\id 1CO \h 1 GORINBUYŊUWU \toc2 1 Corinthians \toc1 1 GORINLILI DHÄRUK DJUY'YUNARA BOLWUŊU \mt2 1 GORINLILI DHÄRUK \mt1 DJUY'YUNARA BOLWUŊU \toc3 1CO \c 1 \p \v 1 Dhuwalanydja djorra' ŋarrakuŋu Bolwuŋu, ŋunhi ŋarranydja dhuwala bo'puyŋu Djesu-Christku, yurru Godthu Gunhu'yu ŋayipi ŋarranha nherraranydja dhiyakuyi djämawunydja, bala wukirrina ŋarra yukurra dhäruktja dhuwala nhumalaŋgu, rrambaŋi ŋilinyu maṉḏa Djothaniyu, ŋunhi ŋayinydja balanyarayi liŋgu Garraywalaŋumirriyi yana. \v 2 Yo, nhumalaŋgu ŋilinyu yukurra dhuwala wukirrinydja dhipali, Garraywalaŋumirriwu walalaŋgu ŋunhi nhuma yukurra nhina dhuwali Gorin yäkuŋura wäŋaŋura. Nhumanydja dhuwali yolŋu walala nhanŋuway Godku yana, ŋayi nhumalanhanydja ganaŋ'maraŋala nhanŋuwayliliyaŋala nherrara, yurru waŋganynha ŋilimurru Djesu-Christkalana, märr nhuma yukurra yurru nhina gäna wal'ŋu, maŋutji-ḏarrtjalknha yana, waŋganynha mala bukmak Garraywalaŋumirrinydja, bawala'mirriŋura dhika wäŋaŋura nhina marrtji; bukmak yana ŋunhi walala ŋuli yukurra Garray-ḻakarama Djesu-Christnha waŋganydhama yana, liŋgu ŋayinydja ŋunhi walalaŋgu Garray, ga ŋilimurruŋgu. \p \v 3 Ŋarra ŋäŋ'thun yukurra bukumirriyama nhumalaŋgu yulŋunydja, märr yurru Godthu ŋilimurruŋgala Bäpayu ga Garrayyu Djesu-Christthu gäma yukurra nhumalanha galkikuma yana nhanukalay ŋayi märr-ŋamathinyarayu, märr yurru nhumanydja nhina yukurra ŋayaŋu-yal'yunara waŋgany-manapanmirri Djesu-Christkala. \s1 Ŋilimurru yukurra ḏälkuma bukmak nhä malanha ḻatju'mirri waŋganyŋurana Djesu-Christkalana \p \v 4 Yo, ga bitjanna liŋgu ŋarra ŋuli buku-wurrpandja yukurra Godnha nhumalaŋgu, liŋgu ŋayi nhumalanha wekaŋalana nhä malanha ḻatju'mirrinydja dhika ŋunhi, ŋuliyina ŋunhi Djesu-Christkalana. \v 5 Yo, liŋguna nhuma dhuwali waŋganynha dhambaynha Garraywalana wal'ŋu, bala nhuma yukurra ŋayathama bukmak nhä malanha ŋamakurruny'tja ŋunhi wal'ŋu dhäruk nhumalaŋgu ŋamakurru'na yana walŋu ga marŋgina nhuma romgunydja Godkalaŋuwu-yuwalkkumana \v 6 Liŋguna nhuma märraŋgalana nhä malanha manymaktja bukmaknha yana yulŋunydja, ŋunhi ŋayi ŋuli Garrayyu wekama nhanukalayŋuwu yolŋu'-yulŋuwu, liŋgu nhuma märraŋalana ga ḏälkumanydja nhuma yukurra dhäruk dhuwala Garraywu, baṯ bitjanna. \v 7 Yakana ŋayi dhuḏi'yunmaraŋala ŋula waŋganydja nhumalaŋgala, yana nhuma yukurra dhärranydja galkunna, dhukarr-nhämana yukurra Garraywu Djesu-Christkuna ŋunhi ŋayi yurru buna. \v 8 Yo, ŋayathamanydja nhumalanha ŋayi yurru baṯ bitjanna Djesu-Christthu ŋilimurruŋgala Garrayyu, djäkana ŋayi yukuryurru, märr nhuma yurru dhärra wuṉḏaŋarranha, yana liŋgu ga buna ŋayi yurru, märr yurru ŋayi maḻŋ'maramanydja nhumalanha ŋamakurru' ga ḏarrtjalk ŋula nhämiriw yana, ŋunhi ŋayi yurru bunanydja. \v 9 Yo, Gunhuny'tja ŋunhi nhumalaŋgu wäthurruna, bitjarra ŋayi nhanŋuwayliliyaŋalana nhumalanha, märr yurru nhuma nhina yukurra waŋganyŋura nhanukalayŋuwala Gäthu'mirriŋuwala yana, Djesu-Christkala, Garraywala ŋilimurruŋgalayŋuwala. Yo, Gunhuny'tja dhuwala ŋunhiyi bili yana djambimiriw, yakana ŋayi yurru djambi biyapul. \s1 Yaka barrku'-barrkuwatjkunhamiyanydja \p \v 10 Ŋäka walala gutha walala, ŋarra ŋuli waŋanydja nhumalanha yäkuyu Garraywala yana ŋilimurruŋgalaŋuwala, Djesu-Christkala. Nhumanydja yurru nhina yukurra Garraywalaŋumirrinydja walala waŋganyŋura yana, yaka barrkuwatjkunhamiyanydja. Nhiniya yukirriya waŋganyŋura dhärukŋura djarr'yunarawuyŋuranydja ga guyaŋinyaraŋura. Yuwalkkuŋa yana walala waŋganydhiyanydja, waŋganygu yana yulŋunydja ŋuriki bili, rrambaŋithinyarawu djämawu Garraywu. \p \v 11 Yo ŋäma ŋarra nhumalanha yulŋunydja, ŋunhi nhuma ŋuli yukurra dhä-ḏälthinyaramirri nhumalaŋguway nhuma; ŋuruŋu walalay yolŋu'-yulŋuyu, nhawikala Gilawiwala gurruṯu'mirriyu ŋarrakala ḻakaraŋalanydja, bitjarra walala yukurrana ḻakaraŋalanydja nhumalanha gam': \v 12 Wiripu-guḻkuny'tja nhuma yukurra waŋa bitjan, “Ŋarranydja dhuwala yolŋu nhanŋu Bolwu warray,” ga wiripunydja mala nhuma ŋuli yukurra waŋa bitjan, “Ŋarranydja dhuwala yolŋu Bulatjku,” ga walala wiripu-gulkuny'tja ŋuli yukurra waŋa bitjan, “Ŋarranydja dhuwala yolŋu Betawu warray,” ga “Ŋarranydja dhuwala yolŋu nhanŋuway, Garraywu Christku yana,” bitjan. \p \v 13 Guyaŋiya walala biyaka ŋamathaŋa. Garraynydja dhuwala waŋgany muka, yaka ŋayi Garraynydja gulk-gulkthunara. Yol dhika nhuŋunydja rakunydhina dharpaŋura mälakmaranhawuyŋuranydja?... ŋarra Bol? Yolkala yäkuyu dhika nhe ḻiya-ḻupthurrunanydja?... yäkuyu Bolwala? Yaka warray. \p \v 14 Yo, ŋarranydja yaka nhumalanha dhuwalanha walalanha ḻiya-lupmaraŋala ŋunhalanydja Gorindja wäŋaŋura, yurru ŋarra ŋurikiyi buku-wurrpan yukurra yulŋunydja Godnha; ŋunhina maṉḏanha bili ŋarranydja ḻiya-ḻupmaraŋala, Guritjpanha ga Gäyatjnha. \v 15 Ga yakana waŋiya biyakanydja, “Ŋarranydja dhuwala ḻiya-ḻupthurruna yäkuyu Bolwala warray, nhanŋu warray ŋarranydja dhuwala malthunaramirri,” biyaka. \v 16 Yoooooo, meṉguŋalana ŋarra Nhäwinhanydja ŋarra mak ŋunhi ḻiya-ḻupmaraŋala, Dhipaninhanydja ga yumurrku'nhanydja nhanŋu. Mak ŋarra wiripunydja gonha muka ŋula yolŋunha ḻiya-ḻupmaraŋala bäy. \v 17 Garrayyunydja ŋayipinydja ŋarranha djuy'yurruna dhipali nhumalaŋgala nhäku?... ḻiya-ḻupmaranharawu? Yaka warray. Dhiyaku warray ŋayi ŋarranhanydja djuy'yurruna, ḻakaranharawu dhäwu'wu warray birrŋ'maranharawu, ŋanya warray yäku, Djesunha warray, ga rakunydhinyaranydja ŋanya ŋarra ŋuli ḻakaranha warraŋulkunhana yanana. Ŋuli bini ŋarra waŋanha dhärukthu raywal'yunydja, yolŋuwalanydja yana ŋuriŋi wal'ŋu guyaŋinyarayu, walala ŋuli yolŋuyunydja walalay guyaŋi yanapi rakunydhinyaranydja ganydjarrmiriwnha ŋayi Garray ŋula bini, nhämiriwnha, yakana bini walala walŋathinya ŋuriŋiyinydja nhanukala rakunydhinyarayu. \s1 Godkunydja ganydjarr ga gaḏamandhinyara biyapulnha wal'ŋu \p \v 18 Yo. Ŋarranydja ŋuli ŋunhi ḻakarama warraŋulkumana yana bitjanna, “Garraynydja ŋilimurruŋgu rakunydhina walŋakunharawu yana.” Ga ŋuriŋinydja walalay ŋunhi walala yukurra marrtji rakunydhinyaramirrilili wal'ŋu, winya'yunapuyŋuyunydja walalay ŋunhi walala gatjpa'yun ŋuli yukurra Godkala, dhiyaŋuyina walalay ŋuli guyaŋirri ga nhäŋiniŋ' ḻakaramanydja waŋa ŋunhiyi dhäwu', ga ḻakarama mayali'miriw bitjandja. Ga ŋilimurru, ŋuriŋinydja walalay ŋunhi ŋilimurru ŋuli yukurra marrtji walŋamirrilili, ŋilimurrunydja ŋuli ŋunhiyi ḻakarama dhäwu' ganydjarrmirri warray wal'ŋu, ga yuwalk warray, liŋgu ŋuriŋiyinydja dhäwu'yu ŋayi yukurra Godthu walŋakuma warray ŋilimurrunha. \p \v 19 Liŋgu djorra'yunydja yukurra ḻakarama Godnha yana ŋanyapinyay dhäruk, bitjan gam', \q1 “Ŋarranydja yurru buwayakkumana ŋunhi biyapulwuynydja wal'ŋu ŋunhi marŋgithinyara, ŋunhi yukurra ŋuli ḻiya-djambatjthu ḏälkuma. \q1 Yo, ḻiya-djambatjtja ŋuli yolŋu yukurra marŋgithirri guḻku'wuna mirithirrina dhikana wal'ŋu gaḏamandhinyaramirriwunydja nhäku malaŋuwu, \q1 yurru ŋunhiyi gaḏamandhinyaramirrinydja winya'yun warray yurru, yarrkthunna yurru Garraywala,” bitjanna. \p \v 20 Yo, Godthunydja ŋuli ŋunhi nhäŋiniŋ' ḻakarama warray gaḏamannhanydja wal'ŋu yolŋunha be, ga dhäruk-raywal'mirrinhanydja yolŋunha ŋayi yukurra bitjandhi liŋgu nhäŋiniŋ' ḻakaramayi, liŋgu ŋunhinydja be ḻiya-djambatjtja munahta'wuynydja wal'ŋu yolŋu ŋuli ḻakaranhamirri ŋanyapinyay warray ŋayi, yana bini ŋayi biyapul wal'ŋu marŋgi nhäku malaŋuwu, warrpam'ku dhika yana. Yurru Godthunydja ŋunhiyi ḻakaraŋala nhanukuŋu marŋgithinyaranydja nhäŋiniŋ'nha wal'ŋu, ga mayali'miriwnha. \p \v 21 Yo, Godnha wal'ŋu ŋayipina yuwalktja ḻiya-djambatjtja, ga nherraranydja ŋayi romdja bitjarrana, “Yakana yana yurru ŋula yolthu yolŋuyu maḻŋ'thunmarama ŋarranhanydja ŋuriŋi nhanukalay ŋayi be yolŋuwalanydja guyaŋinyarayu, gaḏamandhunydja.” Ga biyapul ŋayi rom nherrara Godthu ŋayipi, bitjarr gam', “Ŋarra yurru walŋakumanydja ŋunhinhana yolŋunha ŋunhi ŋayi ŋuli märr-yuwalkthirri ŋurikiyi dhäwu'wu, ŋunhi Djesu rakunydhina walŋakunharawu yolŋuwu; ŋarra yurru yolŋunha walŋakumanydja ŋuriŋiyi bili dhäwu'yu ŋunhi walalanydja ḻiya-djambatjthunydja ŋuli ŋunhi ḻakaramana yanana.” \v 22 Walala Djuwstja yolŋu'-yulŋu ŋuli waŋa yukurra bitjan, “Milkuŋa ga djäma ganydjarr-ḏumurru rom ŋanapurruŋgala, bala ŋanapurru yurru märr-yuwalkathirrina” Ga walala wiripu-guḻkuny'tja yäku Guriktja bäpurru ŋuli waŋa bitjan, “Ḻakaraŋa ŋanapurruŋgala wiripuna dhäwu', ŋunhi wal'ŋu gaḏamandhinyaramirri dhäwu',” bitjan. \v 23 Yurru ŋunhiyi bili waŋgany yana ŋanapurrunydja ŋuli ḻakarama dhäwu', ŋunhiyi ŋunhi ŋayi Garray rakunydhina walŋakunharawu ŋilimurruŋgu bukmakku. Walala Djuwstja bäpurru yolŋu walala ŋuli waŋa bitjan gam', “Ŋanapurrunydja yaka dhuwala ḏukṯuk dhiyakuyi dhumbal'yunaramirriwunydja dhäwu'wu,” ga walala wiripu-guḻkuny'tja bäpurru waŋa ŋuli yukurra bitjan gam', “Dhuwaliyinydja dhäwu' nhäŋiniŋ'nha yanana, ŋula nhäna,” bitjan. \v 24 Yurru ŋilimurrunydja Garraywalaŋumirri yolŋu walala, ŋunhi ŋayi ŋilimurrunha märraŋala bitjan nhanŋuwayliliyaŋala ŋayi, bäyyi ŋali Djuw bäpurru ga bäyyi ŋali wiripunydja ŋunhi bäpurru, ŋilimurru ŋuli ŋunhi waŋa bitjan, “Ŋunhimalayinydja Garraywalanydja ŋilimurru ŋuli nhämana ga maḻŋ'maramana wal'ŋu Godku ganydjarrnha ga gaḏamandhinyaranydja wal'ŋu marŋgithinyara nhanŋu Godku.” \p \v 25 Yo, yolŋuyu munatha'wuyyunydja ŋuli nhäma Garraynha dhambay dharpa manapan, bla ŋunhimalayinydja walala ŋuli guyaŋirrina, ŋunhiyinydja milkumana ŋuli yukurra Godnha, yanapi ŋayi be yalŋgi'na ga ḻiya-djambatjmiriwnha yana. Yurru ŋunhayinydja ŋunhi walala ŋuli ḻakarama Godku ḻiya-djambatjmiriwnydja be, ŋuriŋiyina yukurra biyapulnydja garrwarkuma wa'ŋu djuḻkthunmaramanydja yolŋuwuŋunydja ŋunhi be gaḏamandhinyara. Ga ŋunhayinydja ŋunhi walala ŋuli ḻakarama Godkuŋu yalŋgi'kunhara maḻŋ'thunara, ŋuriŋiyina yukurra yuwalktja wal'ŋu milkuma Godku ganydjarr, ŋunhi nhanŋunydja ganydjarra biyapul warray wal'ŋu djuḻkthunmaramana yukurra. \p \v 26 Guyaŋiya gutha walala. Ŋäthilinydja ŋunhi ŋayi God nhumalaŋgu wäthurruna, guḻkuny'tja nhuma dhuwali yolŋu walala ŋula nhäna, ŋunhi ŋuli yolŋuyu walalay nhumalanha gali'wuy-ḻakaranhana ga ganydjarrmiriwnha, yurru märr-ḻurrkun' nhuma nhinanha ŋuli yukurranha ḻiya-djambatjmirrinydja ga ganydjarr-ḏilkurrunydja ga buŋgawanydja wal'ŋu, märr-ḻurrkun' yana. \v 27 Yurru nhumalanha warray ŋayi Godthunydja djarr'yurruna, ŋunhinha warray yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala munatha'wuyyu yolŋu-yulŋuyu ŋuli ḻakarama yukurra nhäŋiniŋ' ga ḻiyamiriw; nhumalanhana ŋayi märraŋalanydja märr ŋuriŋi nhumalaŋgalanydja ŋayi yurru gora-wekamana ŋunhinydja yolŋunha ḻiya-djambatjnhanydja benydja. Yolŋuyu walalay ŋuli nhumalanha ḻakarama yalŋgi'na, yurru ŋayi nhumalanha djarr'yurrunanydja, märr ŋuriŋiyi nhokalana ŋayi yurru gora wekamanydja ŋunhinydja ganydjarr-ḏilkurrunhanydja. \v 28 Yo, yolŋuyu walalay birrka'mirriyu ŋuli ḻakarama ŋunhiyinhana malaŋunha wakinŋunydja ga nhäŋiniŋ'tja bitjan, yurru ŋunhiyinayi ŋayinydja djarr'yurruna, märr ŋuriŋiyinayi ŋayi ŋuli buwayakkumanydja nhä malanha, ŋunhi walala ŋuli munatha'wuyyu yolŋu'-yulŋuyu ḻakarama dharrpalnydja be gaḏamandja. \p \v 29 Ŋayi bitjarrayinydja Godthu nherrara rom, märr yurru yakana yolŋu ŋula waŋganydja ḻakaranhamirri yindi ga gaḏaman bitjandja Godkalanydja. \v 30 Yurru Godthu ŋayipi ŋilimurrunha dhambay-manapara Djesu-Christkalanydja, ga ŋayipi Garray wal'ŋu bitjan gaḏamandhinyaranydja ŋilimurruŋgu, liŋgu nhanukalaynha ŋilimurrunydja dhuwala yuwalktja wal'ŋu gaḏaman. Ŋayipina Djesuyuna ŋilimurrunha ŋayaŋu-dhunupakuŋalanydja, bala märraŋala dhawaṯmaraŋalanydja yätjŋurunydja, ganaŋ'-maraŋalana nhanŋuwayliliyaŋalana ŋayi ŋilimurrunha, märr ŋilimurru yurru nhina ḏarrtjalk ga ŋamakurru' yana, nhanŋuway Godku yolŋu walala. \p \v 31 Yo. Ŋilimurrunydja Garraywalaŋumirrinydja yolŋu'-yulŋu yurru yakana yindi-ḻakaranhamirrinydja ŋilimurrunhay ŋilimurru, yana ŋilimurru yurru yindi-ḻakarama ŋanyapinyay waŋganynha Garraynha yana, ŋunhi nhaltjarra ŋayi djäma ŋilimurruŋgu, ganydjarr-ḏumurru ga gaḏaman wal'ŋu rom. \c 2 \s1 Bolyu ḻakaraŋala ŋunhi bili waŋgany yana dhäwu' \p \v 1 Gutha walala ŋarraku. Ŋunhi ŋarra ŋäthilinydja marrtjina balayi nhumalaŋgala, ŋarra ŋuli yukurranha ḻakaranha dhäwuny'tja Godku yana, yurru yaka ŋarra ŋuli waŋanha raywal'yunydja dhärukthu, gaḏamandhunydja be. \v 2 Yo, yurruna ŋarra ŋunhi marrtjina bala dhipali nhumalaŋgalanydja, yurru ŋäthili muka yana ŋarra guyaŋinanydja dhipaliyi wäŋalili bitjarranydja gam', “Yo, ŋarra yurru meṉgumana bukmaktja nhä malanha, bala ḻakaramanydja ŋarra yurru waŋganynha yana Djesu-Christnhana, ŋunhinhana ŋunhi ŋayi rakunydhina mälakmaranhawuyŋura dharpaŋura,” bitjarrana. \v 3 Bala ŋarra yukurrana dhärrananydja dhiyali nhumalaŋgalanydja yalŋgi'na ga barrarimirrina; ŋarra ŋuli yukurranha marrmarryunana waŋanha dhäruktja nhumalaŋgu. \v 4 Yaka ŋarra be waŋana gaḏamandhunydja guyaŋinyarawuyyu, ga yaka ŋarra ŋuli marŋgikunha raywal'yunydja be dhärukthu, yana ŋarra ŋuli waŋanhanydja ga djämanydja ŋuriŋi wal'ŋu ganydjarryu, Godkala Garrkuḻukthu Birrimbirryu yana. Bala nhuma nhäŋalanydja dharaŋarana, bala yana märr-yuwalkthinana yulŋunydja. \v 5 Yaka nhe ŋunhi märr-yuwalkthina ŋuriŋiyi gaḏamandhunydja be yolŋuwalanydja wal'ŋu dhärukthu, yana nhe märr-yuwalkthina, bala märraŋalana yana ŋuriŋiyina ŋunhi nhe dharaŋara Godku ganydjarr ŋurikalayi yolŋuwala dhärukkurru. \s1 Godku gaḏamandhinyaranydja liŋguna maḻŋ'thurruna ŋilimurruŋgu \p \v 6 Yo. Ŋanapurru ŋuli yaka waŋa ḻakarama gaḏamandhunydja be dhärukthu, yurru dhuwalayi dhäwuny'tja ŋanapurru ŋuli ḻakarama yuwalk warray gaḏaman wal'ŋu; ŋanapurru ŋuli ḻakaramanydja dhuwalayi gaḏamandhinyaranydja dhäwu' ŋurikina walalaŋgu yolŋu'-yulŋuwu ŋunhi walala ŋuthanara wal'ŋu birrŋ'thunarana Garraywala Romŋura, ŋunhi yakana biyapul walala märr-gaŋga ŋayathama yukurra, bitjan ŋuli yothu'yu. Yurru ŋunhi gaḏamandhinyaranydja ŋanapurru' ŋuli marŋgikuma ḻakarama wiripu warray wal'ŋu yana, ganaŋ'thun warray yukurra ŋulaŋuruyinydja ŋunhi munatha'wuywalanydja gaḏamandhinyaraŋuru, wiripu warray wal'ŋu ŋulaŋurunydja ŋunhi munatha'wuyyu ŋurru'-ŋurruŋuyu walalay yukurra ŋayathama ŋuli, liŋgu walalaŋgunydja ŋuli marrtji ganydjarr winya'-winyayunna, dhawar'yunna yurru. \p \v 7 Yo, ŋanapurrunydja ŋuli ŋunhi yukurra ḻakarama Godku warray nhanŋuway gaḏamandhinyara, ŋunhi ŋayi ŋäthili yukurrana ŋorrana be bäy yana, djuḻuḻ'yurruna yolŋuwalanydja. Yaka muka ŋula waŋgany yolŋu ŋäthili marŋgithina dhiyakuyi ŋunhi ŋayi Godthu nherrara ŋurruthaŋala wal'ŋu be, yurruna wäŋa dhuwala munatha' ŋayi djäma; yaka walala marŋgithina dhiyakuyi ŋunhi ŋayi Godthu nherraranydja ŋilimurruŋgu, märr ŋilimurrunydja yurru yukurra nhina nhanukalaynha wal'ŋu ḻatju'ŋurana yanana, djarraṯawun'mirriŋurana romŋura ga wäŋaŋura. \v 8 Yakana ŋula waŋgany dhiyakuy munatha'wuynydja wäŋawuy ŋurruŋu wal'ŋu marŋgi ŋurikinydjayi gaḏamandhinyarawu Godkalaŋunydja; ŋunhi bini walala marŋgithinyanydja, walalanydja bini yaka warray bunha Garraynha Djesunhanydja, ŋunhi ŋayinydja ŋurruŋuna wal'ŋu biyapulnha ŋurukuyi ḻatju'wu ga djarraṯawun'mirriwu romgu. \v 9 Yo, ŋula yolthu yolŋuyu wukirri bitjarra gam' ŋäthili. \q1 “Yakana ŋula waŋgany yolŋu marŋgi ŋurikiyi ḻatju'wunydja wal'ŋu dhikanydja nhäku malaŋuwu, \q2 ŋunhi ŋayi Godthu ŋäthilimirriyaŋala ŋuriki walalaŋgu yolŋu'-yulŋuwu ŋunhi walala ŋuli yukurra märryu-ḏapmarama ŋanya; \q1 yakana ŋula waŋganydhu yolŋuyu nhäŋala dhiyaŋu nhanukalay ŋayi maŋutjiyu, \q2 ga yaka ŋayi ŋula yolthu mäkiri'yu nhanukalay ŋayi ŋäkulanydja, \q2 ga yakana ŋula waŋganydhu yolŋuyu maḻŋ'maraŋalanydja nhanukalay ŋayi guyaŋinyarayu.” \v 10 Bitjarra ŋayi ŋäthili wukirrinydja, yurru dhiyaŋunydja-wala ŋilimurru marŋgina, liŋgu nhanukalay ŋayi Birrimbirryuna ŋuriŋina Godthunydja maḻŋ'maraŋalana ŋilimurruŋgala liŋguna. Liŋgu ŋuriŋiyinydjayi Godkalanydja Birrimbirryu ŋayipina nhämanydja ŋuli yukurra marwakmarama bukmakkunydja, ŋayi marŋgi bukmakku nhäku malaŋuwu ŋunhi marrtji djuḻuḻ'yun ŋorra dhika bäy Godkala ŋayaŋuŋura. \v 11 Yo, waŋganynha yana marŋginydja ŋurikiyi ŋunhi ŋuli marrtji djuḻuḻ'yun ŋorra dhika bäy yolŋuwala ŋayaŋuŋura, nhanŋuway ŋurikiyi yolŋuwu birrimbirr, ŋunhina bili marŋginydja. Ga bitjandhi muka bili, ŋayinydja ŋunhi birrimbirr Godkunydja, waŋgany ŋayipi marŋgi Godkunydja ŋayaŋuwu warrpam'thun. \v 12 Yo, ŋilimurrunydja ŋunhi Garraywalaŋumirriyunydja walalay yaka märraŋala birrimbirrnha dhiyakuy munatha'wuynhanydja; dhuwalayinydja ŋilimurru birrimbirrnha märraŋala ŋulaŋuru Godkuŋu wekanhara, nhanŋuway ŋayi Birrimbirr wal'ŋu Godku; ŋayipi ŋanya wekaŋala ŋilimurruŋgala, märr yurru ŋilimurru marŋgithirri ŋurikiyi nhäku malaŋuwu ḻatju'wunydja dhikanydja, ŋunhi ŋayi yäna wekaŋala ŋilimurruŋgu. \v 13 Yaka ŋanapurru ŋuli ŋunhi waŋa yukurra ḻakarama yolŋuwuŋunydja be marŋgikunhara raywal'yunydja dhärukthu. Ŋanapurrunydja ŋuli ḻakarama ŋunhi djiwarr'wuynha nhä malanha, nhanukuŋuwaynha Walŋamirriwuŋuna Birrimbirrwuŋu marŋgikunhara, yurru ḻakaramanydja ŋanapurru ŋuli ŋurikala yolŋuwalanydja ŋunhi ŋayi nhina yukurra walŋa wal'ŋu birrimbirr, dhaŋaŋ ŋuriŋiyi Walŋamirriyu Birrimbirryu. \p \v 14 Ga ŋunhinydja yolŋu ŋunhi ŋayi nhina yukurra rakuny wal'ŋu birrimbirr, ŋunhi yaka ŋayi yukurra ŋayathama Walŋamirri Birrimbirr, ŋayinydja ŋuriŋiyinydja yolŋuyu yurru yakana märrama ŋula nhä nhanukuŋu wekanhara, Walŋamirriwuŋunydja Birrimbirrwuŋu. Ŋayinydja ŋuli guyaŋirri yanapi ŋunhiyinydja nhä malanha ŋula nhäna, mayali'miriwnha bitjanna, liŋgu dhuŋana ŋayi ŋunhiyi yolŋu ŋurikiyinydja djiwarr'wuywunydja malaŋuwu. Liŋgu yolŋuyunydja walalay maḻŋ'maramana yurru ŋunhiyi djiwarr'wuynydja rom, marŋgithirrina ŋilimurru yurru ŋuriŋinayi waŋganydhuna, Godkalaŋuyuna Birrimbirryu yana Walŋamirriyuna. \p \v 15 Yo, ŋunhi ŋayi yolŋu nhina yukurra dhaŋaŋdja wal'ŋu Walŋamirriwalanydja Birrimbirrwala, ŋayinydja yukurra yurru ŋuriŋiyi yolŋuyunydja mala-yarr'yun dhunupakumana bukmak nhä malanha romdja, yurru yakana ŋanya yurru ŋula yolthu djarr'yun, ga waŋa yätj-ḻakarama, mak ŋamakurru' bitjandja. \v 16 Ŋuriŋi djorra'yunydja yukurra ḻakarama bitjan gam', \q1 “Yakana ŋula yol yolŋu marŋgi Garraywalaŋuwunydja guyaŋinyarawuywu; \q1 yakana ŋanya nhenydja yurru yolŋuyunydja marŋgi wekama bitjandhi.” Yurru ŋilimurrunydja Garraywalaŋumirriyunydja yolŋuyu walalay ḏälkumana yukurra Garraywunydja guyaŋinyara. \c 3 \s1 Dhuwalanydja ḻakarama yukurra ŋunhi Godku djämamirrinha \p \v 1 Yo, ŋarraku gutha walala. Ŋunhi ŋarra ŋäthilinydja dhiyaliyi nhumalaŋgala, nhuma ŋuli nhinanha yukurranha bitjana bitjan dhiyakuy munatha'wuy yolŋu, bitjana bitjan nhuma yutjuwaḻa'na Garraywalanydja Romŋura; yaka ŋarra ŋuli ḻakaranha nhumalaŋgu djinawa'wuynydja wal'ŋu ŋunhinydja dhäruk, ŋunhiyinydja dhäwu' ŋunhi ŋarra ŋuli ḻakarama ŋuriki yolŋu'-yulŋuwu ŋunhi walala Walŋamirriwuŋu Birrimbirrwuŋu dhaŋaŋgunhara. \v 2 Yo, nhenydja ŋunhi balanyara bitjan yothu' yana, bala ŋarra ŋuli ŋunhi wekanhanydja nhumalanha bitjanana bitjan ŋamun'kurrnha, liŋgu yakana ŋuli nhe ḻukanha wäyin ŋanaktja, wakinmirriwunydja wal'ŋu ŋatha ŋunhinydja. \v 3 Ga baḏak nhe dhuwala yothu' yana, liŋgu yaka nhe ŋuli dharaŋan wal'ŋu yuwalkkuma djinawa'wuynydja dhäwu' Godku, ga märrama nhe ŋuli yaka, liŋgu nhuma ŋuli yukurra nhina ŋunhi munatha'wuyŋura yana romŋura baḏak. Nhinanydja nhuma yukurra maŋutji-ḏi'yunmirrina yana dhuwala, ga ŋarrtjunmirrina nhuma yukurra bala-lili'yunmirrina bitjanna liŋguna. Dhuwalayinydja munatha'wuynha wal'ŋu rom, ga ŋunhi nhuma ŋuli yukurra nhinanydja bitjandhiyi, ŋunhiyinydja biyaku ŋuli nhuma baḏak dhiyakuy munatha'wuy yolŋu, yakana nhanukalaŋumirri. \v 4 Nhuma yukurra ḻakaranhamirri bitjanmirri, “Ŋarranydja dhuwala yolŋu Bolwu warray,” ga nhuma wiripu mala yukurra ḻakaranhamirri bitjanmirri, “Ŋarranydja dhuwala Bulatjku yolŋu,” bitjan. Yo, ŋunhi nhuma yukurra ŋarrtjunmirri bitjanmirriyinydja, waŋanydja nhuma yukurra dhuwali bitjan yana liŋgu bitjan munatha'wuy ŋunhi yolŋu walala. \p \v 5 Yol dhuwala ŋayi Bulatjtja? Ga yol dhuwala ŋarranydja Bolnydja? Ŋilinyunydja maṉḏa dhuwala djämamirri yana nhanŋu Godku. Ŋilinyu ŋuli djäma yukurra ŋunhiyi nhä malanha ŋunhi ŋayi wekaŋala ŋinyalaŋgala, märr yurru nhumanydja