\id ROM Gangam: Le livre de la Nouvelle Amitié 2010 \h Erom yaab \toc1 Kugbɔnku kùa Pɔl kɛle' ki de' Erom yaab nnɔ \toc2 Erom yaab \toc3 Erom \mt2 Kugbɔnku kùa Pɔl kɛle' ki de' \mt1 Erom \mt2 yaab nnɔ \imt1 Nà wɔngeh kugbɔnku kuu te ma bo \ip Yesu ya tond Pɔl nɛ kɛle' kugbɔnku kuu nɔ. U yé Suf nɛ, ki maa' Tars ya du ni. U là bɛn Kujɔtiekpaaku ya gbɔnku ya gbɛr mɔnmɔnm nɛ, ki yé Farisiɛn, ka sɛ̀ yiko ya gbɛr bo. U là jɛ̀ndeh Kristo yaab cɛɛn nɛ. Nɛ ki tí lá joh Damas bó wɔ ń tì jɛ̀nde niʼmɔ bó yaab. Kristo jiɛ' wɔ usɛn, ki tien' wɔ uʼyɔ, nɛ u ji tɔkeh binib wɔn Kristo ya gbɛr. \ip Pɔl ya sɛn ya jom nta bo nɛ u kɛle' kugbɔnku kuu ki de' Erom yaab. Biʼni biba là teke' Kristo ki jin' ka yé Sufmbɛ. Ama Sufmbɛ bà teke' Kristo ki jin' ki juore' ki pɛ yiko bo ya biba lienh ki teh bà ŋa yé sufmbɛ nnɔ mɔ li boh yiko nnɔ nɛ. Nɛn bo nɛ Pɔl kɛle' kugbɔnku kuu nɔ. \ip Kí cin liyul 1 kí tì baa iyul 8, Pɔl ye unisaal kɛ yé ubiɛrdaan nɛ. Nɛ yiko ŋa ń fre kí ñɛn nil biɛre ni. Ama unil kɛ li ŋmɛre kí ñɛ mitekjim nin Mifuoñanm ya torm bo nɛ. \ip Kí cin iyul 9 kí tì baa 11, Pɔl kɛle' Uwien ya nib Israyɛl yaab nin Kristo yaab ya gbɛr nɛ. Kristo yaab ya tekjim te tɛn busubu nɛ. Buʼñaan cin' Sufmbɛ ya bùol nɛ. Ama na yé Sufmbɛ kɛ nɛ teke' Kristo ki jin'. Nin nɛn kɛ ŋɔ Uwien biɛ ki yíe bɛ nɛ ki yih bɛ uʼyaab. \ip Kí cin iyul 12 kí tì baa 15, Pɔl wuɔn' binib li pukeh Uwien ma bo nin bi li ŋmɛ nin tɔb ma bo, ki sure' bà ya tekjim faa bɛ ń li ciih ki dienh bà ya tekjim ŋa faa nnɔ. U tì fɔre' nin ifuonde nɛ (liyul 16). \c 1 \s1 Ifuonde \p \v 1 Min Pɔl nɛ kiɛh nɛ kugbɔnku kuu. N yé *Yesu Kristo ya tonsɔnl nɛ. Uwien nɛ yin' nni ń li yé Yesu Kristo ya tond, ki gɛ̀nde' nni ń li kpaandeh wɔn Uwien ya gbɛmɔnmɔnt. \v 2 Uwien là pùon' tɛ ti ya gbɛmɔnmɔnt nɛ haali uyoyo, ki cère' uʼñɔbonsɔknb kɛle' tù uʼgbɔnku ni. \v 3 Tù lienh uʼBijɛ bo nɛ. U tien' uʼba unisaal nɛ bi maa' wɔ *Dafid ya lontunku ni. \v 4 Ama *Mifuoñaanm bo nɛ Uwien wuɔn' ki ye u yé uʼBijɛ ki cère' u ŋmɔbe mituɔm kí ñɛ uʼmɛkrm bitɛnkpiib ni bo. Wɔn nɛ yé *Yesu Kristo tiʼYonbdaan. \v 5 Wɔn bo nɛ n laa' mijuokm ki yé uʼtond, ŋɔ uʼyel bo ń li tɔkeh inibol kɛ ki teh bɛ ń teke wɔ kí ji, kí li boh wɔ. \v 6 Niʼmɔ te inibol nnɔ ni nɛ, kimɛ *Yesu Kristo yin' niʼmɔ nɛ. \v 7 N kiɛh kugbɔnku kuu ń de ninbi bà kɛ te Erom ya du ni Uwien yíe nɛ, ki yin' nɛ ki tien' uʼyaab nnɔ nɛ. TiʼBaa Uwien nin Yonbdaan *Yesu Kristo ń juoke nɛ, kí de nɛ uyɛnduɔn. \s1 Pɔl nuunh wɔ ń jo kí tì fuonde Kristo yaab bà te Erom ni nnɔ \p \v 8 Micincinm n li kpiɛ kí faare nʼWien nɛ. *Yesu Kristo bo nɛ n li faareh wɔ niʼkɛ bo, kimɛ bi lienh uŋɛndun ni niʼkɛ saan niʼtekjim bó. \v 9 Wɔn Uwien wà n sɔnh nin nʼfɛ̀l kɛ ki dienh wɔ uʼBijɛ ya gbɛmɔnmɔnt ya tɔkm ni nnɔ nɛ yé nʼmɔ̀nkunl ki ye n tuu ki tiɛn niʼbó nʼkaare ni. \v 10 N kàareh ki miɛh wɔ uyo kɛ ki teh u tuo' la, wɔ ń de nni usɛn ń baa niʼsaan nɛ. \v 11 Kimɛ nʼnun mɔ́n ń lɛ nɛ kí cère ní lɛ *Mifuoñaanm ya paabu ŋɔ kí tùɔre kí li faa mitekjim ni nɛ. \v 12 N len' nà nɔ ya tingi si: n baa' niʼsaan la, min nin ninbi, wà kɛ ń saake uʼtɔ ya gbɛnɛnt kí ñɛ ti ŋmɔbe mitekjim ma nnɔ bo nɛ. N ya tekjim ń saake niʼgbɛnɛnt, niʼmɔ yaam ń saake nʼyaar. \p \v 13 Nʼyaabɛ, n yíe ní li bɛn kí ye n tuu ki bobndeh ń baa niʼsaan nɛ, ka laan laa' bònl. N yíe nʼtuonl ń cuon niʼmɔ saan tɛn lì cuon' ma inibotɔ saan nnɔ nɛ. \v 14 Nì yé liwɔbl nɛ nʼbo ń tɔke binib kɛ tigbɛmɔnmɔnt, bà ya nun wende' nin bà ya nun ŋa wende', bà bɛn niba nin bà ŋa bɛn niba mɔ. \v 15 Nɛn bo nɛ nʼnun mɔ́n ń tɔke ninbi bà te Erom ni mɔ tigbɛmɔnmɔnt nnɔ. \s1 Tigbɛmɔnmɔnt yé Uwien ya tuɔm nɛ \p \v 16 Fɛ ŋa ŋmɔbe nni tigbɛmɔnmɔnt ya tɔkm bo. Tù yé Uwien ya tuɔm nɛ, ki li ŋmiɛn binib bà kɛ teke' tù ki jin': bà yé *Sufmbɛ mikpiɛkm nin bà ŋa yé *Sufmbɛ mɔ. \v 17 Kimɛ tun nɛ wɔngeh Uwien ñìikeh nà bo ki bùh binib bigbɛmɔ̀ndɛnb. U ñìikeh mitekjim baba bo nɛ ki bùh binib bigbɛmɔ̀ndɛnb tɛn nì kɛle' ma uʼgbɔnku ni ki ye: «Ugbɛmɔ̀ndaan li fuobe uʼtekjim bo nɛ.» \s1 Binib kɛ bre nɛ \p \v 18 Uwien wɔngeh haali paaki bó nɛ ki teh uʼmutuol fii' binib bo. Kimɛ bi sɔnh itùonbiɛrɛ nɛ ka pɛ uʼbo, ki piendeh tigbɛmɔ̀nt ya sɛn biʼtùonbiɛrɛ nnɔ bo. \v 19 Kimɛ bi bɛn unisaal li fre kí bɛnde nà kɛ Uwien bo. Wɔn Uwien nɛ wuɔn' bɛ nɛ̀. \v 20 Imɔ̀n, haali uŋɛndun ya cincinyo kí lá baa fɛnfɛnnɔ nɔ, nib ŋa kpele ki laa' Wien nin biʼnunbu, ama bi lɛnh u ñɛn' tibont tà nɛ ki bɛndeh ki teh u mɔnbe ki yé Uwien, ki ŋmɔbe mituɔm mà ŋa ŋmɔbe gbenm. Nɛn bo nɛ ba ji li fre kí ye ba bɛn wɔ. \v 21 Nin bi bɛn wɔ ma kɛ nnɔ, ba kpiɛkreh wɔ ki ye u yé Uwien, ka faareh wɔ mɔ. Ama bi juore' nin biʼyɛnmaalkuon nɛ, ka ŋmɔbe yɛnm, ki te libɔnbɔnl ni. \v 22 Bi yih biʼba biyɛnfodɛnb nɛ, ki nín ji yé ijɔr. \v 23 Bi dàan' Uwien wà ŋa ń kpo ya kpiɛkm, nɛ ki lèbe' ki kpiɛkreh unisaal wà li kpo ya nɛnnɛnku nin inuɔn nin itàan inan ya wɛnt nin tiwɛnbɛlnkaar ya nɛnnɛnt. \p \v 24 Nɛn bo nɛ Uwien sɛln' bɛ, bi pɛ biʼyɛnm yíe nà bo, ki sɔnh tijɔknt ya tùon, ki jindeh biʼba ifɛ. \v 25 Bi taa' kutonnɛnku nɛ ki lèbe' Uwien ya gbɛmɔ̀nt, ki pukeh tibont tà Uwien ñɛn' tù, ki sɔnh itùon ki dienh tù, ki dàan' wɔn Uwien wà ñɛn' tibont nnɔ kɛ ki kpɛ kupɛnpɛku uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm nnɔ. Ami. \p \v 26 Nɛn bo nɛ Uwien sɛln' bɛ, bɛ ń li sɔnh ifɛ ya tùon biʼyɛnm yíe ma bo. Nɛ biʼpuob teh nà ŋa kpɛ tienm, ki dàan' miduɔnm nin bijɛb, ki duɔndeh nin biʼpiitɔb. \v 27 Bijɛb mɔ dàan' miduɔnm nin bipiib, biʼmɛnku kɔh bijɛtɔb ni ki gbiekeh, nɛ bi teh nà ŋa kpɛ tienm, ki yé ifɛ nin biʼjɛtɔb. Nɛn bo nɛ bi lɛnh biʼyul bo ya tudɛre wà kpɛ biʼtùonbiɛrɛ nnɔ. \p \v 28 Ba tɔnge' Uwien ma nnɔ, nɛ u sɛln' bɛ, bɛ ń li ŋmɔbe yɛnmaalfɛnm, kí li teh nà ŋa kpɛ tienm. \v 29 Bi cère' mitetem mà kɛ ŋa mɔn ya bol nin mibiɛrm nin ununfɔke nin iponponbe nin linikul nin ikɔ̀nkɔ̀n nin milɛrkjim nin iyɛnmaalbiɛre nɛ yɛbre' nin bɛ. Bi yé bitonnɛndɛnb nɛ, \v 30 ki yé bitɛnfuonb, ki yé Uwien ya nɛnnɛndb, ki yé bikɛlnbaandɛnb, ki yíe tigbengt nin tinacenkpekuont, ki yé idukond, ka boh biʼnaambɛ nin biʼbaambɛ, \v 31 ki yé ijɔr, ki yé binib bà ba du biʼbo, ki yé binunkuondɛnb, ka muɔh nil cɛcɛkm. \v 32 Bi bɛn Uwien sien' ki ye binib teh nnɔ la, bi kpɛ mikuum nɛ. Nin nɛn kɛ bi tuu ki teh nnɔ nɛ, ka juore' nɛn baba bo, ki liɛbe' ki saakreh binitɔb bà mɔ teh nnɔ ya gbɛnɛnt. \c 2 \s1 Uwien li bu unil kɛ tibuur \p \v 1 Tɔ, sin unil wà biindeh aʼtɔ nnɔ, a yíe la, á li yé wà kɛ, aʼmɔ te libiil ni nɛ Uwien saan. A biindeh aʼtɔ ma nnɔ a biindeh aʼba nɛ. Kimɛ a biindeh wɔ nà bo nnɔ, aʼmɔ teh nɛn nɛ. \v 2 Ti bɛn ki ye Uwien diɛh binib bà teh tu ya bont ya tub la, u ŋmɔbe imɔ̀n nɛ. \v 3 Sin unil wà biindeh binitɔb bà teh tu ya bont, ki mɔ teh tù nnɔ, a maaleh ki teh a li ñɛ tibuur ni Uwien saan nɛ-ɛɛ? \v 4 Uwien tien' ŋɛ tinimɔ̀nt ki gbien', ki ŋmɔbe aʼbo lifɛ̀sɔngl nin kuminku, nɛ a yin' nɛn kɛ fɛnm-ii? Ŋa bɛn ki ye Uwien tien' ŋɛ tinimɔ̀nt ŋɔ á lèbre aʼtetem nɛ-ɛɛ? \v 5 Aʼyul faa, ŋa yíe á lèbre aʼtetem ma nnɔ, a bondeh aʼba bo Uwien ya benpiebciɛn nɛ, ki gu lidaali là uʼmutuol li fii binib bo wɔ ń bu bɛ tibuur niʼdonbó nnɔ. \v 6 Nɛn daali nɛ u li jiin unil kɛ uʼtùon kpɛ ma bo. \v 7 Binib bà mìndeh ki sɔnh itùon yà mɔn, ki nuunh ukpiɛke nin lisel nin limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm Uwien saan nnɔ, Uwien li cère bɛn nɛ ń li tuu ki fuobe nin wɔ. \v 8 Ama binib bà pɛ biʼyɛnm yíe nà bo, ki wiɛ' tigbɛmɔ̀nt ya sɛn, ki pɛ tibonbiɛrt ya sɛn bo nnɔ, Uwien ya mutuol li fii, uʼbenku ni ń piebe biʼbo kí gbien. \v 9 Binib bà kɛ teh nà bre nnɔ, ijɛnd nin micɛcɛkm li lu biʼbo. Nì li lu bà yé *Sufmbɛ nin bà ŋa yé *Sufmbɛ kɛ bo nɛ. \v 10 Ama bà kɛ teh nà mɔn li lɛ ukpiɛke nin lisel nin uyɛnduɔn. Bà yé *Sufmbɛ nin bà ŋa yé *Sufmbɛ kɛ li lɛ nɛ, \v 11 kimɛ Uwien ŋa ŋmɔbe gɛ̀ngɛ̀nde. \p \v 12 Binib bà kɛ ŋa bɛn *yiko ki teh nà bre la, bi li kpo, ama Uwien ŋa ń ñi *yiko bo kí bu bɛ buur. Ama binib bà kɛ bɛn *yiko ki teh nà bre nnɔ Uwien li ñi *yiko nnɔ bo nɛ kí bu bɛ tibuur. \v 13 Kimɛ na yé bà bɛn *yiko nɛ yé bigbɛmɔ̀ndɛnb Uwien saan, ama Uwien bùh bà teh *yiko nnɔ ye ma bo nɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb. \v 14 Bà ŋa yé *Sufmbɛ, ka bɛn *yiko ŋɔ ki teh *yiko nnɔ ye ma nnɔ, ba bɛn ma ki teh