\id MRK Gangam: Le livre de la Nouvelle Amitié 2010 
\h Mark 
\toc1 Tigbɛmɔnmɔnt tà Mark kɛle' tù nnɔ 
\toc2 Mark 
\toc3 Mar 
\mt2 Tigbɛmɔnmɔnt tà 
\mt1 Mark 
\mt2 kɛle' tù nnɔ 
\imt1 Nà wɔngeh kugbɔnku kuu te ma bo 
\ip Mark ŋa yé Yesu ya tondb piik nin bile nnɔ ya uba. Ama u cii' Yesu ya gbɛr Piɛr nin Pɔl saan nɛ, kimɛ u tien' biʼsaan ki wuɔke'. U kɛle' kugbɔnku kuu ki de' binib bà nnɔ ya biba ŋa yé Sufmbɛ. Wa kɛle' kuʼni bi maa' Yesu ma bo, ka kɛle' Yesu len' tigbɛr tà nnɔ mɔ nì fɔke, ama u tùɔre' ki kɛle' Yesu sɔnsɔn' itùon yà nin u tien' miyɔkm ya bont tà kɛ, ki wuɔn' Yesu buu' biwiɛnb nin wɔn nin Sufmbɛ ya ciɛnb finfinde' ma bo nɛ. 
\ip Mark cin' uʼgbɔnku ma nnɔ, u wuɔn' ki ye Yesu yé Uwien ya Bijɛ nɛ (1:1), ki tì tonde' nin wɔn Yesu, Uwien ya Bijɛ ya kuum udɔpɔnpɔn bo ya gbɛr (15:39). 
\ip Bi li fre kí gbiire Mark ya gbɔnku ibɔk ile. Libɔkkpiɛkl cinh liyul 1:1 kí tì baa iyul 8:26 nɛ libɔkliel cinh iyul 8:27 kí tì baa 16:20. Kugbɔnku kuu ya bɔkkpiɛkl ni (1:1–8:26), Yesu buu' biwiɛnb, ki ŋɔre' isɛnpol binib saan, ki wɔkn' binib Uwien ya gbɛr. Ama wa yíe binib ń bɛnde u yé udaan wà nɛ ka toh binib mɔ ń tɔke u yé udaan wà. Kugbɔnku kuu ya bɔkliel ni (8:27–16:20), Mark yíe wɔ ń wuɔn binib kí ye Yesu yé Uwien ya Bijɛ nɛ. U yé Uwien ya Bijɛ ma nnɔ, nɛ cère' u teh miyɔkm ya bont. 
\ip Imɔ̀n, Yesu yé Uwien ya Bijɛ nɛ, ama u tuo' ki tien' uʼba unisaal ki tuo' Uwien ya ñɔbu bó, ki jin' ijɛnd ki tì kpo' udɔpɔnpɔn bo. 
\c 1  
\s1 San wà siih binib Uwien ya ñunm ya gbɛr 
\r (Matie 3:1-12; Luk 3:1-18; San 1:19-28) 
\p  
\v 1 *Uwien ya Bijɛ *Yesu Kristo ya gbɛmɔnmɔnt ya cinm.  
\v 2 Tù cin' tɛn *Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi là kɛle' ma uʼgbɔnku ni ki ye: 
\q1 «Liike, n li sɔn nʼtond wɔ ń liere ŋɛ, 
\q1 kí lá tùɔre aʼsɛn. 
\q1  
\v 3 Udaan uba te kupenpelku ni ki wuureh ki teh: 
\q1 ‹Tùɔre mɛn Yonbdaan ya sɛn, 
\q1 kí cubn uʼsɛngbɛnmu kí de wɔ.› » 
\p  
\v 4 Nnɔ nɛ San wà siih binib Uwien ya ñunm baa' ki te kupenpelku ni, ki kpaandeh ki teh: «Lèbre mɛn niʼtetem, ń sìi nɛ Uwien ya ñunm ŋɔ Uwien ń fère nɛ niʼbiɛre.»  
\v 5 Nɛ Sude ya tinfɛnm yaab kɛ nin Yerusalɛm yaab kɛ bàareh uʼsaan ki kpiireh biʼbiɛre, nɛ u siih bɛ Uwien ya ñunm Sudɛn ya kpenl ni. 
\p  
\v 6 San là guo liliɛrl là nnɔ bi taa' ñɔkma ya kobr nɛ ki lòn' lɛ̀. U là gbin kugbɔnku ya ningbɛnl nɛ uʼciɛk ni. U là jinh inacu nin tisiir nɛ.  
\v 7 U là tɔkeh linigol nnɔ ki teh: «Uba li paan nʼpuoli bó ní ki ŋmɔbe mituɔm ki cɛn' nni. Ma kpɛ ń bùɔn kí lore uʼtacɛningbɛn.  
\v 8 Min taa' miñunm nɛ ki sìi' nɛ Uwien ya ñunm. Wɔn nɛ lá li cère *Mifuoñaanm ń jiire ní niʼbo.» 
\s1 San sìi' Yesu Uwien ya ñunm 
\r (Matie 3:13–4:11; Luk 3:21-22; 4:1-13) 
\p  
\v 9 Tɔ, i ya dɛn nɛ *Yesu ñɛn' Nasarɛt, udu wà te Galile ya tinfɛnm ni nnɔ ki baa' San saan. Nɛ San sìi' wɔ Uwien ya ñunm Sudɛn ya kpenl ni.  
\v 10 *Yesu ñɛh miñunm ni uyo wà nnɔ nɛ ki laa' kutaaku kɛre', ki laa' *Mifuoñaanm jiinh ní ki naan unɛnjel, ki lá kɛ̀le' uʼbo.  
\v 11 Nɛ uniɛke uba ñɛn' paaki bó ní ki ye: «Sin, a yé nʼbijɛ nɛ, n yíe ŋɛ nɛ nʼyɛnm sɔnge aʼbo.» 
\s1 Satan biike' Yesu 
\p  
\v 12 I ya tàan bo, nɛ *Mifuoñaanm taa' *Yesu ki jon' kupenpelku ni.  
\v 13 U là tien' len iwien pinan nɛ, nɛ *Satan bìkreh wɔ. U te nin kumuɔku ni ya wɛnt nɛ, nɛ Uwien ya tondb toreh wɔ. 
\s1 Yesu cin' uʼtuonl Galile ni 
\p  
\v 14 Tɔ, nì tete nɛ bi lá cuo' San ki pɛkn'. Ni ya puoli bó nɛ *Yesu jon' Galile ki tì kpaandeh Uwien ya gbɛmɔnmɔnt,  
\v 15 ki teh: «Uyo baa'-a! Uwien ya bɛl nɛkn' ní ŋɔ. Lèbre mɛn niʼtetem, kí teke tigbɛmɔnmɔnt kí ji.» 
\s1 Yesu yin' bijɛnbɛb binan bɛ ń paan uʼbo 
\r (Matie 4:18-22; Luk 4:14-15; 5:1-11) 
\p  
\v 16 *Yesu cuonh ki kpàakeh Galile ya ñunciɛnm, nɛ ki laa' Simɔn nin uʼninjɛ Andre te ki wiɛnh bubɛbu. Bi là yé bijɛnbɛb nɛ.  
\v 17 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Paan mɛn nʼbo ní, ŋɔ ń cère ní li taakeh binib ki dienh nni.»  
\v 18 Bi dàan' biʼbàan i ya tàan bo, nɛ ki paan' uʼbo. 
\p  
\v 19 U jɛnde' waamu ki pukn', nɛ ki tí laa' Sebede ya bijiɛb Saak nin uʼninjɛ San te biʼñɛrbu ni, ki tùɔreh biʼbàan.  
\v 20 *Yesu yin' bɛ i ya tàan bo nɛ bi dàan' biʼbaa Sebede nin uʼtonsɔnb buñɛrbu nnɔ ni, ki paan' uʼbo. 
\s1 Yesu ŋɔre' usɛnpol ujɛ uba saan 
\r (Luk 4:31-37) 
\p  
\v 21 Yesu nin uʼpanpaankaab tì baa' Kapɛrnawum ya du ni. *Saba ya daali nɛ *Yesu kɔn' biʼtaanl ya duku ni, ki wɔknh binib Uwien ya gbɛr.  
\v 22 Nì cuo' binib bà cengeh uʼbó nnɔ miyɔkm cɛɛn, kimɛ wa wɔknh bɛ tɛn *Yiko ya wɔnwɔknb wɔknh ma bo, u wɔknh bɛ tɛn unil wà du u wɔknh nà bo nɛ. 
\p  
\v 23 Ujɛ uba mɔ là te *Sufmbɛ ya taanl ya duku nnɔ ni usɛnpol ŋaake wɔ, nɛ u wuure'  
\v 24 ki ye: «Nasarɛt ya Yesu, tinbi nin sin tu lɛ nɛ? A baa' á lá boln tɛ nɛ-ɛɛ? N bɛn a yé udaan wà. A yé Uwien ya Niñaan nɛ.»  
\v 25 Nɛ *Yesu tiɛn' uʼbo ki ye: «Ŋmile, kí siere ujɛ wuɔ saan.»  
\v 26 Nɛ usɛnpol nnɔ ñɔnñɔnge' ujɛ nnɔ nin ufaa, ki wuure' ki gbien', nɛ ki siere' uʼsaan.  
\v 27 Nɛ nì cuo' biʼkɛ miyɔkm cɛɛn. Nɛn saan nɛ bi niireh tɔb ki teh: «Nì yé bɛ sɔ? U wɔknh miwɔknfɛ̀nm nɛ ki du miʼbo-a, ki wɔbndeh isɛnpol mɔnɔn ì tuonh uʼñɔbu bó-a!»  
\v 28 Nɛn bo nɛ *Yesu ya yel kpére' Galile ya tinfɛnm ni niʼkɛ saan. 
\s1 Yesu buu' binib bà bun iwìɛn kɛ ya bol 
\r (Matie 8:14-17; Luk 4:38-41) 
\p  
\v 29 *Yesu nin bà pɛ uʼbo nnɔ ñɛn' litaanl ya duku nnɔ ni, nɛ ki jon' Simɔn nin Andre den. Saak nin San mɔ pìɛre' bɛ.  
\v 30 Tɔ, Simɔn ya cɔbnaa dɔ ki bun, uʼgbɛnɛnt ton. Nɛ bi pɔk ki tɔke' *Yesu ki ye u bun,  
\v 31 nɛ u baa' uʼsaan ki cuo' uʼnuɔ ki fin' wɔ. Uʼgbɛnɛnt sɔnge' nɛ u cɛ̀nde' bɛ. 
\p  
\v 32 Niʼdaali ya tajuɔku uwien lu' ma nnɔ, nɛ bi tukeh bà bun iwìɛn kɛ ya bol nin isɛnpol ŋaake bà nnɔ kɛ ya bol ki bàareh *Yesu saan.  
\v 33 Udu nnɔ ya nib kɛ là taan' Simɔn nin Andre den nɛ bunañɔbu saan.  
\v 34 Nɛ *Yesu buu' binib bà bun iwìɛn kɛ ya bol bi yɛbe, ki ŋɔre' isɛnpol binib saan ì yɛbe ka cèreh ì lienh, kimɛ ì bɛn wɔ. 
\s1 Yesu tɔke' binib Uwien ya gbɛr Galile ya tinfɛnm ni 
\r (Luk 4:42-44) 
\p  
\v 35 Utɛnŋafaa nɛ *Yesu fii' nì bìike ki ñɛn' ki jon' nib ŋa te nà saan ki tì kàareh.  
\v 36 Nɛ Simɔn nin uʼtɔntɔknlieb mɔ fii' ki ñɛn', ki nuunh wɔ,  
\v 37 bi tì laa' wɔ ma nnɔ, nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «Binib kɛ nuunh ŋɛ nɛ.»  
\v 38 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Tí jo mɛn nitɔnn bó, itengbaan yà te kɔnkɔnm nnɔ ni ŋɔ ń tì tɔke Uwien ya gbɛr niʼmɔ bó. Kimɛ nɛn bo nɛ n baa'.»  
\v 39 Nɛ ki taa' bɛ ki jon' Galile ya tinfɛnm kɛ ni, ki tì kɔh Sufmbɛ ya táan ya dur ni, ki kpaandeh Uwien ya gbɛr, ki ŋuɔh isɛnpol binib saan. 
\s1 Yesu cère' ujend uba lùore' 
\r (Matie 8:1-4; Luk 5:12-16) 
\p  
\v 40 Ujend uba baa' *Yesu saan, nɛ ki gbaan' uʼnintuɔli, ki gbáan' wɔ ki ye: «A yíe la, a li fre kí cère ń lùore.»  
\v 41 Yesu muɔ' wɔ micɛcɛkm cɛɛn, nɛ ki tɛnde' uʼnuɔ, ki mɛ' wɔ, ki tɔke' wɔ ki ye: «N yíe, lùore.»  
\v 42 I ya tàan bo nɛ lijendl nnɔ pɔk ki gben' nɛ u lùore'.  
\v 43 Nɛn saan nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye wɔ ń li joh, nɛ ki kpɛkpɛ' uʼbo,  
\v 44 ki ye: «Liike aʼyul bo ki la tɔke nil, ama jo tí tì lɛ utɔtuɔrkɛ, kí tien milùorm ya tuɔrl tɛn Moyis là ye bɛ ń li teh ma bo. Nɛn nɛ li wuɔn kí ye a lùore'.»  
\v 45 Ama ujɛ nnɔ bure' ma nnɔ, u tì kpaandeh tigbɛr nnɔ niʼkɛ saan nɛ. U tien' nnɔ ma nnɔ, nɛ *Yesu ŋa ji li fre kí kɔ du uba ni, ka bɔle'. U là juonh idugbaan nɛ nib ŋa te nà saan. Nɛ binib ñɛh niʼkɛ bó ki bàareh uʼsaan. 
\c 2  
\s1 Ujɛ uba ya tàan nin uʼnuɔ faan' Yesu cère' u faake' 
\r (Matie 9:1-8; Luk 5:17-26) 
\p  
\v 1 Iwenkàankɛ gɛ̀bre', nɛ *Yesu liɛbe' ki jon' Kapɛrnawum ya du bó. Binib cii' u te u càan' iden yà nnɔ ni,  
\v 2 nɛ linigol taan' niʼsaan ki yɛbe haali fɛnm ŋa ji tì te nañɔbu ni mɔnɔn. Nɛ u tɔkeh bɛ Uwien ya gbɛr.  
\v 3 Tɔ, binib biba tuke' ujɛ uba uʼtàan nin uʼnuɔ kɛ faan' ki baa' Yesu saan. Binib binan nɛ là tuke' wɔ.  
\v 4 Linigol nnɔ bo ba ń fre kí taa wɔ kí nɛ̀nde *Yesu ma nnɔ, nɛ ki don' u te kudulɛkaaku kùa ni nnɔ ya paaki, ki cube' libònl u se nà saan nnɔ, nɛ ki taa' ujɛ nnɔ ki kuɔn' ki yekn' nin linagɛnl nnɔ ki ble' *Yesu ya nun bó.  
\v 5 *Yesu laa' bi teke' wɔ ki jin' ma nnɔ, nɛ u tɔke' ujɛ nnɔ ki ye: «Nʼbukɛ, n fère' ŋɛ aʼbiɛre ŋɔ.» 
\p  
\v 6 *Yiko ya wɔnwɔknb biba kɛ niʼsaan ki maaleh biʼfɛ̀l ni ki teh:  
\v 7 «Bɛ tien' ujɛ wuɔ lienh nɔ nnɔ? U sukreh Uwien nɛ. Uwien baba ŋa ñí la, ŋmɛ li fre kí fère binib biʼbiɛre?»  
\v 8 *Yesu pɔk ki bɛnde' uʼyɛnm ni bi maaleh ma bo nɛ ki niire' bɛ ki ye: «Bɛ tien' ni maaleh nɔ nnɔ niʼyɛnm ni?  
\v 9 Ni lɛ ba faa? Ń tɔke ujɛ wuɔ kí ye n fère' wɔ uʼbiɛre nɛ faa bii wɔ ń fii kí yuure uʼnagɛnl kí li cuonh nɛ faa?  
\v 10 Nɛn bo, n li wuɔn nɛ kí ye Unil ya Bijɛ ŋmɔbe mituɔm uŋɛndun wuu ni wɔ ń fère binib biʼbiɛre.» Nɛ ki tɔke' ujɛ wà ya nuɔ nin uʼtàan faan' nnɔ ki ye:  
\v 11 «N lienh sin nɛ, fii kí yuure aʼnagɛnl, kí li kunh.» 
\p  
\v 12 I ya tàan bo nɛ u fii' ki yuure' uʼnagɛnl ki ñɛn' saali biʼkɛ ya nun bó. Nì cuo' biʼkɛ miyɔkm cɛɛn nɛ bi pɛ̀keh Uwien ki teh: «Ti fii' ma, ta laan laa' niɛ ya bonn ya tunbu.» 
\s1 Yesu yin' Lefi wɔ ń paan uʼbo 
\r (Matie 9:9-13; Luk 5:27-32) 
\p  
\v 13 *Yesu liɛbe' ki jon' Galile ya ñunciɛnm ya gbaal, nɛ binib ligol bàareh uʼsaan, u tɔkeh bɛ Uwien ya gbɛr.  
\v 14 U joh ma nnɔ nɛ ki laa' ulɛnpotekl uba kɛ lɛnpotekbùol, bi yih wɔ Lefi u yé Alfe ya bijɛ. Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye: «Paan nʼbo ní.» Nɛ u fii' ki paan' uʼbo. 
\p  
\v 15 Ni ya puoli bó nɛ *Yesu te Lefi den ki jinh tijier. Bilɛnpotekb ligol nin bibiɛrdɛnb mɔ là kɛ wɔn nin uʼpanpaankaab saan ki jinh tijier, kimɛ bi là paakeh uʼbo ki yɛbe.  
\v 16 *Yiko ya wɔnwɔknb biba, bà yé *Farisiɛnmbɛ nnɔ laa' *Yesu nin bilɛnpotekb nin bibiɛrdɛnb tɛ ki jinh tijier ma nnɔ nɛ bi niire' uʼpanpaankaab ki ye: «Bɛ tien' u tɛ ki jinh nin bilɛnpotekb nin bibiɛrdɛnb-i?» 
\p  
\v 17 *Yesu cii' bi len' ma bo, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Binib bà ŋmɔbe laanfiɛ ŋa nuunh dɔktiɛ, bà bun nɛ nuunh dɔktiɛ. Ma baa' ń yin nimɔ̀nb, n baa' ń yin bibiɛrdɛnb nɛ.» 
\s1 Uñɔlòle ya gbɛr 
\r (Matie 9:14-17; Luk 5:33-39) 
\p  
\v 18 Uyo uba nɛ San ya panpaankaab nin *Farisiɛnmbɛ là lùo buñɔbu, nɛ binib biba baa' ki lá niire' *Yesu ki ye: «Bɛ tien' San ya panpaankaab nin *Farisiɛnmbɛ yaab lùoh buñɔbu aʼyaab bɛn ŋa lùoh?»  
\v 19 Nɛ u jiin' bɛ ki ye: «Binib bà bi yin' bɛ upiikuɔn li fre kí lòle buñɔbu uyo wà piicɛ laan te biʼsaan-ii? Piicɛ laan te biʼsaan la, ba ń fre kí lòle ñɔbu.  
\v 20 Ama uyo uba we ní bɛ ń ñɛn piicɛ nnɔ biʼsaan ufaa. U ya yo nɛ bi li lòle buñɔbu.»  
\v 21 Nɛ ki tí ye: «Uba ŋa ń taa kpɛlcɛfɛ̀nku ya jenl kí lekn liliɛrkpaal. U tien' nnɔ la, kukpɛlcɛfɛ̀nku ya jenl nnɔ li kɛre liliɛrkpaal nnɔ nɛ libònl nnɔ ń yɛbre kí pukn.  
\v 22 Uba mɔ ŋa ń taa midaam mà ŋa laan muɔ' ki ben' kí piɛke iyɔkpaan ni. U tien' nnɔ la, midaam nnɔ li kpiɛn iyɔl nnɔ, kí wule kí ñɛnde nɛ iyɔl nnɔ mɔ ń saa. Bi piɛkeh midaam mà ŋa laan muɔ' ki ben' iyɔfɛ̀n ni nɛ.» 
\s1 Saba ya daali ya gbɛr 
\r (Matie 12:1-8; Luk 6:1-5) 
\p  
\v 23 *Saba uba ya daali nɛ *Yesu nin uʼpanpaankaab gɛ̀breh ikpàan iba ni. Bi cuonh ki joh ma nnɔ nɛ uʼpanpaankaab coh ijifen\f + \fr 2:23 \ft Liike Matie 12:1.\f* ki cienh.  
\v 24 Nɛ *Farisiɛnmbɛ niire' *Yesu ki ye: «Bɛ tien' aʼpanpaankaab teh yiko kùɔn' nà *Saba ya daali?»  
\v 25 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Na laan kaan' *Dafid là tien' ma bo nɛ-ɛɛ? Wɔn nin uʼnib ŋa là ŋmɔbe jier ma mikònm cuo' bɛ nnɔ  
\v 26 u kɔn' Uwien ya ninbonl ni, uyo wà Abiyatar là yé bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn nnɔ, ki taa' kpɔnɔ wà bi taa' ki de' Uwien nnɔ ki ŋmɔn', nɛ ki de' wɔn nin bà tɔke nnɔ biʼmɔ ŋmɔn'. Ama bitɔtuɔrkaab baba nɛ là ŋmɔbe usɛn bɛ ń ŋmɔn kpɔnɔ nnɔ.»  
\v 27 Nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Unisaal bo nɛ Uwien sien' *Saba ya daali, na yé *Saba ya daali bo nɛ Uwien ñɛn' unisaal.  
\v 28 Nɛn bo, Unil ya Bijɛ nɛ ŋmɔbe usɛn wɔ ń wuɔn bi li tien nà haali *Saba ya daali mɔnɔn.» 
\c 3  
\s1 Ujɛ uba ya nuɔ uba faan', Yesu cère' u faake' Saba ya daali 
\r (Matie 12:9-14; Luk 6:6-11) 
\p  
\v 1 *Saba uba ya daali nɛ *Yesu tí liɛbe' ki kɔn' *Sufmbɛ ya taanl ya duku ni. Ujɛ uba mɔ te len uʼnuɔ uba faan'.  
\v 2 Nɛ bi sekndeh ki likeh u li cère ujɛ nnɔ ń faake *Saba ya daali bii wa ń cère wɔ ń faake, kimɛ bi là nuunh bi li dule nà bo kí biin wɔ nɛ.  
