\id REV Gangam: Le livre de la Nouvelle Amitié 2010 \h Mikpiirm \toc1 Mikpiirm \toc2 Mikpiirm \toc3 Mikp \mt1 Mikpiirm \imt1 Nà wɔngeh kugbɔnku kuu te ma bo \ip Bi kɛle' kugbɔnku kuu nɔ uyo wà bi là jɛ̀ndeh Kristo yaab ki gbiekeh nɛ. Erom ya bɛrb là yíe bɛ ń li pukeh bɛ tɛn bi yé iwien nɛ. Kristo yaab biba là tuo' ki jɛ̀nde' biʼtekjim bo, ama bitɔb ŋa là laa' fɛ̀l ki jɛ̀nde' biʼtekjim bo. \ip Tinɛnnɛnt nin tijinjint nɛ yɛbe kugbɔnku kuʼni. Tà yɛbe ñɛn' ní Kujɔtiekpaaku ya gbɔnku ni nɛ. Inɔnbɛ nin misìem mɔ te kuʼni, ama nà kɛ ŋmɔbe nì ye nɛ̀ ń ye bà nɛ. Nà teh nà bre kɛ taan' ki te miñunciɛnm ni nɛ, nɛ utunwiɛn nɛ yé nà kɛ bre ya nɛnnɛnku. \ip Kugbɔnku kuu gbiire' ibɔkcɛnciɛn ile nɛ nin kugbɔnku bugbɛn ya tondm ya gbɛr. \ip Libɔkkpiɛkl ni (1:1–3:22) bi lienh Kristo ya táan ilole yà te Asi ya tinfɛnm ni nnɔ ya gbɛr nɛ. \ip Libɔkliel ni (iyul 4–20) wà kɛle' kù nnɔ laa' tibont nnɔ kɛ tidɛknt yaam nɛ. U wuɔn' ki ye Yesu Kristo nɛ yé Uwien ya Pebuk ki yé limiɛl ya daan ki ŋmɔbe mituɔm tibont kɛ bo. \ip Iyul 21–22 tɔkeh Uwien yíe wɔ ń ñɛn tibonfɛ̀nt tà nnɔ ya gbɛr nɛ. \c 1 \p \v 1 Tigbɛr tà te kugbɔnku kuu ni nɔ yé tigbɛbɔlkaar tà Uwien tɔke' *Yesu Kristo wɔ ń kpiire tù kí tɔke uʼtonsɔnb tibont tà li tien na ń taande\f + \fr 1:1 \fq Na ń taande \ft ya ciim te bolm mile bo nɛ: Nà li tien itàan yiɛ bo bii nà ŋa ŋmɔbe pèrm.\f* nɛ. Nɛ *Yesu sɔn' Uwien ya tond wɔ ń tì tɔke uʼtonsɔnl San tigbɛr nnɔ. \v 2 San laa' tibont tà kɛ nnɔ u kun' imɔ̀n ki ye *Yesu Kristo nɛ wuɔn' wɔ tù, nɛ tù yé Uwien ya gbɛr nɛ. \v 3 Tigbɛr tà te kugbɔnku kuu ni nɔ ñɛn' Uwien saan nɛ. Unil wà kàanh tù binib ya nun bó nin bà cengeh tù ki boh tù nnɔ, Uwien ya mɔnm te biʼbo, kimɛ uyo wà niʼkɛ li tien nnɔ nɛkn' ní ŋɔ. \s1 San fuondeh Kristo ya táan ilole yà te Asi ya tinfɛnm ni \p \v 4 Min San nɛ kɛle' kugbɔnku kuu ki de' *Kristo ya táan ilole yà te Asi ya tinfɛnm ni nnɔ. Uwien wà là te, ki biɛ ki te, ki we ní nnɔ nin uʼFuoñaanm\f + \fr 1:4 \ft Bi lɛbre' iñɔbon yà ki ye \fq uʼFuoñaanm \ft nnɔ; ì kɛle' Grɛkmbɛ ya lenm ni ki ye: Tibont tulole tà te Uwien ya bɛrbiɛk saan nnɔ nɛ.\f* mà te uʼbɛrbiɛk saan nnɔ ń juoke nɛ, kí de nɛ uyɛnduɔn. \v 5 *Yesu Kristo wà yé umɔ̀nkunmɔ̀n, ki kpiɛ' ki mɛkre' bitɛnkpiib ni, ki yé uŋɛndun wuu ya bɛrb ya ciɛn nnɔ mɔ ń juoke nɛ, kí de nɛ uyɛnduɔn. \q1 U yíe tɛ, nɛ ki taa' uʼba ki tien' lituɔrl, \q1 ki ñɛn' tɛ tiʼbiɛre ni, \m \v 6 ki tien' tɛ bibɛrb Uwien ya bɛl ni, ki cère' ti yé uʼBaa Uwien ya tɔtuɔrkaab. Wɔn si ukpiɛke nin mituɔm uyo kɛ. Ami. \p \v 7 Liike mɛn, u te titɛwɔlgbɔnt ni ki we ní. \q1 Unil kɛ ya nun li lɛ wɔ, \q1 bà là cɔke' wɔ likpaanl nnɔ mɔnɔn li lɛ wɔ, \q1 wɔn bo nɛ inibol yà kɛ te utingbɛn bo nɔ \q1 li muɔh ki kpìɛndeh. \q1 Nì yé imɔ̀n nɛ. Ami. \q1 \v 8 Yonbdaan Uwien ye: \q1 «Min nɛ yé micincinm nin migbenm.» \q1 Wɔn nɛ yé wà là te, ki biɛ ki te, ki we ní, \q1 ki yé mituɔm kɛ ya daan. \s1 San laa' Yesu tidɛknt yaam \p \v 9 Min San n yé niʼninjɛ nɛ. Min nin ninbi taan' ki jin' ijɛnd, ki ŋmɔbe kuminku *Yesu bo, ki taan' ki yé bibɛrb Uwien ya bɛl ni. Uwien ya gbɛr nin n kundeh imɔ̀n *Yesu bo ma nnɔ, nɛ bi là taa' nni ki jon' lidekl là bi yih lɛ̀ Patmos nnɔ bo. \v 10 Yonbdaan ya daali, *Mifuoñaanm taa' nni, nɛ n cii' uniɛke uba bó u giere' ufaa bo nʼpuoli bó tɛn linatunl \v 11 ki ye: «Kɛle a laa' nà kugbɔnku ni, kí taa kù kí sɔn kí tì de *Kristo ya táan ilole yà te Asi ya tinfɛnm ya du ilole ni nnɔ. Idu nnɔ si: Efɛs nin Siminn nin Pegam nin Tiyatiir nin Sadɛs nin Filadɛlfi nin Lawodise.» \p \v 12 N jiɛbe' ń liike udaan wà lienh nni. N jiɛbe' ma nnɔ nɛ ki laa' miñɔ̀km ya fr ilole, \fig Frŋɔknbùol|src="hk00264c.tif" size="col" loc="REV 1:12" copy="Horace Knowles" ref="Mikp 1:12" \fig* \v 13 ki laa' niba ifr nnɔ ya siik ni nì naan unisaal, ki guo liliɛrfɔfɔkrl, ki buobe miñɔ̀km ya ningbɛnl uʼsiik ni. \v 14 Uʼyur pìen kponkpon tɛn tikunkunt, nɛ uʼnun muɔreh tɛn umupien. \v 15 Uʼtàan windeh tɛn kukurku kùa faa bi pule' kù umu ni kù mɔ́nde', nɛ uʼniɛke mɔ tuoreh tɛn miñunciɛnm nɛ fuh. \v 16 U ŋuuke iŋmaabii ilole uʼnɔjie bó, nɛ kijusiek kà fenbe ki ŋmɛ ikɛle kɛ ile nɔreh ki ñɛh uʼñɔbu ni. Uʼnun bó muɔreh tɛn liwenyul ya wien nɛ. \v 17 N laa' wɔ uyo wà nnɔ, nɛ ki lu' uʼnintuɔli ki naan utɛnkpii. Nɛ u taa' uʼnɔjie ki mɛ' nni, ki tɔke' nni ki ye: «La sɛn jɛwaanbu. Min nɛ yé ukpiɛk nin ufɔrkɛ, \v 18 ki yé wà fuobe. N là kpo' nɛ, ama fɛnfɛnnɔ n fuobe nɛ uyo kɛ, ki ŋmɔbe mituɔm mikuum nin kutɛnkpiiku kɛ bo. \v 19 Nɛn bo, kɛle a laa' nà, nɛn si: nà teh fɛnfɛnnɔ wuɔ nɔ nin nà lá li tien. \v 20 A laa' iŋmaabii ilole yà nʼnɔjie bó nnɔ nin miñɔ̀km ya fr ilole yà nnɔ yé tibont tà ya tingi buɔ nɛ. Tuʼtingi si: iŋmaabii ilole nnɔ yé Uwien ya tondb bà gu Kristo ya táan ilole nnɔ nɛ\f + \fr 1:20 \ft Bi li fre kí lɛbre \fq Uwien ya tondb bà gu Kristo ya táan ilole nnɔ \ft kí ye Kristo ya táan ilole nnɔ ya ciɛnb mɔ.\f*. Ifr ilole nnɔ mɔ yé Kristo ya táan ilole nnɔ nɛ.» \c 2 \s1 Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Efɛs ya du ni nnɔ \p \v 1 «Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Efɛs ya du ni nnɔ ya ciɛn kí ye wà ŋuuke iŋmaabii ilole uʼnɔjie bó, ki cuonh miñɔ̀km ya fr ilole ya siik ni nnɔ, nɛ len' ki ye: \v 2 ‹N bɛn a sɔnh itùon yà, ki bɛn a ñikndeh ma bo, ki ŋmɔbe kuminku, ki bɛn ki ye ŋa toh bibiɛrdɛnb ya ñɔbu bó. N bɛn ki ye a sekn' binib bà yih biʼba nʼtondb ŋɔ ka yé bɛ nnɔ, ki bɛnde' ki ye bi yé bitonnɛndɛnb nɛ. \v 3 A ŋmɔbe kuminku, ki jin' ijɛnd nʼbo, aʼfɛ̀l ŋa wɔ̀re', \v 4 ama n li kɔn nin ŋɛ nibonn niba bo nɛ, kimɛ ŋa ji yíe nni tɛn a là cin' ki yíe nni ma bo. \v 5 Tiɛre a là cin' ki ŋmɔbe miyíem mà ki yaan ki lu' nnɔ bó. Lèbre aʼtetem kí liɛbe kí li sɔnh a là cin' ki sɔnh itùon yà nnɔ, nnɔ ŋa ñí la, n li baa aʼsaan kí lá yuure aʼfrl liʼsensienbùol. \v 6 Ama a ŋmɔbe kupɛnpɛku nibonn niba bo nɛ, kimɛ a nɛn Nikola ya cɛkl ya nib\f + \fr 2:6 \ft Kugbɔnku kuu baba nɛ lienh \fq Nikola ya cɛkl ya nib \ft bó. Licɛkl nnɔ là wɔknh miwɔknm mà ŋa kpe sɛn nɛ. Nil ŋa cinbe ki bɛn miwɔknm nnɔ ya tingi.\f* ya tùon tɛn nʼmɔ nɛn yɛ̀ ma bo nɛ. \p \v 7 ‹Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii *Mifuoñaanm tɔkeh Kristo ya táan ki teh bà. Wà kɛ mɔ̀n' ki faake' la, n li cɛ̀be wɔ, wɔ ń mɔ busubu bùa te Uwien den ki dienh limiɛl nnɔ ya bi.› » \s1 Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Siminn ya du ni nnɔ \p \v 8 «Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Siminn ya du ni nnɔ ya ciɛn kí ye wà yé ukpiɛk nin ufɔrkɛ, ki là kpo' ki mɛkre' bitɛnkpiib ni nnɔ nɛ len' ki ye: \v 9 ‹N bɛn bi jɛ̀ndeh nɛ ijɛnd yà nin niʼjiint, ama ni nín yé bifàadɛnb nɛ. N bɛn binib bà yih biʼba *Sufmbɛ ka nín ji kpe bɛn *Sufmbɛ ya sɛn nnɔ sukreh nɛ isuk yà. Bi yé *Satan ya taanl yaab nɛ. \v 10 La fɛnge mɛn ni li ji ijɛnd yà. Ni bɛn-ii! Usɛnpol li biike nɛ kí cère bɛ ń pɛkn niʼni biba. Bi li jɛ̀nde nɛ kí tì baa iwien piik. Bi li ku nɛ mɔnɔn la, li pɛ mɛn nʼbo. N li su nɛ limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm. \p \v 11 ‹Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii *Mifuoñaanm tɔkeh Kristo ya táan ki teh bà. Wà kɛ mɔ̀n' ki faake' la, wa ń kpo kí lere\f + \fr 2:11 \fq Kí kpo kí lere \ft ya tingi si: kí li tuu ki te umu wà ŋa ń kpiin ni ki lɛbreh nɛ. Liike 21:8.\f*.› » \s1 Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Pegam ya du ni nnɔ \p \v 12 «Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Pegam ya du ni nnɔ ya ciɛn kí ye wà ŋmɔbe kijusiek kì fenbe ki ŋmɛ ikɛle kɛ ile nnɔ nɛ len' ki ye: \v 13 ‹N bɛn a kɔ nà saan nnɔ, *Satan ya bɛrbiɛk mɔ te nɛn saan nɛ. Bi là ku' nʼmɔ̀nkunmɔ̀n Antipas niʼdu ni nɛ. *Satan kɔ wun ni nɛ. Haali u ya yo mɔnɔn ŋa wiɛ' aʼtekjim, a juore' ki pɛ nʼbo nɛ. \v 14 Ama n li kɔn nin ŋɛ nibonwawaann niba bo nɛ, kimɛ niʼni biba pɛ Balam ya wɔknm bo nɛ. Wɔn nɛ là gbiere' Balak u li tien ma kí tuln Israyɛl *yaab bɛ ń ŋmɔn titɔtuɔrnɔnt, kí tien lisɔnsɔndl. \v 15 Nikola ya cɛkl ya nib mɔ wɔknh mi ya wɔknbaabm nɛ, nɛ niʼni biʼba pɛ miʼbo. \v 16 Nɛn bo, lèbre aʼtetem, nnɔ ŋa ñí la, n li baa aʼsaan nà ń taande, kí taa kijusiek kà te nʼñɔbu ni nnɔ kí tɔ nin binib nnɔ butɔbu. \p \v 17 ‹Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii *Mifuoñaanm tɔkeh Kristo ya táan ki teh bà. \p ‹Wà kɛ mɔ̀n' ki faake' la, n li de wɔ tijier tà buɔ bi yih tù *mann\f + \fr 2:17 \fq Mann \ft yé tijier tà Uwien là de' tù Israyɛl yaab kupenpelku ni nnɔ nɛ. Mann wà \fq buɔ \ft li fre kí li yé tijier tà Uwien dienh tù binib kí ñɛ Yesu Kristo bo. Liike San 6:49-51.\f* nnɔ, kí de wɔ litɛnpenpienl liba bi kɛle' liʼbo liyefɛ̀nl. Wà teke' litɛnl nnɔ baba ŋa ñí la, uba ŋa bɛn liyel nnɔ.› » \s1 Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Tiyatiir ya du ni nnɔ \p \v 18 «Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Tiyatiir ya du ni nnɔ ya ciɛn kí ye Uwien ya Bijɛ wà ya nun muɔreh tɛn umupien, uʼtàan windeh tɛn kukurku kùa faa bi pule' kù umu ni kù mɔ́nde' nnɔ, nɛ len' ki ye: \v 19 ‹N bɛn a sɔnh itùon yà nin a ŋmɔbe miyíem mà, ki bɛn a ŋmɔbe mitekjim mà, ki bɛn a toreh binib ma bo nin a ŋmɔbe kuminku kùa. Fɛnfɛnnɔ a sɔnh itùon yà yɛbe ki cɛn' mikpiɛkm yɛ. \v 20 Ama n li kɔn nin ŋɛ nibonn niba bo nɛ, kimɛ a cère' Sesabɛl\f + \fr 2:20 \ft Niɛ saan bi ye \fq Sesabɛl \ft ma nnɔ, bi niireh unil wà yíe Uwien ya ñɔbu bó nɛ.