\id MAL \ide UTF8 \h MALAKAYWUŊU DHÄRUK \toc1 MALACHI Malakayyunydja yukurra ḻakarama Godnha, ŋunhi ŋayi ŋuli yukurra goŋmirriyama yolŋunha, ŋunhi walala ŋuli ŋayaŋu‐dhapinya wekanhamirri \toc2 Malachi \mt1 MALACHI \mt2 Malakayyunydja yukurra ḻakarama Godnha, ŋunhi ŋayi ŋuli yukurra goŋmirriyama yolŋunha, ŋunhi walala ŋuli ŋayaŋu‐dhapinya wekanhamirri \c 1 \s1 Garraynydja mirithirri yana märr‐ŋamathirri yukurra Yitjuralwunydja miṯtjiwu \r 1:1–5 (The Lord’s love for Israel) \p \v 1 Yo, dhuwalanydja gay' dhäwu' wekanhara Garraywuŋu Godkuŋu yolŋuwala yäkuwala \f + \fr 1:1 \ft Malachi\f*Malakaywala yolŋu'‐yulŋuwu ŋuriki \f + \fr 1:1 \ft Israel\f*Yitjuralpuyŋuwu miṯtjiwu. \v 2 Garraynydja waŋa yukurra nhanukalayŋuwu ŋayi yolŋu'‐yulŋuwunydja bitjan gam'. “Nhumanydja dhuwala mel‐wiḏi'na ŋarraku, marrkapmirrina walala.” \p Ga walalanydja ŋunhi yolŋunydja walala buku‐wakmaraŋala nhanŋu bitjarra, “Yuwalk nhe yukurra märr‐ŋamathirrinydja ŋanapurruŋgu? Nhä dhika nhe ŋanapurruŋgu wekaŋalanydja?” \p Ga ŋayinydja Garraynydja buku‐wakmaraŋala waŋana bitjarra, “Ŋunhanydja maṉḏa ŋunhi \f + \fr 1:2 \ft Esau\f*Yetjunydja ga \f + \fr 1:2 \ft Jacob\f*Djaykuptja, maṉḏanydja ŋunhi gutha'manydji, yurru waŋganygu ŋarra märr‐ŋamathinanydja yukurrana nhanŋuway Djaykupku, \v 3 ga ŋapa‐nherraṉminana ŋarra yukurrana nyinyaŋdhurrunana ŋuriki wiripuŋuwunydja Yetjuwunydja yäkuwu. Yo, ŋarra baḏuwaḏuyurruna ŋunhi Yetjuwunydja wäŋanha, ga ŋunhina bili wakinŋuna wäyin malanha nhinanydja yukurra ŋunhiliyi.” \p \v 4 Yo, ŋunhanydja ŋunhi \f + \fr 1:4 \ft Edom\f*Yedambuynydja yolŋu'‐yulŋu ŋulaŋuru Yetjuwuŋu mala‐wunharawuy, ga waŋanydja walala yukurra bitjanna, “Wäŋanydja ŋanapurruŋgu dhuwala räwaknha, yolŋumiriwnha, baḏuwaḏuyunarana warrpam'puynha, yurru biyapul ŋanapurru yurru dhärranhamarama, dhuḻ'yundhi yulŋunydja.” Ga ŋayinydja Garraynydja waŋana buku‐wakmaraŋala bitjarra, “Ŋuli nhuma yurru dhuḻ'yun biyapulnydja ŋunhiyi wäŋa nhumalaŋguway, ŋarranydja yurru baḏuwaḏuyundhi biyapul. Ŋuruŋu wiripuŋuyunydja miṯtjiyu yurru ḻakarama nhumalanha ŋunhi nhumanydja yätjmirrina yanana gal'ŋu yolŋu walala miṯtji. Yo, yuwalk yana ŋayi yurru Garraynydja ŋaramurrthirri ŋuriki yolŋu'‐yulŋuwu Yedambuyŋuwunydja miṯtjiwu gupaḏalnha‐wala, yakana ŋayi yurru bäy‐ḻakaramanydja walalaŋgu.” \p \v 5 Yo, ŋuriŋi yolŋu'‐yulŋuyu Yitjuralpuyŋuyunydja yurru nhämana walalaŋgalay walala maŋutjiyuna, bala waŋanydja walala yurru bitjanna, “Yuwalk muka dhuwala Garraynydja Waŋarr ŋayi, ga djämanydja ŋayi ŋuli yukurra mirithirri wal'ŋu bathala yana romdja birrka'mirrikurru wäŋakurrunydja, yaka yana dhiyalaŋumi Yitjuralnydja wäŋaŋura.” \s1 Garrayyu yukurra yätj‐ḻakaramana ḏalkarra'mirriwunydja romnha \r 1:6—2:9 (The Lord told of the priests’ bad ways) \p \v 6 Yo, ŋayinydja ŋunhi Garraynydja Waŋarrnydja Ganydjarr‐ḏumurrunydja waŋa yukurra ŋurikala ḏalkarra'mirriwalanydja yolŋuwala bitjan, “Gäthu'mirriŋunydja ḏarramunydja ŋuli märr‐ŋal'yun nhanukalaŋuwala bäpa'mirriŋuwala, ga djämamirrinydja yolŋu ŋuli märr‐ŋal'yun nhanukalaŋuwala buŋgawa'mirriŋuwala. Ŋarranydja dhuwala nhumalaŋgu be muka bäpa'mirriŋu, ga nhämirri ŋuli nhuma märr‐ŋal'yurru ŋarrakuwaynydja? Ŋarranydja dhuwala nhumalaŋgu be muka ŋurruŋu wal'ŋu ga nhämirri nhuma ŋuli rom‐wiyaṉiyi ŋarrakunydja? Bitjan liŋgu nhuma ŋuli nhämanydja marrtji ŋarranha, nhäŋiniŋ' ḻakarama bitjanna. Ga nhumanydja ŋuli ḏalkarra'mirrinydja yolŋu walala buku‐wakmarama waŋa bitjan warray, ‘Yaka warray ŋanapurru nhuna ŋuli dhika nhäŋiniŋ' ḻakaramanydja. Nhä dhika ŋanapurru djämanydja djarrpi'kuŋalanydja?’” \p \v 7 Ga ŋayinydja waŋana Garraynydja balanydja buku‐wakmaraŋala, bitjarrana ḻakaraŋala, “Ŋunhinydja mundhurr‐wekanharanydja nhumalaŋguŋu ŋarraku yätjnha yanana