\id PHP \h BILIPAYPUYŊUWU \toc2 BILIPAYPUYŊUWU DHÄRUK \toc1 BILIPAYLILI DHÄRUK DJUY'YUNARA BOLWUŊU \mt2 BILIPAYLILI DHÄRUK \mt1 DJUY'YUNARA BOLWUŊU \toc3 PHP \c 1 \p \v 1 Dhuwalanydja djorra' dhäwu' ŋarrakuŋu Bolwuŋu ga Dimithiwuŋu ŋinyalaŋguŋu, ŋunhi ŋilinyunydja maṉḏa dhuwala djämamirri maṉḏa Djesu-Christku, ga wukirrina ŋilinyu yukurra dhäruktja dhuwala nhumalaŋgu bukmakku yana Garraywalaŋumirriwu walalaŋgu dhipali wäŋalili Bilipaylili yäkulili; nhumalaŋgu djäkamirriwu walalaŋgu ŋunhi nhuma miṯtjiŋura dhiyalimi, ga nhumalaŋgu ŋunhi nhuma guŋga'yunaramirri walala, ga wiripu-guḻku'wu, bukmakku yana ŋunhi nhuma yukurra nhina dhuwali dhambay-manapanmirri Djesu-Christkala, waŋganynha yana. \p \v 2 Ŋarra ŋäŋ'thun yukurra bukumirriyama nhumalaŋgu yulŋunydja, märr yurru Godthu ŋilimurruŋgala Bäpayu ga Garrayyu Djesu-Christthu gäma yukurra nhumalanha galkikuma yana nhanukalay ŋayi märr-ŋamathinyarayu, märr yurru nhumanydja nhina yukurra ŋayaŋu-yal'yunara waŋgany-manapanmirri Djesu-Christkala. \s1 Bolwuŋu dhuwalanydja bukumirriyanhara \p \v 3 Yo, bitjan liŋgu ŋarra ŋuli yukurra guyaŋirrinydja nhumalanha dhipali, ga bukumirriyama ŋarra ŋuli buku-wurrpan Godnhanydja nhumalaŋgu, \v 4 yurru ŋayaŋuyu goŋmirriyirri yana ŋarra ŋuli bukumirriyamanydja yukurra nhumalaŋgu, \v 5 liŋgu ŋarra ŋuli guyaŋirrina ŋunhina ŋunhi nhuma ŋuli yukurra dhärra waŋganyŋura ŋarrakala, guŋga'yun ŋuli yukurra ŋarranha beŋuru liŋgu ŋurruŋuru, ga yana liŋgu ga dhiyaŋu-wala nhuma ŋuli guŋga'yun ŋarranha ḻakarama birrŋ'marama dhuwalayi dhäwu' Garraywalaŋuwuy. \v 6 Ga biyapul dhiyaku ŋarra marŋgi gam': Ŋunhinydja ŋurruŋuranydja ŋayi Godthu nhumalanha walŋakuŋalana märraŋala, ŋunhiyina ŋayi ŋurru-yirr'yurrunanydja djäma ŋamakurruny'tja nhumalaŋgala ŋayaŋulilinydja, ga bitjanna liŋguna ŋayi yurru yukurra djämanydja yana nhumalaŋgala, yana liŋgu yurru-u-u, ga dhawar'marama ŋayi yurru warrpam' nhumalaŋgala, ŋuriŋina waluyunydja Djesu-Christkalana, ŋunhi ŋayi yurru bunana. \p \v 7 Yo, dhunupa ŋarraku dhuwala bitjanarawuyinydja goŋmirriyinyarawunydja ŋunhi ŋarra yurru guyaŋirrinydja nhumalanha, liŋgu nhumanydja dhuwala ŋayaŋuŋura ŋarrakalana. Ŋayipi Godtja ŋuli yukurra ŋarraku dharray warray bitjan liŋgu, ḻatju'kuma warray gäma dhiyala ḻoḻuŋura ŋunhi ŋarra gärri yukurra dhuwala, ga ŋäthili ŋunhi, ŋunhi ŋarra yukurranha ŋuli marrtjinya ga ḻakaranha dhäwu' wäŋalili ga wäŋalili bitjana. Ga nhumalanhanydja ŋayi ŋuli Godthu yukurra gäma ḻatju'kumayi, rrambaŋikumana ŋilimurrunha, liŋgu ŋilimurrunydja dhuwala bitjan waŋganynha ŋayaŋu ŋilimurru yana. \v 8 Yo, God ŋayipi marŋgi ŋarrakunydja, ŋunhi ŋarranydja yukurra ḻakarama dhuwala yuwalk; yuwalkkuma yana ŋarra yukurra märr-ŋamathirrinydja nhumalaŋgu, märryu-ḏapmaramanydja ŋarra nhumalanha ŋuli ŋuriŋina wal'ŋu märryu-ḏapmaranharayu nhanukalaynha Djesu-Christkalana yanana. \p \v 9 Yo, bitjan liŋgu ŋarra ŋuli bukumirriyamanydja yukurra nhumalaŋgu, ŋäŋ'thundja ŋuli yukurra Gunhu'wala, märr nhanukalanydja ŋuriŋinydja märr-ŋamathinyarayu yukurra yurru nhumalanha bitjanna liŋguna dhaŋaŋguma ŋayaŋunydja, märr yurru nhuma märr-ŋamathinyaramirri nhumalaŋguway nhuma bala-lili'yunmirri, yuwalkkuma wal'ŋu wirrki. Ga wiripunydja ŋarra ḏukṯuk nhumalaŋgu, nhuma yurru wirrki yana marŋgithirrinydja nhanŋu Godku yuwalkkuma, ga dharaŋan nhanŋu ŋunhi yuwalk rom, \v 10 märr nhuma yurru yuwalkkuma yana gatjarr'yundja yukurra bukmak nhä malanha rom, bala djarr'yundja, bala nhina yukurra yurru ḻatju'na wal'ŋu dhikana, ga ḏarrtjalknha, ŋula nhämiriwnha yana, girri'-ŋamathirrina ŋurikina ŋunhi ŋayi yurru Garray gumurr-roŋiyirri. \v 11 Yo, ŋäŋ'thundja ŋarra yukurra Godnhanydja nhumalaŋgu, märr yurru nhuma nhina yukurra ŋamakurru'ŋura yana romŋuranydja, bitjan yurru bitjan ŋuli dharpa dhärra yukurra borum dhaŋaŋmirri, yurru ŋuriŋi yana waŋganydhuna ganydjarryunydja, Djesu-Christkalana yanana nhuma yukurra yurru djäma ŋamakurruny'tja wal'ŋu ga dhuwurr-dhunupana yana. \p Yo, ŋarra ḏukṯuk nhumalaŋgu, nhuma yurru nhina yukurra ŋamakurru' wal'ŋu, märr yurru ŋuruŋu wiripu-guḻku'yunydja yolŋu'-yulŋuyu nhäma nhumalaŋgalanydja ŋunhi Godku ḻatjuny'tja rom malanha, bala wokthunna yurru nhanŋu Godku. \s1 Bolnydja yukurra ŋayaŋu-djulŋithirri yana walŋawu nhinanharawu wo rakunydhinyarawu \p \v 12 Yo, gutha walala ŋarraku. Yaka walala warwuyurra ŋarrakunydja ŋunhi ŋarra yukurra dhuwala gärri ḻoḻuŋura. Walala bumaranydja yukurrana ŋarranha, ga ŋula nhaltjarra yätjkuŋala, bala dhipala nherrara ḻoḻulilinydja, yurru Godkunydja ŋunhinydja dhäruk yakana yukurra gulmarama ŋuriŋiyinydja malaŋuyu romdhu, liŋgu ŋuriŋiyinydja yurru yana birrŋ'maramana dhuwalayi dhäwuny'tja Djesunha. \v 13 Liŋgu bukmak ŋunhi miriŋunydja djäkamirri walala ŋuruku ŋurruŋuwalaŋuwu buŋgawawalaŋuwu wäŋawu ga wiripu-guḻku' yolŋu'-yulŋu, bukmak walala marŋgi ŋarraku, ŋunhi ŋarranha walala galkara dhipala ḻoḻulili, liŋgu ŋarra djämamirri dhuwala nhanŋu Djesu-Christku. \v 14 Yo, ga wiripu-guḻku'yu Garraywalaŋumirriyu walalay ŋunhi ŋäkula ŋarranha dhipalayinydja ḻoḻulilinydja, bala walala ḏälthinana yana gaŋgathinanydja Garraywalana ganydjarryu, ga bitjanna liŋguna walala ŋuli ḻakaramanydja yukurra dhäruktja nhanŋu Godku, barrarimiriwyuna walalay