\v 3 Nɛ *Yesu tɔke' ujɛ wà ya nuɔ faan' nnɔ ki ye: «fii kí sere siik ni.»  
\v 4 Nɛ ki niire' bɛ ki ye: «*Saba ya daali la, unil ŋmɔbe usɛn wɔ ń tien nà mɔn bii nà bre nɛ? U ŋmɔbe usɛn wɔ ń ŋmiɛn unil bii wɔ ń ku wɔ nɛ?» Ba jiin' wɔ.  
\v 5 Nɛ u liike' bɛ ki gɔbre' ki bòn' nin ubenpiebe, uʼyɛnm saa' biʼyufaa bo, nɛ u tɔke' ujɛ wà ya nuɔ faan' nnɔ ki ye: «Tɛnde aʼnuɔ.» U tɛnde' uʼnuɔ nɛ u jire' uʼciɛm.  
\v 6 Nɛn saan nɛ *Farisiɛnmbɛ ñɛn', ki taan' ki kɛ̀le' i ya tàan bo nin Herod yaab bɛ ń gbiere kí liike bi li tien ma kí ku Yesu. 
\s1 Linigol taan' Yesu saan 
\p  
\v 7 Nɛ *Yesu nin uʼpanpaankaab siere' niʼsaan ki bure' miñunciɛnm bó, nɛ linigociɛnl paan' uʼbo. Linigol nnɔ ñɛn' ní Galile ya tinfɛnm ni nin Sude ya tinfɛnm ni  
\v 8 nin Yerusalɛm ni nin Idume ya tinfɛnm ni nin mitinfɛnm mà te Sudɛn ya kpenpuol nnɔ ni nin Tir nin Sidɔn ya tinfɛnm ni nɛ. Bi là yɛbe cɛɛn nɛ. Bi cii' *Yesu teh miyɔkm ya bont ma nnɔ nɛ cère' bi baa' uʼsaan.  
\v 9 Nɛ u tɔke' uʼpanpaankaab ki ye bɛ ń taa buñɛrbu kí pùkn miñunm bo wɔ ń kɔ ŋɔ linigol nnɔ la pɛbe wɔ.  
\v 10 Kimɛ u là cère' binib faake ki yɛbe ma nnɔ nɛ biwiɛnb kɛ kpiɛleh bɛ ń nɛ̀nde kí mɛ wɔ.  
\v 11 Isɛnpol yà ŋaake binib nnɔ laa' wɔ la, ì cèreh bi gbaandeh uʼnintuɔli nɛ ki wuureh ki teh: «A yé Uwien ya Bijɛ nɛ.»  
\v 12 Ama *Yesu tɛngeh isɛnpol nnɔ bo nɛ ki teh ì la cère binib ń bɛnde u yé udaan wà. 
\s1 Yesu gɛ̀nde' uʼtondb piik nin bile 
\r (Matie 10:1-4; Luk 6:12-16) 
\p  
\v 13 Ni ya puoli bó nɛ *Yesu don' lijuɔl bo, ki yin' u yíe binib bà nnɔ. Bi baa' uʼsaan,  
\v 14 nɛ u gɛ̀nde' binib piik nin bile bɛ ń li tuu ki te uʼsaan, nɛ ki yin' bɛ uʼtondb. U gɛ̀nde' bɛ wɔ ń li sɔnh bɛ bi tì tɔkeh binib tigbɛmɔnmɔnt nɛ,  
\v 15 kí li ŋmɔbe mituɔm ki ŋuɔh isɛnpol binib saan.  
\v 16 U gɛ̀nde' binib piik nin bile bà nnɔ ya yel sɔ: Simɔn, u baan' wɔ Piɛr  
\v 17 nin Sebede ya bijiɛb Saak nin uʼninjɛ San, u baan' bɛ Bowanɛrgɛs, niʼtingi si: «itɛtiɛn ya nib»  
\v 18 nin Andre nin Filip nin Batelemi nin Matie nin Toma nin Alfe ya bijɛ Saak nin Tade nin Simɔn wà ya nun mɔ́n uʼdu ya gbɛr bo  
\v 19 nin Sudas Iskariyɔt wà lá li kuɔre wɔ nnɔ. 
\s1 Biba ye Yesu ŋmɔbe Bɛlsebul ya tuɔm nɛ 
\r (Matie 12:22-32; Luk 11:14-23; 12:10) 
\p  
\v 20 *Yesu kun' nɛ linigol tí taan' uʼsaan haali wɔn nin uʼpanpaankaab ŋa tì ŋmɔbe fɛnm bɛ ń ji jier mɔnɔn.  
\v 21 Uʼden yaab cii' nì te nnɔ nɛ bi baa' bɛ ń taa wɔ. Kimɛ bi maaleh ki teh u waare' nɛ. 
\p  
\v 22 Tɔ, Yiko ya wɔnwɔknb bà ñɛn' Yerusalɛm bó ní nnɔ lienh ki teh Bɛlsebul nɛ ŋaake wɔ. Wɔn isɛnpol ya ciɛn nɛ dienh wɔ mituɔm u ŋuɔh isɛnpol binib saan.  
\v 23 Nɛ u yin' bɛ ki pɔn' bɛ mikpɛnjɛnm ki ye: «*Satan li tien mila kí ŋɔre wɔn *Satan?  
\v 24 Libɛl liba ya nib bore' tɔb ki kɔnh biʼŋmiɛl ni la, libɛl nnɔ li juore fɛnm nɛ.  
\v 25 Iden iba mɔ ya nib bore' tɔb ki kɔnh biʼŋmiɛl ni la, iden nnɔ li juore fɛnm nɛ.  
\v 26 Nɛn bo nɛ *Satan liɛbe' ki kɔnh nin uʼba la, u li gben kí juore fɛnm nɛ. 
\p  
\v 27 «Uba ŋa ń fre kí kɔ ufɛfaa den kí fie uʼbont ka ŋmɔbe tuɔm mà u li kpiɛ kí lòle wɔ kí yaan. U lòle' wɔ la, u ya yo nɛ u li fre kí kɔ uʼden kí fie uʼbont kɛ.  
\v 28 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, Uwien li fère binib biʼbiɛre kɛ, kí fère bɛ bi suke' wɔ isuk ì yɛbe ki kpɛ ma kɛ.  
\v 29 Ama, unil suke' *Mifuoñaanm mɛn la, Uwien ŋa ń fère wɔ, uʼbiɛre li juore uʼbo nɛ haali uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm.»  
\v 30 Bi tɔke' wɔ ki ye usɛnpol nɛ ŋaake wɔ ma nnɔ, nɛ cère' u len' nnɔ. 
\s1 Yesu ya naa nin uʼninjiɛb 
\r (Matie 12:46-50; Luk 8:19-21) 
\p  
\v 31 Tɔ, *Yesu ya naa nin uʼninjiɛb baa' ní ki lá te saali, nɛ ki sɔn' bɛ ń tì yin wɔ.  
\v 32 Linigol kɛ ki guɔn' wɔ, nɛ bi tɔke' wɔ ki ye: «Aʼnaa nin aʼninjiɛb [nin aʼninsiɛb]\f + \fr 3:32 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni \fq nin aʼninsiɛb \ft ŋa te tuʼni.\f* te saali ki nuunh ŋɛ.»  
\v 33 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Ŋmɛ nɛ yé nʼnaa? Bi lɛ yé nʼninjiɛb-i?»  
\v 34 Ki liike' ki bòn' binib bà kɛ ki guɔn' wɔ nnɔ nɛ ki ye: «Liike mɛn, nʼnaa nin nʼninjiɛb sɔ.  
\v 35 Unil wà kɛ teh Uwien yíe nà la, wɔn nɛ yé nʼninjɛ, ki yé nʼninsɛ, ki yé nʼnaa.» 
\c 4  
\s1 Wà plè' tibonbuor ya bim ya kpɛnjɛnm 
\r (Matie 13:1-9; Luk 8:4-8) 
\p  
\v 1 *Yesu tí liɛbe' ki jon' Galile ya ñunciɛnm ya gbaal ki tì wɔknh binib Uwien ya gbɛr. Linigociɛnl tí taan' uʼsaan nɛ u kɔn' ki kɛ̀le' buñɛrbu ni miñunm bo. Linigol nnɔ kɛ te miñunm ya gbaal.  
\v 2 Nɛ u wɔknh bɛ tibont tù yɛbe mikpɛnjɛnm ni, ki tɔkeh bɛ ki teh:  
\v 3 «Li cengeh mɛn, ukpaal uba nɛ jon' wɔ ń tì plè tibonbuor ya bim.  
\v 4 U plèh ma nnɔ, miba lu' usɛngbɛ, nɛ inuɔn baa' ki lá jin' mɛ̀.  
\v 5 Mitɔm lu' kutɛntiɛku bo, tɛnbim ŋa yɛbe nà saan. Tɛnbim ŋa yɛbe ma nnɔ, nɛ mì pɛn' tonm.  
\v 6 Uwien ñɛn' ki tonge', nɛ ki sɛ' mɛ̀. Ma ŋmɔbe ñaan mɔnmɔnm ma nnɔ, nɛ mì waan', ki kpo'.  
\v 7 Mitɔm mɔ lu' kujɛgorku ni. Nɛ kujɛgorku kpére' ki wɔbn' mɛ̀ nɛ ma lùon'.  
\v 8 Mitɔm mɔ lu' kitinmɔnmɔnk bo, ki pɛn', ki kpére', ki lùon'. Miba lùon' pitata, mitɔm piluoluob, mitɔm mɔ kokobk.»  
\v 9 Nɛ ki tí ye: «Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii.» 
\s1 Bɛ tien' Yesu pɔh binib mikpɛnjɛnm-i? 
\r (Matie 13:10-17; Luk 8:9-10) 
\p  
\v 10 *Yesu nin uʼtondb piik nin bile nin binib bà tuu ki paakeh uʼbo nnɔ tì te biʼbaba ma nnɔ, nɛ bi niire' wɔ mikpɛnjɛnm nnɔ ya tingi.  
\v 11 Nɛ u jiin' bɛ ki ye: «Uwien nɛ cère' ninbi bɛnde' uʼbɛl ni ya gbɛbɔlkaar. Binib bà ŋa te uʼbɛl ni nnɔ wɔn, nì yé bɛn bo mikpɛnjɛnm baba nɛ,  
\v 12 ŋɔ 
\q1 ‹bɛ ń li likeh ka lɛnh, 
\q1 kí li cengeh ka ciih niʼtingi, 
\q1 nnɔ ŋa ñí la, bi cii' niʼtingi, 
\q1 ki lèbre' biʼtetem la, 
\q1 Uwien li fère bɛ biʼbiɛre nɛ.› » 
\s1 Wà plè' tibonbuor ya bim ya kpɛnjɛnm ya tingi 
\r (Matie 13:18-23; Luk 8:11-15) 
\p  
\v 13 *Yesu niire' bɛ ki ye: «Na cii' mikpɛnjɛnm miɛ ya tingi la, ni li tien mila kí cii mà kɛ sìen' nnɔ ya tingi?  
\v 14 Mikpɛnjɛnm nnɔ ya tingi sɔ: ukpaal nnɔ te tɛn unil wà tɔkeh binib Uwien ya gbɛr nɛ.  
\v 15 Mibim mà lu' usɛngbɛ nnɔ yé binib bà ciih Uwien ya gbɛr, *Satan bàareh i ya tàan bo ki lá ñɛndeh tù biʼfɛ̀l ni nɛ.  
\v 16 Mibim mà lu' kutɛntiɛku bo nnɔ mɔ yé binib bà ciih Uwien ya gbɛr, ki teknh tù tontonm nin uyɛnsɔnge,  
\v 17 ama ka cèreh tù kpaakeh ñaan biʼfɛ̀l ni nɛ, nɛ ta wuɔkreh biʼni mɔ. Liwɔbl bii ijɛnd tu' bɛ tuʼbo la, bi pɔk kí wiɛ Uwien ya sɛn nɛ.  
\v 18 Mibim mà lu' kujɛgorku ni nnɔ mɔ yé binib bà ciih Uwien ya gbɛr,  
\v 19 nɛ uŋɛndun wuu ya gbɛr nin lifaal ya yɛnmaale yà lɛreh binib nnɔ nin tibont kɛ ya yɛnmaale kɔh biʼfɛ̀l ni, ki wɔbndeh tù, ki cèreh ta ń fre kí sɔn tuonl.  
\v 20 Mibim mà lu' kitinmɔnmɔnk bo nnɔ mɔ yé binib bà ciih tigbɛr nnɔ, ki teknh tù, ki te tɛn mibim mà lùonh nɛ. Miba lùonh pitata, mitɔm piluoluob, mitɔm mɔ kokobk.» 
\s1 Lifrl ya kpɛnjɛnm 
\r (Luk 8:16-18) 
\p  
\v 21 Nɛ *Yesu tí tɔke' bɛ ki ye: «Unil sɛ' lifrl la, u li taa kusɛnku kí cubn li bo-oo? Bii u li taa lɛ̀ kí sien igado ya tingi-ii? Wa ń taa lɛ̀ kí tuɔn likpɛnkpɛnl bo ka-aa?  
\v 22 Kimɛ niba ŋa te ki buɔ ŋɔ ba lá li lɛ nɛ̀, niba mɔ ŋa ń juore kí li buɔ ŋɔ ka lá li ñɛ upaan bo.  
\v 23 Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii.» 
\p  
\v 24 U tí tɔke' bɛ ki ye: «Liike mɛn niʼyul bo nin ni ciih tigbɛr tà nɔ. Ni taah nà ki bìkreh tibont ki dienh binitɔb nnɔ Uwien mɔ li taa nɛn nɛ kí biike kí de nɛ. U li biike kí gɛ̀bre nnɔ mɔnɔn kí de nɛ.  
\v 25 Kimɛ wà ŋmɔbe la, bi li de wɔ kí pukn nɛ. Wà ŋa ŋmɔbe la, bi li tonde kí fie u ŋmɔbe nà waamu nnɔ mɔnɔn nɛ.» 
\s1 Kitink cèreh tibonbuor pɛh ma bo ya kpɛnjɛnm 
\p  
\v 26 Yesu tí len' ki ye: «Uwien ya bɛl naan tibonbuor ya bim mà ujɛ uba bule' mɛ̀ uʼkpàabu ni nɛ.  
\v 27 U gɔh-ɔɔ, u likeh ñɔnku nin wien ni-ii, mibim nnɔ pɛh nɛ ki kpienh, wa bɛn mì teh ma bo.  
\v 28 Kitink nɛ cèreh mì pɛh, ki cinh ki kpienh, kí tì pobe kí maa, kí tien ijifen, kí fɔre nin mibim.  
\v 29 Nì lá ben' ki kpaan' micem la, nɛ wɔ ń taa puoko kí jo kí tì ce.» 
\s1 Mibim mà ñilke ya kpɛnjɛnm 
\r (Matie 13:31-32, 34; Luk 13:18-19) 
\p  
\v 30 *Yesu tí len' ki ye: «Ti li taa ba kí nɛnge Uwien ya bɛl-i? Ti li taa milɛ kpɛnjɛnm ba kí nɛnge lɛ̀?  
\v 31 Lì naan mibim mà bi yih mɛ̀ mutaar nnɔ nɛ. Mɛn nɛ yé mibim mà ñilke tikpinsir kɛ ya bim ni kitink bo.  
\v 32 Ama bi bule' mɛ̀ la, mì li pɛ kí kpére kí gɛ̀bre kpinsiiku kɛ kpinsiiku, kí tien isigben yà gbenge. Inuɔn li fre kí tere isigben nnɔ ya sɔnge ni kí li kɔ mɔnɔn.» 
\p  
\v 33 *Yesu taah mikpɛnjɛnm ma sɔ ya bol mì yɛbe ki tɔkeh binib Uwien ya gbɛr, bi li fre kí cii ma bo.  
\v 34 Wa tɔkeh bɛ tuba ka pɔn' bɛ kpɛnjɛnm. Ama wɔn nin uʼpanpaankaab lá te biʼbaba la, nɛ u tɔkeh bɛ mikpɛnjɛnm nnɔ kɛ ya tingi. 
\s1 Yesu cère' kutafaaku ŋmile' 
\r (Matie 8:23-27; Luk 8:22-25) 
\p  
\v 35 Niʼdaali ya taajuɔku, uwien benh wù ń kɔ ma nnɔ, nɛ Yesu tɔke' uʼpanpaankaab ki ye: «Cère mɛn tí puore kí jo miñunciɛnm ya gbaatɔl bó.»  
\v 36 U cɛ̀be' linigol nnɔ, nɛ uʼpanpaankaab kɔn' uʼsaan buñɛrbu ni ki tuke' wɔ ki bure'. Iñɛrtɔ mɔ là pɛ biʼbo.  
\v 37 Bi joh ma nnɔ nɛ kutafaabiiku kuba fii', ki cèreh iñungbegbel fih ki yildeh buñɛrbu nnɔ bo, nɛ miñunm kuonh buʼni haali bù tì benh bù ń gbe.  
\v 38 Nin nɛn kɛ ŋɔ *Yesu wɔn dɔ buñɛrbu ni nɛ puoli bó ki gɔh ki kuu liyukukul. Nɛ bi baa' ki lá fìnde' wɔ ki tɔke' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, ti benh tí luo, nɛ ŋa tɔnge-ee?»  
\v 39 Nɛn saan nɛ u fìnde', ki tiɛn' kutafaaku nnɔ bo, nɛ ki tɔke' miñunm nnɔ ki ye: «Duɔn suoo.» Nɛ kutafaaku go, niʼkɛ ŋmile' cim.  
\v 40 Nɛ u niire' bɛ ki ye: «Bɛ tien' ni sɛn' bujɛwaanbu nɔ nnɔ? Na laan biɛ ki ŋmɔbe tekjim nɛ-ɛɛ?»  
\v 41 Bujɛwaanbu cuo' bɛ ki gbien' nɛ bi niireh tɔb ki teh: «U cinbe ki yé bɛ ya nitunbu sɔ, kutafaaku nin miñunm kɛ tì boh wɔ?» 
\c 5  
\s1 Usɛnpol ŋaake ujɛ uba Yesu ŋɔre' wɔ 
\r (Matie 8:28-34; Luk 8:26-39) 
\p  
\v 1 *Yesu nin uʼpanpaankaab tì baa' miñunciɛnm ya gbaatɔl, Gerasa yaab ya tinfɛnm ni.  
\v 2 U ñɛh buñɛrbu ni uyo wà nnɔ nɛ ujɛ uba pɔk ki ñɛn' ikul bó ní ki cendeh wɔ. Usɛnpol nɛ là ŋaake wɔ.  
\v 3 U là kɔ bi subeh binib tijɔlulnt tà ni nnɔ nɛ. Bi lòle' wɔ tikudɔkr mɔnɔn la, u cienh tù nɛ. Nɛn bo nɛ uba ŋa ji là li fre kí cuo wɔ.  
\v 4 Bi là taah mugbiɛmu nin tikudɔkr nɛ ki lùoh wɔ, nɛ u cienh tikudɔkr nnɔ ki kɔ̀h mugbiɛmu nnɔ. Uba ŋa là li fre wɔ.  
\v 5 U là tuu ki te ikul nnɔ ni nin igbɛngbɛn bo nɛ ñɔnku nin wien ni ki wuureh, ki taah itɛn ki bungreh uʼba. 
\p  
\v 6 U te fɔnfɔkm, ki laa' Yesu, nɛ ki sɛn' ki lá gbaan' uʼnintuɔli,  
\v 7 ki wuure' ufaa bo ki ye: «Yesu, Uwien wà ŋa ŋmɔbe Nacentɔ ya Bijɛ, min nin sin tu lɛ nɛ? N gbáanh ŋɛ nɛ, Uwien bo, la jɛ̀nde nni.»  
\v 8 Yesu tɔke' usɛnpol nnɔ ki ye wɔ ń siere ujɛ nnɔ saan ma nnɔ nɛ cère' u len' nnɔ.  
\v 9 Nɛn saan nɛ *Yesu niire' wɔ ki ye: «Bi yih ŋɛ ba?» Nɛ u ye: «Ti yɛbe ma nnɔ, bi yih nni Ligol nɛ,»  
\v 10 ki tùɔreh ki gbáanh wɔ ki teh u la ŋɔre bɛ kí ñɛn mitinfɛnm nnɔ ni. 
\p  
\v 11 Tɔ, fangambɛ biba mɔ là te niʼsaan ligbɛngbɛnl bo ki yɛbe ka dindin, bi kpaah bɛ.  
\v 12 Nɛ isɛnpol nnɔ gbáan' *Yesu ki ye wɔ ń cɛ̀be yɛ̀, yɛ̀ ń jo kí tì kɔ fangambɛ biɛ nɔ.  
\v 13 U tuo', nɛ ì siere' ujɛ nnɔ saan, ki tì kɔn' fangambɛ nnɔ. Nɛ fangambɛ nnɔ kɛ sɛn' ki tinde' ligbɛngbɛnl, ki tì lu' miñunm ni ki luo'. Fangambɛ nnɔ là li baa tɛn itur ile. 
\p  
\v 14 Bà kpaah fangambɛ nnɔ sɛn' ki jon' udu ni nin idugbaan ki tì tɔke' binib tigbɛr nnɔ. Bi cii' tù ma nnɔ, nɛ ki baa' bɛ ń lá liike nà tien'.  
\v 15 Bi baa' *Yesu saan ki laa' ujɛ wà isɛnpol yà yɛbe là ŋaake wɔ nnɔ ya yɛnm jire' u kɛ ki guo, nɛ bujɛwaanbu cuo' bɛ.  
\v 16 Nɛ binib bà là te niʼsaan ki laa' *Yesu cère' ujɛ nnɔ faake' ma bo nin nà tien' fangambɛ nnɔ tɔke' bɛ niʼkɛ.  
\v 17 Nɛ bi gbáan' *Yesu ki ye wɔ ń ñɛ biʼtinfɛnm ni. 
\p  
\v 18 Nɛ u liɛbe' ki kɔn' buñɛrbu. U liɛbeh wɔ ń tì kɔ buñɛrbu ma nnɔ nɛ ujɛ wà isɛnpol là ŋaake wɔ nnɔ gbáanh wɔ ki teh wɔ ń cère wɔ ń paan uʼbo.  
\v 19 Nɛ u yìe', ki tɔke' wɔ ki ye: «Liɛbe kí kun kí tì tɔke aʼden yaab Yonbdaan muɔ' ŋɛ micɛcɛkm ki tien' nà kɛ ki de' ŋɛ nnɔ.»  