wal'ŋu. Wiripunydja nhuma ŋuli gäma ŋarraku lili mundhurr‐wekanharawu yätjmirrina dhikana, yakana ŋamakurru' wal'ŋu.” Ga nhumanydja ŋuli dhä‐wirrka'yun lili ŋanyana bitjan, “Nhä dhika ŋayi yukurra yätjthirrinydja ŋuli?” \p \v 8 Ga ŋayinydja Garraynydja waŋana buku‐wakmaraŋala bitjarra, “Mäkiri'‐witjurra ga ŋäka, ŋarranydja yurru ḻakaramana nhumalaŋgu. Nhumanydja ŋuli ŋunhi gäma wäyinnha mundhurr‐wekanharawu ŋarrakunydja rerrimirrinhana ga bambaynhana ga bunhdhurrnhana. Nhä dhuwalayinydja? . . . manymak wo yätj? Yätjnha yanana ŋunhiyinydjayi, ga ŋuriŋiyinydjayi romdhu nhuma ŋuli ŋarranhanydja wakalkumana. Nhaltjan ŋayinydja yurru ŋuriŋi buŋgawayunydja gal'ŋu ŋurruŋuyunydja yolŋuyu? . . . Ŋunhi nhe yurru wekama wäyinnha rerrimirrinydja ŋunhi nhanŋu? Ŋayaŋu‐djulŋithirrinydja? märrama ŋayi yurru ŋunhiyi nhokuŋu? . . . ga wekama nhuŋu ŋunhi nhäku nhe yurru ŋäŋ'thun?” \p \v 9 Ga nhuma ḏalkarra'mirri walala yolŋu'‐yulŋu, nhuma ŋuli gawaw'yun Godkala waŋa bitjan, “Garray, guŋga'yurra ŋanapurrunha. Garray, wekaŋa ŋanapurruŋgu ŋamakurru' wal'ŋu,” bitjandhina nhuma ŋuli bukumirriyamanydja nhanukala, yurru ŋayinydja Garraynydja ŋuli yakana ŋurikiyinydjayi mäkiri'‐witjun nhumalaŋgalaŋuwu bukumirriyanharawuywunydja, liŋgu nhuma ŋuli yaka wekama ŋamakurru' nhanŋu. \v 10 Yo, ŋayi Garraynydja waŋa yukurra bitjan gam', “Wanhaka dhika be ḏalkarra'mirrinydja yolŋu, ŋunhi ŋayi yurru dhaḻ'yun dhurrwara wäŋa? . . . märr yurru walala ŋuruŋu yolŋu'‐yulŋuyu yakana gäma rerrimirrinhanydja ŋula nhänhanydja wäyinnha? Yakana ŋarra yukurra ŋuriŋiyinydja malaŋuyu ŋayaŋu‐djulŋithirri ŋuli, ga yakana ŋarra yurru märrama balanyarayinydjayi mundhurr nhumalaŋguŋunydja goŋbuy wekanhara. \p \v 11 “Yurru yalalaŋumirriyunydja ŋunhinydja yolŋu walala yurru märr‐ŋal'yunna ŋarrakalanydja yukurra yäkulili birrka'mirriŋurana wäŋaŋura ḻiw'marama, beŋuru ŋunhi walu marrtji walma, yana liŋgu ga ŋunha bala gulŋiyirri ŋayi yurru marrtji walu ŋunhi. Yo, birrka'mirriŋurana walala yurru bathan marrtji buŋgan bäwny'tja ŋarraku, buku‐ŋal'yunarana manapanara, ga ŋunhiyinydjayi walalaŋguŋu mundhurr‐wekanharanydja ŋarra yurru ŋaḏupthunna yana märramana, liŋgu yuwalknha yanana yurru ŋunha mulkurunydja yolŋu walala märr‐ŋal'yun yukurra ŋarrakalaŋuwunydja yäkuwu, ga ḻakarama ŋarranha yurru waŋarr ḻakaramana. \v 12 Yurru nhumapinydja ŋarrakuwaynydja ŋunhi yolŋu walala gal'ŋu, nhuma ŋuli wakalkumana yäku ŋarranhanydja, ŋunhi nhuma ŋuli waŋa yanapi ŋunhi ŋarrakunydja barŋ ŋula nhä wakalŋu nhäŋiniŋ'. Nhuma ŋuli waŋa ḻakarama yolŋu'‐yulŋuwala bitjan, ‘Ŋunhi nhuma ŋuli gäma wäyin mundhurr‐wekanharawu rerrimirri ŋula nhä malanha, ŋunhinydja manymak warrpam'.’ \p \v 13 “Ga wiripunydja nhuma ŋuli ḏalkarra'mirri walala yolŋu'‐yulŋu waŋa bitjan, ‘Ŋanapurrunydja marrtji märr‐yawaryunna dhuwala dhiyaŋu djämayu. Garraywunydja dhuwala dhukarr ḏälnha mirithirrina, gumurr‐wuṉḏaŋarrnha,’ bitjandhi nhuma ŋuli waŋanydja, bala nhuma ŋuli djäma nhepina nhokalaynha nhe ḏukṯukthu, yakana nhe yurru dhäruk ŋarranha märrama. Nhä dhuwalayinydja? . . . manymak wal'ŋu? . . . ŋunhi nhuma ŋuli mundhurr‐wekama Garraywu ŋunhi manaŋinyarawuy wäyin ŋula yolku dhulŋuŋu? Ga ŋunhiyi ŋunhi nhuma ŋuli wekama Garraywu rerrimirrinha ga bunhdhurrnha wäyinnha, nhä ŋunhiyinydjayi? . . . ŋamakurru'? Yakana yana ŋarra yurru ŋaḏupthun ga märrama ŋunhiyinydjayi be nhänydja nhäŋiniŋ'tja nhumalaŋguŋu.” Bitjarra ŋayi Garray waŋananydja. \p \v 14 “Yo, ŋunhi ŋayi yurru yolŋuyu ŋayathama yukurra ḻatju' dhika wäyin, yurru ŋayinydja yurru gäma rerrimirrinha ga bunhdhurrnha warray ŋarrakunydja, liŋgu ŋayi ŋuli guyaŋirri yanapi yurru ŋayi mayali'‐wama ŋarranha, ŋuriŋiyinydjayi yolŋuyu yurru märrama ŋarrakuŋunydja yätjthi yana, yaka ŋamakurru'. Liŋgu