nnɔ, biʼyɛnmaale nɛ yé biʼyiko. \v 15 Bi teh nnɔ ma nnɔ, nɛn nɛ wɔngeh ki teh yiko ye nà nnɔ te biʼyɛnm ni nɛ. Biʼyɛnm ni bi bɛn nà mɔn nin nà bre. Nɛn bo nɛ biʼyɛnmaale biindeh bɛ uyo uba, ki teknh bɛ uyotɔ mɔ. \v 16 N tɔkeh binib tigbɛmɔnmɔnt tà nnɔ wɔngeh ki teh nì lá li te nnɔ nɛ lidaali là Uwien li cère *Yesu Kristo ń bu binib tibuur, kí cère bɛ ń ñɛn nà kɛ buɔ biʼfɛ̀l ni upaan bo nnɔ. \s1 Sufmbɛ nin yiko ya gbɛr \p \v 17 Tɔ, sin Suf wà lienh ki teh a yé Suf, ki du *yiko bo baba, ki jɛbnh aʼba ki teh a bɛn Uwien, \v 18 ki bɛn u yíe nà, ki bɛn nà mɔn nin nà ŋa mɔn, kí ñɛ *yiko bo, \v 19 ki maaleh ki teh a yé ununyaan nɛ ki dìɛh ijùɔn, ki yé bà te licinñunl ni ya wenwenku, \v 20 ki wɔknh ijɔr mibɛnm, ki wɔknh mubumu, kimɛ a bɛn *Uwien ya yiko ma nnɔ, a maaleh ki teh a bɛn tibont kɛ nɛ, ki maaleh ki teh a lienh nà kɛ nnɔ yé tigbɛmɔ̀nt nɛ. \v 21 Tɔ, sin wà wɔknh bitɔb nɔ nnɔ, bɛ tien' ŋa wɔknh aʼba? Sin wà tɔkeh binib ki teh bi la suh nnɔ, bɛ tien' a suh? \v 22 Sin wà lienh ki teh nib la teh naŋmaal nnɔ, bɛ tien' a teh lɛ̀? Sin wà ŋa yíe á cii bule ya nu nnɔ, bɛ tien' a suh tibudur ya bont-i? \v 23 A jɛbnh aʼba *yiko bo, ki liɛbe' ki saah wɔ ma nnɔ, a yuɔndeh Uwien nɛ. \v 24 Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Ninbi nɛ cèreh inibotɔ sukreh Uwien.» \p \v 25 Tɔ, a jiɛ' aʼpunl ki boh yiko la, upunjiɛ ŋmɔbe kpɛle nɛ. Ama a jiɛ' aʼpunl ki saah yiko la, nì te tɛn ŋa jiɛ' nɛ. \v 26 Wà ŋa jiɛ' punl, boh *yiko la, Uwien ya bùol nì te tɛn u jiɛ' uʼpunl nɛ. \v 27 Sin wà yé Suf ki ŋmɔbe yiko, u kɛle' kugbɔnku ni, ki liɛbe' ki jiɛ' aʼpunl mɔ nnɔ, ŋa boh *yiko nnɔ ma nnɔ, wà ŋa jiɛ' punl, ki boh wɔ nnɔ nɛ li bu ŋɛ tibuur. \v 28 Na yé unil wà yé Suf upaan bo baba nɛ yé Sufmɔ̀n. Na yé wà jiɛ' uʼpunl biʼkɛ laa' u jiɛ' nɛ yé upunjiɛmɔ̀n. \v 29 Suf ya yɛnm nɛ wɔngeh ki teh u yé Sufmɔ̀n. Upunjiɛmɔ̀n ñɛ lifɛ̀l ni nɛ. U ya punjiɛ ñɛn' *Mifuoñaanm saan nɛ, wa ñɛn' *yiko wà bi kɛle' wɔ kugbɔnku ni nnɔ. Na yé binib nɛ li pɛ̀ke wà yé Sufmɔ̀n, Uwien nɛ li pɛ̀ke wɔ. \c 3 \s1 Uba ŋa te ki yé gbɛmɔ̀ndaan Uwien saan \p \v 1 *Sufmbɛ ya kpɛle nín si ba? Bii biʼpunjiɛ ŋmɔbe kpɛle-ee? \v 2 Niʼkɛ ŋmɔbe kpɛle wà yɛbe nɛ isɛn kɛ ni, kimɛ Uwien kpiɛ' ki taa' uʼgbɛr ki ŋukn' bɛn nɛ. \v 3 Nì ye nɛ̀ ń wuɔn kí ye ba? Nì ye nɛ̀ ń wuɔn kí ye biʼni biba ŋa paan' Uwien ye ma bo la, nì li pien Uwien u la tien u ye ma bo nɛ-ɛɛ? \v 4 Na ń tien nnɔ fiebu. Binib kɛ yé bitonnɛndɛnb mɔnɔn la, Uwien wɔn tuu ki yé ugbɛmɔ̀ndaan nɛ tɛn nì kɛle' ma uʼgbɔnku ni ki ye: \q1 «Aʼlenm ni nɛ bi li bɛnde kí ye \q1 a yé ugbɛmɔ̀ndaan. \q1 Bi bun' nin ŋɛ tibuur la, \q1 a li faake nin bɛ.» \p \v 5 Tɔ, nì yé ti teh nà ŋa cuube nì wɔngeh ki teh Uwien yé ugbɛmɔ̀ndaan la, ti nín ji li len kí ye ba? Ti li ye Uwien diɛh tiʼtub la, u teh nà ŋa cuube nɛ-ɛɛ? (N lienh binib lienh ma bo nɛ.) \v 6 Na te nnɔ fiebu. U teh nà ŋa cuube la, u li tien mila kí bu uŋɛndun ya nib tibuur-i? \p \v 7 Tɔ, nì yé nʼtonnɛnku wɔngeh Uwien ya gbɛmɔ̀nt ki cèreh binib kpiɛkreh wɔ la, bɛ tien' u diɛh nʼtub ki teh n yé ubiɛrdaan-i? \v 8 Tí li teh nà bre ŋɔ nɛ̀ ń kpɛnde nà mɔn-ii? Binib biba sukreh tɛ ki teh ti lienh ki teh nnɔ nɛ. Bidɛnb li lɛ utudɛre wà bi kpɛ wù nɛ. \p \v 9 Nì ye nɛ̀ ń wuɔn kí ye ba? Nì ye nɛ̀ ń wuɔn kí ye tinbi Sufmbɛ, ti cɛn' binitɔb nɛ-ɛɛ? Na te nnɔ fiebu. N là wɔkn' nɛ ki ye *Sufmbɛ nin bà ŋa yé *Sufmbɛ kɛ te ibiɛre ya yonbt ni nɛ. \v 10 Nɛn nɛ kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni. Nì kɛle' ki ye: \q1 «Uba mɔnɔn ŋa te ki yé gbɛmɔ̀ndaan, \q1 \v 11 uba ŋa te ki ŋmɔbe yɛnfuom, \q1 uba ŋa te ki nuunh Uwien, \q1 \v 12 biʼkɛ dàan' uʼsɛn nɛ, \q1 ki taan' ki juore' fɛnm. \q1 Uba mɔnɔn ŋa te ki teh nà mɔn. \q1 \v 13 Biʼniɛke yɛ tɛn itɛnkpiifɛle nɛ, \q1 biʼlɛn ya tùon si milɛrm baba nɛ, \q1 Biʼñuɔn ŋmɔbe tilɔbr tɛn iwaalɛb nɛ. \q1 \v 14 Iñɔbonbil nin miŋùum baba nɛ gbe biʼñuɔn ni. \q1 \v 15 Biʼtàan ton linikul bo nɛ. \q1 \v 16 Bi ñɛn' nà kɛ saan la, bi saah nɛ, \q1 ki kuɔndeh binitɔb micɛcɛkm ni. \q1 \v 17 Ba bɛn yɛnduɔn ya sɛn. \q1 \v 18 Ba fɛnge Wien.» \p \v 19 Tɔ, ti bɛn ki ye *yiko len' nà kɛ nnɔ, u len' ki de' binib bà li boh wɔ nnɔ nɛ, ŋɔ uba la dule niba bo kí ye wa bii'. Nnɔ nɛ uŋɛndun ya nib kɛ li bɛnde kí ye bi ŋmɔbe libiil Uwien saan. \v 20 Nɛn bo nɛ unil teh *yiko ye ma bo la, na ń cère Uwien ń bù wɔ gbɛmɔ̀ndaan. Yiko cèreh binib bɛndeh nà yé ibiɛre baba nɛ. \s1 Uwien bùh binib bigbɛmɔ̀ndɛnb mitekjim bo nɛ \p \v 21 Fɛnfɛnnɔ wuɔ Uwien ji wuɔn' u ñɛh usɛn wà ki bùh binib bigbɛmɔ̀ndɛnb, na yé u tukndeh *yiko ye ma bo nɛ. Yiko nin Uwien ya ñɔbonsɔknb là juɔ' ki len' nɛn nɛ uʼgbɔnku ni. \v 22 U bùh binib bigbɛmɔ̀ndɛnb biʼtekm *Yesu Kristo kí ji bo nɛ. Bà kɛ teke' *Yesu Kristo ki jin' la, u bùh bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb nɛ. Kimɛ biʼkɛ te miba nɛ. \v 23 Biʼkɛ tien' ibiɛre nɛ ki luo' Uwien ya kpiɛke. \v 24 Ama Uwien ya juokm bo nɛ u bù' bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb *Yesu Kristo ya tuɔrl là dɛ' bɛ ki wiɛ' nnɔ bo. Na yé biʼnimɔ̀nt bo nɛ. \v 25 Uwien taa' wɔn nɛ ki tien' lituɔrl uʼsɛ̀m bo, ki dɛ' bà kɛ teke' wɔ ki jin' ki wiɛ', ki wuɔn' wɔn Uwien ya gbɛmɔ̀nt, ka dɛre' binib ya tub biʼbiɛre bo uyo bo, \v 26 u là duɔn' uʼyɛnm uyo wà nnɔ. Fɛnfɛnnɔ wuɔ u wuɔn' uʼgbɛmɔ̀nt ki ye wà kɛ teke' *Yesu ki jin' nɛ yé ugbɛmɔ̀ndaan. U tien' nnɔ ŋɔ binib ń bɛnde kí ye wɔn Uwien nɛ yé ugbɛmɔ̀ndaan. \p \v 27 Nì te nnɔ la, uba biɛ ki ŋmɔbe u li jɛbn uʼba nà bo-oo? Nì yé fɛnm. Na yé binib ya tùon bo nɛ Uwien bùh bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb, u bùh bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb biʼtekjim bo nɛ. \v 28 Kimɛ ti bɛn ki ye Uwien bùh unil ugbɛmɔ̀ndaan uʼtekjim bo nɛ, na yé u teh *yiko ye ma bo nɛ u bùh wɔ ugbɛmɔ̀ndaan. \v 29 Uwien yé *Sufmbɛ baba ya Wien nɛ, ka yé bà ŋa yé *Sufmbɛ ya Wien-ii? U yé biʼmɔ ya Wien nɛ. \v 30 Kimɛ Uwien te uba nɛ. Wɔn nɛ bùh bà yé *Sufmbɛ nin bà ŋa yé *Sufmbɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb mitekjibaabm bo. \v 31 Ti lienh nà nnɔ, nì ye nɛ ń ye mitekjim bo *yiko ŋa ji yé bonn nɛ-ɛɛ? Nnɔ ŋa ñí! Ti wɔngeh *yiko cinbe ki te ma bo nɛ. \c 4 \s1 Uwien bù' Abraham ugbɛmɔ̀ndaan uʼtekjim bo nɛ \p \v 1 Tɔ, ti li ye ba kí taa kí jo tiʼyaajɛ *Abraham ya gbɛr bo? Wɔn nin uʼyul là laa' ba? \v 2 Nì bi yé uʼtùonmɔnmɔn nɛ cère' Uwien bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan la, u bi ŋmɔbe u li jɛbn uʼba nà bo. Ama Uwien ya bùol na te nnɔ. \v 3 Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «*Abraham teke' Uwien ki jin', nɛn bo nɛ Uwien bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan.» \v 4 Unil sɔn' lituonl ki teke' nibonn la, na yé paabu, nì ye uʼpaaku nɛ. \v 5 Unil wà ŋa nuunh Uwien ń juoke wɔ uʼtùon bo, ama ki teke' wɔn Uwien wà juokeh bibiɛrdɛnb nnɔ ki jin' la, uʼtekjim bo nɛ Uwien li bù wɔ ugbɛmɔ̀ndaan. \v 6 Nnɔ nɛ *Dafid mɔ là pokn' binib bà Uwien bù' bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb, ka tukn' biʼtùon nnɔ ya mɔnm bo. *Dafid là ye: \q1 \v 7 «Binib bà Uwien fère' bɛ biʼbiil, ki subn' biʼbiɛre bo nnɔ, \q1 uʼmɔnm te biʼbo. \q1 \v 8 Unil wà Yonbdaan ŋa ń tɔnge uʼbiɛre nnɔ uʼmɔnm te udaan bo.» \p \v 9 Mimɔnm nnɔ te ki de' bà jiɛ' ipun baba nɛ bii mì te ki de' bà mɔ ŋa jiɛ' nɛ? Tí liɛbe ní *Abraham ya gbɛr bo. Ti ye u teke' Uwien ki jin' ma nnɔ nɛ cère' Uwien bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan. \v 10 U lɛ yo ba nɛ u bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan-i? Uyo wà u jiɛ' uʼpunl nnɔ bii uyo wà wa laan là jiɛ' nɛ? Uyo wà wa laan là jiɛ' nnɔ nɛ. \v 11 Ni ya puoli bó nɛ Uwien cère' *Abraham jiɛ' uʼpunl. Upunjiɛ nnɔ nɛ yé kudìɛku kùa wɔngeh ki teh *Abraham ya tekjim bo nɛ Uwien bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan ki laa' wa laan jiɛ' punl. Nɛn nɛ cère' *Abraham yé binib bà kɛ teke' Uwien ki jin' ka jiɛ' pun ya yaajɛ ŋɔ Uwien ń bù biʼmɔ bigbɛmɔ̀ndɛnb. \v 12 Binib bà jiɛ' ipun, ka pɛ upunjiɛ baba bo, ama ki tɛkn' *Abraham ya taal ni, ki teke' Uwien ki jin' tɛn *Abraham là teke' Uwien ki jin' ma, ki laa' wà laan jiɛ' punl nnɔ, u yé biʼmɔ ya yaajɛ nɛ. \s1 Uwien pùon' binib bà teke' wɔ ki jin' nnɔ mimɔnm \p \v 13 Na yé *Abraham là bon' *yiko nɛ Uwien