märr-yuwalkthirri nhanŋu Garraywu. \v 6 Yo, ŋäthilinydja ŋarra ŋunhi ḻakaraŋala dhäwuny'tja nhumalaŋgu, bitjarrana bitjarra ŋarra ḻämu-nherrarana ŋunhiyinydja maŋutjina ŋathana nhumalaŋgala ŋayaŋulili. Ga ŋayinydja Bulatjtja balanyarana bitjan yolŋu yurr'yunaramirrina ŋurikiyi dhamul'wuna, liŋgu ŋayi nhumalanha marŋgikuma ŋuli yukurra ḻakarama, märr yurru nhumanydja ŋuthanna Garraywala Romŋura. Yurru God yana ŋayipi waŋgany bitjan walŋanydja ŋurikiyi gurarrthinyarawu ŋathawu rumbalwunydja. \p \v 7 Yo, ŋilimurrunydja ŋuli yolŋu'-yulŋunydja yakana wokthun yolŋuwu ḻämu-nherraṉaramirriwunydja ŋurikinydja, ga yurr'yunarapuyŋuwunydja yolŋuwu, yana ŋilimurrunydja yurru wokthun nhanŋuway yana Godku, liŋgu ŋayipina waŋganynha walŋa-wekanharamirrinydja ŋuriki ŋathawu ŋuthanarawu. \v 8 Ŋunhiyi djäma ḻämu-nherraṉaramirri ga yurr'yunaramirri rrambaŋi yana yulŋunydja, Godkuŋu djäma wekanharanydja waŋga'-waŋganygu, bala ŋayi yurru Godthunydja ŋunhala nhämana marrtji bawala'mirriwu yolŋuwu djämanydja, bala wekamanydja ŋayi yurru waŋga'-waŋganygu ŋupanayŋuwuy yana djämawuynydja malaŋuwuy, nhäyinyara ŋali yukurranha djäma ŋuli. \v 9 Yo, ŋilinyunydja dhuwala Bulatjtja yana djämamirri maṉḏa, rrambaŋi yana ŋilinyu maṉḏa djämanydja yukurra Godku, ga nhumanydja dhuwali bitjan Godku borum-gurarrthinyaramirrina wäŋa. \p Ga bitjandhi bili nhuma dhuwali balanyara bitjan buṉbu ŋunhi dhuḻ'yunara Godku. \v 10 Ŋayinydja ŋunhi Godthunydja ŋarranha bitjarra märraŋalana, bala marŋgikuŋalana marrtjina, märr ŋarranydja yurru djäma bala' dhuḻ'yun ŋamathamana. Bala ŋarrana ŋunhiyi ḻukunydja gurrunhara ŋurikiyinydja bala'wu, ga wiripuŋuyunydja yolŋuyu bala'na ŋal'marama ŋuli marrtji ŋunhiwalayi ŋunhi ŋarrakuŋu ḻuku gurrunhanara. Yo, ŋilimurru djämamirriyu Godkala buṉbu-dhuḻ'yunaramirriyunydja walalay yurru waŋga'-waŋganydhu yana djäma marrtji ŋamathamanydja ŋunhimalayi ḻukulilinydja. \v 11 Yo, ŋunhimalayina liŋguna waŋganylilina ḻukulili nhuma yurru ŋal'maramanydja marrtji bala, Djesu-Christkalana yana nhanukalaynha, ŋurikalayina bili ŋunhi ŋayi Godthu ŋayipi gurrunhara liŋguna; yakana yurru ŋula yolthu gurrunhan wiripunydja ḻuku Godkalaŋunydja buṉbuwu. \p \v 12 Yo, ŋunhi ŋali ŋuli Garraywalaŋumirriyu walalay djäma birrka'mirri nhä malanha, ŋunhiyinydja ŋali yukurra bitjan ŋal'-ŋalmarama dhuḻ'yunna marrtji ŋunhimalayi ḻukulili. Wiripunydja ŋali ŋuli djäma nhanukalayi Godkala yana guyaŋinyarayu ga ganydjarryu; ŋunhiyinydja bitjan ŋali ŋuli yukurra ŋal'maramana buwayakthinyamiriwnha ŋunhi dhawar'yunamiriwnha nhä malanha, balanyarana bitjan djeŋarra' guṉḏa ga ḻatju'mirri rarrala. Ga wiripunydja ŋali ŋuli djäma ŋitjalaŋgalay ŋali guyaŋinyarawuyyu ga ganydjarryu; ŋunhiyinydja bitjan ŋali yukurra dhuḻ'yun ŋal'marama balanyarana bitjan mulmu ga dharpa ŋula nhä, winya'yunaramirrina ŋunhina ga buwayakthinyaramirrina nhä malanha. \v 13 Yurru yalalanydja ŋunhi ŋunhalanydja, bukmakthuna yolŋuyunydja walalay yurru nhäma nhäyinyara ŋunhiyi djämawuynydja ŋilimurruŋguŋu waŋga'-waŋganyguŋu. Liŋgu ŋulinyaramirriyunydja Garraywalanydja waluyu, Gunhu'yunydja yurru gatjarr'yun ŋilimurruŋguŋu djämawuynydja, nhära yurru gurthayuna. \v 14 Yurru ŋunhi djeŋarrany'tja guṉḏa malanha ga ḻatju'mirrinydja dhikanydja wal'ŋu rarrala yurru dhärrana yukurra yana, ŋunhina bili yukurra yurru, yakana yurru nhära ga winya'yun ŋuriŋiyi gurthayunydja, bala ŋayi yurru Godthu wekama buku-ruŋiyinmaramanydja biyapulnha wal'ŋu ŋurikinydja yolŋuwu ŋunhi ŋayi ŋuli yukurra djäma nhanukalaynha Godkala wal'ŋu yana guyaŋinyarayu ga ganydjarryu. \v 15 Ga ŋunhi dharpanydja ga mulmunydja yurru nhärana yanana ŋuriŋiyi gurthayunydja; bukmak yana ŋunhi marrtji ŋuli dhawaṯthun ŋilimurruŋguŋu yolŋuwuŋu guyaŋinyara ga ganydjarrwuy yurru yana-wala buwayakthirrina, winya'yunna yurru. Ga yolŋuyu ŋuriŋiyinydja ŋunhi nhanŋu djäma yurru nhäranydja, yakana ŋayi yurru buku-ruŋinyamaranhara ŋula nhä märramanydja, bukmakthirrina yurru winya'yun buwayakthirri, yurru yolŋunydja ŋayipinydja yurru walŋa warray nhina yukurra ŋuhalanydja, yurru goŋnha wal'ŋu ga dhäparknha. \p \v 16 Nhä nhe dhuwala?... dhuŋa yolŋunydja? Yaka nhe yana marŋginydja?... ŋunhi nhuŋu rumbalnydja dhuwali nhanŋuway Godku yana buṉbu? Yo, yuwalk dhuwalayi yulŋunydja, liŋgu Godku walŋanydja Birrimbirr dhuwali nhokalana nhina yukurra ŋayaŋuŋura. \v 17 Ŋuli nhe yurru djäma yukurra ŋula nhä baḏuwaḏuyunaramirrinydja rom, buwayakkumana ŋunhi ŋuli Godku buṉbunha, bala ŋayi yurru yana Godthunydja baḏuwaḏuyundhi nhuna. Liŋgu Godkunydja buṉbu biyapul warray dharrpal, nhanŋuway yana gäna wal'ŋu, ḻatju' ga ḏarrtjalk, ga dhuwaliyi nhe rumbalnydja dharrpalnha buṉbu Godkuna. \p \v 18 Yaka ŋäkirrmaranhamiya mayali'-wilkthun-miyanydja nhunapinyay nhe. Ŋunhiyi yolŋu ŋunhi ŋayi ŋuli gaḏaman ḻakaranhamirrinydja wal'ŋu be ŋanyapinyay ŋayi, ŋuli ŋayi ḏukṯuk yuwalktja gaḏamandhinyarawu, ŋayi yurru ḏaḏawyun ŋuliŋuruyi nhanukalay ŋayi guyaŋinyaraŋuru gaḏamandhinyaraŋuru, bala ŋayi yurru bitjanna, bitjan ŋunhi yolŋu ŋunhi ŋayi ŋuli ŋunhinhayi ḻiya-dhumuk ḻakarama, märr yurru ŋayi Godthunydja ŋanya wekamana ŋunhiyi yuwalknha wal'ŋu gaḏamandhinyaramirri. \v 19 Liŋgu ŋunhiyi gaḏamandhinyaramirrinydja munatha'wuyyunydja ŋunhi yolŋuyu ŋuli yukurra ḏälkuma, ŋayi yurru Godthunydja ḻakarama yukurra ŋunhiyi nhäŋiniŋ'nha ga mayali'miriwnha bitjanna. Yo, “Ŋayi ḻiya-djambatjtja be yolŋu yurru gaṯmaranhamirrina ŋunhimalayi nhanukalay ŋayi gaḏamandhinyaralili,” bitjan yukurra ŋunha djorra'yunydja ḻakarama. \v 20 Ga wiripunydja yukurra dhiyaŋuyi Godkala djorra'yu ḻakarama bitjan, “Garraynydja marŋgi wal'ŋu biyapul ḻiya-djambatjkunydja yolŋuwu guyaŋinyarawuywu, ga ḻakaramanydja ŋayi ŋuli ŋunhiyi guyaŋinyara nhäŋiniŋ' yana,” bitjanna. \p \v 21 Yaka ḻakaraŋa ŋula yolnha yolŋunha gaḏaman biyakanydja, yanapi ŋayi yolŋu ŋayipi marŋgi gaḏamangunydja wal'ŋu ŋurikinydja yuwalkkunydja romgu, liŋgu Godthunydja wekaŋala bukmak nhä malanha nhumalaŋguna, Garraywalaŋumirriwu walalaŋgu yolŋu'-yulŋuwu. \v 22 Yo, ŋanapurrunydja dhuwala Bulatjtja ga Betanydja nhumalaŋgu muka, ga bitjandhi bili dhuwala munathany'tja wäŋa nhumalaŋguway yana, ga walŋamirri rom ŋunhi, ga rakunydhinyaramirri yurru yakana nhumalaŋgu buŋgawa biyapulnydja; bukmak nhänydja malanha ŋunhi dhiyaŋu-wala maḻŋ'thun yukurra, ga nhä malanha ŋunhi yurru yalala maḻŋ'thundhi, bukmak yana nhumalaŋguway ŋunhiyinydja. \v 23 Ga nhumanydja nhanŋuway yana Garraywu, ga ŋayi Garraynydja Godku yana. \c 4 \s1 Garraywu djämirrinydja yolŋu \p \v 1 Yo, yaka waŋiya biyakanydja, “Ŋarranydja dhuwala nhanŋu Bolwu warray, ga ŋula yolku yolŋuwu,” yana biyaka waŋiya ḻakaraŋa ŋanapurrunha gam', “Walalanydja ŋunha Bolnydja ga Bulatjtja ga Betanydja djämamirri walala yana yolŋu'-yulŋu Garraywu, ŋunhi Godthu walalaŋgalana goŋlili wekaŋala nhanŋuwaynydja ŋayi dharrpalnydja wal'ŋu marŋgithinyara.” \v 2 Ga ŋunhi ŋayi ŋuli Godthu wekama yolŋuwala dharraylilinydja, ŋayinydja yurru ŋunhiyinydjayi yolŋu djäka ŋamathamana yana wal'ŋu nhäku malaŋuwu ŋunhi ŋayi nhanukala goŋlili wekaŋala, märr ŋayi ŋanya yurru buŋgawayunydja nhanukala ḻatju' ḻakaramana, ga wokthunna. \p \v 3 Yo, ŋunhi yurru nhe ga ŋula yolthu wiripuŋuyu yolŋuyu ŋarranha ḻakarama yätjtja dharraymirri bitjandja, yaka ŋarranydja ŋuli yukurra warwuyun ŋurikiyi nhumalaŋgalaŋuwu guyaŋinyarawu, ga yakana ŋuli ŋunhi ŋarrapinydja yukurra ḻarrunharamirri ŋarrakuway ŋarra, ga ḻakaranhamirri mak ŋarra yätj dharraymirri, mak ŋamakurru' dharraymirri Garraywu. \v 4 Yakana ŋarrakala ŋayaŋuyunydja ŋuli ŋunhi rirrakayyu ŋunhanydja yätj dharraymirri bitjandja ḻakarama, yurru yakana ŋuriŋiyinydja ŋuli ŋarrakala be ŋarranha ḻakarama yukurra warrpam' dhunupawuynydja djämawuy. Liŋgu ŋayipina waŋganydhuna Garrayyuna ŋarrakuŋu yurru djarr'yun djämawuynydja marrtji. \p \v 5 Yo, yaka nhuŋunydja dhuwaliyi djarr'yunarawu bitjanarawuyinydja dhiyaŋu-wala yolŋuwu; bulnha ŋathili galkurra yukirriya, ga bäy ŋayi yurru Garray roŋiyirri lili, bala ŋulinyaramirriyuyi yurru ŋayi Garrayyu dhawaṯmaramanydja yukurra yurru djarraṯawun'lilinydja ŋunhiyi nhänydja malanha ŋunhi marrtji ŋuli ŋorra be bäy djuḻuḻ'yun buku-munha'ŋura, ga bukmak ŋunhi dhika nhä malanha yolŋuwala ŋayaŋuŋuranydja yurru warraŋulthirrina yana maḻŋ'thunna. Bala ŋayipi Godnha yurru yukurra wokthundja waŋga'-waŋganygu ŋilimurruŋgu yana, ŋurikiyinydja ŋunhi nhaltjan ŋilimurru ŋuli djäma. \p \v 6 Gutha walala, ŋarra bitjarrayinydja dhuwala ḻakaraŋala ŋinyalanhawuy ŋilinyu Bulatjnha, yana guŋga'yun nhumalanha bitjan, märr ŋinyalaŋgala nhuma yurru marŋgithirri, märr nhuma yurru guyaŋirri dhunupayama muka, bitjan yana liŋgu bitjan ŋunha djorra'yu yukurra ḻakarama, ga liŋguna. Yaka waŋiya ŋula yolnha yolŋunha ŋunhanydja bathala wal'ŋu, yana bini wiripunydja yolŋu bathala, ga wiripunydja märr-yutjuwaḻa yolŋu Gunhu'walanydja be maŋutjiŋura. \v 7 Ŋuli nhe waŋganydja yolŋu yukurra marŋgithirri Godkalaŋunydja nhäku malaŋuwu yuwalkkumanydja wal'ŋu ŋamakurru'wu, djuḻkmarama yukurra wiripuŋunhanydja yolŋunha, yolthu nhuna ŋunhi marŋgi wekaŋalanydja ŋuriki malaŋuwu? Bukmak dhuwali nhe yukurra ŋayathama ŋulaŋuruna yana Godkuŋuna wekanhara. Nhäkuna nhe ŋuli yukurra ŋunhi yindi-ḻakaranhamirrinydja wal'ŋu nhunapinyay nhe?... yanapi nhe nhepi maḻŋ'maraŋala nhokalay nhe guyaŋinyarayu. Yaka biyaka yindi-ḻakaranhamiyanydja, liŋgu bukmak nhä malanha ŋunhi nhe yukurra dhuwali ŋayathamanydja Godkuŋuna yana wekanhara, mundhurrnha nhanukuŋu. \p \v 8 Nhäyinyara nhuma yulŋunydja?... maranhumirriŋga?... ga ḻukunydjamirriŋga? Ŋayathama nhuma yukurra bukmak nhä malanha dhika yulŋunydja? Nhuma ŋuli yukurra ḻakaranhamirri bitjanmirri, “Ŋanapurrunydja dhuwala ŋurruŋumirrina wal'ŋu ḏäpthun marrtji, gänana ŋanapurruwaynha, garrwarnha wal'ŋu biyapulnha,” bitjan, yanapi nhuma djuḻkmaramana yukurra ŋanapurrunha. Ŋarra djäl nhumalaŋgu yuwalkkunharawu yana ŋayathanharawunydja djiwarr'wuywunydja nhäku malaŋuwu, bukmakku yana. Ŋunhi bini nhuma yuwalk wal'ŋu nhinanha ŋurruŋumirri ŋunhiliyi romŋura, ŋilimurrunydja bini nhinanha rrambaŋina, garrwar'nha wal'ŋu. \p \v 9 Yo, ŋanapurrunydja ŋuli ŋunhi Godkunydja djämamirri walala yaka ŋurruŋu-ḻakaranhamirri yukurra, liŋgu ŋayipinydja Gunhu'yunydja ŋanapurrunha nherrara bitjarra dhuḏililina wal'ŋu ŋunhana yana. Yo, bukmakthuna ŋuli yukurra yolŋuyunydja walalay nhäma ŋanapurrunha, ŋuruŋu ŋunhi djiwarr'wuyyu yolŋuyu walalay ga dhiyakuyyu munatha'wuyyu yolŋu'-yulŋuyu; ŋanapurrunydja dhuwala balanyarana bitjan ŋunhi yolŋu'-yulŋu ŋunhi walalanha walala ŋuli yukurra gäma bunharawu wakinŋumirriwala wäyingala ṉapuŋga'lilina ŋunhimalana wal'ŋu bukmakkalana maŋutjimarana. \p \v 10 Yo, yolŋuyunydja walalay ŋanapurrunha ŋuli yukurra ḻakarama dhuŋamirri bitjanna, liŋgu ŋanapurru nhanŋu dhuwala Garraywu, yurru nhumalanhanydja walala ŋuli yukurra ḻakarama biyapulnha wal'ŋu ḻiya-djambatjmirri be Garraywalanydja romŋura. Ŋanapurrunydja dhuwala yalŋgi'mirri warray, ga nhumanydja dhuwali ḏälmirri warray be wal'ŋu. Walala yolŋu'-yulŋunydja ŋuli märr-ŋal'yunna nhumalaŋgala, ga bathala ḻakaramana wal'ŋu nhumalanha, yurru ŋanapurruŋgalanydja walala ŋuli yukurra yakana märr-ŋal'yun, gali'wuy ḻakaramana ŋanapurrunha ŋuli yana. \p \v 11 Yo, guḻku'mirrina ŋanapurru ŋuli nhina djaṉŋarrnydja ga ŋanhdharktja, ga girri'miriwnydja ŋula nhämiriwnydja; ga wäŋa ŋanapurruŋgu ŋorranharawu bäyŋuna. Wiripunydja yolŋuyu ŋuli bartjunmarama ŋanapurrunha, \v 12 ga guḻku'mirrina ŋanapurru ŋuli djawaryundja ŋuriŋi djämayu ŋunhi ŋanapurru ŋuli djäma wirrki ŋanapurruŋgalay goŋdhu. Ŋunhi ŋuli yolŋuyu wekama ŋanapurruŋgu yätj dhäruk, ŋanapurrunydja ŋuli yana ŋunhi buku-roŋinyamarama ŋamakurru'na wal'ŋu dhäruk, ga ŋunhi ŋayi ŋuli yolŋuyu ŋanapurrunha ŋayaŋu-yätjkuma, ŋanapurrunydja ŋuli ŋunhi yana marrtji momana, yakana ŋoy-marimirriyirri ŋuriŋiyi. \v 13 Ga ŋunhi yurru ŋula yolthu bothirri ḻakarama dhäwu' ḻayḻaymaranhara ŋanapurruŋgalaŋuwuy, ŋanapurrunydja ŋuli ŋunhi yana waŋa yuwalkthuna wal'ŋu dhärukthu, yal'yunarayuna balanydja. Yo, yolŋuyu ŋuli waŋa ŋanapurrunha, wakinŋu ḻakarama bitjan, “Gatjuy, gukuŋana walalanha, yarrkmaraŋana dhipuŋurunydja wäŋaŋurunydja. Be nhäna dhuwali walala yolŋu'-yulŋu, nhäŋiniŋ'mirrina,” bitjan. \p \v 14 Ŋarra wukirrinydja dhuwala bitjarrayi nhumalaŋgu, yana raypirri'yun yukurra nhumalanha, liŋgu nhumanydja dhuwali yolŋu'-yulŋu balanyara bitjan nhuma ŋarraku marrkapmirrina walala yumurrku; yaka ŋarra ḏukṯuk nhumalaŋgu gora wekanharawunydja dhiyaŋuyi dhärukthunydja. \v 15 Guḻku' warray nhumalaŋgu dhuwali dharraymirri yolŋunydja walala Garraywalanydja romŋura, yurru waŋgany warray nhumalaŋgu dhuwali bäpa'mirriŋunydja, liŋgu Garray-Christkalanydja ŋarranydja dhuwala bitjan bäpa'mirriŋuna nhumalaŋgu, liŋgu ŋarrakuŋu nhuma ŋäkula dhäwu' Djesuwalaŋuwuynydja ŋäthilinydja, bala nhuma walŋathinana ŋuriŋiyi dhärukthunydja. \p \v 16 Yumurrku ŋarraku, dhuḏakthurranydja munguyurra ŋarranhawuy yana. \p \v 17 Yo, ga dhiyakuyina ŋayaŋuwu ŋarra djuy'yurrunanydja ŋanya yäkunha Dimithinhanydja dhipali nhumalaŋgu. Dhuwali Dimithinydja balanyarana bitjan ŋarraku ŋayi marrkapmirrina wal'ŋu gäthu'mirriŋu; yuwalkkuma yana ŋayi ŋunhi yolŋu malthunaramirri Garraywunydja. Ŋayinydja yurru nhumalanha yukurra guyaŋinyamarama ḻakarama ŋunhiyi bili rom ŋunhi ŋarra ŋuli yukurranha ḻakaranha ŋäthili nhumalaŋgu, ŋunhi yana bili rom ŋunhi ŋarra ŋuli ḻakarama bukmakku yana ŋuriki Garraywalaŋumirriwu walalaŋgu, bawala'mirrikurru wäŋakurrunydja yana. \p \v 18 Wiripu-guḻku'yunydja nhuma ŋuli yukurra guyaŋirri yanapi ŋarra yakana yurru marrtji dhipali nhumalaŋgala, bala nhumanydja yindikunhaminana wal'ŋu garrwarkunhaminana nhumalanhay nhuma. \v 19 Yurru yuwalk warray ŋarra yurru marrtjinydja dhipaliyi, ŋunhi yurru ŋarranha ŋayi Garrayyu djuy'yun. Ga ŋunhi ŋarra yurru marrtjinydja dhipaliyi, bala maḻŋ'thunmarama ŋarra yurru ŋunhiyi yolŋu'-yulŋunhanydja ŋunhi walala ŋuli yukurra yindi-ḻakaranhamirri walalanhay walala, nhäyinyara walalaŋguŋu djämawuy, nhä mak ŋunhi ganydjarrmirri, mak yana dhäruk waŋgany ŋunhiyi. \v 20 Liŋgu ŋunhinydja walala yolŋu walala ŋunhi walala ŋuli nhina yukurra yuwalktja Godkala Romŋura, ŋulinyarayinydja yolŋu walala ŋuli yakana waŋa dhäpark dhäruk waŋgany, yana ŋuliwitjandhinydja walalaŋgalanydja Godthu ŋuli yukurra djäma ganydjarr-ḏumurruyuna. \p \v 21 Yuwalk ŋarra yurru marrtjinydja nhumalaŋgala. Nhumanydja djarr'yurrana. Nhäku nhuma ḏukṯuk ŋarrakunydja?... ŋarra yurru marrtji ga waŋa yana ḏälyu dhärukthu?... raypirri'yun yurru nhumalanha? Bay' nhämirri warray balaŋu nhuma ŋuli nherrulu dhunupakuŋunydja rom nhumalaŋguway, yurruna ŋarra yurru bunanydja dhiyali nhumalaŋgu, märr ŋarranydja yurru nhumalanha maḻŋ'marama ḻatju yana ga dhunupa, bala waŋanydja ŋarra yurru märr-ŋamathinyarayuna dhärukthu, wurrkurrum'thuna wal'ŋu ŋayaŋuyu. \c 5 \s1 Ŋurrkaŋana ŋunhiyi dhuwurr-yätjnhanydja yolŋunha Garraywalaŋumirriwalanydja miṯtjiŋuru \p \v 1 Yo. Wiripunydja ŋarra ŋäkula dhäwu' dhipaliyi wäŋalili, ŋunhi yolŋu yukurra nhina yätjnha wal'ŋu yana mirithirrina rom dhiyalamiyi nhumalaŋgala Garraywalaŋumirriwala walalaŋgala malaŋura; nhinanydja ŋayi yukurra dhikayi ḏarramunydja nhanukalaŋuwala ŋäṉḏi'mirriŋuwalaŋumirrina. Dhuwalayinydja rom yätjnha biyapulnha wal'ŋu yanana; yaka warray walalanydja ŋuli bitjandhi djäma ŋunhiyi yätj wal'ŋu rom, ŋunhinydja yolŋu walala ŋunhi walala dhuŋamirri wal'ŋu Godkalaŋu romgu. \p \v 2 Nhäku nhuma yukurra Garraywalaŋumirri yolŋu walala bitjandhi bathala ḻakaranhamirrinydja wal'ŋu, yanapi nhuma be ŋamakurru' mala. Nhumanydja balaŋu ŋunhi galŋa-yätjthinya muka be, ga warwuyunna dhiyaŋiyinydja romdhu, märr nhuma yurru ŋunhiyinydja yätjnhanydja yolŋunha dhawaṯmaramana yana ŋuliŋuruyi nhumalaŋgala malaŋurunydja. \p \v 3 Yo, ŋarranydja dhuwala rumbalnydja ganaŋ'thun yukurra nhumalaŋgala, yurru birrimbirrnydja ŋarra dhuwali nhumalaŋgala warray baḏak yana, bala ŋarra liŋguna ŋanya ŋunhiyi rom-djarrpi'nha yolŋunha djarr'yurrunanydja, yäkuyu Djesu-Christkalaŋuyuna, ga bitjanna nhuma yurru djämanydja yukurra. \v 4 Ŋunhi nhuma ŋuli waŋgany manapanmirrinydja ḻuŋ'thun yäkuyu Djesuwalanydja, ŋarrakunydja yurru birrimbirr ŋunhiliyi nhumalaŋgala ganydjarryu Garraywala Djesu-Christkalanydja. \v 5 Bala nhuma yurru yana wekama ŋanya ŋunhinhayi rom-djarrpi'nhanydja yolŋunha goŋlili mokuywalana ŋurikalana Satangalana, märr ŋayi yurru mokuyyunydja ŋayathama ŋanya, rumbal-winya'yunmaramana yana rirrikthunmaramana, märr ŋuriŋiyi rerriyunydja yurru ŋanya bitjan bilyunmaramana nhanukalay ŋayi yätjŋuru, märr ŋulinyaramirriyunydja ŋunhi ŋayi yurru Garrayyu Djesuyu ḏhä-dir'yun yätjpuy dhuwurrwuy, ŋayi yurru ŋunhiyinydja yolŋu nhina yukurra walŋana yana birrimbirrnydja, yakana ŋula yarrkthunara Garraywala. \p \v 6 Yo, ŋunhi ŋayi ŋunhiyi yolŋu dhuwurr-yätj yukurra yurru nhina nhumalaŋgala malaŋura, ŋunhiyinydja yurru nhuma yakana ŋamakurru' mala; yakana nhumalaŋgu manymak nhuma yurru yukurra ŋamakurru'-ḻakaranhamirri, liŋgu ŋuriŋiyina waŋganydhuna yätjthu nhumalanha yurru birrŋ'marama, bukmakkumana yätjkuma. \v 7 Yo, yätjtja ŋunhi dhuwurr balanyara bitjan ŋatha-ruwaŋga'kunaramirri yäku yeast, ŋunhina wal'ŋu ŋunhi ŋuli birrŋ'marama wiripuyama bukmakkuma ŋunhi ŋatha. Nhumanydja marŋgi muka ŋunhi ŋilimurruŋguway Djuwskunydja rom ŋuli yukurra ḻakarama bitjan gam': Ŋunhi ŋilimurru yurru ŋäthilimirriyama ŋurikiyi Ḻäy-yuḻkmaranharamirriwuna Waluwu, yurruna ŋilimurru yurru ḻuka ŋunhiyi wäyin lämdja, bala roniyirrina guyaŋirri djunamayina ŋunhina ŋunhi ŋilimurruŋgu märi'mu walala be baman' walŋathina wäyingala ŋuriŋiyi lämgala maŋgu'yu, ŋilimurru yurru ŋäthili yäkthun wäŋana ŋilimurruŋguway, djalkthun ŋunhiyi ŋatha-ruwaŋga'kunharamirri, ḏarrtjalkkumana yukurra yurru wäŋana, bala yurruna ŋilimurru yurru ḻuka ŋunhiyi wäyindja. Ga bitjandhina nhumanydja yurru ŋurrkamana ŋunhiyi yätjnha ḏarrtjalkkumana yurru nhumalanhawuy nhuma malana. Liŋgu nhumanydja dhuwala yolŋu walala ḏarrtjalknha, balanyarana bitjan ŋunhiyi yeastmiriwnha wäŋa; liŋguna nhuma ḏarrtjalkkunharana Djesuwala maŋgu'-waṉḏinyarayuna. Liŋgu ŋayi Garray Djesu rakunydhinana liŋguna ŋunhi, bitjarrana bitjan ŋunhiyi Ḻäy-yuḻkmaranhamirrina lämnha, ga nhumanydja liŋguna walŋathinana, yutathinana wal'ŋu ŋuriŋiyina nhanukala Djesuwalana maŋgu'yu. \p \v 8 Go ŋilimurru dhukarr-yarrkmaramana, dhawaṯmaramana ŋunhiyi yätjnhanydja märr ŋilimurru yurru buku-ŋal'yundja goŋmirriyirrina Garraywala waŋganyŋurana, dhuwurr-yätjmiriwnha ŋula nhämiriwnha yana; ŋilimurru wokthunna nhanŋu ḏarrtjalkthuna ga yuwalkthuna wal'ŋu ŋayaŋuyu ŋilimurruŋgalay. \p \v 9 Yo, märr-yawungunydja dhuwala ŋunhi ŋarra djorra' wukirri nhumalaŋgu, ŋarra ḻakarama bitjan gam', “Yaka galkithiya ŋurikalanydja marramba'mirriwalanydja yolŋuwala,” bitjan. \v 10 Ŋuli ŋarra bini bitjanayinydja ḻakaranha nhumalaŋgu dhiyakuynha munatha'wuynha yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala dhuŋa Garraywu, ŋunhinhana yolŋunha ŋunhi ŋayi marramba'mirri ga wanaŋa-ḏumurru ga ŋula nhä djaw'-djawyunaramirri, ga ŋunhinhana ŋunhi ŋayi ŋuli buku-ŋal'yun waŋarrwu wiripuŋuwu; ŋuli bini ŋarra waŋanha ḻakaranha nhuma yurru rum'rumdhun bukmakku yana balanyarawuyi yolŋuwu walalaŋgu, nhumanydja balaŋu gonha'yurruna dhuwala munathany'tja wäŋa warrpam'nha! \v 11 Yo, yuwalktja ŋarra ḻakaraŋala warray mayaliny'tja bitjarra gam', yaka galkithiya ŋurikalanydja yolŋuwala ŋunhi ŋayi ŋuli ḻakaranhamirri Garraywalaŋumirri yolŋu bitjanmirri, yurru djämanydja ŋayi ŋuli yukurra ŋuriŋiyi yolŋuyu yätj warray, balanyara warray bitjan marramba' ga wanaŋa-ḏumurru ŋayi, ga djaw'-djawyunaramirri, ga wiḏiyal-ḏumurru, ga leŋu-bathalamirri yolŋu, ga buku-ŋal'yunaramirri ŋayi yolŋu wiripuŋuwu waŋarrwu; yaka ḻunduthiya ŋurikiyinydja yolŋuwu, ga yaka nhiniya galkinydja ga ŋula nhä ŋatha ḻukiya nhanukala. \p \v 12-13 Yo. Yaka ŋarrakunydja ŋunhiyi mala-yarr'-yunarawu warraŋulwuywundja walalaŋgu yolŋu'-yulŋuwu; ŋayipi warray yukurra yurru Godthu warray mala-yarr'yun dhuwalayinydja walalanha. Yurru ŋilimurruŋguwaynydja djäma ŋunha warray bala wal'ŋu, ŋilimurrunydja yurru mala-yarr'yun yukurra