\v 20 Nɛ u bure' ki gɛ̀breh mitinfɛnm mà bi yih mɛ̀ Idu Piik nnɔ ni, ki tɔkeh binib *Yesu tien' nà kɛ ki de' wɔ. Nɛ nì cuo' biʼkɛ miyɔkm cɛɛn. 
\s1 Yesu cère' upii uba faake', ki mɛkre' kibupiik kiba mɔ 
\r (Matie 9:18-26; Luk 8:40-56) 
\p  
\v 21 *Yesu liɛbe' ki puore' miñunciɛnm ya gbaatɔl nin buñɛrbu nɛ linigociɛnl taan' uʼsaan miñunm nnɔ ya gbaal.  
\v 22 Nɛn saan nɛ *Sufmbɛ ya taanl ya duku ya ciɛn uba baa', bi yih wɔ Yayirus. U laa' *Yesu ma nnɔ, nɛ ki gbaan' uʼnintuɔli,  
\v 23 ki gbáan' wɔ cɛɛn ki ye: «Nʼbisɛ benh wɔ ń kpo nɛ. N gbáanh ŋɛ nɛ, dɛn kí taa aʼnuɔ kí paan uʼbo wɔ ń faake kí li fuobe.»  
\v 24 Nɛ *Yesu paan' uʼbo ki bure', linigociɛnl pɛ uʼbo ki pɛbeh wɔ ikɛle kɛ. 
\p  
\v 25 Tɔ, upii uba mɔ là te niʼsaan, ki laa' tifɛr ibin piik nin ile ta gben'.  
\v 26 U là jon' dɔktiɛmbɛ ligol saan, ki laa' ijɛnd kɛ ya bol biʼnuɔ ni, ki ñɛnde' uʼlike kɛ ki tì gben' na tungreh, ama uʼwìɛn nnɔ kpireh ki joh nɛ.  
\v 27-28 U cii' bi lienh *Yesu bó, nɛ u maale' uʼyɛnm ni ki ye: «N mɛ' uʼwɛngolkaar mɔnɔn la, n li faake nɛ.» Nɛ ki pɛ *Yesu bo linigol nnɔ ni, ki tì mɛ' uʼwɛngolkaar.  
\v 29 Uʼfɛr nnɔ pɔk ki gben' i ya tàan bo, nɛ u bɛnde' uʼgbɛn ni ki ye uʼwìɛn nnɔ gben'-a!  
\v 30 U ya yo nɛ *Yesu mɔ pɔk ki bɛnde' ki ye mituɔm miba ñɛn' uʼni, nɛ ki jiɛbe' linigol nnɔ ni ki niire' ki ye: «Ŋmɛ mɛ' nʼwɛngolkaar-i?»  
\v 31 Nɛ uʼpanpaankaab tɔke' wɔ ki ye: «A laa' linigol liɛ pɛbeh ŋɛ ikɛle kɛ ma bo nɛ a niireh ki teh ŋmɛ mɛ' ŋɛ-ɛɛ?»  
\v 32 Nɛ u jiɛbeh ki likeh niʼkɛ saan wɔ ń lɛ udaan wà mɛ' wɔ.  
\v 33 Upii nnɔ bɛn nibonn nà tien' wɔ ma nnɔ, nɛ bujɛwaanbu cuo' wɔ uʼgbɛnɛnt ŋɔh. Nɛ u baa' ki lá gbaan' *Yesu ya nintuɔli, ki tɔke' wɔ tigbɛmɔ̀nt kɛ.  
\v 34 Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye: «Nʼbisɛ, aʼtekjim nɛ ŋmiɛn' ŋɛ. Li joh nin uyɛnduɔn. Aʼwìɛn nnɔ gben' nínɔ.» 
\p  
\v 35 *Yesu laan te ki lienh, nɛ binib biba ñɛn' Yayirus donbó ki lá tuobe' bɛ usɛn ni nɛ ki tɔke' Yayirus ki ye: «Aʼbisɛ kpo'-a! La ji ń li ŋmɔbe Cɛnbaa yɛnŋaabe.»  
\v 36 *Yesu cii' bi len' ma bo. Nin nɛn kɛ u tɔke' wɔ ki ye: «La fɛnge, teke nni kí ji baba.»  
\v 37 Nɛ ka cère' binib kɛ paan' uʼbo, u cère' Piɛr nin Saak nin Saak ya ninjɛ San baba nɛ paan' uʼbo.  
\v 38 Bi tì baa' Yayirus den nɛ ki cii' kuwaaku bó. Binib te niʼsaan ki yɛbe, ki muɔh ki kpìɛndeh cɛɛn.  
\v 39 *Yesu kɔn' iden nnɔ ni nɛ ki niire' bɛ ki ye: «Bɛ tien' ni muɔh ki ŋmɔbe kuwaaku nɔ nnɔ? Kibuk nnɔ ŋa kpo', kì gɔh nɛ.» 
\p  
\v 40 U len' nnɔ ma nnɔ, nɛ bi lɛh wɔ. Nɛn saan nɛ u ŋɔre' biʼkɛ ki ñɛn' saali, nɛ ki taa' kibuk nnɔ ya naa nin kiʼbaa nin uʼpanpaankaab bita nnɔ ki kɔn' kì te kuduku kùa ni nnɔ,  
\v 41 nɛ ki cuo' kiʼnuɔ, ki tɔke' kɛ̀ biʼlenm ni ki ye: «Talita kumi,» niʼtingi si: «Kibupiikɛ, n tɔkeh ŋɛ nɛ fii!» 
\p  
\v 42 Nɛ kì fii' ki sere' i ya tàan bo, ki cuonh. Bi laa' nnɔ ma nnɔ, nɛ nì cuo' biʼkɛ miyɔkm ki tì kɛnde'. Kì là yé ibin piik nin ile ya bupiik nɛ.  
\v 43 Nɛ *Yesu kpɛkpɛ' biʼbo, ki ye bi la tɔke nil, nɛ ki ye bɛ ń de kɛ̀ tijier kɛ̀ ń ji. 
\c 6  
\s1 Nasarɛt ya nib ŋa teke' Yesu ki jin' 
\r (Matie 13:53-58; Luk 4:16-30) 
\p  
\v 1 *Yesu siere' niʼsaan ki liɛbe' uʼdu ni nɛ uʼpanpaankaab paan' uʼbo.  
\v 2 *Saba ya daali nɛ u kɔn' biʼtaanl ya duku ni, ki wɔknh binib Uwien ya gbɛr. Nì cuo' linigol là cenge uʼbó nnɔ miyɔkm cɛɛn, nɛ bi niireh tɔb ki teh: «U laa' nɛn kɛ lɛ saan-i? U laa' la miɛ ya yɛnfuom-i? U teh miyɔkm ya bont tà nɔ, u teh mila ki teh tù?  
\v 3 Kanpinta ŋa ñí-ii? Mari ya bijɛ ŋa ñí-ii? Saak nin Yosɛ nin Sud nin Simɔn ya ninjɛ ŋa ñí-ii? Uʼninsiɛb ŋa te niɛ saan-ii?» Nnɔ nɛ biʼyɛnm ŋa ŋmaake' uʼbo nɛ ba teke' uʼgbɛr.  
\v 4 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «*Uwien ya ñɔbonsɔknl kɛ ñɔbonsɔknl ya du ni yaab nin uʼdensɛn yaab nin uʼdencɛnl yaab baba nɛ ŋa boh wɔ.»  
\v 5 U taa' uʼnuɔ ki paan' biwiɛnb biba bo nɛ bi faake' baba ŋa ñí la, wa ji fre ki tien' yɔkm ya bontɔnn niʼsaan.  
\v 6 Ba teke' wɔ ki jin' ma nnɔ nɛ nì cuo' wɔ miyɔkm cɛɛn. 
\s1 Yesu sɔn' uʼpanpaankaab piik nin bile 
\r (Matie 10:5-15; Luk 9:1-6) 
\p U siere' niʼsaan nɛ ki cuonh itengbaan ni ki wɔknh binib tigbɛmɔnmɔnt.  
\v 7 U yin' uʼpanpaankaab piik nin bile nɛ ki sɔn' bɛ bilele, ki de' bɛ mituɔm bɛ ń li ŋuɔh isɛnpol binib saan.  
\v 8 Nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Ni joh la, ni la tuke jier, ki la tuke kɔl, ki la cùɔn like, ki la tuke niba nin nitɔnn, ní li tuke ugbien baba,  
\v 9 kí cɛke itacaan, ki la tuke liɛr ile mɔ.  
\v 10 Ni tì baa' nà kɛ saan bi teke' nɛ iden yà ni la, ni la lèbre den kí tì baa' lidaali là ni li siere niʼsaan.  
\v 11 Nà saan ya nib ŋa teke' nɛ ki yìe' niʼgbɛr la, ní siere nɛ̀ kí kpakpaare niʼtàan ya tɛngunku\f + \fr 6:11 \ft Sufmbɛ bo \fq kí kpakpaare itàan ya tɛngunku \ft ya tingi si: nà kɛ ji tu unil la, nì yé uʼyaar nɛ, na ji yé uba yaar.\f* kí wiɛ nɛ̀. Nɛn nɛ li yé niʼsaan ya nib bo kudìɛku.» 
\p  
\v 12 Nɛ uʼpanpaankaab bure' ki tì kpaandeh tigbɛmɔnmɔnt ki teh: «Lèbre mɛn niʼtetem.»  
\v 13 Nɛ ki ŋuɔh isɛnpol ì yɛbe binib saan ki taah mikpɔm ki faanh biwiɛnb bi yɛbe, nɛ bi faakreh. 
\s1 San wà siih binib Uwien ya ñunm ya kuum 
\r (Matie 14:1-12; Luk 9:7-9) 
\p  
\v 14 Tɔ, *Yesu ya yel kpienh niʼkɛ saan haali ubɛr Herod mɔnɔn tì cii', kimɛ bi lienh *Yesu bo ki teh San wà là siih binib Uwien ya ñunm nnɔ nɛ mɛkre' bitɛnkpiib ni. Nɛn nɛ cère' u ŋmɔbe mituɔm ki teh miyɔkm ya bont.  
\v 15 Bitɔb lienh ki teh u yé Eli nɛ. Bitɔb mɔ teh u yé *Uwien ya ñɔbonsɔknl tɛn biñɔbonsɔkntɔb bà là te uyo bo nnɔ nɛ.  
\v 16 Herod cii' *Yesu ya gbɛr ma nnɔ nɛ ki ye: «N là cère' bi tùkre' San wà ya yul nnɔ wɔn nɛ mɛkre' bitɛnkpiib ni.» 
\p  
\v 17 Nà cère' Herod len' nnɔ si: wɔn nin uʼyul nɛ là cère' uʼsojambɛ cuo' San ki lòle' wɔ tikudɔkr ki pɛkn', uʼpo Herodiyad bo. Kimɛ Herodiyad là yé Herod ya ninjɛ Filip ya po nɛ, nɛ u taa' wɔ ki kuɔn'.  
\v 18 Tɔ, San tɔke' Herod ki ye wa ŋmɔbe sɛn wɔ ń taa uʼninjɛ ya po.  
\v 19 Nɛn bo nɛ Herodiyad là nɛn San ki yíe wɔ ń ku wɔ, ka ń fre,  
\v 20 kimɛ Herod là boh San nɛ, ki bɛn ki ye u yé unimɔ̀n nɛ, ki yé Uwien ya nil, nɛ ka sɛ̀ uʼbo. Herod là cengeh San ya gbɛr la, wa ji tì bɛn u maaleh ki teh bà, ama u nín yíe wɔ ń li tuu ki cengeh uʼbó nɛ. 
\p  
\v 21 Ama lidaali liba Herodiyad laa' u li dule nà bo. Herod maa' uwien wà nnɔ gɔbre' ki baa', nɛ u tien' tijier tù yɛbe, ki yin' binikpɛkpiɛkb nin uʼsojaciɛnb nin Galile ya tinfɛnm ya ciɛnb bɛ ń baa kí lá ji.  
\v 22 Bi te ki jinh ma nnɔ nɛ Herodiyad ya bisɛ baa' ki lá ŋɔn' kiciɛk biʼkɛ ya nun bó. Ubɛr Herod nin bà kɛ jinh uʼsaan tijier nnɔ ya yɛnm sɔnge' uʼbo. Nɛ u tɔke' ujɛfaan nnɔ ki ye: «Miɛ nni a yíe nà, ń de ŋɛ.»  
\v 23 Nɛ ki pole' ki ye: «A miɛ' nni nà kɛ la, n li de ŋɛ nɛ̀ nɛ; haali nì yé nʼbɛl ya gbiirm bolm mile mɔnɔn la, n li tuo.» 
\p  
\v 24 Nɛ ujɛfaan nnɔ ñɛn' ki tì niire' uʼnaa ki ye: «Nʼnaa, n li tɔke wɔ kí ye wɔ ń de nni ba?» Nɛ u tɔke' uʼbisɛ ki ye: «Tɔke kí ye a yíe San wà siih binib Uwien ya ñunm nnɔ ya yul nɛ.» 
\p  
\v 25 Nɛ u pɔk ki liɛbe' ki kɔn' i ya tàan bo ubɛr Herod saan, ki tɔke' wɔ ki ye: «N yíe itàan yiɛ bo á tùkre San wà siih binib Uwien ya ñunm nnɔ ya yul nɛ kí kpìen kikɛnsɛnk ni kí de nni.»  
\v 26 U len' nnɔ ma nnɔ, nɛ nì saa' ubɛr Herod ya yɛnm ki gbien'. Ama u pole' bicɛnb ya nun bó ma nnɔ nɛn nɛ cère' wa yìe'.  
\v 27 Nɛn saan nɛ u sɔn' soja uba i ya tàan bo wɔ ń jo kí tì gɛ kí tùkre San ya yul ní. Nɛ soja nnɔ jon' lipɛkl ni ki tì cuo' San ki tùkre' liyul,  
\v 28 ki kpìen' kikɛnsɛnk ni, ki lá de' ujɛfaan nnɔ. Nɛ uʼmɔ taa' ki tì de' uʼnaa.  
\v 29 San ya panpaankaab cii' nì te nnɔ, nɛ ki baa' ki lá yuure' uʼgbɛnɛnt, ki tì sube'. 
\s1 Yesu jin' linigociɛnl liba 
\r (Matie 14:13-21; Luk 9:10-17; San 6:1-14) 
\p  
\v 30 Tɔ, *Yesu ya tondb liɛbe' ki taan' uʼsaan, nɛ ki tɔke' wɔ bi tien' nà kɛ nin bi wɔkn' binib nà kɛ.  
\v 31 Binib mɔ te niʼsaan ki yɛbe, biba joh, bitɔb liɛbeh. Nɛn bo nɛ wɔn nin uʼpanpaankaab ŋa laa' fɛnm mɔnɔn bɛ ń ji jier. Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Cère mɛn tí bure nib ŋa te nà saan kí tì ń li te tiʼba kí fuore waamu.»  
\v 32 Nɛn saan nɛ bi kɔn' buñɛrbu ki bure' biʼbaba nib ŋa te nà bó. 
\p  
\v 33 Ama binib laa' bi cubn' nà bó, bà yɛbe bɛnde' bɛ nɛ ki ñɛn' idu kɛ ni, ki sɛn' ki kpiɛ' ki baa' niʼsaan nin bɛ.  
\v 34 *Yesu baa' ki ñɛn' buñɛrbu ni uyo wà nnɔ nɛ ki laa' linigociɛnl liba. Nɛ ki muɔ' bɛ micɛcɛkm cɛɛn, kimɛ bi te tɛn ipe yà ŋa ŋmɔbe wà kpaah yɛ̀ nɛ. Nɛn bo nɛ u cin' ki tɔkeh bɛ tigbɛr tù yɛbe.  
\v 35 Uwien benh wù ń kɔ ma nnɔ nɛ uʼpanpaankaab baa' ki lá tɔke' wɔ ki ye: «Ti te ñiɛn ŋa te nà saan nɛ, nɛ uwien mɔ benh wù ń kɔ ma nɔ,  
\v 36 cère binib biɛ nɔ ń jo mudufifiirmu nin itengbaan yà kɔkuɔ niɛ saan nɔ ni kí tì dɛ niba kí ji.»  
\v 37 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Ninbi bugbɛn de bɛ mɛn bɛ ń ji.» Nɛ bi niire' wɔ ki ye: «A yíe tí ñɛn iwentun kobiile ya tuonl ya paaku nɛ kí dɛ kpɔnɔ kí lá de bɛ, bɛ ń ŋmɔn-ii?»  
\v 38 Nɛ u niire' bɛ ki ye: «Ni ŋmɔbe kpɔnɔ uŋɛ? Jo mɛn kí liike.» Nɛ bi bure' ki tì liike', ki liɛbe' ní ki lá tɔke' wɔ ki ye: «Ti ŋmɔbe kpɔnɔ uŋun nin ijɛn ile nɛ.» 
\p  
\v 39 Nɛ u tɔke' uʼpanpaakaab ki ye bɛ ń cère binib nnɔ kɛ ń kɛ̀le timɔsɔngt bo icɛk icɛk.  
\v 40 Nɛ bi kɛ̀kɛ̀le' icɛk icɛk binib piŋunŋun nin binib kokobk.  
\v 41 Nɛn saan nɛ u yuure' kpɔnɔ uŋun nin ijɛn ile nnɔ, ki yaare' ki liike' paaki, nɛ ki faare' Uwien, ki kɔkuɔ', ki taa' ki de' uʼpanpaankaab bɛ ń gbiire binib nnɔ kɛ. Bi gbiire' ijɛn ile nnɔ mɔ ki tí taa' ki de' biʼkɛ.  
\v 42 Biʼkɛ ŋmɔn' ki gbo',  
\v 43 nɛ bi tantaan' kpɔnɔjenjent nin tijɛnjenjent tà sìen' nnɔ, ki gbien' ikpɛncub piik nin ile.  
\v 44 Binib bà jin' tijier nnɔ bijɛb là te itur iŋun nɛ. 
\s1 Yesu cuonh miñunm bo 
\r (Matie 14:22-33; San 6:15-21) 
\p  
\v 45 I ya tàan bo nɛ *Yesu wɔbn' uʼpanpaankaab ki ye bɛ ń liɛbe kí kɔ buñɛrbu nnɔ kí liere wɔ usɛn kí puore miñunciɛnm ya gbaatɔl kí jo Bɛtsayida ya du ni ŋɔ wɔn bugbɛn ń cɛ̀be linigol nnɔ lɛ̀ ń kun.  
\v 46 U cɛ̀be' linigol nnɔ ma nnɔ nɛ ki don' lijuɔl bo wɔ ń tì kàare. 
\p  
\v 47 Uʼpanpaankaab joh ma nnɔ nì tì biire' ki laa' buñɛrbu nnɔ te miñunm ya siik ni nɛ; nɛ *Yesu te liwɛl bo uʼbaba.  
\v 48 U laa' kutafaaku tobreh bɛ, nì faa biʼbo ki gbien' ba ji li fre kí kùre. Ukuojɛmuɔyo nɛ u cuonh miñunm bo ki joh biʼsaan ki tì nɛkn' bɛ ki benh wɔ ń gɛ̀bre.  
\v 49-50 Bi laa' unil cuonh miñunm bo ma nnɔ bi maaleh ki teh nì yé ufɛnfɛnd nɛ. Bujɛwaanbu cuo' bɛ ki gbien' nɛ bi wuure'. 
\p Nɛ u tɔke' bɛ i ya tàan bo ki ye: «Cuo mɛn niʼba, Min *Yesu nɛ, la sɛn mɛn jɛwaanbu.»  
\v 51 Nɛ ki kɔn' biʼsaan buñɛrbu ni. U kɔn' buñɛrbu ni nɛ kutafaaku nnɔ go. Nɛ nì bɛke' bɛ cɛɛn.  
\v 52 Biʼyɛnm là libe' ma nnɔ nɛ cère' ba bɛnde' u taa' kpɔnɔ ki tien' miyɔkm ya bonn nà nnɔ ya tingi. 
\s1 Yesu cère' biwiɛnb faake' Genesarɛt ya tinfɛnm ni 
\r (Matie 14:34-36) 
\p  
\v 53 Yesu nin uʼpanpaankaab tì baa' miñunciɛnm ya gbaatɔl, Genesarɛt ya tinfɛnm ni, ki ñɛn' buñɛrbu ni, nɛ ki lòle' bù.  
\v 54 Bi ñɛn' buñɛrbu ni uyo nnɔ nɛ binib bɛnde' *Yesu i ya tàan bo.  
\v 55 Nɛ ki tiinh ki joh mitinfɛnm nnɔ ni niʼkɛ saan, ki tukeh biwiɛnb inagɛn bo. Bi cii' u te nà saan la, nɛ bi taah bɛ ki joh uʼsaan.  
\v 56 U jon' iducɛnciɛn ni bii itengbaan ni la, bi taah biwiɛnb nɛ ki lá siendeh binib taakeh nà saan, ki gbáanh wɔ ki teh wɔ ń cère biwiɛnb ń mɛ uʼliɛrku ya ñɔgbɛn baba. Bà kɛ mɛ' uʼliɛrku ya ñɔgbɛn nnɔ kɛ faake' nɛ. 
\c 7  
\s1 Yesu nin Sufmbɛ ya yaajɛbok ya gbɛr 
\r (Matie 15:1-9) 
\p  
\v 1 *Farisiɛnmbɛ nin *Yiko ya wɔnwɔknb biba ñɛn' Yerusalɛm bó, ki baa' ki lá taan' *Yesu saan.  
\v 2 Bi laa' *Yesu ya panpaankaab biba jinh inɔbɔnjɔkn, niʼtingi si: ba nire' ki paan' iyaajɛbok ye ma bo.  
\v 3 Tɔ, *Farisiɛnmbɛ nin Suftɔb kɛ pɛ biʼyaajɛbok bo nɛ. Ba nire' ki paan' biʼyaajɛbok ye ma bo la, ba ń ji jier.  
\v 4 Nɛ bi ñɛn' kidaak ki baa' ka sɔkre' biʼba ki paan' biʼyaajɛbok ye ma bo la, ba ń ji jier. Bi liɛbe' ki ŋmɔbe iyaajɛboktɔ mɔ ì yɛbe: tɛn tiñunñuwɛnt nin icùɔn nin tikur ya sɛ̀n ya cɛndm. 
\p  
\v 5 Nɛ *Farisiɛnmbɛ nin *Yiko ya wɔnwɔknb nnɔ niire' *Yesu ki ye: «Bɛ tien' aʼpanpaankaab ŋa pɛ tiʼyaajɛbok ye ma bo?»  