pùon' ki ye uŋɛndun li yé wɔn nin uʼyaabii ya faal, kimɛ mitekjim bo nɛ Uwien bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan. \v 14 Nì yé Uwien bi pùon' ki ye uŋɛndun li yé bà boh *yiko nnɔ ya faal nɛ la, mitekjim ŋa ji bi li ŋmɔbe kpɛle, lipuonl nnɔ mɔ bi li juore fɛnm nɛ. \v 15 Kimɛ *yiko ya saam nɛ cèreh Uwien ya mutuol fih binib bo. Yiko ŋa te la, unil li saa wɔ-ɔɔ? \p \v 16 Nɛn bo nɛ Uwien pùon' lipuonl mitekjim bo, ŋɔ lɛ̀ ń li yé bupaabu, kí li kpɛ *Abraham ya yaabii kɛ bo. Na yé lì li te kí de bà pɛ *yiko bo baba nɛ, lì li te ki de' bà mɔ teke' Uwien ki jin' tɛn *Abraham nnɔ nɛ. Kimɛ *Abraham yé tinbi bà kɛ teke' Uwien ki jin' nnɔ ya yaajɛ nɛ. \v 17 Tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «N tien' ŋɛ inibol ligol ya yaajɛ.» *Abraham nɛ yé tiʼkɛ ya yaajɛ Uwien ya nun bó. Wɔn Uwien nɛ mɛkreh bitɛnkpiib, nɛ ki naanh tibont nin uʼñɔbon. \v 18 Nì là naan lipuonl nnɔ ŋa ń tien nɛ. Nin nɛn kɛ *Abraham tuu ki daan nɛ. U teke' Uwien ki jin' nɛ Uwien tien' wɔ inibol ligol ya yaajɛ. Tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Aʼyaabii li yɛbe ka ŋmɔbe fuul.» \v 19 Nì là sìen' waamu nɛ wɔ ń lɛ ibin kobk, ki bɛnde' ki ye u nɛke mikuum, nɛ uʼpo Sara mɔ tonde' ki yé uŋɔl. Ama nin nɛn kɛ *Abraham ya dum ŋa kùore' waamu mɔnɔn. \v 20 *Abraham ŋa maale' milele lipuonl nnɔ bo, uʼdum mɔ ŋa kùore', ama u tùɔreh ki faakreh mitekjim ni nɛ, ki kpiɛkreh Uwien, \v 21 ki cinbe ki bɛn ki ye Uwien pùon' nà nnɔ, u ŋmɔbe mituɔm mà u li fre kí tien nɛ̀. \v 22 Nɛn bo nɛ Uwien bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan. \v 23 Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Uwien bù' *Abraham ugbɛmɔ̀ndaan.» Na yé *Abraham baba bo nɛ nì kɛle' nnɔ. \v 24 Nì kɛle' tiʼmɔ bo nɛ. Ti teke' Uwien wà cère' Yonbdaan *Yesu mɛkre' bitɛnkpiib ni nnɔ ki jin', nɛ wɔn Uwien bù' tiʼmɔ bigbɛmɔ̀ndɛnb. \v 25 Uwien cère' wɔn *Yesu nɛ kpo' tiʼbiɛre bo, ki cère' u mɛkre' bitɛnkpiib ni, ŋɔ wɔn bo wɔ ń bù tɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb. \c 5 \s1 Uwien cère' binib nin wɔn taan' buñɔbu \p \v 1 Tɔ, tiʼtekjim bo nɛ Uwien bù' tɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb, ki cère' tiʼYonbdaan *Yesu Kristo bo, tinbi nin wɔn taan' buñɔbu. \v 2 Wɔn *Yesu Kristo nɛ cère' ti laa' mijuokm Uwien saan, kimɛ ti teke' wɔ ki jin'. Ti fuobe mi ya juokm ni nɛ ki ŋmɔbe lidɛndɛnl ki jɛbnh tiʼba ki teh ti li lɛ ukpiɛke Uwien saan. \v 3 Na yé nɛn baba bo nɛ ti jɛbnh, ti jɛbnh ijɛnd mɔ ni nɛ. Kimɛ ti bɛn ti ye ijɛnd ni nɛ ti lɛnh lifɛ̀l, \v 4 nɛ lifɛ̀l cèreh ti ŋmɔbe kuminku, kuminku mɔ dienh tɛ lidɛndɛnl. \v 5 Lidɛndɛnl nnɔ ŋa ń yuɔn tɛ. Kimɛ Uwien de' tɛ *Mifuoñaanm ma nnɔ, mɛn nɛ cèreh ti bɛndeh tiʼfɛ̀l ni u yíe tɛ ki gbien' ma bo. \p \v 6 Imɔ̀n, uyo wà ta là ŋmɔbe tuɔm nnɔ, nɛ *Kristo teke' tinbi bibiɛrdɛnb ya kuum ki kpo'. Uwien nɛ sien' u ya yo. \v 7 Nì faa nin unil ń teke ugbɛmɔ̀ndaan ya kuum kí kpo. Nba la, uba li kaabe kí kpo unimɔ̀n bo. \v 8 Ama Uwien wuɔn' ki ye u yíe tɛ, ki cère' *Kristo teke' tiʼkuum ki kpo' uyo wà ti laan là biɛ ki yé bibiɛrdɛnb nnɔ. \v 9 Fɛnfɛnnɔ, *Kristo ya sɛ̀m bo nɛ Uwien bù' tɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb ma nnɔ, bɛ li tien ŋɔ wa ji li ñɛn tɛ Uwien ya benpiebe wà we ní nnɔ ni? \v 10 Uyo wà ti là yé Uwien ya nɛnnɛndb nnɔ nɛ u cère' tinbi nin wɔn taan' buñɔbu kí ñɛ uʼBijɛ ya kuum bo. Tinbi nin wɔn taan' buñɔbu ma nnɔ, bɛ li tien ŋɔ ta ji li ŋmɛre uʼBijɛ ya fuobm bo? \v 11 Na yé nɛn baba bo nɛ ti jɛbnh tiʼba, ti jɛbnh Uwien bo mɔ nɛ. Yonbdaan *Yesu Kristo taan' tinbi nin Uwien buñɔbu fɛnfɛnnɔ ma nnɔ, nɛ cère' ti jɛbnh. \s1 Adam nin Kristo ya gbɛr \p \v 12 Unibaab bo nɛ ibiɛre cin' uŋɛndun ni. Ibiɛre nnɔ nɛ tuke' mikuum ki baa', nɛ binib kɛ kpuokeh kimɛ biʼkɛ teh ibiɛre nɛ. \v 13 Kí yaan Uwien ń de Moyis *yiko nnɔ ki laa' ibiɛre te nɛ uŋɛndun ni. Yiko ŋa laan là te ma nnɔ, ba là tɔngeh binib ya biɛre. \v 14 Ama kí ñɛ Adam ya yo kí tì baa Moyis ya yo mikuum jinh binib nɛ. Nin ba tien' biɛre tɛn Adam là kɛnde' Uwien ya ñɔbu bó ki bii' ma kɛ nnɔ mikuum jinh bɛ nɛ. Adam là yé unil wà we ní nnɔ ya nɛnnɛnku nɛ. \p \v 15 Ama Uwien ya paabu nin Adam ya biil ŋa tɛ, ka kpɛ mɔ. Unibaab ya biil bo nɛ mikuum jin' binib bi yɛbe ma nnɔ, bɛ li tien ŋɔ unibaab *Yesu Kristo mɔ bo Uwien ŋa ń juoke binib bi yɛbe, kí de bɛ bupaabu bù ń li yɛbe ka ŋmɔbe bù kpɛ nin bà ni? \v 16 Uwien ya paabu tien' nà nin unibaab nnɔ ya biɛre tien' nà ŋa tɛ. Wɔn unibaab ya biɛre bo nɛ Uwien ye binib kɛ kpɛ utudɛre. Ama Uwien ya juokm bo nɛ u bùh binib bigbɛmɔ̀ndɛnb nin biʼbiɛre yɛbe ma kɛ nnɔ. \v 17 Unibaab ya biil bo nɛ mikuum ŋmɔbe mituɔm binib kɛ bo kí ñɛ wɔn unibaab nnɔ. Nì te nnɔ la, bɛ li tien ŋɔ binib bà laa' Uwien ya nimɔ̀nciɛnt tà cère' Uwien bù' bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb nnɔ ŋa ji li lɛ Uwien ya fuobm, kí ji libɛl unibaab *Yesu Kristo bo? \v 18 Unibaab ya biil nɛ tuke' utudɛre ki baa' binib kɛ bo. Nnɔ nɛ unibaab ya tuonmɔnmɔnl mɔ bo, Uwien bùh binib kɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb ki cèreh bi fuobe. \v 19 Unibaab ŋa bon' Uwien ma nnɔ nɛ cère' binib kɛ yé bibiɛrdɛnb Uwien saan. Nnɔ nɛ unibaab mɔ bon' Uwien ma nnɔ cère' binib kɛ yé bigbɛmɔ̀ndɛnb Uwien saan. \p \v 20 Uwien lá taa' *yiko ki baa' nɛ binib ya biil yɛbre' ki gbien'. Ama ibiɛre yɛbe nà saan la, Uwien ya nimɔ̀nt mɔ yɛbe niʼsaan cɛɛn nɛ. \v 21 Ibiɛre là ŋmɔbe mituɔm nɛ ki tukeh mikuum ki bàareh. Nnɔ nɛ Uwien ya nimɔ̀nt mɔ ŋmɔbe mituɔm ki cèreh binib yé bigbɛmɔ̀ndɛnb uʼsaan, ki li lɛ limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm kí ñɛ Yonbdaan *Yesu Kristo bo. \c 6 \s1 Ti kpo' nin Kristo ma nnɔ, ti li fuobe nin wɔ mɔ nɛ \p \v 1 Tɔ, nì te nnɔ ma nnɔ, nì ye nɛ̀ ń ye ba? Nì ye nɛ̀ ń ye tí li tuu ki teh ibiɛre ŋɔ Uwien ya nimɔ̀nt ń li yɛbreh nɛ-ɛɛ? \v 2 Na te nnɔ fiebu. Ti ñɛn' ibiɛre ya wɔbl ni ŋɔ, ti li tien mila kí liɛbe kí li fuobe ibiɛre ni? \v 3 Bii na bɛn ki ye bi sìi' tinbi bà kɛ Uwien ya ñunm ti taan' nin *Yesu Kristo nnɔ ti taan' uʼkuum mɔ nɛ-ɛɛ? \v 4 Bi sìi' tɛ Uwien ya ñunm ti taan' Kristo ya kuum ma nnɔ, bi taan' ki sube' tinbi nin wɔn nɛ. Nɛ uʼBaa Uwien ya kpiɛke bo, u cère' u mɛkre' bitɛnkpiib ni ŋɔ tiʼmɔ ń li te mifuobfɛ̀nm ni. \p \v 5 Nɛ tinbi nin wɔn taan' uʼkuum ma nnɔ, ti li taan uʼmɛkrm mɔ nɛ. \v 6 Tùɔre mɛn kí li bɛn kí ye bi kpɛ' wɔ udɔpɔnpɔn bo ma nnɔ, bi kpɛ' tiʼtetekpaam mɔ nin wɔ nɛ. Mitetekpaam nnɔ la ji ń li ŋmɔbe tuɔm ŋɔ ti la ji ń li yé ibiɛre ya yonbe. \v 7 Imɔ̀n, unil kpo' la, u ñɛn' ibiɛre ya yonbt ni nɛ. \v 8 Ti kpo' nin Kristo ma nnɔ, ti teke' ki jin' ki ye ti li fuobe nin wɔ mɔ nɛ. \v 9 Ti bɛn ki ye u mɛkre' bitɛnkpiib ni ma nnɔ, wa ji li kpo, kuum ŋa ji ŋmɔbe tuɔm uʼbo. \v 10 U kpo' bolm miba kpein nɛ ki gben' ibiɛre ya tuɔm. Fɛnfɛnnɔ u fuobe, nɛ uʼfuobm nnɔ yé Uwien yaam nɛ. \v 11 Nnɔ nɛ niʼmɔ li bùh niʼba tɛn niʼmɔ kpo' ki ñɛn' ibiɛre ya tuɔm ni, nɛ ki fuobe ki de' Uwien *Yesu Kristo bo. \p \v 12 Nɛn bo, ni la ji ń cère ibiɛre ń li ŋmɔbe tuɔm niʼgbɛnɛnt tà li kpo nnɔ bo, ki la ji ń li teh tù yíe nà. \v 13 Ni la taah niʼgbɛnɛnbɛl ki teh ibiɛre tɛn ì yé itùonbiɛrɛ ya jɛwɛnt nɛ. Ama ni te tɛn binib bà mɛkre' ki liɛbe' ki fuobe ma nnɔ, taa mɛn niʼba kí de Uwien, kí taa niʼgbɛnɛnbɛl kí de wɔ tɛn ì yé itùonmɔnmɔn ya jɛwɛnt nɛ. \v 14 Na ji li te biɛre ya yonbt ni, kimɛ yiko ŋa ji ŋuuke nɛ, Uwien ya nimɔ̀nt nɛ ji ŋuuke nɛ. \s1 Tí ñɛ ibiɛre ni kí li teh nà mɔn Uwien ya nun bó \p \v 15 Nì tingi si ba? Tí li teh ibiɛre kí ye *yiko ŋa ji ŋuuke tɛ, Uwien ya nimɔ̀nt nɛ ji ŋuuke tɛ-ɛɛ? Na te nnɔ fiebu! \v 16 Na bɛn ki ye a taa' aʼba ki de' unil, ki boh wɔ tɛn a yé uʼyonb la, a mɔnbe ki yé udaan ya yonb nɛ-ɛɛ? A taa' aʼba ki de' ibiɛre la, a yé ibiɛre ya yonb nɛ, nɛ ibiɛre bàareh nin mikuum nɛ. Nì yé a tí taa' aʼba ki de' Uwien, ki boh wɔ la, u li bù ŋɛ ugbɛmɔ̀ndaan nɛ. \v 17 Tí faare mɛn Uwien. Ninbi bà là yé ibiɛre ya yonbe uyo uba nnɔ, fɛnfɛnnɔ ni ji boh bi wɔkn' nɛ miwɔknm mà Uwien ya sɛn bo nnɔ nin niʼfɛ̀l kɛ nɛ. \v 18 Uwien ñɛn' nɛ ibiɛre ya yonbt ni, nɛ ki tien' nɛ tigbɛmɔ̀nt ya yonbe. \v 19 Niʼjiint bo nɛ n taa' minisaaltetem ki tien' kunɛnnɛnku ŋɔ ní fre kí cii. Uyo uba ni là taa' niʼba ki tien' tijɔnkt nin fɛnfɛnm ya yonbe nɛ, ki