ŋilimurruŋguwaynha ŋunhi miṯtjinha, bala ḏarrtjalkkumana yurru. \p Gatjuy, ŋurrkaŋana ŋanya yana dhawaṯmaraŋana ŋunhiyi dhuwurr-yätjnhanydja yolŋunha ŋunhi, dhipuŋuruyinydja malaŋuru nhumalaŋgalanydja. \c 6 \s1 Yaka gäŋa nhuŋuway gutha'mirriŋunha romlili dhä-wirrka'yunaramirrililinydja \p \v 1 Ga balanyarayi bili ŋarra ŋäkulayi mari dhipali nhumalaŋgala malalili, ŋunhi nhuma märrma' yolŋu maṉḏa yukurra ŋarrtjunmirri dhuwali, bala ŋayi waŋganydhunydja märraŋala wiripunhanydja, bala gäŋala ŋunhana dhä-wirrka'yunaramirriwalana, ŋurikalana ŋunhi ŋuli mala-yarr'yun yukurra romdhu dhiyakuyyuna munatha'wuyyuna. Dhuwalinydja yätjnha wal'ŋu, yakana ŋamakurru'. Nhäku nhuma ŋuli dhuwali maṉḏa yakanydja marrtji bala Garraywalaŋumirriwalanydja yolŋuwala mala-yarr'yunarawunydja ga dhunupayanharawunydja ŋurikiyi mariwunydja? \p \v 2 Nhä nhumanydja dhuwali?... dhuŋamirri warray? Yaka nhuma marŋginydja? Garraywalaŋumirriyunydja yurru yolŋu'-yulŋuyu ŋunhalanydja mala-yarr'yun bukmakkuma warray munatha'wuynhanydja yolŋu'-yulŋunha. Yo, yuwalk dhuwali yulŋunydja. Yalalanydja yurru nhumanydja mala-yarr'yun bukmaknhana dhikana yolŋu'-yulŋunha, ga nhä warray ŋuli nhuma dhiyaŋunydja-wala dhunupakuŋu dhuwaliyi nyumukuṉiny'tja biyakuyi. \v 3 Yo, yalalanydja yurru ŋunhi ŋunhalanydja ŋilimurru mala-yarr'yun ŋurukuy djiwarr'wuynha yolŋu'-yulŋunha ŋunhi. Ga nhäkuna nhuma ŋuli yakanydja mala-yarr'yun dhiyaŋunydja-wala?... ga dhunupakuma dhiyakuynhanydja munatha'wuynhanydja nhä malanha? \v 4 Ŋunhi nhumalaŋgala yurru yolŋu maṉḏa dhiyalinydja ŋarrtjunmirri yukurra, yolkala yolŋuwala nhumanydja yurru gäma maṉḏanha dhä-wirrka'yunarawunydja? Ŋurikala ŋunhi ŋayi dhuŋa wal'ŋu Godkalaŋuwu romgu?... bay' ŋurikala yolŋuwala ŋunhi ŋayi yakana yukurra dhärra Garraywala miṯtjiŋura? \v 5 Ŋunhiyinydja yakana ŋamakurru'; gora-wekanharamirrina rom yanana. Gatjuy, ḻarruŋa biyaka yolŋuwu nhumalaŋgala ŋunhi malaŋura, ŋuriki ŋunhi ŋayi wirrki wal'ŋu marŋgi Godkalaŋuwu romgu, märr ŋayina yurru dhunupayama ŋunhiyi marinydja nhumalaŋgu dhawar'marama. \p \v 6 Yo, nhumanydja dhuwali Garraywalaŋumirrinydja walala yolŋu'-yulŋu gutha'manydjina walala, yurru nhe ŋuli gäma yukurra nhuŋuway ŋunhi gutha'mirriŋunha bala dhä-wirrka'yunarawu. Yakana ŋamakurru' dhuwaliyinydja ŋunhi nhe yurru gäma ŋanya ŋurikalanydja yolŋuwala ŋunhi ŋayi yaka Garraywalaŋumirri yolŋu. \v 7 Ŋunhi nhe ŋuli bitjandhinydja gäma wiripuŋunha yolŋunha dhipuŋuruyi nhumalaŋgala malaŋuru bala dhä-wirrka'yunarawu, ŋunhiyinydja yukurra ḻakarama mala dhikayi nhumalanha, ŋunhi nhumanydja baḏatjurrunana, bala meṉguŋalana. Ŋuli nhuna yurru yätjkuma wiripuŋuyunydja yolŋuyu, nhämirri warray nhe ŋuli yana ŋunhiyi märraŋunydja, ga ŋuli yurru ŋayi nhuŋu ŋula nhä djaw'yun, nhenydja yana nhanŋu gonha'yurrana-wala biyakana. \v 8 Yurru nhe warray ŋuli yukurra ŋunhi yätjkumanydja wiripuŋunha warray yolŋunha, ga bitjandhi nhe ŋuli djaw'yundhi yana Garraywalaŋuwunydja yolŋuwu. \s1 Rumbalnydja nhe dhuwali nhanŋuway Garraywu \p \v 9-10 Yo, yuwalk dhuwala yulŋunydja. Yakana yurru rom-djarrpiny'tja yolŋu gärri Godkalanydja Romlili, ga nhina nhanukala wäŋaŋura yakana. Yaka mayali'-wilkthunmiyanydja. Yakana yurru yätj yolŋu gärri, balanyaranydja yolŋu gam', marramba'mirrinydja, ga ŋunhi yolŋu ŋunhi maṉḏa märranharamirri ŋuli ḏarramu maṉḏa yana, ga ŋunhinydja yolŋu ŋunhi ŋayi buku-ŋal'yun yukurra ŋula wiripuŋuwu waŋarrwu, ga manaŋgandja, ga yana djaw'-djawyunaramirrinydja, ga wanaŋa-ḏumurrunydja ga leŋu-bathalamirrinydja, ga wiḏiyal-ḏumurrunydja, yakana yurru dhuwalayinydja malanha nhina yukurra Godkalanydja ŋunhalayinydja Romŋura. \p \v 11 Yo, ŋäthilinydja nhe muka balanyarayi yolŋu, bala nhe wiripuŋuyinana ŋuriŋina ŋunhi ŋayi Gunhu'yu rurrwuyurruna nhuna, ḏarrtjalkkuŋala nhokalaŋuŋuru yätj, bala nhuna ŋayi märraŋala ganaŋ'maraŋalana nhanŋuwayliliyaŋalana, ŋuliyina ŋunhi yäkukurru Garraywala Djesu-Christkalana ŋayi Gunhu'yu nhuna ŋayaŋu-dhunupakuŋalanydja, ŋuriŋi nhanukalay ŋayi Walŋamirriyuna wal'ŋu Birrimbirryu, ŋilimurruŋgalaŋuwala Waŋarrwala Godkalana. \p \v 12 Yo, wiripunydja ŋuli yolŋu Garraywalaŋumirri ŋunhi waŋa bitjan, “Ŋarranydja dhuwala gänana. Manymak warray ŋarra ŋuli djämanydja ŋarrakalay ŋarra romdhu.” Bala ŋarranydja ŋuli waŋi biyakuna, “Yoooo? Ŋuli nhe biyakuyinydja ŋuli djäma nhokalaynydja nhe djälyu, yakana nhuna ŋuli ŋuriŋiyi bukmakthunydja ŋula guŋga'yurru.” Ga wiripunydja yukurra yolŋu ŋuli waŋa bitjan, “Yaka dhuwala ŋarranydja garrpiṉara ŋula nhäkuŋu romguŋunydja malaŋuwuŋu. Gänana wal'ŋu ŋarrapina, ŋarranydja dhuwala.” Bala ŋarranydja ŋuli waŋi biyakuna, “Yuwalk warray ŋarranydja dhuwala gäna warray wal'ŋu, yurru yakana ŋarranha yurru ŋarrakiyingalaynydja djälyu bitjandhi garrpiṉ.” \p \v 13 Wiripunydja ŋuli yolŋu waŋa bitjan, “Godthu muka djäma ŋatha ŋarrakunydja ḻukanharawu, ga bitjarrayi ŋayi djämayi guḻundja ŋarranha galkaṉarawunydja ŋathawu. Ŋarra ŋuli yana ḻukina yukirri ŋathana yana maranhuyina.” Ga ŋarranydja ŋuli waŋi biyakuna, “Yalalanydja yurru ŋunhi yolŋuwunydja guḻun ga ŋatha buwayakthirrina, liŋgu Gunhu'yu yurru dhuwalayinydja maṉḏanha winya'yunmaramana.” \p Yaka ŋayi Gunhu'yunydja nhuna djäma rumbal dhuwali ŋathawunydja yana galkaṉarawunydja yukurranharawu, ga yaka ŋayi nhuna djäma rumbal marramba'wunydja. Rumbalnydja nhe dhuwali nhanŋuway Garraywu yana, märr ŋayi yukurra yurru gärri nhokala rumbalŋura. Ga ŋayi Garraynydja nhuŋuna rumbalwu, märr nhe yurru nhina ŋamakurru'na yana, yuwalknha wal'ŋu walŋana. \v 14 Liŋgu Godthunydja walŋakuŋala Garraynha Djesunha muka beŋuru rakunyŋuru, ga bitjandhi ŋayi yurru ŋilimurrunhanydja walŋakumayi yana rakunyŋurunydja romŋuru, ŋuriŋiyina nhanukalay ŋayi ganydjarryuna. \p \v 15 Yaka muka nhe marŋginydja ŋiniya? Ŋunhi nhe dhuwali rumbalnydja nhanŋuway yana Garraywu, waŋgany yana nhuma maṉḏa, nhe ga Garray. Ŋuli nhe yurru waŋgany-manapanmirri marramba'walanydja yolŋuwala, ŋunhiyinydja bitjan nhe ŋuli Garraynhana rumbal waŋgany-manapan ŋurikalayi yätjkalana yolŋuwala. Yakana yana yurru bitjandhinydja. Nhä nhuma dhuwala?... dhuŋamirri yolŋunydja? \v 16 Yaka nhe marŋginydja? Ŋunhi nhe ŋuli märrama marramba'nhanydja yolŋunha, nhumanydja ŋunhi, nhe ga ŋunhiyi marramba'mirri yolŋu yurru waŋganynha yolŋunydja, gupaḏalnha-wala bitjan waŋganynha yana rumbalnydja. Liŋgu Godthunydja yukurra dhuwalayi ḻakarama rom bitjandhi, “Ŋunhi yurru yolŋu maṉḏa märranharamirrinydja, dhambay-manapanmirri ḏarramu ga dhäyka, ŋunhiyinydja maṉḏa bitjan waŋganynha yana rumbalnydja.” \p \v 17 Yo, Ga ŋunhi ŋayi yurru yolŋu dhambay-manapanmirri Garraywalanydja, ŋunhiyinydja maṉḏa yurru waŋganynha birrimbirrnydja, ŋayi ŋunhi yolŋu ga ŋayi Garray. \p \v 18 Yakana yana djäma marrambany'tja, yana yarrthurrana-wala ŋuliŋuruyi yätjŋuru romŋuru. Bukmak ŋunhi warraŋulwuynydja yätj malanha garrwar, yurru marrambany'tja ŋunhi rom wal'ŋu yätjnha yanana, liŋgu dhiyaŋuyina marramba'yuna ŋuli nhuna yätjkuma rumbalnydja. \p \v 19 Nhä nhe dhuwala yulŋunydja?... dhuŋa? Yaka muka nhe marŋginydja? Nhuŋu rumbalnydja dharrpal wal'ŋu, nhanŋuway wäŋa yana Garrkuḻukku Birrimbirrwu buṉbu, ŋuriki Birrimbirrwu ŋunhi ŋayi Gunhu'yu Godthu wekaŋala dhuwali nhokala ŋayaŋulili. Rumbalnydja nhe dhuwali yaka nhuŋuway; Godku yana nhanŋuway nhe dhuwali yolŋunydja. \v 20 Liŋgu ŋayi ŋunhi nhuna walŋakuŋala, bitjarra ŋayi dhawaṯmaraŋalana märraŋala nhuna ŋuliŋuruyi rakunyŋurunydja romŋuru; ŋuriŋina gulaŋ-waṉḏinyarayuna nhanukalay ŋayi, nhanŋuwayliliyaŋalana ŋayi wapmaraŋala nhuna. \p Yo, nhenydja dhuwala yolŋu nhanŋuwaynha yana Godkuna, bala nhe djämanydja yukirriya nhokalay nhe rumbalyu ŋunhi yana liŋgu ŋunhi ŋuli yukurra milkuma garrwarkuma Godnha, ŋunhi nhäyinyara ŋayi ḻatju' wal'ŋu ga ŋamakurru'. \c 7 \s1 Ḻakarama yukurra märranhaminyarawuy dhäruk \p \v 1 Manymak. Dhuwalanydja ŋarra yurru ḻakarama ŋurikiy märranhaminyarawuynha, buku-ruŋinyamarama nhumalaŋgu dhäruk. Yo, manymak ŋunhi ḏarramuwu ŋayi yurru nhina yukurra gäna ḻuni, miyalkmiriwnydja. \v 2 Yurru dhiyaŋunydja-wala dhuwala ŋuli yukurra guḻku' yolŋu walala djäma marramba'na, ga ŋunhi yukurra yolŋu nhina ḻuni, bala ŋanya ŋuli balaŋu gur'yurruna ŋuriŋiyi marramba'yunydja romdhu, bala ŋarra ŋuli waŋanydja bitjanna, “Ŋuli ŋayi ḏarramunydja ḏukṯuk, ŋayi yurru märrama miyalknhanydja nhanŋuway, bala maṉḏa yurru nhinana yukurra; ga bitjandhi bili miyalktja yurru nhina dhuway'mirri yana, bitjan ŋayinydja yurru nhanŋuwaynha yana dhuway'mirriŋunydja ŋunhiyi.” \p \v 3 Yo. Ŋunhi ŋuli dhäyka ga ḏarramu märranhamirrina liŋguna, ŋunhiyinydja maṉḏa waŋganynha yana; ŋayi yurru ḏarramu wekanhamirri nhanukalayŋuwu dhäykawu, ga ŋayi yurru dhäyka bitjandhi bili wekanhamirri dhuway'mirriŋuwu, märr maṉḏa yurru märr-ḏaw'yun ŋunhilimina liŋgu. \v 4 Liŋgu ŋunhiyinydja miyalk rumbal yaka nhanŋuway gäna wal'ŋu, ŋunhinydja rumbal ŋayi nhanŋu dhuway'mirriŋuwu yana, ga bitjandhi bili ŋayi dhuway'mirriŋunydja rumbal yaka gäna wal'ŋu, ŋunhiyinydja nhanŋuway, nhanukalaŋuwu dhäykawu rumbal ŋayi. \v 5 Yaka ŋuyulkthinyamiyanydja maṉḏa. Wiripunydja mak nhuma yurru maṉḏa waŋanhamirri waŋganyŋura yana barrkuwatjthinyarawu nhinanharawu, märr nhuma yurru barrkuwatj yukurra guyaŋirri ga bukumirriyama Garraynha yana ŋanyapinyay waŋganynha, yana muka gurriri, bala yurruna nhuma yurru waŋgany-manapanmirriyi balayi nhina. Yaka weyindja maṉḏa nhiniya barrkuwatj; ŋayi ŋuli bäynha nhuna gur'yurru Satandhu gandarrŋura, liŋgu yolŋu nhe dhuwali, yalŋgina. \p \v 6 Yo, yaka ŋarra yukurra dhuwalayi bitjandhi nherraṉ romdja, yana ŋarra yukurra ḻakarama bitjan gam'; manymak warray nhuma yurru märranhamirri, ga manymak nhuŋu, nhe yurru nhina ḻuni. \v 7 Ŋarrapinydja dhuwala ḻuni yana, nhina ŋarra yukurra miyalkmiriw, ga guyaŋirri ŋarra yukurra nhumalaŋgunydja manymak warray ŋunhi nhe yurru nhina yukurra ḻuni, bitjan ŋarra dhuwala ḻuni nhina yukurra. Yurru Gunhu'yunydja ŋuli wekama barrku'-barrkuwatj yana ŋilimurruŋgu, märr yurru ŋilimurru ŋuriŋiyina märr-ḏaw'yun; wiripu-guḻkuny'tja yurru nhina yukurra ḻuni, ga wiripu-guḻkuny'tja yurru märranharamirri yukurra. \p \v 8 Nhumalaŋgu ḻuniwunydja ga dhuway-rakunymirriwunydja yolŋuwu walalaŋgu ŋarra yurru waŋa bitjan gam': Manymak nhumalaŋgunydja, nhuma yukurra yurru nhina yäna ḻuninydja, bitjandja bitjan ŋarrapi dhuwala. \v 9 Yurru ŋuli nhe djäl-ḏumurrunydja wal'ŋu, nhenydja yurru yana märramana, ga nhinana waŋganyŋura ŋurikalana yolŋuwala, liŋgu yakana yolŋuwu manymak djäl-ḏumurruyinyarawunydja wal'ŋu nhinanharawu wirrkiwunydja. \p \v 10 Ga nhumalaŋgu wäŋamirriwunydja yolŋuwu walalaŋgu ŋarra yurru waŋa ḻakarama, yurru dhäruktja dhuwala nhanukuŋu Garraywuŋu yana, yaka ŋarrakuŋuway. Miyalktja yurru nhina waŋganygala dhuway'mirriŋuwala yana, yakana ŋayi yurru ŋanya miyalkthu ganandja. \v 11 Ŋuli ŋayi miyalk ganaŋ'thundja yukurra nhina nhanukalaŋuwala dhuway'mirriŋuwala, ŋayinydja yukurra yurru nhinana yana gänana, yakana ŋayi yurru wiripunhanydja ḏarramunha märrama. Yurru manymak warray nhanŋu, ŋayi yurru marrtji balayi roŋiyirri dhuway'mirriŋuwalanydja. Ga ŋayi yurru dhuway'mirriŋuyunydja yakana gonha'yun nhanŋuway miyalknha, bala ganaŋ'thundja. \p \v 12 Ŋe, ga wiripunydja ŋarra yukurra ḻakarama nhumalaŋgu, yurru dhuwalanydja dhäruk ŋarrakuŋuwaynha, yaka ŋayi Garrayyu ḻakaraŋala. Ŋunhi ŋayi ḏarramu wäŋamirri nhina yukurra Garraywalaŋumirri, yurru miyalk nhanŋu yakanydja Garraywalaŋumirri yolŋu, ŋuli yurru ŋayi ŋunhiyi miyalk ḏukṯukthirri mukthunarawunydja nhinanharawu yukurranharawu, ŋayinydja yurru ŋanya ŋuriŋiyinydja ḏarramuyu yakana gonha'yun, nhinana maṉḏa yukurra yurru waŋganyŋurana mukthunna. \v 13 Ga ŋuli ŋayi dhäykanydja Garraywalaŋumirri nhina yukurra wäŋamirri, yurru dhuway'mirriŋunydja nhanŋu yaka Garraywalaŋumirri yolŋu, ŋayinydja yurru ŋunhiyi miyalktja nhinana yana ŋurikalayi dhuway'mirriŋuwala, yakana ŋayi yurru ganan ŋanya, ŋuli ŋayi ŋunhiyi dhuway'mirriŋunydja nhanŋu nhinanharawu ḏukṯuk. \v 14 Ga ŋunhi maṉḏa yukurra yurru nhinanydja waŋganyŋura, ḏarramu ga dhäyka, waŋganydja Garraywalaŋumirri yolŋu ga waŋganydja yaka Garraywalaŋumirri, ŋayi yurru Gunhu'yunydja nhämana maṉḏanha ŋunhimalayinydja bitjan waŋganynha, bala djäma ŋamathamana marrtji bala, ga ḏarrtjalk ḻakaramana ŋunhinhayinydja ŋunhi ŋayi yaka Garraywalaŋumirri, liŋgu ŋayinydja ŋunhi waŋganynha, dhambay ŋurikalana ŋunhi ŋayi Garraywalaŋumirri yolŋu. Ga bitjandhi bili ŋayi ŋuli Godthu ḏarrtjalk ḻakaramayi djamarrkuḻi'nhanydja ŋurikiyi Garraywalaŋumirriwunydja yolŋuwu; ŋuli ŋayi bini Godthu yaka maṉḏanha nhänha waŋgany-manapana, ŋayinydja bini walalanha djamarrkuḻi'nha maṉḏaku ḻakaranha ŋayaŋu-djarrpi'na bitjanana. \p \v 15 Yo. Ŋuli nhuŋu dhuway'mirriŋu, mak ŋula miyalk nhuŋu yakanydja Garraywalaŋumirri, bala yurru ŋayi nhuna gananna, yakana ŋayi ḏukṯuk nhuŋu, bili nhenydja ŋunhi Garraywalaŋumirrina, yana gonha'yurrana ŋanya ŋunhinhayi yolŋunha; yakana biyapulnydja nhe dhä-manapan yurru nhanukala. Liŋgu Gunhuny'tja nhuŋu wäthurruna bitjarra nhanŋuwayliliyaŋalana ŋayi, märr nhe yurru nhina ŋayaŋu-yal'yunarana ga gombunhamiriwnha. \v 16 Yurru yaka gonha'yurranydja ŋanya, ŋunhi ŋayi yurru nhuna ŋayathamanydja yukurra Garraywalaŋumirrinha yolŋunha. Mak ŋayi yurru Gunhu'yunydja ŋanya walŋakuma nhokalaŋukurruna, ŋunhinhayi ŋunhi ŋayi yaka Garraywalaŋumirri. \s1 Nhiniya ŋunhilimi bili romŋura ŋunhi wanhamala nhuma ŋayi Godthu nherrara \p \v 17 Yo. Ŋunhi nhuma ŋäthilinydja ŋäkula Garraynha wäthunara, bala wekanhaminana nhunapinyay nhe nhanukalana, nhinanhanydja nhuma yukurranha ŋuli barrku'-barrkuwatj yana romŋura malaŋuŋura, balanyaraŋura gam', wiripunydja nhuma wäŋamirri ga wiripunydja ḻuni yolŋu, wiripu-guḻkuny'tja nhuma Djuw yolŋu'-yulŋu ga wiripunydja mulku'-mulkuruna, wiripu ga wiripu bäpurru yolŋu walala; wiripu-guḻkuny'tja nhuma djämamirri walala ŋula yolku yolŋuwu, ga wiripunydja nhuma yaka garrpiṉara yolŋu ŋula yolkuŋu yolŋuwuŋu, yurru ŋayina nhumalanha ŋunhi nherra'-nhirraranydja ŋunhimalayi nhälili romlili malaŋulili, Garrayyuna yana. Ga dhiyaŋunydja-wala nhe dhuwala Garraywalaŋumirrina yana yolŋu, yurru nhiniyana yana yukirriya dhiyaliyina bili romŋuranydja ŋunhi ŋayi Garrayyu nherrara nhuna romlili ŋunhimalayi. Ga bitjandhina ŋarra yukurra ŋuli ḻakaramanydja bukmakku yana Garraywalaŋumirriwunydja, birrka'mirriwu. \p \v 18 Yo, ŋunhi nhe Djuwnydja yolŋu ŋunhi Gunhu' nhuŋu wäthurruna nhanŋuwayliliyaŋala, nhiniyanydja nhe yurru ŋunhiyi bili Djuw yana yolŋu, yurru Garraywalaŋumirrina; yaka waŋiya ḏaḏawyunarawunydja Djuwyinyaraŋuru bala wiripuŋuyinyarawunydja. Ga ŋuli nhe mulkuru yolŋu, yakanydja Djuw, yakana biyaka wiripuyiyanydja, bala be Djuwyiyana; ŋunhi liŋgu yana bäpurru' nhenydja, yurru Garraywalaŋumirrina. \v 19 Yo, bäyyi nhe Djuw yolŋu ga bäyyi nhe mulkuru dhika nhä malanha ŋunhi, yurru waŋganynha yana garrwarnydja wal'ŋu dharrpalnydja rom ŋilimurruŋgu bukmakku, dhuwalayina liŋgu Godkuna rom nhe yurru ŋayathama yukurra ŋurruŋukumanydja wal'ŋu. \p \v 20 Yo, waŋga'-waŋgany yana nhuma yurru yukurra nhinanydja dhiyalaŋumiyi bili romŋura, ŋunhili liŋgu ŋunhi nhe nhinanha yukurranha ŋuli ŋäthili, ŋunhi nhe ŋäkula Garraynha wäthunara bala wekanhaminana, yurru Garraywalaŋuwu yana nhe yurru nhinanydja yukurra ŋunhiliyi romŋura. \v 21 Ŋunhi nhe garrpiṉara djämamirri ŋula yolkuŋu yolŋuwuŋu, yurruna nhe Garraywala wekanhamina nhunapinyay nhe, yana nhiniyana yukirriya ŋunhilina bili romŋura, djämamirrina ŋurikiyi yolŋuwu, yurru nhe dhawaṯthunna-wala yurru yanana, ŋuli ŋayi yurru nhuna ŋula yolthu dhawaṯmaramanydja. \v 22 Yo, ŋunhi garrpiṉara djämamirri yolŋu Garraywalaŋumirrinydja liŋguna dhawaṯmaranharana Garraywuŋuna, yakana ŋayi garrpiṉara yätjkuŋu biyapulnydja; ga ŋunhiyinydja yolŋu ŋunhi ŋayi yakanydja ŋula yolku yolŋuwu djämamirri, ŋunhiyina garrpiṉara yolŋu Garraywuŋunydja, nhanŋuwaynydja ŋayi djämamirri yolŋu Garraywunydja. \v 23 Yo, nhenydja nhanŋuway yana yolŋu Garraywu, liŋgu ŋayipi nhuna märraŋala ŋulaŋurunydja dhawaṯmaraŋala Mokuywalanydja goŋŋuru, ŋuriŋiyina nhanukalaynha ŋayi ŋunhi maŋgu'-waṉḏinyarayu; yana yukirriya nhiniya goŋŋura nhanukalaynha Garraywalana, märr yakana yurru nhuna ŋula yolthu yolŋuyu garrpiṉ ŋula nhäyunydja romdhu. \p \v 24 Yo, gutha walala. Waŋga'-waŋgany yana nhuma yurru nhinanydja yukurra waŋgany-manapanmirri yana waŋganyŋura Gunhu'wala, yurru ŋunhilimi bili romŋuranydja ŋunhi nhe ŋuli yukurranha nhinanha ŋäthili, ŋunhi ŋayi Garray nhuŋu wäthurruna nhanŋuwayliliyaŋala. \s1 Dhuwalanydja dhäruk ḻuni'-ḻuniwu ga wäŋamirriwu walalaŋgu \p \v 25 Yo. Wiripunydja nhuma ŋarranha dhä-wirrka'yun bitjan, “Nhämirri ŋunhi ḻuninydja yolŋu? Nhaltjan ŋayi yurru?... märrama muka ŋuriŋiyinydja?... bay' yaka ŋiniya?” bitjan. Ŋunhi ŋayi dhiyalanydja Garray, yaka ŋayi ḻakaraŋalanydja, yurru ŋarrapina ḻakaramanydja yurru nhumalaŋgu, ga ŋarrakunydja dhäruk dhuwala yaka gäna ŋarrakuway, liŋgu ŋarrakalanydja ŋayi ŋuli Garrayyu wekama nhä malanha ŋamakurru wal'ŋu, dharaŋanamirri warray. \p \v 26 Dhiyaŋunydja-wala dhuwala wäŋa mari-yakaynha, yurru ŋarranydja yukurra guyaŋirri nhuma yurru nhina ŋamathama dhiyaŋu-wala, ŋuli nhuma yurru nhina yukurra bitjandhinydja bitjan dhiyaŋu-wala dhuwali nhe nhina yukurra. \v 27 Ŋuli nhe nhina yukurra dhäykamirrinydja, yakana ŋanya gonha'yurranydja, ga ŋuli nhe ḻuninydja, yana nhiniya yukirriya ḻunina, yaka ḻarruŋa miyalkkunydja. \v 28 Ŋuli nhuma yurru märranhamirrinydja, ŋunhinydja manymaknha, yakana ŋula nhä yätj, yurru ŋuli nhuma yurru märranhamirrinydja maṉḏa nhumalaŋgunydja yurru marina guḻku'yirri, ga nhäyuna malaŋuyu yurru nhumalanha biyapulnha warwuyunmarama yukurra. Ga ŋarranydja ḏukṯuk nhumalaŋgu nhuma yurru nhina mäwaya, warwumiriw yana. \p \v 29 Gutha walala. Walunydja dhuwala gurririna, galki yurru dhuwala wäŋa wiripuŋuyirrina, yakana weyin yukurra yurru dhärra bitjan dhuwala dhiyaŋu-wala. Yana ŋilimurru nhina yukurra yurru nhanŋuwaynha wal'ŋu, ga ḻayḻayyun nhanukalaynha Garraywalana, waŋganygalana nhäŋura malaŋuŋura. Ŋunhi nhe wäŋamirrinydja, yakana ḻayḻayyurra ŋurikalayinydja nhokalayŋuwala dhäykawalanydja, yana ḏaykun warrkuluŋa Garraywala, biyaka bitjan ḻuni ŋunhi yolŋu. \v 30 ŋuli nhe yukurra yurru warwuyun ga ŋäthi ŋula yolku, yaka weyinguŋanydja guyaŋiya ganurunha, yana gurririkuŋa, bala liŋguna, ga ŋuli nhe galŋa-djulŋithirri ŋuli yukurra, yaka ḻayḻayyurra ŋunhilimiyinydja yana yukirriya. Ŋunhi nhe ŋayathama yukurra ŋula nhä ŋamakurruny'tja wal'ŋu, yaka märr-nherraṉmiya ŋunhimalayinydja liŋgunydja, yana märr-nherraṉmiya Garraywala, biyaka bitjan ŋunhi yolŋu ŋunhi ŋayi girri'miriw. \v 31 Ŋuli nhe rrupiya-maypamirrinydja yolŋu, yaka yana guyaŋiya ŋunhiyi bili rrupiya, ga ŋula nhä dhiyakuy ŋunhi munatha'wuy nhä malanha nhe yurru märrama ŋuriŋiyi rrupiyayu. Yo, yaka yana ŋayaŋu-nherraṉmiya munatha'wuywunydja nhäku malaŋuwu, liŋgu munathany'tja dhuwala wäŋa winya'-winyayunna yukurra marrtji, galki yurru wiripuŋuyirrina. \p \v 32 Yo, ŋarranydja ḏukṯuk nhumalaŋgu, nhuma yurru nhina warwuyunamiriwnha ŋula nhäku malaŋuwu. Ŋunhi ḏarramu ḻuninydja ŋuli yukurra nhina, ŋayi yukurra yurru yana ḻayḻayyun ga guyaŋirri ŋanyapinyaynha Garraynhana wal'ŋu, ŋanyapinyaynha waŋganynhana galŋa-djulŋikuma. \v 33 Ga wäŋamirrinydja yolŋu ŋuli yukurra ḻayḻayyun munatha'wuywuna nhäku malaŋuwu, yana ŋuli yukurra ḻayḻayyun ga galŋa-djulŋikuma miyalknhana nhanŋuway ŋayi. \v 34 Yo, ŋayi yukurra ŋuriŋiyi wäŋamirriyu yolŋuyu guyaŋirrinydja märrma'kumana, Garraynha ga miyalknha nhanŋuway ŋayi, bala maṉḏa yukurra gombunharamirrina yulŋunydja. Ga balanyayi bili ḻuniwunydja dhäykawu, ŋayinydja yurru ḻayḻayyun yukurra nhanukalay Garraywala, waŋganygala yana, märr yurru ŋayi nhanŋuway yana Garraywu, rumbal ŋayi ga ŋayaŋu; ga wäŋamirrinydja dhäyka ŋuli yukurra ḻayḻayyun munatha'wuywuna nhäku malaŋuwu, märr yurru ŋayi dhuway'mirriŋunha ŋunhi nhanŋuway ŋayi ŋayaŋu-djulŋikuma yana. \p \v 35 Yo, ḻakaramanydja ŋarra yukurra dhuwala nhumalaŋgu, yana guŋga'yunna nhumalanha bitjandhi; yaka dhuwala ŋarra nherraṉ yukurra dhuwalayi romdja malanha, yana ŋarra yukurra ḻakarama marŋgikuma nhumalanha, märr nhuma yurru djarr'yundja