\v 6 Nɛ u jiin' bɛ ki ye: «Ninbi iñuɔn ilele ya nibɛ, Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi là len' niʼgbɛr ma nnɔ, u là ŋmɔbe imɔ̀n nɛ. U là len' ki ye Uwien ye: 
\q1 ‹Binib biɛ pɛ̀keh nni buñɔbu ni nɛ, 
\q1 biʼyɛnm ŋa nɛke nʼsaan. 
\m  
\v 7 Bi pukeh nni fɛnm nɛ, 
\q1 ki wɔknh binib iyaajɛbok baba.› 
\m  
\v 8 Nɛ *Yesu tí tɔke' bɛ ki ye: ‹Ni wiɛnh *Uwien ya wɔbl, nɛ ki boh iyaajɛbok.› »  
\v 9 Nɛ ki tí tɔke' bɛ ki ye: « ‹Ninbi ya bùol, kí wiɛ *Uwien ya wɔbl, kí paan niʼyaajɛbok bo ŋa faa-a!›  
\v 10 Kimɛ Moyis là len' ki ye: ‹Li boh aʼnaa nin aʼbaa›, ki tí len' ki ye: ‹Unil tɔke' uʼnaa bii uʼbaa liñɔbonbil la, bɛ ń ku wɔ.›  
\v 11 Ama ninbi wɔknh binib ki cèreh bi lienh ki teh bi bi li de biʼnaambɛ nin biʼbaambɛ nà nnɔ, ji yé ‹kɔrban nɛ› ba ji li fre kí de bɛ nɛ̀. Kɔrban ya tingi si: nì yé Uwien yaann nɛ.  
\v 12 Nɛn bo, ninbi nɛ cèreh ba toreh biʼnaambɛ nin biʼbaambɛ.  
\v 13 Nnɔ nɛ ni taah niʼyaajɛbok ki lèbeh Uwien ya gbɛr, ki tɔkeh yɛ̀ niʼtɔb ki nɛbreh, ki teh tibontɔr tɛn tuu nɔ tù yɛbe.» 
\s1 Tibont tà kuɔndeh unil tijɔknt 
\r (Matie 15:10-20) 
\p  
\v 14 Yesu tí yin' linigol nnɔ, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Niʼkɛ ń li cengeh nʼbó ŋɔ kí cii n li tɔke nɛ tigbɛr tà nɔ ya tingi.  
\v 15 Tibont tà kɔh unil ya ñɔbu ni ŋa ń fre kí kuɔn wɔ jɔknt. Tà ñɛh uʼfɛ̀l ni nnɔ, tun nɛ kuɔndeh wɔ tijɔknt.  
\v 16 [Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii.]»\f + \fr 7:16 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni migbiirm 16 ŋa te tuʼni.\f* 
\p  
\v 17 U siere' ki dàan' linigol nnɔ ki tì kɔn' iden iba ni. U ya yo nɛ uʼpanpaankaab niire' wɔ mikpɛnjɛnm nnɔ ya tingi.  
\v 18 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Niʼmɔ ŋa laan biɛ ki bɛn tibont ya tingi nɛ-ɛɛ? Na bɛn ki ye tibont tà kɔh unil ya ñɔbu ni ŋa ń fre kí kuɔn wɔ jɔknt-ii?  
\v 19 Kimɛ ta kɔh uʼfɛ̀l ni, tù kɔh uʼpuoku ni nɛ, nɛ u joh kunincɛnku ki ñɛndeh tù.» *Yesu len' nnɔ ma nnɔ, u wuɔn' ki ye jier tuba ŋa kùɔ nɛ. 
\p  
\v 20 U tí ye: «Tibont tà ñɛh unil ya fɛ̀l ni nnɔ, tun nɛ kuɔndeh wɔ tijɔknt.  
\v 21 Kimɛ tibonbiɛrt ñɛh unil ya fɛ̀l ni nɛ. Tun si: iyɛnmaalbiɛre nin lisɔnsɔndl nin bunasubu nin linikul  
\v 22 nin linaŋmaal nin ununfɔke nin mibiɛrm nin milɛrkjim nin fɛnfɛnm nin mituom nin isuk nin tigbengt nin mijɔ̀rtetem.  
\v 23 Tibonbiɛrt tuu kɛ ñɛh unil ya fɛ̀l ni nɛ, ki kuɔndeh wɔ tijɔknt.» 
\s1 Upii uba teke' Yesu ki jin', ka yé Suf 
\r (Matie 15:21-28) 
\p  
\v 24 *Yesu siere' niʼsaan, nɛ ki jon' Tir ya tinfɛnm ni. U kɔn' iden iba ni, ka yíe uba ń bɛnde kí ye u te niʼsaan ama wa fre' ki bɔle' uʼba.  
\v 25 Tɔ, upii uba là te mitinfɛnm nnɔ ni usɛnpol ŋaake uʼbisɛ. U cii' *Yesu bó, nɛ ki baa' i ya tàan bo ki lá gbaan' uʼnintuɔli.  
\v 26 Upii nnɔ ŋa yé Suf, bi maa' wɔ Siri ya tinfɛnm ya kɛle wà bi wù Fenisi nnɔ ni nɛ. U gbáan' *Yesu ki ye wɔ ń ŋɔre usɛnpol wà ŋaake uʼbisɛ nnɔ.  
\v 27 Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye: «Cère mubumu ń ji kí gbo kí yaan, kimɛ na mɔn bɛ ń taa mubumu ya jier kí wiɛ isɛngbɛle.»  
\v 28 Nɛ upii nnɔ ye: «Yonbdaan, nì yé imɔ̀n nɛ, ama isɛngbɛle jinh mubumu ya jieyɔyɔl yà luh tingi ni nnɔ nɛ.»  
\v 29 Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye: «Aʼñɔbonmɔnmɔnl liɛ bo, li jo, usɛnpol nnɔ dàan' aʼbuk ŋɔ.» 
\p  
\v 30 U liɛbe' ki kun', ki tì baa' ki laa' usɛnpol nnɔ mɔnbe ki dàan' uʼbuk ŋɔ, kì dɔ kuduku ni. 
\s1 Yesu cère' ugbaanlɛntɛb uba faake' 
\p  
\v 31 *Yesu tí siere' Tir ya tinfɛnm ni, ki ñɛn' Sidɔn ya du ni, ki jon' Galile ya ñunciɛnm ya kɛle wà te mitinfɛnm mà bi yih mɛ̀ Idu Piik nnɔ bó.  
\v 32 Tɔ, binib biba tuke' ugbaanlɛntɛb uba ki baa' uʼsaan, ki gbáan' wɔ ki ye wɔ ń taa uʼnuɔ kí paan uʼbo.  
\v 33 Nɛ *Yesu taa' wɔ ki ñɛn' linigol nnɔ ni, ki jon' ugbɛ, ki taa' uʼnɔbii ki tuun' ugbaan nnɔ ya tub ni, ki sìi' tiñinsɛnt ki mɛ uʼlɛnl,  
\v 34 ki yaare' ki liike' paaki, ki fuore' ki jiin', nɛ ki ye «Efata,» niʼtingi si: «Ñɛre.» 
\p  
\v 35 Nɛ uʼtub ñɛre' i ya tàan bo, uʼlɛnl mɔ tɛbre', nɛ u cin' ki lienh mɔnmɔnm.  
\v 36 Nɛ *Yesu kpɛkpɛ' biʼbo ki ye bi la tɔke uba. Nin u kpɛpkɛ' biʼbo ma kɛ nnɔ, bi tùɔreh ki kpaandeh tù nɛ.  
\v 37 Nì cuo' binib miyɔkm ki tì kɛnde' nɛ bi lienh ki teh: «U teh nà kɛ nnɔ mɔn nɛ, haali ki tì cèreh igbaan mɔnɔn ciih, ki cèreh bilɛntɛb mɔ lienh.» 
\c 8  
\s1 Yesu tí jin' linigociɛnl liba 
\r (Matie 15:32-39) 
\p  
\v 1 I ya dɛn nɛ, linigociɛnl liba tí taan' *Yesu saan. Ba ŋmɔbe niba bɛ ń ji, nɛ u yin' uʼpanpaankaab ki tɔke' bɛ ki ye:  
\v 2 «Linigol liɛ nɔ ŋmɔbe nni micɛcɛkm cɛɛn nɛ. Bi te nʼsaan ma wienta sɔ. Ba ji ŋmɔbe niba bɛ ń ji.  
\v 3 Biba ñɛn' ní fɔnfɔkm nɛ. N cɛ̀be' bɛ bi kunh ka jin' niba la, bi li tì dɔre usɛn ni.»  
\v 4 Nɛ uʼpanpaankaab jiin' wɔ ki ye: «Ti te ñiɛn ŋa te nà saan nɛ. Ŋmɛ li fre kí lɛ tijier niɛ saan kí de binib biɛ kɛ bɛ ń ji kí gbo?»  
\v 5 Nɛ u niire' bɛ ki ye: «Ni ŋmɔbe kpɔnɔ uŋɛ?» Nɛ bi ye: «Ulole.»  
\v 6 Nɛ u tɔke' linigol nnɔ ki ye lɛ̀ ń kɛ̀le tingi ni, nɛ ki yuure' kpɔnɔ ulole nnɔ, ki faare' Uwien, ki kɔkuɔ' ki taa' ki de' uʼpanpaankaab, bɛ ń gbiire linigol nnɔ. Nɛ bi taa' ki gbiire' bɛ.  
\v 7 Bi ŋmɔbe mujɛnwawaamu muba mɔ. Nɛ u yuure' muʼmɔ, ki faare' Uwien, nɛ ki ye bɛ ń taa muʼmɔ kí gbiire linigol nnɔ.  
\v 8 Biʼkɛ ŋmɔn' ki gbo', nɛ bi tantaan' tijenjent tà sìen' nnɔ, ki gbien' ikɛndɛn ilole.  
\v 9 Binib nnɔ là li baa tɛn itur inan. Nɛn saan nɛ u cɛ̀be' bɛ,  
\v 10 nɛ wɔn nin uʼpanpaankaab kɔn' buñɛrbu i ya tàan bo ki bure' Dalmanuta ya tinfɛnm bó. 
\s1 Bi yíe Yesu ń tien miyɔkm ya bonn 
\r (Matie 16:1-4) 
\p  
\v 11 *Farisiɛnmbɛ baa' ki lá cin' ki niɛh nin *Yesu miniɛm. Bi yíe bɛ ń biike wɔ nɛ ki tɔke' wɔ ki ye wɔ ń tien miyɔkm ya bonn nà li wuɔn kí ye uʼtuɔm ñɛn' Uwien saan nɛ.  
\v 12 *Yesu fuore' ki jiin', nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Bɛ tien' fɛnfɛnnɔ ya nib biɛ nuunh bɛ ń lɛ miyɔkm ya bonn-i? N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ba ń lɛ yɔkm ya bonn niba.»  
\v 13 Nɛ ki siere' biʼsaan ki liɛbe' ki kɔn' buñɛrbu ki joh wɔ ń tì puore miñunciɛnm. 
\s1 Yesu lienh Farisiɛnmbɛ nin Herod ya kpɔnɔ ya ñɔke bó 
\r (Matie 16:5-12) 
\p  
\v 14 Tɔ, Yesu ya panpaankaab là sunde' ka tuke' kpɔnɔ. Kpɔnɔ uba kpein nɛ là te biʼsaan buñɛrbu ni.  
\v 15 *Yesu kpɛkpɛ' biʼbo ki ye: «Li bɛn mɛn *Farisiɛnmbɛ nin Herod ya kpɔnɔ ya ñɔke bó.»  
\v 16 Nɛ bi tɔkeh tɔb ki teh: «Ta tuke' kpɔnɔ ma nnɔ nɛ cère u len' nnɔ.» 
\p  
\v 17 *Yesu bɛnde' bi tɔkeh tɔb ki teh bà, nɛ ki niire' bɛ ki ye: «Bɛ tien' ni tɔkeh tɔb ki teh na tuke' kpɔnɔ? Na laan biɛ ki freh ki sekndeh tibont nɛ-ɛɛ? Bii na ciih tuʼtingi nɛ? Niʼyɛnm biɛ ki liibe nɛ-ɛɛ?  
\v 18 Ni ŋmɔbe inun, bɛ tien' na lɛnh-i? Ni ŋmɔbe itub, bɛ tien' na ciih-i? Na tiɛn,  
\v 19 n là taa' kpɔnɔ uŋun ki kɔkuɔ', ki gbiire' binib itur iŋun ma nnɔ, ni là tantaan' nà sìen' nnɔ ki gbien' ikpɛncub ubiɛn wà nɛ-ɛɛ?» Nɛ bi ye: «Piik nin ile.»  
\v 20 Nɛ u liɛbe' ki niire' bɛ ki ye: «Na tiɛn n là taa' kpɔnɔ ulole ki kɔkuɔ', ki gbiire' binib itur inan ma nnɔ, ni là tantaan' tijenjent tà sìen' nnɔ ki gbien' ikɛndɛn ubiɛn wà nɛ-ɛɛ?» Nɛ bi ye: «Ilole.»  
\v 21 Nɛ u ye: «Na laan biɛ ki ciih tibont ya tingi nɛ-ɛɛ?» 
\s1 Yesu likre' ujuɔn uba Bɛtsayida ya du ni 
\p  
\v 22 Yesu nin uʼpanpaankaab tì baa' Bɛtsayida ya du ni, nɛ bi tuke' ujuɔn uba ki baa' *Yesu saan, ki gbáan' wɔ ki ye wɔ ń taa uʼnuɔ kí mɛ wɔ.  
\v 23 *Yesu cuo' uʼnuɔ, nɛ ki dɛ̀re' wɔ ki ñɛn' udu ni, ki sii' tiñinsɛnt, ki sèkn ujuɔn nnɔ ya nun, ki taa' uʼnuɔ ki paan' uʼbo, ki niire' wɔ ki ye: «A lɛnh nibonn-ii?»  
\v 24 U likre', nɛ ki ye: «N lɛnh binib ama bi naan isiin nɛ ki cuonh.»  
\v 25 Nɛ *Yesu liɛbe' ki taa' uʼnuɔ ki pi' uʼnun bó, u faake' nɛ ki tùɔre' ki ŋɛbe' inunbii ki caan' ki ji lɛnh tibont kɛ mɔnmɔnm.  
\v 26 Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye wɔ ń li kun ki la liɛbe udu nnɔ ni\f + \fr 8:26 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni nì kɛle' ki ye: «La tì tɔke nil tigbɛr nnɔ udu ni nɛ.»\f*. 
\s1 Piɛr len' ki ye Yesu yé Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo 
\r (Matie 16:13-20; Luk 9:18-21) 
\p  
\v 27 *Yesu nin uʼpanpaankaab siere' niʼsaan ki bure' iduwawaale yà te ka fɔke nin Sesare Filip ya tinfɛnm nnɔ bó. Bi joh ma nnɔ nɛ u niire' bɛ ki ye: «Binib lienh ki teh n yé ŋmɛ nɛ?»  
\v 28 Nɛ bi jiin' wɔ ki ye: «Biba lienh ki teh a yé San wà siih binib Uwien ya ñunm nɛ. Bitɔb lienh ki teh a yé Eli nɛ. Bitɔb mɔ lienh ki teh a yé *Uwien ya ñɔbonsɔknb ya uba nɛ.»  
\v 29 Nɛ u niire' bɛ ki ye: «Ninbi nín teh n yé ŋmɛ nɛ?» Nɛ Piɛr jiin' wɔ ki ye: «A yé Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nɛ.»  
\v 30 Nɛn saan nɛ *Yesu kpɛkpɛ' biʼbo ki ye bi la tɔke nil u yé udaan wà. 
\s1 Yesu len' uʼkuum nin uʼmɛkrm bó 
\r (Matie 16:21-28; Luk 9:22-27) 
\p  
\v 31 Ni ya puoli bó nɛ Yesu cin' ki tɔkeh uʼpanpaankaab ki teh: «Nì kpɛ Unil ya Bijɛ ń ji ijɛnd kí gbien nɛ. *Sufmbɛ ya ciɛnb nin bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb li wiɛ uʼgbɛr, kí ku wɔ, nɛ wienta daali wɔ ń mɛkre bitɛnkpiib ni.»  
\v 32 U tɔke' bɛ tigbɛr nnɔ tù wien nɛ. Nɛn saan nɛ Piɛr taa' wɔ ki jɛnde', ki tì kɔn' nin wɔ ki ye u la lienh ki teh nnɔ.  
\v 33 Ama *Yesu jiɛbe' ki liike' uʼpanpaankɛtɔb nɛ ki tiɛn' Piɛr bo ki ye: «Paare nʼpuoli, Satan. Kimɛ aʼyɛnmaale ŋa ñɛn' Uwien saan, ì yé binib yi nɛ.»  
\v 34 Nɛ ki yin' linigol nin uʼpanpaankaab ki tɔke' bɛ ki ye: «Unil yíe wɔ ń paan nʼbo la, u la tɔnge uʼba, wɔ ń li yuunh uʼdɔpɔnpɔn ki bukeh ki paakeh nʼbo.  
\v 35 Kimɛ wà kɛ yíe wɔ ń fie uʼmiɛl la, wɔn nɛ li kpo kí juore fɛnm. Ama wà kɛ li tuo kí kpo min nin tigbɛmɔnmɔnt tuu bo nnɔ, wɔn nɛ li lɛ limiɛl.  
\v 36 Unil laa' uŋɛndun wuu ni ya bont kɛ ŋɔ ki tì luo' limiɛl la, u laa' bɛ ya kpɛle nɛ?  
\v 37 Unil li taa bà kí pɛ̀ kí teke uʼmiɛl-i?  
\v 38 Unil ye min nin nʼgbɛr ŋmɔbe wɔ ifɛ fɛnfɛnnɔ ya nib bà ŋa cuube Uwien saan, ki yé bibiɛrdɛnb nnɔ saan la, udaan mɔ lá li ŋmɔbe nni ifɛ nɛ uyo wà Unil ya Bijɛ lá li baa ní nin Uwien ya tondb, wɔ ń li ŋmɔbe uʼBaa Uwien ya kpiɛke nnɔ.» 
\c 9  
\p  
\v 1 U tí tɔke' bɛ ki ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ninbi bà se niɛ saan nɔ ya biba li lɛ Uwien ya bɛl we ní nin mituɔm nɛ kí yaan kí kpo.» 
\s1 Yesu ya gbɛnɛnt lèbre' 
\r (Matie 17:1-13; Luk 9:28-36) 
\p  
\v 2 Iwien iluob gɛ̀bre', nɛ *Yesu taa' Piɛr nin Saak nin San ki jɛnde' ki tì don' lijɔfɔfɔkrl liba bo biʼbaba. Uʼgbɛnɛnt lèbre' biʼnun bó,  
\v 3 nɛ uʼwɛngolkaar pende' kponkpon, ki windeh tein. Uba ŋa te uŋɛndun wuu ni kí fre kí tien kukpɛlciɛku kù ń li pìen nnɔ.  
\v 4 Nɛ bi laa' Eli nin Moyis puɔ' uʼsaan bi tɔkeh tigbɛr.  
\v 5 Nɛn saan nɛ Piɛr tɔke' *Yesu ki ye: «Cɛnbaa, ti te niɛ saan ma nɔ, nì mɔn nɛ. Cère tí pɔ ininbon ita, sin liba, Moyis liba, Eli mɔ liba.»  
\v 6 Piɛr ŋa bɛn u li len kí ye bà, kimɛ bujɛwaanbu cuo' wɔn nin bipanpaankɛtɔb nnɔ ki gbien'-a. 
\p  
\v 7 Kutɛwɔlgbɔnku kuba baa' ki pibn' biʼbo, nɛ bi cii' uniɛke uba bó kutɛwɔlgbɔnku nnɔ ni u ye: «NʼBijɛ sɔ nɔ, n yíe wɔ, li cengeh mɛn uʼbó.»  
\v 8 I ya tàan bo nɛ bi jiɛbe' ki liike', ka ji laa' nitɔ, bi laa' *Yesu baba nɛ se biʼsaan. 
\p  
\v 9 Bi jiinh lijuɔl nnɔ ya tingi ma nnɔ, nɛ *Yesu kpɛkpɛ' biʼbo ki ye bi la tɔke uba bi laa' nà nɔ kí tì baa uyo wà Unil ya Bijɛ li mɛkre bitɛnkpiib ni nnɔ.  
\v 10 Nɛ bi tuo' u ye ma nnɔ, ama ki ji niireh tɔb ki teh u ye wɔ ń ye ba nɛ ki ye «kí mɛkre bitɛnkpiib ni?»  
\v 11 Nɛ ki niire' wɔ ki ye: «Bɛ bo nɛ Yiko ya wɔnwɔknb lienh ki teh Eli li baa nɛ kí yaan Kristo ń baa ní?»  
\v 12 Nɛ u jiin' bɛ ki ye: «Eli li mɔnbe kí kpiɛ kí baa kí lá tùɔre tibont kɛ nɛ kí yaan. Ama nì nín tien' mila ki liɛbe' ki kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye binib li jɛ̀nde Unil ya Bijɛ kí gbien, kí yuɔn wɔ?  
\v 13 N tɔkeh nɛ nɛ, Eli baa' ní ŋɔ. Nɛ bi tien' wɔ bi yíe ma bo. Bi tien' wɔ tɛn nì kɛle' ma uʼbo *Uwien ya gbɔnku ni nnɔ nɛ.» 
\s1 Yesu ŋɔre' usɛnpol kibuk kiba saan 
\r (Matie 17:14-21; Luk 9:37-43) 
\p  
\v 14 Tɔ, *Yesu nin uʼpanpaankaab bita nnɔ tì baa' uʼpanpaankɛtɔb saan, nɛ ki laa' linigociɛnl se ki guɔn' bɛ. *Yiko ya wɔnwɔknb biba mɔ te, ki niɛh nin bɛ miniɛm.  
\v 15 Linigol nnɔ laa' *Yesu i ya tàan bo ma nnɔ, nɛ nì cuo' biʼkɛ miyɔkm cɛɛn. Nɛ bi sɛn' ki jon' ki tì fuonde' wɔ.  
\v 16 Nɛ u niire' uʼpanpaankaab ki ye: «Ninbi nin bɛn niɛh bɛ bo?» 
\p  
\v 17 Nɛ linigol nnɔ ni, ujɛ uba tɔke' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, n tuke' nʼbuk nɛ ki baa' aʼsaan. Usɛnpol uba nɛ ŋaake kɛ̀, ki tien' kɛ̀ ulɛntɛb.  
\v 18 U cuo' kɛ̀ nà saan la, u gbɔ̀breh kɛ̀ nɛ, nɛ kuñinsɛnjujuku puubeh kiʼñɔbu bó, kì ŋmɔnh iñin, kiʼgbɛnɛnt mɔ tɛreh. N gbáan' aʼpanpaankaab bɛ ń ŋɔre usɛnpol nnɔ, nɛ ba fre'.»  