ŋarranydja dhuwala ŋurruŋu wal'ŋu buŋgawa, ga yäkunydja ŋarraku be wal'ŋu bathala yana. Ŋunhanydja ŋunhi mulku'‐mulkurunydja yolŋu walala marŋgi ŋarraku, ŋunhi ŋarranydja ŋuli dhä‐ḏir'yun dhuwurr‐yätjmirrinhanydja yolŋu'‐yulŋunha, bala walala ŋuli rom‐wiyaṉiyirrina ŋarrakunydja.” Bitjarra ŋayi Garraynydja waŋana. \c 2 \p \v 1 Yo, Garraynydja Ganydjarr‐ḏumurrunydja wal'ŋu Waŋarr waŋa yukurra ŋurikala ḏalkarra'mirriwalanydja yolŋu'‐yulŋuwala bitjanna, “Ŋäka nhumanydja. Dhuwala ŋunhi ŋarra romdja nherrara gam' nhumalaŋgu. \v 2 Ŋuli nhuma yurru yakanydja mäkiri'‐witjun ga märrama dhäruk ŋarranha, märr yurru ŋuruŋu yolŋu'‐yulŋuyu nhämana ŋarrakunydja ḻatju' ŋunhi rom nhumalaŋgalanydja, bala ŋarranydja yurru djuy'yunna‐wala yana marina nhumalaŋgu; nhuma yurru ŋayaŋu‐yätjthirrinydja wirrki wal'ŋu yana ŋarrakuŋunydja, yakana ŋarranydja nhumalanha yurru goŋmirriyama biyapulnydja, liŋgu ŋarrakunydja dhäruk nhuma bitjarra wakalkuŋala warray, yanapi ŋarrakunydja ŋunhi dhäruk ŋula nhäna nhäŋiniŋ'nha. \v 3 Yo, nhumalaŋgu yumurrkuny'tja yurru rirrikthunna marrtji ŋayaŋu‐yätjthirrina dhikana wal'ŋu, ga ŋunhi nhuma yurru gäma rerrimirrinha wäyinnha ŋarraku, bala ŋarranydja yurru ŋuliŋuruyi dhurri'na märrama ŋunhiyi wäyinnha, bala ŋämiṉna ŋarra yurru nhumalanhana, märr yurru walala märramanydja nhumalanha, bala gäma ŋunhana dhukun'lilina djalkthun, rrambaŋikumana yanana ŋunhina malanha ŋunhi nhuma gäŋala lili ŋarraku. \v 4 Ga ŋuliwitjandhinydjayi nhe yurru marŋgiyirrina, ŋunhi ŋarrapi wekaŋala romdja ŋarrakuway nhumalaŋgala djäkalili ḏalkarra'mirriwala walalaŋgala, mala‐wunharawuywala ŋurikala \f + \fr 2:4 \ft Levi\f*Lepaywala, bala nhuma yurru djämanydja ŋunhi yana liŋgu romdja, ŋunhi ŋarrapi nherrara nhumalaŋgu. \v 5 Ŋäthilinydja ŋunhinydja wal'ŋu ŋarra nherrara dhawu' nhumalaŋgala, märr nhuma yurru nhina yukurra walŋa ga ŋayaŋu‐yal'yunara yana, märr yurru nhuma märr‐ŋal'yun ŋarraku ga dhäruk märrama ŋarranha. Yuwalk yana nhumalaŋgu märi'munydja Lepaynydja yäku rom‐wiyaṉiyina ŋarrakunydja; ŋayi märr‐ŋal'yurruna ŋarrakala yäkulili, ga dhäruk‐märraŋala ŋarranha ŋayi. \v 6 Ga ŋunhalanydja ŋunhi ŋurruŋuranydja ŋuriŋi ḏalkarra'mirriyu walalay yukurrana marŋgikuŋala yolŋu'‐yulŋunha dhunupa yana ŋamathaŋala wal'ŋu; walala ḻakaraŋala yukurrana nhäyinyara dhunupa ga nhäyinyara yätj bitjarra, liŋgu ŋurruthaŋalanydja ŋunhiyi yolŋu walala ḏaḻkarra'mirri mala yukurrana marrtjina galki gal'ŋu yana ŋarrakala. Yo, ŋunhiyi walalawuynydja yukurrana nhinana ŋamathaŋala dhika wal'ŋu ŋayaŋu‐dhunupa, ga bitjarrayi liŋgu walala yukurrana gatjpaḻ'maraŋala guḻku'nha yolŋunhanydja walalanha, gatjpaḻ'maraŋala beŋuru romŋuru yätjŋurunydja ga dhukarrŋuru. \v 7 Yo, ŋarrapi ŋunhiyinydjayi djäma wekaŋala ŋurikiyinydja ḏalkarra'mirriŋuwu walalaŋgu, märr bini walala marŋgikunha yukurranha yolŋu'‐yulŋunha, märr yurru walala ŋunhi yolŋunydja walala yuwalkkuma yana marŋgiyirri gal'ŋu Godkunydja Garraywunydja ga nhanukalayŋuwu romgu yana, liŋgu ŋunhi ḏalkarra'mirrinydja walala ŋarrakuway yana dhäwu'mirri walala.” Bitjarra ŋayi Garraynydja waŋana. \p \v 8 “Yo, ga nhumanydja ḏalkarra'mirri walala gatjpaḻ'yurruna warray ŋuliŋuruyi dhunupaŋurunydja dhukarrŋuru, bala marŋgikuŋala yolŋu'‐yulŋunhanydja djarrpi'kuŋalana dhikana wiripuyaŋalana, bala walalanydja yana dhumbal'yurrunana, bala galkinana yukurrana ŋunhiwalana yätjlilina romlili, liŋgu ŋuriŋi nhumalaŋgala djarrpi'yu dhärukthu. Liŋguna nhuma bakmaraŋala ŋunhiyi dhawu'nha ŋunhi ŋarra nherrara nhumalaŋgalaŋuwala märi'muwala Lepaywala. \v 9 Ga dhiyakuyinayi märrwu yolŋuyu walalay ŋunhi \f + \fr 2:9 \ft Israel\f*Yitjuralpuyŋuyunydja miṯtjiyu ŋuli nhäŋiniŋ'‐ḻakaramana yukurra nhumalanha, yakana walala yurru nhumalaŋgala märr‐ŋal'yun, ga