\f*, upii wà yih uʼba *Uwien ya ñɔbonsɔknl nnɔ tulndeh nʼtonsɔnb ki wɔknh bɛ bɛ ń li teh lisɔnsɔndl, ki li ŋmɔnh titɔtuɔrnɔnt. \v 21 N de' wɔ libònl wɔ ń lèbre uʼtetem, ama wa yíe wɔ ń lèbre uʼtetem kí wiɛ uʼsɔnsɔndl nnɔ. \v 22 Nɛn bo, wɔn nin binib bà pɛ uʼbo ki teh lisɔnsɔndl nnɔ ŋa lèbre' biʼtetem ki dàan' itùon nnɔ la, n li cère bɛ ń ji ijɛnd kí gbien, \v 23 kí cère bà pɛ uʼbo nnɔ ń kpo ŋɔ Kristo ya táan kɛ ń bɛnde kí ye min nɛ bɛn nà te unisaal ya fɛ̀l ni. N li jiin niʼni wà kɛ uʼtùon kpɛ ma bo nɛ. \p \v 24 ‹Ninbi bà te Tiyatiir ya du ni, ka pɛ Sesabɛl ya wɔknm bo, ka bɛn bi nɛndeh ki yih nà «*Satan ya bonbɔlkaar nnɔ», n tɔkeh ninbi nɛ ki teh ma ń wɔbn nɛ kí de nɛ tuktɔl kí pukn. \v 25 Ama li ŋuuke mɛn ni ŋmɔbe nà nnɔ mɔnmɔnm kí tì baa lidaali là n li baa ní. \v 26 Wà mɔ̀n' ki faake', ki pɛ nʼtùon bo ki tì fɔre' la, n li de wɔ ticiɛnt inibol kɛ bo, \v 27 wɔ ń li ŋuuke bɛ nin ufaa, ki la ŋmɔbe nunsɔnge biʼbo, kí niin bɛ bɛ ń tì we tɛn isɛ̀n. \v 28 NʼBaa de' nni mituɔm ma nnɔ nʼmɔ li cère wà mɔ̀n' ki faake' ń li windeh tɛn litɛnŋɛŋmaasɛl nɛ\f + \fr 2:28 \ft Bi ye \fq litɛnŋɛŋmaasɛl \ft la, bi niireh Yesu Kristo nɛ. Liike 2 Piɛr 1:19.\f*. \p \v 29 ‹Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii *Mifuoñaanm tɔkeh Kristo ya táan ki teh bà.› » \c 3 \s1 Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Sadɛs ya du ni nnɔ \p \v 1 «Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Sadɛs ya du ni nnɔ ya ciɛn kí ye wà likeh Uwien ya Fuoñaanm\f + \fr 3:1 \ft Liike 1:4.\f*, ki ŋuuke iŋmaabii ilole nnɔ nɛ len' ki ye: ‹N bɛn a sɔnh itùon yà. Binib lienh ki teh a fuobe nɛ ama a kpo' ŋɔ. \v 2 La gɔh, gore ŋɔ bà ya tekjim benh mɛ̀ ń gben nnɔ la tonde, kimɛ n laa' aʼtùon ŋa mɔn ki gben' nʼWien ya nun bó. \v 3 Nɛn bo, tiɛre bi là wɔkn' ŋɛ miwɔknm mà nnɔ bó nin a là cii' mɛ̀ ma bo. Li ŋuuke mɛ̀, kí lèbre aʼtetem ki la gɔh. A gɔh la, n li baa aʼsaan tɛn unasu nɛ, ŋa ń bɛnde uyo wà n li baa ní. \v 4 Ama aʼnib biba te Sadɛs ya du ni, ka kuɔn' biʼba jɔknt. Bɛn nɛ li tɔke nin nni kí li guo tikpɛlcɛpenpient, kimɛ bi kpɛ nnɔ nɛ. \v 5 Nnɔ nɛ wà mɔ̀n' ki faake' li gole tikpɛlcɛpenpient. Ma ń ŋmire uʼyel limiɛl ya gbɔnku ni fiebu. N li len nʼBaa Uwien nin uʼtondb ya nun bó kí ye u yé nʼyɔ nɛ. \p \v 6 ‹Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii *Mifuoñaanm tɔkeh Kristo ya táan ki teh bà.› » \s1 Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Filadɛlfi ya du ni nnɔ \p \v 7 «Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Filadɛlfi ya du ni nnɔ ya ciɛn \q1 kí ye wà yé uñaan, \q1 ki yé ugbɛmɔ̀ndaan, \q1 ki ŋmɔbe *Dafid ya dupien, \q1 ki pìire' bunañɔbu la, \q1 uba ŋa ń fre kí pìin bù, \q1 u tí pìin' mɔ la, \q1 uba ŋa ń fre kí pìire nnɔ, \q1 nɛ len' ki ye: \p \v 8 ‹N bɛn a sɔnh itùon yà, ki bɛn ki ye aʼtuɔm ŋa yɛbe. Nin nɛn kɛ a ŋuuke nʼgbɛr, ka ye ŋa bɛn nni. Nɛn bo nɛ n pìire' ŋɛ bunañɔbu ki yaan', uba ŋa ń fre kí pìin bù. \v 9 Liike-a! N li cɛ̀be ŋɛ *Satan ya taanl yaab. Bi nɛndeh ki teh bi yé *Sufmbɛ nɛ ka yé. N li wɔbn bɛ bɛ ń baa kí lá gbaan aʼnintuɔli, kí bɛnde kí ye n yíe ŋɛ. \v 10 A juore' ki ŋmɔbe kuminku kùa n là ye á li ŋmɔbe kù nnɔ ma nnɔ, nʼmɔ li lèkn aʼbo ijɛnd yà li baa utingbɛn ya nib kɛ bo kí biike bɛ nnɔ ya yo. \v 11 N li baa ní na ń taande. Li ŋuuke a ŋmɔbe nà nnɔ kenken ŋɔ uba la lá teke aʼsuul. \v 12 Wà kɛ mɔ̀n' ki faake' la, n li cère wɔ ń li yé unikpɛkpiɛk nʼWien ya duku ni. Wa ji li ñɛ len fiebu. N li cère wɔ ń li yé nʼWien yɔ, kí lɛ nʼkpiɛke, kí li ŋmɔbe nʼyefɛ̀nl, kí li yé nʼWien ya du Yerusalɛmfaan wà li ñɛ uʼsaan paaki bó kí jiire ní nnɔ ya nil. \p \v 13 ‹Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii *Mifuoñaanm tɔkeh Kristo ya táan ki teh bà.› » \s1 Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Lawodise ya du ni nnɔ \p \v 14 «Kɛle kugbɔnku kí de Kristo ya taanl là te Lawodise ya du ni nnɔ ya ciɛn kí ye bi yih wà ‹Ami›, u yé umɔ̀nkunmɔ̀n, ki yé ugbɛmɔ̀ndaan, ki yé Uwien cère' wà ñɛn' tibont kɛ nnɔ, nɛ len' ki ye: \v 15 ‹N bɛn a sɔnh itùon yà, ki bɛn ki ye ŋa sɔnge, ka ton mɔ; a bi li fre kí li sɔnge bii kí li ton. \v 16 Ama ŋa ton, ka sɔnge mɔ, a te mɛlmɛl nɛ. Nɛn bo nɛ n li sii ŋɛ. \v 17 A lienh ki teh a yé ufàadaan nɛ, ki laa' lifaal li yɛbe, bonn ŋa pɔre' ŋɛ, ka bɛn ki ye a yé ucɛcɛkdaan, ki yé unɛndaan, ki yé ujuɔn, ki se licɛnkpɛnlonlonl. \v 18 Nɛn bo nɛ n gbiereh ŋɛ á dɛ nʼsaan miñɔ̀km mà bi donde' mɛ̀ umu ni mì windeh ŋɔ kí li yé ufàadaan, kí dɛ nʼsaan tikpɛlcɛpient kí gole ŋɔ bi la lɛ aʼfɛ. Kí dɛ nʼsaan minunkpɔm kí tien aʼnun kí likre. \v 19 N yíe bà kɛ nnɔ, n gbiereh bɛ nɛ ki diɛh biʼtub. Nɛn bo, cère' aʼnun ń li mɔ́n á lèbre aʼtetem. \v 20 Liike mɛn, n se bunañɔbu ni nɛ ki bàandeh. Wà kɛ cii' nʼbó ki pìire' la, n li kɔ uʼden min nin wɔ ń taan kí ji. \v 21 Wà kɛ mɔ̀n' ki faake' la, n li de wɔ usɛn, wɔn ń kɛ̀le kibɛrbiɛk bo nʼyaak saan, tɛn nʼmɔ mɔ̀n' ki faake' ma, ki kɛ̀le' kibɛrbiɛk bo nʼBaa Uwien yaak saan nnɔ. \p \v 22 ‹Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii *Mifuoñaanm tɔkeh Kristo ya táan ki teh bà.› » \c 4 \s1 San laa' Uwien ya bɛrbiɛk tidɛknt yaam \p \v 1 Ni ya puoli bó nɛ n laa' tidɛknt yaam bunañɔbu buba yɛ paaki bó, nɛ n bi cii' udaan wà ya niɛke bó mikpiɛkm nnɔ giere' ufaa bo tɛn linatunl ki ye: «Dùo ní ń wuɔn ŋɛ nà we ní nɛ̀ ń tien.» \v 2 I ya tàan bo nɛ *Mifuoñaanm taa' nni, nɛ n laa' kibɛrbiɛk kiba se paaki bó, uba kɛ kiʼbo. \v 3 Wà kɛ kiʼbo nnɔ windeh tɛn itɛn yà bi yih yɛ̀ jaspi nin saduwann iʼdaaku faa\f + \fr 4:3 \fq Jaspi nin saduwann yé itɛn ya yel nɛ \ft Jaspi yé litɛnl là windeh nɛ, nɛ saduwann yé litɛnl là mɔ́n.\f* nnɔ nɛ. Kugɔnguɔku kuba guɔn' ki linde' kibɛrbiɛk nnɔ ki windeh tɛn litɛnl là bi yih lɛ̀ emolod \f + \fr 4:3 \fq Emolod \ft yé litɛnl là bɔn tɛn tifɛr nɛ.\f* nnɔ. \v 4 Mubɛrbiɛmu pile nin munan mɔ se ki guɔn' kɛ̀. Biciɛnb pile nin binan mɔ kɛ mubɛrbiɛmu nnɔ bo, ki guo tiwɛnpenpient, ki kpiɛ miñɔ̀km ya yukpiɛkpiɛ. \v 5 Kibɛrbiɛk nnɔ ya bùol muɔreh piɛbpiɛb tɛn utɛmɛknde. Kuwaaku mɔ ñɛh kiʼsaan tɛn utaa nɛ tɛngeh. Timucincint tulole te kiʼnun bó tùoo. Timucincint nnɔ yé Uwien ya Fuoñaanm\f + \fr 4:5 \ft Liike 1:4.\f* nɛ. \v 6 Kibɛrbiɛk nnɔ ya nun bó ní naan miñunciɛnm nɛ, ki wien tein ki likeh ki càareh tɛn lidingl. \p Tiwɛnfuobt tunan nɛ guɔn' kibɛrbiɛk nnɔ siik ni. Tuʼnun bó nin tuʼpuoli kɛ yé inunbii nɛ ñɛin. \v 7 Kiwɛnkpiɛk naan ucind nɛ, kiliek naan unajɛ, kitaak ya nun bó naan unil ya nun bó, nnan naan ukaab nɛ laanh. \v 8 Tiwɛnfuobt tunan nnɔ kɛ ŋmɔbe ifiɛbe iloluob nɛ, ki ŋmɔbe inun ifiɛbe nnɔ bo ñɛin, paaki nin tingi kɛ. Ñɔnku nin wien ni tù tuu ki gɛh iyuon nɛ ki teh: \q1 «Uñaan, uñaan, uñaan, \q1 Yonbdaan Uwien mituɔm kɛ ya daan nɛ yé uñaan. \q1 Wɔn nɛ là te, ki biɛ ki te, ki we ní mɔ.» \p \v 9 Uyo kɛ tiwɛnt nnɔ gɛh iyuon nɛ ki kpiɛkreh wà kɛ kibɛrbiɛk bo nnɔ, ki ñɛngeh wɔ, ki faareh wɔn wà fuobe uyo kɛ nnɔ. Tù gɛh uyo wà la, \v 10 biciɛnb pile nin binan nnɔ gbaandeh wà kɛ kibɛrbiɛk bo nnɔ ya nun bó ki pukeh wɔ, ki kpiɛkreh wɔn wà fuobe uyo kɛ nnɔ, ki kpɛ̀reh biʼyukpɛkpiɛ ki blinh kibɛrbiɛk nnɔ ya nun bó ki teh: \q1 \v 11 «Yonbdaan Uwien, \q1 sin nɛ kpɛ bɛ ń kpiɛke ŋɛ, kí ñɛnge ŋɛ, a ŋmɔbe mituɔm, \q1 kimɛ sin nɛ ñɛn' tibont kɛ, \q1 a yíe tù ń li te nɛ, \q1 ki ñɛn' tù.» \c 5 \s1 Bi konkonde' kugbɔnku kùa nin Uwien ya Pebuk nnɔ ya gbɛr \p \v 1 N tí laa' wà kɛ kibɛrbiɛk bo nnɔ ŋuuke kugbɔnku uʼnɔjie ni, kù konkonde'. Bi kɛle' kugbɔnku nnɔ ya kɛle kɛ ile bo nɛ, nɛ ki taa' isiwɛl ki tɛntɛbn' ki tì dukn' bolm milole. \v 2 Nɛ n laa' Uwien ya tondtɔdaan uba, u kpaandeh ufaa bo ki teh: «Ŋmɛ kpɛ wɔ ń tɛbre isiwɛl nnɔ kí pɛ̀re kugbɔnku kuu nɔ?» \v 3 Ama nil ŋa te taaku bo bii tink bo bii dɛntingi, kí fre kí pɛ̀re kugbɔnku nɔ kí liike kuʼni. \v 4 Nɛ n muɔ' cɛɛn, kimɛ nil ŋa te ki kpɛ wɔ ń pɛ̀re kugbɔnku nnɔ kí liike kuʼni. \v 5 Nɛn saan nɛ biciɛnb nnɔ ya uba tɔke' nni ki ye: «La muɔh. Liike, wà yé Suda ya bol ya cind, ki yé *Dafid ya yaabil nnɔ mɔ̀n' ki faake'. Wɔn nɛ li tɛbre isiwɛl ilole nnɔ, kí pɛ̀re kugbɔnku nnɔ.» \p \v 6 Nɛ n laa' Kipebuk kiba se ki nɛke kibɛrbiɛk nnɔ, tiwɛnfuobt tunan nnɔ nin biciɛnb nnɔ ya siik ni. Kipebuk nnɔ ŋmɔbe igbìɛn yà wɔngeh ki teh bi ku' kɛ̀ nɛ. Kì ŋmɔbe iyin ilole nin inun ilole nɛ. Ì yé *Uwien ya Fuoñaanm mà u sɔn' mɛ̀ utingbɛn bo niʼkɛ saan nnɔ nɛ. \v 7 Kì jon' wà kɛ kibɛrbiɛk bo nnɔ saan, ki teke' kugbɔnku nnɔ uʼnɔjie ni. \v 8 Kì teke' kugbɔnku nnɔ uyo wà nnɔ, nɛ tiwɛnfuobt tunan nin biciɛnb pile nin binan nnɔ gbaan' kiʼnintuɔli. Wà kɛ ŋuuke kubìɛku nin miñɔ̀km ya sɛ̀n nɛ, ì gbe lɛfina. Isɛ̀n nnɔ yé Uwien ya nib ya kaare nɛ. \v 9 Bi gɛh iyuonfaan ki teh: \q1 «Sin nɛ kpɛ á teke kugbɔnku kuu nɔ, \q1 kí tɛbre isiwɛl nnɔ, \q1 kimɛ bi ku' ŋɛ, nɛ aʼsɛ̀m bo a dɛ' \q1 inibol yà kɛ te utingbɛn bo ki lienh ilenbol kɛ nnɔ \q1 ki de' Uwien. \q1 \v 10 A tien' bɛ bibɛrb Uwien ya bɛl ni, \q1 ki cère' bi