\v 19 Nɛ *Yesu tɔke' bɛ ki ye: «Ninbi fɛnfɛnnɔ ya nibɛ, na teke' Uwien ki jin'. N li wuɔke niʼsaan kí tì kpaan mila nɛ? N li ŋmɔbe sukle niʼbo kí tì kpaan mila nɛ?» Nɛ ki ye: «Taa mɛn kibuk nnɔ ní.» 
\p  
\v 20 Nɛ bi taa' kɛ̀ ki baa' uʼsaan. Usɛnpol nnɔ laa' *Yesu ma nnɔ nɛ ki cère' kiʼgbɛnɛnt ŋɔh pepebu, kì lu' ki bindeh, kuñinsɛnjujuku puubeh kiʼñɔbu bó.  
\v 21 Nɛ *Yesu niire' kiʼbaa ki ye: «Nì cin' kɛ̀ ma nì wuɔke'-aa?» Nɛ kiʼbaa ye: «Nì cin' kɛ̀ haali kiʼbuwaam ni nɛ.  
\v 22 U sɔbe ki gbɔ̀breh kɛ̀ umu nin miñunm ni nɛ, ki nuunh wɔ ń ku kɛ̀. A li fre la, á muɔ tɛ micɛcɛkm kí tore tɛ.»  
\v 23 Nɛ *Yesu ye: «Bɛ tien' a ye n li fre la? Wà teke' ki jin' ŋa ń gbɛle niba.»  
\v 24 Nɛ kibuk nnɔ ya baa wuure' i ya tàan bo ki ye: «N teke' ŋɛ ki jin', tore nni, kimɛ nʼtekjim nɛ pɔre' nni.» 
\p  
\v 25 *Yesu laa' linigol nnɔ tiinh ki taakeh ní, nɛ u tiɛn' usɛnpol nnɔ bo ki ye: «Usɛnpol wà teh binib igbaanlɛntɛb nnɔ n tɔkeh ŋɛ nɛ, dàan kibuk kiɛ, ki la ji ń ŋɛkn kɛ̀ lidaali liba.»  
\v 26 Usɛnpol nnɔ wuure', nɛ ki cère' kibuk nnɔ ya gbɛnɛnt ŋɔh pepebu, nɛ ki dàan' kɛ̀. Kì dɔ ki naan utɛnkpii, nɛ binib bà yɛbe ye kì kpo'-a!  
\v 27 Ama *Yesu cuo' kiʼnuɔ ki fin' kɛ̀. Nɛ kì fii' ki sere'. 
\p  
\v 28 *Yesu kun' ma nnɔ nɛ uʼpanpaankaab niire' wɔ biʼbaba bo ki ye: «Bɛ tien' tinbi ŋa fre' ki ŋɔre' usɛnpol nnɔ?»  
\v 29 Nɛ u jiin' bɛ ki ye: «Yiɛ ya sɛnpol ya bol wɔn, ikaare baba ŋa ñí la, bonn ŋa te kí fre kí ŋɔre yɛ̀.» 
\s1 Yesu tí len' uʼkuum nin uʼmɛkrm bó 
\r (Matie 17:22-23; Luk 9:43-45) 
\p  
\v 30 Yesu nin uʼpanpaankaab siere' niʼsaan, nɛ ki cuon' ki càare' Galile ya tinfɛnm. *Yesu ŋa yíe uba ń li bɛn u te nà saan,  
\v 31 kimɛ u yíe wɔ ń wɔkn uʼpanpaankaab nɛ. U tɔke' bɛ ki ye: «Bi li taa Unil ya Bijɛ kí ŋukn binib, bɛ ń ku wɔ. Ama wienta daali u li mɛkre bitɛnkpiib ni.»  
\v 32 Uʼpanpaankaab ŋa cii' uʼlenm nnɔ ya tingi nɛ ka kaabe' bɛ ń niire wɔ mɔ. 
\s1 Ŋmɛ yé unikpɛkpiɛk-i? 
\r (Matie 18:1-5; Luk 9:46-48) 
\p  
\v 33 Yesu nin uʼpanpaankaab tì baa' Kapɛrnawum ya du ni, nɛ ki kɔn' kuduku kuba ni. Bi te kuduku nnɔ ni ma nnɔ, nɛ u niire' bɛ ki ye: «Ni bi niɛh bɛ bo usɛn ni?»  
\v 34 Nɛ bi se ki ŋmin, kimɛ bi bi niɛh ticiɛnt bo nɛ usɛn ni.  
\v 35 Nɛn saan nɛ u kɛ̀le' ki yin' uʼpanpaankaab piik nin bile nnɔ kɛ, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Unil yíe wɔ ń li yé usɛnlier la, wɔ ń tien uʼba biʼkɛ ya gbaarkɛ, kí li yé biʼkɛ ya tonsɔnl.»  
\v 36 Nɛ ki taa' kibuk kiba ki sien' biʼsiik ni, ki yuure' kɛ̀ ki bibe', ki tɔke' bɛ ki ye:  
\v 37 «Wà kɛ teke' kibuk tɛn kiɛ nʼyel bo la, u teke' min nɛ. Wà kɛ teke' nni la, na yé u teke' min nɛ, u teke' wà sɔn' nni ní nnɔ nɛ.» 
\s1 Wà ŋa nɛn tɛ la, u se tiʼciɛk bó nɛ 
\r (Luk 9:49-50) 
\p  
\v 38 Nɛn saan nɛ San tɔke' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, ti laa' unil uba u ŋuɔh isɛnpol binib saan aʼyel bo. Wa pɛ tiʼbo ma nnɔ nɛ ti pien' wɔ.»  
\v 39 Nɛ *Yesu ye: «La ji ń pien wɔ mɛn, kimɛ nil ŋa ń fre kí tien miyɔkm ya bonn nʼyel bo ŋɔ kí pɔk kí len nʼbo nà bre i ya tàan bo.  
\v 40 Wà ŋa nɛn tɛ la, u se tiʼciɛk bó nɛ.  
\v 41 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, wà kɛ de' nɛ kiñunyibuok ki ye ni yé Kristo yaab ma nnɔ nɛ la, wa ń lúo uʼsuul fiebu.» 
\s1 La cère ubaan uba ń tùre Uwien ya sɛn 
\r (Matie 18:6-9; Luk 17:1-2) 
\p  
\v 42 «Ama ibaan yà teke' nni ki jin' nɔ, unil cère' iʼni uba tùre' Uwien ya sɛn la, bi bi taa' linɛ̀ciɛnl, ki jɔn' uʼtule ni, ki ture' wɔ ki wiɛ' miñunciɛnm ni la, nì bi li tu udaan bo.  
\v 43 Aʼnuɔ nɛ cèreh a biih la, cere wù. A ŋmɔbe unuɔ uba ŋɔ ki laa' limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm la, nì tu nin á li ŋmɔbe inuɔ ile, ŋɔ kí kɔ umucɛnciɛn wà ŋa ń kpiin ni.  
\v 44 [Niʼsaan, ‹Mu ŋa ń kpiin. Ininbiɛb yà ŋmɔnh tigbɛnɛnt mɔ ŋa ń kpo.›]\f + \fr 9:44 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni migbiirm 44 ŋa te tuʼni.\f* 
\v 45 Aʼtaal nɛ cèreh a biih la, cere lɛ̀. A ŋmɔbe litaal liba ŋɔ ki laa' limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm la, nì tu nin á li ŋmɔbe itàan ile, ŋɔ kí kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni. [  
\v 46 Niʼsaan, ‹Mu ŋa ń kpiin. Ininbiɛb yà ŋmɔnh tigbɛnɛnt mɔ ŋa ń kpo.›]\f + \fr 9:46 \ft Liike 9:44.\f* 
\v 47 Aʼnunbu nɛ cèreh a biih la, lìkre bù. A ŋmɔbe bununbu buba ki kɔn' Uwien ya bɛl ni la, nì tu nin á li ŋmɔbe inun ile, ŋɔ kí kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.  
\v 48 Niʼsaan, ‹Mu ŋa ń kpiin. Ininbiɛb yà ŋmɔnh tigbɛnɛnt mɔ ŋa ń kpo.› 
\p  
\v 49 «Umu nɛ li cère unil kɛ ń ŋmaake tɛn miyaam.  
\v 50 Miyaam yé nibonn nà mɔn nɛ. Ama mì saa' ka ji ŋmɛ la, niba ŋa te kí ji ń fre kí ŋmaake mɛ̀. Ní li ŋmɛ tɛn miyaam, kí li ŋmɛ nin tɔb.» 
\c 10  
\s1 Uwien taan' nà la, nil la bore nɛ̀ 
\r (Matie 19:1-12; Luk 16:18) 
\p  
\v 1 *Yesu siere' niʼsaan, nɛ ki jon' Sude ya tinfɛnm mà te Sudɛn ya kpenpuol bó nnɔ ni. Inigol tí taan' uʼsaan, nɛ u tí wɔkn' bɛ tɛn u tí ń teh ma bo. 
\p  
\v 2 *Farisiɛnmbɛ biba nɛkn' wɔ ki yíe bɛ ń biike wɔ, nɛ ki niire' wɔ ki ye: «Ujɛ ŋmɔbe usɛn wɔ ń wiɛ uʼpo-oo?»  
\v 3 Nɛ u niire' bɛ ki ye: «Moyis là ye ní li teh mila?»  
\v 4 Nɛ bi ye: «Moyis là ye ujɛ yíe wɔ ń wiɛ uʼpo la, wɔ ń kɛle kugbɔnku kí de wɔ kí wuɔn kí ye u wiɛ' wɔ.»  
\v 5 Nɛ *Yesu ye: «Niʼyufaa bo nɛ cère' Moyis là kɛle' ki ye ní li teh nnɔ.  
\v 6 Ama micincinm, uyo wà Uwien là ñɛn' uŋɛndun wuu nnɔ, ‹u là ñɛn' ujɛ nin upii nɛ.  
\v 7 Nɛn nɛ cère' ujɛ kuɔn' upii la, u li dàan uʼnaa nin uʼbaa,  
\v 8 nɛ bɛn bile nnɔ ń taan kí tien unibaab.› Nnɔ nɛ ba ji te nib bile, bi ji yé unibaab nɛ.  
\v 9 Tɔ, Uwien taan' nà la, nil la bore nɛ̀.» 
\p  
\v 10 Bi tì baa' iden nɛ uʼpanpaankaab mɔ liɛbe' ki niire' wɔ tigbɛr nnɔ bo.  
\v 11 Nɛ u jiin' bɛ ki ye: «Ujɛ wà wiɛ' uʼpo, ki tí kuɔn' upiitɔ la, ujɛ nnɔ yé ujɛnaŋmaa nɛ uʼpo ukpiɛk nnɔ bo.  
\v 12 Upii wà fii' uʼcɛ saan, ki tì kun' ujɛtɔ la, upii nnɔ yé upiinaŋmaa nɛ.» 
\s1 Yesu nin mubumu 
\r (Matie 19:13-15; Luk 18:15-17) 
\p  
\v 13 Tɔ, binib tukeh mubumu, ki bàareh *Yesu saan ŋɔ wɔ ń mɛ mù, nɛ uʼpanpaankaab kɔnh nin bɛ.  
\v 14 U laa' bi kɔnh nin bɛ ma nnɔ, na ŋmaake' wɔ, nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Cère mɛn mubumu mù ń li bàareh nʼsaan. La piendeh mù mɛn, kimɛ binib bà te tɛn mubumu nɛ si Uwien ya bɛl.  
\v 15 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, wà kɛ ŋa teke' Uwien ya bɛl ya gbɛr kibuk yaam la, wa ń kɔ liʼni.»  
\v 16 Nɛn saan nɛ u yuunh mubumu nnɔ, ki taah uʼnuɔ ki paakeh muʼbo, ki teh mù Uwien ya mɔnm. 
\s1 Ufàadaan uba ya gbɛr 
\r (Matie 19:16-30; Luk 18:18-30) 
\p  
\v 17 *Yesu siereh uyo wà nnɔ, nɛ ujɛ uba sɛn' ki baa' ki lá gbaan' uʼnintuɔli, ki niire' wɔ ki ye: «Cɛnbaa wà mɔn, n li tien mila kí lɛ limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm-i?»  
\v 18 Nɛ *Yesu niire' wɔ ki ye: «Bɛ tien' a yih nni wà mɔn-i? Uwien baba ŋa ñí la, uba ŋa mɔn.  
\v 19 A bɛn iwɔb yà ye: ‹La ku nil, ki la teh naŋmaal, ki la suh, ki la nɛndeh nib bo, ki la jinh nib, kí li boh aʼnaa nin aʼbaa nnɔ.›  
\v 20 Nɛ ujɛ nnɔ ye: «Cɛnbaa, n boh niʼkɛ haali nʼbuwaam ni nɛ.»  
\v 21 *Yesu liike' wɔ, uʼyɛnm sɔnge' uʼbo, nɛ u tɔke' wɔ ki ye: «Nibonn niba nɛ pɔre' ŋɛ. Jo kí tì kuɔre a ŋmɔbe tibont tà kɛ nnɔ, kí taa ilike nnɔ kí de bicɛcɛkdɛnb, kí li ŋmɔbe lifaal paaki bó, ŋɔ kí baa kí lá paan nʼbo.»  
\v 22 *Yesu len' nnɔ ma nnɔ, nɛ ujɛ nnɔ saa' uʼnun bó, ki siere' ki bure' nin uyɛnsaa, kimɛ u ŋmɔbe lifaal ki gbien'. 
\p  
\v 23 *Yesu jiɛbe' ki liike' uʼpanpaankaab, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Nì faa ki gbien' nin binib bà ŋmɔbe lifaal nnɔ ń kɔ Uwien ya bɛl ni.»  
\v 24 U len' nnɔ ma nnɔ, nɛ miyɔkm cuo' uʼpanpaankaab cɛɛn, nɛ u tí tɔke' bɛ ki ye: «Nʼbumu, Uwien ya bɛl ni ya kɔm faa cɛɛn nɛ.  
\v 25 Nì faa nin ufàandaan ń kɔ Uwien ya bɛl ni ki cɛn' ñɔkma ń càare mikpɛlpienbonm ni.»  
\v 26 Nì tùɔre' ki bɛke' bɛ cɛɛn, nɛ bi tɔkeh tɔb ki teh: «O, nì te nnɔ la, ŋmɛ li fre kí ŋmɛre?»  
\v 27 *Yesu caan' biʼbo inun, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Binib nɛ ŋa ń fre, Uwien wɔn ŋa ń gbɛle niba, u li fre kí tien niʼkɛ.» 
\p  
\v 28 Nɛ Piɛr tɔke' wɔ ki ye: «Tinbi wɔn la, ti dàan' tibont kɛ nɛ ki paan' aʼbo-a!»  
\v 29 Nɛ *Yesu ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, unil wà kɛ dàan' uʼden bii uʼninjiɛb bii uʼninsiɛb bii uʼnaa bii uʼbaa bii uʼbumu bii uʼkpàan min nin tigbɛmɔnmɔnt bo la,  
\v 30 u li lɛ iden nin ninjiɛb nin ninsiɛb nin naambɛ nin mubumu nin ikpàan, niʼkɛ bolm kobk fɛnfɛnnɔ, ama u li lɛ ijɛnd mɔ. Nɛ uyo wà we ní nnɔ, u lá li lɛ limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm.  
\v 31 Bisɛnlierb lá li paan puoli ki yɛbe. Puoli bó yaab mɔ lá li liere usɛn ki yɛbe.» 
\s1 Yesu tí len' uʼkuum nin uʼmɛkrm bó nta bo 
\r (Matie 20:17-19; Luk 18:31-34) 
\p  
\v 32 *Yesu nin uʼpanpaankaab doh Yerusalɛm bó, nɛ u le usɛn. Bi joh ma nnɔ uʼpanpaankaab ya yɛnm saa' nɛ bujɛwaanbu cuo' bà mɔ pɛ uʼbo nnɔ. Nɛn saan nɛ u tí yin' uʼpanpaankaab piik nin bile nnɔ uʼba saan nɛ ki cin' ki tɔkeh bɛ nà li tì tu wɔ niʼbó.  
\v 33 U tɔke' bɛ ki ye: «Li cengeh mɛn, ti doh Yerusalɛm bó nɛ. Ti tì baa' la, bi li taa Unil ya Bijɛ kí ŋukn bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb, bɛ ń bu wɔ tibuur, kí ye u kpɛ mikuum, kí taa wɔ kí ŋukn bà ŋa yé Sufmbɛ.  
\v 34 Bi li lɛ̀ wɔ, kí cɛre uʼbo tiñinsɛnt, kí ñì wɔ inalɛbe, kí yaan kí ku wɔ, nɛ wienta daali wɔ ń mɛkre bitɛnkpiib ni.» 
\s1 Saak nin San ya miɛbu 
\r (Matie 20:20-28) 
\p  
\v 35 Tɔ, Sebede ya bijiɛb Saak nin San nɛkn' Yesu, nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, ti yíe á tuo kí tien ti li miɛ ŋɛ nà nɛ.»  
\v 36 Nɛ u niire' bɛ ki ye: «Ni yíe ń tien ba nɛ kí de nɛ?»  
\v 37 Nɛ bi ye: «A lá jin' aʼbɛl la, á cère tiʼni uba ń li kɛ aʼnɔjie bó, utɔ mɔ ń li kɛ aʼnɔgɛn bó.»  
\v 38 Nɛ u ye: «Na bɛn ni miɛh nibonn nà. Ni li fre kí ji n li ji ijɛnd yà nnɔ-ɔɔ?» Bii ni li fre kí kɔ n li kɔ micɛcɛkm mà ni nnɔ ni-ii? \f + \fr 10:38 \ft Yesu taa' tinɛnnɛnt tule nɛ ki wuɔn' ijɛnd nnɔ yɛbe ki kpɛ ma bo. Tun si: kí ñu kijɛndyiek ni bii kí lùo ijɛnd ni.\f* 
\v 39 Nɛ bi ye: «Ti li fre.» Nɛ u ye: «Imɔ̀n, ni li ji n li ji ijɛnd yà nnɔ, ki li kɔ n li kɔ micɛcɛkm mà ni nnɔ ni.  
\v 40 Ama binib bà li kɛ̀le nʼnɔjie nin nʼnɔgɛn bó nnɔ wɔn, na yé min nɛ li gɛ̀nde bɛ. Uwien nɛ li de mifɛnm nnɔ u bonde' mɛ̀ ki ble' binib bà nnɔ.» 
\p  
\v 41 Uʼpanpaankaab piik bà sìen' nnɔ cii' Saak nin San tɔke' wɔ ki ye bà, nɛ biʼbenku ni cin' ki beh biʼbo.  
\v 42 Nɛn saan nɛ u yin' bɛ uʼba saan ki tɔke' bɛ ki ye: «Ni bɛn nì te ma uŋɛndun wuu ni. Bà yé idu ya bɛrb wɔbndeh iʼnib nɛ, nɛ bà ŋmɔbe ticiɛnt nnɔ wɔngeh bɛ biʼtuɔm kpɛ ma bo.  
\v 43 Na ń li te nnɔ ninbi ni. Niʼni wà yíe wɔ ń li yé uciɛn la, wɔ ń tien uʼba niʼtonsɔnl.  
\v 44 Niʼni wà yíe wɔ ń li yé usɛnlier la, wɔ ń tien uʼba niʼkɛ ya yonb.  
\v 45 Kimɛ Unil ya Bijɛ ŋa baa' uŋɛndun wuu ni bɛ ń sɔn kí de wɔ. U baa' wɔn nɛ ń sɔn kí de binib, kí kpo ŋɔ kí dɛ binib bà yɛbe kí wiɛ.» 
\s1 Yesu likre' Bartime 
\r (Matie 20:29-34; Luk 18:35-43) 
\p  
\v 46 *Yesu nin uʼpanpaankaab tì baa' Seriko ya du ni. Bi ñɛh uʼni uyo wà nnɔ nɛ linigociɛnl paan' biʼbo. Ujuɔn uba kɛ sɛngbaal ki miɛh, bi yih wɔ Bartime, u yé Time ya bijɛ.  
\v 47 U cii' bi ye Nasarɛt ya *Yesu nɛ gɛ̀breh, nɛ u cin' ki wuureh ki teh: «Yesu, *Dafid ya yaabile, muɔ nni micɛcɛkm.» 
\p  
\v 48 Linigol nnɔ tɛngeh uʼbo ki teh wɔ ń ŋmile, ama u tùɔreh ki wuureh nɛ ki teh: «*Dafid ya yaabile, muɔ nni micɛcɛkm.»  
\v 49 Nɛ *Yesu sere' ki ye: «Yin wɔ mɛn ní.» Nɛ bi yin' wɔ ki tɔke' wɔ ki ye: «Cuo aʼba! Fii kí sere, u yih ŋɛ.» 
\p  
\v 50 Nɛ u wiɛ' uʼliɛrgbenku, ki fii' wukbu, ki baa' *Yesu saan.  
\v 51 *Yesu niire' wɔ ki ye: «A yíe ń tien ba kí de ŋɛ?» Nɛ u ye: «Cɛnbaa, n yíe ń likre nɛ.»  
\v 52 Nɛ *Yesu ye: «Li joh, aʼtekjim nɛ ŋmiɛn' ŋɛ.» U likre' i ya tàan bo, nɛ ki paan' *Yesu bo. 
\c 11  
\s1 Binib kpiɛkreh Yesu u tì kɔn' Yerusalɛm ni 
\r (Matie 21:1-11; Luk 19:28-40; San 12:12-19) 
\p  
\v 1 *Yesu nin uʼpanpaankaab tì nɛke Yerusalɛm ki tuo' Bɛtifaaje nin Betani ya du. Ì te Olifi ya siin ya juɔl bó nɛ. Bi tì tuo' niʼsaan ma nnɔ, nɛ u sɔn' uʼpanpaankaab ni bile  
\v 2 ki tɔke' bɛ ki ye: «Li joh mɛn udu wà te inun bó nɔ ni. Ni tì kɔn' uʼni la, ni li pɔk kí lɛ uŋuunfanfaan uba lùo. Uba ŋa laan jɛ̀ke' wɔ. Ní lore wɔ kí taa ní.  
\v 3 Unil niire' nɛ ki ye bɛ tien' ni loreh wɔ la, ní ye: ‹Yonbdaan nɛ ciɛke wɔ. U li jiin wɔ ní fɛnfɛnnɔ wuɔ.› » 
\p  
\v 4 Bi bure', nɛ ki tì laa' uŋuunfanfaan nnɔ lùo iden iba saali bunañɔbu saan ki nɛke usɛn. Nɛ bi cin' ki loreh wɔ.  