yana. \p \v 15-16 Yo, dhiyaŋu-wala guḻku'yuna yukurra yolŋuyunydja walalay ḻakarama dhäwuny'tja birrŋ'marama Garraywalaŋuwuynydja. Wiripuŋuyunydja ŋuli yukurra ḻakarama dhäwu', liŋgu walala ḏukṯuk wirrki ŋarraku guŋga'yunarawu; walala marŋgi ŋunhi ŋayi Godthu nherrara ŋarranha dhiyakuyinydja djämawu, märr yurru ŋarra yukurra dharray dhiyakuyi dhäwuwu', ga ḻakarama dhunupa wal'ŋu warraŋulkuma, bala walalanydja ŋuli yukurra ḻakarama dhuwalayi dhäwu' birrŋ'marama, liŋgu walala yukurra märr-ŋamathirri wirrki ŋarraku. Ga wiripu-guḻku'yunydja ŋuli yukurra ḻakarama dhäwu' birrŋ'marama ŋanya Garraynha Djesunhanydja, liŋgu walala yukurra mel-ḏi'yun ŋarranha, bala walala ŋuli ḻakaramana yukurra dhäwu'na ŋurru-ḏakthunmirrina walalaŋgalaynha gali'lili wapmaranhamirri. \v 17 Yo, ḻakaramanydja walala yukurra ŋuriŋiyi walalay Djesu-Christnha warray dhäwuny'tja, yurru ḻakaramanydja walala yukurra dhäwuny'tja ŋunhiyi walalanhawuynha walala yana bathalakunharamirri; yakana walala yukurra yuwalkkuma ḏukṯukthirri garrwarkunharawu Garraywu yäkuwu birrŋ'maranharawu. Walalanydja ŋuli ŋunhi guyaŋirri yanapi ŋarra yurru galŋa-yätjthirri ŋula ŋuriŋiyi ŋunhi ŋarra yurru walalanha ŋäma ŋunhimalayi, ŋunhi walalanydja yukurra ḻakarama dhäwu' yänana-wala yana, ga ŋarranydja yukurra dhiyalami nhina ḻoḻuŋura gärri garrpiṉarana. \p \v 18 Bala nhaltjanna ŋarranydja yurru? Ŋarra yurru ŋoy-djingaryun ŋuriŋiyi?... bay' nhaltjan? Yaka ŋarranydja yurru ŋoy-djingaryun. Ŋarranydja dhuwala ŋoy-ŋamathirri yukurra wirrki ŋurikiyi, liŋgu guḻku'yuna yolŋuyunydja walalay ŋäma yukurra Garraynhanydja yäku bawala'mirrikurru yana, bäy warray ŋunhi walala yurru wiripu-guḻku'yu yukurra walalaŋgalaynydja djarrpi'yunydja gali'yu ḻakarama, wo ŋamakurru'yu gali'yu, dhunupa'yu ŋunhi. Yo, ŋarranydja yurru nhina yukurra ŋunhina liŋguna galŋa-ŋamathirrina yanana. \v 19 Ga bitjandhiyi ŋarra yurru galŋa-djulŋithirrinydja, liŋgu ŋarra marŋgi ŋunhi ŋarranydja yurru dhayaḻana yana dhawaṯthun dhipuŋuru ḻoḻuŋurunydja. \p Yo, nhumanydja ŋuli yukurra bukumirriyama ŋarraku dhipala, ga ŋayinydja Djesu-Christkunydja ŋunhi Walŋamirrinydja Birrimbirr ŋuli yukurra dharray ŋarraku ḻatju'kuma warray, ga dhiyaŋuyina ŋarranhanydja yurru dhawaṯmarama yänana-wala dhipuŋuru ḻoḻuŋurunydja. \v 20 Yurru yaka ŋarra marŋginydja nhaltjan yurru ŋarra dhawaṯthun. Mak ŋarra yurru dhawaṯthun walŋa dhipuŋuruyinydja, mak walala yurru buma ŋarranha murrkay'kuma, yurru ŋarranydja yukurra dhuwala ŋayaŋu-gätjpu'yunna yana dhukarr-nhämana yulŋunydja ŋurikiyi ŋunhi nhaltjan yurru ŋarraku maḻŋ'thun. Yurru dhiyaku waŋganygu ŋarra ḏukṯuktja wirrkinydja wal'ŋu, ŋunhi ŋarranhanydja yakana yurru gatjpaḻ'maramanydja gäma barrariyu ŋula nhäthu, märr ŋarra yurru yakana gora ŋula nhäyunydja; yana ŋarra ḏukṯuk ŋarra yurru dhärrana yukurra wuṉḏaŋarrnha nhanŋuwaynha Garraywuna, barrarimiriwnha nhämiriwnha dhiyaŋu-wala ga bitjan liŋgu yurru. Yo, ŋuriŋiyi ŋunhi ŋarra yurru walŋa nhina yukurra, wo ŋuriŋiyi rakunydhinyarayu ŋarrakalay, ŋunhi ŋarranha walala yurru buma rakunygu, ŋarra ḏukṯuk walala yurru yolŋuyu walalay nhäma ŋarrakalanydja nhanŋu Djesuwu ḻatju' wal'ŋu, bala wokthunna yurru yana nhanŋu Garraywu. \v 21 Yo, ŋunhi ŋarra yukurra dhuwala nhina baḏak dhiyala munatha'ŋuranydja, ŋunhiyinydja Garray-Christ ŋayipi yukurra ŋarrakalanydja nhina, ga ŋunhi ŋarra yurru mukuythirri, ŋunhiyinydja biyapulnha dhika wal'ŋu ŋamakurru'na, liŋgu ŋuliŋurunydja rakunyŋuru ŋarra yurru galkina wal'ŋu biyapulnha nhina yukurra nhanukala Garraywalana. \v 22 Yo, manymak warray ŋunhi ŋarra yurru rakunydhirrinydja, yurru ŋunhi ŋarra yukurra yurru nhina walŋanydja, ŋarranydja yurru yana djäma yukurra mukthun bala Garraywu yana, ŋunhiyinydja ŋarra yurru biyapul wal'ŋu gäma nhanukala. Bala ŋarra yurru nhäna dhika djarr'yundja?... rakunydhirrina ŋarra yurru?... mak ŋarra yurru walŋa nhina? \v 23 Yo, märrma' dhuwalayi maṉḏanha yulŋunydja ḻatju' dhika, yurru nhäna ŋarra yurru djarr'yundja? Yuwalktja ŋarra ḏukṯuk, ŋarra yurru yana marrtjina, gonha'yunna dhuwalanydja rumbal, ga nhina galkina nhanukala Garraywalana ŋunhalana, liŋgu ŋunhi nhinanharawu galkiwunydja ŋamakurru'na wal'ŋu dhikana yana mirithirrina. \v 24 Yo, ŋurikiyi warray ŋarra yuwalktja ḏukṯuk, yurru yaka mak ŋarra yurru dhuwala rakunydhirri dhiyaŋunydja-wala, liŋgu ŋunhi ŋarra yurru nhina yukurra dhiyala bäyma rumbal munatha'ŋura, ŋunhiyinydja bitjan nhumalanhana ŋarra yukurra yurru guŋga'yun bala. \v 25 Liŋgu dhiyakuyi ŋayi Godtja ŋarraku ḏukṯuk, ŋarra yurru mukthun nhina dhiyala nhumalaŋgalana bukmakkala, märr yurru nhumanydja gurarrthirrina bala yukurra, bitjanna liŋgu yurru Garraywalana yana, ga dhiyaŋuyinydja nhumanydja yurru nhina yukurra goŋmirriyirrina dhikana wal'ŋu, ŋunhi nhuma yurru yuwalktja wal'ŋu märr-nherraṉmirri yuwalkkumanydja nhanukala, bitjandja liŋgu yurru. \p \v 26 Yo, nhumanydja yurru ŋunhi nhämana ŋarranha goŋmirriyirrina, bala wokthunna yurru nhanŋu Djesu-Christku wirrkina dhikana wal'ŋu, ŋunhi ŋarra yurru dhawaṯthun dhipuŋuruyi ḻoḻuŋurunydja, bala nhumalaŋgalanydja roŋiyirri. \s1 Nhiniya waŋgany mala yana, ga yakana barrariya ŋula yolkunydja \p \v 27 Yo, liŋguna nhuma ŋäkula dhuwalayi dhäwuny'tja Djesu-Christnha, bala