teh nà ŋa kpe sɛn Uwien ya nun bó ma nnɔ, fɛnfɛnnɔ ní ji ń taa niʼba kí tien tigbɛmɔ̀nt ya yonbe, kí li yé Uwien ya nib imɔ̀nmɔ̀n. \p \v 20 Ni là yé ibiɛre ya yonbe ma nnɔ, niba ŋa là wɔbndeh nɛ ní li teh nà cuube Uwien ya nun bó. \v 21 Ni là teh tibont tà uyo uba nnɔ, tù ji coh nɛ ifɛ nɛ fɛnfɛnnɔ, nɛ tuʼfɔrm là bàareh nin mikuum nɛ. \v 22 Ama fɛnfɛnnɔ Uwien ñɛn' nɛ ibiɛre ya yonbt ni, ki tien' nɛ u ya yonbe, nɛ ni ji teh tibont tà mɔn uʼnun bó. Nɛ mifɔrm, ni li lɛ limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm. \v 23 Ibiɛre ya paaku si mikuum nɛ, nɛ Uwien ya paabu si limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm, Yonbdaan *Yesu Kristo bo. \c 7 \s1 Yiko nin Kristo yaab ya gbɛr \p \v 1 Nʼyaabɛ, n lienh nin ninbi bà nnɔ, ni yé binib bà bɛn *yiko mɔnmɔnm nɛ. Ni bɛn ki ye unil te *yiko ya wɔbl ni uyo wà u laan fuobe nɛ. \v 2 Nnɔ nɛ *yiko bo ujɛ laan fuobe la, uʼpo ŋa ŋmɔbe sɛn wɔ ń fii uʼsaan, ama uʼcɛ kpo' la, u ŋmɔbe usɛn wɔ ń liɛbe kí kun ticɛr. \v 3 Upii nɛbre' ki kun' ticɛr uyo wà uʼcɛ laan fuobe la, bi li yin wɔ upiinaŋmaa nɛ. Ama uʼcɛ kpo' la, wa ji te yiko ya wɔbl ni. U liɛbe' ki kun' ujɛtɔ la, ba ń yin wɔ piinaŋmaa. \p \v 4 Nʼyaabɛ, niʼmɔ yaam te nnɔ nɛ. Kristo là kpo' ma nnɔ, niʼmɔ là kpo' nin wɔ nɛ, ka te yiko ya wɔbl ni, ni ji yé uba yaab nɛ. Niʼtingi si: ni ji yé Kristo wà mɛkre' bitɛnkpiib ni nnɔ yaab nɛ, ŋɔ tí li sɔnh itùon yà mɔn ki dienh Uwien. \v 5 Imɔ̀n, uyo wà ti là pɛ minisaaltetem bo nnɔ, *yiko nɛ là cèreh ti lɛnh iyɛnmaalbiɛre, ki teh tibont tà bàareh nin mikuum. \v 6 Fɛnfɛnnɔ ti te tɛn ti kpo' nɛ ki ñɛn' nà là co tɛ nnɔ ni, ka ji te yiko ya wɔbl ni. Ti ji pɛ Mifuoñaanm wɔngeh tɛ usɛnfaan wà nnɔ bo nɛ, ki sɔnh Uwien ya tuonl; ta ji pɛ Moyis kɛle' yiko wà nnɔ là wɔngeh tɛ usɛnkpaan wà nnɔ bo. \s1 Yiko nɛ cèreh unil bɛndeh ibiɛre \p \v 7 Tɔ, nì ye nɛ̀ ń ye ba? Nì ye nɛ̀ ń ye yiko yé ibiɛre ya bonn nɛ-ɛɛ? Na te nnɔ fiebu! Kimɛ *yiko ŋa bi te la, ma bi li bɛnde nà yé ibiɛre ya bonn. Nà bi kɛle' *yiko ya gbɔnku ni ki ye: «La ŋmɔbe nunfɔke la,» ma bi li bɛnde kí ye ununfɔke yé biɛre. \v 8 Yiko ya wɔbl bo nɛ ibiɛre laa' usɛn ki cère' n ŋmɔbe ununfɔke kɛ ya bol. Yiko ŋa bi te la, biɛre ŋa bi ŋmɔbe tuɔm. \v 9 Uyo wà ma là bɛn yiko nnɔ, n là fuobe nɛ. Ama n tì bɛnde' *yiko nnɔ ya wɔbl ma nnɔ, nɛ ibiɛre laa' mituɔm nʼbo, \v 10 nɛ n kpo'. Yiko ya wɔbl là bi li de nni limiɛl nnɔ, baa' nin mikuum nɛ min bo. \v 11 Kimɛ *yiko ya wɔbl bo nɛ, ibiɛre laa' usɛn, ki lɛre' nni, ki cère' n kpo'. \v 12 Imɔ̀n, *yiko nin uʼwɔbl ñɛn' Uwien saan nɛ ki mɔn, ki cuube. \p \v 13 Tɔ, nà yé nibonmɔnmɔnn nɛ kpɛnde' nʼbo mikuum-ii? Na te nnɔ fiebu! Ibiɛre nɛ cère' n kpo'. Nibonmɔnmɔnn nnɔ bo nɛ ibiɛre laa' usɛn ki ku' nni, ŋɔ yì ń tùɔre kí wuɔn ì yé bà. Yiko nnɔ ya wɔbl nɛ wuɔn' tɛ ibiɛre bre ki gbien' ma bo. \s1 Ibiɛre coh binib tiyonbt ma bo \p \v 14 Imɔ̀n, ti bɛn ki ye *yiko ñɛn' Uwien saan nɛ. Min wɔn, n yé unisaal nɛ, nɛ ibiɛre cuo' nni tiyonbt. \v 15 Ma bɛn n teh nà, kimɛ n yíe ń tien nà la, ma teh nɛn. Ama n nɛn nà nnɔ n teh nɛn nɛ. \v 16 N teh ma yíe ń tien nà la, nɛn nɛ wuɔn' ki ye n tuo' ki ye *yiko yé nibonmɔnmɔnn nɛ. \v 17 Nì te nnɔ la, na yé min nɛ teh nnɔ, ibiɛre yà te nni nnɔ nɛ teh nnɔ. \v 18 N bɛn ki ye bonmɔnmɔnn ŋa te nni, n niireh n yé unisaal ma nnɔ nɛ. N yíe ń tien nà mɔn, ama ma ń fre kí tien nɛ̀. \v 19 Kimɛ n yíe ń tien mimɔnm mà nnɔ, ma teh mɛ̀. Nà bre, ma yíe ń tien nɛ̀ nnɔ, n teh nɛn nɛ. \v 20 N teh ma yíe nà la, na yé min nɛ teh, ibiɛre yà te nni nnɔ nɛ teh. \p \v 21 Nɛn bo, n laa' n te mitetem mà ni sɔ: min wà yíe ń tien nà mɔn nnɔ, n lɛnh n freh ki teh nà bre baba nɛ. \v 22 N fɛ *Uwien ya yiko nʼyɛnm ni cɛɛn nɛ, \v 23 ama n laa' mituɔm miba mɔ te nni, ki mɔ̀h nin nʼyɛnmaalmɔnmɔn, ki cère' ibiɛre yà te nni nnɔ cuo' nni tiyonbt, n te iʼwɔbl ni. \v 24 Min wuɔ ya cɛcɛkdaan! Ŋmɛ li fie nni ibiɛre yà te nni, ki li baa nin nni mikuum nnɔ saan-i? \v 25 N faareh Uwien, kimɛ wɔn nɛ li fie nni kí ñɛ tiʼYonbdaan *Yesu Kristo bo. \p Min wɔn nʼyɛnmaale ni, n te *Uwien ya yiko ya yonbt ni nɛ, ama minisaaltetem ya sɛn ni wɔn, n yé ibiɛre ya yonb nɛ ki te iʼyiko ni. \c 8 \s1 Mifuoñaanm nɛ dienh limiɛl \p \v 1 Fɛnfɛnnɔ Uwien ŋa ji li dɛre bà yé *Yesu Kristo yaab ya tub. \v 2 Kimɛ unil yé *Yesu Kristo yɔ la, *Mifuoñaanm ya tuɔm mà dienh limiɛl nnɔ, nɛ ñɛn' udaan ibiɛre nin mikuum ya tuɔm ni. \v 3 Uwien tien' *yiko ŋa ń fre kí tien nà. Kí ñɛ unisaal ya jiint bo nɛ *yiko ŋa là ŋmɔbe tuɔm. Nɛn bo nɛ ibiɛre bo, Uwien sɔn' ní uʼtiɛma Bijɛ uŋɛndun wuu ni nin tigbɛnɛnt, tù naan tinbi bibiɛrdɛnb yaar. Uwien taa' wɔn nɛ ki tien' lituɔrl ki gben' ibiɛre ya gbɛr. \v 4 U tien' nnɔ ŋɔ tinbi bà dàan' minisaaltetem ki pɛ *Mifuoñaanm yíe nà bo nɛ ń fre kí tien *yiko ye nà kɛ mɔnmɔnm. \v 5 Binib bà pɛ minisaaltetem bo nnɔ teh unisaal yíe nà nɛ. Ama bà pɛ *Mifuoñaanm bo nnɔ, bɛn teh mì yíe nà nɛ. \v 6 Unisaal yíe nà nnɔ bàareh nin mikuum nɛ. Ama *Mifuoñaanm yíe nà nnɔ nɛn dienh limiɛl nin uyɛnduɔn nɛ. \v 7 Kimɛ binib bà teh unisaal yíe nà nnɔ yé Uwien ya nɛnnɛndb nɛ. Ba boh *Uwien ya yiko, ka lì li fre kí bo wɔ mɔ. \v 8 Bà pɛ minisaaltetem bo nnɔ ŋa ń fre kí sɔnge Uwien ya yɛnm. \v 9 Ninbi bɛn wɔn, na pɛ nisaaltetem bo, ni pɛ *Uwien ya Fuoñaanm bo nɛ, kimɛ Uwien ya Fuoñaanm te niʼni. Kristo ya Fuoñaanm ŋa te unil wà ni la, udaan ŋa yé uʼyɔ. \v 10 Kristo te ninbi ni ma nnɔ, ibiɛre cère' niʼgbɛnɛnt li kpo mɔnɔn la, *Mifuoñaanm nɛ yé niʼmiɛl kí ñɛ Uwien bù' nɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb ma nnɔ bo. \v 11 Uwien wà cère' *Yesu mɛkre' bitɛnkpiib ni nnɔ ya Fuoñaanm te niʼni ma nnɔ, wɔn wà cère' Kristo mɛkre' bitɛnkpiib ni nnɔ li de niʼgbɛnɛnt tà lá li kpo nnɔ mifuobm kí ñɛ *uʼFuoñaanm mà te niʼni nnɔ bo. \p \v 12 Nʼyaabɛ, nɛn bo nɛ ti ŋmɔbe lifɛ̀nl. Ama ta ŋmɔbe fɛ̀nl nin unisaal ya tetem ŋɔ tí li teh unisaal yíe nà. \v 13 Kimɛ ni pɛ minisaaltetem bo la, ni li kpo nɛ, ama kí ñɛ *Uwien ya Fuoñaanm bo, ni wiɛ' unisaal yíe nà la, ni li fuobe nɛ. \v 14 *Uwien ya Fuoñaanm pekreh binib bà kɛ nnɔ nɛ yé Uwien ya bumu. \v 15 Uwien de' nɛ *uʼFuoñaanm mà nnɔ ŋa co nɛ yonbt ŋɔ ní liɛbe kí sɛn bujɛwaanbu, ama *uʼFuoñaanm nɛ tien' nɛ uʼbumu, nɛ ki cère' ti yih wɔ tiʼBaa.\f + \fr 8:15 \ft Grɛkmbɛ ya lenm ni bi kɛle' ki ye: Aba nɛ. Liñɔbonl nnɔ ñɛn' *Sufmbɛ ya lenm ni nɛ, nɛ liʼtingi si: Baa.\f* \v 16 *Uwien ya Fuoñaanm nin miʼyul nɛ kundeh imɔ̀n tiʼyɛnm ni ki teh ti yé Uwien ya bumu. \v 17 Ti yé Uwien ya bumu ma nnɔ, ti yé uʼfaajib mɔ nɛ. Ti yé Uwien ya faajib nɛ tinbi nin Kristo kɛ. Ti taan' ki jɛ̀ndeh nin Kristo ma nnɔ, tinbi nin wɔn li taan kí lɛ ukpiɛke mɔ nɛ. \s1 Uwien lá li kpiɛke uʼnib \p \v 18 N bɛn ki ye fɛnfɛnnɔ ya jɛnd ŋa ŋmɔbe bɛ ń taa yɛ̀ kí kpaan nin ukpiɛke wà Uwien lá li ñɛn wù upaan bo kí de tɛ nnɔ. \v 19 Kimɛ Uwien ñɛn' tibont tà kɛ nnɔ gu nin inunmɔ́n nɛ lidaali là Uwien li wuɔn bà yé uʼbumu. \v 20 Uwien ñɛn' tibont tà kɛ nnɔ juore' fɛnm. Na yé tù yíe nɛ ki juore' fɛnm, wɔn Uwien nɛ cère' tù juore' fɛnm. Ama tù ŋmɔbe lidɛndɛnl ki ye \v 21 lidaali liba tuʼmɔ li ñɛ mituɔm mà kuuleh tù, ki cèreh tù te tiyonbt ni nnɔ ni, ki mɔ ń lɛ Uwien ya bumu ya kpiɛke, ki li te liwiel ni. \v 22 Ti bɛn ki ye haali nin fɛnfɛnnɔ Uwien ñɛn' tibont tà kɛ nnɔ jɛ̀ndeh nɛ ki kpìɛndeh tɛn upii nɛ benh nin imɛrwiɛn. \v 23 Na yé tibont nnɔ baba, tinbi bà Uwien de' tɛ *uʼFuoñaanm, mì yé uʼpaacindkaabu nnɔ, tiʼmɔ kpìɛndeh tiʼfɛ̀l ni nɛ, ki gu lidaali là Uwien li wuɔn kí ye ti mɔnbe ki yé uʼbumu, u dɛ' tɛ ki wiɛ' nnɔ. \v 24 Ti ŋmɛre' ama nì laan yé lidɛndɛnl nɛ. Unil ŋmɔbe lidɛndɛnl nibonn bo la, wa laan laa' nɛ̀ nɛ. U laa' nɛ̀ la, na ji yé dɛndɛnl uʼbo. \v 25 Ti ŋmɔbe lidɛndɛnl nibonn bo, ka laan laa' nɛ̀ la, ti li mìnde nɛ kí li gu. \p \v 26 Nnɔ nɛ *Uwien ya Fuoñaanm toreh tɛ tiʼjiint ni, kimɛ ta bɛn u yíe tí li kàareh wɔ ma bo. Nɛ *uʼFuoñaanm kàareh wɔ ki dienh tɛ, ki dunh haali nil ŋa ń fre kí lɛ u li taa iñɔbon yà kí tɛkn mì lienh nà nnɔ. \v 27 Uwien, wà bɛn binib ya fɛ̀l ni te ma bo, bɛn *uʼFuoñaanm ya yɛnmaale. Mɛn nɛ kàareh wɔ u yíe ma bo ki dienh uʼyaab. \p \v 28 Ti bɛn ki ye Uwien teh tibont tà kɛ nnɔ u teh tù binib bà yíe wɔ ya mɔnm bo nɛ. Bi yé binib bà u yin' bɛ u là bobn' ma bo nɛ. \v 29 Kimɛ u là bɛn bɛ ki