\v 5 Binib bà se niʼsaan nnɔ ya biba niire' bɛ ki ye: «Ni teh ba sɔ? Bɛ tien' ni loreh uŋuunfanfaan wuɔ nɔ?»  
\v 6 Nɛ bi jiin' bɛ *Yesu bi ye bɛ ń ye ma nnɔ. Nɛ binib nnɔ cɛ̀be' bɛ bi bure',  
\v 7 ki tuke' uŋuunfanfaan nnɔ ki baa' *Yesu saan, nɛ ki taa' biʼliɛr ki paan' uʼbo, *Yesu jɛ̀ke'.  
\v 8 Nɛn saan nɛ biba taah biʼliɛr ki pɛ̀reh usɛn ni ki yɛbe. Bitɔb kɔh kumuɔku ni, ki bɛreh tifɛr ki mɔ lá pɛ̀reh.  
\v 9 Bà le usɛn nnɔ nin bà pɛ puoli nnɔ kɛ wuureh ki teh: «Osana\f + \fr 11:9 \ft Liike Matie 21:9.\f*, Uwien ya mɔnm ń li te wà we ní Yonbdaan ya yel bo nnɔ bo.  
\v 10 Uwien ya mɔnm ń li te tiʼyaajɛ *Dafid ya bɛl là we ní nnɔ bo. Osana, Uwien wà te paaki bó.» 
\p  
\v 11 Tɔ, *Yesu tì baa' Yerusalɛm, ki kɔn' Uwien ya duku\f + \fr 11:11 \ft Liike Matie 12:5.\f* ya luo bo, ki liike' tibont kɛ. Uwien benh wù ń kɔ ma nnɔ, nɛ wɔn nin uʼpanpaankaab piik nin bile nnɔ ñɛn' ki bure' Betani ya du bó. 
\s1 Yesu wiɛ' bukɛnkɛnbu buba miŋùum 
\r (Matie 21:18-19) 
\p  
\v 12 Kutaaku faa', nɛ *Yesu nin uʼpanpaankaab ñɛn' Betani ya du ni ki bure'. Bi joh ma nnɔ nɛ mikònm tì cuo' wɔ.  
\v 13 U laa' bukɛnkɛnbu buba tì se fɔnfɔkm ki ŋmɔbe tifɛr. Nɛ u jon' wɔ ń tì liike u li lɛ niba buʼbo bii wa ń lɛ. U tì baa' buʼnintuɔli, ki laa' tifɛr baba nɛ buʼbo. Kimɛ na là yé kɛnkɛn ya lònlùonyo.  
\v 14 Nɛ u tɔke' busubu nnɔ ki ye: «Uba ŋa ji li lɛ bil liba aʼbo fiebu.» Nɛ uʼpanpaankaab cii' u len' ki ye bà. 
\s1 Yesu ŋɔre' binib Uwien ya duku ya luo bo 
\r (Matie 21:12-17; Luk 19:45-48; San 2:13-22) 
\p  
\v 15 Yesu nin uʼpanpaankaab tì baa' Yerusalɛm. Nɛ *Yesu kɔn' Uwien ya duku ya luo bo, ki cin' ki ŋuɔh binib bà kuɔreh tiwɛnt nin bà daanh tiwɛnt nnɔ ki ñɛndeh; ki tureh bilikkpendb ya teb nin bà kuɔreh inɛnjel nnɔ ya biɛmu ki gbɔ̀breh.  
\v 16 Wa cèreh nib tukeh wɛnt ki gɛ̀breh Uwien ya duku ya luo bo. 
\m  
\v 17 Nɛn saan nɛ u tɔke' bɛ ki ye: 
\q1 «Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: 
\q1 ‹Bi li yin nʼduku inibol kɛ ya kaare ya duku nɛ›, 
\q1 ama ninbi taa' kù ki tien' binasub ya tantaanbùol nɛ.» 
\m  
\v 18 Bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb cii' *Yesu tien' ma bo. Nɛ bi nuunh bi li tien ma kí ku wɔ, ama ki ji fɛnge wɔ. Kimɛ uʼwɔknm sɔnge linigol nnɔ ya yɛnm cɛɛn nɛ.  
\v 19 Nì juɔre' ma nnɔ, nɛ *Yesu nin uʼpanpaankaab tí siere' udu nnɔ ni. 
\s1 Yesu wiɛ' bukɛnkɛnbu bùa miŋùum nnɔ kuore' 
\r (Matie 21:20-22) 
\p  
\v 20 Kutɛŋɛsɔnsɔnku, nɛ bi cuonh ki gɛ̀breh bukɛnkɛnbu nnɔ saan, ki laa' bù kuore' paaki ki tì ci' tingi.  
\v 21 Nɛ Piɛr tiɛre' nà wun tien', nɛ ki tɔke' *Yesu ki ye: «Cɛnbaa, liike, a wun wiɛ' bukɛnkɛnbu bùa miŋùum nnɔ, kuore'-a!»  
\v 22 Nɛ *Yesu tɔke' bɛ ki ye: «Teke mɛn Uwien kí ji.  
\v 23 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, unil wà kɛ li tɔke lijuɔl liɛ kí ye lɛ̀ ń fii kí tì lu miñunciɛnm ni, ki teke' ki jin' ki ye nì li tien tɛn u len' ma bo, ka maaleh milele la, nì li tien nnɔ nɛ.  
\v 24 Nɛn bo nɛ n tɔkeh nɛ ki teh ni miɛ' Uwien nibonn nà kɛ niʼkaare ni la, ní li du kí ye ni laa' nɛ ŋɔ, nɛ ni li mɔnbe kí lɛ nɛ̀ nɛ.  
\v 25 Uyo wà ni te ki kàareh, kí lá tiɛre ki ye uba ŋmɔbe nɛ tigbɛr tà kɛ la, ní fère udaan ŋɔ niʼBaa wà te paaki bó nnɔ mɔ ń fère nɛ niʼbiil. [  
\v 26 Ama na fère' niʼtɔb la, niʼBaa wà te paaki bó mɔ ŋa ń fère nɛ.]»\f + \fr 11:26 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba migbiirm 26 ŋa te tuʼni.\f* 
\s1 Bi niire' Yesu wà de' wɔ usɛn wɔ ń tien u teh nà nɔ? 
\r (Matie 21:23-27; Luk 20:1-8) 
\p  
\v 27 Yesu nin uʼpanpaankaab tí liɛbe' ki baa' Yerusalɛm ni. *Yesu kɔn' ki cuonh Uwien ya duku ya luo bo, nɛ bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Sufmbɛ ya ciɛnb baa' uʼsaan,  
\v 28 ki niire' wɔ ki ye: «A ŋmɔbe usɛn á tien a teh nà nɔ-ɔɔ? Ŋmɛ nɛ de' ŋɛ usɛn á tien nɛ̀?»  
\v 29 Nɛ u ye: «Nʼmɔ li niire nɛ iniire iba kpein nɛ. Ni fre' ki jiin' nni la, nʼmɔ li tɔke nɛ n ŋmɔbe usɛn wà ki teh n teh nà nɔ.  
\v 30 San là siih binib Uwien ya ñunm ma nnɔ, ŋmɛ nɛ là de' wɔ usɛn-i? Uwien bii binib nɛ? Tɔke nni mɛn.» 
\p  
\v 31 Nɛn saan nɛ bi tɔkeh tɔb ki teh: «Ti ye Uwien nɛ de' wɔ usɛn la, u li niire tɛ kí ye: ‹Bɛ tien' ta là teke' wɔ ki jin'-i?›  
\v 32 Ta ń fre kí ye binib mɔ sɔ.» Bi fɛnge linigol nnɔ mɔ, kimɛ biʼkɛ tuo' ki ye San là cinbe ki yé *Uwien ya ñɔbonsɔknl nɛ.  
\v 33 Nɛ bi tɔke' *Yesu ki ye: «Ta bɛn.» Nɛ uʼmɔ ye: «Nʼmɔ ŋa bɛn, ka ń tɔke nɛ wà de' nni usɛn ń tien n teh nà nɔ mɔ.» 
\c 12  
\s1 Bikpàab bà bre ya kpɛnjɛnm 
\r (Matie 21:33-46; Luk 20:9-19) 
\p  
\v 1 Ni ya puoli bó nɛ *Yesu pɔn' bɛ mikpɛnjɛnm ki ye: «Ujɛ uba nɛ là ŋmɔbe bukpàabu, ki caan' bukpàabu nnɔ ni tisir tà bi taah tuʼbii ki ŋɛh fɛn nnɔ, nɛ ki bɛke' ki linde' bù, ki gbin' kubùoku kùa bi li ŋmɛngeh isibii nnɔ buʼni, ki caan' kininbɛntaak buʼni, ki taa' bù ki guun' bikpàab biba, nɛ ki bure' usɛn.  
\v 2 Uyo wà isibii nnɔ tì ben' nnɔ, nɛ u sɔn' utonsɔnl uba bikpàab nnɔ saan, wɔ ń tì teke wɔn ukpɛdaan ya bó ní.  
\v 3 Utonsɔnl nnɔ tì baa' nɛ bi cuo' wɔ ki ñi', ki ŋɔre' wɔ, u liɛbe' inuɔkuon.  
\v 4 Ukpɛdaan nnɔ tí sɔn' utonsɔntɔ biʼsaan. Nɛ bi tì ñiñi' ki cube' uʼyul, ki susuke' wɔ.  
\v 5 U tí liɛbe' ki sɔn' utonsɔntɔ biʼsaan. Wɔn tì baa' ma, bi ku' wɔ nɛ. U liɛbe' ki sɔnsɔn' bitonsɔnb biʼsaan bi yɛbe, bi tí ñiñi' biba, ki kuku' bitɔb.  
\v 6 Uʼbijɛ baba nɛ ji sìen' uʼsaan, u yíe uʼbijɛ nnɔ cɛɛn. Nɛ u fɔre' ki sɔn' wɔ biʼsaan, ki maaleh ki teh u yé uʼbijɛ ma nnɔ, bi li tì bo wɔ nɛ.  
\v 7 Ama bikpàab nnɔ laa' uʼbijɛ nnɔ we ní ma nnɔ, nɛ bi tɔke' tɔb ki ye: ‹Wɔn nɛ yé uʼfaajil, cère mɛn tí ku wɔ ŋɔ lifaal nnɔ ń juore tiʼyaal.›  
\v 8 Nɛ bi cuo' wɔ ki ku', ki ñɛn' ki tì wiɛ' kpɛgbaal. 
\p  
\v 9 «Tɔ, ukpɛdaan nnɔ li tien mila? U li baa kí lá ku bikpàab nnɔ nɛ, kí taa bukpàabu nnɔ kí guun bikpɛtɔb.  
\v 10 Na kaan' *Uwien ya gbɔnku ni nì kɛle' nà saan ki ye: 
\q1 ‹Litɛnl là bidumɛb wiɛ' lɛ̀ nnɔ, 
\q1 lɛn nɛ lá tien' litɛnkpiɛkl là co kuduku nnɔ nɛ-ɛɛ? 
\q1  
\v 11 Yonbdaan nɛ tien' nnɔ, 
\q1 nɛ nì ŋmɔbe kuñuɔrku tiʼnun bó.› » 
\m  
\v 12 *Sufmbɛ ya ciɛnb bɛnde' ki ye *Yesu pɔn' bɛn nɛ mikpɛnjɛnm. Nɛn bo nɛ biʼnun mɔ́n bɛ ń cuo wɔ, ama bi fɛnge' linigol nnɔ nɛ ki siere' ki dàan' wɔ. 
\s1 Sesa ya lɛnpolike 
\r (Matie 22:15-22; Luk 20:20-26) 
\p  
\v 13 Bi sɔn' *Farisiɛnmbɛ biba nin ubɛr Herod yaab ya biba *Yesu saan bɛ ń tì dɛle wɔ, wɔ ń len kí lòle uʼba.  
\v 14 Bi tì baa' nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, ti bɛn ki ye a tɔkeh tigbɛmɔ̀nt nɛ, ka fɛnge uba, ka boh uba ki cɛn' uʼtɔ. A wɔngeh tɛ Uwien ya sɛn mɔnmɔnm nɛ. Tɔ, ti ŋmɔbe usɛn tí li pɛ̀h lɛnpo ki dienh ubɛrciɛn Sesa bii ta ŋmɔbe?\f + \fr 12:14 \ft Liike Matie 22:17.\f* Tí li pɛ̀h bii ti la pɛ̀h?» 
\p  
\v 15 *Yesu bɛn ki ye bi yé iñuɔn ilele ya nib nɛ, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Bɛ tien' ni bìkreh nni? Taa mɛn milikbim miba ní ń liike.»  
\v 16 Bi taa' ní; nɛ u niire' bɛ ki ye: «Ŋmɛ ya nɛnnɛnku nin uʼyel te miʼbo?» Nɛ bi ye: «Ubɛrciɛn Sesa.»  
\v 17 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Taa mɛn nà yé Sesa yaann kí de Sesa, kí taa nà mɔ yé Uwien yaann, kí de Uwien.» U len' nnɔ ma nnɔ nɛ nì cuo' bɛ miyɔkm cɛɛn. 
\s1 Bitɛnkpiib ya mɛkrm ya gbɛr 
\r (Matie 22:23-33; Luk 20:27-40) 
\p  
\v 18 Nì ya puoli nɛ Saduseyɛnmbɛ biba baa' *Yesu saan. Bɛn nɛ lienh ki teh bitɛnkpiib ŋa ń mɛkre nnɔ.  
\v 19 Bi tɔke' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, Moyis là kɛle' yiko ki de' tɛ ki ye: ‹Unil ya ninjɛ kpo' ki cère' uʼpo, ka ŋmɔbe buk la, wɔ ń kere ukpopii nnɔ, kí maa mubumu kí de uʼninjɛ wà kpo' nnɔ.›  
\v 20 Tɔ, ninjiɛb bilole biba nɛ là te, nɛ ukpiɛk lá kuɔn' upii, ki kpo', ka maa' buk.  
\v 21 Wà tɔ uʼbo nnɔ kere' ukpopii nnɔ ki mɔ kpo' ka maa' buk. Wà mɔ tɔ wɔn bo nnɔ mɔ kere' wɔ ki mɔ kpo' ka maa' buk.  
\v 22 Bijɛb bilole nnɔ kɛ tien' nnɔ ki kpo' ka maa' buk. Upii nnɔ mɔ tì fɔre' ki kpo'.  
\v 23 Tɔ, bitɛnkpiib lá mɛkre' uyo wà la, ŋmɛ li si upii nnɔ? Kimɛ biʼkɛ bilole kuɔn' wɔ ki tì bòn' nɛ.» 
\p  
\v 24 Nɛ *Yesu jiin' bɛ ki ye: «Na bɛn nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ya tingi, ka bɛn Uwien ya tuɔm kpɛ ma bo. Nɛn nɛ cèreh ni tùreh.  
\v 25 Bitɛnkpiib lá mɛkre' la, jɛb ŋa ń kuɔn piib, piib mɔ ŋa ń kun cɛr. Bi li te tɛn Uwien ya tondb nɛ paaki bó.  
\v 26 Bitɛnkpiib ya mɛkrm mɛn la, na kaan' Moyis ya gbɔnku ni nà saan Uwien là len' nin Moyis kufɛtuku kuba saan kù teknh umu ka wih nnɔ nɛ-ɛɛ? U là tɔke' Moyis ki ye: ‹Min nɛ yé *Abraham nin *Isaak nin Sakɔb ya Wien.›  
\v 27 Uwien ŋa yé tɛnkpiib ya Wien, u yé bà fuobe ya Wien nɛ. Ninbi lienh ki teh bitɛnkpiib ŋa ń mɛkre ma nnɔ ni tùre' kpɛlkpɛl nɛ.» 
\s1 Li lɛ wɔbl yé wɔbkpiɛkl-i? 
\r (Matie 22:34-40; Luk 10:25-28) 
\p  
\v 28 *Yiko ya wɔnwɔknl uba là te niʼsaan ki cii' bi niɛh nin tɔb ma, nɛ ki laa' *Yesu jiin' bɛ mɔnmɔnm ma bo. U nɛkn' *Yesu ki niire' wɔ ki ye: «Iwɔb kɛ nni li lɛ yé likpiɛkl-i?»  
\v 29 Nɛ *Yesu jiin' wɔ ki ye: «Liwɔbkpiɛkl si: ‹Ninbi Israyɛl yaabɛ, li cengeh mɛn: Yonbdaan Uwien baba nɛ yé Yonbdaan.  
\v 30 Li yíe aʼYonbdaan Uwien nin aʼfɛ̀l kɛ nin aʼtetem kɛ nin aʼyɛnmaale kɛ nin aʼtuɔm kɛ.›  
\v 31 Liwɔbl là tɔ si: ‹Li yíe aʼtɔ tɛn a yíe aʼba ma bo.› Wɔbl liba ŋa te ki gɛ̀bre' liɛ ya wɔbl.» 
\p  
\v 32 Nɛ u tɔke' *Yesu ki ye: «Cɛnbaa, a tɔke' tigbɛmɔ̀nt nɛ. A tɔke' ki ye Yonbdaan Uwien yé Uwenbaabe nɛ, uba ŋa te ki pukn' uʼbó ma nnɔ, tù te nɛ.  
\v 33 Unil yíe Uwien nin uʼfɛ̀l kɛ nin uʼyɛnmaale kɛ nin uʼtuɔm kɛ, ki yíe uʼtɔ tɛn u yíe uʼba ma bo la, nɛn nɛ mɔn ki cɛn' wɔ ń li taah tiwɛnt ki teh ituɔrɛ ki wìndeh ki dienh Uwien nin mipum kɛ ya bol.»  
\v 34 *Yesu laa' u len' nin mibɛnm, nɛ u tɔke' wɔ ki ye: «Ŋa fɔke nin Uwien ya bɛl.» Nɛn gɛ̀bre' ma nnɔ, uba ŋa ji kaabe' ki niire' *Yesu niire ki pukn'. 
\s1 Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nin Dafid ya gbɛr 
\r (Matie 22:41-46; Luk 20:41-44) 
\p  
\v 35 *Yesu là te Uwien ya duku ya luo bo, ki wɔknh binib Uwien ya gbɛr ma nnɔ, nɛ ki niire' bɛ ki ye: «Nì tien' mila *Yiko ya wɔnwɔknb lienh ki teh Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo yé *Dafid ya yaabil-i?  
\v 36 Mifuoñanm là cère' *Dafid bugbɛn len' ki ye: 
\q1 ‹Yonbdaan Uwien tɔke' nʼYonbdaan ki ye: 
\q1 Kɛ̀le nʼnɔjie bó, 
\q1 kí tì baa uyo wà 
\q1 n li cère á tɛ aʼnɛnnɛndb bo litaal.› 
\m  
\v 37 *Dafid mɔnɔn là yin' Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo uʼYonbdaan la, u ji tien' mila ki liɛbe' ki yé uʼyaabil-i?» Linigociɛnl cengeh *Yesu ya gbɛr, nɛ nì ŋmɛ lɛ̀ cɛɛn. 
\s1 Li bɛn mɛn Yiko ya wɔnwɔknb bó 
\r (Matie 23:1-36; Luk 20:45-47) 
\p  
\v 38 Yesu wɔknh bɛ Uwien ya gbɛr, nɛ ki tɔkeh bɛ ki teh: «Li bɛn mɛn *Yiko ya wɔnwɔknb bó. Bi yíe bɛ ń li guoh tiliɛrgbengt nɛ ki gaakeh, ki yíe binib ń li gbaandeh ki fuondeh bɛ mudaamu ni,  
\v 39 ki yíe bɛ ń li kaah binikpɛkpiɛkb ya kànkàan itáan ya dur ni nin tinacent ni.  
\v 40 Bɛn nɛ jinh ki pendeh bikpopiib, ki kàareh nì wuɔkreh, ki bɔndeh binib ya nun bó. Nɛn bo nɛ Uwien li tùɔre kí dɛre biʼtub cɛɛn.» 
\s1 Ukpopiicɛcɛkdaan uba ya pum 
\r (Luk 21:1-4) 
\p  
\v 41 Tɔ, *Yesu kɛ ki nɛke Uwien ya pum ya likkpienbùol, nɛ ki likeh linigol nnɔ kpìendeh len ilike ma bo. Bifàadɛnb bà yɛbe bàareh ki kpìendeh ilike len ì yɛbe.  
\v 42 Ukpopiicɛcɛkdaan uba mɔ baa' ki lá kpìen' milikbim mile ma baa' gbɔnku kuba mɔnɔn.  
\v 43 Nɛ *Yesu yin' uʼpanpaankaab ki tɔke' bɛ ki ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ukpopiicɛcɛkdaan wuɔ kpìen' ilike ki cɛn' bà kɛ kpìen' nnɔ.  
\v 44 Kimɛ biʼkɛ de' ka pɔkre' biʼlike ya pɔkl. Ama wɔn yé ucɛcɛkdaan nɛ, ki tonde' u ŋmɔbe nà kɛ nnɔ ki lá kpìen'.» 
\c 13  
\s1 Bi lá li bere Uwien ya duku 
\r (Matie 24:1-2; Luk 21:5-6) 
\p  
\v 1 *Yesu siere' Uwien ya duku ya luo bo ki ñɛn', nɛ uʼpanpaankaab ni uba tɔke' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, liike itɛn yiɛ gbenge ki kpɛ ma bo-a! Liike bi taa' yɛ̀ ki mɛn' tidur tù ŋmɔbe kuñuɔrku ma bo-a!»  
\v 2 Nɛ u tɔke' wɔ ki ye: «A laa' tiduciɛnt tuu nɔ-ɔɔ? Bi lá li bere tuʼkɛ nɛ, tɛnl liba mɔnɔn ŋa lá li juore kí li pɛ tɔl bo.» 
\s1 Ijɛnd ya yo lá li te ma bo 
\r (Matie 24:3-14; Luk 21:7-19) 
\p  
\v 3 Yesu jon' ki tì kɛ̀le' Olifi ya siin ya juɔl bo, Uwien ya duku ya nuun bó, nɛ Piɛr nin Saak nin San nin Andre baa' uʼsaan biʼbaba, ki lá niire' wɔ ki ye:  
\v 4 «Tɔke tɛ, tibont nnɔ kɛ lá li tien uyo wà? Ku lɛ dìɛku ba li wuɔn kí ye uyo nnɔ baa'.»  
\v 5 Nɛ u cin' ki tɔkeh bɛ ki teh: «Li bɛn mɛn, ki la cère uba ń tuln nɛ.  