nhumanydja yurru nhiniya yukirriya ŋamathaŋa yana wal'ŋu dhika, bitjan yukurra dhiyaŋuyi dhäwu'yu marŋgikuma ḻakarama. Mak ŋarra yurru dhuwala marrtji yulŋunydja nhumalaŋgala, mak ŋarra yurru nhinanydja barrku nhumalaŋgala, yurru nhumanydja yurru nhina yukurra ŋunhilimi liŋgu ŋamakurru'ŋura yana, märr yurru ŋarra ŋämanydja ŋuli nhumalanha, ŋunhi nhumanydja yurru yukurra dhärrana waŋganynha mala yana nhuma, ŋuriŋi waŋganydhuna Garrkuḻukthuna Birrimbirryu. Yo, nhiniyanydja waŋganyŋura walala yana, waŋganydhu ŋayaŋuyu ga djälyu, ga djäma yukirriya wirrki waŋganyŋura, ŋunhilimiyi liŋgu yuwalkŋuŋura dhäwu'ŋura ŋunhi nhuma ŋuli yukurra märr-nherraṉmirri. \p \v 28 Yaka walala beyaṉiyiyanydja ga galyurranydja ŋuruku walalaŋgu ŋunhi walala yukurra nhina gali'ŋura ŋurikala miriŋuwala Mokuywala. Dhärriya yana mukthurra, barrarimiriwnha, märr yurru balakurruyi nhumalaŋgala ŋuriŋiyi miriŋuyunydja nhämana yurru dharaŋanna ŋunhi ŋayinydja Godthunydja yurru walalanha baḏuwaḏuyunna miriŋunhanydja, ga nhämayi walala yurru dharaŋan ŋunhi Godthunydja ŋuli yukurra nhumalanha gäma galkikuma, walŋakumanydja dhika yana, liŋgu nhumanydja yurru walalanha djuḻkmarama Godkalanydja ŋuriŋiyi ganydjarryu. \p \v 29 Yo, nhumanydja dhuwala nhanŋuway Garraywuna yana walala, liŋgu djarr'yurrunanydja ŋayi nhumalanha Godthu, märr yurru nhuma märr-nherraṉmirrina nhanukalanydja, ga bitjandhiyi yana liŋgu nhuma yurru burakirrinydja yukurra ŋayaŋu-yätjthirrinydja nhanŋunydja yäkuwu. \v 30 Nhuma nhäŋala muka ŋarranhanydja ŋunhi ŋarra yukurrana burakina ŋayaŋu-yätjkunharamirriyu romdhu ŋäthilinydja, ga dhiyaŋu-wala nhuma yukurra ŋäma ŋarranha dhipala ḻoḻulilinydja, ga nhumanydja yukurra bitjandhi liŋgu gombunharamirriyi ŋunhiyi liŋgu miriŋunydja. \c 2 \s1 Nyilŋ'maranhamiya biyaka nhunapinyay nhe, bitjarra ŋayi ŋunhi Garray nyilŋ'maranhamina ŋanyapinyay ŋayi \p \v 1 Nhäkurruna dhika yurru nhe dhärra wuṉḏaŋarryirrinydja? Ŋayipina yana Christthuna yurru nhuna ganydjarrmirriyamanydja, nhanukalaynydja ŋayi nhuma yurru märr-ŋamathinyarayu marrparaŋ'kuma warray, ga ŋuriŋiyi nhanukalay Garrkuḻukthunydja Birrimbirryu nhuma yurru waŋganynha yana ŋurruktja, märr-ŋamathinyaramirrina yukurra yurru, liŋgu ŋunhiyi waŋgany yana Birrimbirrnydja nhina marrtji nhumalaŋgala waŋga'-waŋganygalanydja. Bala nhuma yurru nhänharamirrina bala-lili'yunmirri ŋayaŋuyu-wuyunaramirriyuna, bala marrparaŋ'kunharamirrina yurru nhumalanhay nhuma. \p \v 2 Yuwalk muka nhuma ḏukṯuk, nhuma yurru ŋarranha ŋayaŋu-djulŋikumanydja? Ŋunhi ŋarra yurru ŋämanydja nhumalanha, ŋunhi nhuma yukurra nhina waŋganyŋurana, bitjan waŋganynha nhumalaŋgu guyaŋinyara ga waŋganynha ŋayaŋu, ga märr-ŋamathinyamirri nhuma ŋuli yukurra nhumalaŋguway nhuma bala-lili'yunmirrina, ga djäma yukurra rrambaŋina, waŋganydhu yana ŋayaŋuyu, bala dhiyaŋuyina nhuma yurru ŋarranha wirrkinydja wal'ŋu ŋayaŋu-djulŋikuma. \v 3 Yaka djäma yukirriya ŋula nhä yana bathalakunhaminyarawu nhuŋuwaynydja nhe, märr wiripu-guḻku'yunydja yurru nhuna ŋurruŋu-ḻakaramana, ga ḻiya-djambatj ḻakarama. Biyaka nyilŋ'maranhamiya nhunapinyay nhe, ga yaka guyaŋinyamirriya nhunapinyay nhe bitjanmirriyanydja, “Ŋarranydja dhuwala ŋamakurru' ga ḻiya-djambatj ŋurukala wiripu-guḻku'walanydja.” Biyaka yana guyaŋiya yukirriya wiripu-guḻku'nha ŋäthilinydja, ga yurruna nhunapinyaynydja nhe. \v 4 Yaka yana ḏukṯukthiya yukirriya ŋula nhäkunydja märranharawu, märr nhe yurru nhepinydja galŋa-djulŋithirrina, yurru guyaŋiyanydja biyaka liŋgu yana wiripuŋunhanydja ŋunhanydja yolŋunha, nhaltjan nhe yurru ŋanya guŋga'yun, märr yurru ŋayinydja nhina yukurra walaŋgumana dhika wal'ŋu. \v 5 Yo, guyaŋinyamiya yukirriya ḻatju'kunhamiya, ‘biyaka yana liŋgu bitjarra ŋayi ŋunhi Djesuyu guyaŋina ŋamathaŋala yana ga dhunupa, liŋgu bitjarrana gam' ŋayinydja ŋunhi nyilŋ'maranhaminana ŋanyapinyay ŋayi. \q1 \v 6 Djesunydja dhuwala waŋganynha yana Gunhu'wala Godkalanydja, ŋupanayŋuna yana rrambaŋina, \q1 yurru yaka ŋayi ŋayathaŋala baṯ bitjarranydja ŋunhayi ŋurruŋuyinyaramirrinydja wal'ŋu, \q1 \v 7 yana ŋayi ŋayipina yupmaranhamina ŋanyapinyaynydja ŋayi, \q2 bala djämamirriyinana ŋayi yulŋunydja, \q2 liŋgu ŋayi nyilŋ'maranhaminanydja ŋanyapinyay ŋayi, \q2 bala yolŋukunhaminana, \q1 ga dhiyalanydja ŋayi munatha'ŋuranydja dhawal-wuyaŋina, \q2 yolŋuna yana ŋayi rumbal. \q1 \v 8 Yo, nhinananydja ŋayi yukurrana dhiyalanydja yolŋuna yana, \q1 yurru yaka warray ŋayi marrtjina nhanukalaynydja ŋayi djälkurru, \q2 yana ŋayi nyilŋ'maranhamina ŋanyapinyay ŋayi yulŋunydja, \q2 ga malthurruna nhanŋuway Gunhu'wu ŋayaŋuwu, \q1 yana liŋgu-u-u ga burakina ŋayi murrkay'. \q1 Ga bitjarrana ŋayi rakunydhinanydja, \q2 bitjarra ŋunhi dhuwurr-yätjmirri yolŋu walala ŋuli rakunydhirri dharpaŋura ŋal'maranhara. \q1 \v 9 Ga dhiyakuyina märrwunydja ŋunhi ŋayi bitjarrayi nyilŋ'maranhaminanydja ŋanyapinyay ŋayi, \q2 ŋayinydja ŋanya Godthunydja gaŋgathinyamirriyaŋala, \q2 bala nherrara ŋunhana yana ŋurrulilina wal'ŋu garrwarlilina, \q1 bala yäkunydja ŋanya Godthu nherrara biyapulnha wal'ŋu garrwar, \q2 djuḻkmaramana yukurra ŋunhi wiripu-guḻku'nha ŋula nhänhanydja yäkunha malaŋunha, \q1 \v 10 märr yurru nhanukala yana yäkuyu bukmaktja yukurra ṉepaḻ-nyilŋ'thun, \q2 bukmak ŋunhi