yé tiʼWien ya tɔtuɔrkaab, \q1 ki li likeh binib bà kɛ te utingbɛn bo nɔ.» \p \v 11 N biɛ ki likeh ma nnɔ, nɛ ki cii' Uwien ya tondb ya ñɔfaam bó. Bi te itur itur ka ŋmɔbe kàanm, ki se ki guɔn' kibɛrbiɛk nnɔ nin tiwɛnfuobt nnɔ nin biciɛnb nnɔ, \v 12 ki gɛh iyuon ufaa bo ki teh: \q1 «Kipebuk kà bi ku' kɛ̀ nnɔ nɛ kpɛ kɛ̀ ń li ŋmɔbe mituɔm nin lifaal \q1 nin miyɛnfuom nin ufaa. \q1 Kɛn nɛ kpɛ bɛ ń ñɛnge kɛ̀, \q1 kí kpiɛke kɛ̀, \q1 kí pɛ̀ke kɛ̀.» \p \v 13 Nɛ n tí cii' Uwien ñɛn' tibont tà kɛ tù te kutaaku bo nin tà te kitink bo nin tà te dɛntingi nin tà te miñunciɛnm ni nnɔ kɛ gɛh iyuon ki teh: \q1 «Wà kɛ kibɛrbiɛk bo nin Kipebuk nnɔ, \q1 bɛn nɛ si kupɛnpɛku nin miñɛgm nin ukpiɛke \q1 nin ufaa uyo kɛ.» \p \v 14 Nɛ tiwɛnfuobt tunan nnɔ tuonh ki teh: «Ami.» Nɛ biciɛnb nnɔ mɔ gbaandeh ki pukeh wà kɛ kibɛrbiɛk bo nin Kipebuk nnɔ. \c 6 \s1 Uwien ya Pebuk nnɔ tɛbre' kugbɔnku nnɔ ya siwɛl iluob \p \v 1 N biɛ ki likeh tidɛknt yaam, uyo wà Uwien ya Pebuk nnɔ tɛbre' isiwɛl ilole nnɔ ya kpiɛkl nnɔ, nɛ n cii' tiwɛnfuobt tunan nnɔ ya kiba wuure' utɛtiɛn yaam ki ye: «Dɛn!» \v 2 Nɛ n liike' ki laa' utɛnpien uba. Wà jɛke wɔ nnɔ ŋuuke butɔnbu. Bi de' wɔ wà mɔ̀n' ki faake' ya yukpɛkpiɛ. Wɔn nɛ mɔ̀n' ki faake' nɛ u bure' wɔ ń tí ń tì mɔ̀ kí faake. \p \v 3 Kipebuk nnɔ tɛbre' lisiwɛliel uyo wà nnɔ, nɛ n cii' kiwɛnfuobk nle len' ki ye: «Dɛn!» \v 4 Nɛn saan nɛ utɛnmɔ́n tohin ñɛn'. Bi de' wà jɛke wɔ nnɔ usɛn wɔ ń cère butɔbu ń tien utingbɛn bo ŋɔ binib ń li kuuleh tɔb, ki de' wɔ kijusiecɛnciɛnk kiba. \p \v 5 Kipebuk nnɔ tɛbre' lisiwɛl nta uyo wà nnɔ, nɛ n cii' kiwɛnfuobk nta len' ki ye: «Dɛn!» Nɛ n liike' ki laa' utɛnbɔn. Wà jɛke wɔ nnɔ ŋuuke kilo uʼnuɔ ni. \v 6 Nɛ n cii' niba len' tɛn unil tiwɛnfuobt tunan nnɔ ya siik ni ki ye: «Tijier ŋa ń li sɔbe, nɛ bi li taa liwentunŋmɛnl ya paaku nɛ kí dɛ imuu kilo uba, kí taa liwentunŋmɛnl ya paaku kí dɛ iji kilo uta. Ama a la mɛ mikpɔm nin midaam.» \p \v 7 Kipebuk nnɔ tɛbre' lisiwɛl nnan uyo wà nnɔ, nɛ n cii' kiwɛnfuobk nnan len' ki ye: «Dɛn!» \v 8 Nɛ n liike' ki laa' utɛnnagbok, bi yih wà jɛke wɔ nnɔ mikuum. Kutɛnkpiiku cuonh ki pɛ uʼbo. Bi de' bɛ ufaa kitink ya gbiirm minan bo bɛ ń li kuuleh binib nin kijusiek, kí cère mikònm nin iwiɛnbiɛre yà puonh nin kumuɔku ni ya wɛnbr mɔ ń li kuuleh binib. \p \v 9 Kipebuk nnɔ tɛbre' lisiwɛl nŋun uyo wà nnɔ, nɛ n laa' binib bà là tuo' Uwien ya gbɛr, ki kun' tuʼbo imɔ̀n ŋɔ bi ku' bɛ nnɔ ya naanmu liponpuol ya tingi. \v 10 Nɛ binib nnɔ wuureh ufaa bo ki teh: «Cɛnbaa, sin wà yé uñaan, ki yé ugbɛmɔ̀ndaan nnɔ, nì li wuɔke kí tì kpaan mila bo kí yaan á bu utingbɛn bo ya nib bà ku' tɛ nnɔ tibuur, kí teke tiʼbo kí dɛre biʼtub-i?» \v 11 Nɛ bi de' biʼkɛ tiliɛrpenpient, ki tɔke' bɛ ki ye bɛn biɛ kí li fuoreh ŋɔ nɛ̀ ń pukn waamu, kimɛ bi li ku kí tonde biʼninjiɛb biʼtonsɔnlieb bà bi bi li ku bɛ tɛn bɛn nnɔ nɛ kí yaan. \p \v 12 Kipebuk nnɔ tɛbre' lisiwɛl nluob, nɛ kitink jènge' ki gbien', uwien bɔnde' dikdiki, uŋmaal mɔ́nde' uʼkɛkɛ tɛn misɛ̀m. \v 13 Iŋmaabii cienh paaki bó ki lá luh kitink bo tɛn kutafaabiiku nɛ yòkreh ikɛnkɛnkaab. \v 14 Kutaaku gbendeh ki joh tɛn bi kondeh kugbɔnku nɛ, ijuɔn nin idek kɛ lèlèbre' isensien. \v 15 Nɛ utingbɛn bo ya bɛrb nin biciɛnb nin sojambɛ ya ciɛnb nin bifàadɛnb nin bifɛfaab nin iyonbe nin bà ŋa yé yonbe kɛ bɔle' tijɔlulnt nin ijɔtɛn ni, \v 16 ki tɔkeh ijuɔn nin itɛn ki teh: \q1 «Lu mɛn tiʼbo ki bɔle' tɛ, \q1 ŋɔ wà kɛ kibɛrbiɛk bo nnɔ la likeh tɛ, \q1 Kipebuk nnɔ mɔ ya benpiebe la tu tɛ. \q1 \v 17 Kimɛ biʼbenpiebciɛn ya daali baa' ní ŋɔ! \q1 Ŋmɛ li fre kí sere biʼnun bó?» \c 7 \s1 Uwien cère' bi diɛke' u gɛ̀nde' binib bà nnɔ \p \v 1 Ni ya puoli bó nɛ n tí laa' tidɛknt yaam Uwien ya tondb binan se kitink ya kɛle kɛ inan, ki co ikɛle inan nnɔ ya tafaam ŋɔ tafaam la ji ń jo tink nin ñunciɛnm nin subu bo. \v 2 N liɛbe' ki laa' utondtɔ ñɛn' liwenpurl bó ní, ki ŋuuke Uwien limiɛl ya daan taah nà ki diɛkeh uʼnib nnɔ. U yin' Uwien ya tondb binan bà Uwien de' bɛ ufaa bɛ ń tien kitink nin miñunciɛnm nà bre nnɔ ufaa bo \v 3 ki tɔke' bɛ ki ye: «Cuo mɛn niʼba, laan la tien mɛn tink nin ñunciɛnm nin subu nà bre. Cère mɛn tí tien tiʼWien ya dìɛku uʼnib ya yutun bo kí yaan.» \v 4 Nɛ n cii' bi tien' Uwien ya dìɛku binib bà bo nnɔ ya ñɔbu. Bi te binib itur kobk nin pinan nin inan nɛ, ki ñɛn' Israyɛl yaab ya baamul kɛ ni ní. \v 5 Bi diɛke' bà nnɔ bɛn si: \q1 Suda ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 Lubɛnn ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 Gaad ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 \v 6 Asɛr ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 Nɛftali ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 Manase ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 \v 7 Simeyɔn ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 Lefi ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 Isaka ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 \v 8 Sabulɔn ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 Yosɛf ya baamul ni binib itur piik nin ile, \q1 Bɛnsamɛn ya baamul ni binib itur piik nin ile. \s1 Inibol kɛ ya nib taan' Uwien nin Kipebuk ya nun bó \p \v 9 Ni ya puoli bó nɛ n tí liike' ki laa' kuniwulku kuba; nil ŋa ń fre kí kàan kí cuo biʼñɔbu. Bi ñɛn' inibol yà kɛ te uŋɛndun wuu ni, ki lienh ilenbol kɛ nnɔ ni nɛ, ki se kibɛrbiɛk nin Kipebuk nnɔ ya nun bó, ki guo tiliɛrpenpient, ki ŋuuke mubiɛbisiimu ya fɛr, \v 10 ki wuureh ufaa bo ki teh: «TiʼWien wà kɛ kibɛrbiɛk bo nin Kipebuk nɛ ŋmiɛndeh tɛ.» \v 11 Nɛ Uwien ya tondb kɛ se ki guɔn' kibɛrbiɛk nin biciɛnb nin tiwɛnfuobt tunan nnɔ, nɛ ki gbaan' ki dondeh Uwien, \v 12 ki teh: «Imɔ̀n, tiʼWien ŋmɔbe mituɔm nin miyɛnfuom nin ufaa. Nɛn bo tí li pɛ̀keh wɔ, kí li kpiɛkreh wɔ, kí li faareh wɔ, kí li ñɛngeh wɔ uyo kɛ. Ami.» \p \v 13 Nɛ biciɛnb nnɔ ya uba niire' nni ki ye: «Binib bà guo tiliɛrpenpient nɔ, bi yé ŋmɛmbɛ? Bi ñɛn' la?» \v 14 Nɛ n jiin' wɔ ki ye: «NʼYonbdaan, sin nɛ bɛn.» Nɛ u ye: «Bi yé binib bà bi jɛ̀nde' bɛ ki gbien' nɛ. Bi sɔkre' biʼliɛrt Kipebuk nnɔ ya sɛ̀m ni nɛ tù pende'. \q1 \v 15 Nɛn bo nɛ bi se \q1 Uwien ya bɛrbiɛk ya nun bó, \q1 ki sɔnh itùon ki dienh wɔ uʼduku ni ñɔnku nin wien ni. \q1 Nɛ wà kɛ kibɛrbiɛk bo nnɔ li lèkn biʼbo. \q1 \v 16 Kònm ŋa ji li cuo bɛ, \q1 ñuñun ŋa ji li cuo bɛ, \q1 kuwienku ya wɔl mɔnɔn ŋa ji li sɛ bɛ. \q1 \v 17 Kimɛ Kipebuk kà te kibɛrbiɛk saan nnɔ \q1 nɛ li liike bɛ kí taa bɛ \q1 kí jo liñunbunl là ya ñunm dienh limiɛl saan. \q1 Nɛ Uwien li ŋmire biʼnunsiir kɛ.» \c 8 \s1 Uwien ya Pebuk tɛbre' kugbɔnku nnɔ ya siwɛl nlole \p \v 1 Uwien ya Pebuk nnɔ tɛbre' lisiwɛl nlole uyo wà nnɔ, nɛ paaki ya bont kɛ ŋmile' cim nì wuɔke' ki tì kpaan' tɛn miire pita. \v 2 Nɛ n laa' Uwien ya tondb bilole bà te uʼnun bó ki sɔnh uʼtùon nnɔ, bi de' bɛ inatun ilole. \p \v 3 Nɛ utondtɔ mɔ baa' kí lá sere liponpuol saan ki ŋuuke bi siɛnh liŋubl miñɔ̀km ya sɛ̀n yà ni nnɔ ya liba. Bi de' wɔ liŋubl lì yɛbe wɔ ń sɛ, kí taan nɛn nin Uwien ya nib ya kaare kí de Uwien miñɔ̀km ya ponpuol là te uʼbɛrbiɛk ya nun bó nnɔ bo. \v 4 Liŋubl nnɔ ya muñii nin Uwien ya nib ya kaare ñɛh utond nnɔ ya nuɔ ni, ki fih paaki bó Uwien ya nun bó. \v 5 Nɛ Uwien ya tond nnɔ taa' liŋubsɛnl nnɔ, ki pɛre' umu liponpuol nnɔ bo, ki gbien' lɛ̀, ki taa' ki wiɛ' kitink bo. Nɛ utaa mɛkndeh, ki tɛngeh, kuwaaku te cɛɛn, nɛ kitink mɔ jènge'. \s1 Inatunkpiɛk inan ya piebm \p \v 6 Uwien ya tondb bilole bà ŋuuke inatun ilole nnɔ bonde' bɛ ń piebe. \p \v 7 Ukpiɛk piebe' uʼnatunl, nɛ bi taa' itɛtɛn ki taan' nin umu nin misɛ̀m ki wiɛ' kitink bo. \q1 Nɛ kitink ya gbiirm mita ya miba wìn', \q1 isiin mɔ ya gbiirm mita ya miba wìn', \q1 nɛ timɔsɔngt kɛ mɔ wìn'. \p \v 8 Ulie mɔ piebe' uʼnatunl, nɛ bi taa' nibonn niba ki wiɛ' miñunciɛnm ni nì yɛbe tɛn lijuɔl ki teknh umu. Miñunm nnɔ ya gbiirm mita ya miba kpɛnde' misɛ̀m. \v 9 Nɛ tibont tà fuobe miʼni nnɔ ya gbiirm mita ya miba kpo'. Iñɛrde ya gbiirm mita ya miba mɔ wewe'. \p \v 10 Nta mɔ piebe' uʼnatunl, nɛ liŋmaabicɛnciɛnl liba teknh umu ki te tɛn kumucincinku ki ñɛn' paaki bó ní ki lá lu' ikpen nin iñunbun ni. \v 11 Bi yih liŋmaabil nnɔ «Tilɔbr» nɛ. Lì lu' miñunm mà ni nnɔ ya gbiirm mita ya miba kpɛnde' tilɔbr. Nɛ binib bà yɛbe ñun' ki kpo', kimɛ mì ji yé tilɔbr nɛ. \p \v 12 Nnan mɔ piebe' uʼnatunl, nɛ uwien nin uŋmaal ya gbiirm mita ya miba saa' nɛ niʼbó bìike'. Iŋmaabii ya gbiirm mita ya miba mɔ saa' nɛ niʼmɔ bó biike'. Nnɔ nɛ uwien ni ya gbiirm mita ya miba ŋa ji wien, kuñɔnku mɔ ya gbiirm mita ya miba mɔ ŋa ji wien. \p \v 13 Nɛ n laa' ubɛnwien uba laanh mitɛwɔlkpɔm, ki cii' u wuureh ufaa bo ki teh: «Nì li bre binib bo, nì li bre binib bo, uyo wà Uwien ya tondb bita bà sìen' nnɔ li piebe biʼnatun nnɔ, nì li bre binib bo.» \s1 Linatunl nŋun ya piebm \c 9 \p \v 1 Uwien ya tond nŋun mɔ piebe' uʼnatunl, nɛ n laa' liŋmaabil liba cere' kutaaku bo ní ki lá lu' kitink bo. Nɛ bi de' lɛ̀ kubùoku kùa ñɔ ka ŋmɔbe biɛn\f + \fr 9:1 \ft Liike Luk 8:31.