mäkiri'‐witjun nhumalaŋgalayŋuwu dhärukku, liŋgu nhumapinydja yakana yukurra marrtji ŋarrakalaynydja gal'ŋu romgurru ga dhukarrkurru. Ga ŋunhi nhuma ŋuli marŋgikuma ŋarrakunydja yolŋunha walalanha, bala yakana nhuma ŋuli rrambaŋikumanydja bukmaknha, yana nhuma ŋuli waŋa bitjanna, ‘Bäythi,’ bitjanna, ŋunhi nhumalaŋgala ŋuli galkiwuyyunydja gurruṯu'mirriyu bakmarama ŋarrakunydja rom.” Bitjarra ŋayi Garray waŋananydja. \s1 Godkunydja yolŋu walala märranhamina djarrpi'kunhaminana \r 2:10–16 (The people’s unfaithfulness to God’s law) \p \v 10 Yo, nhuma yolŋu walala ŋuli waŋa bitjan, “Yaka warray ŋanapurrunydja bakmaraŋala ŋunhiyi dhawu', ŋunhi Godthu ŋayipi nherrara ŋanapurruŋgalaŋuwala märi'muwala. Birrka'mirri muka ŋanapurruŋgu gurruṯu'mirrinydja, liŋgu bukmak ŋunhi bäpurru' ga miṯtji waŋganyguŋu muka bäpa'mirriŋuwuŋunydja mala‐wunharawuy, ga ŋanapurrunydja ŋuli rrambaŋikuma wal'ŋu bukmaknha yolŋunha.” Bitjan nhuma ŋuli waŋa, liŋgu nhumanydja \f + \fr 2:10 \ft Israel\f*Yitjuralpuyŋuyunydja ŋuli ḏarramuwurruyu märra'‐marrama mulku'‐mulkurunhana dhäykawurrunha beŋuwuynha barrkuwuynha wäŋawuy, ŋunhi walala ŋuli buku‐ŋal'yun be nhäkuna bothinyarayŋuwuna waŋarrwu. \v 11 Yuwalk yana nhuma dhuwurr‐yätjthina witjarr'yurruna Godnhanydja, liŋgu dhiyala gay' \f + \fr 2:11 \ft Jerusalem\f*Djurutjalamdja ga buku‐ḻiw'marama, nhuma bitjarra Godkunydja Buṉbunha ŋunhi wakalkuŋalana, yakana ŋunhiyinydjayi biyapulnydja wäŋa ḏarrtjalk gal'ŋu, ganaŋ'thunara Godkunydja nhanŋuwaynydja, liŋgu nhuma ḏarramuwurruyu ganarrana ŋurukuy Yitjuralpuyŋunhanydja miyalknha walalanha, ŋunhinhanydja ŋunhi walala ganaŋ'thunara yolŋu walala, nhanŋuway yana Godku dhulŋuŋu, bala märraŋala nhuma wiripunhana dhäykanha, ŋunhinhana ŋunhi ŋayi ŋuli buku‐ŋal'yun wiripuŋuwuna waŋarrwu bothinyarayŋuwuna nhäŋiniŋ'kuna. \v 12 Yo, yuwalk yana ŋayi yurru Godthunydja guḻkthunna ga ŋaŋ'‐ŋaŋdhunna birrka'mirrinhana yolŋunhanydja ŋunhi ŋayi ŋuli djäma yätjkuma bitjandhiyi. Bäyyi ŋayi ŋunhi be ḏalkarra'mirri ŋayi yolŋu, wo wakinŋu gali'wuy yolŋu, yakana yurru ŋayi Godthu märramanydja ŋaḏupthundja ŋurikiyi nhanukalaŋuwu mundhurr‐wekanharawuywunydja, yakana ŋayi ŋunhiyinydjayi yurru biyapulnydja nhanŋuway gal'ŋu Godku. \p \v 13 Yo, nhuma ŋuli ŋäthinyamirrina wal'ŋu dhikana galkina ŋunhilina Godkalana barŋŋura, liŋgu yakana ŋayi yurru Godthunydja märrama nhokuŋu ŋunhiyi wekanhara. \v 14-15 Bala nhuma ŋuli dhä‐wirrka'yun waŋa bitjanna, “Nhäku warray ŋayi Godthunydja yakanydja märraŋala ŋanapurruŋguŋu mundhurr‐wekanhara? Nhäku warray ŋayi yakanydja ŋanapurrunha goŋmirriyama ŋuli yukurra?” Ga ŋarra yurru ḻakaramanydja nhumalaŋgu bitjanna gam'. Godthunydja yurru yakana nhumalanha goŋmirriyama, liŋgu nhuma bakmaraŋala dhawu' ŋunhi, ŋunhi nhuma nherrara bitjarrayi. Yo, ŋulinyaramirriyunydja ŋunhi nhe yuṯanydja yolŋu, nhe märraŋala miyalknha nhuŋuway, ga dhawu'‐nherrara nhe Godkala yäkuyu; nhe dhawu'mirriyaŋalanydja ŋunhi miyalknha, ŋunhi nhenydja yurru nhina waŋganyŋura, galki nhuma gal'ŋu yana yurru gupaḏalŋu‐wala, bitjarra nhe. Bala ŋayi Godthunydja dhambay‐manaparana nhumalanha waŋganyguŋalana, märr yurru nhumanydja maṉḏa märrmany'tja waŋganynha rumbalnydja, yakana biyapul märrma'. Nhäku warray ŋayi ŋuli Godthu dhambay‐manapan märrma'nhanydja Yitjuralpuyŋunha maṉḏanha, waŋganygumanydja maṉḏanha? Yo, ŋayi bitjarrayinydjayi waŋganyguŋalanydja nhumalanha Yitjuralpuyŋunhanydja maṉḏanha, märr yurru nhumalaŋgu ŋunhi yumurrkuny'tja nhanŋuway yana Godku Garraywu. Ga dhiyakuyinayi märrwu nhuma yurru yaka ganan nhumalaŋguway nhuma dhäykanha, ŋunhi nhe märraŋala ŋäthili gal'ŋu ŋanya, yana nhe yurru nhinanydja yukurra ŋurikalaŋumirri liŋgu waŋganygalaŋumirri, ga yakana märraŋa ŋula wiripuŋunhanydja