nhumapina nhä ŋamakurru, märr nhe yurru nhina rom-dhunupayirri. Ŋarranydja ḏukṯuk' nhumalaŋgu, nhuma yurru ḻayḻayyun waŋganygala yana, nhanukalay Garraywala, yaka märrma'kunharawunydja guyaŋinyarawu. \p \v 36 Wiripunydja mak ŋuli yolŋu ḏarramu waŋa bitjan, “Ŋarra yurru nhina ḻuni bay, yakana ŋarra yurru märrama ŋarrakuway ŋunhi dhawu'mirrinha miyalknha,” yurru dhäykanydja ŋunhi dhawu'mirrinydja nhanŋu ŋaḻapaḻnha liŋguna. Ŋuli ŋayi yurru ŋunhi ḏarramu ŋurikiyi dhäykawu wirrkinydja wal'ŋu djälthirri yukurra, ŋayinydja yurru ŋanya märramana; ŋunhiyinydja ŋamakurru warray, yaka ŋula nhä yätj. \v 37 Ga ŋuli ŋayi yurru ŋunhiyi ḏarramu dhäruk-djarr'yunmirri ŋanyapinyay ŋayi, ŋayinydja yurru waŋganydhirrina yana gänaŋuwuna nhinanharawu; ŋunhi ŋayi yurru ŋayaŋu-dhärra yukurra wuṉḏaŋarr nhanŋuway ŋayi, ga ŋuli ŋayi yukurra yurru yakanydja guyaŋirri dhäykawu, ŋunhinydja manymak warray, ŋayi yurru nhina ḻuni yana. \v 38 Yo, ŋunhi ŋayi yurru ḏarramuyu märrama dhäykanha, ŋunhiyinydja manymak nhanŋu, ŋayi yurru märrama; ga ŋunhi ŋayi yurru yaka märrama, ŋunhiyinydja manymak yana mirithirri dhika. \p \v 39 Ga ŋunhi ŋayi dhäyka wäŋamirrinydja, liŋguna ŋayi ŋunhi dhä-manaparana nhanukalaŋuwala dhuway'mirriŋuwalanydja ŋunhiyi, ŋayinydja ŋunhi nhanŋuway yana yulŋunydja, yana liŋgu ga rakunydhirri ŋayi yurru nhanŋu dhuway'mirriŋu. Ga ŋunhi ŋayi yurru rakunydhirri dhuway'mirriŋu nhanŋu, ŋunhiyinydja ŋayi gänana, yakana biyapul dhä-manapanara ŋula yolkala; manymaknha nhanŋu yana ŋunhiyinydja ŋayi yurru märrama wiripuŋunhanydja ḏarramunha ŋuli ŋayi ḏukṯuktja, yurru ŋunhiyinydja ḏarramunha ŋayi yurru dhäykayu ŋuriŋiyi märramanydja Garraywalaŋumirrinha yana yurru. \v 40 Yo, manymak warray nhanŋu ŋayi yurru dhuway-rakunymirriyu märrama wiripuŋunhanydja, yurru ŋarrapinydja guyaŋirri yukurra galŋa-ŋamathinyarawu nhinanharawu nhanŋu gänaŋuwunydja, ga bitjandhi mak ŋayi yukurra ŋuriŋi Garraywalanydja Birrimbirryu ḻakarama gonha. \c 8 \s1 Yaka djäma ŋula nhä ŋunhi yurru galkinyamarama yalŋgi'nha yolŋunha Garraywalaŋumirrinha \p \v 1 Yo. Ga wiripunydja nhuma ŋarranha waŋa dhä-wirrka'yun bitjan, “Nhämirri ŋatha ŋunhi mundhurr-wekanharawuynydja?... ŋunhi walala mundhurr-wekama wiripuŋuwu waŋarrwu? Manymak dhuwalanydja gay' ŋilimurruŋgu?... ŋilimurru yurru ḻuka yana dhuwalayi ŋatha? Liŋgu ŋilimurrunydja dhuwala marŋgi warray wal'ŋu, yaka ŋilimurru märr-ŋal'yun ŋuli ŋurikiyi wiripuŋuwunydja waŋarrwu malaŋuwu,” bitjan nhuma waŋa wiripunydja dhä-wirrka'yun ŋarranha. \p Yo, yuwalk dhuwaliyi yulŋunydja, ŋilimurru marŋgina; yurru ŋuriŋiyi muḻkurryunydja waŋganydhunydja guyaŋinyarawuyyu, marŋgithinyarayunydja dhikanydja be, yolŋunha yurru yaka guŋga'yun, yana ŋayi yurru guyaŋinyamirri ŋanyapinyay ŋayi yanapi ŋayi be bathala wal'ŋu yolŋu. Yurru märr-ŋamathinyarayuna ŋuriŋina wal'ŋu yurru yolŋunha ŋuthanmarama yuwalkkumanydja yindikuma. \v 2 Yo, ŋunhi ŋayi yurru yolŋu ḻakaranhamirri bitjanmirri, “Ŋarranydja dhuwala marŋgi warray wal'ŋu,” bitjan, ŋunhiyinydja yolŋu yuwalk yaka warray marŋgi, yakana ŋayi yana yuwalkkuma wal'ŋu marŋgi. \v 3 Yurru ŋurikinydja yolŋuwu ŋunhi ŋayi yukurra ŋuli märr-ŋamathirri Gunhu'wu, Gunhu'na ŋayipina marŋgi yolŋuwu ŋurikiyinydja. \p \v 4 Yo. Ŋilimurru yurru guyaŋirrina ŋunhiyi ŋatha mundhurr-wekanharawuy wiripuŋuwu waŋarrwu ŋunhi. Marŋgi muka ŋilimurru ŋurikiyi goŋbuywunydja waŋarrwu, yurru ŋula nhä warray ŋayi ŋunhiyi yulŋunydja, walŋamiriw warray, yakana yuwalk waŋarr wal'ŋu, ga marŋgi muka ŋilimurru Godku Gunhu'wunydja, ŋunhi ŋayipina yana waŋganynha yuwalktja wal'ŋu waŋarr, yakana yana wiripunydja waŋarr wal'ŋu ŋula. \v 5 Guḻku' dhika nhänydja malanha yolŋuyu ŋuli ḻakarama waŋarr bitjandja, nhä malanha ŋunha djiwarr'ŋura ga nhä malanha dhiyalami munatha'ŋura, ga wiripuwuna ga wiripuwuna ŋuli yolŋu'-yulŋunydja buku-ŋal'yun, guḻku'wunydja wal'ŋu waŋarrwu malaŋuwu, ga guḻku'na be garray walala ŋuli ḻakarama. \v 6 Yurru ŋilimurruŋgunydja dhuwala ŋayipi warray waŋgany waŋarr, God Gunhuny'tja yana, ŋunhiyi ŋunhi nhanukuŋu bukmak nhä malanha maḻŋ'thurruna, ŋunhiyi ŋunhi ŋayi djäma ŋilimurrunhanydja yolŋu'-yulŋunhanydja nhanŋuwaynha ŋayi; ga waŋgany yana ŋayipi ŋilimurruŋgunydja Garray, ŋayipi yana Djesu-Christ, ŋunhi yukurrana bukmak nhä malanha maḻŋ'thurrunanydja nhanukalaŋukurruna, ga nhina ŋilimurru yukurra dhuwala walŋanydja nhanukalana yana. \p \v 7 Yuwalk dhuwala yulŋunydja. Waŋgany yana yuwalktja wal'ŋu God ŋayipi, yurru wiripu-guḻkuny'tja Garraywalaŋumirri yolŋu walala yalŋgi yana, ga dhuŋa, bala walala ŋuli yukurra baḏaknha guyaŋirrinydja ŋunhi goŋbuynhanydja maḏayin'nha malaŋunha, yanapi ŋunhiyina yuwalktja waŋarrnydja wal'ŋu. Ŋäthilinydja wal'ŋu ŋunhinydja walala yukurranha ŋuli mundhurr-wekanha ŋatha ŋurikiyi goŋbuywu waŋarrwu, bala walala ŋuli ḻukanhana, märr ŋuriŋi ŋathayunydja be walalanha yurru waŋganygumana ŋurikalayi be waŋarrwala goŋbuywalanydja. Ga dhiyaŋunydja-wala ŋunhi ŋayi ŋuli yukurra ḻuka ŋunhiyi ŋatha, ŋuriŋiyi yalŋgi'yu Garraywalaŋumirriyu yolŋuyu, ŋayinydja ŋanya yurru ŋuriŋiyi ḻukanharayunydja ŋathayu ŋayaŋu-yätjkumana dhikana yulŋunydja, liŋgu ŋayi yurru guyaŋirri roŋiyirrina balayi ŋunhinhana maḏayin'nhana waŋarrnha. \v 8 Yakana yurru yolŋu ŋula galkithirri Godkalanydja Gunhu'wala ŋathayunydja ḻukanharayu; ŋuli nhe yurru ŋathanydja ḻuka yukurra, nhenydja yurru yakana yana galkithirri Gunhu'walanydja ŋuriŋiyi ŋathayu, ga ŋuli nhe yakanydja yurru ḻuka, ŋuriŋiyinydja nhe yakana yurru barrkuthirri be-wala Gunhu'wala. \p \v 9-12 Yo, marŋgi muka nhumanydja, yaka nhumanydja dhuwali dhuŋamirri ga yalŋgi'mirri Garraywalanydja romŋura; nhumanydja mak yurru yaka galkirri ga balayi roŋiyirri ŋunhimalayi maḏayin'lili ŋuriŋiyi ŋathayu dhuyuyunydja, ŋunhi nhuma yurru ḻuka. Yurru yaka nhuŋu ŋamakurru' ḻukanharawunydja dhuwalayi, ŋunhi nhokala ḻukanharayunydja yurru wiripuŋunhana yolŋunha galkinyamarama yätjlilina. Ŋuli nhe yurru gärrinydja ŋunhimala buṉbulili, ŋunhi walala ŋuli yukurra buku-ŋal'yun wiripuŋuwu waŋarrwu ŋunhimalayi, ŋayinydja yurru wiripuŋuyunydja yolŋuyu Garraywalaŋumirriyu nhämana nhuna, ŋuriŋiyinydja ŋunhi ŋayi yalŋgi' ga yaka wirrki wal'ŋu marŋgi Garraywu; nhämana ŋayinydja yurru nhuna ḻukanharalilinydja, bala waŋa bitjanna, “Way, ŋunha ŋayinydja yukurra ḻuka warray,... ŋuruŋunydja ŋunhi ŋayi marŋgi wal'ŋu Garraywu. Manymak, ŋarranydja yurru ḻukana ŋunhiyi ŋatha, bitjandhi bili yana bitjan ŋayi.” Bala yana ŋayina yukurra yurru ḻuka, malthun nhuŋunydja romgu, ga ŋuriŋiyi ḻukanharayunydja ŋayi yurru ŋunhiyi yalŋginy'tja Garraywalaŋumirri yätjthirrina, liŋgu nhanukala ŋayaŋuyuna ŋuli yukurra waŋa yätj ḻakarama bitjanarawuyinydja ḻukanharawu. Yo, Garraynydja ŋunhi burakina walŋakunharawu bukmakku ŋilimurruŋgu yana, marŋgimirriwu ga yalŋgi'mirriwu; yakana ŋamakurru' ŋunhi nhokala marŋgithinyarayu yurru baḏuwaḏuyundja ŋunhiyi yalŋgi'nha yolŋunha. Ŋuli nhe yurru galkinyamarama ga ŋayaŋu-yätjkuma nhuŋuway gutha'mirriŋunha bitjandhiyinydja, ŋunhiyinydja balanyaraŋga yana liŋgu bitjarra nhe ŋayaŋu-yätjkuŋala ŋanya Garraynha. \p \v 13 Yo, nhaltjan ŋarranydja yurru dhika?... ḻuka ŋunhayi ŋatha? Yakana yana. Manymak warray ŋarrakunydja ḻukanharawu, yaka warray ŋarranha ŋuli galkinyamaraŋu ŋuriŋi ŋathayu, yurru yakana yana wal'ŋu ŋarranydja yurru ḻuka, liŋgu ŋarrakalanydja ḻukanharayu mak ŋuli galkinyamaraŋu wiripuŋunhana yolŋunha. \p Yo. Ŋarranydja yurru yakana yana djäma ŋula nhä malanha bitjandhi, ŋuli ŋarrakala baynha bitjanarayuyi djämayu galkinyamaraŋu ŋarrakuway gutha'mirriŋunha yätjlilina romlili. \c 9 \s1 Nhaltjan ŋilimurru yurru wekama ŋunhinydja yolŋunha ŋunhi ŋayi ŋuli ŋilimurruŋgu marŋgikuma ḻakarama Godnha dhäruk? \p \v 1-2 Yo, ŋarranydja dhuwala yaka garrpiṉara rombuy yolŋuwuŋunydja, liŋgu ŋarra dhuwali nhanŋuway Garraywu bo'puyŋu, nhanukuŋuway Godkuŋu yana ŋarra dhuwala nherraṉaranydja dhiyakuyi djämawunydja, yaka ŋula yolŋuwuŋunydja. Ŋarra nhäŋala ŋilimurruŋguway Garraynhanydja Djesunhanydja ŋarrakalay ŋarra maŋutjiyu, ŋayi maḻŋ'thurrunanydja ŋarrakala dhukarrŋura ŋunhala. Wiripu-guḻku'yunydja ŋuli ḻakarama ŋarranha yanapi ŋarranydja yakana bo'puyŋu ŋula, yurru nhumanydja Gorinbuyŋunydja marŋgi muka ŋunhi ŋarranydja dhuwala yuwalk yana bo'puyŋunydja nhanŋu Garraywu, liŋgu nhumanydja nhanŋu marŋgithina ŋarrakalay djämayu. Ga ŋunhi ŋuli walala nhäma nhumalanha yolŋu'-yulŋuyunydja, ŋunhi nhuma yukurra dhiyaŋu-wala nhinanydja Garraywalaŋumirrina yolŋu'-yulŋu, ŋuliwitjandhina walala yurru dharaŋandja ŋunhi ŋarranydja dhuwala yuwalk yana bo'puyŋu Garraywu. Garraywu. \p \v 3 Wiripuyunydja ŋuli yolŋu'-yulŋuyu ŋarranha gupa-waŋa bitjanna, yanapi ŋarra ŋuli djäma dhuwalayinydjayi märranharawu rrupiyawu yana, ŋathawu ŋula nhäku, yurru ŋarranydja ḻakarama ŋuli walalaŋgu bitjan warray, \v 4 “Ŋunhi ŋanapurru ŋuli djämanydja dhuwalayi guŋga'yun yolŋu'-yulŋunhanydja, ŋunhinydja dhunupa muka walala yurru wekama ŋanapurrunhanydja walalaŋguŋuway buku-ruŋinyamaranhara. \v 5 Nhä dhuwalanydja?... yätj?... ŋunhi ŋarra bini gänha dhäykanha ŋarrakuway ŋunhi ŋarra ŋuli bitjan bala ḻakarama marrtji dhäwu' birrŋ'marama Godku?... bitjanna bitjan walala ŋunhi wiripu-guḻku'yu bo'puyŋuyu walalay ga Garraywala ŋunhi gutha'mirriŋuyu walalay ga Betayu ŋuli gurrukama garr'yun walalaŋguway dhäykawurrunha galki marrtji?” \v 6 Yo, nhuma ŋuli walalaŋgu buku-ruŋinyamarama muka wekama ŋatha ga ŋula nhä ŋurikiy walalaŋgalaŋuwuy djämawuynydja, ga nhäkuna ŋilinyuwaynydja, ŋarranydja ga Bänapatjtja yurru djäma ŋinyalaŋgalay goŋdhu ŋathawu ŋula nhäku märranharawu, ŋunhi ŋilinyunydja maṉḏa ŋuli marrtji marŋgikunharawu, nhumalaŋgunydja ḻakaranharawu? \v 7 Ŋunhi ŋuli yolŋuyu djäma yukurra gunganhamirriyama wäŋa ŋunhi miriŋuwala, nhaltjan muka ŋayi ŋuli ŋuriŋiyinydjayi yolŋuyu?... bäyim ŋatha nhanŋuway ŋayi? Yaka warray. Ŋuriŋi liŋgu yolŋuyu walalay nhanŋunydja yurru wekama ŋatha ŋula nhä, liŋgu ŋayi yukurra djäma ŋuli guŋga'yun walalanha. Ga ŋayinydja ŋuli ŋatha-ŋuthanmaranharamirriyunydja ḻuka ŋunhiyinydja borum ŋunhi ŋuli ŋuthan nhanukalay ŋayi gädniŋura. Ga ŋayi ŋuli wäyin-djäkamirriyunydja yolŋuyu ḻuka yukurra ŋamun'kurr ŋuriki liŋgu wäyinbuy, ŋunhi ŋayi ŋuli djäkaŋura nhanukala yukurra nhina. \p \v 8-9 Yo, Ŋunhiyinayi yolŋuwunydja rom, ga bitjandhi liŋgu Godkunydja, liŋgu Mawtjitjkalanydja romdhu ŋuriŋinydja waŋa yukurra ḻakarama bitjan gam', “Ŋunhi ŋuli buliki'yu djäma marrtji muŋdhu'-muŋdhun ŋatha malanha barrkuwatjkuma marrtji ŋuliŋuru dhukun'ŋurunydja, yaka ŋanya dhänydja ḏapmaraŋa Gonha'yurrayana ŋanya, märr ŋayi yurru ḻuka marrtji ŋatha ŋuliŋuruyi.” Nhäku ŋayi Godthu waŋana ḻakaraŋala bitjarrayinydja? Yakana ŋayi ŋunhi guyaŋina yukurrana ŋunhiyi buliki'nhanydja yana. \v 10 Dhuwalayinydja dhäruk mayali' yana, märr ŋilimurru yurru marŋgithirri, liŋgu ŋuriŋiyinydjayi dhärukthu yukurra ḻakarama ŋilimurrunha Garraywalaŋumirrinha yolŋu'-yulŋunha. Yo, waŋganydhunydja yolŋuyu ŋuli yukurra yolŋu'-yulŋunha ŋunha ŋayaŋu girri'-ŋamathinyamirriyama, märr yurru walala märrama Godku dhäruk walalaŋgalay ŋayaŋulili, ga ŋunhiyinydjayi balanyarana bitjan yolŋu ŋunhi ŋayi ŋuli munatha' ŋunhi marrtji bala buma, ga wiripunydja ŋuli yolŋuyu dholkuma ŋatha maŋutji ŋunhimalayi munatha'lili. Yurru ŋuriŋiyi yolŋuyunydja maṉḏaŋuyu djämanydja ŋuli bitjandhiyina, liŋgu maṉḏa dhukarr-nhäma yukurra gatjpu'yun ŋuriki maŋutjiwu, wanhaka ŋayi yurru ŋuthan bala borummirriyirri, märr yurru walala ŋuliŋuruyi ḻuka walalaŋgalay djämawuy. \v 11 Yo, ŋarrapinydja ga Bänapatjthunydja ŋilinyunydja maṉḏa yukurrana djäma Godku, dholkuŋala marrtjina Godku dhäruk malanha nhumalaŋgala ŋayaŋulili, ga ŋunhi ŋilinyu bini ŋäŋ'thuna ŋathawunydja nhumalanha, nhä ŋunhiyinydjayi?... yätj? Dhunupa muka nhumalaŋgu, ŋunhi nhuma yurru wekama buku-ruŋinyamaramanydja ŋinyalaŋgu ŋurikiy djämawuy. \v 12 Nhuma wekaŋala buku-ruŋinyamaraŋala wiripu-guḻku'nhanydja ŋunhi nhumalanha walala guŋga'yurruna, yurru märr ŋuli ya'. Yurru ŋilinyunydja maṉḏa djäma wirrki warray wal'ŋu mirithina warray nhumalaŋgu. Nhä ŋunhiyinydja?... yätj?... ŋunhi ŋilinyu yurru ŋäŋ'thun nhumalanha ŋathawunydja ŋula nhäku? Yurru yaka ŋilinyu ŋäŋ'thurrunanydja nhumalanha ŋula nhäku, yana ŋilinyu nhinana yukurrana marrya', ŋathamiriw ŋula nhämiriw, liŋgu yaka ŋilinyu ḏukṯuk, walala ŋuli yolŋu'-yulŋuyu guyaŋirri yanapi ŋilinyu ḻakaranha dhäruk ŋunhi ŋula nhäku märranharawu. Ŋilinyu ḏukṯuk bawala'mirriwu yolŋuwu, walala yurru mäkiri'-witjun ŋilimurruŋgu dhärukku, bala märramana yurru dhäruk Garraynha. \p \v 13 Yo, nhumanydja marŋgi muka ŋurikinydja walalaŋgu ŋunhi walala ŋuli djäma yukurra Godkala ŋunhi Buṉbuŋura. Ŋe, manymak muka walalaŋgunydja, walala yurru ḻuka wäyin, ŋunhi walala ŋuli yolŋu'-yulŋuyu gäma mundhurr bala Godku ŋunhiyi. \v 14 Ga bitjarra liŋgu Garray waŋana bitjarranydja, “Walala yurru ŋunhinydja yolŋu'-yulŋu ŋunhi walala djäma yukurra ŋarrakunydja, baḻaka'yunmarama ḻakarama yurru dhäwu' yolŋu'-yulŋuwala, walala yurru märrama yukurra ŋatha ŋula nhä ŋurikiŋi yolŋu'-yulŋuwuŋu, ŋunhi walalanha walala ŋuli marŋgikuma yukurra,” bitjarra. \p \v 15 Yo, manymak warray ŋunhi bini ŋarra ŋäŋ'thuna ŋathawunydja nhumalanha, yurru yaka ŋarra ŋäŋ'thurruna nhumalanha ŋäthilinydja ŋula nhäku, ga yaka ŋarra yana yukurra ŋäŋ'thun nhumalanha dhiyaŋunydja-wala ŋula nhäku, bäyyi dhuwalanydja ŋunhi ŋarra wukirri yukurrana bitjarrayinydja dhipala djorra'lilinydja. Yaka ŋarra ḏukṯuk nhumalaŋgalaŋuwu rrupiyawunydja, yakana. Ga yakana yurru ŋula yol yolŋu waŋa bitjandja, “Ŋunhinydjayi dhäruk dhäparknha ŋula nhämiriwnha,” bitjandja. Yana yurru ŋarra ŋäthilina rakunydhirri,... liŋgu ŋarra ŋurr'yunna yukurra yulŋunydja dhiyaŋuyi, ŋunhi yänana ŋarra yukurra ḻakarama dhäwu' birrŋ'marama, yakana ŋula rrupiyawu. \v 16 Ŋunhi ŋarra ŋuli dhäwuny'tja ḻakarama, yakana ŋarra yurru ŋurr'yundja ŋula bitjandja, “Ŋarranydja dhuwala dhäwu'-ḻakaranharamirri,” bitjandja, yana bini ŋarra ŋula dharrpal wal'ŋu ŋula nhä yolŋu. Ŋarranydja ŋuli ḻakarama birrŋ'marama dhäwu, liŋgu Godthu ŋayipi waŋananydja ŋarranha ḻakaranharawu birrŋ'maranharawunydja. Ŋayipi ŋarraku djäma dhuwala wekaŋalanydja. Ŋunhi ŋarra bini yakanydja birrŋ'maranha ga ḻakaranha dhäwu' dhuwalayi ŋanya Djesunha, ŋarranydja bini ŋula nhäna yana, galŋa-yätjthinyana yukurranha nhinanha wirrkina wal'ŋu. \v 17 Yo, ŋuli bini ŋarra djämanydja dhuwalayi yana ŋarrapinydja ŋula ḏukṯukthu, ŋarranydja bini ŋäŋ'thunna ŋula nhäkuna buku-ruŋinyamaranharawuywuna dhiyakuyi djämawu, yurru yaka ŋarra dhuwalayi djarr'yurruna ŋarrapinydja djäma wal'ŋu. Djämanydja ŋarra dhuwalayi dhiyaku liŋgu waŋganygu yana ŋurruwunydja, Godthu yana ŋayipi wekaŋalanydja ŋarraku djämanydja dhuwalayi, ga bitjanna liŋguna ŋarra yurru dhäruktja märramana yana ŋanya. \v 18 Ga nhäna dhika ŋarra yurru dhiyakuyyi djämawuynydja märrama?... rrupiya?... bay nhä? Yaka. Yakana yurru ŋula yolthu ŋarranha bäyimdja, rrupiyanydja wekama. Mirithirrina yana ŋarranydja yukurra goŋmirriyirri dhikana, ŋunhi ŋarra yukurra djäma dhuwalayi yänana. Yo, dhunupa muka ŋarraku ŋäŋ'thunarawunydja, nhuma yurru bäyimdja ŋarranha dhiyakuy djämawuy, yurru yakana ŋarra yurru märrama ŋula rrupiya nhumalaŋguŋunydja; ŋarra yurru mukthunna yana-wala ḻakaramana rrupiyamiriwyamana yanana. \p \v 19 Yo, ŋarranydja dhuwala gänana ŋarrapina wal'ŋu, yakana ŋarra ŋula yolku yolŋuwunydja, yurru djämanydja ŋarra yurru yukurra bukmakku yana yolŋu'-yulŋuwu, märr yurru ŋarra gäma guḻku'nha yolŋunha walalanha bala Godkala. \v 20 Ŋunhi ŋarra ŋuli djäma yukurra guŋga'yun ŋunhi Djuwsnhanydja yolŋu'-yulŋunha, ŋarra ŋuli nhinanha bitjana yana liŋgu bitjan ŋunhi Djuws yolŋu walala, märr yurru walala ŋuriŋi Djuwsthu miṯtjiyu märrama ŋarrakuŋu dhäwuny'tja, bala märr-yuwalkthirrina Garraywala. Ŋarranydja dhuwala ŋarrapinydja Djuw muka yolŋu, yurru yaka ŋarra ŋula garrpiṉara Djuwskalaŋuwuŋunydja rombuy. Yurru wiripu-guḻkuny'tja mukthun yana garrpiṉara ŋurikiŋiyi romguŋu, ga ŋunhi ŋarra ŋuli djäma walalaŋgunydja yukurra, bala ŋarra ŋuli nhinanydja yukurra bitjanna yana liŋgu bitjan walala ŋuli nhina yukurra, märr yurru ŋarra walalanha gäma Garraywala. \v 21 Ga walalaŋgunydja ŋunhi mulku'-mulkuruwunydja rom gäna wal'ŋu, yaka walala ŋuli yukurra nhina romŋura Djuwskalanydja ŋunhi, yurru ŋarranydja ŋuli yukurra nhina bitjan warray bitjan walala ŋunhi mulku'-mulkuru yolŋu walala, ŋunhi walalaŋgala ŋarra ŋuli djäma yukurra, märr yurru ŋarra walalanha gäma Garraywala bala. Ŋarranydja dhuwala yaka ŋula rommiriw yolŋu, yaka ŋarra ŋuli ḏupthunna ŋunhiyinydjayi rom ŋunhi Godthu Mawtjitjkala nherrara, yurru yuwalktja ŋarra dhäruktja yukurra ŋunhiyi warray märrama, ŋunhi ŋayipi Garrayyu nherrara. \v 22 Yo, wiripu-guḻkuny'tja yolŋu walala märr-yalŋgi'mirri, yaka walala yukurra ŋamathama marŋgiyirri Garraywalaŋuwu romgu, ga walalaŋgalanydja ŋarra ŋuli nhina bitjan yana liŋgu bitjan walala, yana bini ŋarra yalŋgi ŋula nhä, märr yurru ŋarra gäma ŋunhiyi yalŋgi'mirrinha bala Garraywala. Yo, nhinanydja ŋarra ŋuli wiripuŋuŋura ga wiripuŋuŋura dhukarrŋuranydja malaŋuŋura, märr yurru ŋuriŋiyinydja walalay ŋunhi walala yukurra nhina wiripuŋura ga wiripuŋura romŋura malaŋuŋura, walalanydja yurru märramayi Garraynha, bala walŋathirrina. Yaka ŋarra ḏukṯuk ŋayi yurru ŋula waŋgany yolŋu winya'yundja. \s1 Djäma wirrki yana ŋunhi liŋgu waŋgany, Garraywu wal'ŋu \p \v 23 Yo, ŋarranydja ŋuli yukurra djäma wirrkina dhuwala bitjandhi, märr yurru dhuwalayi dhäwu' ŋamakurruny'tja baḻaka'yun bukmakkala yana yolŋu'-yulŋuwala, märr yurru ŋilimurru rrambaŋi muka yana märramanydja ŋunhiyi ḻatju'nhanydja wal'ŋu, ŋunhi ŋayi yukurra ŋuriŋi dhäwu'yu gämanydja. \p \v 24 Yo, marŋgi muka nhuma yulŋunydja ŋi? Ŋunhi ŋuli yolŋu'-yulŋu gundupuma bitjan ŋunhi bata'yunmirri, guḻku' warray ŋuli ŋunhi gundupuma yolŋu'-yulŋunydja, yurru waŋganydhuna yurru ŋunhi märramanydja, ŋuriŋina bili yana ŋunhi ŋayi ŋuli waṉḏirri wirrki wal'ŋu. Ga bitjandhina nhe yurru Garraywu djämanydja wirrkina, märr nhenydja yurru märramayi yana Gunhu'wuŋunydja ŋunhi wekanhara. \p \v 25 Ŋunhi ŋuli yolŋu djälthirri bata'yunarawunydja, ŋäthilinydja ŋayi ŋuli wirrki wal'ŋu djäma ŋanyapinyay ŋayi ŋuthanmaranhamirri, ḏälkunharamirri ŋanyapinyay ŋayi yurru rumbal, ga bitjandhi bili ŋayi yurru ḏaḏawyundhi ŋula nhäŋurunydja malaŋuŋuru ŋunhi ŋuli yalŋgi'kuma ŋanya nhäyu malaŋuyu. Yo, ḏälkunhamirrinydja ŋayi yurru bitjandhi, ga waṉḏirri wirrki, märr ŋayi yurru märrama ḻiyawuy girri', man'tjarr ŋunhi wal'ŋu ŋiniya, ŋunhiyi ŋunhi ŋayi yurru yana räwakthirrina, bala rakunydhirrina. Ga ŋilimurrunydja yurru djäma wirrki wal'ŋu dhika märranharawu wiripuwu warray dhika ŋunhi. Liŋgu ŋunhalanydja ŋayi yurru Gunhu'yunydja wekama ŋilimurruŋgu wiripu warray wal'ŋu nhä malanha, ŋunhiyi warray ŋunhi yurru ŋorra yukurra bitjan warray liŋgu, yakana yurru ŋula räwakthirri ga winya'yun. \v 26 Dhiyakuyina ŋayaŋuwu ŋarranydja ŋuli yukurra ḻayḻayyun ga wirrki djäma ŋunhina liŋgu yana waŋganydja, ŋunhi ŋayi Garrayyu gurrunhara ŋarraku. Yo, ŋunhi ŋayi ŋuli yolŋu waṉḏirri wirwiryun yurra bäymanydja, yakana ŋayi yurru ŋunhayinydja wäŋanha mulka. Ga yakana ŋuli djäkurru'mirriyunydja yolŋuyu buŋu yukirri ŋula dhawalnydja yana. \v 27 Ga ŋarranydja yurru ŋarrakalay rumbalyu djäma wirrkina wal'ŋu yana ŋunhina bili waŋganynha, Garraywuna yana, ga yakana wiripunydja ga wiripunydja ŋula nhänydja malanha, ŋunhi nhaltjan yukurra ŋarraku ŋayaŋu djälthirri ŋuli. \p Yo, ŋarranydja dhuwala rumbal nhanŋuway yana, Garraywalaŋuwu djämawu, märr yurru ŋunhiyinydja ŋarra wäŋa buku-mulka, ŋarranydja yurru yana märramana nhanukuŋu. Ŋarra ḻakaraŋala yukurrana wiripuwalanydja yolŋu'-yulŋuwala nhaltjanarawu nhinanharawu ga djämawu, ga yaka ŋarra ḏukṯuk, ŋayi yurru ŋarrakunydja waŋa bitjan gam', “Yakana nhenydja yurru märrama bay, liŋgu ŋuriŋi ŋunhi nhe yaka dhunupa wal'ŋu ŋarraku djäma,” bitjanarawunydja ŋarra yaka ḏukṯuk, ŋayi yurru waŋa ŋarraku bitjandhi. \c 10 \s1 Raypirri'yun yukurra yolŋunha wiripuŋuŋuru waŋarrŋuru \p \v 1 Yo, gutha walala, guyaŋiya bala roŋiyiya ŋunhi ŋilimurruŋgu märi'munha walalanha, ŋunhi walala yukurrana marrtjina malthurruna Mawtjitjku; ŋilimurru yurru marŋgithirri ŋulaŋuruyi walalaŋgala. Gunhu'yunydja walalanha yukurrana gäŋala ŋamathaŋala wal'ŋu dhika yana, bukmaknha, yurru yaka guḻku'yunydja ŋunhiyi buku-mulkana. \p Yo, bukmak yana walala yukurrana marrtjina walaŋguŋala dhika, monyguŋala walalanha marrtjina bala waŋupini'yu gäŋala, ga bukmakthinana walala buḏapthurrunanydja dhukarrkurru baṉḏany'kurruna, bala wäŋgaŋalanydja ŋuliyi gapu-wuḏapkurrunydja wäŋakurru. \v 2 Ga ŋuriŋiyi waŋupini'yu ga gapuyunydja bitjarra walalanha bukmaknhana ḻiya-ḻupmaraŋala waŋganyguŋala Mawtjitjkalana, bitjarra nhanŋuwaynha malthunaramirri. \v 3 Yo, ga bukmakthu walala ŋuriŋi malayu ŋathanydja ḻukana nhanukuŋu Gunhu'wuŋunydja wekanhara, ŋulaŋurunydja ŋunhi djiwarr'ŋurunydja ŋatha, \v 4 ga bukmakthu walala ŋunhi gapunydja ḻukana, ŋurukuy bili yana djiwarr'wuy wal'ŋu gapu, ŋunhi ŋayi dhawaṯthurruna yukurrana ḻarryurruna ŋuliŋuruyi Djiwarr'wuyŋurunydja Guṉḏaŋuru, ŋunhiyinydja ŋunhi ŋayi marrtjina yukurrana walalaŋgala galki yana. Yurru Guṉḏanydja ŋunhiyi ŋayipina Garraynha yana, ŋayi yukurrana walalanha gäŋala ŋuliwitjarrayinydja ŋanhdharkkurrunydja. \p \v 5 Yo, bukmak walala yana yukurrana marrtjinanydja Gunhu'wala djäkakurrunydja, yurru guḻku'yunydja yakana buku-mulkana ŋunhiyi dhawu'mirriyanhara wäŋa ŋunhi nhanukuŋu, yakana walala märraŋala ŋunhiyinydjayi, yana walala murrmurryurruna ŋunhili bäyma gandarrŋura yana, bala walalaŋgu rumbalnydja marrtjina ŋorrana dhukarr-ŋuparana ŋunhala ŋanhdarkŋurana wäŋaŋura. Yo, raku'-rakunydhinanydja walala ŋunhi, liŋgu walala djäma marrtjina yätjnha, ŋunhina rom ŋunhi ŋayi Gunhu'yu ḻakaraŋala walalaŋgu yakaŋuwu djämawu bitjanarawuyi. \p \v 6 Ŋuliwitjandhinydja romgurru ŋunhi walalaŋgala maḻŋ'thurruna, bitjan ŋilimurrunhana yukurra marŋgikuma; ŋunhiyinydja raypirri'yunna yukurra ḻakarama ŋilimurrunha, märr ŋilimurrunydja yurru yaka yukurra djälthirri ŋuriki yätjkunydja, bitjarra ŋunhi walala yukurrana djäma ŋäthili. \v 7 Yaka yana nhumanydja buku-ŋal'yurra maḏayin'kunydja nhäku malaŋuwu, bitjarra bitjan walala ŋuli yukurranha buŋgul djäma goŋbuywuna waŋarrwu. Liŋgu djorra'yunydja yukurra ḻakarama walalanha bitjan gam', ‘Yana walala yukurranha nhinanha ŋathana ḻukanha ga ŋarkula'na, ga ḏurryuna yana buŋgulwuna djämawu.’ \v 8 Yo, walala ŋuli yukurranha djäma marramba'na a'na ŋunhili buŋgulmirriŋura, bala ŋayi Gunhu'yunydja walalanha dhä-ḏir'yurrunana yana, guḻku'na dhikana wal'ŋu dhaŋaŋnha yolŋunydja murrmurryurruna marrtjina ŋuriŋi rerriyu, ŋuriŋi bili waŋganydhu yana ḏaykun'thu. Yaka yana nhumanydja yurru biyakayi djäma marramba'. \v 9 Ga wiripu-guḻku'yunydja gatjarr'yurruna marrtjina ŋanya bala Gunhu'nha, yanapi ŋayinydja ŋula nhä ŋuli waŋarr, bala walala murrmurryurrunanydja marrtjina bäpiwuŋuna malaŋuwuŋu bunharanydja; yaka nhenydja biyakayi gatjarr'yurra Godnha. \v 10 Ga wiripu-guḻkuny'tja ŋuli marrtjinya morrumurru waŋanha, gupa-waŋanha Gunhu'na, bala ŋayinydja marrtjina Gunhu'yunydja djuy'yurruna djiwarr'wuynha warray yolŋunha, bala ŋayi marrtji bumana walalanha, bala yana walala murrmurryurrunana marrtjina, dhaŋaŋnha wal'ŋu dhikana yolŋu. Yaka yurru nhenydja morrumurru ga gupa-waŋiya Godnha Gunhu'nhanydja, bitjarra walala ŋäthili. \p \v 11 Yo, ŋilimurrunydja yurru marŋgithirri walalaŋgalana, ŋuriŋi ŋunhi dhuwalayinydja maḻŋ'thurruna yukurrana be ŋäthili yana ŋilimurruŋgalaŋuwala märi'muwala walalaŋgala; bala dhuwalayinydja dhäwu' dhärrana yukurra wukirriwuynha, märr dhiyaŋuyi dhäwu'yunydja ŋilimurrunha yukurra raypirri'yunna ŋulaŋuruyi yätjŋuru romŋuru, liŋgu ŋalinydja dhuwala yukurra nhina dhä-yawar'yunaraŋurana wäŋaŋura. \v 12 Nhenydja ŋunhi yolŋu ŋunhi nhe ŋuli guyaŋinyamirri nhunapinyay nhe, “Ŋarranydja dhuwala dhärra yukurra wuṉḏaŋarr warray Godkalanydja romŋura,” bitjan, yurru gurrum'thurra yulŋunydja nhuŋuway nhe, märr nhe yurru yaka muka galkirrinydja yätjlili. \p \v 13 Wiripunydja yurru nhe ŋunhi gärri gatjarr'yunaralilinydja, liŋgu ŋuriŋi yurru ŋula nhäyu nhuna gur'yundja yätjku. Yurru yaka ŋunhi nhunapinyaynydja waŋganynhanydja ŋuli bitjandhi gur'yun ŋurikiyi gatjpaḻ'yunarawunydja, guḻku'nha muka wiripunydja yolŋu'-yulŋunha yukurra ŋuli gur'yun ŋuriŋiyi bili yana ŋula nhäyu ŋunhi, yurru nhenydja dhuwali djäkaŋura warray nhanukala Gunhu'walanydja, yakana yurru ŋuriŋiyi ḏälyunydja gur'yunaramirriyu nhuna galkinyamarama. Liŋgu ŋulinyaramirriyu bili ŋunhi ŋayi gur'yun yukurra waŋa nhuna, ŋayinydja Gunhuny'tja waŋayi yukurra yana nhuna, wiripuna dhukarr milkuma yurru nhuŋu, märr nhenydja yurru ŋuliyi dhukarrkurru marrtji djuḻkthunna-wala ŋurikala yätjkala. Yurru, nhepi warray yurru waŋa yaka'yun ŋuriki yätjkunydja, gukumanydja yurru; yakana ŋanyanydja nhe yurru dhäruk märraŋa, märr nhe yurru yakana gatjpaḻ'yun, bala galkirrinydja yätjlili. \p \v 14 Yolŋu walala marrkapmirri walala. Yarrkthurrana walala yana wiripuŋuwalanydja waŋarrwala; ŋuli nhuna yurru ŋula yolthu gur'yundja ŋurikiyi buku-ŋal'yunarawunydja, nhenydja bilyurrana, bala waṉḏiyana, yarrkthurrana ŋuliŋuruyi. \v 15 Nhumanydja dhuwali muḻkurrmirri muka walala be; nhuma yurru guyaŋirri, bala djarr'yurrana ŋarraku dhäruktja, ŋunhi yuwalk wal'ŋu yana ŋarranydja ŋuli yukurra ḻakarama. \v 16 Ŋunhi ŋilimurru ŋuli buku-wekama ŋuriki gapuwunydja, bala ḻukana, ŋunhiyinydja bitjan ŋilimurru ŋuli märrama Garraynha Christnha gulaŋ, bala ŋuriŋiyi gulaŋdhunydja ŋilimurrunha waŋganygumana ŋuli Garraywalana. Ga ŋunhiyi ŋatha ŋilimurru ŋuli märrama, bakmaramanydja bala ḻukana, ŋunhiyinydja ŋatha rumbalnha ŋayi Garray; ŋuriŋiyi ŋathayu ŋilimurrunha ŋuli waŋganygumana yana Garraywalana, bala ŋilimurrunydja yurru rumbal dhuwala nhanŋuna. \v 17 Liŋgu waŋganynha ŋunhi ŋatha rumbalnydja, yurru guḻku'yuna ŋilimurru ŋuli ḻukanydja ŋunhiyi waŋganynhanydja, ga dhiyaŋuyina ŋilimurru rrambaŋinydja yana waŋganydja wal'ŋu rumbal dhuwala, nhanŋuwaynha Garraywuna rumbal. \p \v 18 Yo, guyaŋiya walala ŋunhi Djuwsku rom. Walalanydja ŋuli ŋunhi waŋganydhu miṯtjiyu gäma wäyinnhanydja rumbalnydja, bala wutthunna, bala bathandja ŋuli rumbalnydja ŋunhimalayi barŋlilina, buku-wurrpan ŋuli ŋanya Godnha waŋganyŋura yana mala. Bala walala ŋuli ŋuliŋuruyinydja märrama, bala ḻukana, märr ŋuriŋina ḻukanharayuna walala yurru waŋganydhirrinydja Godkala. \v 19 Ga ŋunhinydja yolŋu ŋunhi ŋayi ŋuli wekama ŋatha wiripuŋuwu waŋarrwu, bala ḻukana, ŋayinydja yurru yolkala waŋganydhirri?... ŋurikala goŋbuywala waŋarrwala? Yakana yana. Liŋgu ŋunhiyi goŋbuynydja waŋarr walŋamiriw warray, ŋunhiyinydja yana ŋula nhäna yolŋu'-yulŋuwuŋunydja djämawuy, dharpana ga guṉḏana, yakana wal'ŋu walŋa; yakana ŋunhi maḏayin'thunydja girri'yu ŋuli wekaŋu ganydjarr ŋunhimalayi ŋathalili. \v 20 Yuwalktja ŋayi ŋuli yukurra ŋuriŋiyi yolŋuyu mundhurr wekama ŋurikina mokuywuna walalaŋgu, walalaŋgalana ŋayi yurru bitjandhiyi waŋgany-manapanmirri, ŋunhiyinydja ŋunhi ŋayi yurru bitjandhiyi buku-ŋal'yun yukurra goŋbuywunydja waŋarrwu, yaka warray ŋayi ŋuli yuwalktja ŋunhi buku-ŋal'yun ŋurikiyi liŋgu maḏayin'kunydja. Ŋarranydja yaka ḏukṯuk nhumalaŋgu, nhuma yurru waŋgany-manapanmirri ŋurikala yätjmirriwalanydja mokuywalanydja walalaŋgala. \v 21 Nhenydja ŋunhi Garraywunydja yolŋu, yakana yurru nhenydja ḻukiya ŋunhiyinydja ŋunhi mokuywunydja ŋatha ga ŋarkula, yakana nhuŋu dhunupa nhe yurru nhanukala buku-ŋal'yun bitjandhiyi; nhenydja yurru waŋgany-manapanmirri waŋganygala yana, nhanukalay Garraywala, ga ḻuka nhe yurru yukurra Garraywunydja ŋatha ga ŋarkula, ŋunhiyi yana liŋgu waŋgany. Yakana yana nhe yurru buku-ŋal'yun bitjandhi märrma'thirrinydja. \v 22 Liŋgu nhenydja nhanŋuway Garraywu yana, ŋayi yukurra nhuŋunydja märr-ŋamathirri wirrki, ga ḏukṯuk ŋayi nhuŋunydja, nhe yurru nhanŋuway waŋganygu. Ŋuli nhe yurru waŋgany-manapanmirri bala mokuywalanydja walalaŋgala, Garraynydja yurru nhuŋu ŋaramurryirrina, mel-ḏi'yunna manapan. Ŋayinydja ŋunhi Garray biyapul warray wal'ŋu ganydjarr-ḏumurru, djuḻkmarama warray yukurra ŋilimurrunha yolŋu'-yulŋunha; yaka nhenydja biyakayi ŋayaŋu-wutthurra Garraynhanydja. \p \v 23 Yo. Wiripu-guḻkuny'tja ŋuli Garraywalaŋumirri yolŋu walala waŋa bitjan, “Ŋarranydja dhuwala Godkalaŋuwu romgu marŋgi warray. Ŋarra yurru djäma ŋarrakiyingalaynha ŋarra guyaŋinyarayu,” bitjan. Yurru ŋarranydja waŋa yurru bala bitjanna, “Yoooooo? Mak bay. Ga ŋunhi nhe yurru malthun nhuŋuway nhe guyaŋinyarawu, wiripunydja nhe yurru djäma ŋula nhä yakana ŋamakurru', ŋuriŋiyinydja yurru nhe yakana guŋga'yun wiripunha yolŋunha. \v 24 Yaka yana ḻayḻayyurra ga guyaŋiya nhokalaynydja nhe nhäŋura malaŋuŋura, yana djäma ḻayḻayyurra ŋunhiyi nhä malanha ŋunhi yurru yuwalk wal'ŋu guŋga'yun wiripuŋunha yolŋunha.” \p \v 25 Yo. Ŋunhi nhe yurru marrtji bala bäyimlilinydja, ga märrama wäyindja ŋanak, yaka waŋiya dhä-wirrka'yurranydja biyakanydja, “Nhä dhuwalanydja wäyin?... dhuyu?... maḏayin'kunhara ŋurikiŋi waŋarrwuŋu?” Yaka biyaka dhä-wirrka'yurra ŋäthilinydja, yana bäyimnha, bala ḻukiyana, liŋgu ŋunhiyinydjayi wäyin ŋanak ŋamakurru' yana ḻukanharawu. \v 26 Liŋgu ŋunha djorra'yunydja yukurra ḻakarama bitjan gam', ‘Dhuwalanydja munathany'tja nhanŋuway yana Gunhu'wu, ga nhä malanha dhiyalamiyi nhanŋuway warrpam', Garraywu yana.’” \p \v 27 Ga ŋuli yurru nhuna ŋula yolthu märrama nhanukalay wäŋalili, ŋuriŋinydja yolŋuyu ŋunhi ŋayi yaka märr-yuwalkthirri yukurra Garraywu, ga ŋuli nhenydja ḏukṯuk marrtjinyarawu, manymak warray nhuŋu, nhe yurru marrtji yäna-wala, ga ḻuka nhä ŋayi yurru nhuna wekama. Yaka ŋäthilinydja waŋiya dhä-wirrka'yurra biyakanydja, “Dhuwalanydja gay' ŋatha nhä?... maḏayin'kunhara?... ŋurikiŋi nhokalaŋuwuŋu waŋarrwuŋu?” Yaka biyakayinydja dhä-wirrka'yurra, yana ḻukiyana mukthurrana wawuna, märr yurru ŋayaŋuyunydja ŋuriŋinydja nhokalay nhe yaka nhuna waŋa yätj-ḻakarama. \v 28-29 Ga ŋuli nhuna yurru ŋula yolthu yolŋuyu waŋa ḻakarama bitjan, “Dhuwalanydja gay' ŋatha dhuyu. Liŋguna walala maḏayin'kuŋalana nherrara ŋurikala waŋarrwalana. Ŋay' ḻukiyana.” Ŋuli ŋayi yurru nhuŋu ḻakarama bitjandhi, yaka nhenydja ḻukiya ŋatha ŋunhiyinydjayi. Liŋgu ŋayi yurru ŋuriŋinydjayi yolŋuyu guyaŋirri nhuna yanapi nhe buku-ŋal'yurru yukirri ŋurikiyinayi waŋarrwu ŋuliwitjandhiyinydja ḻukanharakurrunydja, bala ḻukanydja ŋayi yurru wäyin ŋunhiyi, malthun nhuŋunydja, bala ŋuriŋi nhanukalay ŋayaŋuyunydja ŋanyana yurru waŋa yukurra yätj-ḻakarama, liŋgu ŋayi yukurra ŋuriŋiyinayi buku-ŋal'yun maḏayin'ku waŋarrwu ŋula nhäkuna ŋuliwitjandhi ḻukanharakurrunydja. \p Wiripunydja mak nhe yurru waŋa bitjan. “Way, nhäku warray ŋarranydja yurru ganan ŋunhiyi ŋatha, ŋuriŋinydja liŋgu ŋunhi ŋanyanydja yurru nhanukalaynydja ŋayi ŋayaŋuyu ḻakarama yukurra yätjnha, ŋunhi ŋayi yurru ŋuriŋiyi wiripuŋuyu yolŋuyu ḻuka? \v 30 Nhäkuna ŋunhi ŋuli wiripu-guḻku'yunydja yolŋu'-yulŋuyu ŋarranhanydja waŋa bitjan, ‘Yaka ŋamakurru' nhuŋu dhuwaliyinydja ŋatha ḻukanharawu,’ bitjan? Lingu ŋathanydja ŋunhiyi ŋamakurru' yana, ŋulaŋuru Godkuŋu wekanhara. Ŋarranydja yurru yana buku-wurrpan Godnha, bala ḻukana.” Mak wiripunydja ŋuli yolŋu waŋa bitjandhiyina, yurru ŋarranydja waŋa yurru buku-wakmarama bala bitjanna, \v 31 “Ŋunhi nhe yurru ḻuka ŋatha ga weyika, ga ŋula nhä nhe yurru djäma, wiripu ga wiripu malanha, djäma yana ŋunhiyi liŋgu nhä malanha ŋunhi walala ŋuli wiripu-guḻku'yu ŋamakurru' ḻakarama, märr yurru wiripu-guḻku'yunydja ŋuruŋunydja ḻatju' ḻakarama muka Godnhanydja. \v 32 Nhiniya rom-dhunupa yana ŋamakurru', märr yurru yakana ŋula waŋgany yolŋu ŋayaŋu-yätjthirri ŋuriŋi romdhu nhokala, bäyyi ŋayi ŋunhi Djuw yolŋu wo mulkuru yolŋu wo Garraywalaŋumirri yolŋu. \v 33 Malthurra ga dhuḏakthurranydja ŋarranhawuy. Ŋarranydja ŋuli djäma yukurra ŋunhiyi liŋgu nhä malanha ŋunhi yurru wiripu-guḻku'nha yolŋu'-yulŋunha ŋayaŋu-djulŋikuma. Yaka ŋarra ŋuli djäma ŋarrakalaynydja ŋarra ḏukṯukthu; djämanydja ŋarra ŋuli ŋamakurru' yana ga dhunupa dhika wal'ŋu, märr yurru bukmak yolŋunydja walala walŋathirri ŋuliwitjandhi ŋarrakala djämakurrunydja. \c 11 \p \v 1 Yo, dhuḏakthurranydja ŋarranhayi yana, biyaka yana liŋgu bitjan ŋarra ŋuli yukurra malthun dhuḏakthun Garraynha. \s1 Ḻakarama yukurra muḻkurrwuy ŋäkirrmaranhara \p \v 2 Yo, ŋarranydja wokthun yukurra dhuwala nhumalaŋgunydja, liŋgu nhuma yukurra bitjan liŋgu guyaŋirri ŋunhiyi dhäruk ŋarrakuŋu ḻakaranhara, ga ŋayathama nhuma yukurra baṯ bitjan ŋunhiyi ŋunhi ŋarra marŋgikuŋala yukurrana nhumalanha. \v 3 Ŋarranydja ḏukṯuk nhumalaŋgu nhuma yurru dharaŋan dhuwala gam': Garraynydja dhuwala ŋurruŋu wal'ŋu balanyara bitjan muḻkurr ḏarramuwurruŋgu waŋga'-waŋganygu, ga dhäykawunydja muḻkurr dhuway'mirriŋu ŋunhi nhanŋuwaynha wal'ŋu, ga Garraywunydja muḻkurr wal'ŋu Godnha ŋayipina. \v 4 Yakana ŋayi yurru ḏarramunydja ŋäkirrmaranharamirri ŋanyapinyay ŋayi muḻkurrnydja ŋuriŋiyi muḻkurrwuyyunydja girri'yu, ŋunhi ŋayi ŋuli bukumirriyamanydja yukurra Godnha, ga ḻakarama yukurra Godkuŋunydja ŋunhi dhäruk wekanhara, liŋgu ŋuriŋiyinydjayi girri'yu yurru ŋayi gora-wekamana nhanŋuway ŋurruŋunhanydja wal'ŋu muḻkurrnha Garraynha, liŋgu ŋunhiyinydjayi muḻkurr-ŋäkirrmaranharamirrinydja mayali' balanyarana gam', ‘Ŋunhiyinydjayi yolŋu yätjnha wal'ŋu Godkalanydja maŋutjiŋura.’ \p \v 5-6 Yurru nhumalaŋgalaynydja romdhu yukurra ḻakarama bitjan gam': Wäŋamirrinydja dhäyka yurru ŋunhinydja bitjan liŋgu marrtji yukurra mulkurr-ŋäkirrmaranhara, bitjan. Ga ŋunhi ŋayi yurru dhäykayu bukumirriyama ga waŋa yukurra Godkuŋu ŋunhi dhäruk wekanhara muḻkurr-warraŋulyunydja, walalanydja ŋuli yolŋu'-yulŋuyunydja guyaŋi ŋanya yanapi ŋayi marramba'mirri dhäyka, bala waŋi ŋanya yätj ḻakaraŋuna biyaku, “Ma' wirrkthurrana ŋanya muḻkurrnydja, liŋgu yätjnha wal'ŋu ŋayi ŋunhiyinydja dhäyka,” bitjanna, ga ŋuliwitjandhiyinydja ŋayi yurru dhäykayunydja ŋuriŋiyi gora-wekamana nhanŋuway muḻkurrnhanydja, dhuway'mirriŋunhana nhanŋuway ŋunhi. Liŋgu yätjnha yana ŋunhinydja, gora-wekanhamirrina rom, ŋunhi ŋuli dhäykanha muḻkurrnydja wirrkthun. Mak dhuwali manymak nhumalaŋgu dhäykawurruŋgunydja, nhuma yurru ŋäkirrmarama muḻkurrnydja nhuŋuway ŋuriŋiyi girri'yunydja. \p \v 7 Yurru yaka nhenydja yurru ḏarramunydja ŋäkirrmaranhamirri nhunapinyay nhe muḻkurr, liŋgu nhenydja ŋunhi Garraywuna wal'ŋu yolŋu, djan'kuna yana bitjan Godnha ŋayipina, ga yolŋuyu walalay ŋuli nhokalanydja nhäma yukurra Godnhanydja ḻatju'na dhikana wal'ŋu rom. Yurru dhäykawala ŋurikalanydja, yolŋu'-yulŋuyu ŋuli nhäma nhäyinyara nhanukalayŋuwu dhuway'mirriŋuwu rom. \v 8 Yo, Godthunydja yaka djäma ḏarramunha ŋulaŋuru miyalkkala; ŋurruthaŋalanydja ŋayi djäma ḏarramunha wal'ŋu, ga yurruna ŋayi dhäŋuru ŋuliŋuruyina ḏarramuwalana djäma miyalknhanydja. \v 9 Yaka ŋayi djäma ḏarramunha ŋuriki miyalkkunydja; djämanydja ŋayi ŋunhi ḏarramunha nhanŋuwaynha wal'ŋu, ga ŋuliŋurunydja ŋayi dhäykanhanydja ŋunhi djäma bitjan bämara' ŋurikiyi ḏarramuwuna, märr yurru maṉḏanydja märrma'yirri Godku yana. \v 10 Ga dhiyakuyinayi märrwu nhanŋu dhäykawunydja ŋunhiyi manymaknha, ŋayi yurru galkithirrina marrtji Godkalanydja muḻkurr-ŋäkirrinyamiriwnha; yakana ŋayi yurru barrarirri ŋuriki djiwarr'wuywunydja yolŋu'-yulŋuwu. \p \v 11 Liŋgu yuwalktja ŋunha ḏarramu ga miyalk waŋganynha yana maṉḏa Garraywalanydja, rrambaŋina Godkalanydja' maŋutjiŋura; yakana yurru miyalkthunydja meṉguma ŋunhiyi ḏarramunhanydja, ga ŋula nhäna ḻakarama ŋanya bäyŋuna, ga bäyŋu ŋayi yurru ḏarramuyunydja miyalknha ŋunhi nhanŋuway meṉguma ga ŋula nhä ḻakarama. \v 12 Liŋgu ŋurruthaŋalanydja Godthu djäma dhäykanhanydja ŋulaŋuru ḏarramuwala rumbalŋuru, ga dhiyaŋunydja-wala ḏarramunydja ŋuli yukurra dhawal-wuyaŋirrina ŋulaŋuruna dhäykawalana rumbalŋuru, yurru rrambaŋi maṉḏa yana märrma' djämawuynydja Godkuŋu. \p \v 13 Yo, nhumanydja Garraywalaŋumirriyunydja, ŋuriŋinydja yolŋu'-yulŋuyu ŋunhi nhuma yukurra dhuwali dhiyaŋu-wala nhina Gorin wäŋaŋura, nhumapi yurru yana djarr'yundja nhä ŋamakurru' nhumalaŋgalaŋuwu dhäykawu wal'ŋu, mak ŋayi yurru ŋäkirrmaranharamirri ŋanyapinyay ŋayi muḻkurr, ŋunhi ŋayi yurru bukumirriyama Godnhanydja yukurra, mak bäyŋu. Nhumapi yurru djarr'yundja. \v 14 Ŋunhi ŋayi yurru ḏarramu yukurra marrtji marwat weyin'tja, nhä ŋunhiyinydja?... yätj?... bay' nhä? \v 15 Ga ŋuli yurru ŋayi dhäykanydja weyin marwat, ŋunhiyinydja ḻatju' muka, liŋgu Godthu ŋayipi ḻatju'kuŋala wal'ŋu dhika ŋäkirrmaraŋala miyalkkunydja ŋunhiyi muḻkurr marwatthu yana. \v 16 Wiripu-guḻkuny'tja mak nhuma yolŋu'-yulŋuyu ŋuli guyaŋirri yukurra wiripuyama, yurru dhuwalayina gay' romdja bukmakkuna yana ŋuriki Garray walaŋumirriwunydja yolŋu'-yulŋuwu birrka'mirrililina; yakana ŋilimurru yukurra ŋula wiripunydja rom ŋayathama. \s1 Märr-yuwalkthinya wal'ŋu ḻukiya Garraywu ŋatha ga gapu \p \v 17 Ga wiripunydja ŋarra ŋäkula nhumalanha dhipaliyi, ŋunhi nhuma ŋuli buku-ḻuŋ'maranhamirri buku-ŋal'yunarawu, yurru yaka ŋarra nhumalaŋgu yukurra wokthun dhiyakiyinydja romgu. Dhuwalinydja rom nhumalaŋgu yakana yana ŋamakurru' wal'ŋu, yakana yurru dhiyaŋiyinydja romdhu wiripuŋunha yolŋunha guŋga'yun yukurra, yana yurru walalanha wiripunydja gatjpaḻ'maramana ŋuliŋuruyi Garraywalanydja romŋuru ŋunhi. \p \v 18 Mäkiri'-witjunmiya muka yulŋunydja. Wiripunydja ŋarraku ŋuli ḻakarama yolŋuyu ŋunhinha ŋunhi nhuma ŋuli yukurra buku-ḻuŋ'maranhamirri, bala barrku'-barrkuwatjthirrina nhuma ŋuli nhinanydja, yakana waŋganyŋura, yurru märr-yuwalkthirri warray ŋarra ŋuli ŋunhi galki yulŋunydja. \v 19 (Yo, yuwalk yurru ŋunhi nhuma mala-wulkthunmirrinydja, ŋunhi walala ŋuli wiripuŋuyu malayu guyaŋirri wiripukuma djarrpi'kumana ŋunhiliyi nhumalaŋgala malaŋura; nhumanydja yurru mala-wulkthunmirri, märr nhumalanha yurru ŋunhi rom-dhunupamirrinhanydja maḻŋ'marama muka, yurru yaka walala gulk-gulkthunmiya barrkuwatjkunhamiyanydja ŋula nhäkunydja wal'ŋu yana.) \p \v 20-21 Yo, ŋunhi nhuma ŋuli waŋgany-manapanmirri be Garraywalaŋunydja ŋathawu ga gapuwu ḻukanharawu, yana nhuma ŋuli ŋunhi wiripu-guḻku'yunydja ŋäthilina djaw'-djawyun ŋatha dhaŋaŋnha dhikana, bala yana ḻukana marrtji, bala wiripu-guḻkuny'tja ŋuli yana ḏäpthunna marrtji djaṉŋarrmirrina, ga nhuma wiripunydja malayu ŋuli ḻuka biyapulnha dhaŋaŋ, bala maranhuyirrina, leŋuna manapan ŋuriŋiyi ŋathayu. Yakana ŋunhiyinydjayi yuwalk Garraywu wal'ŋu ŋatha ga gapu nhuma ŋuli bitjandhinydja ḻuka. \v 22 Ŋunhi nhe ḏukṯuk wirrkiwunydja ḻukanharawu ŋathawu, yana ḻukiya ŋunhili nhokalay nhe wäŋaŋura ŋäthili, ga yurruna nhe yurru marrtjinydja bala buku-ŋal'yunarawunydja, Garraywalaŋuwuna ŋathawu ga gapuwu ḻukanharawu rrambaŋiwuna. Nhäku nhuma ḏukṯuktja? Ḏukṯuk nhuma?... walala yurru yolŋu'-yulŋuyu waŋa yätj-ḻakarama Garraywalaŋumirrinha ŋunhi miṯtjinha? Nhuma ḏukṯuk gora-wekanharawu ŋuruku ŋunhi ŋurruwuykmirriwu? Yakana ŋarra yurru nhumalaŋgu wokthun balanyarawunydja romgu; yakana ŋamakurru' dhuwaliyinydja nhuma yukurra djäma bitjandhiyi. \p \v 23 Liŋgu Garrayyu ŋayipi ŋarrakala ḻakaraŋala dhäwuny'tja ŋunhiyi, ŋunhi ŋarra ŋuli yukurranha ḻakaranha nhumalaŋgu ŋäthili, dhuwalana ŋunhiyi dhäwuny'tja gam': Ŋulinyaramirriyuyi munhaku ŋunhi ŋayi Djudatjthu gumurryu-waŋalana ŋanya Garraynha Djesunha ŋurikalayina walalaŋgala miriŋuwalana, ŋulinyaramirriyunydja ŋayinydja yukurrana ŋayaŋay' ḻukana nhanukalaŋuwala ḻundu'mirriŋuwala walalaŋgala Djesuyunydja. Ŋuliŋuruyinydja ŋayi märraŋalana ŋathanydja, \v 24 buku-wekaŋala Gunhu'nhanydja, bala bakmaraŋalana, ga waŋana bitjarrana ḻakaraŋala, “Ŋay', dhuwalana ŋarra rumbalnydja, ŋunhi ŋarra wekanhamina burakinyarawu nhokalanydja dharapulŋura. Ma' ḻukiyanydja, guyaŋiyana bala roŋiyiya manaparra ŋarranha.” \v 25 Ga dhurrwaraŋuru ŋathaŋurunydja, ŋayi bitjarrayi weyikany'tja märraŋala, bala waŋana bitjarrana, “Dhuwalanydja yukurra ḻakarama yuṯana wal'ŋu dhukarr nhumalaŋgu ḻapmaranharana ŋarrakalaynydja maŋgu'yu, bitjan waŋgany-manapanminyarawuna. Ma' wurkthurranydja nhuma yurru, guyaŋiyanydja roŋiyiya bala marrtjiya ŋarranha, biyakana bili bala yana,” bitjarra ŋayi Djesu waŋananydja. \v 26 Ŋunhi nhe yurru bitjandhinydja yukurra ḻukanydja Garraywunydja ŋunhi ŋatha ga gapu, ŋunhiyinydja nhe biyapul yurru walŋakuma yukurra ḻakarama ga buku-warkmarama burakinyara ŋanya Garraynha, ga yana liŋgu ga buna ŋayi