\id MAT Gangam: Le livre de la Nouvelle Amitié 2010 
\h Matie 
\toc1 Tigbɛmɔnmɔnt tà Matie kɛle' tù nnɔ 
\toc2 Matie 
\toc3 Mat 
\mt2 Tigbɛmɔnmɔnt tà 
\mt1 Matie 
\mt2 kɛle' tù nnɔ 
\imt1 Nà wɔngeh kugbɔnku kuu te ma bo 
\ip Matie yé Yesu Kristo ya panpaankaab piik nin bile nnɔ ya uba nɛ. U kɛle' uʼgbɔnku kuu ki de' binib bà nnɔ lii yé Sufmbɛ nɛ ki pekre' ki paan' Kristo ya sɛn bo. 
\ip U wuɔn' kugbɔnku kuu ni ki ye Yesu nɛ yé uyo bo Uwien là pùon' Sufmbɛ ki ye u li sɔn wà wɔ ń baa kí lá ŋmiɛn bɛ kí li yé biʼbɛr nnɔ. U kɛle' Kujɔtiekpaaku ya gbɔnku ya gbɛr kuʼni tù yɛbe, ki wuɔn' Yesu sɔnsɔn' tù len' nà nnɔ ma bo, ki tɔke' ki ye Uwien ya bɛl nɛkn' ní ŋɔ. 
\ip Kugbɔnku kuu ya cincinm, liyul 1 kí tì baa iyul 2, Matie lienh Yesu ya màam nin uʼbuwaam bo nɛ. Yesu yé ubɛr nɛ ki baa' wɔ ń ñɛn binib biʼbiɛre ni. 
\ip Kí cin iyul 3:1 kí tì baa iyul 4:11, Matie lienh San sìi' Yesu Uwien ya ñunm ma bo nin Satan biike' wɔ ma bo nɛ. 
\ip Kí cin iyul 4:12 kí tì baa 18: 35, Matie lienh Yesu tien' nà Galile ya tinfɛnm ni nnɔ nɛ. U pɔn' mikpɛnjɛnm mà yɛbe nɛ ki wɔkn' binib Uwien ya bɛl ya gbɛr, ki cère' biwiɛnb faake' ki yɛbe. 
\ip Kí cin iyul 19 kí tì baa iyul 25, Yesu jon' Yerusalɛm bó, ki tì wɔkn' binib Uwien ya gbɛr niʼbó. U wɔkn' binib ugbengbenyo ya gbɛr, ki tɔke' bɛ ki ye bi la cère uba ń lɛre kí tuln bɛ. 
\ip Kí cin iyul 26 kí tì baa iyul 28, Matie lienh Sufmbɛ ya ciɛnb cuo' Yesu, ki cère' bi bun' wɔ tibuur, ki kpɛ' wɔ udɔpɔnpɔn bo nin u mɛkre' ma bo ya gbɛr nɛ. 
\c 1  
\s1 Yesu ya yaajɛb ya yel 
\r (Luk 3:23-38) 
\p  
\v 1 *Yesu Kristo ya yaajɛb ya yel ya gbɔnku sɔ nɔ. U là yé *Dafid ya yaabil nɛ, nɛ Dafid mɔ yé *Abraham ya yaabil.  
\v 2 *Abraham là maa' *Isaak, nɛ *Isaak mɔ maa' *Sakɔb, *Sakɔb mɔ maa' Suda nin uʼninjiɛb.  
\v 3 Suda mɔ maa' Farɛs nin Sera. Biʼnaa ya yel si Tamar. Farɛs mɔ maa' Ɛsilɔm, Ɛsilɔm mɔ maa' Alam,  
\v 4 Alam mɔ maa' Aminadab, Aminadab mɔ maa' Nasɔn, Nasɔn mɔ maa' Salima,  
\v 5 Salima mɔ maa' Bos. Uʼnaa ya yel si Lahab. Bos mɔ maa' Yobɛd. Uʼnaa ya yel si Lut. Yobɛd mɔ maa' Yɛse,  
\v 6 Yɛse mɔ maa' ubɛr *Dafid. *Dafid mɔ maa' Salomɔn. Uʼnaa là yé Yuri ya po nɛ, nɛ *Dafid taa' wɔ ki kuɔn'.  
