\id JOL \ide UTF8 \h DJAWULWUŊU DHÄRUK \toc1 JOEL Djawulwuŋu dhäruk, ŋunhi ŋayi wäthurruna yukurrana ḻakaraŋala ŋapa‐nherraṉarawuna romgu yätjkunydja \toc2 Joel \mt1 JOEL \mt2 Djawulwuŋu dhäruk, ŋunhi ŋayi wäthurruna yukurrana ḻakaraŋala ŋapa‐nherraṉarawuna romgu yätjkunydja \c 1 \s1 Wäŋa wiraŋnha baḏuwaḏuyunara ḏetjkuŋuna \r 1:1–20 (The land is destroyed by locusts) \p \v 1 Yo, dhuwalanydja gay dhäruk Garrayyu wekaŋala \f + \fr 1:1 \ft Joel\f*Djawulwala, dhuwala gam'. \v 2 Mäkiri'‐witjurra ŋäka nhuma ŋaḻapaḻmirri yolŋu walala, ga nhuma dhuwali yolŋu walala \f + \fr 1:2 \ft Judah\f*Djudawuy wäŋawuy, ŋäka dhuwala dhäruk. Yaka nhuma ŋäkula balanyarayi dhäwu' ŋäthilinydja. \v 3 Mäkiri'‐witjurranydja ŋamathaŋa yana, märr nhumanydja yurru ḻakarama nhumalaŋgalaŋuwa yumurrku'wana, ga walalanydja yurru nhumalaŋgalaŋuyunydja yumurrku'yu marrtji weka'‐wikamana bala, gupaḏalnha‐wala. \p \v 4 Yo, dhuwala wäŋanydja liŋguwuynha baḏuwaḏuyunarana, ga ŋathanydja malanha liŋguna ḻukanhara dhawar'maranharana warrpam'puynha ŋurikiŋina ḏetjkuŋuna. Yo, ŋurruŋu ŋäthili walala marrtjina, ga ḻukana ŋunhiyi ŋatha, ŋula nhämunha'yu miṯtjiyu ḏetjthu malaŋuyu. Ga biyapul dhuḏiŋunydja marrtjina ŋula nhämunha'yi yana miṯtji biyapul, ga ḻukana ŋunhi bäythinyarawuynha, dhawar'maraŋala yana, ga biyapul wiripu‐guḻkuny'tja marrtjina yukurrana, yana liŋgu ga warrpam' ŋunhi nhä malanha dhawar'yurruna wiraŋdhina. \p \v 5 Bira'yurrana nhuma ŋunhi leŋumirrinydja walala! Ŋäthiyana nhumanydja, ŋunhinydja walala ŋunhi nhuma ŋuli ḻuka yukurra ŋänitji borum weyika'. Yakana nhuma yurru biyapulnydja ḻuka yukurra, liŋgu borumdja ŋunhi liŋguna dhawar'yurrunana, liŋguwuynha baḏuwaḏuyunarana warrpam'puynha ŋurikiŋina ḏetjkuŋuna. \p \v 6 Yo, ŋunhiyi miriŋunydja marrtjina dhipala ŋilimurruŋgalanydja wäŋalili, ŋula nhämunha'na miṯtji, biyapulnha gal'ŋu dhaŋaŋ, ga biyapulnha wal'ŋu gumurr‐ḏälmirrina, ga miriŋunydja ŋunhiyinydjayi balanyara bitjan läyin ḻirra‐raywal ga dharirr‐weyin'mirri, marrtjina ŋayi lili baḏuwaḏuyunarawu ŋilimurruŋguna. \v 7 Liŋguna ŋunhi miriŋunydja bunanana, ga baḏuwaḏuyurruna ŋarraku borum dharpa, ḏaw'‐ḏawyurruna marrtjina baṉdja'‐baṉdjanydja borum ŋunhi, ga yarrar'maraŋalana marrtjina ŋunhi barrwaṉ'tja malanha ŋurikiy borumbuy dharpawuy, ga dharpanydja ŋunhi dhärra yukurra warraŋulnha yana, ŋula nhämiriwnha. \p \v 8 Way yolŋu walala! Ŋäthiyana nhumanydja, biyakana bitjan wirrkuḻ ŋunhi yolŋu ŋäthi ŋuli nhanukalaŋuwu ŋayi yuṯawu dhuway'mirriŋuwu ŋunhi yurru ŋayi rakunydhirri. \v 9 Dhuwala wäŋanydja wiraŋnha ŋathamiriwnha; yakana yurru ŋula yolthu yolŋuyu gäma ŋatha mundhurrnydja ŋunha Godkalanydja Buṉbulili, ga ŋunha ḏalkarra'mirrinydja yolŋu yukurra nhina galŋa‐yätjthirrina yana wal'ŋu, liŋgu bäyŋuna walalaŋgala goŋŋura ŋunhi walala yurru mundhurr‐wekama nhanŋu Garraywu. \v 10 Dhuwalanydja wäŋa baṉḏanynha wiraŋnha, ŋula nhämiriwnha, ga munathany'tja dhuwala wäŋa yukurra galŋa‐yätjthirrina dhikana wal'ŋu, liŋgu ŋathanydja ŋunhi liŋguna baḏuwaḏuyunarana warrpam'puynha, ga bäyŋuna borumdja weyika', liŋguna räwaknha baṉḏanynha. \p \v 11-12 Nhuma ŋatha‐dholkunharamirrinydja walala, ŋäthiyana walala, liŋgu ŋathanydja ŋunhi liŋguwuynha baḏuwaḏuyunarana, warrpam'thunarana gal'ŋu, ga borumdja ŋunha dharpa binydjitjnha, räwakthinyarana. Ga bukmaknha yolŋu walala nhina yukurra ŋunha galŋa‐yätjthirrinydja, yakana ŋula yol nhina yukurra