laa' ba laan maa' bɛ, nɛ ki sien' ki ye bɛ ń li naan uʼBijɛ, ŋɔ uʼBijɛ ń li yé kibukpiɛk libugol ni. \v 30 Uwien yin' bà nnɔ, u là juɔ' ki gɛ̀nde' bɛn nɛ. U yin' bà nnɔ, u cère' bɛn nɛ yé bigbɛmɔ̀ndɛnb. U cère' bɛn bà yé bigbɛmɔ̀ndɛnb nnɔ, u de' bɛn nɛ ukpiɛke. \s1 Niba ŋa ń fre kí bore tinbi nin Uwien ya yíem \p \v 31 Ti li len tu lɛ ba kí pukn-i? Uwien se tiʼciɛk bó la, ŋmɛ ji li fre kí tien tɛ niba? \v 32 Wa yìe' uʼtiɛma Bijɛ mɔnɔn bo, ama u taa' wɔ ki cɛ̀be' wɔ ń tì kpo tiʼkɛ ya biɛre bo nɛ. U de' tɛ uʼBijɛ ma nnɔ, bɛ li tien u la juoke tɛ kí de tɛ tibont kɛ? \v 33 Ŋmɛ li fre kí biin Uwien gɛ̀nde' binib bà? Uwien mɔnɔn ye bi yé bigbɛmɔ̀ndɛnb nɛ. \v 34 Nɛn bo, ŋmɛ li fre kí ye bi kpɛ utudɛre? Yesu Kristo kpo'. Na yé u kpo' baba, u mɛkre' bitɛnkpiib ni mɔ nɛ, ki te Uwien ya jie bó, ki kàareh wɔ ki dienh tɛ. \v 35 Bɛ li fre kí bore tinbi nin Kristo u la li yíe tɛ? Ijɛnd bii uyɛnsaa bii bi jɛ̀ndeh tɛ ma nnɔ bii mikònm bii micɛcɛkm bii kinunbɔnk bii mikuum-i? \v 36 Nì te tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni nɛ. Nì kɛle' ki ye: \q1 «Sin bo nɛ bi kuuleh tɛ idaan kɛ, \q1 ki likeh tɛ tɛn ti yé ipe nɛ bi tuke ki joh bɛ ń tì kòre.» \p \v 37 Ama *Yesu Kristo wà yíe tɛ nnɔ ya tuɔm bo nɛ, ti faa ki cɛn' wà kɛ mɔ̀n' ki faake'. \v 38 Imɔ̀n, n bɛn ki ye niba ŋa te kí fre kí bore tinbi nin Uwien u la yíe tɛ. Mikuum, limiɛl, Uwien ya tondb, paaki bó ya tuɔm kɛ ya bol, fɛnfɛnnɔ ya gbɛr, uyo wà we ní ya gbɛr, mituɔm mà kɛ te ya bol, \v 39 nà kɛ te paaki bó, nà kɛ te dɛntingi, Uwien ñɛn' nà kɛ nnɔ, niba ŋa te kí fre kí bore tinbi nin Uwien u la yíe tɛ. U wuɔn' tɛ uʼyíem nnɔ kí ñɛ Yonbdaan *Yesu Kristo bo nɛ. \c 9 \s1 Uwien nin uʼnib Israyɛl yaab ya gbɛr \p \v 1 Tɔ, n yé Kristo yɔ nɛ ki tɔkeh tigbɛmɔ̀nt, ma nɛndeh. Nʼyɛnm nin *Mifuoñaanm nɛ yé bimɔ̀nkunb ki ye \v 2 n te uyɛnsaaciɛn ni, nɛ nì wi nʼfɛ̀l ni ki gbiekeh uyo kɛ. \v 3 Imɔ̀n, n bi yíe Uwien ń wiɛ nni miŋùum kí bore min nin Kristo, nʼyaab bà yé nʼbol ya nib nnɔ bo. \v 4 Bɛn nɛ yé Israyɛl yaab. Uwien tien' bɛn nɛ uʼbumu, ki de' bɛ uʼkpiɛke, ki cuo' nin bɛ kujɔtieku mibolm mà yɛbe, ki de' bɛ *yiko, ki wuɔn' bɛ bi li pukeh wɔ ma bo, nɛ ki pùon' bɛ ipuon. \v 5 Israyɛl ya bol cin' nin bi ya yaajɛb nɛ. Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo tien' uʼba unisaal ki ñɛn' bi ya bol ni nɛ. Wɔn nɛ yé Uwien ki ŋmɔbe mituɔm tibont kɛ bo. Wɔn si kupɛnpɛku uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm. Ami. \p \v 6 Na yé Uwien ŋa fre' ki tien' u là pùon' lipuonl là nnɔ nɛ. Ama Israyɛl ya yaabii kɛ ŋa cinbe ki yé Israyɛl ya bol ya nib. \v 7 *Abraham ya yaabii mɔ kɛ ŋa cinbe ki yé Uwien ya puonl ya bumu. Kimɛ Uwien là pùon' *Abraham ki ye uʼbijɛ *Isaak ya bumu baba nɛ li yé uʼyaabiimɔ̀n. \v 8 Niʼtingi si: na yé unisaal maa' mubumu mùa nɛ yé Uwien ya bumu. Uwien ya puonl ya bumu baba nɛ yé uʼbumu, ki yé *Abraham ya yaabii. \v 9 Uwien là pùon' *Abraham ki ye ma sɔ: «Nì lá ŋmɛ̀n nɔ la, n li liɛbe ní kí lɛ aʼpo Sara ŋuuke kibujɛbuk nɛ.» \p \v 10 Na yé nɛn baba: tiɛre mɛn Lebeka mɔ ya gbɛr. Wɔn nin tiʼyaajɛ *Isaak là maa' ileb nɛ, mù yé mujɛmu. \v 11-12 Ama ba laan la maa' mubumu nnɔ, ki niireh nin mù ń tien nà mɔn bii nà bre, nɛ Uwien juɔ' ki tɔke' Lebeka ki ye uciɛn lá li tien uwaal ya yonb nɛ. Uwien len' nnɔ ŋɔ wɔ ń wuɔn kí ye wa tukndeh nil ya tuonl bo ki gɛ̀ndeh wɔ, ama uʼyíem bo nɛ u gɛ̀ndeh unil, nɛ miyíem nnɔ ŋa ŋmɔbe lèbrm. \v 13 Nì te tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni nɛ. Nì kɛle' ki ye: «N yíe Sakɔb, nɛ ki nɛn Esawu.» \p \v 14 Nì te nnɔ la, ti nín li len kí ye ba? Ti li ye Uwien teh nà ŋa cuube nɛ-ɛɛ? Na te nnɔ fiebu! \v 15 Uwien là tɔke' Moyis ki ye: «N yíe ń muɔ unil wà micɛcɛkm la, n muɔh wɔn nɛ. N tí yíe ń tien wà tinimɔ̀nt la, n teh wɔn nɛ.» \v 16 Nɛn bo, na yé unil ya yíem bo, ka yé uʼñiknm bo nɛ Uwien muɔh wɔ micɛcɛkm. Uwien ya nimɔ̀nt bo nɛ u muɔh unil micɛcɛkm. \v 17 Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye Uwien tɔke' Farahɔn ki ye: «N kàan' ŋɛ ubɛr ŋɔ sin bo ń wuɔn binib n ŋmɔbe mituɔm ma bo nɛ, ŋɔ binib kɛ ń cii nʼyel bó utingbɛn kɛ bo.» \v 18 Nnɔ nɛ Uwien yíe wɔ ń muɔ wà micɛcɛkm la, u muɔh wɔn nɛ, nɛ u yíe wà ya yul ń li faa la, u cèreh li faa nɛ. \s1 Uwien ya benpiebe nin u muɔh binib micɛcɛkm ma bo \p \v 19 Nɛn bo, uba li niire nni kí ye: nì te nnɔ la, bɛ bo nɛ Uwien kɔnh nin binib ki teh ba teh niʼdonbó? Bii u li fre kí ye: ŋmɛ li fre kí pien Uwien u la tien u yíe ma? \v 20 Tɔ, sin unisaalɔ, a tɛn ki yé ŋmɛ nɛ ki niɛh nin Uwien-i? Timaar li fre kí niire, wà mɛn' tù kí ye «Bɛ tien' a mɛn' tɛ nɔ nnɔ-ɔɔ?» \fig Umaar nin u mɛh timaar tà kɛ ya bol|src="hk00140c.tif" size="col" loc="ROM 9:20" copy="Horace Knowles" ref="Erom yaab 9:20" \fig* \v 21 Umaar ŋa ŋmɔbe sɛn wɔ ń tien uʼyɔkr u yíe ma-aa? U li fre kí bore tuba kí mɛ lisɛnl là ŋmɔbe kuñuɔrku, kí taa tutɔr kí mɛ là ŋa ŋmɔbe ñuɔrku. \p \v 22 Uwien là yíe wɔ ń wuɔn biba kí ye uʼmutuol fii' biʼbo, ki yíe bɛ ń bɛnde kí ye u ŋmɔbe mituɔm nɛ. Nin nɛn kɛ bà fin' uʼmutuol ki bi kpɛ mikuum nnɔ, u taa' lifɛ̀sɔngl cɛɛn nɛ ki ŋmɔbe bɛ. \v 23 U là yíe wɔ ń wuɔn bitɔb mɔ kí ye u muɔ' bɛ micɛcɛkm nɛ, ki yíe bɛ ń bɛnde uʼkpiɛke yɛbe ki kpɛ ma bo nɛ. U là bonde' bɛn nɛ wɔ ń de bɛ ukpiɛke nnɔ. \v 24 Tinbi nɛ yé u bonde' bà nnɔ. Na yé u yin' tɛ *Sufmbɛ ya bol ni baba nɛ, bà ŋa yé *Sufmbɛ mɔ te len nɛ. \v 25 Nì te tɛn nì kɛle' ma Ose ya gbɔnku ni nnɔ nɛ. Nì kɛle' ki ye: \q1 «Linibol là ya nib ŋa là yé nʼyaab nnɔ, \q1 n li yin bɛ nʼyaab, \q1 linibol là ma là yíe lɛ̀ nnɔ, \q1 n li yíe lɛ̀. \q1 \v 26 Bi là tɔke' bɛ nà saan ki ye ba yé nʼnib la, \q1 bi li yin bɛ niʼsaan min Uwien wà fuobe ya bumu.» \p \v 27 Israyɛl yaab bɛn wɔn, *Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi mɔ là len' biʼgbɛr ki ye: «Israyɛl yaab yɛbe tɛn likpentɛngbil mɔnɔn la, biʼni binikàankaab nɛ li ŋmɛre. \v 28 Kimɛ Yonbdaan li sɔn uʼtuonl kitink bo u là len' ma bo nnɔ kí tì gben ka ń taande.» \v 29 Nì liɛbe' ki te tɛn Esayi tí là len' ma ki ye: \q1 «Yonbdaan mituɔm kɛ ya daan \q1 ŋa bi cère' tiʼbol sìen' waamu la, \q1 ti bi kunde' tɛn Sodɔm nin Gomɔr yaab nɛ.» \s1 Israyɛl yaab nin mitekjim ya gbɛr \p \v 30 Ti len nà nnɔ ya tingi si ba? Niʼtingi si: bà ŋa yé *Sufmbɛ ka là nuunh Uwien ń bù bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb nnɔ, fɛnfɛnnɔ Uwien bù' bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb biʼtekjim bo nɛ. \v 31 Ama Israyɛl yaab bɛn là nuunh Uwien ń bù bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb *yiko ya bom bo nɛ ka laa'. \v 32 Bɛ bo nɛ ba laa'? Kimɛ ba teke' Uwien ki jin', ki maaleh ki teh biʼtùon bo nɛ Uwien li bù bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb. Nnɔ nɛ bi gbiɛre' milum ya tɛnl, \v 33 tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Liike mɛn, n taa' milum ya tɛnl ki ble' Siyɔn ya du ni. Lì yé litɛnl là binib lɛkeh liʼbo ki luh nɛ. Ama wà du liʼbo la, fɛ ŋa ń ji wɔ.» \c 10 \p \v 1 Nʼyaabɛ, nʼnun mɔ́n nà bo n kàareh Uwien si: Israyɛl yaab ń ŋmɛre nɛ. \v 2 N li fre kí kun biʼbo imɔ̀n kí ye biʼnun mɔ́n Uwien ya tuonl bo, ama ba bɛn bi li sɔn ma bo nɛ. \v 3 Ba bɛn Uwien bùh binib bigbɛmɔ̀ndɛnb isɛn yà ni, nɛ ki nuunh biʼtiɛma sɛn, bɛ ń li yé bigbɛmɔ̀ndɛnb, ki yìe' ka paan' isɛn yà bo Uwien bùh binib bigbɛmɔ̀ndɛnb nnɔ bo. \v 4 Kimɛ Kristo baa' ma yiko ŋa ji ŋmɔbe tuonl. Wà kɛ teke' wɔ ki jin' la, Uwien li bù udaan ugbɛmɔ̀ndaan nɛ. \s1 Wà kɛ teke' Kristo ki jin' li ŋmɛre \p \v 5 Bà nuunh bɛ ń li yé bigbɛmɔ̀ndɛnb *yiko bo nnɔ, Moyis là kɛle' biʼgbɛr ki ye: «Unil wà teh *yiko ye ma la, *yiko nnɔ bo nɛ u li fuobe.» \v 6 Ama bà nuunh bɛ ń li yé bigbɛmɔ̀ndɛnb mitekjim bo nnɔ ya gbɛr wɔn, nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye bi la li maaleh biʼyɛnm ni ki teh: «Ŋmɛ li dùo paaki bó?» Niʼtingi si: ŋmɛ li jiin Kristo ní? \v 7 Ki la li maaleh mɔ ki teh: «Ŋmɛ li jiire dɛntingi?» Niʼtingi si: ŋmɛ li mɛkre Kristo ní? \v 8 Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye ba? Nì kɛle' ki ye: \q1 «Uwien ya gbɛr nɛke aʼsaan, \q1 ki te aʼñɔbu nin aʼfɛ̀l ni.» \m Tigbɛr nnɔ yé mitekjim ya gbɛr tà ti tɔkeh tù binib nnɔ nɛ. \p \v 9 A yàare' ki len' binib kɛ ya nun bó ki ye *Yesu nɛ yé Yonbdaan, ki ŋmɔbe midum aʼfɛ̀l