\v 7 Salomɔn mɔ maa' Erobowam, Erobowam mɔ maa' Abiya, Abiya mɔ maa' Asafu,  
\v 8 Asafu mɔ maa' Yosafat, Yosafat mɔ maa' Yolam, Yolam mɔ maa' Osiyas,  
\v 9 Osiyas mɔ maa' Yowatam, Yowatam mɔ maa' Ahas, Ahas mɔ maa' Esekiyas,  
\v 10 Esekiyas mɔ maa' Manase, Manase mɔ maa' Amos, Amos mɔ maa' Yosiyas,  
\v 11 Yosiyas mɔ maa' Yekoniya nin uʼninjiɛb uyo wà Israyɛl yaab ya nɛnnɛndb là tɔn' nin bɛ lituɔl ki cuo' bɛ ki jon' *Babilonn nnɔ.  
\v 12 Bi cuo' bɛ ki jon' Babilonn ma nnɔ, ni ya puoli bó nɛ Yekoniya maa' Salatiɛl, Salatiɛl mɔ maa' Sorobabɛl,  
\v 13 Sorobabɛl mɔ maa' Abiyud, Abiyud mɔ maa' Eliyakim, Eliyakim mɔ maa' Asɔ,  
\v 14 Asɔ mɔ maa' Sadɔk, Sadɔk mɔ maa' Akim, Akim mɔ maa' Eliyud,  
\v 15 Eliyud mɔ maa' Eleyasaa, Eleyasaa mɔ maa' Matan, Matan mɔ maa' *Sakɔb,  
\v 16 *Sakɔb mɔ maa' *Yosɛf, wà yé Mari ya cɛ nnɔ. Mari mɔ maa' *Yesu wà bi yih wɔ *Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nnɔ. 
\p  
\v 17 Kí ñɛ *Abraham kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa *Dafid, bi là te yaajɛb piik nin binan nɛ. Kí ñɛ *Dafid kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa uyo wà Israyɛl yaab ya nɛnnɛndb là cuo' bɛ ki jon' Babilonn nnɔ, biʼmɔ là te yaajɛb piik nin binan nɛ. Uyo wà biʼnɛnnɛndb là cuo' bɛ ki jon' Babilonn nnɔ kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa *Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo ya yo, biʼmɔ là te yaajɛb piik nin binan nɛ. 
\s1 Yesu ya màam ya gbɛr 
\r (Luk 2:1-7) 
\p  
\v 18 Bi maa' Yesu Kristo ma bo sɔ. Bi là pun' uʼnaa Mari ujɛ uba nɛ bi yih wɔ *Yosɛf. Wa laan là kuɔn' wɔ, nɛ *Mifuoñaanm cère' u punbe'.  
\v 19 Uʼcɛ *Yosɛf yé ugbɛmɔ̀ndaan ma nnɔ, nɛ kí yíe wɔ ń bɔle kí ŋɔre wɔ ŋɔ tigbɛr nnɔ la ñɛ saali.  
\v 20 U maaleh nnɔ ma nnɔ, nɛ ki laa' Yonbdaan ya tond uba tidɛknt ni. Utond nnɔ tɔke' wɔ ki ye: «*Yosɛf, *Dafid ya yaabile, la fɛnge kí ye ŋa ń taa aʼpo Mari kí baa aʼden, kimɛ *Mifuoñaanm nɛ cère' u punbe'.  
\v 21 U li maa kibujɛbuk, nɛ á yin kɛ̀ *Yesu\f + \fr 1:21 \ft Yesu ya tingi si: Uwien ŋmiɛndeh binib nɛ.\f*, kimɛ wɔn nɛ li ñɛn uʼbol yaab biʼbiɛre ni.» 
\p  
\v 22 Nɛn kɛ là tien' ŋɔ Yonbdaan là cère' uʼñɔbonsɔknl len' nà nnɔ, nɛ̀ ń tien nɛ. U là len' ki ye:  
\v 23 «Ujɛfaan wà ŋa bɛn jɛ li punbe kí maa kibujɛbuk. Bi li yin kɛ̀ Emaniɛl.» Niʼtingi si: « ‹Uwien te nin tɛ.› » 
\p  
\v 24 Nɛ *Yosɛf fìnde', ki tien' Yonbdaan ya tond tɔke' wɔ ki ye wɔ ń tien nà nnɔ, nɛ ki taa' uʼpo Mari,  
\v 25 ka duɔn' nin wɔ haali u tì maa' kibujɛbuk, nɛ u yin' kɛ̀ Yesu. 