yolŋunha mulkurunhanydja, ŋunhi ŋayi yaka nhanŋuway Godku gal'ŋu yolŋu. \p \v 16 Yo, ŋayi Garraynydja, Yitjuralwunydja ŋunhi God waŋa yukurra bitjan, “Ŋapa‐nherraṉmirrina ŋarra yukurra mel‐nyaŋ'thunna ŋurikiyinydjayi romgu gananminyaramirriwunydja, ŋunhi nhe ŋuli ŋayaŋu‐yätjkuma nhuŋuway nhe miyalknha, ga djuy'yunna, gonha'yunna ŋanya. Yo, nhuma ŋunhi ŋarrakunydja yolŋu walala yurru dharraḏakunhamiya nhunapinyay nhe ŋunhi mel‐ŋamathinyaramirrinydja, märr yurru nhe yaka muka bakmarama dhawuny'tja, ŋunhi nhe nherrara nhokalaŋuwala miyalkkala yäkuyu ŋuriŋi Garraywala.” Ga bitjarra ŋayi Garray waŋananydja. \s1 Walu dhuwala mala‐yarr'yunarawunydja galkina \r 2:17—3:5 (The day of judgement is near) \p \v 17 Yo, nhumanydja ŋunhi bitjarra Garraynhanydja märr‐yawaryunmaraŋalana ŋuriŋi dhärukthu nhumalaŋgalay. Ga waŋa nhuma ŋuli dhä‐wirrka'yun bitjan, “Nhaltjan dhika ŋanapurru ŋanya ŋuli märr‐yawaryunmaramanydja?” bitjan. Djawaryun ŋayi yukurra ŋayaŋu‐ḏaḏawyunna ŋuriŋinydja nhumalaŋgala dhärukthu, ŋunhi nhuma ŋuli waŋa bitjan, “Godthu ŋuli ḻakarama ŋunhi dhuwurr‐yätjmirrinhanydja yolŋu'‐yulŋunha ‘ŋamakurru'mirri’ bitjan. Wirrki ŋayi Godtja ḏukṯuk yätjmirriwunydja yolŋuwu walalaŋgu,” bitjan nhuma ŋuli. Ga wiripunydja nhuma ŋuli waŋa bitjan, “Wanhaka dhika ŋayi be Godtja? Nhätha dhika ŋayi yurru bunanydja, bala dhä‐ḏir'yundja dhuwurr‐yätjmirrinha?” \c 3 \p \v 1 Ga ŋayi Godtja ŋunhi Waŋarrnydja wal'ŋu buku‐wakmaraŋala balanydja bitjarrana, “Yuwalk ŋarra yana yurru djuy'yun ŋarrakuway ŋarra dhäwu'mirrinhanydja ŋathil'yun, ŋayi yurru ŋarraku dhukarrnydja yäkthun baṉarra'kuma. Nhuma yukurra dhukarr‐nhäma nhanŋu ŋuli Garraywu, ga yuwalk ŋayi yurru marrtjinydja lili; waḏutjana yana ŋayi yurru marrtjinydja nhanukalay ŋayi Buṉbulilinydja. Galŋanydja nhuma yukurra nhina goŋmirriyirrina dhikana wal'ŋu yanana dhukarr‐nhänharayunydja ŋurikalayinydja ŋunhi ŋayi yurru marrtji lili, ga yuwalk yana ŋayi yurru marrtjinydja lili, ga djämanydja ŋayi yurru bitjan yana liŋgu ŋunhi ŋarra dhawu'mirriyaŋala ŋäthili. \v 2-3 Yol warray dhika yurru walŋanydja yukurra nhina, ŋunhi ŋayi yurru ŋunhiyinydja maḻŋ'thun? Yol warray yurru dhärra yukurra ḏarrtjalktja gumurrŋura nhanukalanydja? Liŋgu ŋayinydja ŋunhi balanyara biyaku ŋuli ḏäl rurrwuyunaramirri girri', ŋunhi ŋayi yurru moy'nha ŋunhi winya'yunmarama buwayakkuma ŋuriŋi muḻmuḻ'yu girri'ŋuru; balanyarana ŋayi ŋunhiyi bitjan gurtha, ŋunhi ŋayi yurru ŋatŋatthun yukurra, nhära yurru, dhulwir'nha ŋunhi warrkuḻuma, barrkuwatjkuma ŋayi yurru dhukun'nha ŋuliŋuruyi yuwalkŋuŋuru yukurra. Yo, yolŋuyu ŋuli nhina djäma ḏarrtjalkkuma, dhukun' ŋuliŋuru djalkthun garwarrwarr'ŋuru gurthayu, yana liŋgu ga ŋayinydja yurru ŋunhiyinydjayi girri' djeŋarrany'tja ḏarrtjalktja, miḻŋ'‐miḻŋdhunarana yanana, gänana ŋayipina ŋula nhämiriwnha. Ga bitjandhiyina ŋayi yurru Garrayyunydja djäma yukurra ḏarrtjalkkuma ŋunhi ḏalkarra'mirrinhanydja yolŋu'‐yulŋunha, märr yurru walala gäma mundhurrnydja Garraywu ŋayaŋuyu ḏarrtjalkthu yana. \v 4 Ga dhäŋuru ŋuliŋurunydja Garrayyunydja ŋaḏupthunna yurru märramana ŋunhiyi mundhurr‐wekanharanydja yolŋu'‐yulŋuwuŋu \f + \fr 3:4 \ft Judah\f*Djudapuyŋuwuŋunydja ga \f + \fr 3:4 \ft Israel\f*Yitjuralpuyŋuwuŋunydja; ŋayi yurru märramanydja ŋaḏupthunna‐wala yana walalaŋguŋu mundhurr‐wekanharanydja, bitjan yana liŋgu bitjarra ŋayi ŋäthili ŋunhi wal'ŋu.” \p \v 5 Yo, ŋayi Waŋarrnydja Godtja waŋana bitjarra, “Galkina ŋarra yurru marrtjina yulŋunydja mala‐yarr'yunarawunydja nhumalaŋgu, ga yuwalkkuma yana ŋarra yurru baḏuwaḏuyun ga dhä‐ḏir'yunna ŋunhinydja yolŋu'‐yulŋunha dhuwurr‐yätjmirrinhanydja gal'ŋu, warrpam'thunna yana‐wala rumbal‐winya'yunmaramana, ŋunhinha walalanha mangaṯa'mirrinha yolŋu'‐yulŋunha ga