galŋa‐djulŋithirrinydja dhiyaŋu‐wala. \p \v 13 Ŋäthiyana nhuma ŋunhi ḏalkarra'mirrinydja yolŋu walala, ŋunhi nhuma Godku djämamirri mala. Marrtjiya ŋunha yolŋu'‐yulŋuwalana wal'ŋu, ga ŋäthiyanydja yukirriya munha‐ŋuparra yana, liŋgu bukmak ŋathanydja malanha ga weyikany'tja winya'yurruna liŋguna, dhawar'yurrunana; yakana ŋilimurru yukurra dhika ŋayathamanydja buku‐wekanharawunydja mundhurr nhanŋu Godku. \v 14 Yo, gawaw'yurrana ŋuruku yolŋu'‐yulŋuwunydja, waŋgany‐manaparrana walalanha, ga ḻakaraŋanydja walalambala walala yurru bukumirriyamanydja ŋoy‐ŋathamiriw yukurra yana. Waŋgany‐manaparra ŋunhi ŋaḻapaḻmirrinha wal'ŋu, ga bukmaknha ŋunhi yolŋunha walalanha ŋunhi walala nhina yukurra ḻiw'marama \f + \fr 1:14 \ft Judea\f*Djudiya wäŋaŋura, walala yurru marrtji bukmakthirri yana ḻaw'yun ŋunhiwala Godkala Buṉbulili, ga gawaw'yun yurru Godkala märrliliyama guŋga'yunarawunydja. \v 15 Liŋgu walu Garraywunydja dhuwala galkina yanana; galkina yurru ŋunhi Garrayyu ganydjarr‐ḏumurruyunydja waŋarryu Godthu baḏuwaḏuyunna yanana warrpam'thunna yurru dhuwurr‐yätjmirrinhanydja yolŋu'‐yulŋunha. Yo, ŋunhiyinydjayi walu yurru biyapul'nha barrarimirrina dhikana wal'ŋu, liŋgu ŋayipi Godthunydja yurru dhä‐ḏir'yun ŋunhinydja yolŋu'‐yulŋunha, rom‐waŋganydhirrina yana yurru ŋuriŋiyinydjayi waluyu. \p \v 16 Yo, ŋilimurru nhäma yukurra ŋathanhanydja malaŋunha liŋguwuynha baḏuwaḏuyunarana, räwakthinyarana binydjitjthinyarana, liŋgu bäyŋuna waltjaṉ, ga ŋilimurrunydja dhuwala ganydjarrmiriwnha, yakana ŋilimurrunydja yurru ŋunhi gaŋgathinyamirriyama walŋathinyamirriyama. Yakana ŋula yol yolŋu marrtji ŋuli ŋayaŋu‐djulŋithirrinydja ŋunha Godkala Buṉbulili. \v 17 Yo, ŋatha maŋutjinydja liŋguna rakunynha dhiyalaŋumi munatha'ŋuranydja, liŋgu dhuwala munathany'tja baṉḏanynha ganbarknha, ga ŋunha bala ŋathawuynydja buṉbu dhärparknha, ŋathamiriwnha, bak‐bakmaranharana liŋguwuynha. \v 18 Ga ŋunha bulikiny'tja walala yukurra mor'yunmirrina, liŋgu ŋuriŋina marrya'yinyarayuna, liŋgu bäyŋuna walalaŋgu mulmu ŋatha ḻukanharawu, ga balanyara liŋgu bembinydja malanha wäyindja murrmurryundhi marrtji. \p \v 19 “Garray, dhuwalana ŋarranydja, märrliliyama ŋarra yukurra gawaw'yun nhokalana guŋga'yunarawunydja, liŋgu wäŋanydja dhuwala warrpam'puynha baṉḏa'‐baṉḏanydhinyarana ganbarkthinyarana; mulmu dhuwala ga dharpa marwat räwaknha binydjitjthinyarana, rakunymirrina liŋguna, \v 20 ga bitjandhi ŋunha warrakandja malanha gawaw'yundhi yukurra nhokala guŋga'yunarawu, liŋgu ŋunha mayaŋ'tja gapu baṉḏa'‐baṉḏanynha, bäyŋuna gapu walalaŋgu ḻukanharawu.” \c 2 \s1 Garraywunydja Walu galkina dhuwala \r 2:1–11 (Warning that the Day of the Lord is near) \p \v 1 Yo, ḻoḻthurrana yiḏakinydja dhiyalinydja nhuma Godkalanydja wäŋaŋura, \f + \fr 2:1 \ft Zion\f*Djäyandja yäkuŋura. Marŋgikuŋana gawaw'yurrana, gaya'‐gayaw biyakana; marŋgikuŋa yolŋu'‐yulŋunhanydja dhipuŋuru dharrpalŋurunydja bukuŋuru wäŋaŋuru. Yo, nhumanydja dhuwali yolŋu'‐yulŋu \f + \fr 2:1 \ft Judah\f*Djudawuynydja marrmarryunmiyana barrariyana, liŋgu Garraywunydja walu dhuwala galkina gal'ŋu, galkina ŋayi yurru marrtjina baḏuwaḏuyunarawu warrpam'thunarawuna‐wala yanana yätjkunydja. \v 2 Yo, ŋuriŋi dhä‐yawar'yunarayunydja waluyu dhuwalanydja wäŋa yurru buku‐munha'yirrina; warrpam' yurru ŋunha gäraktja gungamana ŋuriŋiyinayi buku‐munha'yuna yukurra ŋäkirrmarama. Yo, miriŋunydja yurru marrtjina biyapul'nha wal'ŋu ŋula nhämunha'na