djiwarr'wuy nhä malanha, \q2 ga nhä malanha dhiyalami munatha'ŋura, \q2 ga dhika bala ŋoyŋura wal'ŋu munatha'ŋura, \q2 bukmakthu yana yurru dhäruktja ŋanya märrama, \q1 \v 11 liŋgu bukmakthuna ŋuli nhäma dharaŋandja ŋanya Djesu-Christnhanydja, \q2 bala ḻakaramanydja ŋanya yurru Garray bitjanna, \q1 liŋgu ŋayina yuwalktja wal'ŋu ŋurruŋu \q2 bukmakkunydja. \q1 Ga bitjandhina walala yukurra yurru milkumanydja Godnha Gunhu'nha, \q2 ŋunhi nhanŋunydja ḻatju' warray dhika wal'ŋu rom. \s1 Dhäruk märraŋa nhanŋuway Gunhu'wu, ga malthurra ŋayaŋuwunydja nhanŋuway \p \v 12-13 Yo, Djesunydja ŋunha nhina yukurra Garray wal'ŋu bukmakku. Marrkapmirri walala, ŋäthilinydja ŋunhinydja nhuma yukurranha ŋuli dhäruk märranha ŋanya, ŋunhi ŋarra dhiyali nhumalaŋgala yukurrana nhinana, yurru dhiyaŋunydja-wala ŋarra nhumalaŋgala yakana, ga nhumanydja yurru bitjandhi liŋgu dhäruktja märrama yukurra yana. Djäma yana walala ŋamathaŋa wal'ŋu mukthurra, ga marrtjiyanydja yukirriya ŋuliyi liŋgu waŋganygurru walŋamirrikurru dhukarrkurru. Rom-wiyaṉiyiya yulŋunydja ga galyurra ŋuruku yätjkunydja ŋunhi romgu, märr nhe yurru yaka muka gatjpal'yun ga galkirri yätjlilinydja romlili. Liŋgu Godtja ŋayipinydja yukurra dhuwali djäma nhumalaŋgala ŋayaŋuŋura, märr nhumanydja yurru ḏukṯukthirri ŋurikiyi djämawunydja nhanukalaŋukurru yana wal'ŋu djälkurru. Ga bitjarrayi liŋgu ŋayi nhumalaŋgala wekaŋala nhanŋuway Garrkuḻuktja Birrimbirr nhokala ŋayaŋulili, märr yurru ŋuliwitjandhinydja nhanukalaynydja ganydjarryu nhe yurru malthun nhanŋuwaynha yana ŋayaŋuwu. Yurru nhepina yukurra yurru djämanydja ga nhinanydja dhiyalimiyi, märr nhe yurru ŋayathama muka ŋunhanydja walŋamirrinydja wäŋa ŋulinyaramirriyu dhä-yawar'yunaramirriyunydja. \p \v 14 Yo, biyaka liŋgu djäma yukirriya ŋuyulkthinyamiriw yana wal'ŋu, ŋarrtjunminyamiriw ga morrumurru'miriw, \v 15 märr yurru nhuma yukurra nhina ḏarrtjalk yana wal'ŋu, ŋula nhämiriw yurru, Godkuna yana nhanŋuwaynha djamarrkuḻi', liŋgu nhinanydja nhuma yukurra dhuwala dhiyalaŋuminydja ŋurikala yolŋu'-yulŋuwala rom-djarrpi'mirriwalana walalaŋgala ga yätjmirriwalana. Yurru nhumanydja yukurra yurru nhina ŋamakurru'na yana wal'ŋu dhikana ŋula nhämiriwnha, biyakana walala bitjan baḏayala'na dhiyaku wäŋawuna buku-munha'wuna, biyaka bitjan ŋunha ganyu' malanha ŋuli marrtji djarraṯawun'kuma gäraktja ŋunha warrpam'. \v 16 Yo, ŋarranydja ḏukṯuk nhumalaŋgu nhuma yurru yukurra garrwarkuma milkuma dhäruk walŋamirrinydja bitjandhiyi, bala wekamana yurru wiripunhana yolŋunha ŋunhi, märr yurru ŋulinyaramirriyunydja Garraywalanydja ḏaykun'thu ŋunhi ŋilimurru yurru djingaryun yukurra gumurrŋuranydja nhanukala, ŋarranydja yurru nhäma nhumalanha ŋurr'yunna dhikana, biyapulnha yurru goŋmirriyirri, liŋgu nhumalaŋgalanydja ŋayi yurru nhämana ŋunhi ŋarrakuŋu djämawuy, ŋunhi ŋarranydja yukurrana yaka warray djäma gulkuru. \p \v 17 Yo, mak walala yurru ŋarranha dhuwala buma murrkayny'tja, ga ŋunhi walala yurru yuwalktja ŋarranha buma, bala maŋguny'tja ŋarraku yukurra yurru waṉḏirri bitjan mundhurrnha nhanŋu Godku, bukulili ŋal'yunna yukurra yurru ŋurikalayina mundhurrwala ŋunhi nhuma ŋuli wekama nhanukala, liŋgu ŋuriŋiyina ŋunhi wirrki' nhuma yukurra märr-yuwalkthirri ga märr-nherraṉmirri nhanukala. Yo, ŋuli walala yurru murrkayny'tja buma ŋarranha, ŋarranydja yurru yana ŋuriŋiyi ŋoy-ŋamathirrina, ga nhumanydja biyakayi walala ŋoy-ŋamathiya ŋarrakala dhambay. \v 18 Yaka walala warwuyurranydja ŋarraku. Ŋoy-ŋamathiya biyaka walala dhambay ŋarrakala. \s1 Bolyu djuy'yurruna waŋganynha ḏarramunha dhäwu'mirrinha, mali ŋayi \p \v 19 Yo, mak ŋarra yurru dhuwala galki dhawaṯthunna yulŋunydja, ŋuli ŋayi Garraynydja Djesunydja ḏukṯuk dhiyakuyi ŋarraku, bala ŋarra yurru djuy'yunna nhumalaŋgala Dimithinhanydja yäkunha dhipali; ŋarranydja ḏukṯuk nhanŋu, ŋayi yurru galki marrtjina bala nhumalaŋgala, märr yurru ŋayi roŋiyirrinydja dhäwu'na gäma nhumalaŋgalaŋuwuy ŋarrakunydja, ga dhiyaŋuyinydja ŋarranha yurru marrparaŋ'kuma biyapulnha wal'ŋu ŋoy-ŋamathinyamirriyama. \v 20 Ŋayipina waŋganynha dhuwalayina Dimithina galkinydja wal'ŋu ŋarrakala, bitjandja bitjan ŋilinyu ŋayaŋu waŋganydja, ga dhiyaŋuyina ŋayi yukurra märr-ŋamathirri wirrkinydja wal'ŋu nhumalaŋgu, bitjandja bitjan ŋarra. Yo, ŋayipina waŋganydhuna yurru nhumalanha yuwalkkumanydja guŋga'yun, \v 21 liŋgu wiripu-guḻkuny'tja yukurra dhuwalanydja yana ḻayḻayyun walalaŋgalaynha nhäŋura malaŋuŋura yana, yakana walala yukurra guyaŋirri Djesunhanydja Garraynhanydja, nhaltjan walala yurru guŋga'yun ŋunha wiripuŋunha ŋunhi yolŋunha marŋgithinyarawu nhanŋu Garraywu. \v 22 Yurru nhuma marŋgi warray nhanŋu Dimithiwu yulŋunydja, ŋunhi ŋayinydja dhuwalayinydja ŋamakurru' dhika wal'ŋu dharraḏa yolŋu, ŋula nhämiriw. Ŋayinydja dhuwala balanyarana bitjan gäthu'mirriŋuna ŋarraku, liŋgu ŋilinyu ŋuli yukurra djämanydja waŋganyŋura Garraywunydja, ḻakarama birrŋ'maramanydja ŋamakurruny'tja dhäwu'. \p \v 23 Yo, gatjpu'yunna ŋarra yukurra dhuwala yulŋunydja, galki ŋarra yurru djuy'yunna ŋanya nhumalaŋgala, yurru ŋarra bulnha ŋathili galkunmirri yurru yulŋunydja, nhä ŋarraku yurru ŋunhi maḻŋ'thun, yurruna ŋarra yurru ŋanya djuy'yundja. \v 24 Yo, ŋarra märr-nherraṉmirri yukurra dhuwala