yurru biyapul dhika. \p \v 27 Liŋgu ŋurikiyina ŋayaŋuwu, ŋunhi yurru ŋula yolthu yolŋuyu ḻuka ŋunhiyi Garraywu ŋatha ga gapu wakalkumanydja ga märr-yuwalkthinyamiriwnydja, ŋunhiyinydja ŋayi yurru yätjkumana djäma Garraynhana rumbal ga gulaŋ, yanapi ŋunhiyinydja rakunydhinyarawuy ŋayi Garray ŋula nhäna. \p \v 28 Bala nhepi yurru waŋga'-waŋgany yolŋu nhänharamirrinydja wal'ŋu nhuŋuway nhe ŋayaŋunydja, bala ḏupthunna nhä malanha yätjtja, yurruna nhe yurru ḻukanydja ŋunhiyi Garraynha rumbal ga gulaŋ. \v 29 Liŋgu nhe yurru nhunapinyay nhe wapmaranhamirri ŋunhimalana dhä-ḏir'yunamirrililina, ŋuriŋiyina ŋunhi nhe yurru ḻukanydja ŋunhiyi ŋatha ga gapu guyaŋinyamiriwnydja, ga dharaŋanamiriwnydja wal'ŋu Garraywu rumbal. \v 30 Ga dhiyaŋunydja-wala guḻku'na nhuma dhuwali yukurra nhina rerrimirrinydja walala ga yalŋgi'mirrinydja, ga wiripunydja nhuma mala raku'-rakunydhinana liŋguna, liŋgu bitjanarayuyi ḻukanharayu, guyaŋinyaramiriwyu ga dharaŋanamiriwyu Garraywu rumbal. \p \v 31 Yo, ŋilimurrunydja yurru nhänharamirri waŋga'-waŋgany nhanŋuway ŋayi yana ŋunhiyi yolŋu ŋayaŋunydja, bala ḏupthunna yurru yätjtja ŋunhi, märr yurru ŋayinydja yakana Gunhu'yunydja maḻŋ'marama ŋula nhä yätj ŋilimurruŋgala, bala dhä-ḏir'yundja ŋilimurrunha ŋuliŋuruyi yätjŋuru. \v 32 Liŋgu dhiyalanydja bäymanydja ŋuli ŋayi Garrayyu dhuwala nhäma muka marrtji ŋilimurrunha yolŋu'-yulŋunhanydja, ga ŋuli ŋayi yurru maḻŋ'marama yätjtja ŋula nhä malanha ŋayaŋulili ŋilimurruŋgala, bala dhiyala yana bäyma ŋayi yurru ŋilimurrunha dhä-ḏir'yun, yurru märr-gaŋga ŋuli ya', märr yurru ŋilimurru yätj ḏupthun dhiyaŋu-wala yana, märr ŋulinyaramirriyunydja dhä-yawar'yunara-mirriyunydja waluyu ŋayi yurru yakana ŋilimurrunha wirrkinydja dhä-ḏir'yun, bala ḏupthun gupaḏalnydja rrambaŋikumanydja yätjmirrinhanydja ŋunhi yolŋu'-yulŋunha, waŋgany-manapan dhiyakuy munatha'wuywalanydja. \p \v 33 Yo, gutha walala. Ŋunhi nhuma ŋuli marrtji buku-ḻuŋ'thun ḻukanharawu Garraywalaŋunydja ŋathawu ga gapuwu, yaka dhaŋ'thunmiyanydja, yana märr-galkunmiya walala biyaka yulŋunydja. \v 34 Ŋuli nhe wirrkinydja djaṉŋarrthirri yurru, yana ḻukiya ŋunhili wäŋaŋurana nhokalay nhe, ga yurruna nhe yurru balanydja marrtji buku-ŋal'yunarawu, Garraywalaŋunydja ŋathawu ḻukanharawu, märr nhe yurru yaka muka wapthun dhä-ḏir'yunaramirrililinydja ŋunhinydja wäŋalili, ŋunhi nhuma ŋuli waŋgany-manapanmirri buku-ŋal'yunarawu Garraywu. \p Yo, ŋunhi ŋarra yurru marrtjinydja withiyandja nhumalanha, yana ŋarra yurru dhunupayamana nhä malanha wiripuna yulŋunydja. \c 12 \s1 Mundhurr wekanhara yolŋuwu Walŋamirriwuŋu Birrimbirrwuŋu \p \v 1 Yo, gutha walala, ŋarranydja nhumalaŋgu yurru ḻakarama dhuwala djiwarr'wuy wal'ŋu mundhurr, ŋunhi ŋuli ŋayi yolŋuwala wal'ŋu maḻŋ'thun Walŋamirriwuŋu Birrimbirrwuŋu. Ŋarranydja djäl nhumalaŋgu marŋgiwu wal'ŋu yana nhinanharawu, yakana ŋarra ḏukṯuk nhuma yurru dhuŋamirrinydja nhina yukurra. \v 2 Nhuma marŋgi ŋurikinydja ŋunhi nhäyinyara nhe ŋäthilinydja wal'ŋu ŋunhi, ŋunhi yaka muka yana nhe Garraywala wapthurruna; ŋayinydja ŋuli nhuna ŋuriŋi ŋula yolthunydja gatjpaḻ'maranhana gänha ŋurikala waŋarrwala walalaŋgala, dhärukmiriwwalana walalaŋgala buku-ŋal'yunarawu. \p \v 3 Yo, yuwalk dhuwala yulŋunydja. Ŋuriŋi yolŋuyu ŋunhi ŋanya yuwalk wal'ŋu Gunhu'wala Birrimbirryu gäma yukurra, yakanydja ŋayi yurru ŋuriŋiyina yolŋuyu waŋa yätj-ḻakarama Djesunha; ga ŋunhi ŋuli yolŋu waŋa bitjan, “Djesunydja dhuwala yätj, yaka ŋamakurru,” bitjan, ŋunhiyinydja yolŋu yakana Garrkuḻukkuŋu Birrimbirrwuŋu gänhara. Ga yakana yurru ŋula yol yolŋu gäna waŋa garray-ḻakarama Djesunhanydja bitjan gam', “Djesunydja dhuwala Garray wal'ŋu yana,” ŋayinydja yurru ŋuriŋina liŋgu yolŋuyu bitjandhinydja waŋa, ŋunhi ŋayi ŋuli yukurra ŋanya gäma ŋuriŋiyi Garrkuḻukthu Birrimbirryu. \p \v 4 Yo. Godthunydja wekama ŋuli marrtji barrku'-barrkuwatj yana mundhurrnydja nhanukalaŋuwu ŋayi yolŋu'-yulŋuwunydja, yurru wekanharanydja marrtjinyara ŋunhiyi mundhurr ŋurikiŋiyina bili waŋganyguŋuna birrimbirrwuŋuna. \v 5 Ga bitjandhina ŋayi ŋuli Godthu djämanydja wekama yolŋu'-yulŋuwu; wiripuŋuwu yolŋuwu ŋayi ŋuli wiripu djäma wekama, ga wiripuŋuwu yolŋuwu ŋayi ŋuli wekama wiripu djäma, ga bitjandhina marrtji bala ŋuli ŋunhi yulŋunydja, yurru ŋuriŋi bili waŋganydhu yana Garrayyu ŋuli ŋunhiyi djäma wekamanydja. \v 6 Ga bitjandhi ŋuli ŋayi Godthu ganydjarr wekamanydja, barrku'-barrkuwatj ganydjarr djämawunydja, birrka'mirriwu yolŋuwunydja, yurru ŋuriŋi bili Godthu Gunhu'yu waŋganydhu yana ŋuli ŋunhi ganydjarr wekamanydja bukmakku, birrka'mirrilili yana djämalili malaŋulili. \p \v 7 Yo, waŋga'-waŋganygala yana ŋayi ŋuli ŋunhiyi Garrkuḻuktja Birrimbirr maḻŋ'thu-maḻŋ'thun marrtji, yurru bukmak ŋunhiyi nhä malanha ŋayi ŋuli ŋuriŋiyi Birrimbirryu djämanydja, bukmakkuna yana wal'ŋu miṯtjiwunydja ŋurikina, märr walala yurru ŋunhiyi mala nhinanydja ŋamathamana. \v 8 Liŋgu waŋganygalanydja ŋayi ŋuli Garrayyu wekama dhäruk djinbulknha wal'ŋu waŋanharawu, yurru ŋurikala Birrimbirrwala Walŋamirriwala ŋayi ŋuli dhäruk wekamanydja ŋurikiyi yolŋuwu. Ga wiripuŋuwalanydja yolŋuwala ŋayi ŋuli dhäruk wekama djambatjnha wal'ŋu maḻŋ'thunara, bala ŋayi ŋuli ŋuriŋiyi yolŋuyunydja ḻakarama warraŋulnha wal'ŋu nhä malanha ŋunhi yaka ŋuli ŋula yolthu yolŋuyu nhanŋu ḻakaramanydja, yurru ŋurikalayina waŋganygalana Birrimbirrwala ŋayi ŋuli wekamanydja. Ga wiripuŋunhanydja yolŋunha ŋayi ŋuli wekama märr-yuwalkthinyara, ŋunhi wal'ŋu nhanŋuway märr-yuwalkthinyara, yurru ŋurikalayi bili waŋganygala Birrimbirrwalanydja ŋayi ŋuli wekama. \v 9 Ga wiripuŋunhanydja yolŋunha ŋayi ŋuli mundhurr wekama ḏukthunmaranharamirri, märr yurru ŋayi ŋuriŋiyi yolŋuyunydja ḏukmarama rerriŋuru, ŋuriŋi bili waŋganydhu birrimbirryu. \v 10 Ga wiripuŋuwalanydja yolŋuwala walalaŋgala ŋayi ŋuli ŋuriŋiyi bili waŋganydhu Birrimbirryu djäma ganydjarr-ḏumurruna wal'ŋu yana nhä malanha ŋunhi ŋuli yakana ŋula yolthu gänanydja biyakuyi djäma. Ga ŋuriŋi bili Birrimbirryu ŋuli dhäruk wekama wiripuŋunhanydja yolŋunha, bala ŋayi ŋuli waŋanydja dhäruktja ganydjarrmirrina, ḻakaramanydja ŋuli yukurra guyaŋinyaranydja nhanŋuwaynha Godkuna yanana. Ga wiripuŋunhanydja yolŋunha ŋayi ŋuli wekama dharaŋanarawu wal'ŋu birrimbirrwu walalaŋgu; ŋayi yurru ŋäma dharaŋan ŋunhinydja dhäruk ga djäma ŋunhi ŋuli yuwalktja dhawaṯthun wal'ŋu ŋulaŋuruna Walŋamirriwuŋuna Birrimbirrwuŋu, ga ŋunhiyi be nhänydja bothinyarayŋunydja dhäruk ŋunhi ŋuli dhawaṯthun ŋula yolkuŋuna wiripuŋuwuŋuna birrimbirrwuŋu. Ga wiripuŋuwalanydja yolŋuwala ŋayi ŋuli Garrayyu dhäruk wekama, wiripuna yana mulkuruna, dharaŋanamiriwnha dhäruk dhikana ŋurikalayi waŋanharawu, ga wiripuŋuwalanydja yolŋuwala ŋayi yukurra ŋuli dhäruk wekama ḻakaranharawu mayali'wuna wal'ŋu yana dhäwu'wu mulkuruwuna ŋurikina dharaŋanamiriwwuna, yurru ŋurikalayi bili waŋganygala yana yulŋunydja, Birrimbirrwala Walŋamirriwala ŋayi ŋuli ŋunhi waŋanydja. \v 11 Yo, bukmak dhuwalayi malanha mundhurrnydja ŋuli yukurra marrtjinydja ŋurikalayi yana waŋganygala wal'ŋu Birrimbirrwala, nhanŋuway yana Godku wal'ŋu Birrimbirr, ŋayi ŋuli yukurra djämanydja dhuwalayi malanha yolŋu'-yulŋuwalaŋukurrunydja; ŋayi ŋuli ŋunhi weka'-wikamanydja barrku'-barrkuwatj yana bala, wiripuŋuwu ga wiripuŋuwu ga wiripuŋuwu, ŋunhi ŋuli ŋayipi yana djarr'yundja nhä malanha ŋunhiyi. \s1 Garraywunydja waŋgany rumbal, yurru guḻku'na \p \v 12 Balanyara dhuwala dhäwuny'tja gam', malikurru ŋarra yurru ḻakarama. Garraywunydja waŋgany rumbal dhuwala yana, balanyara bitjan yolŋunydja dhuwala rumbal waŋgany, yurru guḻku'na ŋayi yulŋunydja, balanyara bitjan waṉa ga ḻuka ga maŋutji ga mäkiri ga ŋula nhä malanha, guḻku'na nhä malanha ŋayi, yurru dhambay-manapanarayunydja ŋunhi yurru rumbal waŋganynha yana yolŋunydja. Ga balanyarayi ŋilimurru dhuwala Garraywalaŋumirrinydja yolŋu walala guḻku'na dhikana wal'ŋu, ga barrku'-barrkuwatjku ŋilimurru dhuwala nhänydja malanha djämawunydja, yurru dhambay-manapanarana ŋilimurru dhuwala rumbalnydja waŋganynha yana, Garraynha ŋunhi rumbal. \v 13 Liŋgu ŋilimurru ŋunhi bukmak ḻiya-ḻupmaranharanydja waŋganygunharana, ŋuriŋina liŋgu waŋganydhuna Birrimbirryu Godkalana. Wiripunydja ŋilimurru Djuw mala, ga wiripunydja mulku'-mulkuru, ga wiripunydja garrpiṉara ŋula yolku yolŋuwu djämamirri ŋayi, ga wiripunydja yaka garrpiṉara ŋula yolku yolŋuwu, yurru waŋganyŋura ŋilimurru yulŋunydja, waŋganynha rumbal yana, liŋgu ŋunhiyi waŋganydja Walŋamirri Birrimbirr ŋuli nhina yukurra ŋilimurruŋgala waŋga'-waŋganygalana yana ŋayaŋuŋuranydja, liŋgu nhanukuŋuway ŋunhi Gunhu'wuŋu yana nherraṉaranydja. \p \v 14-18 Yo. Yolŋunydja rumbal dhuwala yaka rumbal yana waŋgany ŋula nhämiriw; rumbalŋuranydja dhuwalanydja dhika nhä malanha guḻku' muka. Ga Garraywunydja dhuwala rumbal balanyarayi muka, guḻku' muka; waŋganydja yolŋu balanyarayi bitjan ḻuku, ga wiripunydja yolŋu balanyara bitjan waṉa, ga maŋutji ga ŋula nhä malanha, yurru waŋgany-manaparana waŋganynha. Ŋuli yurru ŋayi ḻukunydja waŋa bitjan, “Yaka ŋarranydja dhuwala rumbalŋura, nhäŋiniŋ'nha ŋarra dhuwala, liŋgu ŋarra yaka dhuwala goŋ,” bitjan, yurru yuwalk muka dhuwali nhe ḻukunydja rumbalŋura muka, rrambaŋi yana bitjan goŋ. Ga ŋuli yurru ŋayi mäkiriny'tja waŋa bitjan gam', “Ŋarranydja dhuwala yaka warray maŋutji; yakana ŋarra ŋuriki rumbalwu wal'ŋu,” bitjan, yurru nhenydja mäkiri' yuwalk yana rumbalŋura dhuwala, waŋganyŋura muka nhenydja dhuwala bukmakkala. Ŋuli bini yolŋu rumbal waŋganydja, maŋutjinydja yana malanha, ŋayinydja bini mäkiri'miriwyunydja rumbalyu yakana ŋänha, ga ŋuli bini ŋayi rumbal mäkiriny'tja waŋganydja, wanhawitjanana ŋayi bini ŋunhi ŋurrumiriwyunydja nhumanna? Yo, Gunhuny'tja ḏukṯuk Garraywunydja rumbalwu ŋamakurru'wu yana wal'ŋu dhika, yaka ŋula nhäku, nhämiriwwu nhinanharawu, bala ŋayi nherra'-nhirrara wiripuŋunhana yolŋunha Garraywalanydja rumbalŋura, wiripuŋuwuna ga wiripuŋuwuna djämawunydja malaŋuwu nhäku. \v 19 Ŋuli bini bukmak balanyarayinydja liŋgu ŋupanayŋunydja rumbal, ŋupanayŋuwunydja djämawu, ŋunhinydja bini ŋula nhä rumbal yolŋu yakana. \v 20 Yurru yuwalktja Garraywunydja rumbal guḻku'na dhika, wiripuwu djämawu ga wiripuwu djämawu ga wiripuwu, yurru waŋganynha ŋunhiyi rumbalnydja. \p \v 21 Yo, bukmak ŋunhi rumbalwu nhä malanha waŋganyŋura yana rrambaŋi yulŋunydja. Yakana yurru ŋayi maŋutji waŋa goŋgalanydja bitjan, “Ŋarrapi yurru dhuwala djäma bukmaktja nhä malanha, liŋgu ŋarra dhuwala biyapulnydja wal'ŋu, djuḻkmaramanydja yukurra nhuna.” Ga ŋayi muḻkurrnydja yurru yaka waŋa ḻukuwu bitjan gam', “Ŋarranydja dhuwala biyapul warray wal'ŋu, garrwar warray. Yaka nhenydja yurru galki ŋarrakala djäma,” bitjan. \v 22 Yurru ŋunhiyi nhä malanha ŋunhi ŋali ŋuli ḻakarama yalŋgi' ga nhäŋiniŋ' bitjan, ŋunhiyina yuwalktja wal'ŋu dharrpalnydja, yakana yurru ŋayi rumbalnydja ŋamathama nhina ŋunhimiriwŋuranydja.” \v 23 Ga ŋunhiyi nhä malanha rumbalŋura, ŋunhi ŋali ŋuli yaka ŋamakurru' ḻakarama, ŋali ŋuli dhaṯthunmirrinydja ga nherraṉdja ḻatju'mirriyunydja girri'yu dhikanydja, dhika nhälilinydja malaŋulili ŋilimurruŋgalay ŋunhi ḻatju'kunharawu. Ga ŋuriki wiripuŋuwunydja nhäku malaŋuwu ŋali ŋuli djäka wal'ŋu ŋamathama dhika, ŋäkirrmarama girri'yuna monyguma nhänharaŋurunydja. \v 24 Yurru nhä malanha ḻatju'mirrinydja ŋunhi rumbalŋura, yakana ŋilimurru yurru djäka bitjandhiyi ŋamathama wal'ŋu. \p Yo, ŋunhi ŋayi yolŋunhanydja djäma Garrayyu rumbal, bukmak ŋayi djämanydja dhunupalili yana malanha, waŋga'-waŋganynha ŋayi nherraranydja marrtjina rumballilinydja, märr ŋurikiyi yalŋgi'wu malaŋuwu yurru djäkanydja yana ŋamathama dhika wal'ŋu. \v 25 Bitjarrayinydja ŋayi rumbal djäma ŋunhi, märr bukmak nhä malanha yurru ŋunhi waŋganyŋura yana, rrambaŋi wal'ŋu, yaka guḻk-guḻkthunara, märr yukurra yurru waŋgany yana ŋurruktja djäka walalaŋguway walala ŋamathama yana dhika wal'ŋu. \v 26 Ŋunhi yurru waŋgany ŋula ŋunhilimiyi rumbalŋura burakirri, bala bukmaktja yurru nhuŋu rumbal warrpam'tja rirrikthunna, ŋayaŋu-yätjthirrina manapan; ga ŋunhi yurru waŋganygu ŋula rumbalwu yolŋu wokthun, bala yurru bukmaktja rumbal malanha galŋa-djulŋithirriyi dhika manapan. \p \v 27 Yo, nhumanydja dhuwali bukmak Garraywalaŋumirrinydja walala Garraywuna rumbal; waŋga'-waŋgany yana nhuma nhanukalana rumbalŋuranydja. \v 28 Bitjarrayinydja ŋayi ŋunhi Gunhu'yu nherra'-nhirrara nhumalanha ŋunhimalayi rumballilinydja ŋamathaŋala yana, bala ŋayi ŋuli djäma wekamanydja nhumalaŋgu waŋga'-waŋganygunydja wiripuna ga wiripuna ga wiripuna djämanydja malanha. Wiripu-gulkuny'tja nhuma bo'puyŋu Garraywu, ga wiripu'-guḻkuny'tja nhuma dhärukku-ḻakaranhamirri nhanŋu wal'ŋu, Garraywuŋu guyaŋinyarawuy, ga wiripunydja nhuma marŋgikunharamirri walala Garraywalaŋuwu romgu ḻakaranharawu. Wiripu-guḻku'walanydja ŋayi ŋuli Garrayyu djäma ganydjarr-ḏumurruna dhikana wal'ŋu nhä malanha, ga wiripu-guḻku'walanydja ŋayi ŋuli yana wekama ḏukmaranharawuna yolŋuwu rerriŋuru. Ga wiripu-guḻku'walanydja goŋgurru ŋayi ŋuli guŋga'yun ŋurruwuykmirrinhana, ga wiripu-guḻku'walanydja ŋayi ŋuli wekama dhungal-nherraṉminyarawu nhäkuna malaŋuwu, ga wiripu-guḻku'walanydja ŋayi ŋuli wekama dhärukku waŋanharawu wal'ŋu mulkuruwuna, dharaŋanamiriwwuna. \p \v 29 Yo, waŋga'-waŋganygala muka ŋayi ŋuli ŋunhi bala marrtji weka'-wikamanydja ŋunhiyi nhänydja malanha. Yaka dhuwala nhuma bo'puyŋu bukmaktja wal'ŋu, ga yaka nhuma bukmak dhärukku-ḻakaranhamirri ga marŋgikunharamirri walala. Yaka muka nhuma bukmakthu ŋuli djäma ganydjarr-ḏumurrunydja dhikanydja nhä malanha wal'ŋu ŋunhi, \v 30 ga yaka muka nhuma bukmakthu märraŋala mundhurr ŋunhi yolŋuwunydja ḏukmaranharawu rerriŋuru. Ga yaka nhuma bukmak ŋuli waŋa ḻakarama Godku dhäruk wiripukurrunydja dhärukkurru ŋunhi mulkurukurrunydja, ga yaka nhumalaŋgu bukmakku ŋayi ŋuli dhäruk wekama ŋunhi maḻŋ'maranharawunydja ḻakaranharawu ŋurikiyi dhäwu'wu ŋunhi ŋayi ŋäthili wekaŋala mulkurukurru dhärukkurru. \p \v 31 Yo, nhuma yurru ḻarruŋanydja wal'ŋu märranharawunydja ŋurikiyi nhäku malaŋuwu Garraywalaŋunydja wekanharawuywu, yurru wirrkina yana yulŋunydja ḻarruŋanydja ŋurikiyi wal'ŋu biyapulwunydja dhikanydja. \c 13 \s1 Märr-ŋamathinyarayuna romdhu yukurra djuḻkmarama wiripu-guḻku'nhanydja \p Yo, ḻakaramanydja ŋarra yurru dhuwala biyapul ŋamakurru wal'ŋu romdja, ŋunhi yukurra dhiyaŋuyinydja djuḻkmarama warray wal'ŋu nhänha malaŋunha wiripuŋunhanydja. \p \v 1 Mak ŋali yukurra yurru waŋa dhäruk ŋamathama dhika wal'ŋu, dhiyakuy ŋunhi munatha'wuy, yolŋuwu dhäruk, ga ŋurukuy djiwarr'wuy dhäruk, yurru ŋunhi ŋali yurru waŋanydja märr-ŋamathinyamiriwyuna ŋuli, yakana ŋali ŋuli yukurra märr-ŋamathirri wiripuŋuwunydja yolŋuwu wal'ŋu, ŋunhiyinydja ŋitjalaŋgu dhäruk dhäparknha yana, balanyarana yana bitjan rirrakay-ḏumurru banikin wutthunara. \p \v 2 Wiripunydja ŋarra ŋuli ḻakarama Gunhu'wu dhäruk dhunupakuma ŋuriŋiyi Birrimbirryu wal'ŋu Walŋamirriyu, ga wiripunydja ŋayi ŋuli ŋuriŋiyi Birrimbirryu ŋarrakala maḻŋ'marama warraŋulkumana warrpam'nha, märr yurru ŋarranydja bukmakku marŋgi yana. Yo, wiripunydja ŋayi yurru ŋarraku ŋayaŋu dhaŋaŋguma nhanukalay ŋayi wal'ŋu märr-yuwalkthinyarayu, märr ŋuli ŋarra ŋuriŋiyinydja waŋi giṯthunarawuna bathalamirriwunydja nhäku malaŋuwu yarrkthunarawuna, ga ŋunhi ŋarra yurru bitjandhiyinydja djäma ŋula nhä ŋamakurru Walŋamirriyunydja Birrimbirryu ganydjarryu, ga yakanydja märr-ŋamathirri ŋarra ŋuli wiripuŋuwu yolŋuwu, ŋunhiyinydja ŋarra dhäparknha yana, nhäŋiniŋ'nha wal'ŋu yolŋu. \p \v 3 Ŋunhi mak ŋarra ŋuli wekaŋu bukmaktja yana nhä malanha ŋunhi ŋarra ŋayathama ŋuli yukurra, yana rarr'yurruna marrtji ŋuriki ŋurruwuykkuna, ga ŋunhi ŋarra yurru ŋarrapinydja wekanhamirri, ŋula nhaltjan rakunydhirrinydja yurru walŋakunharawu wiripuŋuwuna yolŋuwu, ŋuli ŋarra yurru yukurra yakanydja märr-ŋamathirri wiripuŋuwu yolŋuwu, ŋayinydja yurru Gunhu'yunydja yakana ŋarranha ŋamakurru-ḻakarama. \p \v 4 Yo, yuwalktja dhuwala märr-ŋamathinyara balanyarana gam': Märr-ŋamathinyaramirrina yolŋu ŋunhina ŋayaŋu-wuyunaramirrinydja wal'ŋu, djäka ŋayi ŋuli wiripuŋuwu yolŋuwu ŋamathama; yakana ŋayi ŋuli ŋunhiyi yolŋu waḏutjanydja ŋanhdharr'yun maḏakarritjthirri, ga yaka ŋayi yurru mel-ḏi'yun ŋula yolŋunha. Yo, märr-ŋamathinyamirrinydja wal'ŋu yolŋu yurru yakana garrwarkunhamirri bathala-ḻakaranhamirrinydja wal'ŋu, yana ŋayi ŋuli nhina ga waŋa ŋamakurru'na; \v 5 yakana ŋayi dhä-dhakaṉ ga goŋ-dhakaṉ yolŋu, ga yaka ŋayi wanaŋa-ḏumurru. Yakana ŋayi ŋuli malthun nhanŋuway ŋayi djälwu, ga yakana ŋayi ŋuli ŋayaŋu-mäypathirri. Ŋunhi yurru yolthu djäma yätjtja, ŋayaŋu-yätjkumanydja ŋanya, yakanydja ŋayi yurru guyaŋirri yukurra bitjan liŋgu ŋurikiyi yolŋuwu yätj, ŋayinydja yurru bäy-ḻakaramana, meṉgumana yurru yana. \p \v 6 Yo, märr-ŋamathinyamirrinydja yolŋu yurru yakana ŋayaŋu-ŋamathirri ŋunhi yurru ŋula yolthu djäma yätjtja, yurru ŋayi yurru goŋmirriyirrinydja wal'ŋu mirithirrinydja ŋunhi ŋuli yolŋu walala nhina ŋamathama romŋura, dhunupaŋura yana yuwalkŋura wal'ŋu. \v 7 Yo, märr-ŋamathinyamirriyunydja wal'ŋu yurru yolŋuyu yakana guyaŋirri ga yätj-ḻakarama wiripuŋunhanydja yolŋunha, yana ŋuli ŋunhiyi nhä malanha ŋäkirrmaramana bukmaknha; bitjanna liŋguna ŋayi yukurra yurru märr-yuwalkthirrina Garraywala yana, ga gatjpu'yunna yukurra yurru, galkunna yana ŋamakurru'wuna nhäkurrunydja malaŋukurru ŋunhi, yakana yurru ŋayi märr-ŋamathinyaranydja ŋula ḏaḏawyun gandarrŋura, ga galkirri. \p \v 8 Yo, wiripunydja ŋunhi nhä malanha dharrathir' warray yana, yurru yuwalktja wal'ŋu dhuwala märr-ŋamathinyaranydja yurru dhärrana yana, bitjanna liŋguna yurru. Yuwalk warray ŋuli yolŋunydja walala waŋa Godku dhäruk ŋuriŋi Birrimbirryu Walŋamirriyunydja, ga wiripunydja walala ŋuli waŋa dhäruk mulkuru, ga wiripunydja yolŋuyu ŋuli ḻakarama nhä malanha ŋunhi marŋgi-wekanhara Walŋamirriwuŋuna Birrimbirrwuŋu, yurru dhuwalayinydja rom malanha yurru ŋunhalanydja dhawar'yun warray. \v 9 Liŋgu ŋilimurru dhuwala marŋgi märr-gaŋga ŋuli ya' dhiyala munatha'ŋura, yaka warrpam'ku; ga märr-gaŋga ŋilimurru yana ŋuli dhäruk ḻakarama. \v 10 Ga ŋunhalanydja ŋunhi djiwarr'ŋuranydja ŋilimurru yurru marŋgiyirri biyapulnha wal'ŋu warrpam'nha yana; yakana biyapul ŋayi yurru Garrayyu wekama dharrathir' ŋilimurruŋgala bitjandhinydja nhä malanha. \p \v 11 Ŋäthilinydja ŋunhi ŋarra yothu', ŋarra ŋuli waŋanha ga guyaŋinya bitjana yana bitjan ŋuli yothu'yu, liŋgu märr-gaŋga muka ya' ŋarra ŋuli marŋgi ŋäthili. Yurru dhiyaŋunydja-wala ŋarra wakinnha yolŋu, liŋguna ŋarra ḏaḏawyun ŋuliŋuruyinydja yothu'yinyaraŋurunydja romŋuru. \v 12 Yo, dhiyaŋunydja-wala ŋali ŋuli yaka dhika warrpam'thun wal'ŋu maḻŋ'marama djiwarr'wuynydja nhä malanha, liŋgu nhämanydja ŋali ŋuli yukurra märr-gaŋga yana, bitjan ŋuli yolŋuyu nhäma mali gapulili. Yurru ŋunhalanydja ŋali yuwalkkumana yurru nhäma, mälkumana yurru. Dhiyalanydja ŋarra dhuwala yana märr-gaŋga marŋgi Godkalaŋunydja romgu, yurru ŋunhalanydja ŋarra yurru marŋgi warrpam'kuna yana, bitjan bili yana bitjan ŋayi Gunhu' marŋgi warrpam' ŋarraku. \p \v 13 Yo, ŋali yukurra yurru bitjan liŋgu märr-yuwalkthirrinydja Garraywu ga dhukarr-nhämana nhina yana, gatjpu'yunna yurru ŋamakurru'wu, ga bitjan liŋgu ŋali yukurra yurru märr-ŋamathirri märryu-ḏapmaramanydja ŋitjalaŋguway ŋali bukmakku, ga ŋanya Garraynha. Yurru märr-ŋamathinyarayuna dhuwala waŋganydhuna djuḻkmaramanydja yukurra nhä malanha wiripunydja ŋunhi. \c 14 \s1 Dhuwalanydja dhärukpuy ḻakarama yukurra dharaŋanamirriwuy ga dharaŋanamiriwwuy \p \v 1 Yo, wirrkinydja wal'ŋu goŋ-ŋaḏupthurra märr-ŋamathinyarawuna ŋurikina, ga yuwalkkuŋa yana ḻarruŋa märranharawunydja ŋurikiyi wiripuŋuwunydja mundhurrwu malaŋuwu ŋunhi ŋuli ŋayi Walŋamirriyu Birrimbirryu djäma yukurra nhokala. Yurru wirrkinydja ḻarruŋa ḏukṯukthiya wal'ŋu ŋuriki dhärukku-ḻakaranharawu dharaŋanamirriwu, märr nhe yurru warraŋulnha wal'ŋu ḻakaramanydja Gunhu'nha dhäruktja. \p \v 2 Ŋunhi ŋuli nhe waŋa ŋäṉarryu dharaŋanamiriwyunydja, ŋuriŋi wal'ŋu Walŋamirriyu Birrimbirryu, ŋunhiyinydja nhe yurru yukurra waŋa nhanukalaynha Gunhu'walana yana, yakana yolŋu'-yulŋuwala, liŋgu yakana yana yolŋuyunydja ŋuli dharaŋan ŋunhinhayi dhäruknha, yana nhuŋuway