miṯtji, bala walala yurru baḻaka'yundja warrpam'thunna monyguma wäŋanhanydja buku‐ḻiw'maramana yana nyäṉ'thun. Yaka balanyarayi miriŋu dhiyalaŋuminydja wäŋaŋura ŋäthilinydja, ga yaka yurru biyapul dhiyalayi balanyarayi, ŋula nhämunha' miṯtji miriŋu. \p \v 3 Yo, dhuwalanydja gay wäŋa mirithirri dhika wal'ŋu, dhapirrk dhika ḻatju', yurru ŋunhiyi miriŋunydja yurru nyäṉ'thunna, bitjanna bitjan gurtha ŋunhi worrk yurru nhära. Yo, marrtjinydja walala yurru djarrany bitjanna yana‐wala, baḏuwaḏuyun yurru warrpam'thunna yana, ŋunha bala dhuḏithu ga gumurrŋura. Ga ŋunhi yurru miriŋu djuḻkthunna, ga dhuwalanydja yurru wäŋanydja räwaknha wiraŋnha. \v 4 Yo, ŋunhiyi miriŋunydja yurru ŋurruthirrina‐wala yanana, waṉḏirrina‐wala yukurra yana yurru, waḏutjana dhikana, bitjanna bitjan yarraman'thu ŋuli gäma miriŋunha marilili nyäṉ'thunarawu. \v 5 Yo, wapthu'‐wapthundja walala yukurra yurru buku'‐wukukurruna bala, ga rirrakaynydja ŋunhinydja biyapul'nha wal'ŋu yana, balanyarana bitjan ŋula nhämunha' miriŋu miṯtji, ŋunhi walala yurru marrtjinydja gaya'‐gayaw bitjanna, girri'‐ŋamathirri yukurra marililina nyäṉ'thunarawuna. \v 6 Ga walala yurru yolŋu'‐yulŋuyunydja nhäma buku‐beyaṉumirriyuna walalay ŋunhi miriŋunhanydja marrtjinyaranydja galkithinyaranydja, ga bukmaknha yurru ŋunhi marrtji marrmarryundja barrariyuna ŋuriŋina. \v 7-8 Yo, ŋunhiyinydja miriŋu biyapulnha gumurr‐ḏälnha wal'ŋu, yana walala yurru ŋurruthirrina waṉḏirrinydja‐wala, bala ŋal'yun yurru ŋunhiwala ḻoḻulili, ga yanayi‐wala djuḏu‐yuḏupthun bena‐wala wäŋalilina. Dhunupana‐yana walala yurru yukurra waṉḏirrinydja ŋunhiyi ganydjarryuna, bil'‐bilyunamiriwnha nhämiriwnha, yakana yurru ŋanydjaḻa'yun gali'lili ga gali'lili, ga yakana walala yurru ḏur'‐ḏuryunmirri yukurra; dhunupana yana walala yurru yukurra waṉḏirrinydja bena‐wala, ga yakana yurru ŋula nhäyu ḏaḏawmaramanydja gulmaramanydja walalanha. \v 9 Yo, bitjanna walala yurru ŋunhi yulŋunydja gumurrmirrina wapthundja yukurra ŋunhiwalayinydja wäŋalilinydja; waṉḏirri walala yurru ŋunhi ḻiw'marama ŋuliwitjan ḻoḻukurru wal'ŋu, bala ŋal'‐ŋalyunna ŋunhiwala buṉbulilinydja malaŋulili, ga dhaḻakarrkurru djuḏupthunna‐wala yurru yana walala, ga dhurrwarakurru. \v 10 Yo, munathany'tja ŋunhi wäŋanydja yurru gurr'kurryunna, ŋunhi walala yurru galkithirrinydja miriŋunydja ŋunhi, gumurr‐walkithirrinydja, ga bitjandhi liŋgu ŋunha gäraktja yurru marrmarryundhi, liŋgu walu ga ŋaḻindi yurru buku‐munha'yirrina, ga bitjandhi liŋgu ganyu'yu yurru yakana djarraṯawun'kuma yukurra wäŋa. \p \v 11 Liŋgu dhuwalayinydjayi miṯtji miriŋu biyapulnha wal'ŋu dhaŋaŋnha, ga biyapulnha gumurr‐ḏälmirrina. Ŋayi yurru Garraynydja yatjunna wal'ŋu, waŋa wirrkina dhikana, waŋa yurru gawaw'yunna nhanukalayŋuwu ŋayi miriŋuwunydja bitjanna, “Gul', ŋilimurru marrtjina!” bitjanna yurru, ga dhunupana yana ŋuriŋi miṯtjiyunydja nhanukala yurru dhäruktja ŋanya märramana, ga djämana yana‐wala nhanŋu dhäruktja. \p Yo, ŋunhiyinydjayi Walu Dhä‐ḏir'yunaramirrinydja biyapulnha wal'ŋu barrarimirrina ḏaykun', liŋgu ŋuriŋiyinydjayi waluyu ŋayi yurru Garrayyunydja bumana yätjmirrinhanydja ŋunhi, buma baḏuwaḏuyunna yana warrpam'thunna, gupaḏalkumana yurru, ga yakana yurru ŋula waŋgany dhuwurr‐yätj yolŋu yukurra nhina walŋanydja. \s1 Ḻakarama yukurra yolŋu'‐yulŋuwu, walala yurru bilyunna walalaŋgalay yätjŋurunydja \r 2:12–17 (Call to repentance) \p \v 12 Yo, ŋunhiyinydjayi