\c 2  
\s1 Bibɛnbɛnb biba baa' ki puke' Yesu 
\p  
\v 1 Tɔ, bi maa' *Yesu Bɛtelɛm ya du ni nɛ, Sude ya tinfɛnm ni, uyo wà Herod yé ubɛr nnɔ. Bi maa' *Yesu ma nnɔ, nɛ binib bà ŋmɔbe mibɛnm iŋmaabii bo ya biba ñɛn' lɛnpuoli bó ní ki baa' Yerusalɛm,  
\v 2 nɛ ki niire' ki ye: «Bi maa' kibuk kà kì yé Sufmbɛ ya bɛr nnɔ te lɛ saan-i? Kimɛ ti laa' kiʼŋmaabil lɛnpuoli bó nɛ ki baa' tí puke kɛ̀.»  
\v 3 Ubɛr Herod nin Yerusalɛm ya nib kɛ cii' tigbɛr nnɔ ma nnɔ, nɛ tù bɛke' bɛ cɛɛn.  
\v 4 Nɛ u yin' *Sufmbɛ nin *bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb kɛ, ki niire' bɛ ki ye bi li maa Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo lɛ saan-i? 
\p  
\v 5 Nɛ bi ye: «Bɛtelɛm ya du wà te Sude ya tinfɛnm ni nnɔ ni, kimɛ *Uwien ya ñɔbonsɔknl là kɛle' ki ye Uwien ye: 
\q1  
\v 6 ‹Sin Bɛtelɛm ya du wà te Sude ya tinfɛnm ni nnɔ, 
\q1 ŋa mɔnbe ki yé dufɛnm Sude ya tinfɛnm ya du kɛ ni, 
\q1 kimɛ ubɛr li ñɛ sin ni nɛ, 
\q1 kí li yé wà li likeh nʼnib Israyɛl yaab.› » 
\p  
\v 7 Nɛn bo nɛ Herod bɔle' ki yin' bibɛnbɛnb nnɔ, ki niire' bɛ liŋmaabil nnɔ cinbe ki puɔ' uyo wà,  
\v 8 nɛ ki sɔn' bɛ Bɛtelɛm bó ki ye: «Li joh mɛn kí tì nuun kí bɛnde kibuk nnɔ ya gbɛr mɔnmɔnm. Ni laa' kɛ̀ la, ní liɛbe ní kí lá tɔke nni, nʼmɔ ń jo kí tì puke kɛ̀.» 
\p  
\v 9 U len' ki gben', nɛ bi siere' ki bure'. Bi joh ma nnɔ nɛ ki laa' liŋmaabil là bi là laa' lɛ̀ lɛnpuoli bó nnɔ, le bɛ usɛn ki tì baa' kibuk nnɔ te nà saan nnɔ, nɛ ki sere' niʼsaan paaki.  
\v 10 Bi laa' lɛ̀ nnɔ ma nnɔ, nɛ biʼyɛnm sɔnge' ki tì kɛnde'.  
\v 11 Bi kɔn' iden nnɔ, nɛ ki laa' kibuk nnɔ nin kiʼnaa Mari. Bi gbaan', ki puke' kibuk nnɔ, ki ñɛn' biʼkɔl ni tibonmɔnmɔnt ki de' kɛ̀. Bi de' kɛ̀ miñɔ̀km nin liŋubl liba bi yih lɛ̀ ansan nin mikpɔm miba bi yih mɛ̀ miir\f + \fr 2:11 \fq Miir \ft yé mikpɔm miba ya bol nɛ. Bi taah kusiiku kuba ya bol ya siim nɛ ki teh mɛ̀. Miʼdaaku faa cɛɛn nɛ.\f*. 
\p  
\v 12 Ni ya puoli bó nɛ Uwien tɔke' bɛ tidɛknt ni ki ye bi la liɛbe ubɛr Herod bó. Nɛn bo nɛ bi ñɛn' usɛnpaankɛ ki kun'. 