Garraywala, bala ŋarra gatjpu'yunna yukurra yolŋunydja, ŋunhi ŋarranydja yurru galki dhawaṯthunna dhipuŋuru ḻoḻuŋurunydja, bala ŋarra yurru marrtji ŋarrapina ŋuli nhumalaŋgala dhipali. \p \v 25 Yurru dhunupanydja ŋarraku dhiyaŋu-wala dhuwala, ŋarra yurru djuy'yun nhumalaŋgala Baparaḏatjnhana yäkunha, ŋilimurruŋguway gutha'mirriŋunhana. Ŋäthili nhuma djuy'yurruna ŋanya lili ŋarraku ŋunhiyinydjayi dhäwu'mirrinha, guŋga'yunarawuna ŋarraku, bala ŋilinyunydja maṉḏa yukurra dhiyaŋunydjayi djäma manapa rrambaŋi, ga bitjanayi liŋgu ŋilinyu ŋuli dhuwalayi gombunhaminyanydja yukurranha yätjnhanydja ŋunhi romnha. \v 26 Yurru dhiyaŋunydja-wala ŋayi ḏukṯukthirri yukurra roŋiyinyarawu nhumalaŋguna bukmakku, liŋgu ŋayi ŋuli yukurra galŋa-yätjthirrina ŋuli, warwuyunna nhumalaŋgu, ŋunhi nhuma ŋanya dhäwu' ŋäkula, ŋunhi ŋayi ŋunhiyi rirrikthurrunanydja yukurrana. \v 27 Ga yuwalk ŋayi rirrikthurrunanydja dhuwalayi ḏarramunydja wirrkina, galki bini ŋayi rakunydhinya muka, yurru ŋayipi God nhanŋu mel-wuyurrunanydja. Ga bitjarrayi ŋayi God ŋarrakunydja mel-wuyurrunayi yana, bala ḏukmaraŋalana ŋanya walŋakuŋalana, märr yurru ŋarranydja yaka ŋula galŋa-yätjthirri warwuyun biyapulnydja wal'ŋu, bala marrtji bukulili ŋal'marama ŋunhiyi wiripulili malaŋulili ŋarrakalay ŋarra warwulili ga galŋa-yätjthinyaramirrilili. \p \v 28 Ga dhiyakuna ŋayaŋuwunydja ŋarra yurru djuy'yunna ŋanya bala nhumalaŋgala, märr yurru nhuma nhämanydja ŋanya goŋmirriyirrina ga djulŋithirrina, ŋunhi ŋayinydja ḏäwalana ŋamakurru'na, walŋana, märr ŋarranydja yurru yakana yukurra warwuyun nhanŋu biyapulnydja. \v 29-30 Yo, goŋmirriyiya nhanŋu gumurr-ŋamathiyanydja märraŋa walala, buku-wurrpanarayu Garraywala yana. Märr-ŋal'yurra nhanukala yulŋunydja, ga wiripuŋuwu yolŋuwu ŋunhi ŋayi balanyarayi, liŋgu ŋayi yukurrana djäma Garraywunydja wirrki yana dhiyaŋuyi ḏarramuyu, galki bini ŋayi mukuythinya muka ŋuriŋiyi djämayu. Djämanydja ŋayi wiṯthurruna yana wirrki, guŋga'yurrunanydja yukurrana ŋarranha nhumanydja mali, liŋgu nhumanydja yukurrana yarrkthurrunana barrkuna nhinana ŋarrakala. \c 3 \s1 Bolyu ŋapana-wekaŋala ŋäthiliŋuwunydja ŋurikinydja romgu malaŋuwu nhanukalayŋunydja ŋayi, märr yurru ŋayi märrama Djesunhana waŋganynhana yana \p \v 1 Gutha walala ŋarraku. Dhuwalanydja wiripuna dhäruk nhumalaŋgu, dhawar'yunaramirrina wal'ŋu. Nhiniya walala ŋayaŋu-djulŋithiya yana nhanukala Garraywala. Dhuwalanydja ŋarra yurru wukirri ḻakarama nhumalaŋgu ŋunhi yana liŋgu dhäruk ŋunhi ŋarra ŋäthili ḻakaraŋala nhumalaŋgu, yurru biyapul ŋarra yurru ḻakaramayi dhuwala yulŋunydja, märr yurru dhiyaŋuyinydja dhärukthu yukurra nhumalanha gäma gunganhamaramana. \p \v 2 Nhäŋa yukirriya yulŋunydja ŋurikiyi wurraŋatjarramirriwunydja yolŋu'-yulŋuwu, ŋunhi walala ŋuli yukurra ŋayan-dharra mulkanharawu nhumalaŋgu bitjan, bitjan ŋuli maḏakarritj ŋunhi wuŋgan ŋayan'-dharra wäyingu dhakaṉgunharawu, liŋgu walalanydja ḏukṯukthirri yukurra walala yurru rumbalnha nhumalanha mitmitthun. Bala walala ŋuli marŋgikumanydja ḻakarama nhumalaŋgala bitjanna, “Ŋuriŋiyi mitthunminyarayunydja ḏarrtjalkkunhaminyarayu nhumanydja yurru bitjan Godkuna nhanŋuwaynha yolŋu walala,” bitjan walala ŋuli ŋuriŋiyi yolŋu'-yulŋuyunydja marŋgikuma djarrpi'kumana. \v 3 Yurru ŋilimurru dhuwala yuwalktja wal'ŋu Godkunydja yolŋu walala; ŋilimurru dhuwala ḏarrtjalkkunharanydja wal'ŋu yuwalktja, ŋayaŋu dhuwala ŋilimurruŋgu, ŋunhi ŋilimurrunydja ŋuli yukurra buku-ŋal'yun ŋayaŋuyu warray wal'ŋu ŋilimurruŋgalay Godkalanydja, ŋuriŋi nhanukalay warray Garrkuḻukthu Birrimbirryu, ga dhiyakuyina ŋilimurrunydja yukurra märr-winya'yun Djesu-Christkuna yana nhanŋuwaynha. Yo, ŋilimurrunydja dhuwala nhanŋuway yana, liŋgu ŋilimurru ŋuli yukurra dhuwala ŋayaŋu-nherraṉmirri nhanukalay warray Djesuwala yana, ŋayipina waŋganydhuna yurru ŋilimurrunha walŋakumanydja; yaka ŋilimurru yurru walŋathirri ŋuriŋiyi ŋilimurruŋgalaynydja romdhu. \p \v 4 Ŋunhi bini yolŋunydja märr-nherraṉminya nhanukalaynydja ŋayi djämalili, ŋarranydja bini ŋunhi ḻakaranhaminya ŋarranhawuy ŋarra biyapulnha wal'ŋu bathalana ŋarra ga rom-dhunupana, liŋgu wirrkina ŋarra ŋuli yukurranha mulkanha ŋunhiyi Djuwskunydja rom, biyapulnha wal'ŋu wiripu-guḻku'walanydja yolŋu'-yulŋuwala. \v 5 Ŋarranydja dhuwala yuwalk yana Djuw yolŋu, ga ŋarranhanydja walala mitthurruna ŋunhi ŋarra waŋgany rulu ga ḻurrkun' bäythinyara walu djuḻkmaraŋala, bitjan yukurra ŋanapurruŋgalay ŋunha romdhu ḻakarama. Ŋarranydja dhuwala dhawal-wuyaŋina bäpurru'ŋuru ŋulaŋuru Yitjuralwala, yurru malaŋurunydja ŋarra dhawaṯthurruna Bindjamangala yarraṯaŋuru, ga waŋanydja ŋarra ŋuli yukurra ŋanapurruŋguway dhäruk, Yipuruwala dhärukkurrunydja, ga bäpa'mirriŋu ga ŋäṉḏi'mirriŋu ŋarraku Yipuru yana maṉḏa, yaka ŋula nhä ŋanapurru dhuwala wiripunydja mala. \p Yo, wirrki yana ŋarra marŋgi ŋanapurruŋgiyingalaŋunydja romgu, liŋgu yuwalk yana dhuwala ŋarra rom-dharraymirrinydja yolŋu. \v 6 Bitjana liŋgu ŋarra ŋuli yukurranha ŋunhi Garraywalaŋumirrinhanydja walalanha wirrkina dhika bunha, liŋgu ŋarra ŋuli nyamir'yunana ga ŋuyulkthinyana ŋurikinydja yolŋu'-yulŋuwu ŋunhi walala ŋuli yaka mulkanha ŋanapurruŋgu rom. Yo, ŋarrapinydja ŋuli nhinanha yukurranha rom-dhunupa warray yolŋu, ga mulkanhanydja