ni ki ye Uwien mɛkre' wɔ bitɛnkpiib ni la, Uwien li ŋmiɛn ŋɛ. \v 10 Kimɛ a ŋmɔbe midum aʼfɛ̀l ni la, Uwien bù' ŋɛ ugbɛmɔ̀ndaan nɛ. Nɛ a yàare' ki len' binib kɛ ya nun bó ki ye *Yesu yé aʼYonbdaan la, Uwien li ŋmiɛn ŋɛ. \v 11 Imɔ̀n, nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Wà kɛ du uʼbo la, fɛ ŋa ń ji udaan.» \v 12 Nɛn bo, *Sufmbɛ nin bà ŋa yé *Sufmbɛ kɛ te miba nɛ. Biʼkɛ ya Yonbdaan te uba nɛ ki teh bà kɛ muɔh ki yih wɔ mimɔnm. \v 13 Imɔ̀n: «Wà kɛ li muɔ kí yin Yonbdaan ya yel nnɔ, wɔn nɛ li ŋmɛre.» \p \v 14 Tɔ, binib ŋa teke' wɔ ki jin' la, bi li tien mila kí muɔ kí yin wɔ? Ba cii' uʼgbɛr la, bi li tien mila kí teke wɔ kí ji? Unil ŋa kpaande' tù la, bi li tien mila kí cii tù? \v 15 Ba sɔn' nil wɔ ń tì kpaande tù la, ŋmɛ li kpaande tù? Nì te tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Binib bà tuke tigbɛmɔnmɔnt ki we ní nnɔ ya cènl mɔn cɛɛn nɛ.» \v 16 Nin nɛn kɛ na yé binib kɛ nɛ tuo' tigbɛmɔnmɔnt nnɔ. Nɛn bo nɛ Esayi là len' ki ye: «Yonbdaan, ŋmɛ tuo' ki teke' ti len' nà nnɔ ki jin'-i?» \v 17 Nɛn bo, mitekjim ñɛh tigbɛr ya ciim ni nɛ, nɛ tigbɛr nnɔ yé Kristo ya gbɛr nɛ. \p \v 18 Tɔ, n niireh nɛ-a, Israyɛl yaab ŋa là cii' nɛ-ɛɛ? Bɛn nɛ là cii'-a! \q1 Nì te tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: \q1 «Bi cii' biʼñɔfaam bó utingbɛn kɛ bo, \q1 biʼñɔbon jon' utingbɛn bo niʼkɛ saan.» \q1 \v 19 Tɔ, n tí niireh nɛ-a, Israyɛl yaab ŋa là cii' niʼtingi nɛ-ɛɛ? Bɛn nɛ là cii' niʼtingi-a! Moyis là len' ŋɔ ki ye Uwien ye: \q1 «N li cère ní li ponbe linibol là ŋa yé niba nnɔ, \q1 kí cère bà ŋa bɛn niba ya bol ń fin niʼmutuol.» \p \v 20 Esayi mɔ là mɛnge' lifɛ̀l ki len' ki ye Uwien ye: \q1 «Binib bà ŋa nuunh nni nnɔ, n cère' bɛn nɛ laa' nni. \q1 Binib bà ŋa là niireh nʼbo nnɔ, n taa' nʼba ki wuɔn' bɛn nɛ.» \p \v 21 Israyɛl yaab bɛn wɔn, u len' biʼgbɛr ki ye: «N tun' liwentunŋmɛnl, nɛ ki kɛnbeh ki yih linibol là ŋa boh nni ka ciih nʼñɔbu bó nnɔ.» \c 11 \s1 Uwien ŋa wiɛ' Israyɛl yaab \p \v 1 Nɛn bo, n niireh nɛ-a, Uwien wiɛ' uʼnib Israyɛl yaab nɛ-ɛɛ? Wa wiɛ' bɛ fiebu. Kimɛ min Pɔl mɔnɔn yé Israyɛl yɔ nɛ, ki yé *Abraham ya yaabil, ki yé Bɛnsamɛn ya lontunku yɔ. \v 2 Uwien ŋa wiɛ' uʼnib bà uyo bo u là juɔ' ki gɛ̀nde' bɛ nnɔ. Na bɛn nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni Eli bo nɛ-ɛɛ? Nì kɛle' ki ye Eli biin' Israyɛl yaab Uwien saan ki ye: \v 3 «Yonbdaan, bi kuku' aʼñɔbonsɔknb, ki wewe' aʼponpob. Min baba nɛ sìen', nɛ bi nuunh bɛ ń ku nʼmɔ.» \v 4 Ama Uwien jiin' wɔ ki ye: «N sìen' nʼba bijɛb bà ŋa gbaan' ki pɛ̀ke' ubul Baal nnɔ itur ilole nɛ.» \v 5 Nì te nnɔ nɛ haali nin dinnɔ, Israyɛl yaab ni nì sìen' binikàankaab bà Uwien gɛ̀nde' bɛ uʼnimɔ̀nt bo nnɔ nɛ. \v 6 U là gɛ̀nde' bɛ uʼnimɔ̀nt bo nɛ na yé biʼtùon bo. Nì bi yé biʼtùon bo nɛ la, Uwien ya nimɔ̀nt ŋa ji bi li yé nimɔ̀nt. \p \v 7 Nnɔ la, ti nín li ye ba? Israyɛl yaab nuun' nà nnɔ, ba laa' nɛ̀, Uwien gɛ̀nde' bà nnɔ nɛ laa' nɛ̀. Bitɔb nnɔ wɔn, Uwien cère' biʼyul faa nɛ. \v 8 Nì te tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni nɛ. Nì kɛle' ki ye: \q1 «Uwien fùɔre' biʼyɛnm, \q1 nɛ ki cère' biʼnun ŋa lɛnh, \q1 biʼtub ŋa ciih kí lá baa fɛnfɛnnɔ wuɔ.» \q1 \v 9 *Dafid mɔ là len' biʼbo ki ye: \q1 «Biʼjier ń li yé biʼbo kudiɛku, \q1 kí li yé biʼbo ticuɔr, \q1 kí li yé bi li lɛke nà bo kí lu, \q1 kí li yé biʼbo utudɛre wà bi kpɛ wù. \q1 \v 10 Cère biʼnun ń bɔnde bi ji la lɛnh, \q1 kí cère bɛ ń li tuu ki niibeh ibuɔn.» \p \v 11 Nɛn bo, n niireh nɛ-a, Israyɛl yaab lu' ŋɔ bi la ji ń fii kpɛlkpɛl nɛ-ɛɛ? Na te nnɔ fiebu! Biʼlum nnɔ bo nɛ bà ŋa yé Israyɛl yaab mɔ li ŋmɛre. Nɛn nɛ li fin biʼponponbe. \v 12 Nì yé *Sufmbɛ ya biil cère' uŋɛndun laa' mimɔnm Uwien saan, nɛ biʼlum cère' bà ŋa yé *Sufmbɛ mɔ laa' lifaal Uwien saan la, bi lá li lɛ miŋmɛrm kí tì gben ma nnɔ, nì ji li te mila bo? \s1 Bà ŋa yé Sufmbɛ ya ŋmɛrm ya gbɛr \p \v 13 Tɔ, n ji cinbe ki lienh ninbi bà ŋa yé *Sufmbɛ nnɔ nɛ. *Yesu sɔn' nni ń tɔke nɛ uʼgbɛr ma nnɔ, n poknh nʼtuonl bugbɛn bo nɛ, \v 14 ki daan ki ye nì tuo' la, ń fin nʼbol ya nib ya mutuol ŋɔ kí ŋmiɛn biʼni biʼba nɛ. \v 15 Nì yé Uwien wiɛ' *Sufmbɛ ki cère' wɔn nin inibotɔ yà te uŋɛndun ni taan' buñɔbu la, u lá li liɛbe kí teke bɛ ma nnɔ, nì ji li te mila bo? Na li yé bitɛnkpiib ya mɛkrm-ii? \p \v 16 Tɔ, Uwien si kpɔnɔ ya niba bó la, nì wuɔn' ki ye wɔn si kpɔnɔ nnɔ kɛkɛ nɛ. Uwien si busubu ya ñaan la, nì wuɔn' ki yé wɔn si buʼsigben mɔ nɛ. \v 17 Israyɛl yaab te tɛn olifi ya sucaankaabu bùa bi cɔre' buʼsigben iba nɛ, ki taa' bà ŋa yé Israyɛl yaab ki te tɛn olifi ya subu bùa pɛn' kumuɔku ni nnɔ ya sigben ki nɛbn' ki kpɔbn' yà sìen' nnɔ bo nɛ. Fɛnfɛnnɔ sin nin yà sìen nnɔ kɛ ji jondeh busubu nnɔ ya ñaan yà jindeh bù nnɔ bo nɛ. \v 18 Nɛn bo, la jɛbnh aʼba bi cɔre' isigben yà nnɔ bo. A li tien mila kí jɛbn aʼba, kimɛ na yé sin nɛ tuke isiñaan, isiñaan nɛ tuke ŋɛ. \p \v 19 Nba la, a li ye: «Bi cɔre' isigben nnɔ ŋɔ bɛ ń taa min nɛ kí nɛbn iʼbùol.» \v 20 Imɔ̀n, isigben nnɔ ŋa teke' Uwien ki jin', nɛ bi cɔre' yì, sin teke' Uwien ki jin' nɛ bi taa' ŋɛ ki nɛbn' iʼbùol. Ama a la nín li jɛbnh aʼba, á li fɛnge. \v 21 Kimɛ Uwien cɔre' busubu ya sigbenmɔ̀n la, a bɛn ki ye u li dàan sin wà yé usigbennɛbnkɛ nnɔ nɛ-ɛɛ? \v 22 Sekn kí bɛnde Uwien ya nimɔ̀nt nin uʼbiɛrm. U bre binib bà ŋa ji pɛ uʼbo nnɔ bo, nɛ ki teh sin wà pɛ uʼbo nnɔ tinimɔ̀nt. A tuu ki pɛ uʼbo la, u li tuu ki teh ŋɛ tinimɔ̀nt nɛ. Nnɔ ŋa ñí la, u li wiɛ aʼmɔ nɛ. \v 23 Nì te nnɔ nɛ Israyɛl yaab mɔ bo: bi wiɛ' biʼyufaa la, Uwien li jiin bɛ kí nɛbn bi là cɔre' bɛ nà saan nnɔ nɛ. U ŋmɔbe mituɔm wɔ ń jiin bɛ kí nɛbn. \v 24 Sin wà yé olifi ya subu bùa pɛn' kumuɔku ni ya sigben bi taa' ŋɛ ki nɛbn' olifi ya sucaankaabu bo nnɔ, a yé usigbencaan nɛ, ŋa yé busubu nnɔ ya sigbenmɔ̀n. Nnɔ nɛ Uwien ye wɔ ń jiin kí nɛbn busucaankaabu nnɔ ya sigbenmɔ̀n buʼbo la, na ń li faa. \s1 Israyɛl kɛ li ŋmɛre nɛ \p \v 25 Nʼyaabɛ, n yíe ń tɔke nɛ tigbɛbɔlkaar tuba nɛ, ŋɔ ni la li maaleh ki teh ni yé biyɛnfodɛnb. Israyɛl yaab biba lì li ŋmɔbe uyufaa nɛ haali nin uyo wà bà ŋa yé Israyɛl yaab kɛ li paan Uwien ya sɛn bo. \v 26 Nnɔ nɛ Israyɛl yaab kɛ li ŋmɛre, tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni. Nì kɛle' ki ye: \q1 «Uŋmiɛnl li ñɛ Siyɔn ya du ni nɛ, \q1 kí gben Sakɔb ya yaabii ya biil. \q1 \v 27 N li gben biʼbiɛre, \q1 n li cuo nin bɛ kujɔtieku kùa nnɔ nínɔ.» \p \v 28 Tɔ, bi yìe' tigbɛmɔnmɔnt ma nnɔ, nɛ ki kpɛnde' Uwien ya nɛnnɛndb ŋɔ ninbi nɛ ń jonde. Ama Uwien biɛ ki yíe bɛ nɛ kí ñɛ biʼyaajɛb bo, kimɛ wɔn nɛ là gɛ̀nde' bɛ ki tien' uʼyaab. \v 29 Kimɛ Uwien pun' unil bupaabu bùa la, wa liɛbeh ki teknh bù, u tí yin' unil la, u yin' wɔ nɛ, wa lèbreh uʼyɛnmaale. \v 30 Imɔ̀n, uyo bo niʼmɔ ŋa là boh Wien. Ama fɛnfɛnnɔ *Sufmbɛ ŋa bon' Uwien ma nnɔ nɛ u muɔ' nɛ micɛcɛkm. \v 31 Fɛnfɛnnɔ ba bon' Uwien ma nnɔ nɛ Uwien muɔ' nɛ micɛcɛkm. Nɛn nɛ li cère Uwien ń muɔ biʼmɔ micɛcɛkm. \v 32 Kimɛ Uwien kuɔn' binib kɛ uyufaa ni, ŋɔ wɔ ń muɔ biʼkɛ micɛcɛkm nɛ. \s1 Uwien ya yɛbn ŋa ŋmɔbe kpaanm \p \v 33 Bo! Uwien ya faal mɔ laan yɛbe-a! \q1 Uʼyɛnfuom nin uʼbɛnm yɛbe cɛɛn nɛ! \q1 Nil ŋa ń fre kí bɛnde uʼyɛnmaale, \q1 ka ń fre kí bɛnde u teh ma bo mɔ. \q1 \v 34 «Ŋmɛ bɛn Yonbdaan ya yɛnmaale? \q1 Ŋmɛ li fre kí gbiere wɔ? \q1 \v 35 Bii ŋmɛ kpiɛ' ki de' wɔ nibonn, \q1 ŋɔ wɔ ń jiin kí pɛ̀ wɔ?» \p \v 36 Nibonn kɛ ñɛn' wɔn saan nɛ. Wɔn nɛ cère' niʼkɛ te, nɛ wɔn si niʼkɛ mɔ. Wɔn si ukpiɛke uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm. Ami. \c 12 \s1 Kristo yɔ li ŋmɔbe mitetem mà \p \v 1 Nɛn bo, nʼyaabɛ, Uwien ya nimɔ̀nt bo nɛ n gbiereh nɛ ní taa niʼba kí de Uwien tɛn kitɔtuɔrwɛnk kà fuobe, ki mɔn, ki sɔnge Uwien ya yɛnm. Nɛn nɛ yé mipum ma sɔnge Uwien ya yɛnm. \v 2 Ni la li te tɛn uŋɛndun wuu ya nib. Ama cère mɛn Uwien ń lèbre niʼyɛnmaale kí de nɛ iyɛnmaalfaan ŋɔ ní li sekndeh kí bɛnde Uwien yíe nà: nà mɔn, ka pɔre' niba, ki sɔnge uʼyɛnm. \p \v 3 Tɔ, Uwien de' nni bupaabu bùa nnɔ bo, nɛ n tɔkeh niʼkɛ ki teh ni la li bùh niʼba ki gɛ̀breh ni kpɛ ma bo. Unil kɛ ń tùɔre kí bɛnde u yé wà, ki li bùh uʼba ki kpàandeh Uwien cère' u teke' Kristo ki jin' ma bo. \v 4 Unisaal ya gbɛnɛnt te tuba nɛ, ki ŋmɔbe igbɛnɛnbɛl ì yɛbe. Ama iʼkɛ ŋa tɛ tùon. \v 5 Tiʼmɔ yaam te nnɔ nɛ. Nin ti yɛbe ma kɛ nnɔ ti taan' nin