\f* nnɔ ya nañɔbu ya pien. \v 2 Lì pìire' kubùoku nnɔ ya nañɔbu, nɛ imuñii iba ñɛn', ki naan tɛn bi puuh timaar nɛ, ki biike' uwien, nɛ niʼkɛ saan biike' cìnm. \v 3 Nɛ inacutuɔn ñɛn' imuñii nnɔ ni ki gbe utingbɛn bo. Bi de' yì mituɔm yì ń li jundeh nì wi tɛn inɛn. \v 4 Nɛ ki pien' yì, ì la mɛ muɔr, ki la mɛ sisɔnkt, ki la mɛ subu buba nin butɔbu, ama yì ń li jundeh binib bà ŋa ŋmɔbe Uwien ya dìɛku biʼyutun bo nnɔ baba. \v 5 Ba de' yì sɛn yì ń li kuuleh binib nnɔ ama yì ń li jɛ̀ndeh bɛ kí tì baa iŋmaale iŋun. Ijɛnd nnɔ wi tɛn unɛn ya luol nɛ. \v 6 I ya dɛn, binib li nuunh mikuum, ka ń lɛ mɛ̀. Bi li nuunh bɛ ń kpo ama mikuum li tiinh bɛ nɛ. \p \v 7 A laa' inacu nnɔ la, a li ye itaan yà bi bonde' yì bɛ ń taa kí jo lituɔl nɛ. Iʼyul bo te tɛn bi kpɛle' yì miñɔ̀km ya yukpɛkpiɛ nɛ, iʼnun bó mɔ te tɛn unisaal ya nun bó. \v 8 Tiyur te iʼyul bo ki naan tipiiyur, nɛ iʼñin mɔ naan ucind yɛ. \v 9 Nibonn niba lìeke iʼfɛ̀l bo ki naan tikur. Iʼfiɛbe ŋmɔbe kuwaaku tɛn itaan nɛ tuke titɛnlolt ki tiinh ki joh lituɔl. \v 10 Iʼjuun mɔ naan inɛn ya juun nɛ, ki tì fɔre' nin mupìenmu. Liluol là ì li taah ki jɛ̀ndeh binib kí tì baa iŋmaale iŋun nnɔ te yɛn ni nɛ. \v 11 Kubùoku kùa ñɔ ka ŋmɔbe biɛn nnɔ ya tond nɛ yé iʼbɛr. *Sufmbɛ ya lenm ni, bi yih utond nnɔ Abadɔn nɛ, ki yih wɔ Apoliyɔn\f + \fr 9:11 \fq Apoliyɔn \ft ya tingi si: «Uduber nɛ.»\f* Grɛkmbɛ ya lenm ni. \p \v 12 Ijɛndkpiɛk gɛ̀bre' sɔ. Iyuɔn mɔ we ní. \s1 Linatunl nluob ya piebm \p \v 13 Uwien ya tond nluob mɔ piebe' uʼnatunl, nɛ n cii' uniɛke uba bó, u ñɛn' miñɔ̀km ya ponpuol\f + \fr 9:13 \fq Liponpuol \ft nnɔ ya kɛle kɛ ya gbɛ naan iyin nɛ.\f* là te Uwien ya nun bó nnɔ ya kɛle inan bó ní, \v 14 ki tɔkeh Uwien ya tond nluob wà ŋuuke linatunl nnɔ ki teh: «Lore bitondb binan bà lùo Efrat ya kpenciɛnl ya gbɛ nnɔ kí wiɛ.» \v 15 Nɛ u lore' bitondb binan nnɔ ki wiɛ'. Bi là bonde' ki ye bi li lore bɛ li ya binl nin u ya ŋmaal nin u ya wien nin u ya yo nɛ, bɛ ń ku binib ya gbiirm mita ya miba. \v 16 N cii' sojambɛ bà jɛke itaan nnɔ ya ñɔbu, bi là te itur itur ya turbɛnm nɛ. \p \v 17 N laa' itaan nnɔ nin bà jɛke yì nnɔ te ma bo. \q1 Tikur tuba lìeke biʼfɛ̀l bo. \q1 Tuʼsìem miba mɔ́n tɛn umu, \q1 mitɔm bɔn wiee, \q1 mitɔm mɔ naan mitɛnñɔkjiɛm. \q1 Itaan nnɔ ya yul naan ucind ya yul nɛ. \q1 Umu nin imuñii nin mitɛnñɔkjiɛm ñɛh iʼñuɔn ni. \p \v 18 Umu nin imuñii nin mitɛnñɔkjiɛm nnɔ yé ijɛndciɛn nɛ ki ñɛh itaan nnɔ ya ñuɔn ni. Tibont tuta nnɔ ku' binib ya gbiirm mita ya miba, \v 19 kimɛ itaan nnɔ ya tuɔm te iʼñuɔn nin iʼjuun ni nɛ. Iʼjuun nnɔ naan iwɛ nɛ ki ŋmɔbe iyul. Ì taah yɛn nɛ ki jɛ̀ndeh binib. \p \v 20 Binib bà ŋa kpo' ijɛnd nnɔ ni nnɔ ŋa lèbre' biʼtetem. Bi biɛ ki gbaandeh ki pukeh isɛnpol nin ibule yà bɛn nin biʼyul tien' yì nnɔ nɛ. Bi taa' miñɔ̀km nin ilike ya kurku nin kukurku kùa bi yih kù blɔnsi nnɔ nin itɛn nin idɔ nɛ ki tien' yì. Ibule nnɔ ŋa lɛnh, ka ciih, ka cuonh mɔ. \v 21 Binib nnɔ ŋa biɛ ki dàan' biʼnikul nin biʼñɔkjil nin biʼsɔnsɔndl nin biʼnasubu. \c 10 \s1 Uwien ya tond nin kigbɔnwawaak kiba ya gbɛr \p \v 1 N tí laa' Uwien ya tondtɔdaan uba, u ñɛn' kutaaku bó ki jiinh ní kutɛwɔlgbɔnku piibe uʼbo; gbɛngbɛnjɛpolkɛ guɔn' uʼyul tɛn uyukpɛkpiɛ. Uʼnun bó muɔreh tɛn uwien, nɛ uʼtàan mɔ naan umu nɛ teknh còlcòl. \v 2 U ŋuuke kigbɔnwawaak kiba uʼnuɔ ni kì pibre'. Uʼnɔjietaal te miñunciɛnm bo, nɛ uʼnɔgɛntaal mɔ te liwɛl bo. \v 3 U wuure' ufaa bo tɛn ucind. U wuure' uyo wà nnɔ, nɛ utaa tiɛn' bolm milole bo. \v 4 N ye ń kɛle itɛtiɛn nnɔ ye bà kugbɔnku ni, nɛ ki cii' uniɛke uba bó u len' paaki bó ki ye: «Bɔle itɛtiɛn nnɔ ye bà, la kɛle tù.» \p \v 5 Uwien ya tond wà n bi laa' u se miñunciɛnm nin liwɛl bo nnɔ yuon' uʼnɔjie paaki bó \v 6 ki pole' wà tuu ki te uyo kɛ, \q1 ki ñɛn' kutaaku nin tibont tà kɛ te kuʼbo, \q1 ki ñɛn' kitink nin tibont tà kɛ te kiʼbo, \q1 ki tien' miñunciɛnm nin tibont tà kɛ te miʼni nnɔ, \q1 ki ye: «Na ji li taande.» \p \v 7 Ama uyo wà Uwien ya tond nlole li cin kí piebe uʼnatunl nnɔ, u ya yo nɛ Uwien ya gbɛbɔlkaar tà u là tɔke' tù uʼtonsɔnb biñɔbonsɔknb nnɔ li tien. \p \v 8 N bi cii' uniɛke wà bó paaki bó nnɔ tí ye: «Li joh kí tì teke kigbɔnk kà Uwien ya tond wà se miñunciɛnm nin liwɛl bo ŋuuke kɛ̀, kì pibre' nɔ.» \p \v 9 Nɛ n bure' Uwien ya tond nnɔ saan ki tì tɔke' wɔ ki ye wɔ ń de nni kigbɔnk nnɔ. Nɛ u tɔke' nni ki ye: «Teke kɛ̀ kí ŋmɔn. Kì li ŋmɛ aʼñɔbu ni tɛn tisiir nɛ, nɛ ki li to aʼbenku ni.» \v 10 Nɛ n teke' kɛ̀ utond nnɔ ya nuɔ ni ki ŋmɔn'. N ŋmɔnh kɛ̀ uyo wà nnɔ kì ŋmɛ nʼñɔbu ni tɛn tisiir nɛ. Ama n tì nɛle' kɛ̀ ma nnɔ nʼbenku ni kɛ ji to nɛ kɛrkɛri. \v 11 Nɛn saan nɛ bi tɔke' nni ki ye: «A li biɛ kí tɔke inibol yà kɛ te uŋɛndun wuu ni, ki lienh ilenbol kɛ nin bibɛrb nà lá li tu bɛ ya gbɛr.» \c 11 \s1 Bimɔ̀nkunb bile ya gbɛr \p \v 1 Nɛn saan nɛ bi de' nni iŋmɛle ya lɛnbɛnl liba li naan ukpɛndɔ, ki tɔke' nni ki ye: «Fii kí kpaan Uwien ya duku nin liponpuol, kí kàan binib bà gbaandeh ki pukeh Uwien len nnɔ. \v 2 Ama á dàan ki la kpaan kuduku nnɔ ya luo, kimɛ Uwien taa' wù ki de' bà ŋa yé uʼyaab nɛ. Bi li faake nin Uwien ya du kí wɔbn uʼnib kí tì baa iŋmaale pinan nin ile. \v 3 Nɛ Uwien li cère uʼmɔ̀nkunb bile ń li sɔkndeh uʼgbɛr kí tì baa iwien liturl nin kobiile nin piluob, kí li guo tikpɛlcɛr\f + \fr 11:3 \ft Bi là kɛ mikuum bii bi te uyɛnsaa ni bii bi bɛnde' ki ye bi bii' Uwien nɛ la, bi guoh ni ya kpɛlcɛtunb. Liike Matie 11:21.\f* tuba tù naan tibɔtɔr.» \p \v 4 Bimɔ̀nkunb bile nnɔ yé Olifi ya siin ile nin ifr ile nɛ ki se uŋɛndun ya Yonbdaan ya nun bó. \v 5 Biʼnɛnnɛndb nuunh bɛ ń jɛ̀nde bɛ la, umu uba nɛ li ñɛ biʼñuɔn ni kí ku bɛ. Wà kɛ nuunh wɔ ń jɛ̀nde bɛ la, udaan li kpo nnɔ nɛ. \v 6 Bi ŋmɔbe mituɔm bɛ ń cuo utaa uyo wà bi te ki sɔkndeh Uwien ya gbɛr, ki ŋmɔbe mituɔm bɛ ń cère miñunm ń kpɛnde misɛ̀m, ki ŋmɔbe mituɔm bɛ ń cère ijɛnd kɛ ya bol ń lu utingbɛn bo uyo wà kɛ bi yíe. \p \v 7 Bi tì kun' imɔ̀n Uwien ya gbɛr bo ki gben' la, kiwɛnbiik kà li ñɛ ní kubùoku kùa ñɔ ka ŋmɔbe biɛn ni nnɔ li jɛ̀ke bɛ butɔbu kí faake nin bɛ, kí ku bɛ. \v 8 Nɛ biʼgbɛnɛnt ń juore kí li dɔ upaan bo uduciɛn wà ni bi là kpɛ' biʼYonbdaan udɔpɔnpɔn bo nnɔ ni. Bi yih udu nnɔ ki nɛngreh Sodɔm nin Esipt nɛ. \v 9 Nɛ inibol yà kɛ te uŋɛndun wuu ni ki lienh ilenbol kɛ nnɔ li baa kí lá liike biʼgbɛnɛnt nnɔ kí tì baa iwien ita nin kujenku, ka ń tuo bɛ ń sube bɛ. \v 10 Biʼkuum li sɔnge utingbɛn ya nib ya yɛnm, bɛ ń li poknh, kí li punh tɔb tibont, kimɛ Uwien ya ñɔbonsɔknb bile nnɔ là jɛ̀nde' bɛ ki gbien'. \v 11 Ama iwien ita nin kujenku nnɔ gɛ̀bre', nɛ Uwien cère' kufuorku kɔn' biʼni, bi fii' ki sere', nɛ bujɛwaanciɛnbu cuo' binib bà bi likeh bɛ nnɔ. \v 12 Nɛ biñɔbonsɔknb bile nnɔ cii' uniɛke uba bó u len' paaki bó ufaa bo ki ye: «Dùo ní mɛn.» Nɛ bi don' paaki kutɛwɔlgbɔnku ni biʼnɛnnɛndb ya nun bó. \v 13 U ya yo nɛ kitink jènge' cɛɛn, nɛ uduciɛn nnɔ ya dur ya gbiirm piik ya miba lu'. Kitink ya jèngm nnɔ ku' binib itur ilole. Bà sìen' ka kpo' nnɔ ya fɛ̀l sɛn' ki tì kɛnde', nɛ bi kpiɛke' Uwien wà te paaki bó. \p \v 14 Ijɛnd nle bo gɛ̀bre' sɔ. Nta mɔ ya baam ŋa ń taande. \s1 Linatunl nlole ya piebm \p \v 15 Uwien ya tond nlole mɔ piebe' uʼnatunl, nɛ bidɛnb biba len' paaki bó ufaa bo ki ye: \q1 «Yonbdaan Uwien nin uʼNigɛndkɛ Kristo nɛ ji si uŋɛndun wuu ya bɛl. \q1 Libɛl nnɔ li tuu ki te uyo kɛ nɛ.» \q1 \v 16 Nɛ biciɛnb pile nin binan bà kɛ biʼbɛrbiɛmu bo Uwien ya nun bó nnɔ \q1 gbaan' ki pukeh Uwien \v 17 ki teh: \q1 «Yonbdaan Uwien, mituɔm kɛ ya daan. \q1 Sin wà là te, ki biɛ ki te nnɔ, ti faareh ŋɛ, \q1 kimɛ a taa' aʼtɔciɛnm nɛ ki jin' aʼbɛl. \q1 \v 18 Binib bà ŋa yé aʼyaab ya benku ni là ben' aʼbo, \q1 nɛ fɛnfɛnnɔ aʼmɔ ya mutuol ji fii' biʼbo. \q1 Uyo wà sɔ a li bu bitɛnkpiib tibuur, \q1 kí su aʼtonsɔnb biñɔbonsɔknb, \q1 kí su aʼnib bà kɛ boh ŋɛ, \q1 biwaab nin biciɛnb kɛ\f + \fr 11:18 \fq Biwaab nin biciɛnb \ft li fre kí li yé ibaan nin binikpɛkpiɛkb mɔ.\f*, \q1 kí gben bà bereh uŋɛndun nnɔ ya gbɛr.» \p \v 19 Uwien ya duku kùa te paaki bó nnɔ pìire', kujɔtieku ya lɛkl se kuʼni. Nɛn saan nɛ utaa mɛkndeh ki tɛngeh ki ŋmɔbe kuwaaku cɛɛn, kitink jènge', nɛ utaa nii' itɛtɛn lu' ki yɛbe cɛɛn. \c 12 \s1 Upiitɛnpunb nin utunwiɛn ya gbɛr \p \v 1 Ni ya puoli bó nɛ micincilnciɛnm miba tien' kutaaku bo. N laa' upii uba nɛ uwien piibe uʼbo tɛn liliɛrl, uŋmaal te uʼtàan ya tingi, iŋmaabii piik nin ile te uʼyul bo tɛn uyukpɛkpiɛ. \v 2 Upii nnɔ là punbe' nɛ, uʼmamaayo baa', u benh wɔ ń maa, nɛ ki wɔlnh nin imɛrwiɛn. \p \v 3 Micincilntɔm tí tien' kutaaku bo. N laa' utunwiɛn\f + \fr 12:3 \fq Utunwiɛn \ft yé ibiɛre ya daan ya nɛnnɛnku nɛ.