ŋarra ŋuli yukurranha ŋunhiyi baṯ bitjana romnha; yakana ŋarra ŋula meṉguŋalanydja waŋgany rom. \p \v 7-8 Yo, ŋäthilinydja yolŋu'-yulŋuyu ŋuli ḻakaranha ŋarranha ŋamakurru' ga rom-dhunupa yolŋu, yurru dhiyaŋunydja-wala ŋarra meṉguŋalana ŋunhiyi ŋäthiliŋunydja nhä malanha, warrpam'thurruna gonha'yurruna, märr yurru ŋarranydja yuwalknha wal'ŋu nhanŋuwaynha yana Djesu-Christkuna yolŋu. Yo, ŋanydjaḻa'yurrunanydja ŋarra ŋuliŋuruyi bukmakŋuru yana, ŋunhi ŋarra ŋuli guyaŋinya yanapi ŋunhiyinydja biyapulnha wal'ŋu dharrpal, liŋgu dhiyaŋunydja-wala ŋarra marŋgina Garraywunydja yana nhanŋuwaynha, ga dhuwalayinydja ŋamakurru'na yanana wal'ŋu mirithirrina, djuḻkmaramana yukurra ŋunhi romnha malaŋunha ŋäthiliŋunhanydja. Bala ŋarra ŋuli yukurra guyaŋirri bitjanna, “Ŋunhanydja nhä malanha nhäŋiniŋ'nha yana, ŋula nhäna,” liŋgu dhiyaŋu-wala ŋarra marŋgina ŋarrakalayŋuwu ŋarra Garraywuna, Djesu-Christkuna yana. Yo, dhuwalayina ŋayina Djesuna mel-wiḏiny'tja wal'ŋu ŋarraku, bala ŋarra gonha'yurrunanydja meṉguŋalanydja warrpam'thurrunana, ŋapana-wekaŋala ŋurikiyinydjayi, märr yurru ŋarra yuwalkkumana wal'ŋu yana marŋgithirri marrtji bala nhanŋuwaynha Christkuna. Bala ŋarra warrkuḻuŋalana yanana yulŋunydja ŋunhiyinydja malanha, bitjarrana bitjan ŋuli yolŋuyu warrkuḻuma ŋula nhä ŋunhi dhukun malanha; bukmakkuŋalana ŋarra ŋunhi djalkthurrunanydja, märr yurru ŋarra ŋanyapinyaynha yukurra ŋayathamanydja yurru Garraynhana Djesunhana. \v 9 Liŋgu ŋarranydja ḏukṯuk dhambay-manapanminyarawuna nhanukala Djesuwalana, märr yurru ŋayaŋu-dhunupanydja ŋarra yuwalknha yanana. Liŋguna ŋarra ḏaḏawyurrunana ŋarrakalanydja ŋarra rom-dhunupayinyaraŋurunydja; yakana ŋarra yurru biyapulnydja guyaŋinyamirri yanapi ŋarra yurru ŋayaŋu-dhunupakunhamirri ŋarranhawuy ŋarra ŋarrakalay ŋuriŋiyi djämayu, liŋgu ŋayi Godthunydja ŋuli ŋarranha ḻakarama ŋayaŋu-dhunupana yana, ŋunhi ŋarra märr-yuwalkthirri ŋuli yukurra Djesu-Christkala, märr-nherraṉmirri manapan yukurra. \p \v 10 Yo, dhiyakuna bili waŋganyguna yana ŋarra ḏukṯuktja, ŋarra yurru yukurra marŋgithirrinydja nhanŋuwaynha, Djesu-Christkuna yana, liŋgu ŋayinydja walŋa warray, gaŋgathina ŋayi moluŋuru, ga ŋarranydja ḏukṯuk ŋarra yurru nhina yukurra dhambay-manapanarana nhanukalana, märr yurru ŋayi gäma yukurra yurru ŋarranha ŋuriŋiyi nhanukalay walŋayuna wal'ŋu ganydjarryu. Ŋayina ŋunhi Djesuna burakina ŋarrakunydja walŋakunharawu, ga ŋarranydja ḏukṯuk ŋarra yurru burakirri nhanukala dhambay, ḏaḏawyunna yurru ŋuliŋuru ŋarrakalay ŋarra djälŋuru; ŋayinydja ŋunhi rakunydhina ŋarrakala yana dharapulŋura, ga ŋarranydja ḏukṯuk ŋarra yurru gonha'yun ŋula nhä yätj, bitjan rakunydhirri ŋarra yurru dhambay yana Djesuwala, märr yurru ŋarra nhina yukurra ḏarrtjalk dhika wal'ŋu, ganaŋ'thunna yana yätjŋuru, \v 11 märr yurru ŋarranydja gaŋgathirri walŋana yurru rakunyŋurunydja, bala nhina yukurra yurru walŋana, galkina yana nhanukala ŋunhala djiwarr'ŋura. \s1 Mukthurra yana marrtjiya yukirriya, yana liŋgu ga märrama nhe yurru ŋunhala bala dhä-yawar'yunaraŋura \p \v 12 Yo, yaka ŋarranydja yukurra dhuwala ŋayathama dhiyaŋu-wala bukmak nhä malanha ŋunhi ŋayi yurru Gunhu'yu wekama ŋarraku, yakana ŋarra bukmak märraŋala, ga yaka ŋarra ḻakaranhamirri yukurra dhuwurr-ŋamakurruny'tja ga ḻatjuny'tja wal'ŋu nhämiriwnydja. Bala ŋarranydja yukurra marrtjina yana-wala, munguyunna yurru ŋanya bala, märr ŋarra yurru ŋunhana bala märrama bukmaknha yana. Liŋgu ŋayi Djesu-Christthunydja ŋayipinydja ŋarranha liŋguna märraŋala, bitjarra nhanŋuwayliliyaŋalana ŋayi ŋunhi ŋarranha. \p \v 13 Gutha walala ŋarraku. Yaka ŋarra yukurra ŋuli ḻakaranhamirri yanapi ŋarra yukurra ŋayathama bukmak nhä malanha nhanukuŋu, yurru waŋganygu yana ŋarra ŋuli yukurra djämanydja dhuwala ŋuriki bili märranharawu. Yakana ŋarra ŋuli yukurra dhuwala bitjandja liŋgu guyaŋirri ŋunhanydja bala roŋiyirri dhuḏililinydja, liŋguna ŋarra ŋunhiyinydja meṉguŋalana, ga marrtjinydja ŋarra yukurra yurru dhunupana dhuwala yana bala, ŋurikina yana märranharawu ŋunhi ŋayi yukurra ŋunhayi ḏälkuma ŋarraku. \v 14 Yo, dhunupana yana ŋarra yukurra waṉdirrinydja bala yurru, nhämanydja yukurra ŋunhana yana ŋunhi dhä-yawar'yunaralilina; yakana ŋarra yurru waṉḏirri waṯwaṯthundja gali'lili ga gali'lili nhä ŋarra yurru maŋutji-ŋamathirri, bäyŋuna, ŋunhiyina bili waŋganynha ŋarra yukurra ŋupandja, yana liŋgu ga mulka ŋarra yurru ŋunhiyi. Liŋgu ŋäthilinydja wal'ŋu ŋayi God wäthurruna ŋarraku, bitjarra nhanŋuwayliliyaŋala ŋunhinydja, yurru Djesu-Christkalaŋukurru yana ŋayi ŋunhi ŋarranha bitjarrayinydja märraŋala, märr yurru ŋarra nhina yukurra gupaḏalkumana ŋunhala nhanukalana wäŋaŋura. \p \v 15 Ga ŋilimurrunydja yurru ŋuriŋinydjayi walalay ŋunhi ŋilimurru liŋguwuynha gurarrthinyarana Garraywala, ŋilimurrunydja yurru yukurra bitjandhiyina guyaŋirrinydja ga djämanydja waŋganydhamana yana, ŋunhina liŋguna, meṉgumana ga ŋapana-wekama yurru ŋurikiyinydja nhäku malaŋuwu wiripuŋuwunydja, ga djäma marrtji mukthunna yana bala märranharawu ŋurikiyina ŋunhi ŋayi yukurra ḏälkuma Garrayyu ŋilimurruŋgu. Ga ŋunhi ŋuli ŋula yolthu yolŋuyu guyaŋirri wiripuyamanydja, ŋayinydja yurru Godthunydja maḻŋ'maramana nhanukala yuwalktja warraŋulnha, märr yurru ŋayi dharaŋanna nhäma