walu dhä‐ḏir'yunaramirrinydja galkina dhuwala, ga dhiyakuyinayi märrwu ŋayi yukurra Garray waŋanydja bitjan, “Bilyurrana walala dhipuŋuruyinydja, gonha'yurrana dhuwali yätjtja rom. Go marrtjiya roŋiyiyana lili ŋarrakala, ga bukumirriyaŋana ŋoy‐ŋathamiriwyuna. Ŋäthiyana biyakana wuyurrana ŋurikiyi nhokalaŋuwu ŋunhi yätjkuna dhuwurrwu; nyamir'yurrana ŋunhiyi, nyinyaŋdhurrana wal'ŋu, ga gonha'yurrana gupaḏalkuŋana. \v 13 Biyaka wirrki wal'ŋu ŋayaŋunydja wuyurrana, warwumirriyiyana nhokalayŋu nhe ŋunhi ŋuriki yätjkuna. Yaka be biyaka girrinydja nhuŋuway barr'‐barrmaraŋa, yana biyaka milkunhamiya warraŋulnydja nhunapinyay nhe warwu; ŋunha bala ŋayaŋu nhuŋu yulŋunydja bitjandhiyinydjayi yurru barr'yun wal'ŋu ga yuṯayirri. Go marrtjiya, roŋiyiyana lili Garraywalana. Ŋayi warray ŋunhi yuwalkŋunydja God nhuŋu, ga yuwalk ŋayi märryu‐ḏapmaranharamirri yana, märr‐ŋamathinyaramirrinydja ŋayi ga mel‐wuyunaramirrinydja ŋayi. Yaka ŋayi ŋuli waḏutjanydja maḏakarritjthirri, bala dhä‐ḏir'yunna ŋilimurrunha, liŋgu nhanŋunydja märryu‐ḏapmaranhamirrinydja biyapul warray, bathala warray gal'ŋu, yaka ŋayi ḏukṯuk ŋilimurruŋgu baḏuwaḏuyunarawunydja. Yurru yuwalk ŋayi yurru dhä‐ḏir'yundja ŋilimurrunha, ŋunhi ŋilimurru yurru mukthundja yukurra djämanydja‐wala djarrpi' rom malanha. \v 14 Yo, ŋuli ŋali yurru bilyun, ga gonha'yundja ŋunhiyi yätj‐dhuwurr, ga ŋayinydja yurru Garraynydja bitjandhi liŋgu bilyundhi, ga yakana yurru ŋayi dhä‐ḏir'yundja nhuna, yana ŋayi yurru goŋmirriyamana bitjanna wal'ŋu. Biyapulnha yurru ŋunhiliyi ŋathanydja dhika nhänydja malanha marrtji ŋuthandhi dhaŋaŋdhirriyi, ga biyapul yurru nhuma yukurra gäma ŋatha ga gapu weyika' borum, mundhurrnha nhanŋu Garraywuna nhumalaŋgalaŋuwu Godkuna.” \p \v 15 Yo, ḻoḻthurrana yiḏakinydja ŋunha bukuŋura \f + \fr 2:15 \ft Zion\f*Djäyandja. Waŋgany‐mana'manaparrana marrtjiya biyakana yolŋu'‐yulŋunhanydja walalanha Garraywalana. Ḻakaraŋa walalambala yolŋu'‐yulŋuwanydja, walala yurru bukumirriyama yukurra ŋoy‐ŋathamiriwyuna walalay. \v 16 Ḻuŋ'maraŋa marrtjiya biyaka waŋganygunhamiya nhumalanhay nhuma, biyaka ḏarrtjalkkunhamiyana; bukmakthirrina nhuma yurru gumurr‐ŋamathirrinydja gumurr‐wunanharawu Garraywuna. Gäŋa bukmaknha, ŋurru'‐ŋurruŋunha yolŋu'‐yulŋunha ga djamarrkuḻi'nha ga yo‐yuthu'nha biyakayi liŋgu, ga yuḏatjpalnha yolŋu'‐yulŋunha, walala yurru bukmak ganan wäŋa malanha walalaŋguway ga ŋula nhä malanha wiripu, ga marrtji gumurr‐guwatjmanna ŋanya Garraynhana. \p \v 17 Ga biyakayi nhumanydja ḏalkarra'mirriyunydja walalay djämayi marrtjiya Garraywu, gäŋa mundhurrnha nhanŋu Godku. Dhärriyanydja galki barŋlili, ṉapuŋga'lili gal'ŋu yana ga yolŋu'‐yulŋuwala. Ŋäthiyana biyakana wal'ŋu, liŋgu ŋurikalayi walalaŋgala yolŋu'‐yulŋuwala dhuwurryu yätjthu, ga bukumirriyaŋanydja walalaŋgu yolŋu'‐yulŋuwunydja biyaka, “Garray wuyurrana, mel‐wuyurrana dhiyakunydja nhokalaŋuwunydja ŋunhi yolŋu'‐yulŋuwu. Walŋakuŋana ŋanapurrunha Garray, märr yurru ŋuruŋunydja wiripuŋuyunydja yolŋuyu bäpurru'yu nhäma ŋanapurrunha, ga yakana goŋmiriw ḻakaramanydja, warku'yundja waŋa bitjandja, ‘Wanhaka dhika be nhumalaŋgu Godtja? . . . Nhä dhika ŋayi? . . . yalŋgi yulŋunydja guŋga'yunarawunydja nhumalaŋgu?’ bitjanna yurru. Garray, bäy‐ḻakaraŋa ŋanapurruŋgu yätjpuynydja dhuwurrwuy.” Bitjandhina nhuma yurru bukumirriyamanydja, nhumanydja ḏalkarra'mirriyunydja walalay. \s1 Godthu yurru balayi gaŋgathinyamirriyama ŋuthanmaramayi wäŋanhanydja \r 2:18–27 (God will restore the land) \p \v 18 Bala ŋayi Garray waŋana bitjarra, “Dhuwalanydja wäŋa ŋarrakuway yana, yakana ŋula yolku.” Yo, ŋayi nhäŋalanydja yolŋu'‐yulŋunhanydja maŋutji‐wuyunaramirriyu warray, \v 19 bala ŋayi yolŋu'‐yulŋuwalanydja waŋana bitjarrana, “Ŋäka walala! Dhiyaŋunydja‐wala ŋarra yurru wekama ŋatha ga borumnha weyika'na nhumalaŋgu, ga dhiyaŋinydjayi nhuma yurru nhina yukurra märr‐bakthunna. Bäyŋuna yurru nhumalanha ŋuruŋu wiripuŋuyunydja bäpurru'yu warku'yun wakalkuma, ga ḻakarama nhumalanha nhäŋiniŋ'‐ḻakaramanydja yurru. \v 20 Ga ŋarra yurru gukumana ŋunhiyi nhumalaŋgu miriŋunhanydja bena‐wala yana wal'ŋu barrkumalana baṉḏanylilina, räwaklilina wäŋalili. Yo, waṉḏirrinydja walala yurru yukurra birrka'mirrikurruna gatjaḻkurrunydja, ŋurru‐ḻupthundja yurru gapulilina, ga wiripu‐guḻkuny'tja yurru murrmurryun wiripuŋuŋurana gali'ŋura gapuŋura; bukmakthirrina walala yurru murrmurryundja, ga rumbalnydja walalaŋgu yurru barrpa'yirrina, bala ŋuriŋinydjayi yurru buŋgandhunydja monygumana, wekamana warrpam'nha wäŋanhanydja buku‐ḻiw'maramana. Yo, ŋarra yurru baḏuwaḏuyundja walalanha warrpam'thunna yanana, liŋgu ŋuriŋi miriŋuyu djäma yukurrana mirithirrina yana yätjnha wal'ŋu. \p \v 21 “Nhuma \f + \fr 2:21 \ft Israel\f*Yitjural wäŋa, yaka nhuma barrariya yukirriya, yana biyakana walala ŋayaŋu‐djulŋithiyana wal'ŋu goŋmirriyiyana, liŋgu Garrayyunydja djäma mirithirri wal'ŋu bathala ga ŋamakurru' rom malanha nhumalaŋgunydja. \v 22 Ga nhuma wäyin walala, yaka nhumanydja wilwilyunmiya barrariya, liŋgu dhuwalanydja gay wäŋa liŋguna ḻatju'yinana dhikana wal'ŋu, ga biyapul dhuwala mulmu ŋuthan marrtji dhika dhapirrkthirri ḻatju'thirri, ga ŋunha borumdja dharpa borummirriyinayi dhika wal'ŋu. \p \v 23 “Nhuma yolŋu walala \f + \fr 2:23 \ft Zion\f*Djäyanbuynydja galŋa‐djulŋithiya wal'ŋu. Goŋmirriyiya nhumalaŋgalaŋuwala Waŋarrwalanydja Garraywalanydja, liŋgu ŋäthilinydja ŋunhinydja Garrayyu yänguŋala djuy'yurruna waltjaṉ; ŋayi yukurrana dharyurruna märr‐gaŋga wal'ŋu ŋunhinydja, ga biyapulnydja ŋayi yurru ŋunhinydja rarryunna‐wala yanana nhumalaŋgu, dharyundja yurru ŋayi biyapulnha dhurrmukthunna wal'ŋu mirithirrina. \v 24 Ga ŋathanydja yurru ŋuthan mirithirrina wal'ŋu guḻku'yirrina miṯtji‐mäypayirrina, ga borum ga weyika' dhika nhä malanha biyapulnha yurru ŋanba'‐ŋanbawyunna marrtji dhaŋaŋdhirrina. \v 25 Yo, ŋäthilinydja ŋunhinydja ŋuriŋi ḏetjthu walalay ḻukana marrtjina mirithirri guḻku' ŋatha malanha dhawar'maraŋala, ga ŋulinyaramirriyunydjayi waluyu nhuma yukurrana nhinana dhäparkmirrina dhikana. Bala dhiyaŋunydja‐wala ŋarra yurru wekama roŋinyamaramayi balayi nhumalaŋgu bukmaknha yana nhä malanha ŋunhi yukurrana winya'yurruna ŋulinyaramirriyu, liŋgu ŋunhiyinydjayi ḏetjtja malanha ŋarrakuŋu djuy'yunara, märr yurru nhuma marŋgiyirri, bala roŋiyirrina lili bilyun ŋarrakalana. \v 26 Yo, ŋatha‐guḻku'mirriyirrina nhuma yurru yulŋunydja; ḻukana nhuma yurru yukurra, yana liŋgu ga märr‐ḏaw'yun yurru, bala nhuma yurru wokthunna wal'ŋu Garraywalaŋuwu yäkuwunydja, liŋgu ŋayinydja ŋunhi djäma mirithirrina dhikana dhapirrknha wal'ŋu nhumalaŋgunydja. Ga yakana biyapulnydja yurru ŋarrakunydja yolŋu walala goramirriyirri. \p \v 27 “Ga nhumanydja Yitjural yurru marŋgiyirrina ŋarraku, ŋunhi ŋarranydja ŋarrapi yana Garray nhumalaŋgunydja waŋgany yana, ga dhuwala ŋarra yulŋunydja nhumalaŋgala