birrimbirrnha yukurra ŋuli waŋa meṉgunharayŋuna dhäruk. \v 3 Ga ŋunhi nhe ŋuli waŋa dhärukthu dharaŋanamirriyunydja, ŋuriŋi bili Walŋamirriyu Birrimbirryu wal'ŋu, warraŋul yana ḻakarama Gunhu'nha maḻŋ'marama wal'ŋu dhäruk, ŋunhiyinydja nhe yukurra yurru waŋa yolŋu'-yulŋuwalana, liŋgu ŋuriŋiyi nhokala dhärukthunydja ŋuli marrtji guŋga'yunna yolŋu'-yulŋunha, ga ŋayaŋu-wuṉḏaŋarrkumana gäma, ga marrparaŋ'kumana ŋuli walalanha. \v 4 Yo, ŋunhi ŋuli yolŋu waŋa dharaŋanamiriwyunydja dhärukthu, ŋunhiyinydja ŋuli ŋayi ŋayaŋu-wuṉḏaŋarrkunharamirri nhanŋuwaynha ŋayi, ga ŋunhi nhe ŋuli waŋa dhäruk dharaŋanamirrinydja, ŋunhiyinydja biyaku ŋuli nhe yurru ŋayaŋu-wuṉḏaŋarrkuma guḻku'nhana yolŋu'-yulŋunha. \p \v 5 Ŋarranydja ḏukṯuk nhumalaŋgu, nhuma ŋuli bukmak biyakuyina yukirri waŋi dhärukthu mulkuruyu dharaŋanamiriwyuna, yurru biyapulnydja wal'ŋu ŋarra ḏukṯuk, nhuma ŋuli bukmak waŋi dharaŋanamirriyuna dhärukthu, warraŋulwuna ḻakaranharawu Garraywalaŋuwu dhärukku. Liŋgu ŋunhinydja yolŋu ŋuli waŋa dharaŋanamirriyunydja dhärukthu, ŋunhiyinydja ŋuli ŋayi biyapulnha marrtji wekama wiripuŋuwala yolŋu'-yulŋuwala, djuḻkmarama ŋayi yukurra ŋuli ŋunhinhanydja ŋunhi ŋayi ŋuli yukurra waŋa dharaŋanamiriwyu dhärukthu. Yurru ŋunhi yurru ŋula yolthu yolŋuyu märrama mayali' ŋunhiyi dharaŋanamiriwnydja dhäruk, bala waŋa ḻakaramana yukurra yurru guḻku'wana ŋuripana, ŋunhinydja yurru bukmaknhanydja Garraywalaŋumirrinha walalanha ŋayaŋu-wuṉḏaŋarrkumana ŋuriŋiyi dhärukthu. \p \v 6 Gutha walala ŋarraku. Ŋunhi ŋarra ŋuli marrtjinydja nhumalaŋgala, bala ḻakaraŋu dharaŋanamiriwyunydja dhärukthu, yakana ŋayi yurru nhumalanha guŋga'yun dhiyaŋuyinydja dhärukthu; ŋuriŋina bili dhärukthu warraŋulwuyyuna guŋga'yundja wal'ŋu yurru nhumalanha, ŋunhi ŋarra yurru maḻŋ'maramanydja nhumalaŋgala Garraynha, ga ḻakarama nhanukuŋu marŋgi-wekanharanydja dhäruk nhumalaŋgu, märr nhumanydja yurru marŋgithirrina. \p \v 7 Yo, ŋunhi ŋuli yolŋu ŋaḻwa'yun rirrakay dharaŋanamiriw, dhumbal'yunaramirrinydja, ŋunhinydja yurru yakana ŋula yolŋu'-yulŋuyu dharaŋan ŋunhiyi rirrakaynha manikay miyamanarawunydja. \v 8 Ga ŋunhi ŋuli ŋurruŋuyu yolŋuyu ḏarramuyu rirrakay ḻoḻ'thun yiḏakiyu, ḻuŋ'thunmarama nhanŋuway ŋayi miṯtji marililinydja marrtjinyarawu, ŋuli yurru ŋayi rirrakay ḻoḻ'thun yiḏaki dharaŋanamiriwnydja, walalanydja yurru ŋunhi ḏarramuwurrunydja yakana gumurr-ŋamathirri bala withiyandja. \v 9 Ga balanyarayi bili dhärukkunydja; ŋunhi yurru ŋayi yolŋu waŋa dharaŋanamiriwyunydja dhärukthu, ŋunhinydja yurru yakana ŋula yolthu yolŋuyu dharaŋan wal'ŋu dhäwu', yana ŋayi yurru waŋa ŋunhinydja ŋula wanhamalana. \p \v 10 Dhiyalanydja dhuwala munatha'ŋuranydja guḻku' yukurra dhäruk waŋa yolŋu walala, wiripu ga wiripu ga wiripu dhäruk, yurru bukmak dhuwalayi walala dhäruktja mayali'mirri, warrpam' yana. \v 11 Yurru ŋunhi ŋuli ŋayi yolŋu waŋi ŋarraku wiripunydja dhäruk mulkurunydja, ŋarranydja ŋuli ŋunhi ŋäku rirrakaynha yana waŋganynha, liŋgu ŋarrakala ŋayi ŋuli ŋunhiyi dhäruktja mayali'miriwyirrina; ŋarrakalanydja ŋayi ŋunhiyi yolŋu bitjan mulkuruna wal'ŋu, ga ŋarra nhanukala yurru bitjandhi bili mulkuruthirri yana. \p \v 12 Gurrum'thurra walala yana biyaka guyaŋiyanydja. Yuwalk yana nhuma yukurra dhuwala djälthirrinydja ŋurikiyi wal'ŋu mundhurrwunydja malaŋuwu, djiwarr'wuywunydja wal'ŋu ŋurikinydja, yurru wirrkinydja biyakanydja ḻarruŋa ŋurikiyinayi, dhärukku ḻakaranharawu warraŋulkunharawu, märr yurru bukmaknha ŋunhi Garraywalaŋumirrinha walalanha ŋayaŋu-wuṉḏaŋarrkuma ŋuriŋiyi nhokala dhärukthu. \v 13 Yo, ŋuriŋi yolŋuyu ŋunhi ŋuli wekama dhäruk mulkurunydja dharaŋanamiriwnydja, ŋayi yurru ŋäŋ'thundhi Garraynha ŋuriki mayali'wunydja, märr yurru wiripu-guḻku'yunydja ŋäma dharaŋandhi ŋunhiyi dhäruk. \p \v 14 Yo, ŋunhi ŋarra ŋuli bukumirriyama bitjandhinydja wiripukurrunydja dhärukkurru, ŋunhiyinydja bukumirriyanharawuy yukurra marrtji ŋuli ŋulaŋuruna ŋarrakalay birrimbirrŋuruna yana, yakana ŋarrakalay guyaŋinyaraŋuru, liŋgu muḻkurrŋuranydja ŋarrakala yaka yukurra maḻŋ'thun ŋuli ŋunhiyi dhäruk. \v 15 Bala nhaltjanna dhika ŋarra yurru yulŋunydja? Ŋarra yurru bukumirriyamanydja ŋarrakalay birrimbirryuna, ga biyapul ḻiyayu ŋarra yurru bukumirriyama, märrma'yu; ga miyaman ŋarra yurru manikay ŋarrakiyingala birrimbirryu, ga ḻiyayu ŋarrakiyingalay ŋarra yurru miyaman bitjandhi liŋgu yana. \p \v 16 Ŋunhi nhe yurru bukumirriyama nhokalay nhe birrimbirryunydja, wokthun yurru wiripukurrunydja dhärukkurru, ŋayi yurru ŋunhi wiripuyunydja yolŋuyu ŋämana, ŋuriŋinydja ŋunhi ŋayi yaka marŋgi; yakana ŋayi yurru ŋunhiyinydja yolŋu waŋa, “Yo yuwalk,” bitjan, ŋurikiyi nhokalaŋuwuy buku-wekanharawuyyunydja, liŋgu yakana ŋayi dharaŋan ŋäma ŋuli dhäruk ŋunhi nhokuŋu waŋanhara. \v 17 Ḻatju'kuma warray dhika nhenydja yurru ŋunhi bitjandhi buku-wekamanydja bukumirriyama, yurru ŋuriŋi nhokala bukumirriyanharayunydja yurru yakana ŋunhi ŋayaŋu-wuṉḏaŋarrkuma yolŋunha wiripuŋunhanydja ŋunhi. \p \v 18 Yo, buku-wekamanydja ŋarra yukurra Garraynha, ŋunhi ŋarrakalanydja ŋayi wekaŋala dhuwalayi mundhurr biyapul warray dhaŋaŋ, wirrkina yana ŋarranydja ŋuli ŋunhi bitjandhi waŋa bukumirriyama mulkurunydja dhäruk, dharaŋanamiriwnydja ŋunhi, djuḻkmarama warray ŋuli nhumalanha bukmaknhanydja. \v 19 Yurru ŋunhi ŋilimurru ŋuli ḻuŋ'maranhamirri waŋgany-manapanmirrinydja, ŋarranydja ḏukṯuk ŋarra yurru waŋa dharaŋanamirriyu dhärukthu, märr bukmakthu yolŋu'-yulŋuyu yurru dharaŋan ŋäma. Bäyyi warray ŋarra yurru waŋa ḻurrkun'tja dhäruk dharaŋanamirrinydja, dhiyaŋuyina ḻurrkun'thuna dhärukthu yurru ŋunhi marŋgikumanydja wiripunhanydja yolŋu'-yulŋunha. Ga ŋunhi ŋarra ŋuli guḻku'yunydja dhikanydja dharaŋanamiriwyu dhärukthu waŋi, yakana walala yurru yolŋu walala marŋgithirri ŋuriŋiyinydja dhärukthu; nhinana yana walala yukurra yurru bitjan liŋgu dhuŋamirrina, ga balanyarayinydja yakana yana ŋamakurru. \p \v 20 Gutha walala. Yaka biyakanydja guyaŋiya bitjan ŋuli ŋunhi yothu'yu. Biyaka yana waḏutja buku-meṉguŋa ŋula nhänydja yätjtja ŋunhi rom, bitjan ŋuli ŋunhi yothu'yu bitjandhi waḏutja meṉguma yana ŋula nhä, yurru biyakana guyaŋiyanydja dhunupayaŋana, ḏälkuŋana wal'ŋu ga ŋamakurru'na, bitjan ŋuli ŋunhi ŋaḻapaḻyu. Yo, ḏälkuŋayi wal'ŋu ḏukṯukthiya ŋurikiyina ŋunhi yurru guŋga'yun wiripu-guḻku'nha yolŋu'-yulŋunha. \p \v 21 Yo, ŋunha Godkalanydja djorra'yu ḻakarama yukurra yana bitjan gam', “Garraynydja yukurra waŋa bitjan, ‘Ŋarra yurru waŋa dhiyaku yolŋu'-yulŋuwu mulku'-mulkuruwala yolŋuwala walalaŋgala; dhäruktja ŋarra yurru wekama walalaŋgu ŋurikala yolŋu'-yulŋuwala ŋunhi walala ŋuli waŋa yukurra wiripuna dhäruk mulkuruna, yurru mukthun walalanydja yurru ŋunhi bitjandhi bili yakayi yana ŋäma, ga yakana yurru mäkiri'-witjun ŋarraku dhärukku.’” \v 22 Yo, ŋunhi ŋuli yolŋu waŋa mulkurukurrunydja dhärukkurru ŋurikala Garrkuḻukkalanydja Birrimbirrwala, ŋayi yurru ŋuriŋinydja yolŋuyu märr-yuwalkthinyamiriwyunydja ŋäma ṉirryunna, bala dharaŋanna yurru, ŋunhi ŋayinydja Garraynydja ŋunhiyina. Ga ŋunhi ŋuli yolŋu waŋa dharaŋanamirriyunydja dhärukthu, ŋayinydja yurru märr-yuwalkthinyaramirriyunydja yolŋuyu ŋäma dharaŋanna yana, bäyyi ŋayinydja yurru märr-yuwalkthinyaramiriwyunydja yolŋuyu dharaŋan yakana Garraynha ŋunhimalayi dhäruklili. \p \v 23 Yo. Ŋunhi nhuma ŋuli Garraywalaŋumirrinydja miṯtji yolŋu walala ḻuŋ'thun, ga nhuma ŋuli bukmaktja waŋi yukirri ŋuriŋi dharaŋanamiriwyunydja dhärukthu, walalanydja yurru wiripu-guḻku'yunydja guyaŋirri nhumalanha bawa'mirri ḻakarama bitjanna, ŋuriŋinydja ŋunhi walala dhuŋamirri, ga ŋuriŋinydja ŋunhi walala yaka ŋuli märr-yuwalkthirri Garraynha. \v 24 Ga ŋunhi nhuma ŋuli bukmaktja waŋa yukurra dhärukthu dharaŋanamirriyunydja wal'ŋu, ŋayinydja yurru ŋuriŋi wiripuŋuyunydja yolŋuyu dhuŋayunydja ga märr-yuwalkthinyamiriwyunydja ŋämana Godku dhäruk, bala yurru ŋayi ŋayaŋunydja dharaŋanmirrina ŋanyapinyay ŋayi, nhä ŋunhi ŋayi yätj yolŋu, bala ŋayi yurru ŋayaŋunydja wirrkina ḏaw'yun ŋuriŋiyi dhärukthu, \v 25 bala yurru ŋunhiyinydja nhä malanha ŋunhi yukurra ŋorra djuḻuḻ'maranhara nhanukala ŋayaŋuŋura warraŋulthirrina maḻŋ'thunna, bala ŋayi yurru galkirri ŋunhiyinydja ḻukulilina nhanukala Garraywala, buku-ŋal'yunna manapan Gunhu'wu, ga waŋanydja ŋayi yurru bitjanna ŋunhi, “Yuwalk muka dhuwala Gunhuny'tja yana dhiyalami nhumalaŋgala miṯtjiŋura,” bitjanna. \s1 Biyaka djämanydja ŋamathaŋana ŋunhi nhuma ŋuli ḻuŋ'maranhamirrinydja buku-ŋal'yunarawu \p \v 26 Yo gutha walala, balanyara dhuwala yulŋunydja, ŋarra yurru ḻakaramanydja. Ŋunhi nhuma yurru ḻuŋ'maranhamirri buku-ŋal'yunarawunydja, yurru balanyarawu gam' yulŋunydja. Garrayyu yurru waŋganygalanydja yolŋuwala ḻakarama manikay nhumalaŋgu miyamanarawu, ga wiripuŋuwalanydja yolŋuwala yurru ŋulaŋuru bala maŋutji-ḻaw'marama djorra', ga ḻakarama yurru marŋgikuma ŋuliŋuruyi dhärukŋuru mayali', ga wiripuŋuyunydja yolŋuyu yurru ḻakarama ŋunhiyi ŋunhi nhanukala Gunhu'yu maḻŋ'maraŋala, warraŋulkuŋala mayali', ga wiripunydja yolŋuyu yurru ḻakarama dhäruk mulkuruna, dharaŋanamiriwnha, ga wiripuŋuyunydja yurru yolŋuyu mayali'na wal'ŋu ŋulaŋuruyi ḻakarama, ga bitjandhina yurru ŋunhi bala marrtji yulŋunydja. Yo, ŋamathaŋa yana biyaka djämanydja marrtjiya bala, ŋayi ŋathili waŋganydhu, ga baṯ ŋayinydja yurru wiripuŋuyunydja, ga bitjandhina bili bala, märr yurru dhiyaŋuyi malaŋuyu bukmakthunydja yurru ŋayaŋuna-wuṉḏaŋarrkuma Garraywalaŋumirrinha walalanha ŋunhi miṯtjinha. \p \v 27 Yo, ŋunhi nhuma yurru ḻuŋ'maranhamirri buku-ŋal'yunarawunydja, yaka bukmakthunydja nhuma yurru yukurra ḻakarama dharaŋanamiriwyunydja mulkuruyunydja dhärukthu, mak yurru waŋganydhu bitjandhinydja waŋa, mak märrma'yu, mak ḻurrkun'thu, yurru ŋunhina bili yulŋunydja ḻurrkun'nha, ga liŋguna, yurru ŋapa-munguyunmirri walala yurru waŋanydja, yaka rrambaŋinydja. Ga ŋunhi ŋayi yurru bitjandhiyi waŋa dharaŋanamiriwnydja dhäruk, bala dhunupana ŋayinydja yurru wiripunydja yolŋu gaŋgathirri, ga ḻakarama mayali'na yana ŋunhiyi dhäruk. \v 28 Ga ŋunhi yaka waŋgany yolŋu ŋunhilimi malaŋura marŋgi ḻakaranharawu mayali'wu wal'ŋu ŋuriki mulkuruwu dhärukku, ga ŋayi yurru ŋunhiyi yolŋunydja yakana waŋa wirrkinydja, yana ŋayi yurru waŋanydja ŋunhi dharaŋanamiriw dhäruk ŋuruŋuna ŋayaŋuyuna gayulnha, nhanukalaynha ŋayi ga Godnha maṉḏana. \p \v 29 Ga bitjandhi bili ŋula märrma'yunydja mak ḻurrkun'thu yolŋuyu yurru waŋa ḻakarama Godkuŋuna guyaŋinyara dharaŋanamirriyu dhärukthu, ga nhumanydja ŋunhi wiripu-guḻkuny'tja mäkiri'-witjun yurru yukurra, bala gatjarr'yurrana marrtjiya ŋunhiyi dhäruknha. \v 30 Ga ŋunhi yurru ŋula waŋgany yolŋu yukurra waŋa dhäruk ḻakarama, bala ŋayinydja yurru marrtji Godthunydja dhunupana dhäruknha maḻŋ'marama ŋurukala wiripuŋuwalana yolŋuwala ŋunhilimiyi malaŋura, bala ŋayinydja yurru ŋurruŋunydja ŋunhi waŋanharapuyŋu mukthunna ŋulinyaramirriyunydjayi. \v 31 Yo, bukmakthu yana nhuma yurru waŋanydja yukurra ḻakaramanydja Godku dhäruktja, ḏarramuyu ga dhäykayu, yurru waŋga'-waŋganydhu bala yana yulŋunydja, ŋayi ŋathili yurru, ga baṯ ŋayinydja yurru wiripuŋuyunydja, bitjandhina yurru marrtji bala yulŋunydja, märr yurru bukmak yana yukurra marrparaŋ'kunhamirrinydja ga marŋgithirrinydja. \p \v 32 Ŋunhi ŋuli yolŋu waŋa yukurra warraŋulkuma ḻakarama Godku dhäruk, ŋayi ŋuli dhäruk wekama Garrkuḻukthu Birrimbirryu nhanukala waŋanharawu, yurru yolŋu warray ŋayipi ŋuli ŋunhi waŋa dhäruktja yukurra; ŋayipi yurru yolŋu marrtji waŋa, ga ḏaḏawyun ŋayi yurru ŋunhiyi yolŋu ŋayipi yana. \v 33 Yaka nhuma yukurra yurru miṯtji ŋunhi liŋgu waŋa dhäwu' ḻakarama rrambaŋi, yana waŋiya waŋga'-waŋgany marrtjiya bala munguyunmiya, liŋgu Godthunydja ŋuli djäma ŋamathama, wurrkurrum, warray, yaka warray dhawuluŋguḻ'kurru. \p Yo, ŋunhi yurru Garraywalaŋumirri yolŋu walala miṯtji ga miṯtji buku-ḻuŋ'thun dhäwu'wunydja ŋänharawu wal'ŋu, \v 34 ga dhäykawurrunydja yurru yaka yukurra dhawuluŋguḻ'-dharra waŋanharamirri walalawuy; mukthun walala yukurra yurru nhina mäkiri'-witjun yana, bitjan yukurra romdja waŋa. \v 35 Ŋuli ŋayi dhäyka ḏukṯuk marŋgithinyarawunydja ŋula nhäku, ŋayi yurru dhä-wirrka'yun nhanŋuway dhuway'mirriŋunha wäŋaŋura, liŋgu gora-wekanhamirrina nhanŋu ŋuriki miyalkku, ŋunhi ŋayi yurru miṯtjiŋuranydja dhäyka yukurra dhawuluŋguḻ'-dharra waŋa. \p \v 36 Yolkala dhika ŋayi Godthu wekaŋala nhanŋuway dhäruktja ḻakaranharawu baḻaka'maranharawunydja? Nhumalaŋgala ŋurikala walalaŋgala?... ŋunhi nhuma ŋuli ḻakaranhamirri ḻiya-djambatj wal'ŋu be?... nhokalay waŋganygala ŋayi wekaŋalanydja? \p \v 37 Ŋunhi ŋayi ŋuli yolŋu guyaŋinyamirri ŋanyapinyay ŋayi bitjanmirri, “Ŋarranydja dhuwala dhäwu'-ḻakaranhamirri Godku,” ga ŋunhi yolŋu ŋunhi ŋayi ŋuli guyaŋinyamirri bitjanmirri, “Ŋarranydja dhuwala biyapul wal'ŋu marŋgi ŋuruku djinawa'wu ŋunhi nhänharamiriwwunydja nhäku malaŋuwu,” dhiyaŋuyina yolŋuyu yurru nhäma dharaŋandja ŋarrakuŋu dhuwalayi wukirriwuynydja dhäruk, ŋunhi dhuwalayinydja dhäruk nhanukuŋuna nherraṉara, Garraywuŋuna wal'ŋu, yakana ŋarrakuŋuway. \v 38 Ga ŋunhi ŋayi yolŋu dhuŋanydja, nhinana yana ŋayi yukurra yurru dhuŋana; yakana mäkiri'-witjurranydja ŋuriki yolŋuwu dhärukku, ŋunhi ŋayi yurru yolŋuyu ŋuriŋiyi yakanydja dharaŋan ŋäma ŋarrakuŋu dhäruk. \p \v 39 Yo, gutha walala ŋarraku, mirithiya yana ḏukṯukthiyanydja wal'ŋu dhäwu'wunydja ḻakaranharawu, märr nhe yurru warraŋulnha yana ḻakaramanydja Godku dhäruk ŋunhi dharaŋanamirrinydja, ga ŋunhi ŋayi yurru yolŋu waŋa wiripukurrunydja dhärukkurru, mulkurukurrunydja wal'ŋu dharaŋanamiriwkurrunydja, yakana ŋanya nhe ŋunhiyi ḏaḏawmaraŋanydja waŋiya waŋanharaŋurunydja. \v 40 Yurru biyakana liŋgu djämanydja bukmak ŋamathaŋa yana-wala marrtjiya bala, ŋayi ŋathili, ga baṯ ŋayinydja, biyakana bala yana, romgurruna ŋamakurru'kurruna yana wal'ŋu dhikana. \c 15 \s1 Djesunydja dhuwala walŋathina beŋuru moluŋurunydja \p \v 1-2 Yo, gutha walala. Dhuwalanydja ŋarra yurru ḻakarama yuwalknha wal'ŋu dhäwu', ḏämbu-ḻayyunmaramana nhumalanha wal'ŋu ŋunhiyi liŋgu ŋunhi ŋarra ŋäthili nhumalaŋgu ḻakaranha ŋuli. Liŋguna nhuma märraŋalana, bala nhuma yukurra dhärrana dhiyalamiyinydja, ga dhiyaŋuyinydja dhäwu'yu nhe yurru walŋathirrina nhina yukurra, ŋuli nhe yukurra yurru ŋayathama baṯ bitjandja, mukthundja yana-wala yurru. Ga ŋuli nhe yänanydja, yana wakalnydja märr-yuwalkthina, nhenydja yurru yakana walŋathirri ŋuriŋiyi. \p \v 3 Yo, ŋunhiyinydjayi dhäwu' ŋunhi ŋarra ḻakaraŋala nhumalaŋgu ŋurruŋuna wal'ŋu biyapulnha, dharrpalnha yana, yakana ŋarrakiyinguŋu muḻkurrwuy maḻŋ'maranhara, yana ŋarra dhuwalayi märraŋalanydja ŋurikiŋina walalaŋguŋu ŋunhi walala nhäŋala walalawuynha wal'ŋu maŋutjiyu, balanyara gam, ŋunhi dhäwuny'tja. Garraynydja rakunydhina ŋilimurruŋgala dharapulŋura, liŋgu ŋilimurruŋgala yätjthu, bitjarra yana liŋgu bitjarra djorra'yu ŋäthili yukurrana ḻakaraŋala. \v 4 Rakunydhinanydja ŋayi, bala walala ŋanya gurrunhara molulilina. Ŋorrananydja ŋayi ŋunhili moluŋura märrma' munha', bala wiripuŋuyunydja munhayu ŋanya ŋayi Gunhu'yu walŋakuŋalana beŋuruyi moluŋurunydja. Yuwalk dhuwalayi yana bitjarrayinydja maḻŋ'thurruna, bitjarra yana liŋgu bitjarra djorra'yu ŋäthili yukurrana ḻakaraŋala. \v 5 Ga dhurrwaraŋuru ŋuliŋurunydja ŋunhi ŋayi walŋathina beŋuru moluŋuru, bala ŋayi maḻŋ'maranhamina Betawalana, ga ŋuliŋurunydja ŋayi maḻŋ'maranhamina ŋanyapinyay ŋayi nhanukalaŋuwala ḻundu'mirriŋuwalana walalaŋgala, ŋurikalana 12-kalana, nhäŋalanydja walala ŋanya ŋunhi rumbalmirri yana wal'ŋu dhika. \v 6 Bala ŋuliŋuruyinydja dhurrwaraŋuru guḻku'yuna yana nhanukala malthunarapuyŋuyu walalay ŋanya nhäŋalanydja. Waŋganymirri 500 ŋunhi nhanŋu malthunarapuyŋunydja walala ḻuŋ'maranhamina yukurrana waŋganylili, bala ŋayinydja marrtjina maḻŋ'thurrunana walalaŋgala, bala walala bukmakthuna nhäŋalanydja ŋanya ŋunhi maŋutjiyunydja walalaŋgalay walala. Ga guḻku' yana dhika malaŋuru ŋuliŋuruyi baḏak yana walŋa nhina yukurra dhuwala, yurru wiripu-guḻkuny'tja märr-ḻurrkun' liŋguna ŋunhana Garraywalana. \v 7 Ga ŋuliŋuruyi ŋayi Djayimdhu nhäŋalayi ŋanya Djesunha, ga dhäŋuru ŋuliŋuruyinydja bo'puyŋuyuna walalay nhanukala nhäŋala ŋanya bukmakthu yana. \p \v 8 Ga dhuḏitjnha ŋarranydja ŋanya nhäŋala Djesunha, ŋayi maḻŋ'maranhamina ŋanyapinyay ŋayi ŋunhala dhukarrŋura ŋarrakala, ŋuriŋina ŋarrana dhuḏiŋuyuna wal'ŋu, ŋunhi ŋarra malthurruna nhanbala dhuḏitj. \v 9 Ŋunhi wiripu-guḻkuny'tja bo'puyŋu malthunaramirri ŋurikiy warray, ŋunhi ŋayi yukurrana nhinana dhiyala munatha'ŋura, ga ŋarranydja dhuwala dhuḏitjnha wal'ŋu; ŋarranydja dhuwala yätj yolŋu yukurranha ŋuli nhinanha, yakana ŋamakurru' walala yurru ŋarranha ḻakarama bo'puyŋu bitjan, liŋgu ŋarra ŋuli yukurranha ŋaramurrthinya ga ŋayaŋu-yätjkunha bunha Godku yolŋu'-yulŋunha, Garraywalaŋumirrinha ŋunhi walalanha. \v 10 Yurru Gunhuny'tja ŋarraku märr-ŋamathina warray, djuḻkmaraŋala warray ŋayi ŋarraku yätjpuynydja ŋunhi, bala ŋayi djäma ŋarranha yuṯakuŋalana dhikana, bo'puyŋuyaŋalana nhanŋuway ŋayi; yakana gulkurunydja ŋayi ŋarraku märr-ŋamathina ga wäthurruna, liŋgu ŋarranydja ŋuli yukurra ŋunhi djäma wirrkina yana wal'ŋu Garraywu, djuḻkmaramana ŋunhi wiripu-guḻku'nha bo'puyŋunha. Yurru yaka ŋunhi ŋarrakiyingalanydja ganydjarryu ŋarra ŋuli djäma, liŋgu Godthu yana ŋayipi ŋuli yukurra gämanydja ga djämanydja ŋarrakala, ga märr-ŋamathinyara nhanŋunydja ŋuli yukurra djäma ŋuliwitjan ŋarrakalaŋukurruna. \p \v 11 Yo, bukmakthu ŋanapurru ŋuli yukurra ḻakarama dhäwuny'tja, ŋunhiyi bili waŋgany yana bitjan, “Djesunydja dhuwala walŋa; walŋathina ŋayi ŋulaŋuru moluŋuru.” Liŋguna nhuma ŋäkulanydja dhuwalayi dhäwuny'tja, ŋarrakuŋu mak ŋurukuŋu walalaŋguŋu ŋunhi wiripu-guḻku'wuŋu bo'puyŋuwuŋu, bala nhuma märr-yuwalkthinana liŋguna. \s1 Yolŋunydja walala yurru walŋathirriyi moluŋuru \p \v 12 Yo, liŋgu muka ŋanapurru ḻakaraŋalanydja nhumalaŋgu, “Garraynydja walŋathina beŋuru moluŋuru,” bitjarranydja, bala nhuma märr-yuwalkthinana liŋguna. Ga nhäkuna nhuma ŋuli wiripu-guḻku waŋa bitjandja, “Ŋunhi ŋuli yolŋu rakunydhirrinydja, bala ŋayi yurru yukurra ŋorra moluŋuranydja gupaḏalnha be, yakana yurru rakunydja be gaŋgathirri rakunyŋuru,” bitjandja. \p \v 13-18 Yuwalk dhuwala yulŋunydja, ŋilimurrunydja yurru yolŋu'-yulŋunydja walŋathirri biyapul rakunyŋurunydja. Djesunydja ŋunhi ŋurruŋu wal'ŋu yolŋu walŋathina rakunyŋuru, ŋayi ŋunhi ŋurruŋunydja gaŋgathina, ga bitjandhi bili ŋilimurrunydja yurru gaŋgathirriyi yana rakunyŋuru, munguyun ŋanya. Ŋunhi bini rakuny yolŋu yaka gaŋgathinya, bala yakana ŋayinydja bini Garraynydja gaŋgathinya rakunyŋuru. Ŋunhi bini ŋayi Djesu rakunydja baḏak ŋorranha yukurranha moluŋuranydja, bala ŋanapurrunydja bini ŋunhi ḻakarnha dhuwalayi nhumalaŋgu mayali'miriwnha ŋula nhäna, dhäparknha dhäwu', bala nhuma bini märr-yuwalkthinyanydja gulkuruna. \p Ŋanapurrunydja ḻakaraŋala nhumalaŋgu bitjarra muka, “Gunhu'yunydja walŋakuŋala Djesunha rakunyŋuru.” Ŋunhi rakuny yolŋu yaka gaŋgathinya bini, ŋayinydja bini Djesunydja baḏak ŋorranha yukurranha moluŋura, ŋunhiyinydja bini ŋanapurru dhiyakuyyi bothinyana wal'ŋu ḻakaranha nhumalaŋgala Gunhu'walaŋuwuynydja bitjanayi. \p Wanhaka dhika ŋayi Garraynydja?... ŋunha baḏak ŋorra yukurra moluŋura?... rakuny yana? Yaka warray. Walŋa warray ŋayinydja, walŋathina ŋayi liŋgu ŋulaŋuru moluŋuru, liŋgu dhuwalayinydja yuwalk yana, ŋunhi yurru rakunymirrinydja yolŋu walala gaŋgathirriyi yana yurru. Ŋunhi bini ŋayi Garray baḏak ŋunhanydja yana moluŋuranydja, ŋunhinydja bini ŋayi yakana bakmaranha ŋunhiyi yätj-dhuwurr, bala yakanydja bini walŋathinya moluŋuru, bala nhumanydja bini baḏak yana ŋunha yätjŋura, winya'-winyayuna yukurranha Gunhu'wala, ga gulkuruna nhuma bini yukurranha märr-yuwalkthinyanydja. Yo, yuwalk Djesuyunydja bakmaraŋala yätjnhanydja dhuwurrnha, djuḻkmaraŋala warray-wala ŋayinydja, bala gaŋgathina warray moluŋurunydja, ga ŋunhinydja walala yolŋu'-yulŋu Garraywalaŋumirri ŋunhi ŋorra'-ŋurra marrtji ŋunha moluŋura, ŋunhayinydja walala yurru yukurra yakana rakuny ŋorra moluŋura mukthun. \p \v 19 Yo, ŋalinydja ŋunhi Garraywalaŋumirri dhuwala nhina yukurra munatha'ŋura, bitjanna ŋali yukurra dhuwala yulŋunydja dhukarr-nhämana Garraywu, gatjpu'yunna nhina bitjanna