\f* uba, u mɔ́n tohin ki ŋmɔbe iyul ilole nin iyin piik, ki kpiɛ ubɛryukpɛkpiɛ yul kɛ yul bo. \v 4 Utunwiɛn nnɔ taah uʼjuul ki preh iŋmaabii ya gbiirm mita ya miba, ki wiɛnh kitink bo. U baa' ki lá sere' upii nnɔ ya nun bó ŋɔ kibuk nnɔ tì ñɛn' uyo wà la, wɔ ń pɔk kí guɔre kí nɛle nɛ. \p \v 5 Upii nnɔ maa' kibujɛbuk. Kɛn nɛ lá li ŋuuke inibol kɛ nin ufaa ki la ŋmɔbe nunsɔnge biʼbo. Uwien yuure' kibuk nnɔ ki don' uʼba saan, uʼbɛrbiɛk ya bùol. \v 6 Nɛn saan nɛ upii nnɔ sɛn' ki jon' kupenpelku ni, Uwien là bonde' wɔ mifɛnm nɛn bó nɛ. Bi tì li likeh wɔ nɛn bó nɛ kí tì baa iwien liturl nin kobiile nin piluob. \p \v 7 Butɔbu buba tien' kutaaku bo. Uwien ya tondciɛnb ya uba bi yih wà Misɛl; wɔn nin uʼtondb tɔn' nin utunwiɛn nnɔ nin uʼmɔ ya tondb butɔbu, \v 8 ki faake' nin bɛ, nɛ utunwiɛn nin uʼtondb ŋa ji ŋmɔbe sɛn bɛ ń li te paaki bó. \v 9 Nɛ bi ŋɔre' kutunwiɛnku nnɔ. Kù yé uyo bo ya wɛ nnɔ nɛ. Bi yih kun nɛ usɛnpol, ki liɛbe' ki yih kù *Satan. Kun nɛ tulndeh uŋɛndun ya nib kɛ. Bi ture' kun nin kuʼtondb kɛ nɛ ki wiɛ' kitink bo. \p \v 10 Nɛ n cii' uniɛke uba bó u len' ufaa bo kutaaku bo ki ye: \q1 «Uyo wà sɔ yé uŋmɛŋmɛryo, \q1 ki yé uyo wà tiʼWien wuɔn' uʼtuɔm, \q1 ki wuɔn' ki ye u yé ubɛr, \q1 ki wuɔn' ki ye uʼNigɛndkɛ Kristo ŋmɔbe ticiɛnt, \q1 kimɛ bi ŋɔre' wà biindeh tiʼyaab Uwien ya nun bó ñɔnku nin wien ni nnɔ ŋɔ. \q1 \v 11 Tiʼyaab nnɔ faake' nin wɔ ŋɔ. Kipebuk ya sɛ̀m nin tigbɛr tà bi kundeh imɔ̀n tuʼbo nnɔ, \q1 nɛ cère' bi faake' nin wɔ. \q1 Ba tɔnge' biʼmiɛl haali ki tì kpo'. \q1 \v 12 Kutaaku nin tibont tà kɛ te kuʼbo ń li poknh, \q1 kimɛ bi ŋɔre' usɛnpol nnɔ ŋɔ. \q1 Ama nì bre kitink nin miñunciɛnm bo, \q1 kimɛ usɛnpol jiire' niʼbó \q1 nin uʼbenpiebe, \q1 ki bɛn ki ye nì sìen' wɔ iwenkàankɛ nɛ.» \p \v 13 Utunwiɛn nnɔ laa' bi ture' wɔ ki wiɛ' kitink bo ma nnɔ nɛ u sɛn' ki paan' upii wà maa' kibujɛbuk nnɔ bo. \v 14 Nɛ Uwien de' upii nnɔ ifiɛbe ile ì yɛbe tɛn umiɛkaab yi ŋɔ wɔ ń laan kí jo kupenpelku bó, Uwien là bonde' wɔ mifɛnm nà saan nnɔ ŋɔ utunwiɛn nnɔ la nɛ̀nde wɔ. Bi tì li likeh wɔ nɛn saan nɛ kí tì baa ibin ita nin kujenku. \v 15 Nɛn saan nɛ utunwiɛn nnɔ siin' miñunm mì yɛbe tɛn likpenl upii nnɔ ya puoli bó ŋɔ mɛ̀ ń puube kí tì tuke wɔ kí bure. \v 16 Nɛ kitink tore' upii nnɔ, ki yàare' nɛ utunwiɛn nnɔ siin' miñunm mà nnɔ kɔn'. \v 17 Utunwiɛn nnɔ ya benku ni ben' upii nnɔ bo ki tì kɛnde', nɛ u bure' ki tì tɔn' nin upii nnɔ ya yaabii yà sìen' nnɔ butɔbu. Bi yé binib bà boh Uwien ya wɔb, ki pɛ *Yesu ya gbɛr bo mɔnmɔnm nɛ. \v 18 Nɛ utunwiɛn nnɔ jon' ki tì sere' miñunciɛnm ya gbɛ litɛngbil bo\f + \fr 12:18 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba nì kɛle' ki ye: «N jon' ki tì sere' miñunciɛnm ya gbɛ litɛngbil bo nɛ.»\f*. \c 13 \s1 Kiwɛnk kà ñɛn' miñunciɛnm ni nin utunwiɛn nnɔ ya gbɛr \p \v 1 N tí laa' kiwɛnk kiba, kì ñɛn' miñunciɛnm ni, ki ŋmɔbe iyul ilole nin iyin piik, ki kpiɛ ubɛryukpɛkpiɛ yinl kɛ yinl bo. Nɛ bi kɛle' yul kɛ yul bo liyel, lì sukreh Uwien. \v 2 Kiwɛnk nnɔ naan unamuun nɛ, kiʼtàan yɛbe ki ŋmɔbe titɛbiñiint tù fenbe cɛɛn, kiʼñɔkpon naan ucind yu. Utunwiɛn nnɔ taa' uʼfaa nin uʼbɛrbiɛk nin uʼtɔciɛnm ki de' kɛ̀. \q1 \v 3 Kiwɛnk nnɔ ya yul nnɔ ya liba ŋmɔbe kugbìɛku tɛn la ń ŋmɛre nɛ. \q1 Ama kugbìɛku nnɔ bukre'. \q1 Nì cuo' utingbɛn ya nib kɛ miyɔkm nɛ bi ji ñuɔreh kɛ̀. \p \v 4 Bi gbaan' ki pukeh utunwiɛn nnɔ, kimɛ wɔn nɛ de' kiwɛnk nnɔ mituɔm. Bi là gbaan' ki pukeh kiwɛnk nnɔ mɔ ki teh: «Ŋmɛ te tɛn kiwɛnk kiɛ nɔ? Ŋmɛ li fre kí tɔ nin kɛ̀ butɔbu?» \p \v 5 Bi là de' kiwɛnk nnɔ usɛn kɛ̀ ń li lienh tigbengt ya lenm, kí li sukreh Uwien, ki de' kɛ̀ mituɔm kɛ̀ ń li teh tibont haali iŋmaale pinan nin ile. \v 6 Nɛ kì cin' ki sukreh Uwien ki saah uʼyel, ki yih u te nà saan fɛnm, ki sukreh bà te uʼsaan paaki bó nnɔ. \v 7 Bi de' kɛ̀ usɛn kɛ̀ ń tɔ nin Uwien ya nib butɔbu kí faake nin bɛ. Nɛ ki de' kɛ̀ mituɔm kɛ̀ ń li ŋuuke inibol yà kɛ te uŋɛndun wuu ni ki lienh ilenbol kɛ nnɔ. \v 8 Utingbɛn bo ya nib bà kɛ ba kɛle' biʼyel limiɛl ya gbɔnku ni haali uŋɛndun ya cincinm nnɔ li gbaan kí puke kiwɛnk nnɔ. Bi là ku' Uwien ya Pebuk kà nnɔ nɛ si limiɛl ya gbɔnku nnɔ. \p \v 9 «Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii. \q1 \v 10 Uwien ye bi li cuo wà tiyonbt la, \q1 bi li mɔnbe kí cuo wɔ tiyonbt nɛ. \q1 U ye bi li ku wà nin kijusiek la, \q1 bi li mɔnbe kí ku wɔ nin kijusiek nɛ. \q1 Nɛn bo, Uwien ya nib ń li ŋmɔbe kuminku, \q1 kí li pɛ Uwien bo mɔnmɔnm.» \s1 Kiwɛnk kà puɔ' kitink ni ya gbɛr \p \v 11 Nɛ n tí laa' kiwɛntɔk kiba puɔ' kitink ni, ki ŋmɔbe iyin ile ì naan kipebuk yɛ̀, nɛ ki ji lienh tɛn utunwiɛn nnɔ. \v 12 Kì là ŋmɔbe kiwɛnk kà ñɛn' miñunciɛnm ni nnɔ ya tuɔm kɛ, nɛ ki taah mɛ̀ ki sɔnh ki dienh kɛ̀. Kiwɛnk kà puɔ' kitink ni nnɔ wɔbndeh utingbɛn bo ya nib bɛ ń li gbaandeh ki pukeh kà là ñɛn' miñunciɛnm ni, ki ŋmɔbe kugbìɛku, kù bukre' nnɔ. \v 13 Kiwɛnk kà puɔ' kitink ni nnɔ teh micincilnm cɛɛn, haali ki tì cèreh umu ñɛh paaki ki jiinh ní tingi, binib kɛ ya nun bó. \v 14 Bi de' kɛ̀ mituɔm kì teh micincilnm ki dienh kiwɛnk kà ñɛn' miñunciɛnm ni nnɔ, ki tulndeh utingbɛn ya nib kɛ, ki tɔkeh bɛ ki teh bɛ ń mɛ kiwɛnk kà bi bunge' kɛ̀ nin kijusiek ŋɔ kì faake' nnɔ ya nɛnnɛnku. \v 15 Bi de' kiwɛnk kà puɔ' kitink ni nnɔ mituɔm kɛ̀ ń kuɔn kufuorku kà ñɛn' miñunciɛnm ni nnɔ ya nɛnnɛnku ni ŋɔ kù ń li lienh, ki cèreh bi kuuleh binib bà kɛ ŋa gbaandeh ki pukeh kù nnɔ. \v 16 Kì wɔbn' binib kɛ, biwaab nin biciɛnb nin bifàadɛnb nin bijiinb nin iyonbe nin bà ŋa yé yonbe bi tien' kudìɛku biʼnɔjie bo bii biʼyutun bo. \v 17 Kudìɛku nnɔ yé kiwɛnk kà ñɛn' miñunciɛnm ni nnɔ ya yel bii kiʼyel ya nɔnbl nɛ. Unil wà ŋa ŋmɔbe kudìɛku nnɔ la, ba ń cère wɔ ń dɛ bonn, ka ń cère wɔ ń kuɔre mɔ. \p \v 18 Fɛnfɛnnɔ miyɛnfuom nɛ li cère binib ń bɛnde tibont tuu ya tingi. Unil wà ŋmɔbe miyɛnfuom nɛ li bɛnde kiwɛnk nnɔ ya nɔnbl ya tingi. Linɔnbl nnɔ yé unil ya yel ya nɔnbl nɛ. Lì te kobiiluob nin piluob nin miluob\f + \fr 13:18 \ft Biba maaleh ki teh linɔnbl \fq kobiiluob nin piluob nin miluob \ft yé Erom ya bɛrciɛn ya yel nɛ. Bitɔb maaleh ki teh linɔnbl nnɔ wɔngeh unisaal ya bonn nɛ.\f* nɛ. \c 14 \s1 Kipebuk nin kì teke' binib bà ki wiɛ' \p \v 1 N tí liike' ki laa' Kipebuk nnɔ se Siyɔn ya juɔl bo. Binib itur kobk nin pinan nin inan bà ya yutun bo ŋmɔbe kɛn nin kiʼBaa ya yel nnɔ te kiʼsaan. \v 2 Nɛ n cii' kuwaaku kuba bó paaki bó nì tuoreh tɛn miñunciɛnm nɛ fuh bii utaa nɛ tɛngeh ufaa bo. N ciih kuwaaku kùa bó nnɔ ŋmɛ mɔ tɛn bibiɛñib nɛ ñih tibɛ̀r. \v 3 Binib nnɔ te Uwien ya bɛrbiɛk nin tiwɛnfuobt tunan nin biciɛnb nnɔ ya nun bó nɛ ki gɛh iyuonfaan. Binib itur kobk nin pinan nin inan bà Uwien dɛ' bɛ kitink bo ki wiɛ' nnɔ baba ŋa ñí la, uba ŋa ń fre kí bɛnge iyuon nnɔ. \v 4 Ba kuɔn' biʼba jɔknt, bi te tɛn ujɛfaan wà ŋa bɛn jɛ nɛ, kimɛ ba paan' niba bo, bi pɛ Kipebuk nnɔ baba bo nɛ, ki joh kì joh nà kɛ saan. Uwien dɛ' bɛn nɛ binib ni ki wiɛ', bɛ ń li yé wɔn nin Kipebuk ya nikpiɛkb. \v 5 Ba bɛn tonnɛnku, nɛ ka ŋmɔbe biil mɔ. \s1 Uwien ya tondb bita tɔke' Uwien ya buur bó \p \v 6 N tí laa' Uwien ya tond uba, u laanh mitɛwɔlkpɔm, ki tuke tigbɛmɔnmɔnt tà ŋa ŋmɔbe gbenm, wɔ ń lá tɔke utingbɛn ya nib kɛ: inibol yà kɛ te uŋɛndun wuu ni ki lienh ilenbol kɛ nnɔ. \v 7 Utond nnɔ len' ufaa bo ki ye: «Li boh mɛn Uwien, kí li kpiɛkreh wɔ, kimɛ u li bu binib tibuur uyo wà nnɔ baa'-a! Li gbaandeh mɛn ki pukeh Uwien, wɔn nɛ ñɛn' kutaaku nin kitink nin miñunciɛnm nin iñunbun kɛ ya bol.» \p \v 8 Utondlie mɔ paan' ukpiɛk nnɔ bo, ki lienh ki teh: «U lu' ŋɔ, u lu' ŋɔ, uduciɛn Babilonn lu' ŋɔ. Wun nɛ taa' uʼsɔnsɔndl ki puon' inibol kɛ, ki cère' ì kɔn' Uwien ya tudɛre ni.» \p \v 9 Utond nta mɔ paan' bikpiɛkb bile nnɔ bo, ki lienh ufaa bo ki teh: «Binib bà kɛ gbaandeh ki pukeh kiwɛnk nnɔ nin kiʼnɛnnɛnku, ki ŋmɔbe kiʼdìɛku biʼyutun bo bii biʼnuɔ bo la, \v 10 Uwien ya benku ni li be biʼbo kí gbien, wɔ ń dɛre biʼtub ka ń muɔ bɛ cɛcɛkm, kí cère bɛ ń li te uʼtondb nin Kipebuk ya nun bó ki jɛ̀ndeh ki lɛbreh mitɛnñɔkjiɛm mà teknh umu ni. \v 11 Umu wà bi te uʼni ki jɛ̀ndeh ki lɛbreh nnɔ ya muñii li tuu ki dukeh nɛ uyo kɛ. Binib bà ŋmɔbe kiwɛnk nnɔ ya yel ya dìɛku, ki gbaandeh ki pukeh kɛn nin kiʼnɛnnɛnku nnɔ li jɛ̀ndeh nɛ ñɔnku nin wien ni ka ń li ŋmɔbe fuorl.» \p \v 12 Nɛn bo, nì yé uyo wà Uwien ya nib bà boh uʼwɔb, ki teke' *Yesu ki jin' nnɔ ń li ŋmɔbe kuminku nɛ. \p \v 13 Nɛ n cii' uniɛke uba bó u len' paaki bó ki ye: «Kɛle kí ye: Binib bà ji kpuokeh fɛnfɛnnɔ Yonbdaan bo nnɔ, Uwien ya mɔnm te biʼbo.» Nɛ *Mifuoñaanm ye: «Imɔ̀n, bɛ ń li fuoreh kí ñɛn biʼjiinku, kimɛ Uwien ŋa ń sunde biʼbó bi sɔn' itùon yà nnɔ bo.» \s1 Uwien li bu uŋɛndun ya nib tibuur \p \v 14 Nɛ n tí liike' ki laa' kutɛwɔlgbɔnpenpienku kuba, niba kɛ kuʼbo ki naan unisaal, ki kpiɛ miñɔ̀km ya yukpɛkpiɛ, ki ŋuuke puokŋmaŋmaa uba. \v 15 Nɛ Uwien ya tond uba ñɛn' ní Uwien ya duku ni, ki yin' wà kɛ kutɛwɔlgbɔnku bo nnɔ ufaa bo ki ye: «Taa aʼpuoko nnɔ kí cin kí li ceh tijier, tijier ya ceceyo baa' ŋɔ, kimɛ utingbɛn bo ya jier ben'-a.» \v 16 Nɛn saan nɛ wà kɛ kutɛwɔlgbɔnku bo nnɔ taa' uʼpuoko ki cen' utingbɛn ya jier kɛ. \p \v 17 N tí laa' utondtɔ paaki bó, u ñɛn' ní Uwien ya duku ni, ki mɔ ŋuuke puokŋmaŋmaa. \p \v 18 Nɛ utondtɔ mɔ ñɛn' liponpuol saan. Wɔn nɛ ŋmɔbe mituɔm umu bo. U yin' utond wà ŋuuke puokŋmaŋmaa nnɔ ufaa bo ki ye: «Taa aʼpuokŋmaŋmaa nnɔ kí cecere utingbɛn bo ya sibii yà bi taah yɛ̀ ki ŋɛh fɛn nnɔ, kimɛ ì ben'-a.» \v 19-20 Nɛ utond nnɔ taa' uʼpuoko ki cecere' utingbɛn bo ya sibii nnɔ, ki taa' ki kuore' kubòciɛnku kùa bi ŋmɛngeh isibii kuʼni nnɔ ni. Bi ŋmiɛn' isibii nnɔ dugbaal nɛ. Bi ŋmiɛn' yɛ̀ ma nnɔ misɛ̀m nɛ ñɛn' kubùoku nnɔ ni ki puube' ki tì baa' kɔnsini kobiita. Utaan se miʼni la, mì li baa uʼlɛnbu. Nɛn nɛ wuɔn' ki ye Uwien