marramba'mirrinha ga bothinyaramirrinha ḻakaranhamirrinha walalanha, ga ŋunhinha walalanha ŋunhi walala ŋuli gombu'‐gumbuma marrtji ŋurruwuykmirrinha yolŋunha walalanha, ga muŋdhu'‐muŋdhunna ŋuli ŋunhi yolŋunha goŋmiriwŋuranydja, yolŋumiriwnhanydja ŋunhi, ga ŋunhinha walalanha ŋunhi walala ŋuli nhäŋiniŋ'‐ḻakarama ŋunhi mulku'‐mulkurunha yolŋu'‐yulŋunha. Yo, ŋunhiyinydja malanha warrpam' ŋunhi walala yaka yukurra ŋarraku märr‐ŋal'yun ga dhäruk‐märrama ŋarranha, walala yurru yana murrmurryunna, ga yakana walala yurru nhina yukurra walŋanydja.” Ga bitjarra ŋayi Garray waŋananydja. \s1 Godthunydja yurru wekama maŋutji‐yarrkthunamiriwnha ŋurikinydja walalaŋgu ŋunhi walala ŋuli wekama nhanŋu maŋutji‐yarrkthunamiriw \r 3:6–12 (God will bless those who give to him) \p \v 6 Yo, Garraynydja yukurra waŋa bitjanna, “Ŋarranydja dhuwala Garray Waŋarr djambimiriw, yakana ŋarra ŋuli djambi ga bilyu'‐bilyun ŋuli yukurra, ga dhiyakuyinayi märrwu ŋarra yakanydja nhumalanha baḏuwaḏuyurruna warrpam'thurruna, nhumalanhanydja dhuwalinydja ŋunhi nhuma \f + \fr 3:6 \ft Jacob\f*Djaykupkuŋu mala‐wunharawuy walala. \v 7 Ŋäthilinydja ŋunhinydja nhumalaŋgu märi'munydja walala bilyurruna ḏiltji‐wekaŋala ŋarrakunydja, yaka walala yukurrana nhinana ŋuriŋi ŋarrakalanydja romdhu, ga nhumanydja bitjarrayi yana ḏiltji‐wekaŋala ŋanydjaḻa'yurruna ŋarraku, ga yakana nhuma dhäruk märraŋala ŋarranha. Gonha'yurrana dhuwalayi nhumalaŋguway nhuma romnhanydja, ga roŋiyiyana lili marrtjiya ŋarrakalana, bala ŋarranydja yurru märr‐roŋiyirrina nhumalaŋgunydja, bala goŋmirriyamana ŋarra yurru nhumalanha.” \p Ga nhumanydja dhä‐wirrka'yurruna ga waŋana bitjarra warray, “Nhaltjanna dhika ŋanapurru yurru roŋiyirrinydja nhokala? Yaka warray ŋanapurru nhuna dhika meṉguŋalanydja? Nhä dhika ŋanapurru djämanydja dhuwurr‐yätjkuŋalanydja?” \p \v 8 Ga ŋayi Godtja waŋana buku‐wakmaraŋala bitjarra, “Manymak muka ŋunhi yolŋuwu ŋunhi ŋayi yurru manaŋirri ŋulaŋuru Godkalanydja? Yaka warray, yurru nhumanydja yukurra manaŋirri warray ŋarrakunydja.” \p Ga dhä‐wirrka'yun nhuma ŋuli yukurra Godnha bitjanna, “Wanhawitjan dhika dhukarrkurru nhuŋu ŋanapurru manaŋirrinydja ŋuli yukurra?” Ga ŋayi Godtja buku‐wakmaraŋala waŋana bitjarra, “Ŋunhi nhuma yurru märrama ŋula nhänydja, nhumanydja bini ŋunhi guḻk‐guḻkthuna muka 10‐gunha ŋarrakunydja, ga ŋurruŋunydja ŋunhi waŋganydja ŋarraku ŋäthilinydja nhuma bini wekanha, liŋgu ŋunhiyinydjayi ŋurruŋunydja wal'ŋu ŋarrakuway dhulŋuŋu, ga bitjanayi liŋgu nhuma bini wekanhayi wiripunydja malanha yänana, mundhurrnha ŋarraku. Yurru nhumanydja ŋuli yaka warray ŋarrakunydja wekama nhä ŋunhi ŋarrakuway dhulŋuŋu, wo ŋula nhä, \v 9 ga dhiyakuyinayi märrwu nhuma bukmakthirrina nhinanydja yukurra mariŋurana yana ŋula nhämiriwŋurana dhäparknha, liŋgu bukmakthu nhuma bäpurru'yunydja yukurra manaŋirrina ŋarrakala. \v 10 Bilyurrana walala dhipuŋuruyi nhumalaŋgalaynydja nhuma dhukarrŋuru. Biyakana guḻk‐guḻkthurrana nhä nhe ŋuli märrama 10‐guŋana, ga wekaŋa ŋurruŋunydja ŋunhiyi ŋarraku waŋganydja, ga gäŋa lili ŋarrakalana ŋunhana Buṉbulili, ga wekaŋana mel‐yarrkthunamiriw yana, märr yurru ŋunhalanydja ŋarrakalanydja ŋunhi ruwamŋuyirri muka ŋorra, dhaŋaŋ muka mirithirri. \p “Ma' biyaka mak gatjarr'yurra ŋarranha. Wekaŋa ŋarrakunydja maŋutji‐yarrkthunamiriw, ga nhumanydja yurru nhämana ŋunhi ŋarranydja yurru ŋunha djiwarrny'tja ḻapmaramana, ga rarryunna yana‐wala nhumalaŋgunydja yurru biyapulnha wal'ŋu buku‐yattjatkumana, maŋutji‐yarrkthunamiriw warray. \v 11 Yo, ŋathanydja yurru ŋuthan nhumalaŋgu dhapirrkthirri wal'ŋu dhika ŋatha‐mäypamirriyirri, ga bitjandhi liŋgu borumdja yurru dhirrimukthirri dhika guḻku'yirri; yakana yurru ŋula nhäyunydja marrtji buku‐ḏarrkthundja nhokuŋu ŋunhi