ŋurukuna ŋunhi ŋali yurru nhina yukurra ŋunhala nhanukalana. Ga ŋunhi bini ŋali rakunydhinyanydja bala liŋguna, ŋunhiyinydja dhawar'yunana ŋali bini, ŋunhinydja bini ŋali gumurr-djararrkmirrina yolŋu walala, djuḻkmaramana yukurra ŋunhinydja yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala ŋuli ḻakarama gumurr-djararrkmirri bitjan. \p \v 20 Yo, yuwalk dhuwala ŋunhi yulŋunydja. Garraynydja walŋathina yana moluŋuru yuwalk, walŋa yana ŋayi nhinanydja yukurra ŋunha; ŋurruŋunydja ŋunhi ŋayi gaŋgathina, bala ŋayina ŋunhi dhämirriyaŋalanydja ŋäthilinydja ŋilimurruŋgu, märr yurru ŋunhanydja ŋunhi rakunymirri ŋorra'-ŋurra marrtji moluŋuranydja gaŋgathirriyi bitjandhi liŋgu yurru, ŋupan ŋanyana. \p \v 21 Yo, rakunydhinyamirrinydja rom maḻŋ'thurruna ŋuliwitjarra waŋganygala yolŋuwala dhiyala munatha'ŋuranydja, ga bitjandhi liŋgu waŋganygalayi yana yolŋuwala ŋayi Gunhu'yu bakmaraŋala rakunydhinyamirrinydja rom, märr yurru yolŋu'-yulŋunydja gaŋgathirri moluŋurunydja yukurra. \v 22 Yo, ŋunhiyinydja yolŋu Yadamdja rakunydhina, bala bukmaknha ŋilimurru yana rakunydhinanydja dhambay Yadamgalana, yurru Garray Djesunydja walŋathina warray rakunyŋuru ŋulaŋuru, ga bitjandhi liŋgu ŋilimurrunydja yukurra yurru dhambay Garraywala walŋathirriyi rakunyŋuru. \v 23 Yurru yaka waŋganygurrunydja walu ŋunhi ŋilimurruŋgu Garraywalanydja; ŋayi Garray ŋurruŋunydja gaŋgathina moluŋuru liŋguna, ga ŋilimurru yurru nhanŋuwaynydja yolŋu walala gaŋgathirriyi ŋupan ŋanyana, ŋulinyaramirriyuna ŋunhi ŋayi yurru roŋiyirriyi lili dhika. \p \v 24 Yo, Djesunydja yurru yuwalk roŋiyirri dhika, bala yurru ŋunhiyinydja dhä-yawar'yunaramirrina wäŋa; Garrayyu Djesuyu ŋayipi yurru monyguma ŋunhinhanydja walalanha be ŋurruŋumirrinhanydja wal'ŋu ŋunhi walala buŋgawamirri nhina yukurra dhika, ga ganydjarr-ḏilkurrunhanydja be nhänhanydja waŋarrnha walalanha, bala ŋuliŋuruyi buwayakkunharaŋurunydja ŋayi yurru Garrayyunydja nhanukala gumurr-wekama Gunhu'walana, märr yurru ŋayipi waŋgany ŋurruŋunydja wal'ŋu bukmakku, God Gunhu' yana. \v 25 Liŋgu Garraynha nhina yukurra yurru ŋunha ŋurruŋunydja wal'ŋu, yana liŋgu-u-u ga bukmakkuma ŋayi yurru yana Godthu monyguma ŋunhinhanydja walalanha ŋunhi walala nhanŋu miriŋu; walala yurru marrtji ŋorra'-ŋurranydja Garraywala ḻukuŋurana bukmak. \v 26 Yo, bukmaknha yana nhanŋuway miriŋunhanydja ŋayi yurru buwayakkumana-wala yana, ga dhuḏiŋunhanydja ŋunhinydja ŋayi yurru Godthu dhawar'marama rakunynhana. \p \v 27 Yo, Gunhu'yu ŋayipi nherrara Garraynha Djesunhanydja, ŋurruŋukuŋala bukmakkunydja, märr yurru bukmak nhänydja malanha nhanukiyingala ŋoyŋura wal'ŋu, ḻukuŋura ŋunha, bitjan yukurra djorra'yunydja ḻakarama. Yo, bukmak nhä malanha nhanukala ŋoyŋura warrpam Garraywala, yurru Gunhuny'tja ŋayipinydja yaka warray nhanukala ŋoyŋura, liŋgu nhanukuŋu muka ŋunhi Gunhu'wuŋu ḻuku-nherraṉara nhanukalanydja Djesuwalanydja nhä malanha bukmaktja. \v 28 Ga ŋunhi yurru marrtji nhänydja malanha ŋorra nhanukalaynha Garraywalana lukuŋura liŋguna, bala yurruna ŋayinydja yurru Gäthu'mirriŋu yulŋunydja ŋanyapinyay ŋayi nherraṉmirri Gunhu'walana ḻukulili, ŋurikalayi liŋgu ŋunhi ŋayiŋga nhanukala goŋlilinydja nherrara bukmak nhänydja malanha, bala Garray ŋayipi ga bukmaknha nhä malanha yurru nhina yukurra Gunhu'walana goŋŋura warrpam, märr yurru ŋayipi Gunhu' nhina yukurra biyapulnydja-wala wal'ŋu ŋurruŋu bukmakku nhäku malaŋuwu, bitjanna liŋgu yurru. \p \v 29 Yo, ŋunhi ŋuli yolŋu rakunydhirri, ŋunhiyi ŋunhi ŋayi yaka muḻkurr-ḻupthunara, wiripunydja ŋuli yolŋu walala muḻkurr-ḻupthun mali ŋayina. Ga ŋuli ŋayi be mukthun rakunydhinyaranydja ŋunhiyi yolŋu, bala nhäkuna walala ŋuli bitjandhinydja ŋunhi muḻkurr-ḻupmarama dharapulŋura ŋurikalayinydja rakunygalanydja yolŋuwala? \p \v 30-31 Yo, ŋunhi bini yolŋu yakanydja walŋathinya dhurrwaraŋuru rakunyŋurunydja, ŋunhinydja bini ŋarra ḏaḏawyunana ŋulaŋuru Garraywalanydja romŋuru, liŋgu bitjan liŋgu walala ŋuli wiripu-guḻkuny'tja ŋunhi ŋuyulkthirrina ŋarraku. Bitjan liŋgu walu-ŋupan ŋuli ŋayaṉ'mirrinydja yolŋu ŋayaṉ'-dharra yukurra ŋarraku. Ŋarra ḻakarama yukurra nhumalaŋgu dhuwalayi, liŋgu ŋarra wokthunna yukurra nhumalaŋgu, bili ŋalinydja dhuwala waŋganynha maṉḏa yana, dhambay Djesu-Christkalana, Garraywalana ŋilimurruŋgalaŋuwala. \v 32 Yo, dhiyala Yipatjatjtja wäŋaŋura walala yukurrana mari ŋamaŋamayurruna ŋarraku yindi, bala ŋayaṉ'-dharrananydja walala yukurrana ŋarraku bitjarrana bitjan ŋuli maḏakarritj wäyin mala. Yurru yakana ŋarranydja ŋuli ḏaḏawyun ŋulaŋuru Garraywalanydja romŋuru, liŋgu ŋarranydja ŋuli yana gaŋgathina rakuyŋuru walŋathina-wala ŋunhi walala bini bunha ŋarranha rakunygunhanydja, rumbal-winya'yunmaranhanydja. Yo, ŋunhi bini be rakunyŋuru yolŋu yakanydja walŋathinya, ŋilimurrunydja ŋuli yana ḻukina marrtji ŋathana ga ŋarkula'na, goŋmirriyina dhiyala, liŋgu galki rakunydhirrina ŋilimurru yurru, ga dhawar' way be walŋanydja dhiyalana bäymana. \p \v 33 Ŋunhi ŋuli nhe malthurru ŋuripanydja yolŋu'-yulŋuwa ŋunhi walala ŋuli bitjandhi djarrpi'kuma ḻakarama, ŋunhiyinydja walala yurru nhunana bilmarama ga gatjpaḻ'marama djarrpi'lili. \v 34 Yaka guyaŋiya biyakayinydja djarrpi'kuŋanydja wal'ŋu, yana biyaka dhunupakuŋana wal'ŋu yuwalkkuŋana guyaŋiya, ga ḏaḏawyurrana yätjŋurunydja romŋuru. Wiripunydja nhuma dhuwali yolŋu walala nhina yukurra dhuŋamirrina, yakana nhuma Godku marŋgi wal'ŋu. Yo, bitjarranydja ŋarra dhuwala waŋana, märr nhe yurru gorana nhuŋuway nhe. \s1 Ḻakarama yukurra rumbal yuṯana dhawaṯthun yurru rakunyŋuru \p \v 35 Wiripunydja nhuma yurru dhä-wirrka'yun bitjan gam', “Ŋunhi yurru ŋayi Garrayyu gaŋgathinyamarama ŋulaŋuru moluŋuru rakunymirrinhanydja yolŋu'-yulŋunha, ga nhäyinyarana dhika rumbalnydja walala yurru ŋunhi?” \p \v 36 Nhä nhe dhuwala?... ḻiyamiriw ga dhuŋa yulŋunydja? Ŋunhi nhe ŋuli yuṯanydja ŋaraka ŋatha dholkuma munatha'liliydja, ŋäthilinydja ŋayi yurru ŋunhiyi ŋaraka rakunydhirri, bala ŋuliŋuruyi rakunydhinyaraŋurunydja ŋayi yurru walma walŋana wal'ŋu, yuṯana biṯpiṯ. \v 37 Yo, ŋunhiyi nhe ŋuli dholkumanydja ŋaraka waŋgany, mak ŋatha ŋaraka birraliny'tja, mak ŋula nhä borum ŋaraka, yurru ŋuliŋuruyi ŋarakaŋurunydja yurru maḻŋ'thun wiripuna rumbalnydja ŋunhi yurru marrtji gurarrthirrinydja bala. \v 38 Ga bukmak ŋunhiyi ŋarakanydja malanha yurru ŋuthan marrtji ŋupanayŋu yana bala, wiripu ga wiripu rumbalnydja ŋurikiyi malaŋuwu, ŋulinyarayi liŋgu rumbalnydja malanha yana ŋunhi ŋay ŋuli Godthu wekama ŋurikiyi ŋarakawu, ŋayipi yana muḻkurrnydja. \p \v 39 Ga bitjandhi liŋgu marrtji'-marrtjinyara-mirrinydja rumbal ŋunhi wiripu ga wiripu, balanyara bitjan yolŋunydja ga wäyin ga guya, yurru bukmak ŋunhiyi ŋarakamirri walala yulŋunydja ga barrwaṉ'mirri, yurru barrwaṉ'tja barrku'-barrkuwatj. \p \v 40 Ga wiripunydja nhä malanha rumbal ŋunhi dhiyaku munatha'wu warray nhinanharawu, ga wiripunydja nhä malanha rumbal ŋunhi ŋurukuy djiwarr'wuynha. Ga ŋunha djiwarr'wuynydja dhapirrk yana dhika, ga dhiyalimi munatha'ŋuranydja ga wiripuyi, yurru dhapirrkmirriyi yana. \v 41 Ga balanyara bitjan walunydja dhapirrk yana dhika, ga ŋaḻindi ga ganyu malanha dhapirrkmirriyi yana dhika, yurru wiripu ga wiripu rumbalnydja malanha, barrku'-barrkuwatj dhika. Ga balanyara bitjan waŋgany gaŋyu ganaŋ'thun yukurra wiripuwurruŋgala, yurru ŋupanayŋu ŋunhi yulŋunydja dhapirrkmirri rumbalnydja warrpam. \p \v 42 Yo, bukmak rumbalnydja ŋunhi walalaŋgu barrku'-barrkuwatj yana, yurru warrpam dhapirrkmirri yana, ga bitjandhi yurru ŋunhi yolŋuwunydja walalaŋgu rumbal ŋunhi walala yurru yukurra walŋathirri rakunyŋurunydja gaŋgathirri bitjandhina. Dhuwalanydja gay' rumbal walala yurru ŋunhi gurrunhan ŋunha munatha'lilinydja buḻwaŋ'thunaramirri warray, winya'yun warray yurru, yurru dhipuŋuruyi moluŋurunydja yurru ŋunhi gaŋgathirri wiripuna dhikana yuṯana wal'ŋu rumbal, ŋunhi yurru yakana buḻwaŋ'thun, dhuwalayinydja yurru dhawaṯthun ŋunhina liŋguna, yakana yurru dhawar'yun. \v 43 Dhuwalanydja rumbal walala yurru ŋunhi dholkuma yalŋgi' warray, yaka warray wal'ŋu ŋamakurru, yurru ŋayi yurru biyapul gaŋgathirri yulŋunydja dhuwalayi rumbalnydja, ḏälnha wal'ŋu ga dhapirrknha. \v 44 Walala yurru dholkuma dhuwala ŋunhi rumbal munatha'wunydja, munatha'lilina gurrunhan, yurru gaŋgathirrinydja ŋayi yurru wiripuna wal'ŋu rumbalnydja dhika, ŋurukuynha djiwarr'wuynha ŋunhi. Yo, dhiyala munatha'ŋuranydja yolŋu yukurra nhina ŋunhina liŋgu munatha'wuynha yana rumbal, ga ŋunhala djiwarr'ŋuranydja ŋilimurru yurru yolŋu'-yulŋu nhina yukurra ŋurukuynha yana djiwarr'wuynha rumbal yolŋu walala. \v 45 Liŋgu djorra'yu yukurra ḻakarama bitjan, “Ŋathilinydja ŋayi Godthu waŋganynha yolŋunha djäma yolŋukuŋala Yadamnha yäkunha, ŋayi yukurrana ŋunhi nhinana dhiyala munatha'ŋuranydja walŋa yana yulŋunydja, ga dhuḏiŋunhanydja ŋayi Godthu wiripunhanydja yolŋunha wekaŋala yäkunha Djesunhana, ga dhuwalayina ŋayina ŋunhi djiwarr'wuynydja yolŋu, walŋa-wekanharamirrinydja wal'ŋu.” \p \v 46 Yo, ŋunhiyi djiwarr'wuynydja wal'ŋu yaka ŋäthili dhiyala maḻŋ'thurruna; ŋunhiyi ŋayina munatha'wuynha wal'ŋu maḻŋ'thurruna ŋäthilinydja, bala yurruna ŋayinydja djiwarr'wuynydja ŋunhinydja wal'ŋu maḻŋ'thurruna dhuḏitjnha. \v 47 Ŋurruŋunhanydja ŋayi yolŋunha ŋunhi Yadamnhanydja Godthu ŋamaŋamayurruna yolŋukuŋala munatha'ŋuru warray, dhipuŋuru warray, ga ŋayinydja ŋunhi wiripunydja yolŋu yäku Djesu-Christtja, ŋulaŋuru warray ŋayinydja djiwarr'ŋuru warray dhunarrana lili. \v 48 Yo, munatha'wuynydja yolŋu walala munatha' yana, balanyara bitjan ŋayi Yadam munatha' yana, dhipuŋuru warray ŋayi ŋamaŋamayurruna, ga ŋilimurrunydja dhuwala yolŋu walala ŋunhi ŋilimurru liŋgu märraŋala djiwarr'wuynha walŋa ŋunhina ŋilimurruŋgalay ŋayaŋulili, ŋilimurrunydja dhuwala ŋurukuynha djiwarr'wuynha yolŋu walala, balanyarana bitjan ŋunhiyi yolŋu ŋunhi ŋayi beŋuru djiwarr'ŋuru maḻŋ'thurruna. \v 49 Yo, dhuwala ŋilimurru dhiyalanydja nhina yukurra djan'ku yana rumbal munatha', bitjan ŋayi ŋunhi munatha'wuy yolŋu Yadam, ga ŋunhalanydja yalalanydja ŋilimurru yurru rumbal djiwarr'wuynha wal'ŋu nhina yukurra, djan'kuna bitjan ŋunhi djiwarr'wuynha wal'ŋu yolŋu Djesuna. \p \v 50 Märr-yuwalk ŋarra nhumalaŋgu yukurra ḻakaramanydja gutha walala. Dhuwalanydja rumbal dhiyaku munatha'wu warray yana, yakana yurru ŋayi dhuwala ŋarakamirrinydja ga gulaŋmirrinydja rumbal nhina yukurra ŋunhala Godkalanydja wäŋaŋura, liŋgu yakana yurru ŋula nhä buḻwaŋ'thunaramirrinydja ŋorra marrtji ŋunhala djiwarr'ŋuranydja, liŋgu ŋunhalanydja nhä malanha yurru walŋana yanana bitjan liŋgu, yakana yurru buḻwaŋ'thun. \p \v 51-52 Ŋäka walala, dhuwalanydja ŋarra ḻakarama yurru ŋunhina dharrpalnha wal'ŋu, ŋunhi ŋayi yaka maḻŋ'thurruna warraŋulthina ŋäthili dhuwalayi. Yaka yurru ŋilimurru bukmak rakunydhirri, bala ŋorra'-ŋurra marrtji ŋunha moluŋuranydja, yurru bukmakthuna yana ŋilimurru yurru märramanydja ŋunhiyi yuṯanydja wal'ŋu rumbal, liŋgu ŋulinyaramirriyuna ŋunhi yurru ŋayi yiḏakiyinyarayu ḻoḻ'thundja, ŋunhiyinydja dhä-yawar'yunna yurru, ga dhunupana yana ŋilimurru yurru bukmaknha wiripuyirri rumbalnydja. Liŋgu rirrakay yurru ŋunhiyinydja ḻoḻ'thun, bala walalanydja yurru ŋunhinydja rakunymirrinydja yolŋu'-yulŋu ŋunhi walala marrtji ŋorra'-ŋurra ŋunha moluŋura, dhunupana yana walala yurru ḏurryun ŋunhina wal'ŋu rumbal yuṯana, buwayakthinyamiriwnha. Ga ŋalinydja ŋunhi walŋamirrinydja yurru bitjandhiyi yana dhunupana wiripuyirrina ŋunhili yana bäyma. \v 53 Liŋgu ŋayi yurru dhuwalanydja ŋilimurruŋgu buwayakthinyamirrinydja rumbal bitjan yupthunna yurru, bala nherraṉ yurru yuṯana buwayakthinyamiriwnha ŋunhina rumbal ŋilimurruŋgala; dhuwalanydja gay' rumbal rakunydhinyamirri warray, yurru ŋayinydja ŋitjalanha yurru wekama wiripuna dhikana, yuṯana yana, rakunydhinyamiriwnha wal'ŋu ŋunhina. \v 54 Yo, ŋali yukurra yurru dhärra ŋurikimirri yuṯamirrinydja wal'ŋu rumbalmirri, ŋurikimirrina ŋunhi buwayakthinyamiriw ga rakunydhinyamiriw, ga ŋulinyaramirriyu liŋgu yurru rakunydhinyaramirrinydja rom winya'yun buwayakthirrina liŋguna. Ŋäthilinydja ŋunhi yolŋuyu wukirri yukurrana bitjarra gam', \q1 “Rakunydja rom dhawar'yurrunana liŋguna, \q2 liŋgu ŋayina walŋana wal'ŋu ŋunhina djuḻkthurruna, \q1 Liŋgu ŋunhiyi rakunydja rom liŋguna buwayakkuŋalana dhikana ŋuriŋiyi walŋayuna. \q1 \v 55 Yakana yurru biyapulnydja yolŋu'-yulŋu rakunydhirri, \q2 liŋgu ŋayina ŋunhi bakmaraŋalanydja ganydjarr rakunygunydja, \q2 bala buwayakkuŋalana yana-wala \q2 warrpam'nha.” Ga yuwalkthi yurru dhuwalayi bitjandja maḻŋ'thun. Yakana yanana ŋayi yurru rakunydhunydja buma yolŋunha rakunyguma biyapulnydja. \v 56 Dhiyaŋunydja-wala ŋilimurru ŋuli bukmakthi yana rakunydhinydja, bili ŋuriŋina ŋilimurruŋgalay yätjthuna, liŋgu ŋilimurru bukmakthuna baḏatjurrunanydja rom ŋunhi Godthu wekaŋala Mawtjitjkala. \v 57 Yurru Godthu ŋayipi bakmaraŋala ŋunhiyi rakunydhinyamirrinydja rom, ga buwayakkuŋala ŋayi yuwalkkuŋalanydja dhika wal'ŋu ŋuliyina Djesu-Christkala ŋilimurruŋgalayŋuwala Garraywalana. Gul' ŋilimurrunydja wokthunna Gunhu'wu Godku, liŋgu ŋalinydja yurru bitjandhi djuḻkmaramayi yana rakunynha romnha dhambay Garraywalayi yana, liŋgu ŋali yurru nhinana yana walŋana wal'ŋu nhanukala, bitjanna liŋgu yurru. \p \v 58 Märr-yuwalk yana ŋunhayi yulŋunydja gutha walala. Bala nhuma yurru dhärriya wuṉḏaŋarrthiya nhanukala Garraywala, ga yakana wingil'wingilyurranydja yukirriya biyaka liŋgu. Ḻayḻayyurranydja yana Garraywala, ga djäma nhanŋu bala yana mukthurra. Yuwalk yana dhuwala yulŋunydja. Ŋunhi nhe yurru ŋula nhänydja djäma Garraywu, nhanukalaynydja yana ganydjarryu, ŋunhiyinydja nhe yurru yakana djäma dhäparktja. \c 16 \s1 Weka'-wikaŋa yana rrupiyanydja, guŋga'yurra Garraywalaŋumirrinhanvdja walalanha \p \v 1 Manymak, wiripunydja ŋarra yurru nhumalanha waŋa, nhuma yurru rrupiya weka'-wikaŋa ŋurukuna ŋunhi Garraywalaŋumirriwuna yolŋu'-yulŋuwu ŋunhi walala yukurra nhina ŋurruwuykmirri ŋunha Djurutjalam wäŋaŋura. Liŋguna ŋarra bitjarrayinydja waŋana ḻakaraŋala malalili ga malalili Galatjiyawuywalanydja walalaŋgala, ga nhumanydja yurru biyakayi bili yana dhiyali Gorinŋuranydja rrupiya weka'-wikaŋa. \v 2 Biyaka bili Djandi yana nhuma yurru waŋga'-waŋganydhu gurrunhandja marrtji rrupiyanydja ŋuliŋuruyi malaŋuru ŋunhi nhäyinyara mala nhe ŋuli märrama. Biyaka bili walala gurrunharranydja marrtjiya, märr yurru ŋayi rrupiyanydja ŋorrana yukurra, märr yurru nhuma yakana ŋäŋ'thundja marrtji rrupiyawu ŋulinyaramirriyunydjayi ŋunhi ŋarra yurru dhiyali nhumalaŋgala. \p \v 3 Ŋunhi ŋarra yurru bunanydja dhiyali, nhumanydja yurru djarr'yunna nhumalaŋguwaynydja ŋula ḏarramuwurrunha, ga djuy'yundja ŋarra yurru walalanha goŋ-djorra'mirrinhana, märr yurru walalana gäma ŋunhi nhumalaŋguŋu rrupiyanydja, mundhurr ŋurikiyi Garraywalaŋumirriwunydja walalaŋgu yolŋu'-yulŋuwu ŋunhamala Djurutjalamlilinydja. \v 4 Yo, ŋuli nhumalaŋguŋu yurru wakindja ŋula mundhurr rrupiya, ŋarranydja yurru ŋarrapi warray mak marrtji gäma balayi, ga walalanydja nhumalaŋguŋunydja djarr'yunara ŋunhi yurru malthun ŋarrakuna. \s1 Bolyu ḻakarama yukurra withiyanarawuy goyurr nhanukalaŋuwuy ŋayi \p \v 5 Yo, galki ŋarra yurru marrtjina dhuwala yulŋunydja, withiyanna nhumalanha, yurru ŋäthilinydja ŋathili ŋarra yurru marrtji ŋula Matjataniyakurru wäŋakurru, ga ŋulaŋuruyina dhurrwaraŋuru ŋarra yurru marrtji nhumalaŋgalanydja dhipalinydja. \v 6 Nhinanydja ŋarra yurru dhiyali nhumalaŋgala märr-weyin, ŋunhi ŋayi yurru wäŋa djingaryun guyiŋarrmirrinydja yukurra, ga dhipuŋuruna dhurrwaraŋur nhuma yurru ŋarranha guŋga'yundja marrtjinyaralilinydja, wanhamala ŋarra yurru marrtji yukurra. \v 7 Yaka ŋarra ḏukṯuk nhumalaŋgu gurririwunydja yana nhänharawu; ŋarranydja yurru nhina märr-weyin yana nhumalaŋgala, ŋuli yurru ŋayi Garrayyunydja yaka ŋarranha djuy'yun ŋula wanhamala wäŋalili. \p \v 8-9 Yurru nhinanydja ŋarra yukurra yurru dhiyala bäyma Yipatjatj wäŋaŋura, ga bay yurru ŋunhi Walu Bandikutjmirri yäku djuḻkthun, liŋgu dhiyala Yipatjatjtja yukurra dhuwala dhärra ḻapthunna dhaḻakarr Garraywalaŋunydja djämawu, liŋgu guḻku' yolŋu walala wirrki ḏukṯuk dhiyaku dhäwu'wu, yurru guḻku'yu romdhu yukurra dhukarrnydja gungama, yana bini walala yurru gulmarama Garraywunydja. \p \v 10 Ŋunhi boŋguŋu ŋayi Dimithinydja dhiyali buni, gumurr-ŋamathiya nhanŋu ga märraŋa ŋanya yulŋunydja dhiyaliyinydja wäŋaŋura, liŋgu ŋayinydja dhuwali djäma yukurra Garraywu, balanyara yana liŋgu bitjan ŋarra. \v 11 Yaka walala ŋanya nhäŋa, ga ŋula nhaltjarra nhäŋiniŋ' ḻakaraŋanydja, yana walala guŋga'yurra ŋanya, märr yurru ŋayi roŋiyirrinydja ŋarrakala lili ŋayaŋu-ŋamathirri dhika yana. Liŋgu ŋarra yukurra dhukarr-nhämana dhuwala yulŋunydja, ŋayi yurru roŋiyirrinydja goŋ-guḻku'mirrina walalaŋgalaŋumirri. \p \v 12 Ga wiripunydja ŋarra wirrki yana dhika waŋana Bulatjnhanydja marrtjinyarawu balayi ŋunhimalayi, malthuna be ŋayi ŋuripa wiripu-guḻku'wa gutha-ŋaliwa walalambala. Yurru ŋayi Bulatjtja waŋana bitjarra warray, “Yoooo?... yaka dhuwala ŋarraku ŋamakurru dhiyaŋunydja-wala walu marrtjinyarawu bala,” bitjarra ŋayi Bulatjtja. Yurru marrtjinydja ŋayi yurru nhumalaŋgala yalalana, ŋuli nhanŋu yurru gatjaḻnydja ḻapthun. \s1 Dhawar'yunarana marrtjinyara-bala wukurriwuy dhäruk Bolwuŋu \p \v 13 Gutha walala, bira'yurra yana yulŋunydja, ga dhärriya yana wuṉḏaŋarrthiya märr-yuwalkthinyara-ŋuranydja. Yaka wilwilyurra ŋula nhäkunydja, yana ḏälthiya wal'ŋu biyaka. \v 14 Ga djämanydja wirrki yana wal'ŋu, yurru märr-ŋamathinyarayu djämanydja bala bukmak nhä malanha. \p \v 15 Liŋgu nhuma marŋgi ḏarramuwu yäkuwu Dhipaniwunydja ga yolŋu'-yulŋuwunydja nhanukalaŋuwu, ŋunhi walalana ŋurruthaŋalanydja märraŋala Godku rom ŋunhilina Guriknha wäŋaŋura, bala walala yukurrana wekanhaminana walalanhawuy walala Garraywala, märr yurru walala guŋga'yun wiripuŋunha Garraywalaŋumirrinha yolŋu'-yulŋunha. \v 16 Gutha walala, ḏälku'-ḏalkuma ŋarra yukurra dhuwala nhumalanha waŋanydja. Nhuma yurru dhärukku malthurra balanyarawu yolŋuwu, ga ŋuriki wiripuwurruŋgu ŋunhi walala ŋuli djäma wirrki Garraywu, bitjan ŋayi ŋuli Dhipaniyu. Märraŋa yana walalaŋgu dhäruktja, märr walalana yurru nhumalanha gämanydja yukurra. \p \v 17-18 Yo, ŋarranydja dhuwala ḏukṯuk nhumalaŋgu bukmakku nhänharawu, yurru wirrki yana ŋarra märr-ŋamathinanydja ŋunhi walala Dhipani ga Butjunata ga Gayaka marrtjina ŋarrakala dhipuŋuruyi nhumalaŋgala malaŋuru, ga dhiyaŋuna ḻurrkun'thuna ŋarranha mäḏapthunmaraŋalanydja, bitjarra yana liŋgu bitjan walala mäḏapthunmarama ŋuli yukurra nhumalanha. Nhuma yurru nhämanydja dhara'-dharaŋan marrtji balanyarayiwalana ŋamakurru'mirriwalana ḏarramuwala walalaŋgala, bala märr-ŋal'yurrana manaparra. \p \v 19 Garraywalaŋumirriyunydja yolŋu'-yulŋuyu dhipuŋuru Yaytjaŋurunydja malaŋuru ga malaŋuru, bukmakthu walala djuy'yurruna märr-ŋamathinyara nhumalaŋgunydja dhipali Gorinlilinydja, ga maṉḏa Guwilayu ga dhäykayu nhanukala Burutjilayu ga wiripu-guḻku'yu ŋunhi walala ŋuli waŋgany-manapanmirri maṉḏakala wäŋalili buku-ŋal'yunarawu, walala wiripunydja dhiyaŋuyi walalay djuy'yurruna märr-ŋamathinyara nhumalaŋgu bitjarrayi liŋgu. \v 20 Ga bukmakthu yana ŋanapurrunydja märr-ŋamathinyara djuy'yurruna nhumalaŋgu dhipuŋurunydja. \p Ŋunhi nhuma yurru Garraywalaŋumirri yolŋu walala waŋgany-manapanmirrinydja ḻuŋ'thun, nhuma yurru dhangi'yunmiya märr-ŋamathiya nhumalaŋguway nhuma bala-lili'yunmiya, liŋgu ŋunhayinydja nhuma gutha'manydjina, gurruṯu'mirrina Garraywalanydja. \p \v 21 Yo, dhuwalanydja ŋarra yurru dhawar'marama wukirri ŋarrakalaynha ŋarra goŋdhu wal'ŋu. Ŋarrapinydja dhuwala märr-ŋamathinyara ŋarrakuŋuwaynydja djuy'yurrunayi yana nhumalaŋgu. \p \v 22 Ŋunhinydja yolŋu ŋunhi ŋayi yukurra yaka märr-ŋamathirri Garraywu, ŋayinydja yurru ŋuriŋiyinydja yolŋuyu yukurra märrama ŋula nhä yätjnha malanha ŋula yolkuŋuna wekanhara, yakana ŋamakurru'. \p Go Garray buniyana. \p \v 23 Ŋarra bukumirriyamanydja yukurra nhumalaŋgu, märr yurru nhuma nhina yukurra märr-ŋamathinyaraŋura dhika wal'ŋu, dhambay-manapanmirri Garraywala Djesu-Christkala. \p \v 24 Ŋarrakuŋunydja märr-ŋamathinyara nhumalaŋgu bukmakku yana, yäkuyu Djesu-Christkalana yana. \p Ga liŋguna dhuwala.