ŋunha yuwalktja wal'ŋu. \v 16 Yurru ŋilimurrunydja yurru ŋayathama yukurra baṯ bitjan ŋunhiyi ŋunhi ŋilimurru märraŋalana nhanukuŋu liŋguna, mukthun yana marrtji bala yurru ŋuliyina liŋgu gatjaḻkurru. \p \v 17 Gutha walala ŋarraku, malthurra walala ŋarrakuway yana, munguyurranydja ŋarranhawuy goyurrnydja. Liŋgu muka nhuma nhäŋala romdja ŋunhi ŋanapurrunha, nhaltjana ŋanapurru ŋuli yukurranha nhinanha. Malthurranydja walala ŋuriki liŋgu walalaŋgu ŋunhi walala yukurra malthun ŋanapurrunha munguyun, \v 18 liŋgu guḻkuny'tja yukurra yolŋu walala nhina yarrkthunna Garraywala, ŋunhana-bala wiripuŋurana gali'ŋura, liŋgu walala ŋuli nhäŋiniŋ' ḻakaramana Garraywalaŋuwuynydja burakinyara, ŋunhi ŋayi rakunydhina walŋakunharawu yolŋu'-yulŋuwu. Bitjana liŋgu ŋarra nhumalaŋgu ŋuli yukurranha ḻakaranhanydja walalanha, dharraykuŋala yukurrana nhumalanha, ga dhuwalanydja ŋarra yurru biyapul ḻakaramayi nhumalaŋgu ŋoy-milkarrimirriyuna yurru. \v 19 Liŋgu walalanydja yukurra yana ŋunhi marrtji walalaŋgiyingalaynha djälkurru ga gatjaḻkurru, yana liŋgu-u-u ga ŋayathama walala yurru ŋunhi buku gatjaḻ-yawar'yunaramirrina, yarrkthunna ŋunhiyinydja yurru Godkala yana, walŋa-winya'yunarana yana. Liŋgu nhäŋura? Liŋgu walalaŋgunydja ŋunhiyi waŋarr ŋunhi liŋgu rumbal walalawuy, ŋatha ga dhika nhä malanha ŋunhi walala yukurra djälthirri, bala ŋurr'yunna walala ŋuli yana yulŋunydja ŋuriŋiyi ŋunhi walala yukurra djäma ŋuli yätjnha yanana gora-wekanhamirrina rom, ga yana walala yukurra ḻayḻayyun ŋunhilimina liŋgu romŋura dhiyakuynha ŋunhi munatha'wuynha nhä malanha. \p \v 20 Yurru ŋilimurrunydja dhuwala yaka dhiyakuy wäŋawuy munatha'wuynydja; ŋilimurrunydja dhuwala ŋuruku warray djiwarr'wu warray wäŋawu nhinanharawu, ga yanana ŋilimurru yukurra galkunna dhuwala yulŋunydja, dhukarr-nhämana ŋurikiyi Walŋakunharamirriwuna Garraywu, Djesu-Christkuna yana, ŋunhi ŋayi yurru marrtji lili yarrupthun dhipala ŋulaŋuru djiwarr'ŋuru. \p \v 21 Yo. Rumbalnydja dhuwala ŋilimurru yolŋu walala barrwaṉ'tja yalŋgi warray yana, dhiyakuy munatha'wuy warray, yurru ŋayipinydja yurru Djesunydja marrtji lili, bala ŋayinydja yurru ŋunhi djäma wiripuyamana ŋilimurrunha rumbalnydja, märr yurru ŋilimurruŋgu rumbal wiripuna, yuṯana wal'ŋu, ŋurukuynha djiwarr'wuynha yanana, balanyarana yana bitjan ŋayipi ŋunhi rumbal, ḻatju'na dhikana wal'ŋu. Ŋilimurruŋgunydja yurru rumbal yuṯathirrina wal'ŋu, liŋgu ŋayi yurru djämanydja ŋilimurruŋgala ŋuriŋiyina liŋgu ganydjarryu ŋunhi ŋayi yurru ŋuriŋi märrama bukmak nhä malanha bala nhanukiyingalana, märr yurru ŋayina ŋunhi nhina yukurra ŋurruŋunydja wal'ŋu ŋuriki malaŋuwu bukmakkunydja. \c 4 \s1 Bitjan nhuma yurru nhinanydja yukurra \p \v 1 Yo marrkapmirri walala, gutha walala ŋarraku, märr-ŋamathirrinydja ŋarra nhumalaŋgu yukurra dhuwala wirrki yana, ga wirrki yana ŋarra yukurra dhuwala ḏukṯukthirri nhänharawunydja nhumalaŋgu. Ŋarra ŋuli ŋurr'yunna yanana nhumalaŋgala yulŋunydja, ga guyaŋirrinydja ŋarra ŋuli nhumalanha ŋayaŋuyunydja djulŋithirrina dhikana. Marrkapmirri walala, dhärriya biyaka wuṉḏaŋarrthiya ŋunhilimina liŋgu Garraywalana. \p \v 2 Nhuma maṉḏa dhuwali dhäyka maṉḏa, Yuratiya ga Djindaki, yaka maṉḏa nhumanydja ŋarr'tjunmiya. Yana maṉḏa, buku-djulŋi maṉḏa nhiniyanydja waŋganyŋurana Garraywalanydja, bitjan yapa'manydjina. \v 3 Ga nhenydja yurru, ŋunhi nhe ŋarraku yuwalk ŋayaŋu-gurruṯu'mirri yolŋu, guŋga'yurra ŋunhiyinhanydja dhäykanha maṉḏanha. Liŋgu ŋäthilinydja ŋuriŋiyi dhäykayu maṉḏathu yukurrana wirrki yana djäma ŋarrakalanydja, djämanydja ŋanapurru ŋunhi yukurrana waŋganygurru yana ḻakaraŋala birrŋ'thunmaraŋalanydja marrtjina bala Garraynha dhäwuny'tja, ŋuriŋiyi maṉḏathu ga Giḻimindhu yäkuyu ga wiripu-guḻku'yu yolŋu'-yulŋuyu ŋunhi walala yäkunydja ŋunhana marrtji dhärra'-dharra djiwarr'wuyŋurana djorra'ŋura, ŋunhi yukurra ḻakarama yäku ŋunhinhanydja ŋayaŋu-walŋamirrinhana yolŋu'-yulŋunha. \p \v 4 Biyaka liŋgu märr-yiŋgathiya walala yulŋunydja Garraywala nhiniyanydja yukirriya. Ga biyapul ŋarra yurru waŋa ŋunhiyi liŋgu dhäruk, “Märr-yiŋgathiya walala biyaka liŋgu.” \p \v 5 Wuyurra ŋuruku yolŋu'-yulŋuwu wiripu-guḻku'wunydja, bukmakku yana. Galki yurru ŋayi Garraynydja dhuwala bunana. \v 6 Yaka warwuyurra ŋula nhäkunydja, yana biyaka liŋgu bukumirriyaŋa Godnha ŋäŋ'thurra nhäku nhe ḏukṯuk, yurru biyaka liŋgu ŋäŋ'thurranydja yukirriya ŋanya nhokalay nhe ŋayaŋuyunydja buku-wurrpanaramirriyu. \v 7 Bala nhanukalanydja ŋuriŋi ŋayaŋu-yal'yunarayunydja nhuna yurru monygumana yukurra, winya'yunmarama yukurra yurru nhokalanydja warwu ga barrari ŋula nhä, liŋgu Godkunydja ŋuriŋiyi ŋayaŋu-yal'yunarayu yukurra yurru gunganhamirriyama nhuŋu ŋayaŋu ga ḻiya, märr nhe yukurra yurru djingaryundja nhanukalaynha yana ŋayaŋu-yal'yunaraŋurana dhambay Djesu-Christkalana yanana. \p \v 8 Gutha walala, dhuwalanydja dhäruk ŋarraku dhawar'yunaramirrina. Biyaka bili guyaŋiyanydja yukirriya ŋunha ŋamakurru' wal'ŋu dhika, ga yuwalk ŋunhi, ga dhunupa, ga ḏarrtjalk, ga ŋunhiyi ḻatju' nhä malanha; yaka walala guyaŋiya yukirriya yätjtja malanha rom ŋunhi, yana guyaŋiya ŋunhiyi bili waŋganynha ŋunhi ŋuli yukurra bukmakthu yolŋuyu walalay ŋamakurru'-ḻakarama. \v 9 Ga biyaka liŋgu djäma yukirriya ŋamakurru' yana, biyaka