ŋuthanmaranharawuynydja, liŋgu ŋarrapina ŋunhiyi yurru gunganhamirriyamanydja, galmumanydja yurru ŋathanydja ga borumdja, gukuma yurru ŋunhinydja ŋunhi ŋayi ŋuli marrtji baḏuwaḏuyunarawu nhokalaŋuwu.” Bitjarra ŋayi Garraynydja waŋana. \p \v 12 “Yo, ŋuruŋu wiripu‐guḻku'yunydja miṯtjiyu yolŋuyu walalay yurru nhämana, bala walala yurru ḻakaramanydja nhumalanha bitjanna ‘Goŋmirriyanhara Garraywuŋuna nhumanydja,’ bitjanna yurru, liŋgu nhumalaŋgu wäŋanydja yurru djingaryun ŋanyana dhikana dhapirrkthirrina wal'ŋu.” Bitjarra ŋayi Garray waŋananydja. \s1 Godthunydja yurru mala‐yarr'yunna barrkuwatjkumana ŋamakurru'nha ga yätjmirrinha \r 3:13–18 (God will punish the wicked and reward the righteous) \p \v 13 Yo, ŋayi Garray waŋana bitjarra gam'. “Nhuma yukurrana waŋana dhäruktja yätjnha ŋarraku.” Ga nhumanydja waŋana bitjarra warray, “Nhaltjarra dhika ŋanapurru waŋana djarrpi'kuŋalanydja yätjkuŋalanydja?” \p \v 14 Ga ŋayi Garraynydja waŋana buku‐wakmaraŋala bitjarra, “Bitjarra nhuma waŋana, ‘Nhäku ŋanapurru yurru mukthundja yana djäma Garraywu yukurra? Ŋunhi ŋanapurru ŋuli dhäruktja märrama ŋanya Garraynha, ga nhina ŋamathamanydja dhikanydja wal'ŋu, ga nhä dhika ŋayi ŋuli wekama buku‐ruŋinyamaranharawuynydja ŋanapurruŋgu? Bäyŋu warray! Ŋanapurru ŋuli waŋa wuyunarawu ŋanapurruŋgalayŋuwu yätjku, ga ŋayinydja ŋuli yaka warray ŋanapurrunha goŋmirriyama. \v 15 Wiripunydja ŋanapurru ŋuli nhäma ŋunhinha yolŋunha ŋunhi ŋayi bathala‐ḻakaranhamirri ŋuli, ŋayinydja yukurra nhina ŋuli ŋunhi galŋa‐djulŋithirri warray dhika warray, goŋmirriyirri warray ŋuli. Ga ŋunha ŋunhi dhuwurr‐yätjmirri gal'ŋu, walalanydja ŋuli märrama birrka'mirri warray, nhäku walala djäl. Walala ŋuli gatjarr'yun yana ŋanya Godnha walalaŋgalay walala ŋuriŋi yätjthu romdhu, ga ŋayinydja ŋuli walalanha yaka warray be dhä‐ḏir'yundja.’ Bitjan nhuma ŋuli wiripunydja waŋa.” \p \v 16 Bala ŋunhinydja walala yolŋu'‐yulŋu ŋunhi walala ŋuli rom‐wiyaṉiyirri yukurra Garraywu, walala waŋanharamina yukurrana walalawuy, bitjarra waŋanharamina Garraywalaŋuwuy, nhäyinyara ŋayi dhunupa wal'ŋu, bitjanmina walala yukurrana ŋunhi waŋanharaminanydja. Ga ŋayinydja Garrayyunydja ŋäkula warray, bala ŋayi wukirrina marrtjina djorra'lilina yäkuna walalanha ŋunhiyinydja walalanha yolŋu'‐yulŋunha ŋunhi walala ŋuli rom‐wiyaṉiyirri nhina, ga märr‐nherraṉmirri gal'ŋu nhanukalay yäkulili. Yo, ŋayi wukirrina marrtjina yäkunydja ŋunhiyi walalanha, märr yurru ŋayi yaka meṉguma ŋula waŋganynha, ŋulinyaramirriyunydja ŋunhi ŋayi yurru buku‐ruŋinyamarama wekama yolŋu'‐yulŋuwu. \p \v 17 Yo, ŋayi Garrayyunydja ḻakaraŋalana yukurrana walalanhanydja bitjarrana gam'. “Ŋunhayinydja walala yurru ŋarrakuwaynha gal'ŋu yanana dhulŋuŋuna märryu‐ḏapmaranharamirrina wal'ŋu, ŋulinyaramirriyunydjayi ŋunhi ŋarra yurru djäma dhawar'maramana ŋunhi nhä ŋarra yukurrana dhawu'mirriyaŋala ŋäthili. Yo, ŋunhiyinydja ŋayaŋu‐nherraṉminyaramirrinydja walala yurru ŋarrakuwaynha yanana wal'ŋu dhulŋuŋuna, yakana ŋarra yurru walalanha dhä‐ḏir'yun rrambaŋikumanydja ŋurikala yätjmirriwalanydja wal'ŋu, yana ŋarra yurru mel‐wuyunna walalaŋgu, bitjanna bitjan bäpa'mirriŋu yurru gurrum'thun dhika nhanukalaŋuwu ŋayi gäthu'mirriŋuwu ŋunhi ŋayi ŋuli dhäruk ŋanya märrama. \p \v 18 “Yo, ŋulinyaramirriyunydjayi nhuma yurru nhäma dharaŋanna, ŋunhi dhuwurr‐ŋamakurruny'tja ga dhuwurr‐yätjmirrinydja barrkuwatj yana walala yulŋunydja ŋarrakalaynydja maŋutjiŋura; yaka ŋarra ŋuli nhäma walalanha rrambaŋikumanydja. Liŋgu ŋarra yurru buku‐ruŋinyamarama yulŋunydja ŋurikinydja walalaŋgu ŋunhi walala yukurra dhäruk‐märrama, walalanydja yurru yukurra märrama ŋamakurru'na yanana bitjanna liŋguna, gupaḏalnha‐wala yurru. Ga ŋunhinydja walala ŋunhi walala dhuwurr‐yätjmirri