ṉapuŋga'. Yakana biyapulnydja yurru ŋarrakunydja yolŋu walala goramirriyirri.” Ga bitjarra ŋayi Garray waŋananydja. \s1 Ḻakarama yukurra Garraywunydja ḏaykun' bunanharawuna \r 2:28–32 (The Day of the Lord) \p \v 28 Garraynydja waŋa yukurra bitjan gam'. \q1 “Yalalaŋumirriyunydja ŋarra yurru rarryunna wal'ŋu djululu'yunna ŋarrakuwaynydja ŋarra walŋa birrka'mirriwalana yana yolŋu'‐yulŋuwalanydja. \q1 Nhokala gäthu'mirriŋuyu ḏarramuyu ga dhäykayu yurru ḻakaramana yukurra ŋarrakuŋu dhäruk dhunupana yana; \q2 ŋuriŋi yawirriny'thunydja yolŋu'‐yulŋuyu yurru nhäma mali mel‐yurthinyara, \q2 ga worruŋuyunydja yurru bukaway'kurruna maḻŋ'marama ŋarranha. \q1 \v 29 Yo, ŋulinyaramirriyunydjayi ŋarra yurru yukurra rarryunna yana wal'ŋu ŋarrakuway Walŋanydja, ŋurikalayina walalaŋgala ŋarrakalaŋuwala djämamirriwalana, ḏarramuwala ga dhäykawala. \q1 \v 30 Ŋarranydja yurru djäma biyapulnha yukurra ganydjarr bathalana wal'ŋu; \q2 nhuma yurru yukurra nhäma ŋunha djiwarr'lilinydja ga dhipala bäymalili munatha'lilinydja biyapulnha ganydjarr, \q2 ṉirryunaramirrina yurru maḻŋ'thun yukurra, balanyarana bitjan gulaŋnha ga gurthana ga ŋawulul' ṉoluŋdhirri yurru marrtji gaŋgathirri.” \q1 \v 31 Ga walunydja yurru warumukthirrina ŋunha gärakŋuranydja, \q2 ga ŋaḻindi yurru miku'yirrina gulaŋdhirrina. \q1 Yo, dhuwala wäŋanydja munatha' ga djiwarr' yurru wiripuŋuyirrina, \q2 yurruna ŋayi yurru Garraywunydja ŋunhi dharrpalnydja walu buna, \q2 ŋunhiyinydja ŋunhi ŋayipina yurru Garraynha maḻŋ'thun rumbalnha. \q1 \v 32 Bala ŋulinyaramirriyunydjayi yurru Garrayyu Godthunydja walŋakuma birrka'mirrinhana, \q2 ŋunhinhanydja ŋunhi ŋayi yurru gawaw'yun nhanukala, \q2 märrliliyama ŋäŋ'thun yurru guŋga'yunarawu nhanŋuway. \q1 Liŋgu Garraynydja waŋa yukurra bitjan, “Yolŋu walala yurru ŋunhalanydja walŋathirrina yukurra bukuŋura \f + \fr 2:32 \ft Jerusalem\f*Djurutjalamdja yäkuŋura, \q2 yakana yurru bukmaktja yolŋu walala murrmurryun bukmakthirrinydja, \q2 liŋgu ŋunhinydja walala ŋarrakuŋuwaynydja djarr'yunara yurru nhinana yukurra walŋamirrina.” Ga bitjarra ŋayi yukurrana Garray waŋananydja. \c 3 \s1 Godthu yurru dhä‐ḏir'yunna dhuwurr‐yätjmirrinhanydja miṯtjinha ŋulinyaramirriyu dhä‐yawar'yunaramirriyunydja \r 3:1–15 (God will judge the nations) \p \v 1 Ga biyapul ŋayi Garray waŋana bitjarra, “Yo, ŋuriŋi bili waluyu dhä‐yawar'yunarayunydja, ŋarra yurru goŋmirriyamana dhikana wal'ŋu \f + \fr 3:1 \ft Judah\f*Djudanhanydja miṯtjinha ga \f + \fr 3:1 \ft Jerusalem\f*Djurutjalam wäŋanha; yakana biyapulnydja walala yurru nhina yukurra ŋula yolkuŋu garrpiṉarawuy walala. \v 2 Ŋarranydja yurru gämana walalanha marrtji bukmaknhana miṯtjinha ga miṯtjinha, gämanydja yurru ŋunhiwalayinayi wäŋalili ḻaparra'lilina dhikana, yäkulilinydja ŋunhi Dhä‐ḏir'yunaramirrililina Wäŋalilinydja, ga ŋunhalayina ŋarra yurru bumanydja dhawar'maramana yana yurru warrpam'thunna walalanha, liŋgu djäma walala yukurrana dhuwurr dhika yätj gal'ŋu yana ŋarrakalaŋuwu yolŋu'‐yulŋuwu. Yo, ŋarrakunydja yolŋunha walalanha walala yukurrana barrkuwatjkuŋalana bena‐wala mulkurulilina wäŋalili, ga barrku'‐barrkuwatjkuŋalana walala yukurrana ŋarrakunydja wäŋa dhuwala \f + \fr 3:2 \ft Israel\f*Yitjuralnydja. \v 3 Ga bitjarrayi liŋgu walala yukurrana djämayi dhalithaliny'tja, yolthu yurru ŋunhiyi märrama ŋarraku yolŋu'‐yulŋunha, ga bitjarrayi liŋgu walala yukurrana buku‐yuḻkthunmina wekaŋala