bitjarra nhuma ŋäkula ga marŋgithina ŋarrakala dhärukŋuru ŋunhi ŋarra yukurrana waŋana ḻakaraŋala nhumalaŋgu ŋäthili, ga biyapul nhuma nhäŋala yukurrana ŋunhiyi rom ŋarrakalanydja. Biyakayi nhiniyanydja walala yukirriya yana, märr yurru ŋayipinydja Godtja nhina yukurra nhumalaŋgala, liŋgu ŋunhiyinydja ŋulaŋuruyi ŋayaŋu-yal'yunaranydja yukurra nhanukala ŋuli dhawaṯthun ŋunhi. \s1 Gä' yulŋunydja ŋarra dhiyakuyi mundhurrwu nhumalaŋguŋunydja wekanhara \p \v 10 Ŋarranydja yukurra dhuwala wirrki yana märr-yiŋgathirrinydja wal'ŋu Garraywala; wirrki ŋarra yana goŋmirriyirrinydja yukurra dhuwala, liŋgu nhumanydja ŋarranha yukurra mukthun warray guyaŋirri dhuwala, ga djuy'yurruna nhuma mundhurrnydja ŋunhi ŋarraku lili dhipala. Ŋarra marŋgi ŋunhi nhumanydja ŋuli yukurra guyaŋirri ŋarranha bitjan liŋgu, yurru ŋäthilinydja ŋunhinydja nhumalaŋgu yaka ḏaykun bitjanarawuyi milkunharawu märr-ŋamathinyara ŋarraku. \v 11 Yo, ŋarranydja yukurra dhuwala ŋayaŋu-djulŋithirri nhinanydja, bäy warray ŋarra yukurra nhina ŋurruwuyktja; yaka ŋarra yukurra waŋa ŋula nhäkunydja, ŋurruwuyk-ḻakaranharamirrinydja ŋarra yukurra bäyŋuna, liŋgu ŋarra marŋgithinana liŋguna, bala ŋarra nhina yukurra ŋayaŋu-djulŋithirrina yurru ŋula nhäŋuranydja ŋunhi romŋura malaŋuŋura. \v 12 Wiripunydja ŋarra ŋuli yukurra nhina ŋula nhämiriwnha, ga wiripuŋuyunydja ŋarraku ŋuli dhaŋaŋdhirri, yurru ŋarranydja yurru yukurra nhina galŋa-djulŋithirri yana birrka'mirrikurru. Wiripunydja ŋarra ŋuli ŋathamirriyirri, ga wiripunydja ŋarra ŋuli bäyŋuna, ŋathamiriwnha nhina. Wiripunydja ŋarraku ŋuli guḻku'thirri, dhaŋaŋ nhä malanha ŋarrakala, ga wiripunydja ŋarra ŋuli bäyŋuthirrina, yurru ŋarranydja märr-yiŋgathirri yukurra yana ŋuli birrka'mirriŋura. \v 13 Liŋgu ŋayinydja Garrayyunydja ŋarranha ŋuli ganydjarr wekama bukmakku warray, ŋula nhä yurru ŋunhi ŋarraku maḻŋ'thun; ŋarra yurru djäma bukmak nhä malanha ŋuliwitjan nhanukalanydja ganydjarrkurru. \p \v 14 Yurru ŋunhiyinydja mirithirri ŋamakurru' nhumalaŋgu yulŋunydja, ŋunhi nhuma nhina yukurra waŋganyŋura bitjandhiyi ŋarrakala, ga guŋga'yurrunanydja ŋarranha dhipala marimirrililinydja. \v 15 Ŋäthili ŋunhi, ŋunhi ŋarra gonha'yurruna ŋunhiyi wäŋa Matjataniyanydja, ŋulinyaramirriyu ŋunhi ŋarra ŋurruthaŋala yukurrana ḻakaraŋala dhäwu' Garraynha, yakana ŋula wiripuŋuyunydja yolŋuyu walalay Godkala miṯtjiyu ŋarranha guŋga'yurruna; nhumapina yana dhiyakiynha Bilipaywuyyuna wäŋawuyyu ŋarranha yukurrana guŋga'yurrunanydja wekaŋalanydja, märr waŋganygurruna manapanna ŋilimurru ŋuli märramanydja ŋunhi ŋamakurruny'tja nhanukuŋu Gunhu'wuŋu. \v 16 Ga ŋunhi ŋarra ŋunhala Dhatjalunikany'tja wäŋaŋura, ga nhumanydja ŋarraku djuy'yurrunayi nhä malanha ŋunhamala; bitjana liŋgu guḻku'mirri nhuma ŋuli yukurranha djuy'yunanydja ŋarraku guŋga'yunanydja dhipali, yaka yana buku-waŋganymirrinydja. \p \v 17 Ga dhiyaŋunydja-wala ŋarra yukurra yaka dhuwala ŋäŋ'thun nhumalanha rrupiyawunydja ŋula nhäkunydja, yurru ḏukṯuktja ŋarra nhumalaŋgu, nhuma yurru märramayi nhanukuŋu Godkuŋu ŋamakurru' nhä malanha ŋunhi, ŋunhi ŋayi yurru yukurra wekama ŋuriki walalaŋgu ŋunhi walala ŋuli wekama wiripu-guḻku'wu yolŋuwu walalaŋgu. \v 18 Ŋarranydja dhuwala liŋguna märraŋala biyapulnha wal'ŋu dhaŋaŋnha, ga buku-wurrpanna ŋarra nhumalanha yukurra waŋanydja dhuwala yana ŋurikiyi ŋunhi nhuma djuy'yurruna ŋarraku. Ga dhaŋaŋnha dhuwala ŋarraku dhiyaŋunydja-wala, liŋgu ŋarra märraŋalana ŋunhiyinydja malanha ŋunhi nhuma djuy'yurruna lili ŋarraku Baparaḏatjkala. Yo, ŋunhinydja nhä malanha nhuma wekaŋala ŋarraku märr-ŋamathinyarayu yana nhumalaŋgalay, ŋunhiyinydja bitjan nhanŋuna nhuma wekaŋala Godkuna ḻatju'na dhika wal'ŋu mundhurr, ga ŋuriŋiyinydja ŋayi yukurra mirithirrina yana buku-wurrpandja nhumalanha. \v 19 Ga ŋayinydja ŋunha Godtja biyapul warray wal'ŋu ḻukunydja; bukmak nhä malanha nhanŋuway warrpam', ga ŋayi warray yurru Gunhu'yu rarryun nhumalaŋgunydja nhä malanha dhika ḻatju'mirri ŋunhi ŋayi yukurra ŋayathama, märr yurru nhuma yukurra nhina ŋamathama wal'ŋu ŋula nhämiriwnha, liŋgu nhumanydja yukurra dhuwala dhambay-manapanmirri nhanukala Djesu-Christkala. \p \v 20 Go, ŋilimurru buku-ŋal'yunna ŋilimurruŋgalaŋuwala Godkalanydja Bäpawala, wokthunna nhanŋu wirrkina, liŋgu ŋayipinydja biyapul wal'ŋu ḻatju' dhika. Ŋilimurru wokthunna nhanŋu ga garrwarkumana ŋanya, bitjanna liŋguna yurru, gupaḏalnha-wala. \s1 Dhawar'yunaramirrina dhuwalanydja dhäruk \p \v 21 Ga djuy'yunna ŋarra yukurra märr-ŋamathinyaranydja bukmakku yana nhumalaŋgu Garraywalaŋumirriwu walalaŋgu dhipaliyinydja, ŋurikinydja walalaŋgu ŋunhi nhuma waŋganyŋura Djesu-Christkala. Ga dhiyaŋunydja guthayu walalay ŋarrakala bitjarrayi liŋgu märr-ŋamathinyara nhumalaŋgu djuy'yurruna. \v 22 Ga bukmakthu yukurra Garraywalaŋumirriyunydja walalay djuy'yun nhumalaŋgu märr-ŋamathinyaranydja, ga bitjandhiyi ŋuriŋinydja ŋunhi walala yukurra djäma buŋgawawala wal'ŋu ŋurruŋuwala dhuwala wäŋaŋura, walalanydja yukurra ŋuriŋinydja walalay märr-ŋamathinyara djuy'yun yana nhumalaŋgu. \p \v 23 Ŋarra bukumirriyamanydja yukurra nhumalaŋgu bukmakku yana, märr yurru nhuma nhina yukurra märr-ŋamathinyaraŋura dhika wal'ŋu, dhambay-manapanmirri Garraywala Djesu-Christkala. Ga liŋguna.