Kristo ma nnɔ, ti ji te tigbɛnɛnt tuba nɛ, nɛ wà kɛ yé tigbɛnɛnt nnɔ ya gbɛnɛnbɛl ki tuuke iʼtɔ bo. \v 6 Uwien ya juokm bo nɛ u de' tiʼkɛ bupaabu jɛjɛ. Nɛn bo, Uwien de' wà uñɔbonsɔkn ya paabu la, udaan ń li sɔkndeh ki kpàandeh Uwien de' wɔ mitekjim ma bo. \v 7 Uwien de' wà bupaabu wɔ ń li toreh binib la, wɔ ń li toreh. Uwien de' wà bupaabu wɔ ń li wɔknh la, wɔ ń li wɔknh. \v 8 Uwien de' wà bupaabu wɔ ń li saakreh binib ya gbɛnɛnt la, wɔ ń li saakreh binib ya gbɛnɛnt. Uwien de' wà bupaabu wɔ ń li punh binib tibont la, wɔ ń li punh ki la cuɔleh. Uwien de' wà ticiɛnt wɔ ń li likeh binib la, wɔ ń li sɔnh uʼtuonl mɔnmɔnm. Uwien de' wà bupaabu wɔ ń li muɔh binib micɛcɛkm la, wɔ ń li muɔh bɛ nin lifɛ̀sɔngl. \p \v 9 Ní li yíe binib imɔ̀nmɔ̀n. Cère mɛn niʼnun ń li mɔ́n nà mɔn ya tienm bo, kí li nɛn nà bre. \v 10 Ní li yíe tɔb tɛn ninjiɛb yíe tɔb ma bo. Ní li ñikndeh ki boh tɔb, ama ní cère mibom ń li kpìɛreh ki ñɛh ninbi. \v 11 Li yíe mɛn lituonl ki la tiinh gbɛnɛnbien. Cère mɛn niʼnun ń li mɔ́n Yonbdaan ya tuonl bo. \v 12 Ni ŋmɔbe lidɛndɛnl là uʼsaan nnɔ cère mɛn niʼyɛnm ń li sɔnge liʼbo. Ní li ŋmɔbe kuminku ijɛnd ni, kí li kàareh uyo kɛ. \v 13 Ní li toreh Uwien ya nib bà nì pɔre' bɛ, kí cère niʼnun ń li mɔ́n bicɛnb ya tekm bo. \v 14 Ní li kàareh Uwien wɔ ń tien binib bà jɛ̀ndeh nɛ nnɔ uʼmɔnm. Ní li teh wɔ ń tien bɛ uʼmɔnm, ni la teh wɔ ń wiɛ bɛ ŋùum. \v 15 Li poknh mɛn nin bà poknh, kí li muɔh nin bà muɔh. \v 16 Li lienh mɛn ki ciih tɔb bó. La li wɔngeh mɛn niʼba, li jiindeh mɛn niʼba tingi binib ya nun bó, ki la maaleh ki teh ni yé biyɛnfodɛnb. \p \v 17 Unil tien' ŋɛ nà bre la, la jiin wɔ nà bre. Li nuunh mɛn ní li teh nà mɔn binib kɛ ya nun bó. \v 18 Nì yé ni li fre, nɛ nì li ñɛ ninbi nɛ la, li ñikndeh mɛn kí li ŋmɛ nin unil kɛ. \v 19 Nʼjɔtiebɛ, unil tien' nɛ nà bre la, ninbi nin niʼyul la nuunh ní tu wɔ fɛ̀nl, ama cère mɛn Uwien ya mutuol ń fii wɔ ń tien u li tien ma. Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye Yonbdaan ye: «Min nɛ li tu lifɛ̀nl, min nɛ li jiin unil kɛ uʼtuonl kpɛ ma bo.» \v 20 Nì liɛbe' ki kɛle' ki ye: «Mikònm ŋmɔbe aʼnɛnnɛnd la, de wɔ wɔ ń ji, uñuñun ŋmɔbe wɔ la, de wɔ miñunm. A teh nnɔ la, ni naan tɛn a woreh imukuɔn nɛ ki cokndeh uʼyul bo.» \v 21 La cère mibiɛrm ń faake nin ŋɛ. Li faa nin mibiɛrm aʼmɔnm bo. \c 13 \s1 Li boh mɛn udu ya ciɛnb \p \v 1 Unil kɛ ń li boh biciɛnb bà likeh udu nnɔ. Kimɛ nil ŋa yé ciɛn ŋɔ Uwien ŋa tien' wɔ ciɛn. Bà kɛ yé udu ya ciɛnb nnɔ, Uwien nɛ tien' bɛ biciɛnb. \v 2 Nɛn bo, wà kɛ yìe' udu ya ciɛn ya ñɔbu bó la, u yìe' Uwien sien' ki ye nɛn li te ma bo nɛ. Unil teh nnɔ la, u nuunh uʼba bo utudɛre nɛ. \v 3 Nnɔ nɛ binib bà teh nà mɔn ŋa fɛnge udu ya ciɛnb, bà teh nà bre nɛ fɛnge bɛ. Nɛn bo, ŋa yíe á li fɛnge bɛ la, li teh nà mɔn, ŋɔ bɛ ń li pɛ̀keh ŋɛ. \v 4 Kimɛ udu ya ciɛnb sɔnh Uwien ya tuonl là li pukn ŋɛ a li te mɔnmɔnm nɛ. Ama a teh nà bre la, li fɛnge. Kimɛ na yé fɛnm nɛ udu ya ciɛnb ŋmɔbe usɛn bɛ ń dɛre aʼtub. Bi diɛh binib ya tub la, bi sɔnh Uwien ya tuonl nɛ bɛ ń wuɔn kí ye Uwien ya mutuol fih bà teh nà bre bo. \v 5 Nɛn bo, na yé ni boh udu ya ciɛnb ki fɛnge utudɛre baba nɛ. Ama ni boh bɛ kimɛ niʼyɛnm ni, ni bɛn ki ye nɛn nɛ mɔn. \p \v 6 Nɛn bo nɛ ni pɛ̀h lɛnpo. Kimɛ lɛnpotekb nnɔ, Uwien nɛ sien' biʼmɔ bɛ ń li sɔnh li ya tuonl nin inunmɔ́n. \v 7 Li teh mɛn unil kɛ u kpɛ ní li teh wɔ nà. Li pɛ̀h mɛn lɛnpo ki dienh bilɛnpotekb, kí li pɛ̀h tikre ki dienh tikrtekb, kí li boh bà kpɛ ní li boh bɛ, kí li selndeh bà kpɛ ní li selndeh bɛ. \s1 Li yíe mɛn tɔb \p \v 8 La ŋmɔbe mɛn uba fɛ̀nl. Lifɛnbaabl là ni li ŋmɔbe lɛ̀ si: ní li yíe tɔb nɛ, kimɛ unil wà yíe uʼtɔ la, udaan bon' *yiko ye nà kɛ nnɔ nɛ. \v 9 Imɔ̀n, *yiko wà ye: «La teh naŋmaal, ki la ku nil, ki la suh, ki la ŋmɔbe nunfɔke utɔ ya bonn bo» nin wà kɛ sìen' nnɔ taan' ki te yikobaab wà ye: «Li yíe aʼtɔ tɛn a yíe aʼba ma bo» nnɔ ni nɛ. \v 10 Unil wà ŋmɔbe miyíem ŋa teh uʼtɔ nà bre. Nɛn si unil ŋmɔbe miyíem la, u boh *yiko ye nà kɛ nnɔ nɛ. \s1 Bonde mɛn kí li gu Kristo ya baam \p \v 11 Tɔ, n lienh nnɔ kimɛ ni bɛn ti te uyo wà. Nì yé uyo wà ni li fìnde migùɔnm bo nɛ. Kimɛ lidaali là ti li ŋmɛre nnɔ ŋa ji fɔke tɛn lidaali là ti teke' Kristo ki jin' nnɔ. \v 12 Kuyɔku gɛ̀bre'-a! Kutaaku ya wendm ŋa ji fɔke. Nɛn bo, cère mɛn tí dàan licinñunl ya tuonl, kí bɛ̀le kuwenwenku ni ya jɛwɛnt. \v 13 Cère mɛn tí li te mɔnmɔnm tɛn binib te ma uwien ni. Cère mɛn ti la li yíe uninfɛnjin, ki la ñuh ki yibeh, ki la teh sɔnsɔndl, ki la teh fɛnfɛnm, ki la kɔnh jɛr, ki la ŋmɔbe nɛnk. \v 14 Taa mɛn Yonbdaan *Yesu Kristo kí tien niʼliɛrl, ki la ji ń de niʼgbɛnɛnt sɛn tù ń tien tù yíe nà. \c 14 \s1 La biindeh mɛn tɔb jier ya jim bo \p \v 1 Tɔ, teke mɛn wà ŋa faa tekjim ni, ki la niɛh nin wɔ u maaleh ma bo. \v 2 Nba la, uba li fre kí maale kí ye tijier tuba ŋa kùɔ uʼtekjim bo, kí lɛ wà ŋa faa tekjim ni nnɔ kùɔ tinɔnt, nɛ ki jinh tikpinfɛr baba. \v 3 Wà jinh niʼkɛ nnɔ, la li sɛ́reh wà jinh tijier tubambɛ nnɔ. Wà mɔ ŋa jinh tijier tubambɛ nnɔ, la biindeh wà jinh niʼkɛ nnɔ. Kimɛ Uwien teke' uʼmɔ nɛ. \v 4 A yé ŋmɛ ki biindeh uʼtɔ ya tonsɔnl-i? U teh nì mɔn bii u teh na mɔn la, nì likeh uʼcɛnbaa nɛ. Nɛ u li tien nɛ̀ ń li mɔn nɛ, kimɛ Yonbdaan li fre kí sere uʼciɛk bó. \p \v 5 Nì te nnɔ nɛ iwentun mɔ bo. Uba maaleh ki teh iwentun iba cɛn' iʼtɔ nɛ, utɔ mɔ maaleh ki teh iʼkɛ te miba nɛ. Unil kɛ ń li teh u maaleh ma bo. \v 6 Unil wà boh liwentunl liba ki cɛn' iʼtɔ la, u boh lɛ̀ ki selndeh Yonbdaan nɛ. Unil wà jinh niʼkɛ la, u jinh ki selndeh Yonbdaan nɛ, kimɛ u faareh Uwien nɛ kí yaan kí ji. Wà mɔ ŋa jinh tijier tubambɛ nnɔ, wa jinh tù ki selndeh Yonbdaan nɛ, kimɛ uʼmɔ ŋa jinh tù ki faareh Uwien nɛ. \v 7 Tiʼni uba ŋa fuobe ki de' uʼba. Uba mɔ ŋa kpuokeh ki dienh uʼba. \v 8 Ti fuobe la, ti fuobe ki de' Yonbdaan nɛ. Ti tí kpo' la, ti kpo' ki de' Yonbdaan nɛ. Nɛn bo nɛ ti fuobe bii ti kpo' la, ti yé Yonbdaan yaab nɛ. \v 9 Kimɛ Kristo kpo' ki mɛkre' bitɛnkpiib ni, ŋɔ wɔ ń li yé bitɛnkpiib nin binifuob kɛ ya Yonbdaan nɛ. \v 10 Nɛ sin, nì te nnɔ la, bɛ tien' a biindeh aʼtɔ? Aʼmɔ, bɛ tien' a sɛ́reh aʼninjɛ? Tiʼkɛ li jo kí sere Uwien ya nun bó, nɛ wɔ ń bu tɛ tibuur. \v 11 Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: \q1 «Min Yonbdaan wà fuobe nɛ len' ki ye: \q1 nisaal kɛ nisaal li gbaan nʼnintuɔli, \q1 kí yàare uʼñɔbu kí ye min nɛ yé Uwien.» \q1 \v 12 Nɛn saan nɛ unil kɛ li tɔke [Uwien] u tien' ma bo. \s1 Uba la cère uʼtɔ ń tùre Uwien ya sɛn ni \p \v 13 Nɛn bo, cère mɛn ti dàan' tɔb ya biinm. Ni li cɛ nà bo si: ni la tien' niba nɛ̀ ń tuln niʼyɔ Uwien ya sɛn ni, kí cère wɔ ń kɔ libiil ni. \v 14 Yonbdaan *Yesu bo, n mɔnbe ki bɛn ki ye jier tuba ŋa yé jɔknt. Unil ye tijier tuba yé tijɔknt la, tù yé tijɔknt wɔn baba bo nɛ. \v 15 A jinh tijier ki bɛn ki ye nì li saa aʼtɔ ya yɛnm la, ŋa ji kpe yíem ya sɛn. La cère Kristo kpo' unil wà bo nnɔ ń juore fɛnm a jinh tijier tà nnɔ bo. \v 16 La cère mɛn nibonn nà mɔn ki de' nɛ nnɔ ń li yé nibonn nà biʼtɔb li suke nɛ niʼbo. \v 17 Kimɛ Uwien ya bɛl ŋa yé jim nin ñunm ya gbɛr. Lì yé tibont tà *Mifuoñaanm dienh tɛ tù nnɔ ya gbɛr nɛ. Tun si: tigbɛmɔ̀nt nin uyɛnduɔn nin uyɛnsɔnge. \v 18 Unil ŋmɔbe mi ya tetem, ki sɔnh ki dienh Kristo la, Uwien ya yɛnm sɔnge uʼbo nɛ, nɛ binib pɛ̀keh wɔ. \p \v 19 Nɛn bo, cère mɛn tí li nuunh nà li cère tí li kpɛ buñɔbu, ki li cère tiʼni wà kɛ ń li faakreh mitekjim ni. \v 20 La saah Uwien ya tuonl tijier bo. Imɔ̀n, jier tuba ŋa yé jɔknt, ama nà bre si: unil li ji tijier tà nɛ̀ ń tuln uʼtɔ Uwien ya sɛn ni nɛ. \v 21 Nà mɔn si: á dàan tinɔnt nin midaam nin tijier tà kɛ li tuln aʼyɔ Uwien ya sɛn ni nɛ. \v 22 Aʼtekjim bo a ŋmɔbe iyɛnmaale kɛ tu ya bont bo la, cère nɛ̀ ń li te aʼfɛ̀l ni Uwien ya nun bó. Unil wà jɛke' wɔ ń tien nibonn uʼyɛnmaale ŋa biindeh wɔ la, Uwien ya mɔnm te uʼbo nɛ. \v 23 Ama unil jinh tijier ki jieh la, u biindeh uʼba nɛ Uwien ya nun bó. Udaan jieh ma nnɔ, wa teh mitekjim ye ma bo, kimɛ nà kɛ ŋa yé tekjim yaann yé ibiɛre nɛ. \c 15 \s1 Li toreh mɛn tɔb bɛ ń faake mitekjim ni \p \v 1 Tinbi bà faa mitekjim ni nnɔ, nì mɔn tí li toreh bà ŋa faa tekjim ni nnɔ nɛ biʼjiint ni, ki la li nuunh tí li teh tiʼyɛnm yíe ma. \v 2 Cère mɛn tiʼni wà kɛ ń li teh nà sɔnge uʼtɔ ya