\v 6 Kimɛ binib lá li baa ki yɛbe kí li ŋmɔbe nʼyel ki teh bi yé min nɛ, kí tuln binib bà yɛbe.  
\v 7 Ni lá cii binib tɔh lituɔl kɔnkɔnm ni bii fɔnfɔkm la, ni la cère niʼfɛ̀l ń li tiinh. Kimɛ tu ya bont kɛ li tien nɛ kí yaan, na laan yé gbengbenyo.  
\v 8 Kimɛ linibol liba li jɛ̀ke linibotɔl. Libɛl liba ya nib mɔ li jɛ̀ke libɛtɔl yaab. Kitink li jènge bùol, bùol. Mikònm mɔ li lu. Nì li te tɛn imɛrwiɛn ya cincinm nɛ. 
\p  
\v 9 «Ninbi bɛn wɔn, li bɛn mɛn. Bi lá li cuo nɛ kí jon tibuur, kí ñì nɛ itáan ya dur ni. Min bo, bi lá li tuke nɛ kí jo tibuur idu ya ciɛnb nin bibɛrb saan. Nnɔ nɛ ni li yé nʼmɔ̀nkunb biʼsaan.  
\v 10 Bi li kpaande tigbɛmɔnmɔnt tuu inibol kɛ saan nɛ kí yaan.  
\v 11 Bi cuo' nɛ ki jon' tibuur la, ni la pɔk kí li yɔke ni li len kí ye bà. Uyo nnɔ lá baa' la, *Mifuoñaanm nɛ li tɔke nɛ ni li len kí ye bà. Na yé ninbi nɛ li len, *Mifuoñaanm nɛ li len.  
\v 12 U ya yo nɛ unil li kuɔre uʼninjɛ, bɛ ń ku wɔ. Baa mɔ li kuɔre uʼbuk, bɛ ń ku kɛ̀. Mubumu mɔ li fii kí sere muʼnaambɛ nin muʼbaambɛ bo, kí cère bɛ ń ku bɛ.  
\v 13 Min bo nɛ binib kɛ li nɛn nɛ. Ama wà kɛ li mìnde kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì fɔre nnɔ, wɔn nɛ li ŋmɛre.» 
\s1 Nibonn nà ŋmɔbe ijuɔke ya gbɛr 
\r (Matie 24:15-28; Luk 21:20-24) 
\p  
\v 14 «Ni li lɛ ijuɔke ya bonn nà saah tibont tà kɛ mɔn nnɔ se na bi li sere nà saan. (Wà kɛ kàanh la, wɔ ń li ciih niʼtingi.) Uyo nnɔ lá baa' la, bà li te Sude ya tinfɛnm ni nnɔ, bɛ ń sɛn kí jo ijuɔn bó.  
\v 15 Wà te kudulɛkaaku ya paaki la, u la jiire kí kɔ iden ni, kí taa niba.  
\v 16 Wà mɔ te ikpàan bó la, u la liɛbe kí kun, wɔ ń tì taa uʼliɛrgbenku.  
\v 17 U ya yo bipiib bà punbe nin bà ŋmɔbe mubumu mùa ŋaanh, li ŋmɔbe micɛcɛkm nɛ.  
\v 18 Li kàareh mɛn, Uwien la cère nɛ̀ ń tien kusɛnañuɔku.  
\v 19 I ya dɛn binib li ji ijɛnd kí gbien. Haali uŋɛndun ya cincinm kí lá baa fɛnfɛnnɔ, nib ŋa laan jin' i ya jɛnd ya bol, ka ji lì li ji yɛ̀ fiebu.  
\v 20 Yonbdaan ŋa bi kùore' ijɛnd nnɔ ya wien bo la, uba mɔnɔn ŋa bi li ŋmɛre. U gɛ̀nde' binib bà nnɔ bo nɛ cère' u kùore' iwien nnɔ bo. 
\p  
\v 21 «U ya yo unil tɔke' nɛ ki ye: ‹Liike mɛn, Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo te niɛ saan› bii ‹u te niɛ bó› la, ni la tuo.  
\v 22 Kimɛ bitonnɛnmɔ̀nkunb li baa. Biba li ye bi yé Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nɛ. Bitɔb li ye bi yé *Uwien ya ñɔbonsɔknb nɛ. Bi li tien micincilnm ya bont nin miyɔkm ya bont, kí tuln binib. Bi li nuunh nì tuo' la, bɛ ń tuln Uwien gɛ̀nde' binib bà nnɔ mɔnɔn nɛ.  
\v 23 Ninbi li bɛn mɛn. N kpiɛ' ki tɔke' nɛ tigbɛr nnɔ kɛ ŋɔ.» 
\s1 Unil ya Bijɛ ya baam ya gbɛr 
\r (Matie 24:29-31; Luk 21:25-28) 
\p  
\v 24 «Ama, ijɛnd nnɔ ya yo gɛ̀bre' la, 
\q1 uwien li bìike, 
\q1 uŋmaal ŋa ji li wien, 
\q1  
\v 25 Iŋmaabii li cecere kí lu, 
\q1 tibont tà ŋmɔbe mituɔm paaki bó li jènge. 
\m  
\v 26 U ya yo nɛ bi li lɛ Unil ya Bijɛ te titɛwɔlgbɔnt ni, ki we ní, ki ŋmɔbe ufaa nin ukpiɛke ki gbien'.  
\v 27 U ya yo nɛ u li sɔn Uwien ya tondb bɛ ń jo lɛnpuoli nin nintuɔli nin ugɛn nin ujie bó, kí cin utingbaan uba kí tì baa utɔ, kí taan Uwien gɛ̀nde' binib bà nnɔ kɛ.» 
\s1 Bukɛnkɛnbu ya kpɛnjɛnm 
\r (Matie 24:32-35; Luk 21:29-33) 
\p  
\v 28 «Bukɛnkɛnbu ya tetem yé mikpɛnjɛnm nɛ niʼbo. Ni lá laa' bù tɔh isigben, ki bundeh la, ni bɛn ki ye nì nɛke uñalɛnd nɛ\f + \fr 13:28 \ft Liike Matie 24:32.\f*.  
\v 29 Nnɔ nɛ, ni lá laa' tibont tuu teh la, ní li bɛn kí ye Unil ya Bijɛ nɛkn' niʼnañuɔn saan ŋɔ\f + \fr 13:29 \ft Liike Matie 24:33.\f*.  
\v 30 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, tibont nnɔ kɛ li tien kí lɛ fɛnfɛnnɔ ya nib biɛ ŋa laan kpo' ki gben'.  
\v 31 Kutaaku nin kitink li gben. Ama nʼgbɛr tun ŋa ŋmɔbe tù ń gben.» 
\s1 Uba ŋa bɛn lidaali là Unil ya Bijɛ li baa ní 
\r (Matie 24:36-44) 
\p  
\v 32 «Ama uba ŋa bɛn tibont nnɔ li tien lidaali là bii uyo wà. Paaki bó, Uwien ya tondb ŋa bɛn. UʼBijɛ mɔnɔn ŋa bɛn, Uwien Baa baba nɛ bɛn.  
\v 33 Li bɛn mɛn ki la gɔh, kimɛ na bɛn uyo nnɔ.  
\v 34 Nì naan ujɛ wà joh usɛn ki tɔke' uʼtonsɔnb ki ye bɛ ń li likeh uʼden mɔnmɔnm, ki wuɔn' wà kɛ u li sɔn lituonl là, ki tɔke' uʼnañɔguurl ki ye u la gɔh, ki yaan ki bure' nɛ.  
\v 35 Nɛn bo, la gɔh mɛn, kimɛ na bɛn uyo wà ududaan li baa ní. U li baa ní kutajuɔku-uu, kuyɔku-uu, ukuojɛmuɔyo-oo, kutɛnŋaaku-uu, na bɛn.  
\v 36 Li bɛn mɛn, ŋɔ u la lá lure kí baa kí lɛ ni dɔ ki gɔh.  
\v 37 N tɔkeh nɛ nà nɔ n tɔkeh binib kɛ nɛ, la gɔh mɛn.» 
\c 14  
\s1 Bi kpaan' iyɛ bɛ ń ku Yesu 
\r (Matie 26:1-5; Luk 22:1-2; San 11:45-53) 
\p  
\v 1 Nì sìen' iwien ile bɛ ń jele *Sufmbɛ ya Pak ya nacenku. U ya yo nɛ bi ŋmɔnh kpɔnɔ wà ŋa ŋmɔbe ñɔke. *Bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb nuunh bi li tien ma kí bɔle kí cuo *Yesu kí ku wɔ,  
\v 2 nɛ ki tɔkeh tɔb ki teh: «Ti la cuo wɔ mɛn kunacenku nnɔ ya yo. Ti cuo' wɔ u ya yo la, udu ya nib li kpre.» 
\s1 Upii uba wule' Yesu ya yul bo lɛfina 
\r (Matie 26:6-13; San 12:1-8) 
\p  
\v 3 Tɔ, *Yesu là te Betani ya du ni, Simɔn ujend den ki jinh tijier. U jinh uyo wà nnɔ nɛ upii uba kɔn' ní ki tuke lɛfina uba uʼdaaku faa cɛɛn alabaat\f + \fr 14:3 \ft Liike Matie 26:7.\f* ya dingl ni, bi yih lɛfina nnɔ naar. Upii nnɔ kpɔbre' lidingl nnɔ ya tule, ki taa' lɛfina nnɔ kɛ ki wuwule' *Yesu ya yul bo.  
\v 4 Binib bà te niʼsaan nnɔ ya biba ya benku ni ben', nɛ bi niireh tɔb ki teh: «Bɛ tien' u ñɛ̀nde' lɛfina wuɔ nɔ?  
\v 5 Bi bi li fre kí kuɔre wɔ kí lɛ nɛ̀ ń gɛ̀bre iwentun kobiita ya paaku kí taa kí gbiire bijiinb-a!» Nɛ ki kɔnh nin upii nnɔ.  
\v 6 Nɛ *Yesu ye: «Cère wɔ mɛn wɔ ń fuore. Bɛ tien' ni ŋaabeh uʼyɛnm nɔ nnɔ? U tien' nà mɔn nɛ ki de' nni-a!  
\v 7 Bijiinb lì li te niʼsaan uyo kɛ nɛ. Ni yíe ní tore bɛ uyo wà la, ni li fre kí tore bɛ; ama min ŋa ń li te niʼsaan uyo kɛ.  
\v 8 U tien' u li fre kí tien nà nɛ. U taa' lɛfina nnɔ ki wule' nʼbo ki kpiɛ' ki bonde' nʼgbɛnɛnt ŋɔ bɛ ń sube nni nɛ.  
\v 9 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, bi li kpaande tigbɛmɔnmɔnt tuu uŋɛndun ni nà saan kɛ nnɔ, bi li len u tien' nà nɔ bó, ŋɔ binib ń li tiɛn uʼbó.» 
\s1 Sudas yíe wɔ ń kuɔre Yesu 
\r (Matie 26:14-16; Luk 22:3-6) 
\p  
\v 10 *Yesu ya panpaankaab piik nin bile ya uba, bi yih wà Sudas Iskariyɔt nnɔ jon' ki tì laa' bitɔtuɔrciɛnb ki ye u li taa *Yesu kí ŋukn bɛ.  
\v 11 Bi cii' nnɔ ma nnɔ biʼyɛnm sɔnge' cɛɛn, nɛ bi pùon' ki ye bi li de wɔ ilike. Nɛ u bure' ki tì nuunh u li ñɛ isɛn yà kí taa *Yesu kí ŋukn bɛ. 
\s1 Yesu nin uʼpanpaankaab jele' Sufmbɛ ya Pak ya nacenku 
\r (Matie 26:17-25; Luk 22:7-14, 21-23; San 13:21-30) 
\p  
\v 12 Kpɔnɔ wà ŋa ŋmɔbe ñɔke ya nacenku ya cincindaali, lidaali là bi kòreh *Sufmbɛ ya Pak ya pefanfaan nnɔ nɛ *Yesu ya panpaankaab niire' wɔ ki ye: «A yíe tí tien ŋɛ kunacenku nnɔ ya jier lɛ saan-i?»  
\v 13 Nɛ u tɔke' uʼpanpaankaab ni bile ki ye: «Ní jo udu bó. Ni tì kɔn' uʼni la, ni li lɛ ujɛ uba u tuke liñuncuɔl ki cendeh nɛ. Ní paan uʼbo,  
\v 14 kí tì kɔ u li kɔ iden yà ni nnɔ ni kí tɔke udendaan kí ye: ‹TiʼCɛnbaa ye wɔn nin uʼpanpaankaab li ji kunacenku nnɔ ya jier ku lɛ duku ni?›  
\v 15 U li wuɔn nɛ lidutɔtuɔl ya paaki ya duciɛnku kuba bi bonde' kù ŋɔ, tibont kɛ te kuʼni. Ní tien tɛ kunacenku nnɔ ya jier kun ni.»  
\v 16 Bi bure' ki tì baa' udu nnɔ ni, nɛ ki laa' *Yesu tɔke' bɛ ki ye bi li lɛ nà kɛ nnɔ, nɛ ki tien' kunacenku nnɔ ya jier. 
\p  
\v 17 Nì juɔre' nɛ *Yesu nin uʼpanpaankaab piik nin bile nnɔ baa' ki kɔn' kuduku nnɔ ni.  
\v 18 Bi kɛ ki jinh uyo wà nnɔ nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ninbi bà te ki jinh nʼsaan nɔ ni ya uba nɛ li kuɔre nni.» 
\p  
\v 19 Biʼyɛnm saa' ki gbien', nɛ bi niireh wɔ jɛjɛ ki teh: «N teh min ŋa ñí-a?»  
\v 20 Nɛ u ye: «Ninbi piik nin bile biɛ ni ya uba nɛ li kuɔre nni. Min nin udaan nɛ taan' ki paan' lisɛnl ni nɔ.  
\v 21 Unil ya Bijɛ li kpo tɛn nì kɛle' uʼbo *Uwien ya gbɔnku ni ki ye ma bo nnɔ nɛ. Ama unil wà li kuɔre wɔ nnɔ nì bre udaan bo. Ba bi maa' wɔ mɔnɔn la, nì bi li tu uʼbo.» 
\s1 Yonbdaan ya jier 
\r (Matie 26:26-30; Luk 22:14-20; 1 Korɛnt yaab 11:23-25) 
\p  
\v 22 Bi te ki jinh tijier ma nnɔ, nɛ *Yesu yuure' kpɔnɔ, ki faare' Uwien, ki kɔkuɔ', ki taa' ki de' bɛ, ki ye: «Teke mɛn. Nà sɔ yé nʼgbɛnɛnt.»  
\v 23 Nɛ ki taa' midaam mɔ, ki faare' Uwien, ki taa' ki de' bɛ, biʼkɛ ñun'.  
\v 24 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Nà sɔ yé nʼsɛ̀m. Mɛn nɛ wɔngeh ki teh Uwien cuo' nin binib kujɔtieku. Mì li puube binib bà yɛbe ya kpɛle bo.»  
\v 25 Nɛ ki ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ma ji li ñu sibii ya daam haali kí tì baa lidaali là n li liɛbe kí ñu mɛ̀ midɛfɛ̀nm Uwien ya bɛl ni.» 
\s1 Yesu tɔke' Piɛr ki ye u li niɛ kí ye wa bɛn wɔ 
\r (Matie 26:31-35; Luk 22:31-34; San 13:36-38) 
\p  
\v 26 Bi gɛn' Uwien ya yuon ki gben' nɛ ki ñɛn' ki don' Olifi ya siin ya juɔl bo.  
\v 27 Nɛn saan nɛ *Yesu tɔke' bɛ ki ye: «Niʼkɛ li sɛn kí dàan nni, kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹N li ku upekpaal nɛ ipe kɛ ń yɛre.›  
\v 28 Ama uyo wà n li mɛkre bitɛnkpiib ni nnɔ, n li liere nɛ kí jo Galile.»  
\v 29 Nɛ Piɛr tɔke' wɔ ki ye: «Biʼkɛ li sɛn kí dàan ŋɛ mɔnɔn la, min ŋa ń sɛn.»  
\v 30 Nɛ *Yesu ye: «N tɔkeh ŋɛ imɔ̀n nɛ, kuñɔnku kuu a li niɛ bolm mita kí ye ŋa bɛn nni nɛ kí yaan ukuojɛ ń muɔ kí lere.»  
\v 31 Nɛ Piɛr ñiikeh ki lienh ki teh: «Haali bi li ku min nin sin kɛ mɔnɔn la, ma ń niɛ kí ye ma bɛn ŋɛ.» Nɛ bitɔb bà sìen nnɔ kɛ len' nnɔ. 
\s1 Yesu kàare' niʼba saan bi yih nɛ̀ Gɛtsemani 
\r (Matie 26:36-46; Luk 22:39-46) 
\p  
\v 32 Tɔ, *Yesu nin uʼpanpaankaab tì baa' niba saan, bi yih nɛ̀ Gɛtsemani. Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Juore mɛn niɛ saan, ń jo kí tì kàare.»  
\v 33 Nɛ ki taa' Piɛr nin Saak nin San ki bure'. Bujɛwaanbu cin' ki kɔh wɔ nɛ uʼyɛnm saah.  
\v 34 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Nʼyɛnm saa' ki tì kɛnde' tɛn mikuum nɛ benh nin nni. Niʼmɔ ń juore niɛ saan, ki la gɔh.» 
\p  
\v 35 U jɛnde' ki jon' inun bó waamu, nɛ ki pùon' ki kàareh ki teh nì li tuo la, Uwien la cère' ijɛnd yiɛ ya yo ń baa ní,  
\v 36 ki lienh ki teh: «O, nʼBaa, a li fre kí tien nibonn kɛ. Cère ijɛnd yiɛ ń jɛnde nni. Ama la cère nɛ̀ ń li yé min yíe nà, cère' nɛ̀ ń li yé sin yíe nà.» 
\p  
\v 37 U liɛbe' ní uʼpanpaankaab bita nnɔ saan, ki laa' bi dɔ ki gɔh nɛ, nɛ u tɔke' Piɛr ki ye: «Simɔn, a gɔh nɛ-ɛɛ? Ŋa ń fre kí la gùɔn kukurku kuba mɔnɔn-ii?  
\v 38 La gɔh mɛn, kí li kàareh ŋɔ ki la lu biikm ni. Niʼyɛnm yíe, ama mituɔm nɛ pɔre' nɛ.» 
\p  
\v 39 Nɛ ki tí jɛnde' waamu, ki kàare' nin i ya ñɔbonbaab.  
\v 40 U tí liɛbe' ní uʼpanpaankaab bita nnɔ saan, ki laa' bi tí gɔh nɛ, kimɛ migùɔnm nɛ ñɔ̀nde' bɛ, ba bɛn bi li jiin kí ye bà. 
\p  
\v 41 U tí jon' ki kàare' ki liɛbe' ní nta bo, ki tɔke' bɛ ki ye: «Ni biɛ ki fuoreh nɛ ki dɔ ki gɔh-a! Nì dɛ̀kre'-a! Uyo baa'-a! Bi li taa Unil ya Bijɛ kí ŋukn bibiɛrdɛnb.  
\v 42 Fii mɛn tí jo. Liike mɛn, wà kuɔre' nni nnɔ nɛkn' ní ŋɔ.» 
\s1 Yesu ya cuom 
\r (Matie 26:47-56; Luk 22:47-53; San 18:3-12) 
\p  
\v 43 U laan biɛ ki lienh nɛ Sudas uʼpanpaankaab piik nin bile nnɔ ya uba nin linigol pɔk ki puɔ' uʼbo ki tuke mujusiemu nin ilɛnbɛn. Bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Sufmbɛ ya ciɛnb nɛ sɔn' bɛ ní.  
\v 44 Sudas wà kuɔre' *Yesu nnɔ tɔke' linigol nnɔ ki ye: «Ni lá laa' n jon' ki tì lɔkn' wà la, wɔn nínɔ. Ní cuo wɔ, kí tùɔre kí li ŋuuke wɔ ki joh.» 
\p  
\v 45 Tɔ, Sudas tì baa' nɛ ki pɔk ki nɛkn' *Yesu nɛ ki ye: «Cɛnbaa,» nɛ ki lɔkn' wɔ.  
\v 46 Nɛ bi cuo' Yesu.  
\v 47 Bà te niʼsaan nnɔ ya uba nɛ̀re' kijusiek ki gɛ' ki paare' bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn ya tonsɔnl uba ya tubl.  
\v 48 Nɛ *Yesu tɔke' bà baa' bɛ ń lá cuo wɔ nnɔ ki ye: «Ni tuke mujusiemu nin ilɛnbɛn ní lá cuo nni tɛn n yé udukond nɛ-a!  
\v 49 Idaan kɛ n là te niʼsaan Uwien ya duku ya luo bo nɛ ki wɔknh binib, nɛ na cuo' nni u ya yo. Tɔ, ni cuo' nni fɛnfɛnnɔ, ŋɔ nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ.» 
\p  
\v 50 Nɛn saan nɛ uʼpanpaankaab kɛ sɛn' ki dàan' wɔ.  
\v 51 Unacenfaan uba mɔ là pɛ uʼbo ki fifike' bukpɛlbu. Bi ye bɛ ń cuo unacenfaan nnɔ ki tì dɛ̀kre nin uʼkpɛlbu,  
\v 52 nɛ u dàan' bù ki sɛn' liñil ki bure'. 
\s1 Sufmbɛ ya buur ya cɛkl yaab bun' Yesu tibuur 
\r (Matie 26:57-68; Luk 22:54-55, 63-71; San 18:13-14, 19-24) 
\p  
\v 53 Bi taa' *Yesu ki jon' bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn den. Bitɔtuɔrciɛnb kɛ nin *Sufmbɛ ya ciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb mɔ taan' niʼsaan.  
\v 54 Piɛr pɛ *Yesu bo, ki te fɔnfɔkm ki tì baa' bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn den, ki kɔn' ki kɛ̀le' biguguurb saan ki lokreh umu.  
\v 55 Bitɔtuɔrciɛnb nin tibuur ya cɛkl yaab kɛ nuunh bi li dule nà bo kí biin *Yesu ŋɔ kí ku wɔ. Bi tien' ma kɛ ba laa' uʼbiil.  
\v 56 Binib ligol nɛn' uʼbo kutonnɛnku kɛ ya bol ama biʼgbɛr nnɔ ŋa cende'.  
\v 57 Biʼni biba fii' ki sere' ki nɛn' uʼbo ki ye:  
\v 58 «Ti cii' u len' ki ye u li bere Uwien ya duku kùa binib mɛn' kù nnɔ, kí mɛ kutɔku iwien ita, nib ŋa ń mɛ kun.»  