ya benku ni ben' binib bo cɛɛn. \c 15 \s1 Ijɛndfɔrkɛ ya gbɛr \p \v 1 Nɛ n tí laa' micincilntɔm kutaaku bo. Nì yé nibonciɛnn nɛ ki ŋmɔbe kuñaanku cɛɛn. N laa' Uwien ya tondb bilole, bɛn nɛ li cère ijɛnd ń tu uŋɛndun ya nib kí tì dukn bolm milole. Ijɛndfɔrkɛ nínɔ, kimɛ yɛn bo nɛ Uwien li tùɔre kí wuɔn uʼbenpiebe. \p \v 2 Nɛ n laa' nibonn niba nì naan miñunciɛnm umu te niʼbo, nì wien tein ki likeh ki càareh tɛn lidingl, ki laa' binib bà mɔ̀n' ki faake' nin kiwɛnk nnɔ nin kiʼnɛnnɛnku nin kiʼyel ya nɔnbl nnɔ se nibonn nnɔ saan, ki ŋuuke Uwien de' bɛ tibɛ̀r tà nnɔ. \v 3 Ki gɛh Uwien ya tonsɔnl Moyis nin Kipebuk nnɔ ya yuon ki teh: \q1 «Yonbdaan Uwien mituɔm kɛ ya daan, \q1 aʼtùon yé itùonciɛn nɛ ki ŋmɔbe kuñaanku. \q1 A teh nà nnɔ nì cuube nɛ ki yé imɔ̀n. \q1 Sin nɛ yé inibol kɛ ya bɛr. \q1 \v 4 Yonbdaan, ŋmɛ li mɛnge lifɛ̀l ki la boh ŋɛ? Ŋmɛ te kí ye wa ń li pɛ̀keh ŋɛ? \q1 Sin baba nɛ yé uñaan. \q1 Inibol kɛ li baa kí lá gbaan aʼnun bó kí puke ŋɛ, \q1 kimɛ binib kɛ laa' a teh nà nnɔ nì cuube nɛ.» \p \v 5 Ni ya puoli bó nɛ n laa' Uwien ya duku kùa te paaki bó nnɔ pìire', kun si: kujɔtieku ya lɛkl te lininbonl là ni nnɔ. \v 6 Nɛ Uwien ya tondb bilole bà li cère uŋɛndun ya nib ń jɛ̀nde kí tì dukn bolm milole nnɔ ñɛn' ní kuduku nnɔ ni, ki guo tikpɛlcɛpenpient tù windeh, ki buobe miñɔ̀km ya nìngbɛn biʼsiik ni. \v 7 Nɛ tiwɛnfuobt tunan nnɔ ya kiba taa' miñɔ̀km ya sɛ̀n ilole ki de' Uwien ya tondb bilole nnɔ. Uwien wà tuu ki te uyo kɛ nnɔ ya mutuol nɛ gbe isɛ̀n nnɔ. \v 8 Nɛ Uwien ya kpiɛke nin uʼtuɔm cère' imuñii fii' ki gbe kuduku nnɔ. Uba ŋa ń fre kí kɔ kuʼni kí tì baa ijɛnd yà Uwien ya tondb bilole li cère uŋɛndun ń jɛ̀nde yɛ̀ kí tì dukn bolm milole nnɔ ya gbenm. \c 16 \s1 Uwien ya benpiebe te isɛ̀n yà ni ya gbɛr \p \v 1 N cii' uniɛke uba bó u len' Uwien ya duku ni ufaa bo, ki tɔke' Uwien ya tondb bilole nnɔ ki ye: «Li joh mɛn kí tì taa Uwien ya benpiebe wà te isɛ̀n ilole ni nnɔ kí wule kitink bo.» \p \v 2 Ukpiɛk bure' ki tì taa' nà te uʼsɛnl ni nnɔ ki wule' kitink bo. Nɛ inɛl yà bre ki wi ki gbien' yèyèke' binib bà ŋmɔbe kiwɛnk nnɔ ya dìɛku ki gbaandeh ki pukeh kiʼnɛnnɛnku nnɔ. \p \v 3 Ulie mɔ taa' nà te uʼyaal ni ki tì wule' miñunciɛnm ni. Nɛ mì kpɛnde' kusɛbubulku ki naan libonkpil ya sɛ̀m. Nɛ tibont tà kɛ te miʼni nnɔ kpo'. \p \v 4 Nta mɔ taa' nà te uʼmɔ yaal ni ki tì wule' ikpen nin iñunbun ni. Nɛ iʼñunm kpɛnde' misɛ̀m. \q1 \v 5 Nɛ n cii' Uwien ya tond wà ŋmɔbe mituɔm miñunm bo nnɔ len' ki ye: \q1 «Uwien, a cuube nɛ, \q1 sin nɛ là te, ki biɛ ki te, ki yé uñaan. \q1 A tien' nà nɔ nɛ wuɔn' ki ye aʼbuur cuube. \m \v 6 Kimɛ bi ku' aʼnib nin aʼñɔbonsɔknb nɛ aʼmɔ de' bɛ misɛ̀m bɛ ń ñu. Bi kpɛ nɛn nɛ.» \v 7 Nɛ n cii' uniɛke uba bó liponpuol saan u teh: «Yonbdaan Uwien mituɔm kɛ ya daan, aʼbuur yé imɔ̀n nɛ, ki cuube.» \p \v 8 Nnan mɔ taa' nà te uʼmɔ yaal ni ki wule' uwien wà puɔreh nɔ bo, nɛ u laa' mituɔm wù ń li siɛnh binib tɛn umu. \v 9 Kuwɔlku funfunde' binib, nɛ bi suke' Uwien wà ŋmɔbe ufaa ki cère' bi jɛ̀ndeh nnɔ, ka tuo' bɛ ń lèbre biʼtetem ŋɔ kí kpiɛke wɔ. \p \v 10 Nŋun mɔ taa' nà te uʼmɔ ya sɛnl ni ki tì wule' kiwɛnk nnɔ ya bɛrbiɛk bo. Kiʼbɛl ya tinfɛnm kɛ biike', nɛ binib jɛ̀ndeh ki gbiekeh ki ŋmɔnh biʼlɛn. \v 11 Ijɛnd nnɔ nin inɛl nnɔ bo nɛ bi suke' Uwien wà te paaki bó; ka tuo' ki wiɛ' biʼtùonbiɛrɛ nnɔ. \p \v 12 Nluob mɔ taa' nà te uʼmɔ ya sɛnl ni, ki tì wule' likpenciɛnl Efrat ni, nɛ lì fuɔre', ki cère' bibɛrb bà ñɛn' liwenpurl bó ní nnɔ laa' ñɛñɛbùol. \v 13 Nɛ n laa' isɛnpol ita; uba ñɛn' *utunwiɛn nnɔ ya ñɔbu ni, utɔ ñɛn' kiwɛnk nnɔ yaabu ni, utɔ mɔ ñɛn' utonnɛnñɔbonsɔknl yaabu ni. Isɛnpol nnɔ naan itɛtiɛ nɛ. \v 14 *Satan nɛ sɔn' yɛ̀, ì teh micincilnm, ki joh utingbɛn kɛ bo ya bɛrb saan, yɛ̀ ń taan bɛ ŋɔ bɛ ń tɔ butɔbu Uwien mituɔm kɛ ya daan ya wengbiin ya daali. \p \v 15 Yonbdaan ye: «Li cengeh mɛn, n li baa tɛn unasu nɛ. Wà ŋa gɔh, ki bonde' uʼwɛngolkaar mɔ la, Uwien ya mɔnm te uʼbo, kimɛ wa ń cuon cɛnkpɛnlonlonl bɛ ń lɛ uʼfɛ.» \p \v 16 Isɛnpol nnɔ taan' bibɛrb nnɔ libùol liba nɛ bi yih niʼsaan *Sufmbɛ ya lenm ni ki teh Amagedɔnn. \p \v 17 Nlole mɔ taa' nà te uʼmɔ ya sɛnl ni, ki tì wule' kitink bó ní, nɛ uniɛke uba len' ufaa bo Uwien ya duku ni uʼbɛrbiɛk saan ki ye: «Nì gben' nínɔ.» \v 18 Utaa mɛkndeh, ki tɛngeh, kuwaaku te cɛɛn, nɛ kitink jènge' na ŋmɔbe fuul. Haali Uwien tì ñɛn' binib kitink bo ma, ka laan jènge' mi ya jèngm. \v 19 Kì jènge' ma nnɔ nɛ uduciɛn Babilonn yɛkre' bolm mita. Idu kɛ ya dur mɔ lulu'. Uwien nɛ tiɛre' uduciɛn Babilonn ya nib bó. Uʼbenku ni ben' biʼbo ki gbien' nɛ u dɛre' biʼtub cɛɛn, ka muɔ' bɛ cɛcɛkm. \v 20 Idek nin ijuɔn kɛ fefele'. \v 21 Utaa nii' nɛ itɛtɛn lulu' binib bo ki kpiɛke cɛɛn, nɛ bi suke' Uwien itɛtɛn nnɔ bo, kimɛ ijɛnd nnɔ là bre biʼbo cɛɛn nɛ. \c 17 \s1 Uwien li bu ujɛnkpendgaar tibuur \p \v 1 Nɛ Uwien ya tondb bilole bà ŋuuke isɛ̀n ilole nnɔ ya uba baa' ki lá tɔke' nni ki ye: «Dɛn ń wuɔn ŋɛ Uwien lá li bu ujɛnkpendgaar nnɔ tibuur kí dɛre uʼtub ma bo. Ujɛnkpendgaar nnɔ yé udu nɛ ki te ikpengol ya gbɛ. \v 2 Utingbɛn bo ya bɛrb tien' lisɔnsɔndl nin wɔn nɛ, nɛ binib guɔre' lɛ̀ utingbɛn kɛ bo ki kɔn' Uwien ya tudɛre ni.» \p \v 3 *Mifuoñaanm cère' n laa' nà tidɛknt yaam nnɔ ni, nɛ utond nnɔ taa' nni ki jon' kupenpelku ni, n tì laa' upii uba jɛke kiwɛnmɔ́nmɔ́nk kiba, kì ŋmɔbe iyul ilole nin iyin piik, kiʼgbɛnɛnt kɛ gbe iyel yà sukreh Uwien. \v 4 Upii nnɔ guo tiwɛnmɔnmɔnt tuba tù mɔ́n, ki taa' miñɔ̀km nin itɛn yà ŋmɔbe kudaaku nin ilaan yà ŋmɔbe kudaaku ki fɛ̀nde' uʼba. U ŋuuke miñɔ̀km ya sɛnl, lì gbe uʼsɔnsɔndtùon. Yɛn si: uʼjuɔke nin uʼjɔknt ya bont nnɔ. \v 5 Bi kɛle' liyel là binib ŋa bɛn liʼtingi uʼyutunl bo. Liyel nnɔ ya tingi si: «Uduciɛn Babilonn: lijɛnkpendl nin ijuɔke yà te kitink bo ya naa.» \v 6 Nɛ n laa' upii nnɔ ñun' Uwien ya nib ya sɛ̀m nin binib bà bi ku' bɛ *Yesu bo nnɔ ya sɛ̀m ki yibe' tɛn u ñun' midaam nɛ. \p N laa' wɔ ma nnɔ nɛ nì cuo' nni miyɔkm cɛɛn. \v 7 Nɛ Uwien ya tond nnɔ tɔke' nni ki ye: «Bɛ tien' nì cuo' ŋɛ miyɔkm-i? N li kpiire' upii nnɔ nin u jɛke kiwɛnk kà, kì ŋmɔbe iyul ilole nin iyin piik nnɔ ya gbɛr, kí tɔke ŋɛ. \v 8 A laa' kiwɛnk kà nɔ, kì là te nɛ ka ji te. Kì li ñɛ ní kubùoku kùa ñɔ ka ŋmɔbe biɛn nnɔ ni nɛ, kí bure bɛ ń tì ku kɛ̀. Binib bà Uwien ŋa kɛle' biʼyel limiɛl ya gbɔnku ni haali uŋɛndun ya cincinm nnɔ laa' kɛ̀ la, nì li ji bɛ, kimɛ kì là te nɛ, ka ji te ama kì li liɛbe ní. \p \v 9 «Fɛnfɛnnɔ miyɛnfuom nin mibɛnm nɛ li cère binib ń bɛnde nibonn niɛ ya tingi. Kiwɛnk nnɔ ya yul ilole nnɔ yé ijuɔn ilole yà upii nnɔ te iʼbo nnɔ nɛ. Ì yé bibɛrb bilole mɔ nɛ. \v 10 Bibɛrb bilole nnɔ ni, biŋun ya bɛl gɛ̀bre' ŋɔ, nluob nɛ kɛ fɛnfɛnnɔ wuɔ, nlole ŋa laan kɛ̀le'. U lá kɛ̀le' la, wa ń wuɔke. \v 11 Kiwɛnk kà là te, ka ji te nnɔ yé bɛrniin nɛ, ki ñɛn' bibɛrb bilole nnɔ ni, nɛ ki joh bɛ ń tì ku kɛ̀. \v 12 A laa' iyin piik yà nnɔ, yé binib piik bà lá li ji libɛl nɛ. Bi lá jin' libɛl la, bɛn nin kiwɛnk nnɔ li taan libɛl nnɔ nɛ, ama la ń wuɔke. \v 13 Bibɛrb nnɔ kɛ kpaan' buñɔbu nɛ, bɛ ń taa biʼtuɔm nin biʼfaa kɛ kí sɔn kí de kiwɛnk nnɔ. \v 14 Bi li tɔ nin Kipebuk butɔbu, nɛ kɛ̀ ń faake nin bɛ, kimɛ kì yé yonbdɛnb kɛ ya Yonbdaan nɛ, ki yé bibɛrb kɛ ya bɛrciɛn. Wɔn nin binib bà Uwien yin' bɛ ki gɛ̀nde' bɛ bi yé uʼyaab ki pɛ uʼbo mɔnmɔnm nnɔ nɛ li faake.» \p \v 15 Nɛ utond nnɔ tí tɔke' nni ki ye: «A laa' miñunm mà ujɛnkpend nnɔ te miʼsaan nnɔ yé inibol yà kɛ te uŋɛndun wuu ni ki lienh ilenbol kɛ nnɔ nɛ. \v 16 A laa' iyin piik yà, ì yé bibɛrb nnɔ, nin kiwɛnk nnɔ li sikre ujɛnkpend nnɔ bo, kí fie uʼwɛnt kɛ, kí cère wɔ ń li te limufunl, kí ŋmɔnŋmɔn wɔ, kí taa umu kí sɛ nà bó sìen', \v 17 kimɛ Uwien nɛ de' bibɛrb piik nnɔ iyɛnmaale bɛ ń tien u yíe nà. U yíe nà si: bibɛrb piik nnɔ ń kpaan buñɔbu kí taa biʼbɛl kí cɛ̀be kiwɛnk nnɔ kí tì baa uyo wà u là len' nà nnɔ ń tien. \p \v 18 «A laa' upii wà nnɔ yé uduciɛn wà likeh utingbɛn bo ya bɛrb kɛ nɛ.» \c 18 \s1 Babilonn ya berm \p \v 1 Ni ya puoli bó nɛ n tí laa' tidɛknt yaam Uwien ya tond uba ñɛn' paaki bó ki jiinh ní, ki ŋmɔbe mituɔm ki gbien', nɛ uʼwenwenku wende' utingbɛn kɛ bo, \q1 \v 2 nɛ u lienh ufaa bo ki teh: \q1 «U lu' ŋɔ, u lu' ŋɔ, uduciɛn Babilonn lu' ŋɔ. \q1 U ji kpɛnde' isɛnpol kɛ ya bol ya kɔnkuɔn nɛ. \q1 Inuɔn nin tiwɛnt tà yé tijɔnkt ya bont ki ŋmɔbe isensen kɛ ji kɔ wun ni nɛ. \q1 \v 3 Kimɛ udu nnɔ nɛ taa' uʼsɔnsɔndl ki puon' inibol kɛ, ki cère' ì kɔn' Uwien ya tudɛre ni. \q1 Utingbɛn bo ya bɛrb tien' lisɔnsɔndl nin wù, \q1 nɛ ikpenkpend laa' lifaal li yɛbe uʼwiel bo.» \q1 \v 4 Nɛ n tí cii' uniɛke uba bó paaki bó u lienh ki teh: \q1 «Nʼnibɛ, ñɛ mɛn Babilonn ni, \q1 ki la li te uʼnib ya tùonbiɛrɛ ya gbɛr ni, \q1 ŋɔ ki la ji ijɛnd yà bi li ji yɛ̀ nnɔ, \q1 \v 5 kimɛ udu nnɔ ya nib sɔn' itùonbiɛrɛ yà nnɔ yɛbre' ki gbien' ki tì kpiɛ kutaaku \q1 nɛ, Uwien ŋa sunde' biʼtùonbiɛrɛ nnɔ bó, \q1 \v 6 Tien bɛ mɛn bi tien' nɛ ma bo nnɔ, \q1 bi tien' nɛ ibiɛre yà nnɔ, jiin bɛ mɛn nnɔ bolm mile bo, \q1 bi là cère' ni jin' ijɛnd ma bo nnɔ, \q1 jiin bɛ mɛn nnɔ bolm mile bo. \q1 \v 7 Bɛn bà là yíe tigbengt, ki yíe bɛ ń li te liwiel ni, nì tì