wal'ŋu, ŋunhi walala yukurra yaka dhäruk‐märrama ŋarranha ga djäma ŋarrakala romdhu, walalanhanydja yurru baḏuwaḏuyun gupaḏalkumana‐wala yanana wal'ŋu. Liŋgu ŋunhi maṉḏa märrmany'tja, ŋamakurru' ga yätj barrkuwatj yana, yaka maṉḏa yurru märrama rrambaŋikumanydja ŋarrakuŋu ŋulinyaramirriyunydja dhä‐yawar'yunaramirriyunydja waluyu.” Ga bitjarra ŋayi Garray waŋananydja. \c 4 \s1 Walu dhuwala Garraywunydja marrtjina yukurra lili \r 4:1–6 (The Day of the Lord is coming) \p \v 1 Yo, Garraynydja Godtja yukurra waŋa bitjan gam'. “Ŋäka dhuwala dhäruk. Galki yurru ŋunhi ḻanydjat‐ḏumurrunydja wal'ŋu yolŋu ga dhuwurr‐yätjnhanydja ŋunhinydja baḏuwaḏuyunna warrpam'thunna, nhärana yurru‐wala warrpam'nha gurthayuna ŋuriŋina. Yo, yolŋuyu ŋuli barrkuwatjkuma ŋathanha ŋuliŋuru dhukun'ŋurunydja, ga dhuŋgur'yunna ŋayi yurru ŋunhi dhukun'nhanydja gurthayuna, ga bitjandhina ŋarra yurru ŋunhi yolŋu'‐yulŋunha ḻanydjat‐ḏilkurrunhanydja, ŋunhi ŋayi ŋuli garrwar‐ḻakaranhamirri ŋanyapinyay ŋayi, ga ŋunhinha walalanha ŋunhi walala ŋuli djäma yätj wal'ŋu dhuwurr, yana ŋarra yurru warrpam'thunna baḏuwaḏuyundja walalanha dhawar'maramana, ga yakana yurru ŋula waŋganydja nhina yukurra walŋa. \p \v 2 “Ga ŋurikalayinydjayi walalaŋgala ŋunhi walala ŋuli dhäruk märrama ŋarranha, ga rom‐wiyaṉiyirri ŋarraku yäkuwu, ŋarrakunydja yurru ŋayaŋu‐dhunupayinyarayunydja ŋunhi walalanha baḏarraŋ'kumana walŋakumana, bitjanna bitjan ŋuli walu gaŋgathirri, bala bathanna ŋayi yurru, walŋa‐wekamana ŋuriŋiyi goŋdhuna. Bala nhe yurru nhinanydja yukurra walŋana yanana ŋarrakalana ŋuriŋina walŋayu, ga dhawaṯthundja nhuma yurru yänana‐wala, wapthu'‐wapthunna dhikana goŋmirriyirrina galŋa‐djulŋithirrina, bitjanna bitjan wäyin buliki yuṯa ŋuli wapthu'‐wapthun yukurra galŋa‐djulŋithirrina, ŋunhi ŋayi yurru dhawaṯthundja‐wala yänana ŋuliŋuruyi ḻoḻuŋurunydja. \v 3 Yo, ŋulinyaramirriyunydjayi ŋunhi ŋarra yurru djäma dhawar'marama bukmak nhä malanha ŋunhi ŋarra dhawu'mirriyaŋala, nhumanydja yurru muŋdhu'‐muŋdhunna ŋunhi marrtji dhuwurr‐yätjmirrinhanydja wal'ŋu, bitjanna bitjan yolŋuyu ŋuli dhukun'nha ŋunhi muŋdhu'‐muŋdhun nhanukalay ŋayi djalkiriyu. \p \v 4 “Guyaŋiya ŋunhi romnha ŋunhi ŋarra wekaŋala ŋarrakalaŋuwala djämamirriwala \f + \fr 4:4 \ft Moses\f*Mawtjitjkala ŋunhala ŋunhi bukuŋura \f + \fr 4:4 \ft Sinai\f*Djäniya yäkuŋura. Dhäruktja märraŋa ŋunhiyi, ŋunhi ŋarra wekaŋala nhanukala bukmakku yana ŋarrakalaŋuwu yolŋu'‐yulŋuwu \f + \fr 4:4 \ft Israel\f*Yitjuralpuyŋuwunydja, ga biyaka marrtjiyanydja yukirriya ŋuriŋi bili yana romdhunydja. \p \v 5 “Yuwalk yana ŋarra yurru djuy'yundja nhumalaŋgu djawarrkmirrinha yolŋunha \f + \fr 4:5 \ft Elijah\f*Yelatjanha yäkunha, ŋayi yurru marrtji ŋäthilinydja, ga yurruna ŋunhiyinydja walu Garraywunydja yurru buna, ŋunhiyinydja ŋunhi ŋayi yurru Godthu warrpam'thunna baḏuwaḏuyun yana yätjnhanydja ŋunhi, ŋuriŋina nhanukalay ŋayi bathalayuna wal'ŋu ganydjarryu. \v 6 Yo, ŋuriŋiyi djawarrkmirriyunydja yurru bilmarama ŋayaŋuna ŋunhinha bäpa'mirriŋunhana walalanha, märr yurru walala yuwalkkuma yana märryu‐ḏapmaramanydja walalaŋguway walala yumurrku'nhanydja. Ga bitjandhi liŋgu ŋayi yurru bilmaramayi ŋayaŋu ŋunhinydja walalaŋguway yumurrku'nhanydja, märr yurru walala yuwalkkuma yana märryu‐ḏapmarama märr‐ŋamathirrinydja wal'ŋu walalaŋgalaŋuwu ŋäṉḏi'mirriŋuwunydja walalaŋgu ga bäpa'mirriŋuwunydja. Ŋuli walala yurru yolŋu'‐yulŋu yakanydja bilyun ga nhina waŋganyŋuranydja, ŋuriŋi bili ŋarrakalanydja romdhu, bala dhuwalanydja wäŋa yurru baḏuwaḏuyunna yanana, warrpam'thunna yurru, ŋulinyaramirriyunydjayi waluyu ŋunhi ŋarra yurru marrtji lili.” Ga bitjarra ŋayi Garray waŋananydja. \p Ga dhuwalanydja dhawar'yunna yukurra \f + \fr 4:6 \ft Malachi\f*Malakaywuŋunydja dhäwu'.