yɛnm, ki mɔn ki de' wɔ, kí li toreh wɔ wɔ ń faake mitekjim ni. \v 3 Kimɛ Kristo ŋa là nuunh wɔ ń li teh uʼyɛnm yíe ma. Tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Bà sukreh ŋɛ nnɔ, ya suk juore' min bo nɛ.» \v 4 Nà kɛ là kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni uyo bo nnɔ, nì là kɛle' nɛ̀ ń wɔkn tɛ nɛ. Nì là kɛle' nɛ̀ ń de tɛ kuminku nin uyɛnduɔn ŋɔ tí li ŋmɔbe lidɛndɛnl nɛ. \v 5 Uwien wà yé kuminku nin uyɛnduɔn ya daan nnɔ, ń cère ní li lienh ki ciih tɔb bó *Yesu Kristo yíe ma bo, \v 6 ŋɔ niʼkɛ ń taa iyɛnmaale iba kí kpaan buñɔbu, kí pɛ̀ke Uwien, tiʼYonbdaan *Yesu Kristo ya Baa. \s1 Kristo baa' unil kɛ bo nɛ \p \v 7 Nɛn bo, li teknh mɛn tɔb tɛn Kristo teke' nɛ ma ŋɔ nɛ̀ ń de Uwien ukpiɛke. \v 8 N tɔkeh nɛ nɛ, Kristo là tien' *Sufmbɛ ya tonsɔnl, ŋɔ Uwien là pùon' biʼyaajɛb nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. Nɛn nɛ wɔngeh ki teh Uwien yé umɛmɔ̀ndaan. \v 9 Kristo baa' ŋɔ bà ŋa yé *Sufmbɛ mɔ ń kpiɛke Uwien kí ñɛ u muɔh binib micɛcɛkm ma nnɔ bo nɛ tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: \q1 «Nɛn bo nɛ n li pɛ̀ke ŋɛ inibol kɛ ni, \q1 kí gɛ̀ iyuon kí donde ŋɛ.» \q1 \v 10 Nì tí kɛle' ki ye: \q1 «Ninbi inibotɔ nnɔ, \q1 li poknh mɛn nin Uwien ya nib.» \v 11 Nì tí liɛbe' ki kɛle' ki ye: \q1 «Ninbi inibotɔ kɛ, \q1 li pɛ̀keh mɛn Yonbdaan, \q1 inibol kɛ ń li dondeh wɔ.» \q1 \v 12 Esayi mɔ là len' ki ye: \q1 «Unil uba li ñɛ Yɛse ya bol ni, \q1 wɔn nɛ li fii kí li ŋmɔbe mituɔm inibol kɛ bo, \q1 inibol kɛ li ŋmɔbe lidɛndɛnl wɔn bo nɛ.» \p \v 13 Uwien wà yé lidɛndɛnl ya daan, ń de nɛ uyɛnsɔnge nin uyɛnduɔn kí gbien isɛn kɛ ni, kí ñɛ niʼtekjim bo, ŋɔ *Mifuoñaanm ya tuɔm ń cère niʼdɛndɛnl nnɔ ń li yɛbreh ki gbiekeh. \s1 Pɔl lienh uʼtuonl bo \p \v 14 Nʼyaabɛ, ninbi ya bùol wɔn, min nin nʼyul bɛn nʼyɛnm ni ki ye niʼnimɔ̀nt yɛbe ki gbien', ni ŋmɔbe mibɛnm isɛn kɛ ni, ki li fre kí li gbiereh tɔb. \v 15 Nin nɛn kɛ n mɛnge' lifɛ̀l ki kɛle' kugbɔnku kuu ni nibɛmbɛ saan, ŋɔ ń tiɛre nɛ tigbɛr tà ni kpiɛ' ki cii' tù ŋɔ nɛ. N kɛle' nnɔ kí ñɛ Uwien là de' nni bupaabu bùa \v 16 ki tien' nni *Yesu Kristo ya tonsɔnl bà ŋa yé *Sufmbɛ saan nnɔ nɛ. N sɔnh lituonl nnɔ tɛn utɔtuɔrkɛ nɛ, ki tɔkeh bà ŋa yé *Sufmbɛ nnɔ Uwien ya gbɛmɔnmɔnt, ŋɔ bɛ ń li yé lituɔrl là *Mifuoñaanm cère' lì yé Uwien yaal, uʼyɛnm sɔnge liʼbo. \v 17 *Yesu Kristo bo nɛ n li fre kí jɛbn nʼba n sɔnh lituonl là ki dienh Uwien nnɔ bo. \v 18 Kimɛ ma ń fre kí mɛnge fɛ̀l kí len niba bo, kí kɛnde Kristo taa' nni n sɔn' lituonl là ki cère' bà ŋa yé *Sufmbɛ boh Uwien nnɔ bo. Nʼlenm nin nʼtùon ni nɛ u tien' nɛ̀, \v 19 kí ñɛ miyɔkm ya bont nin Uwien ya Fuoñaanm ya tuɔm bo. Nnɔ nɛ n fre' ki tɔke' Kristo ya gbɛmɔnmɔnt niʼkɛ saan, ki ñɛn' Yerusalɛm ki tì baa' Iliri ya tinfɛnm ni. \v 20 Nʼnun là mɔ́n ń tɔke tigbɛmɔnmɔnt nnɔ nib ŋa laan là cii' Kristo ya yel nà saan nnɔ nɛ, kimɛ ma là yíe ń ŋuɔn uba ya tɛnpuul bo. \v 21 N là yíe ń tien tɛn nì kɛle' ma *Uwien ya gbɔnku ni nnɔ nɛ. Nì kɛle' ki ye: \q1 «Ba là tɔke' binib bà uʼgbɛr nnɔ li lɛ wɔ, \q1 ba ŋa là cii' uʼgbɛr nnɔ li cii tù.» \s1 Pɔl yíe wɔ ń jo Erom bó \p \v 22 Nɛn nɛ là tuu ki piendeh nni ki cère' ma fre' ki baa' niʼsaan. \v 23 Fɛnfɛnnɔ ma ji ŋmɔbe tuonl iten nnɔ ni. N ñɛn' ibin ibin ki nuunh ń baa niʼsaan, nɛ ka laa' bònl. \v 24 Ama n yíe ń jo Ɛspaña. N daan n joh nɛ la, ń ñɛ kí lɛ nɛ, kí jonde niʼtɔntɔkn bo waamu ŋɔ ní tore nni ń baa niʼbó. \p \v 25 Ama fɛnfɛnnɔ, n laan joh Yerusalɛm nɛ Uwien ya nib ya torm bo. \v 26 Kimɛ Kristo yaab bà te Maseduɔnn nin Akayi ya tinfɛnm ni nnɔ cɛ̀kre' biʼyɛnm bɛ ń tore Kristo yaab bà yé bijiinb ki te Yerusalɛm ni nnɔ. \v 27 Imɔ̀n, bi là cɛ̀kre' biʼyɛnm nɛ, nɛ nì li bi kpɛ bɛ ń tore bɛ nɛ. Kimɛ *Sufmbɛ laa' Uwien ya mɔnm mà nnɔ, bi gbiire' mɛ̀ nin bà ŋa yé *Sufmbɛ nɛ. Nɛn bo nɛ nì kpɛ bà ŋa yé *Sufmbɛ mɔ ń gbiire biʼbont nin Sufmbɛ. \v 28 N taan' mipum nnɔ ki gben', ki taa' ki jon' Yerusalɛm ki tì de' bɛ la, n li ñɛ niʼsaan nɛ kí yaan kí jo Ɛspaña ya du bó. \v 29 Nɛ n bɛn ki ye n we ní niʼsaan la, n li baa nin Kristo ya mɔnm mà yɛbe nɛ. \p \v 30 Nʼyaabɛ, tiʼYonbdaan *Yesu Kristo bo nin *Mifuoñaanm ya yíem bo, nɛ n gbáanh nɛ, ní tore nni kí li kàareh Uwien ki dienh nni, \v 31 ŋɔ wɔ ń ñɛn nni Sude ya tugbendɛnb ya nuɔ ni, kí li kàareh wɔ mɔ ki teh wɔ ń cère mipum mà n tuke mɛ̀ ki joh Yerusalɛm bó nnɔ, Uwien ya nib ń tì teke mɛ̀ mɔnmɔnm. \v 32 Nnɔ nɛ Uwien tuo' la, n li baa niʼsaan nin uyɛnsɔnge, kí fuore waamu. \v 33 Uwien wà yé uyɛnduɔn ya daan ń li te nin niʼkɛ. Ami. \c 16 \s1 Ifuonde \p \v 1 Tɔ, n yíe ní teke tiʼninsɛ Febe nɛ. U yé wà sɔnh Kristo ya taanl là te Sankre ya du ni nnɔ ni nɛ. \v 2 Yonbdaan ya yel bo, teke mɛn wɔ tɛn nì kpɛ bɛ ń li teknh Uwien ya nib ma bo. Uyo wà kɛ u lá ciɛke ní tore wɔ la, ní tore wɔ. Kimɛ wɔn mɔnɔn là tore' binib bi yɛbe. U là tore' min mɔnɔn. \p \v 3 Ní fuonde Prisil nin Akilas kí de nni. Bi yé nʼtonsɔnlieb nɛ *Yesu Kristo ya tuonl ni. \v 4 Bi là nuunh bɛ ń ŋmiɛn min nɛ ki tì benh bɛ ń kpo. Nɛn bo nɛ n faareh bɛ. Na yé min baba nɛ faareh bɛ, Kristo ya táan yaab bà ŋa yé *Sufmbɛ nnɔ mɔ kɛ faareh bɛ nɛ. \v 5 Ní fuonde Kristo yaab bà taakeh biʼden ki kàareh nnɔ mɔ kí de nni. Ní fuonde nʼjɔ Epayinɛt kí de nni. Wɔn nɛ kpiɛ' ki teke' Kristo ki jin' Asi ya tinfɛnm ni. \v 6 Ní fuonde Mari kí de nni. Uʼgbɛnɛnt ben' niʼbo cɛɛn nɛ. \v 7 Ní fuonde nʼninjiɛb Andronikus nin Yuniyas. Min nin bɛn nɛ là te lipɛkl ni. Bi ŋmɔbe liyel *Yesu ya tondb saan. Bi kpiɛ' ki teke' Kristo ki jin' nin nni mɔnɔn. \p \v 8 Ní fuonde nʼjɔ Ampliyatus kí de nni. N yíe wɔ ki gbien' Yonbdaan bo nɛ. \v 9 Ní fuonde nʼjɔ Urbɛn. U yé tiʼtonsɔnlie nɛ Kristo ya tuonl ni. Ní fuonde nʼjɔ Stakis mɔ kí de nni. \v 10 Ní fuonde Apɛlɛs wà wuɔn' ki ye u mɔnbe ki yé Kristo yɔ nnɔ kí de nni. Ní fuonde Aristobul nin uʼden yaab. \v 11 Ní fuonde nʼden yɔ Herodiyɔn, kí fuonde Narsis nin uʼden yaab bà pɛ Yonbdaan bo nnɔ. \v 12 Ní fuonde Trifɛnn nin Trifos bà ya gbɛnɛnt ben' Yonbdaan ya tuonl ni nnɔ, kí fuonde tiʼjɔ Pɛrsid wà mɔ ya gbɛnɛnt ben' Yonbdaan ya tuonl ni nnɔ. \v 13 Ní fuonde Yonbdaan ya tonsɔnmɔ̀n Lufus nin uʼnaa wà yé nʼmɔ ya naa nnɔ. \v 14 Ní fuonde Asɛnkirt nin Flegon nin Hɛrmɛs, kí fuonde Patrobas nin Hɛrmas nin tiʼninjiɛb bà te biʼsaan nnɔ. \v 15 Ní fuonde Filolɔg nin Yuli, kí fuonde Nere nin uʼninsɛ nin Olimpas nin Uwien ya nib bà kɛ te biʼsaan nnɔ. \v 16 Ní fuonde niʼtɔb mɔnmɔnm. Kristo ya táan yaab kɛ fuondeh nɛ. \s1 Igbierfɔrkɛ \p \v 17 Nʼyaabɛ, n gbáanh nɛ nɛ, liike mɛn niʼyul bo nin binib bà boreh nɛ ki cèreh ni tùreh nnɔ. Bɛn nɛ niɛh nin bi là tɔke' nɛ Uwien ya gbɛr tà nnɔ. Ni la nɛkndeh bi ya nib, \v 18 kimɛ ba yé tiʼYonbdaan Kristo ya tonsɔnb. Bi sɔnh biʼpòr bo nɛ, nɛ ki ŋmɔbe uñɔŋmaa, ki lɛreh binib bà ya bɛnm ŋa yɛbe. \v 19 Ninbi bɛn wɔn, unil kɛ bɛn ni ŋmɔbe mibom ma bo. Nɛn nɛ cère' nʼyɛnm sɔnge niʼbo. N yíe ní li ŋmɔbe miyɛnfuom kí gbien, kí li teh nà mɔn nɛ, kí li ceke ki lɔkeh nà bre. \v 20 Na ń wuɔke Uwien, uyɛnduɔn ya daan, li cère ni tɛ kí mɛre *Satan. TiʼYonbdaan *Yesu ń juoke nɛ. \p \v 21 Nʼtonsɔnlie Timote fuondeh nɛ. Nʼden yaab Lusiyus nin Sasɔn nin Sosipatɛr mɔ fuondeh nɛ. \p \v 22 Min Tɛtiyus wà Pɔl cère' n kɛle' kugbɔnku kuu nnɔ mɔ fuondeh nɛ Yonbdaan ya yel bo.\f + \fr 16:22 \ft Pɔl nin uʼyul ŋa cinbe ki kɛle' kugbɔnku bugbɛn. U lienh nɛ ujɛ uba cengeh ki kiɛh bi yih wɔ Tɛtiyus.\f* \p \v 23 Gayus wà teke' min Pɔl nin Kristo ya taanl yaab kɛ ya cɛ̀nku nnɔ mɔ fuondeh nɛ. Erat wà ŋuuke udu wuu ya like nnɔ mɔ fuondeh nɛ. Tiʼninjɛ Katus mɔ fuondeh nɛ. \p [ \v 24 Yonbdaan *Yesu Kristo ń juoke nɛ. Ami.]\f + \fr 16:24 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni migbiirm 24 ŋa te tuʼni.\f* \p \v 25 Cère mɛn tí kpiɛke Uwien. U ŋmɔbe mituɔm mà li cère tí li faa mitekjim ni. N tɔkeh *Yesu Kristo ya gbɛmɔnmɔnt tà nnɔ nɛ ye nnɔ. Tù là buɔ nɛ haali uyo bo nɛ Uwien kpiire' tù, \v 26 ki cère' fɛnfɛnnɔ tù te upaan bo. *Uwien ya ñɔbonsɔknb là kɛle' tù biʼgbɔnt ni ma nnɔ nɛ cère' tù ji te kuwenwenku ni. Uwien wà tuu ki te nnɔ, nɛ là sien' ki ye inibol kɛ ń cii tù, ŋɔ kí li ŋmɔbe mibɛnm kí teke wɔ kí ji kí li boh wɔ. \v 27 Uwien baba nɛ yé uyɛnfodaan, ki kpɛ ukpiɛke uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm *Yesu Kristo bo. Ami.