kɛnde' nnɔ, \q1 cère mɛn bɛ ń ji ijɛnd mɔ kí li kaa mikuum kí tì baa nnɔ, \q1 kimɛ udu nnɔ ya nib maaleh biʼfɛ̀l ni, \q1 ki teh biʼdu gbɛre' nɛ, ka te tɛn kpopii, \q1 ka lì li kɛ̀le kuum mɔ fiebu. \q1 \v 8 Nɛn bo, ijɛnd li taan kí lu udu nnɔ ya nib bo uwien uba nɛ. Yɛn si: \q1 mikuum nin ikumuɔ nin mikònm. \q1 Umu li wi udu nnɔ, \q1 kimɛ Yonbdaan Uwien wà bun' tibuur nnɔ ŋmɔbe mituɔm ki gbien'.» \p \v 9 Utingbɛn bo ya bɛrb bà kɛ tien' lisɔnsɔndl nin udu nnɔ, bɛn nin wun jin' liwiel nnɔ, li muɔ kí kpiɛnde uʼbo, kimɛ u teknh umu, imuñii dukeh. \v 10 Bi li juore kí li se fɔnfɔkm nɛ, kimɛ bi fɛnge bi la tì jɛ̀nde udu nnɔ ni nɛ. Bi li lienh ki teh: \q1 «Nì brike' aʼbo ŋɔ, nì brike' aʼbo ŋɔ \q1 uduciɛn Babilonn, sin wà là ŋmɔbe ufaa nnɔ, nì brike' aʼbo ŋɔ, \q1 Uwien pɔk ki bun' aʼbuur ki gben' na taande'.» \p \v 11 Utingbɛn bo ya kpenkpend mɔ li muɔh ki kpìɛndeh udu nnɔ bo, kimɛ uba ŋa ji daanh biʼwɛnt. \v 12 Tun si: miñɔ̀km nin ilike ya kur nin itɛn yà ŋmɔbe kudaaku nin ilaan nin tikpɛlcɛpenpient nin ikpɛlmɔ́nmɔ́n nin tikpɛlcɛr tà dinge suɔɔ ki windeh nin ikpɛlde kɛ ya bol yà ya daaku faa nin isiin yà ya dɔ ya daaku faa nin bi taah iluobñin ki teh tibont tà nin bi kpeh tibont tà kɛ ya bol nin kukurku kùa bi yih kù blɔnsi nin tikutɔr nin itɛn yà ya daaku faa bi yih yɛ̀ maarb \v 13 nin lɛfina kɛ ya bol nin tisir tà nu ki ŋmɛ kɛ ya bol nin midaam kɛ nin mikpɔm nin miyom nin iji nin inɛ nin ipe nin itaan nin titɛnlolt nin iyonbe nin binib bà bi coh bɛ butɔbu ni. \v 14 Bi li len ki ye: \q1 «Sin Babilonn, a là fɛ tibont tà nnɔ gben' ŋɔ. \q1 Aʼnacenkpebont tà mɔn ki ŋmɔbe kuñuɔrku nnɔ gben' ŋɔ, \q1 nil ŋa ji li lɛ tù fiebu.» \q1 \v 15 Binib bà tien' ukpenkpende udu nnɔ ni, ki laa' lifaal nnɔ, \q1 li juore kí li se fɔnfɔkm nɛ ki muɔh ki kpìɛndeh, \q1 kimɛ bi fɛnge bi la tì jɛ̀nde niʼbó nɛ. \v 16 Bi li lienh ki teh: \q1 «Nì brike' aʼbo ŋɔ, nì brike' aʼbo ŋɔ uduciɛn Babilonn, nì brike' aʼbo ŋɔ, \q1 sin wà là te tɛn upii wà guo tikpɛlcɛpenpient \q1 nin ikpɛlmɔ́nmɔ́n nin yà kɛ ya bol ya daaku faa \q1 ki fɛ̀nde' aʼba nin bi taah miñɔ̀km nin itɛn yà ya daaku faa \q1 ki teh tijɛfɛ̀nbont tà nnɔ nin ilaan nnɔ. \q1 \v 17 Li ya faal kɛ nɛ pɔk ki gben' na taande' nɔ-ɔɔ?» \p Biñɛrkurb nin biʼciɛnb nin bikpentuɔnb nin bà kɛ sɔnh miñunciɛnm bo ki jinh se fɔnfɔkm nɛ, \v 18 ki likeh udu wà teknh nnɔ ya muñii, ki wuureh ki teh: «U lɛ udu ba te ki baa' uduciɛn wuu nɔ?» \v 19 Nɛ ki yiih titɛnt ki pukeh biʼyul bo, ki muɔh ki kpìɛndeh ki wuureh ki teh: \q1 «Nì brike' aʼbo ŋɔ, nì brike' aʼbo ŋɔ, \q1 uduciɛn Babilonn nì brike' aʼbo ŋɔ, \q1 biñɛrdɛnb kɛ ñi' a ya faal bo nɛ ki faake'. \q1 Nɛn kɛ nɛ pɔk ki lá gben' na taande' nɔ-ɔɔ?» \q1 \v 20 Tibont tà kɛ te kutaaku bo ń li poknh, \q1 Uwien ya nib nin *Yesu ya tondb nin \q1 *Uwien ya ñɔbonsɔknbɛ niʼmɔ ń li poknh, \q1 uduciɛn nnɔ ya berm bo, \q1 kimɛ Uwien bun' udu nnɔ ya nib tibuur \q1 bi tien' nɛ mibiɛrm mà nnɔ bo ki kun' nɛ imɔ̀n. \m \v 21 Nɛ Uwien ya tondtɔdaan uba yuure' litɛnl liba li yɛbe tɛn linɛ̀ciɛnl ki wiɛ' miñunciɛnm ni, nɛ ki ye: \q1 «Bi li bere uduciɛn Babilonn ufaa bó ma sɔ. \q1 Nil ŋa ji li lɛ wù fiebu. \q1 \v 22 Ba ji li cii biɛñib nin yonyuonb \q1 nin wopieb nin natunpieb bó udu nnɔ ni. \q1 Utonsɔnl uba mɔnɔn nin utɔ ŋa ji li te uʼni. \q1 Ba ji li cii naal bó uʼni. \q1 \v 23 Frl ŋa ji li wende uʼni, \q1 ba ji li cii ujɛ nin upii bà kuɔn' tɔb, \q1 na laan wuɔke' ya yuon bó uʼni, \q1 udu nnɔ ya kpenkpend nɛ là cɛn' binib kɛ utingbɛn bo. \q1 Uʼnib là taa' iñɔke nɛ ki lɛre' inibol kɛ.» \p \v 24 Liɛbe' ki ní, *Uwien ya ñɔbonsɔknb nin uʼnib bà kɛ bi ku' bɛ utingbɛn bo nnɔ u ya du nɛ si biʼkuum. \c 19 \s1 Bà mɔ̀n' ki faake' ya yuon nin Uwien ya Pebuk ya piikuɔn \p \v 1 Ni ya puoli bó nɛ n cii' uniɛke uba bó paaki bó tɛn kuniwulku ya niɛke, u teh: \q1 «Aleluya, \q1 tiʼWien nɛ ŋmiɛndeh binib. \q1 Wɔn nɛ si ukpiɛke nin mituɔm, \q1 \v 2 kimɛ uʼbuur yé imɔ̀n nɛ, ki cuube. \q1 U bun' ujɛnkpendgaar wà taa' uʼsɔnsɔndl \q1 ki puon' binib kɛ utingbɛn bo nnɔ tibuur, \q1 ki tu' u là ku' uʼtonsɔnb bà nnɔ ya fɛ̀nl». \m \v 3 Nɛ kuniwulku nnɔ tí ye: \q1 «Aleluya, \q1 Babilonn ya muñii li tuu ki dukeh nɛ uyo kɛ.» \m \v 4 Nɛ biciɛnb pile nin binan nnɔ nin tiwɛnfuobt tunan nnɔ gbaan' ki pukeh Uwien wà kɛ kibɛrbiɛk bo nnɔ, ki teh: \q1 «Ami! Aleluya!» \p \v 5 Nɛn saan nɛ uniɛke uba len' kibɛrbiɛk nnɔ saan ki ye: «Ninbi, biwaab nin biciɛnb bà yé tiʼWien ya tonsɔnb ki boh wɔ nnɔ niʼkɛ ń li pɛ̀keh wɔ mɛn. \v 6 Nɛ n tí cii' uniɛke uba bó tɛn kuniwulku ya niɛke, a li ye miñunciɛnm nɛ fuh bii utaa nɛ tɛngeh. Uniɛke nnɔ teh: \q1 ‹Aleluya, \q1 Yonbdaan Uwien mituɔm kɛ ya daan caan' uʼbɛl ŋɔ. \q1 \v 7 Cère mɛn tí li poknh, kí li ŋmɔbe uyɛnsɔnge kí gbien, \q1 kí li kpiɛkreh wɔ, \q1 kimɛ Kipebuk nnɔ ya piikuɔnyo baa' ŋɔ. \q1 Nɛ kiʼpo bonde' uʼba ŋɔ.› » \q1 \v 8 Uwien de' wɔ usɛn wɔ ń gole tikpɛlcɛr tà mɔn ki pìen ki windeh. \q1 Tikpɛlcɛr nnɔ wuɔn' ki ye Uwien bù' uʼnib bigbɛmɔ̀ndɛnb nɛ. \p \v 9 Nɛ uba tɔke' nni ki ye: «Kɛle kí ye: ‹Uwien ya mɔnm te u yin' binib bà bɛ ń ji Kipebuk ya piikuɔnjier nnɔ bo,› nɛ ki tí ye: ‹Tigbɛr tuu cinbe ki ñɛn' Uwien saan nɛ.› » \v 10 Nɛn saan nɛ n gbaan' udaan nnɔ ya nun bó ń puke wɔ, nɛ u tɔke' nni ki ye n la tien nnɔ, kimɛ uʼmɔ yé min nin nʼtɔb bà yé *Yesu ya mɔ̀nkunb nnɔ ya tonsɔntɔ nɛ. A li puke Uwien baba nɛ. *Yesu kpiire' tigbɛmɔ̀nt tà nnɔ yé Uwien là cère' *uʼFuoñaanm tore' uʼñɔbonsɔknb bi sɔkn' tigbɛr tà nnɔ nɛ. \s1 Unil wà jɛke utɛnpien ya gbɛr \p \v 11 Nɛ n tí liike' ki laa' kutaaku yɛ, utɛnpien uba puɔ' ní, wà jɛke wɔ nnɔ bi yih wɔ umɛmɔ̀ndaan nin unimɔ̀n nɛ. U buh binib tibuur, ki tɔh butɔbu niʼdonbó nɛ. \v 12 Uʼnun muɔreh tɛn umupien nɛ. U kpiɛ ibɛryukpɛkpiɛ ligol. Liyel liba te uʼbo, wɔn baba ŋa ñí la, uba ŋa bɛn liʼtingi. \v 13 U guo kuliɛrku kuba nɛ kuʼkɛkɛ yé misɛ̀m, bi yih wɔ Uwien ya ñɔbonl. \v 14 Nɛ Uwien ya sojambɛ pɛ uʼpuoli, ki jɛke itɛnpien, ki guo tiliɛrt tù pìen ki windeh. \v 15 Nɛ kijusiek kà ŋmɛ penpen nɔreh ki ñɛh utɛnjɛkl nnɔ ya ñɔbu ni. U li taa kɛn nɛ kí ku inibol. U li ŋuuke bɛ nin ufaa ki la ŋmɔbe nunsɔnge biʼbo, kí niin bɛ tɛn bi taanh ki mɛreh isibii ki ñɛndeh iʼñunm ma bo, kimɛ Uwien mituɔm kɛ ya daan ya mutuol fii' biʼbo ki gbien'-a! \v 16 Liyel liba te uʼliɛrku nin uʼpɛnl bo. Lɛn si: «Bibɛrb kɛ ya bɛrciɛn nin yonbdɛnb kɛ ya Yonbdaan.» \p \v 17 Nɛ n laa' utond uba se uwien bo, ki wuureh ufaa bo ki yih inuɔn yà kɛ ya bol jinh tunɔnt yì ń baa kí ji Uwien bonde' ujinciɛn wà nnɔ. \v 18 Yì ń baa kí ji bibɛrb nin sojaciɛnb nin bifɛfaab nin itaan nin bà jɛke yì nin binib kɛ, bà yé iyonbe nin bà ŋa yé yonbe nin biwaab nin biciɛnb kɛ ya nɔnt. \p \v 19 Nɛ n tí laa' kiwɛnk nnɔ nin utingbɛn bo ya bɛrb nin biʼsojambɛ taan', bɛ ń tɔ utɛnjɛkl nnɔ nin uʼsojambɛ butɔbu. \v 20 Nɛ bi cuo' kiwɛnk nnɔ nin utonnɛnñɔbonsɔknl nnɔ mɔ. Wɔn nɛ là tien' micincilnm ki de' kiwɛnk, ki lɛre' binib bà kiwɛnk nnɔ ya dìɛku te biʼbo bi gbaandeh ki pukeh kiʼnɛnnɛnku nnɔ. Bi taa' biʼkɛ bile bi fuobe nɛ ki tì wiɛ' kumubùoku kuba ni mitɛnñɔkjiɛm te len ki teknh. \v 21 Bà sìen' nnɔ wɔn, utɛnjɛkl nnɔ taa' kijusiek kà nɔreh ki ñɛh uʼñɔbu ni nnɔ nɛ ki ku' bɛ, nɛ inuɔn kɛ baa' ki jin' bɛ ki tì gbo'. \c 20 \s1 Ibin liturl ya gbɛr \p \v 1 Nɛ n tí laa' Uwien ya tond uba ñɛn' kutaaku bó ki jiinh ní ki ŋuuke kubùoku kùa ñɔ ka ŋmɔbe biɛn nnɔ ya pien nin tikudɔkcɛnciɛnt uʼnuɔ ni, \v 2 ki baa' ki cuo' utunwiɛn nnɔ. U yé uyo bo ya wɛ nnɔ nɛ. Bi yih wɔn nɛ usɛnpol, ki liɛbe' ki yih wɔ *Satan. U taa' tikudɔkr nnɔ ki lòle' wɔ, wɔ ń li lùo kí tì baa ibin liturl, \v 3 ki taa' wɔ ki wiɛ' kubùoku kùa ñɔ ka ŋmɔbe biɛn nnɔ ni, ki bìin', ki pìin' ipìen, ki pɔle' ŋɔ utunwiɛn nnɔ ji la lɛre nib kí tì baa ibin liturl nnɔ ya gbenm. Ibin nnɔ gɛ̀bre' la, bi li wiɛ wɔ nɛ, wɔ ń tien iwenkàankɛ. \p \v 4 Nɛ n laa' mubɛrbiɛmu muba, bà bàareh ki kaah muʼbo nnɔ, Uwien de' bɛ usɛn bɛ ń bu binib tibuur, ki laa' binib bà là kun' imɔ̀n *Yesu bo, ki kpaande' Uwien ya gbɛr ŋɔ bi ku' bɛ nnɔ ya naanmu. Bi mɛkre' nɛ ki jin' libɛl nin Kristo ibin liturl. Bɛn ŋa gbaan' ki puke' kiwɛnk nnɔ bii kiʼnɛnnɛnku, ka ŋmɔbe kiʼdìɛku biʼyutun bo bii biʼnuɔ bo. \v 5 Uwien mɛkre' bɛn nɛ mikpiɛkm. Bitɛnkpiitɔb bà sìen' nnɔ ibin liturl nnɔ ŋa gɛ̀bre' la, ba ń mɛkre. \v 6 Binib bà kpiɛ' ki mɛkre' bitɛnkpiib ni nnɔ Uwien ya mɔnm te biʼbo, kimɛ Uwien nɛ bore' bɛ ki tien' uʼyaab. Ba ń kpo kí lere. Bi li yé Uwien nin *Kristo ya tɔtuɔrkaab nɛ, ki li yé bibɛrb nin *Kristo ibin liturl. \s1 Satan ya lum \p \v 7 Ibin liturl nnɔ gɛ̀bre' la, Uwien li cère bɛ ń ñɛn *Satan lipɛkl ni kí wiɛ, \v 8 wɔ ń jo kí tì lɛre inibol yà kɛ te utingbɛn kɛ bo, kí tì taan yɛ̀, yɛ̀ ń tɔ butɔbu. Inibol nnɔ ya yel si Gɔg nin Magɔg\f + \fr 20:8 \ft Uwien ya ñɔbonsɔknl Esekiɛl là yih Uwien ya nɛnnɛndb nɛ \fq Gɔg nin Magɔg.