\v 59 U ya sɛn ni mɔnɔn biʼgbɛr ŋa cende'. 
\p  
\v 60 Bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn fii' ki sere' binib nnɔ kɛ ya siik ni, nɛ ki niire' *Yesu ki ye: «Ŋa ń len kí jiin-ii? Ŋa ŋmɔbe tuba á len kí jiin binib bà biindeh ŋɛ nɔ-ɔɔ?»  
\v 61 Nɛ *Yesu ŋmin ka gɛre'. Bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn tí niire' wɔ ki ye: «A yé Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nɛ-ɛɛ? A yé ti pɛ̀keh wà nnɔ ya Bijɛ nɛ-ɛɛ?»  
\v 62 Nɛ *Yesu ye: «N yé wɔn nɛ. Ni li lɛ Unil ya Bijɛ kɛ Uwien, mituɔm kɛ ya daan ya jie bó, ki li lɛ u te titɛwɔlgbɔnt ni paaki bó, ki we ní.» 
\p  
\v 63 U len' nnɔ ma nnɔ, nɛ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn kɛre' wɔn bugbɛn ya liɛrl\f + \fr 14:63 \ft Liike Matie 26: 65.\f*, nɛ ki ye: «Ta ji nuunh mɔ̀nkunl.  
\v 64 Ni cii' u suke' Uwien ma bo. Ni maaleh mila?» Nɛ biʼkɛ ye u bii' ki kpɛ mikuum. 
\p  
\v 65 Biʼni biba cin' ki cɛreh uʼbo tiñinsɛnt ki taa' kukpɛlciɛku ki pibn' uʼnun bó, ki kureh wɔ, ki tɔkeh wɔ ki teh: «Bukre' wà kure' ŋɛ.» Nɛ biguguurb nnɔ taa' wɔ nin itɛnpɛ. 
\s1 Piɛr niɛ' ki ye wa bɛn Yesu 
\r (Matie 26:69-75; Luk 22:56-62; San 18:15-18, 25-27) 
\p  
\v 66 Piɛr te uluo bo uyo wà nnɔ, nɛ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn ya piitonsɔnl uba baa'  
\v 67 ki laa' Piɛr lokreh umu, nɛ u tùɔre' ki liike' wɔ ki ye: «Aʼmɔ là te nin Nasarɛt ya *Yesu wuɔ nɛ.»  
\v 68 Nɛ Piɛr niɛ' ki ye: «Ma bɛn, ka cii' aʼlenm nnɔ ya tingi.» Nɛ ki siere' ki kɔn' kunakuuku ni. [U ya yo nɛ ukuojɛ muɔ'.]\f + \fr 14:68 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni \fq u ya yo nɛ ukuojɛ muɔ' \ft ŋa te tuʼni.\f* 
\p  
\v 69 Upiitonsɔnl nnɔ tí laa' wɔ nɛ ki tí tɔke' binib bà te niʼsaan nnɔ ki ye: «Ujɛ wuɔ mɔ yé *Yesu yaab ya uba nɛ.»  
\v 70 Nɛ Piɛr tí niɛ' nle bo. 
\p Nì tí pukn' waamu nɛ binib bà te uʼsaan nnɔ mɔ tɔke' wɔ ki ye: «Nì yé imɔ̀n nɛ, a yé *Yesu yaab ya uba nɛ, kimɛ aʼmɔ yé Galile ya nil nɛ.»  
\v 71 Nɛ Piɛr cin' ki niɛh ki poleh ki teh: «Ma bɛn ni lienh unil wà ya gbɛr nɔ, n nɛn' la, Uwien la dàan nni»  
\v 72 Nɛ ukuojɛ pɔk ki muɔ' i ya tàan bo ki lere'. Nɛn saan nɛ Piɛr tiɛre' *Yesu bi tɔke' wɔ ma ki ye: «A li niɛ bolm mita kí ye ŋa bɛn nni nɛ kí yaan ukuojɛ ń muɔ kí lere» nnɔ, nɛ ki muɔ' cɛɛn. 
\c 15  
\s1 Bi tuke Yesu ki jon' Pilat saan tibuur 
\r (Matie 27:1-2, 11-14; Luk 23:1-5; San 18:28-38) 
\p  
\v 1 Nì faa' kutɛnŋɛsɔnsɔnku, nɛ bitɔtuɔrciɛnb nin *Sufmbɛ ya ciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb nin tibuur ya cɛkl yaab kɛ kɛ̀le' ki bonde' bi li tien ma bo. Bi lòle' *Yesu, nɛ ki taa' wɔ ki tì ŋukn' Pilat.  
\v 2 Pilat niire' wɔ ki ye: «Sin, a yé *Sufmbɛ ya bɛr nɛ-ɛɛ?» Nɛ u jiin' wɔ ki ye: «Sin nɛ ye nnɔ.» 
\p  
\v 3 Tɔ, Bitɔtuɔrciɛnb nnɔ biin' wɔ isɛn yà yɛbe ni.  
\v 4 Nɛ Pilat tí niire' wɔ ki ye: «Ŋa ń len kí jiin-ii? Cenge bi biindeh ŋɛ mibiinm mà kɛ ya bol-a!»  
\v 5 Ama *Yesu ŋa ji jiin' ñɔbonl, nɛ nì cuo' Pilat miyɔkm. 
\s1 Bi bun' Yesu tibuur ki ye u kpɛ mikuum 
\r (Matie 27:15-26; Luk 23:13-25; San 18:39–19:16) 
\p  
\v 6 *Sufmbɛ ya Pak ya nacenku kɛ nacenku ya yo la, Pilat li ñɛn lipɛkl ya nil wà linigol yíe wɔ nɛ kí wiɛ.  
\v 7 U ya yo ki laa' ujɛ uba te lipɛkl ni bi yih wɔ Barabas. Wɔn nin binib bà là pɛ uʼbo nnɔ là kpìin' kukpiinku nɛ ki ku' unil uba. Nɛn bo nɛ bi là pɛkn' bɛ.  
\v 8 Linigol nnɔ baa' Pilat saan ki tɔke' wɔ ki ye wɔ ń tien u tì ń teh ma kunacenku nnɔ ya yo.  
\v 9 Nɛ u niire' bɛ ki ye: «Ni yíe ń wiɛ nɛ *Sufmbɛ ya bɛr nɛ-ɛɛ?»  
\v 10 U niire' nnɔ, kimɛ u bɛn ki ye bitɔtuɔrciɛnb ŋmɔbe kinɛnk nɛ *Yesu bo, nɛn nɛ cère' bi taa' wɔ ki ŋukn' wɔ. 
\p  
\v 11 Ama bitɔtuɔrciɛnb bɛn sureh linigol nnɔ nɛ ki teh bɛ ń tɔke Pilat wɔ ń wiɛ bɛ Barabas.  
\v 12 Nɛ Pilat tí niire' bɛ ki ye: «Nnɔ la, ujɛ wà ni yih wɔ *Sufmbɛ ya bɛr nnɔ n li tien wɔ mila?»  
\v 13 Nɛ bi wuure' ki ye: «Kpɛ wɔ udɔpɔnpɔn bo!»  
\v 14 Nɛ Pilat tí niire' bɛ ki ye: «U tɛ́n ki bii' li lɛ biil nɛ?» Nɛ bi tùɔreh ki wuureh ki gbiekeh ki teh: «Kpɛ wɔ udɔpɔnpɔn bo!» 
\p  
\v 15 Pilat yíe wɔ ń sɔnge biʼyɛnm nɛ ki wiɛ' Barabas. U cère' uʼsojambɛ ñi' *Yesu inalɛbe, nɛ u taa' wɔ ki de' bɛ bɛ ń tì kpɛ wɔ udɔpɔnpɔn bo. 
\s1 Sojambɛ lɛh Yesu 
\r (Matie 27:27-31; San 19:2-3) 
\p  
\v 16 Sojambɛ nnɔ taa' wɔ ki kɔn' Pilat den uluo bo, nɛ ki yin' biʼcɛkl ya sojambɛ kɛ ki taan',  
\v 17 ki taa' kuliɛrmɔ́nmɔ́nku\f + \fr 15:17 \ft U ya yo, bibɛrb là guoh tiliɛrmɔ́nt tà ya daaku faa nɛ.\f* kuba ki goln' wɔ, nɛ ki taa' ikonkon ki lònlòn' uyukpɛkpiɛ ki kpɛle' uʼyul,  
\v 18 nɛ ki teh tɛn bi pɛ̀keh wɔ nɛ ki teh: «*Sufmbɛ ya bɛrɔ, ti fuondeh ŋɛ-a!»  
\v 19 Ki taah lilɛnbɛnl ki kpaakeh uʼyul bo, ki cɛreh uʼbo tiñinsɛnt nɛ ki gbaandeh uʼnun bó ki gòndeh.  
\v 20 Bi lɛ̀' wɔ ki tì gben', nɛ ki gore' kuliɛrmɔ́nmɔ́nku nnɔ, ki taa' uʼwɛngolkaar ki jiin' ki goln' wɔ, nɛ ki taa' wɔ ki ñɛn' ki bure' bɛ ń tì kpɛ wɔ udɔpɔnpɔn bo. 
\s1 Bi kpɛ' Yesu udɔpɔnpɔn bo 
\r (Matie 27:32-44; Luk 23:26-43; San 19:17-27) 
\p  
\v 21 Bi joh ma nnɔ nɛ ki tì cende' ujɛ uba bi yih wɔ Simɔn, u yé Sirɛnn ya du ya nil nɛ, ki ñɛn' ikpàan bó ní. U yé Alɛksand nin Lufus ya baa nɛ. Bi cuo' ujɛ bugbɛn ki wɔbn' wɔ, wɔ ń tuke *Yesu ya dɔpɔnpɔn.  
\v 22 Bi taa' *Yesu ki tì baa' niba saan, bi yih nɛ̀ Golgota, niʼtingi si: «Kuyukpɔbku ya Bùol.»  
\v 23 Nɛ ki taa' midaam mà cuuke' uñɔke wà bi yih wù miir nnɔ ki de' wɔ ki ye wɔ ń ñu. Nɛ u yìe' ka ñun'.  
\v 24 Sojambɛ nnɔ kpɛ' wɔ udɔpɔnpɔn bo. Nɛ ki taa' uʼwɛngolkaar bɛ ń tì gbiire nɛ ki fùɔre' imúɔn ki liike' wà kɛ li ji nà bó.  
\v 25 Nì là te kutɛnŋaaku tikur tiwɛ nɛ, nɛ bi kpɛ' wɔ udɔpɔnpɔn bo.  
\v 26 Bi là kɛle' nà cère' bi kpɛ' wɔ nnɔ ki tɛbn' uʼdɔpɔnpɔn bo uʼyul bó. Bi là kɛle' ki ye: «*Sufmbɛ ya bɛr.»  
\v 27 Bi kpɛ' idukond ile mɔ idɔpɔnpɔn bo Yesu saan. Bi kpɛ' uba uʼnɔjie bó, ki kpɛ' utɔ uʼnɔgɛn bó. [  
\v 28 Nɛ nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni nnɔ tien'. Nì kɛle' ki ye: «Bi kaan' wɔ ki kpɔbn' idukond bó nɛ.»]\f + \fr 15:28 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni migbiirm 28 ŋa te tuʼni.\f* 
\p  
\v 29 Binib bà gɛ̀breh niʼsaan nnɔ sukreh wɔ ki gònbeh iyul ki tɔkeh wɔ ki teh: «Sin wà là ye a li bere Uwien ya duku kí liɛbe kí mɛ kù iwien ita nnɔ  
\v 30 ŋmiɛn aʼba, kí jiire ní udɔpɔnpɔn wuu bo-a!» 
\p  
\v 31 Bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb mɔ lɛh wɔ ki teh: «U ŋmiɛn' binitɔb nɛ, ka ń fre kí ŋmiɛn uʼba-a!  
\v 32 Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo, Israyɛl yaab ya bɛrɔ, jiire ní udɔpɔnpɔn wuu bo fɛnfɛnnɔ, tí lɛ ŋɔ kí teke ŋɛ kí ji-a!» Nɛ bi kpɛ' idukond yà uʼsaan idɔpɔnpɔn bo nnɔ mɔ sukreh wɔ nnɔ. 
\s1 Yesu ya kuum udɔpɔnpɔn bo 
\r (Matie 27:45-56; Luk 23:44-49; San 19:28-30) 
\p  
\v 33 Tɔ, kuwensiiku ya yo nɛ nì ci' ki bìike' utingbɛn kɛ bo ki tì baa' kutaajuɔku tikur tuta ya yo.  
\v 34 Tikur tuta ya yo nɛ *Yesu wuure' ufaa bo ki ye: «Elowi, Elowi, lama sabaktani?» Niʼtingi si: «NʼWien, nʼWien, bɛ tien' a wiɛ' nni?» 
\p  
\v 35 Binib bà se niʼsaan nnɔ ya biba ŋa cii' u wuure' ki ye ba mɔnmɔnm nɛ ki ye: «Li cengeh mɛn u yih Eli nɛ.»  
\v 36 Biʼni uba sɛn' ki jon' ki tì yuure' ticitɔnt ki lá sèkn' midɛŋmiŋmiikm miba ni, ki taa' ki tuun' lilɛnbɛnl bo, ki tɛnde' ki kòle' uʼñɔbu ki ye wɔ ń muɔre, nɛ ki ye: «Dàan mɛn, tí liike Eli li baa kí lá jiin wɔ bii wa ń baa.» 
\p  
\v 37 Nɛn saan nɛ *Yesu wuure' ufaa bo, nɛ ki kpo'.  
\v 38 U ya yo nɛ kukpɛlcɛkpɛkpiɛku kùa bore' Uwien ya duku ni bolm mile nnɔ kɛre' kuʼsiik ni paaki ki tì ci' tingi.  
\v 39 Sojambɛ kobk ya ciɛn wà se *Yesu ya nun bó nnɔ laa' u kpo' ma bo nɛ ki ye: «Imɔ̀n, ujɛ wuɔ mɔnbe ki yé Uwien ya Bijɛ nɛ.» 
\p  
\v 40 Bipiib biba mɔ là te niʼsaan, ki se fɔnfɔkm ki likeh. Biʼni uba si Mari Madelɛnn, utɔ si Saakbuk nin Yosɛ ya naa Mari, utɔ mɔ si Salome.  
\v 41 *Yesu là te Galile ma nnɔ, nɛ bipiib nnɔ là pɛ uʼbo, ki sɔnh itùon ki toreh wɔ. Bipiib bà là pɛ uʼbo ki tì baa' Yerusalɛm nnɔ mɔ là te niʼsaan ki yɛbe. 
\s1 Yesu ya subm 
\r (Matie 27:57-61; Luk 23:50-56; San 19:38-42) 
\p  
\v 42-43 Nì juɔre' ma nnɔ nɛ ujɛ uba baa' ní bi yih wɔ Yosɛf u yé Arimate ya nil, ki yé tibuur ya cɛkl yaab ya uba binib boh wɔ cɛɛn. Uʼmɔ là gu Uwien ya bɛl li baa ní uyo wà nnɔ nɛ. Nì là yé kutaaku kùa li faa *Saba ya daali, uyo wà bi bondeh *Saba ya daali nnɔ nɛ. Yosɛf jon' Pilat saan nin lifɛ̀l ki tì tɔke' wɔ ki ye u tuo' la, wɔ ń cɛ̀be wɔ *Yesu ya gbɛnɛnt.  
\v 44 Pilat cii' bi ye *Yesu kpo' ŋɔ ma nnɔ nɛ nì cuo' wɔ miyɔkm. Nɛn saan nɛ u yin' sojambɛ kobk ya ciɛn ki niire' wɔ ki ye: «*Yesu kpo' ma nì wuɔke'-aa?»  
\v 45 Nɛ u tɔke' wɔ u kpo' uyo wà. Pilat cii' u kpo' uyo wà ma nnɔ, nɛ ki de' Yosɛf usɛn wɔ ń tì taa uʼgbɛnɛnt.  
\v 46 Nɛ Yosɛf jon' ki tì dɛ' kukpɛlciɛku kuba, nɛ ki jiin' *Yesu ya gbɛnɛnt udɔpɔnpɔn bo, ki taa' kù ki tɛntɛn' tù, ki taa' ki tì ble' ufɛle uba ni. Bi là cube' ufɛle nnɔ kujɔtɛnku kuba ya kɛle ni nɛ, nɛ ki binde' kutɛngbengbenku kuba, ki bìin' bufɛnañɔbu\f + \fr 15:46 \ft Liike Matie 27:60.\f*.  
\v 47 Nɛ Mari Madelɛnn nin Yosɛ ya naa Mari laa' bi ble' *Yesu nà saan. 
\c 16  
\s1 Yesu mɛkre' bitɛnkpiib ni 
\r (Matie 28:1-8; Luk 24:1-12; San 20:1-10) 
\p  
\v 1 *Saba ya daali gɛ̀bre' ma nnɔ, nɛ Mari Madelɛnn nin Saak ya naa Mari nin Salome jon' ki tì dɛ' mikpɔm mà ya nu ŋmɛ bɛ ń tì faan *Yesu ya gbɛnɛnt.  
\v 2 Saba ya daali gɛ̀bre', kutaaku kùa li faa nnɔ, nɛ bipiib nnɔ wɔre' ki fii' nì bìike ki bure' likul nnɔ bó ki tì baa' ki laa' uwien te ki puɔreh.  
\v 3 Bi joh ma nnɔ nɛ ki niireh tɔb ki teh: «Ŋmɛ li tì biire tɛ kutɛnku nnɔ?»  
\v 4 Bi tì tuo niʼsaan sɔ, ki liike' ki laa' kutɛnku nnɔ ŋa ji bi. Kù là yé kutɛncɛnciɛnku nɛ.  
\v 5 Bi tì baa' ki kɔn' likul nnɔ ni nɛ ki laa' unacenfaan uba kɛ unɔjie bó ki guo kuliɛrpenpienku. Nɛ bujɛwaanbu cuo' bɛ cɛɛn. 
\p  
\v 6 Nɛn saan nɛ unacenfaan nnɔ tɔke' bɛ ki ye: «La cère mɛn nɛ̀ ń cuo nɛ jɛwaanbu. Ni nuunh Nasarɛt ya *Yesu wà bi là kpɛ' wɔ udɔpɔnpɔn bo nnɔ nɛ. U mɛkre'-a! Wa ji te niɛ saan. Liike mɛn, bi là taa' wɔ ki ble' nà saan sɔ.  
\v 7 Li joh mɛn, kí tì tɔke Piɛr nin uʼpanpaankɛtɔb kí ye u liere' bɛ ki bure' Galile bó ŋɔ. Bi li tì lɛ wɔ nɛn bó nɛ tɛn u là tɔke' bɛ ma bo.» 
\p  
\v 8 Nì bɛke' bipiib nnɔ cɛɛn nɛ bi ñɛn' likul nnɔ ni ki tiinh biʼgbɛnɛnt kɛ ŋɔh. Bujɛwaanbu cuo' bɛ ma nnɔ nɛ ba tɔke' nil. 
\s1 Yesu mɛkre' ki cère' bi laa' wɔ 
\r (Matie 28:9-10; San 20:11-18; Luk 24:13-35) 
\p [  
\v 9 *Saba ya daali gɛ̀bre', kutaaku kùa li faa nnɔ ya tɛŋaaku, *Yesu mɛkre' ma nnɔ nɛ ki kpiɛ' ki taa' uʼba ki wuɔn' Mari Madelɛnn. Wɔn nɛ yé upii wà isɛnpol ilole là ŋaake wɔ, *Yesu ŋɔre' yɛ̀ nnɔ.  
\v 10 U jon' *Yesu yaab saan ki laa' bi te uyɛnsaa ni, ki kɛ ki muɔh. Nɛ u tɔke' bɛ ki ye u laa' Yesu.  
\v 11 Bi cii' u ye u laa' *Yesu u fuobe, nɛ ba teke' ki jin'. 
\p  
\v 12 Ni ya puoli bó nɛ biʼni bile là cuonh ki joh udugbaan bó. Bi joh ma nnɔ nɛ *Yesu cère' bi laa' wɔ. Wa te tɛn u là te ma uyo wà Mari Madelɛnn laa' wɔ nnɔ.  
\v 13 Bi liɛbe' biʼtɔb saan ki tì tɔke' bɛ ki ye bi laa' Yesu, nɛ ba tí teke' ki jin'. 
\s1 Yesu cère' uʼpanpaankaab piik nin uba laa' wɔ 
\r (Matie 28:16-20; Luk 24:36-49; San 20:19-23; Itùon 1:6-8) 
\p  
\v 14 *Yesu fɔre' ki cère' uʼpanpaankaab piik nin uba laa' wɔ uyo wà bi te ki jinh tijier. U kɔn' nin bɛ ki ye bɛ tien' ba teke' binib bà laa' wɔ u mɛkre' nnɔ len' nà nnɔ ki jin-i? Nɛ ki ye biʼyul nɛ faa.  
\v 15 Nɛ ki tí tɔke' bɛ ki ye: «Li joh mɛn uŋɛndun ni niʼkɛ saan kí li kpaandeh tigbɛmɔnmɔnt binib kɛ saan.  
\v 16 Wà kɛ li teke kí ji kí cère bɛ ń sìi wɔ Uwien ya ñunm nɛ li ŋmɛre. Wà kɛ ŋa teke' ki jin' la, Uwien li dɛre uʼtub.  
\v 17 Binib bà kɛ li teke kí ji nnɔ li tien miyɔkm ya bont. Nʼyel bo, bi li ŋɔre isɛnpol, ki li len milencɛnm,  
\v 18 ki li cuo iwɛ ya ń tien bɛ niba. Bi ñun' uñɔkñɛndkɛ la, wa ń tien bɛ niba. Bi li taa biʼnuɔ kí paan biwiɛnb bo nɛ bɛ ń faake.» 
\s1 Uwien taa' Yesu ki don' paaki bó 
\r (Luk 24:50-53; Itùon 1:9-11) 
\p  
\v 19 Yonbdaan *Yesu tɔke' bɛ tigbɛr ki tì gben' nɛ Uwien cère' u don' paaki bó, ki tì kɛ̀le' uʼjie bó.  
\v 20 Nɛn saan nɛ uʼpanpaankaab joh niʼkɛ saan ki tɔkeh binib tigbɛmɔnmɔnt. Nɛ Yonbdaan toreh bɛ ki cèreh bi teh miyɔkm ya bont. Nɛn nɛ wɔngeh ki teh bi lienh tigbɛr tà nnɔ te nɛ.]\f + \fr 16:20 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni migbiirm 9 kí tì baa 20 ŋa te tuʼni.\f*