nhanukiyinguŋu maḻŋ'maranhara warraŋulkunhara, ŋayipina wal'ŋu Godthuna milkuma yukurra ŋarrakala. Ŋuli nhepinydja yurru gänanydja ŋal'marama ŋula wiripunydja dhäruk nhokiyinguŋunydja dhipala malaŋulili bukulili ŋal'marama, ga ŋayinydja yurru Godthunydja bitjandhiyi liŋgu nhokalanydja bukulili ŋal'marama ŋunhina barrarimirrina malanha ya', ŋunhi yukurra ḻakarama dhiyalami djorra'ŋura. \v 19 Ga ŋuli yurru ŋula yolthu ḏupthun ŋula waŋgany dhäruk ŋunhi yukurra dhärra wukirriwuy dhiyalami djorra'ŋura, ŋayi yurru Godthunydja ŋunhiyinydja yolŋunha ḏupthundhi, yakana ŋayi yurru ŋunhiyinydja yolŋu gulŋiyirri ŋunhamala garrkuḻuklilinydja wal'ŋu wäŋalili, ga yakana yurru ŋayi ŋuriŋiyi yolŋuyu ḻuka borum ŋulaŋuru walŋa-wekanhamirriŋurunydja dharpaŋuru. Yakana yana ŋayi yurru dhäkaynydja märrama ḻatju'mirrinydja dhikanydja nhä malanha ŋunhi yukurra ḻakarama dhiyalami djorra'ŋura. \p \v 20 Yo, Djesuyuna ŋayipina wal'ŋu waŋa yukurra ḻakarama dhuwalayinydja dhäruk malanha bitjanna, “Yuwalknha dhuwalanydja rumbalnha. Ŋarranydja yurru galki bunana,” ga bitjarranydja ŋayipi Djesu waŋana. \p Yo yo, go marrtjiyana lili Garray Djesu. \p \v 21 Ŋarra yukurra bukumirriyamanydja ŋäŋ'thun Godnha, märr yurru ŋayipi Garrayyu Djesuyu monyguma ḻiw'marama nhumalanhanydja ŋuriŋi nhanukiyingalay märryu-ḏapmaranhamirriyu, bukmaknha yana nhumalanha dhuwali Godku yolŋu'-yulŋunha. \p Dhiyalaŋumina ḏaḏawyundja yukurra. Ga liŋguna.