\f* nɛ. Bi yɛbe tɛn likpentɛngbil nɛ. \v 9 Bi gbe utingbɛn bo niʼkɛ saan, ki jebe' udu wà Uwien yíe wù, uʼnib te uʼni nnɔ, nɛ umu ñɛn' paaki bó ní ki lá wìn' biʼkɛ. \v 10 Nɛ Uwien cère' bi cuo' usɛnpol wà lɛre' bɛ nnɔ, ki wiɛ' kumubùoku kùa mitɛnñɔkjiɛm te len ki teknh nnɔ ni, kiwɛnk nnɔ nin utonnɛnñɔbonsɔknl te nà saan nnɔ. Bi li tuu ki te nɛn saan nɛ uyo kɛ ki jɛ̀ndeh ki lɛbreh ñɔnku nin wien ni. \s1 Lidaali là Uwien li bu binib kɛ tibuur \p \v 11 N laa' kibɛrbɛcɛnciɛnk kiba kì pìen, ki laa' wà kɛ kiʼbo nnɔ. Kitink nin kutaaku gben' uʼnun bó kpɛkpɛl ka sìen' bonn. \v 12 Nɛ n laa' bitɛnkpiib, biciɛnb nin biwaab kɛ se kibɛrbiɛk nnɔ ya nun bó. Nɛ bi pibre' tigbɔnt, ki liɛbe' ki pibre' kutɔku limiɛl ya gbɔnku nínɔ. Bi bun' bitɛnkpiib tibuur, wà kɛ là sɔn' ma bo. Bi bun' bɛ tɛn nì kɛle' ma bo tigbɔnt nnɔ ni nɛ. \v 13 Miñunm là jin' binib bà kɛ nnɔ, mì ñɛn' bɛ ní. Mikuum là jin' bà bi te kutɛnkpiiku ni nnɔ mɔ ñɛn' ní, nɛ Uwien bun' bɛ tibuur wà kɛ là sɔn' ma bo. \v 14 Nɛn saan nɛ bi taa' mikuum nin kutɛnkpiiku ki wiɛ' kumubùoku ni. Kumubùoku nnɔ nɛ yé mikuliem. \v 15 Nɛ bi taa' binib bà kɛ ya yel ŋa kɛle' limiɛl ya gbɔnku ni nnɔ mɔ ki wiɛ' kumubùoku nnɔ ni. \c 21 \s1 Kutɛfɛ̀nku nin kitinfɛ̀nk ya gbɛr \p \v 1 N laa' kutɛfɛ̀nku nin kitinfɛ̀nk, kimɛ kutɛkpaaku nin kitinkpaak nnɔ ŋa ji te. Miñunciɛnm mɔ ŋa ji te. \v 2 N laa' Uwien ya du Yerusalɛmfaan ñɛn' uʼsaan paaki bó ní ki mɔn tɛn ujɛfaan wà bi dùun' wɔ ki tuke ki joh uʼcɛ bó. \v 3 Nɛ n cii' uniɛke uba bó, u len' ufaa bo kibɛrbiɛk nnɔ saan ki ye: «Liike mɛn, Uwien ya kɔnkuɔn ji te binib ni nɛ. U li kɔh nin bɛ, nɛ bɛ ń li yé uʼyaab, nɛ wɔn bugbɛn ń li yé biʼWien. \v 4 U li ŋmire biʼnunsiir kɛ, kuum nin kumuɔ nin jɛnd nin kpiɛnde ŋa ji li te, kimɛ tibonkpaar nnɔ kɛ gben'-a.» \p \v 5 Nɛn saan nɛ wà kɛ kibɛrbiɛk bo nnɔ len' ki ye: «Fɛnfɛnnɔ n teh tibont kɛ tifɛ̀nt nɛ.» Nɛ ki tí len' ki ye: «Kɛle tigbɛr tuu, kimɛ tù te nɛ, ki kpɛ bɛ ń li du tuʼbo.» \v 6 Nɛ ki tɔke' nni ki ye: «Niʼkɛ tien' ki gben'-a! Min nɛ yé micincinm nin migbenm. Uñuñun ŋmɔbe wà kɛ la, n li de wɔ liñunbunl là ya ñunm dienh limiɛl wa ń pɛ̀ niba. \v 7 Wà kɛ mɔ̀n' ki faake' nɛ li si tu ya bont kɛ. N li yé uʼWien nɛ uʼmɔ li yé nʼbuk. \v 8 Bà sɛn' bujɛwaanbu nin bà ŋa fɔre' Kristo ya sɛn ni nin bà teh ijuɔke ya bont nin binikub nin isɔnsɔnd nin biñɔkdɛnb nin bà pɛ ibule bo. Biʼkɛ ya tùon nin biʼlenm ŋa kpe gbɛmɔ̀nt ya sɛn. Biʼbùol si kumubùoku kùa ni mitɛnñɔkjiɛm te len ki teknh nnɔ nɛ. Nɛn nɛ yé mikuliem.» \s1 Yerusalɛmfaan ya gbɛr \p \v 9 Uwien ya tondb bilole bà ŋuuke ijɛndfɔrkɛ isɛ̀n ilole ni nnɔ ya uba baa' ki lá tɔke' nni ki ye: «Dɛn, ń wuɔn ŋɛ ujɛfaan wà Kipebuk li kuɔn wɔ nnɔ.» \v 10 *Mifuoñaanm cère' n laa' nà tidɛknt yaam nnɔ ni nɛ utond nnɔ taa' nni ki don' lijɔfɔfɔkrl liba bo, ki wuɔn' nni Uwien ya du Yerusalɛm u ñɛn' uʼsaan paaki bó ki jiinh ní. \v 11 Uwien ya wenwenku wendeh wù ki cère' u windeh tɛn litɛnl là ya daaku faa, ki windeh tɛn litɛnl là bɔn tɛn lidingl ki likeh ki càareh. \v 12 Liguoncɛnciɛnl liba nɛ là guɔn' udu nnɔ, ki ŋmɔbe inañuɔn piik nin ile. Uwien ya tondb piik nin bile se inañuɔn nnɔ kɛ saan. Israyɛl yaab ya baamul piik nin ile ya yel kɛle' inañuɔn piik nin ile nnɔ kɛ bo. \v 13 Inañuɔn ita te lɛnpuoli bó, ita te nintuɔli bó, ita te ugɛn bó, ita mɔ te ujie bó. \v 14 Liguoncɛnciɛnl nnɔ se itɛn piik nin ile bo nɛ. Kipebuk ya tondb piik nin bile ya yel kɛle' itɛn nnɔ kɛ bo. \p \v 15 Uwien ya tond wà lienh nni nnɔ ŋuuke miñɔ̀km ya kpɛndɔ wɔ ń kpaan udu nnɔ nin uʼnañuɔn nin uʼguoncɛnciɛnl nnɔ. \v 16 Udu nnɔ là te tɛn kangbɔnga nɛ, uʼkɛle kɛ inan ya pìɛn kpɛ. Nɛ u taa' ukpɛndɔ nnɔ ki kpaan' udu nnɔ, ki laa' ikɛle inan nnɔ, wà kɛ ya fɔkn te mikpàanm itur piik nin ile nɛ. Uʼpaaki ya fɔkn mɔ kpɛ nnɔ nɛ. \v 17 U kpaan' \f + \fr 21:17 \ft Mikpàanm nnɔ ya fɔkn kpɛ kí cin kunɔkpɛndunku kí tì fɔre inɔbii nɛ.\f* liguonl nnɔ ki laa' nì te kobk nin pinan nin minan nɛ. U kpaan' binib kpàandeh tibont ma bo nɛ. \v 18 Bi là taa' itɛn yà bi yih yɛ̀ jaspi nnɔ nɛ ki mɛn' liguonl nnɔ. Udu nnɔ kɛ là yé miñɔ̀km mà wien, ki windeh ki likeh ki càareh tɛn lidingl nɛ. \v 19 Bi là taa' itɛn yà ya daaku faa kɛ ya bol nɛ ki mɔnge' liguonl nnɔ ya tɛnpuul. \q1 Likpiɛkl yé litɛnl là bi yih lɛ̀ jaspi nnɔ nɛ, \q1 liliel yé litɛnl là bi yih lɛ̀ safir nnɔ nɛ, \q1 litaal yé litɛnl là bi yih lɛ̀ agati nnɔ nɛ, \q1 nnan yé litɛnl là bi yih lɛ̀ emolod nnɔ nɛ, \q1 \v 20 nŋun yé litɛnl là bi yih lɛ̀ sadoniks nnɔ nɛ, \q1 nluob yé litɛnl là bi yih lɛ̀ kaneliyann nnɔ nɛ, \q1 nlole yé litɛnl là bi yih lɛ̀ krisolate nnɔ nɛ, \q1 nniiin yé litɛnl là bi yih lɛ̀ belil nnɔ nɛ, \q1 nwɛ yé litɛnl là bi yih lɛ̀ topasi nnɔ nɛ, \q1 piik yé litɛnl là bi yih lɛ̀ kalsedoni nnɔ nɛ, \q1 piiknba yé litɛnl là bi yih lɛ̀ yasɛnte nnɔ nɛ, \q1 piiknle yé litɛnl là bi yih lɛ̀ ametisi nnɔ nɛ. \p \v 21 Bi là taa' litɛnl là ya daaku faa bi yih lɛ̀ pɛrl nnɔ piik nin ile nɛ ki tien' udu nnɔ ya nañuɔn piik nin ile nnɔ. Nañɔbu kɛ nañɔbu là jin' litɛnl liba nɛ. Ki taa' miñɔ̀km mà windeh ki likeh ki càareh tɛn lidingl nnɔ ki cìe' mifɛnm mà dɔ udu nnɔ ya benku ni nnɔ. \p \v 22 Ma laa' udu nnɔ ni bi pɛ̀keh Uwien kuduku kùa ni, kimɛ Yonbdaan Uwien mituɔm kɛ ya daan nin Kipebuk nnɔ te udu nnɔ ni, nɛ binib pɛ̀keh bɛ. \v 23 Udu nnɔ ya nib ŋa nuunh wien nin ŋmaal ń li wendeh uʼni, kimɛ Uwien ya wenwenku nɛ wendeh wù, nɛ Kipebuk nnɔ yé uʼfrl. \v 24 Inibol kɛ li cuon uʼwenwenku ni, nɛ utingbɛn bo ya bɛrb li tuke biʼbont tà dienh bɛ ukpiɛke kí baa uʼni. \v 25 Udu nnɔ ya nañuɔn li tuu ki yɛ uyo kɛ nɛ, nɛ na ji li biire uʼni. \v 26 Bi li taa tibont tà dienh inibol kɛ ukpiɛke nin lifaal kí baa uʼni. \v 27 Nibonn nà kɛ yé tijɔknt ya bonn ŋa ń kɔ uʼni. Binib bà teh ijuɔke ya bont nin bà ya tùon nin biʼlenm ŋa kpe gbɛmɔ̀nt ya sɛn nnɔ mɔ ŋa ń kɔ uʼni. Binib bà ya yel kɛle' limiɛl ya gbɔnku ni nnɔ baba nɛ li kɔ uʼni. Kugbɔnku nnɔ yé Uwien ya Pebuk nnɔ yaaku nɛ. \c 22 \p \v 1 Uwien ya tond nnɔ wuɔn' nni miñunm mà dienh limiɛl ya kpen u windeh tɛn lidingl ki likeh ki càareh. Mì ñɛh Uwien nin Kipebuk nnɔ ya bɛrbiɛk saan nɛ. \v 2 Limiɛl ya subu se mifɛnm mà dɔ udu nnɔ ya benku ni nnɔ ya siik ni nɛ, ki te ukpen nnɔ ya kɛle kɛ ile, ki lùonh bolm piik nin mile libinl ni. Bù lùonh ŋmaal kɛ ŋmaal nɛ. Buʼfɛr yé kuŋàaku nɛ ki buuh inibol kɛ. \v 3 Uwien wiɛ' nà kɛ miŋùum ŋa ji li te udu nnɔ ni. Uwien nin Kipebuk ya bɛrbiɛk li te udu nnɔ ni nɛ, nɛ Uwien ya tonsɔnb ń li pukeh wɔ. \v 4 Bi li lɛ uʼnun bó, nɛ bi li kɛle uʼyel biʼyutun bo. \v 5 Na ji li biire uʼni, nɛ binib nnɔ ŋa ji li nuunh frl, ka ji li nuunh wien ń wende bɛ, kimɛ Yonbdaan Uwien nɛ li wendeh bɛ. Bi li yé bibɛrb nɛ uyo kɛ. \s1 Yesu ya baam ya gbɛr \p \v 6 Uwien ya tond nnɔ tɔke' nni ki ye: «Tigbɛr tuu te nɛ, ki kpɛ bɛ ń li du tuʼbo. Yonbdaan Uwien wà là cère' uʼñɔbonsɔknb sɔkn' uʼgbɛr nnɔ, nɛ sɔn' ní uʼtond wɔ ń lá wuɔn uʼtonsɔnb tibont tà li tien' na ń taande.» \p \v 7 *Yesu len' ki ye: «Li cengeh mɛn, n we ní na ń taande.» Wà kɛ tùɔre' ki ŋuuke Uwien ya gbɛr tà te kugbɔnku kuu ni nɔ ki tɔkeh nà laan teh nin nà lá li tien nnɔ ya gbɛr la, Uwien ya mɔnm te uʼbo. \p \v 8 Min San nɛ cii' tibont tuu bó ki laa' tù mɔ. N cii' tuʼbó, ki laa' tù ma nnɔ, nɛ n gbaan' utond wà wuɔn' nni tù nnɔ ya nun bó ń puke wɔ. \v 9 Nɛ u tɔke' nni ki ye n la tien nnɔ, kimɛ uʼmɔ yé min nin nʼtɔb bà yé *Uwien ya ñɔbonsɔknb nin bà tùɔre' ki ŋuuke kugbɔnku kuu ya gbɛr ya tonsɔntɔ nɛ. A li puke Uwien baba nɛ. \v 10 Nɛ ki tí tɔke' nni ki ye: «La bɔle Uwien ya gbɛr tà te kugbɔnku kuu ni nɔ, kimɛ tù li tien uyo wà nnɔ nɛkn' ní ŋɔ. \v 11 Wà bre la, wɔ ń li teh nà bre ki joh. Wà yíe tijɔknt ya tùon la, wɔ ń li kuɔndeh uʼba tijɔknt ki joh. Wà yé unimɔ̀n la, wɔ ń li teh tinimɔ̀nt ki joh. Wà yé Uwien yɔ la, wɔ ń juore kí li yé Uwien yɔ.» \p \v 12 *Yesu tí ye: «Li cengeh mɛn, n we ní na ń taande, kí li tuke lisuul ń lá su unil kɛ uʼtuonl kpɛ ma bo. \v 13 Min nɛ yé micincinm nin migbenm, ukpiɛk nin ufɔrkɛ.» \v 14 Binib bà sɔkreh biʼliɛrt nnɔ Uwien ya mɔnm te biʼbo. Bɛn nɛ ŋmɔbe usɛn bɛ ń mɔ limiɛl ya subu ya bii, kí ñɛ bunañɔbu kí kɔ udu nnɔ ni\f + \fr 22:14 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni nì kɛle' ki ye: «Binib bà boh tiʼgbɛr tà te kugbɔnku kuu ni nnɔ Uwien ya mɔnm te biʼbo nɛ.»\f*. \v 15 Ama bà teh ijuɔke ya bont nin biñɔkdɛnb nin isɔnsɔnd nin binikub nin bà pɛ ibule bo nnɔ, biʼkɛ fɛ itùon nin tigbɛr tà ŋa kpe gbɛmɔ̀nt ya sɛn nɛ, nɛ ki pɛ tuʼbo. Bɛn li juore saali nɛ. \p \v 16 «Min *Yesu nɛ sɔn' ní nʼtond wɔ ń lá tɔke nɛ tigbɛr tuu nʼtáan ni. N yé Dafid ya yaabil nɛ, ki wien tɛn litɛnŋɛŋmaasɛl.» \m \v 17 *Mifuoñaanm nin Uwien ya Pebuk ya jɛkpen ye: «Dɛn.» \q1 Wà kɛ cii' la, uʼmɔ ń ye: «Dɛn.» \q1 Uñuñun ŋmɔbe wà kɛ la, wɔ ń dɛn, \q1 wà yíe miñunm mà dienh limiɛl la, \q1 wɔ ń dɛn kí ñu, ki la pɛ̀ niba. \s1 Tigbɛfɔrkaar \p \v 18 N gbiereh wà kɛ ciih tigbɛr tà te kugbɔnku kuu ni, ki tɔkeh nà laan teh nin nà lá li tien nnɔ ya gbɛr nnɔ nɛ. Wà kɛ taa' tigbɛtɔr ki pukn' tigbɛr nnɔ bó la, Uwien li cère ijɛnd yà bi len' iʼbó kugbɔnku kuu ni nnɔ ń lu uʼbo. \v 19 Wà kɛ kùore' kugbɔnku kuu ya gbɛr la, Uwien ŋa ń cɛ̀be wɔ, wɔ ń mɔ bi len' limiɛl ya subu bùa bó kugbɔnku kuu ni nnɔ ya bii, ka ń cère wɔ ń kɔ uʼdu wà bi len' uʼbó kugbɔnku kuu ni nɔ ni mɔ. \p \v 20 Wà tɔke' tigbɛr tuu kɛ nnɔ ye: «Imɔ̀n nɛ n we ní na ń taande.» \p Imɔ̀n, Yonbdaan Yesu, dɛn. \p \v 21 Yonbdaan *Yesu ń juoke binib kɛ.