djamarrkuḻi'nha, ḏarramuwurrunha ga dhäykawurrunha, yana märranharawu ŋunhiyinydja ŋurikiyi nhäku walala yukurra djäl‐ḏumurruyirri ŋuli. \p \v 4 “Yo, nhuma be nhä nyalmiri wäŋa yätj malanha, \f + \fr 3:4 \ft Tyre\f*Däya ga \f + \fr 3:4 \ft Sidon\f*Djäytan yäku! Nhä dhika ŋarra djäma yätjkuŋalanydja nhumalaŋgu? Nhumanydja yukurra guyaŋirri yanapi nhuma yurru ŋarraku buku‐ruŋinyamarama? Ŋuli nhe yurru yätj wekama ŋarrakunydja, ŋarranydja yurru waḏutja yana buku‐ruŋinyamarama ŋunhiyinydja yätj nhuŋunydja, ga nhepina yurru ŋunhi ŋuriŋiyi baḏuwaḏuyunmirrinydja yätjthunydja, ŋuriŋinydjayi ŋunhi nhe bini ŋarranha bunha. \v 5 Yo, nhumanydja ŋunhi djaw'yurruna ŋarrakuwaynha dhulŋuŋuna nhä malanha, mel‐wiḏi'mirrina girri', bala rarr'yurruna nhumalaŋgalaynha ŋunhina dhuyulilina buṉbulili wäŋalili, ŋunhi nhuma ŋuli buku‐ŋal'yun yukurra wiripuŋuwu waŋarrwu ŋunhiliyi wäŋaŋura. \v 6-7 Ga bitjarrayi liŋgu nhuma djaw'‐djawyurrunayi ŋarraku yolŋu'‐yulŋunhanydja, bala gäŋala bena‐wala barrkumalana mulkuruwalana wäŋalili. Bala dhiyaŋunydja‐wala ŋarranydja yurru märramayi roŋinyamaramayi walalanha ŋuliŋuruyi mulkuruwalanydja wäŋaŋuru, bala ŋarra yurru dhä‐ḏir'yunna nhumalanha yulŋunydja, buku‐ruŋinyamaramayi ŋurikiy nhumalaŋgalaŋuwuy yätjpuynydja, nhaltjarra nhuma yukurrana djäma yätj ŋarrakalaŋuwu yolŋu'‐yulŋuwu. \v 8 Yo, ŋarrakalanydja yolŋuyu walalay yurru Djudawuyŋuyunydja djaw'‐djawyunna nhumalaŋgu djamarrkuḻi'nhana, bala wekama yurru ŋunhana mulkuruwalana goŋlili, ga nhinanydja walala yurru yukurra bena‐wala barrkuna birr wäŋaŋura.” Ga bitjarra ŋayi Garray waŋananydja. \p \v 9 “Yo, ḻakaraŋa ŋuripa yolŋu'‐yulŋuwanydja bukmakpana miṯtjiwa biyakana, \q1 ‘Girri'‐ŋamathiyana walala mariwuna nyäṉ'thunarawuna. \q2 Bira'yurrana nhumanydja yolŋu'‐yulŋu ŋunhi gumurr‐ḏälmirrinydja, \q2 garr'yurra marrtjiya waŋgany‐manaparrana yolŋu'‐yulŋunhanydja, nhuma yurru marrtjinydja waŋganynha yana miṯtjinydja marililinydja. \q1 \v 10 Yakana yana marrtjiya biyaka munatha'‐yaw'yurra, ga ŋathanydja marrtjiya dholkuŋa ḻämu‐nherrala ḻayḻaymaranhamiyanydja, \q2 yana biyakana djämanydja mandjawaknha ga garana malanha. \q1 Ga ŋayinydja yurru ŋunhi yalŋginy'tja yolŋu dhärra, \q2 bala waŋana ŋayi yurru ḻakaranhamirri bitjanmirri, \q2 “Ŋarranydja dhuwala ḏäl warray wal'ŋu, ganydjarr‐ḏumurru warray ŋuriŋi Garraywala ganydjarryu,” \q2 bala marrtjina yurru ŋayi marililina.’ \p \v 11 “Go, marrtjiyana lili waḏutjana nhuma bäpurru' miṯtji ga miṯtji ḻiw'marama, waŋgany‐manapanmiyana marrtjiya yurrum'thurrana ŋunha‐walana ya', ḻaparra'lilina wäŋalilinydja, dhulmu‐waṉarra'lilina.” \p Garray, djuy'yurrana lili dharawukkuŋana nhuŋuway miriŋunhanydja ḏälmirrinha yana gumurr‐wuṉḏaŋarrmirrinha baḏuwaḏuyunarawunydja walalaŋgu ŋuriki miṯtjiwu malaŋuwu. \p \v 12 “Yo, nhumanydja yurru bäpurruny'tja birrka'mirrina biyaka girri'‐ŋamathiyana marrtjiya nhumalanhay nhuma, ga marrtjiyana ŋunhimalayinayi dhulmu‐waṉarra'lilina wäŋalili Dhä‐ḏir'yunarawuylilina yäkulili, liŋgu ŋunhalayinydjayi ŋarrapinydja yurru Garray God nhinana yukurra, bala ŋarra yurru mala‐yarr'yunna bukmaknhana yana yolŋu'‐yulŋunha bäpurru'nhanydja buku‐ḻiw'marama. \v 13 Yo, ŋunhayinydjayi mala yolŋu'‐yulŋu yätjmirrina yanana gal'ŋu miṯtji. Gatjuy guḻkthurrana walalanha, biyakana bitjan ŋuli ḏarramuyu guḻkthun marrtji balwur ŋatha; binydjitjkuŋana marrtjiya biyakana, bitjan borumnha ŋuli ŋunhiyi binydjitjkuma ŋuriki weyika'wu ḻarryunmaranharawu. Yo, biyakayina walalanha ŋunhinydja djuḏul'yurrana yukirriya, yana liŋgu ga gulaŋ walalaŋgu yurru ŋunhi waṉḏirri ŋurruthirri. \p \v 14 “Yo, biyapulnha ga biyapulnha, miṯtji ga miṯtji ga miṯtji ŋunhanydja galkunna yukurra ŋuriki mala‐yarr'yunarawuna marrtjinyarawu. Liŋgu Garraywunydja Walu dhuwala galkina yanana, galkina ŋayi yurru mala‐yarr'yunna yolŋu'‐yulŋunhanydja, bala baḏuwaḏuyunna yurru buma dhuwurr‐yätjmirrinhanydja yanana. \v 15 Yo, ŋulinyaramirriyunydjayi waluyu dhuwala wäŋanydja yurru buku‐munha'yirrina, yakana yurru biyapulnydja walu ga ŋaḻindi ga ganyu' yukurra wekama djarraṯawun' dhiyaku munatha'wunydja wäŋawu.” Ga bitjarra ŋayi Garray waŋananydja. \s1 Godthunydja yurru goŋmirriyamana yolŋu'‐yulŋunha nhanŋuwaynydja gupaḏalnha‐wala \r 3:16–21 (God will bless his people forever) \q1 \v 16 Yo, Garraynydja yurru marrtjina lili ŋulaŋurunydja \f + \fr 3:16 \ft Zion\f*Djäyanŋurunydja wäŋaŋuru, \q2 yatjun yurru rirrakayyu bathalayuna marrtjinydja lili. \q1 Ŋulaŋuru \f + \fr 3:16 \ft Jerusalem\f*Djurutjalamŋurunydja ŋayi yurru gawaw'yunna yatjunna, \q2 ga djiwarrny'tja yurru ga dhuwala munatha' marrmarryunna warrpam'nha ŋuriŋiyi rirrakayyunydja. \q1 Yurru Garrayyu nhanŋuwaynydja yurru yolŋu'‐yulŋunha \f + \fr 3:16 \ft Israel\f*Yitjuralnhanydja gunganhamirriyama warray, \q2 walala yukurra yurru nhina walŋamirrina nhanukalana wal'ŋu djäkaŋura. \p \v 17 “Bala nhumanydja yurru Yitjural marŋgiyirrina ŋarraku, ŋunhi ŋarrapi Garray Waŋarrnydja nhumalaŋgu. Yo, ŋarra yurru nhinana ŋunhiliyi Djäyandja ŋarrakalaynydja ŋarra dharrpalŋura wal'ŋu bukuŋura, ga ŋunhayi Djurutjalamdja yurru wäŋa dharrpalnha wal'ŋu djingaryun yukurra, ganaŋ'thunarana yana wal'ŋu nhanŋuwaynha Garraywuna, yakana biyapul yurru mulkurunydja yolŋu ŋuliwitjandhinydja marrtji. \v 18 Ga ŋulinyaramirriyunydjayi ŋunhiliyinydjayi buku'‐wukuŋura dharpa yurru ŋuthan biyapulnha dhaŋaŋdhirri, borummirriyirrina dhikana wal'ŋu, ga mirithirri guḻku'yirrina yurru wäyin malanha bulikiny'tja, liŋgu wäŋa yurru ŋunhi biyapul walŋathirri, walŋa yukurra djingaryun, mulmu‐guḻku'mirrina dhikana yurru, ga maya'‐mayaŋdja yurru gapunydja mirithirrina guḻku' waṉḏirri yukurra. Ga ŋulaŋurunydja Buṉbuŋuru Garraywalanydja gapu yukurra waṉḏirrina yurru riyalana yana. Yo, waṉḏirrinydja yukurra ŋayi yurru ŋunhi riyalanydja, bala baḻaka'yunna riya'‐riyalayirrina ŋuliwitjan ŋanhdharkkurrunydja räwakkurrunydja wäŋakurru. \p \v 19 “Yo, ŋunhayi wäŋa \f + \fr 3:19 \ft Egypt\f*Yetjiptja yurru baṉḏanydhirrina dhikana räwakthirrina wal'ŋu, ga \f + \fr 3:19 \ft Edom\f*Yedamdja wäŋa yurru ga wiraŋnha yukurra djingaryun yolŋumiriwnha, liŋgu ŋurikiynydjayi wäŋawuyyu yolŋuyu walalay yukurrana bumara yolŋu'‐yulŋunha \f + \fr 3:19 \ft Judah\f*Djudawuynhanydja walalanha, ŋunhi walala ŋuli ŋuriŋiyi walalay Djudapuyŋuyu yaka yukurranha bunha wiripuŋunha yolŋu'‐yulŋunha. \v 20-21 Bala ŋarranydja yurru ŋarrapina buku‐ruŋinyamaranharawuynydja wekama, bumana ŋarra yurru walalanha, ŋunhinhanydja walalanha ŋunhi walala yukurrana bumara ŋurrumiriwŋura nhämiriwŋura; ga yakana walala yurru winya'‐winyayun dhä‐ḏir'yunamiriwnydja walala. Yo, ŋunhiyi wakinŋu yätj wäŋa yurru buwayakthirrina yanana, winya'yunna, yurru ŋunhalayi Djurutjalamdja wäŋaŋura ŋarranydja yurru nhina wäŋaramana, gupaḏalnha‐wala yana, dhä‐yawar'yunamiriwnha.” Ga bitjarra ŋayi Garray waŋananydja.