\s1 Bi taa' Yesu ki sɛn' ki jon' Esipt bó 
\p  
\v 13 Bi kun' ma nnɔ nɛ *Yosɛf laa' Yonbdaan ya tond uba tidɛknt ni. Nɛ utond nnɔ tɔke' wɔ ki ye: «Fii kí taa kibuk kiɛ nɔ nin kiʼnaa kí sɛn kí jo *Esipt bó, kí tì ń li te niʼbó, kí li gu lidaali là n li tɔke ŋɛ kí ye á liɛbe ní, kimɛ ubɛr Herod li nuun kibuk nnɔ wɔ ń ku kɛ̀.» 
\p  
\v 14 Nɛn saan nɛ Yosɛf fii' ki taa' kibuk nnɔ nin kiʼnaa kuñɔnku ki jon' *Esipt,  
\v 15 ki tì te niʼbó haali Herod tì kpo'. Nì tien' ŋɔ Yonbdaan là cère' uʼñɔbonsɔknl len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. U là ye: «Uwien ye: ‹N yin' nʼbuk kɛ̀ ń ñɛ ní *Esipt ni.› » 
\s1 Ubɛr Herod ku' mubujɛbumu 
\p  
\v 16 Tɔ, Herod bɛnde' ki ye bibɛnbɛnb nnɔ lɛre' wɔ ma nnɔ, nɛ uʼbenku ni ben' ki gbien', nɛ u cère' uʼsojambɛ ku' Bɛtelɛm ya du nin uʼdugbaan kɛ ya bujɛbumu mùa kɛ ŋmɔbe ibin ile nin mùa ŋa laan baa' ibin ile nnɔ. U là niire' bibɛnbɛnb nnɔ bi cinbe ki laa' liŋmaabil nnɔ uyo wà. Nɛn nɛ cère' u jiɛ' ki kpaan' ibin ile.  
\v 17 U ku' mubumu nnɔ ma nnɔ nɛ nì tien' *Uwien ya ñɔbonsɔknl Seremi là len' ma ki ye: 
\q1  
\v 18 «Bi cii' imuɔ bó Lama ya du ni, 
\q1 udaan uba muɔh ikumuɔ, 
\q1 ki kpìɛndeh ki gbiekeh. 
\q1 Lasɛl nɛ muɔh uʼbumu bo, 
\q1 uba ŋa ń fre kí suon wɔ, 
\q1 kimɛ uʼbumu ŋa ji te.» 
\s1 Bi taa' Yesu ki siere' Esipt ni 
\p  
\v 19 Nì tete, nɛ Herod tì kpo'. U kpo' ma nnɔ, nɛ *Yosɛf laa' Yonbdaan ya tond uba tidɛknt ni, *Esipt ni.  
\v 20 Nɛ u tɔke' wɔ ki ye: «Fii kí taa kibuk nnɔ nin kiʼnaa kí liɛbe Israyɛl ya du bó, kimɛ binib bà là nuunh bɛ ń ku kɛ̀ nnɔ kpo'-a.» 
\p  
\v 21 Nɛ u fii' ki taa' kibuk nnɔ nin kiʼnaa, ki liɛbeh Israyɛl ya du bó.  
\v 22 *Yosɛf cii' ubɛr Herod ya bijɛ Akelayus teke' uʼbaa ya bɛl Sude ya tinfɛnm ni. Nɛn bo nɛ u fɛnge', ka yíe wɔ ń baa niʼbó, nɛ Uwien wuɔn' wɔ tidɛknt ni nɛ u bure' Galile ya tinfɛnm bó.  
\v 23 U tì baa', nɛ ki kɔ udu uba ni, bi yih wù Nasarɛt. Nì tien' nnɔ ŋɔ *Uwien ya ñɔbonsɔknb là len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. Bi là len' ki ye: «Bi li yin wɔ Nasarɛt ya du ya nil nɛ.» 
\c 3  
\s1 San wà siih binib Uwien ya ñunm nnɔ ya gbɛr 
\r (Mark 1:1-8; Luk 3:1-18; San 1:19-28) 
\p  
\v 1 San wà siih binib Uwien ya ñunm nnɔ baa' uyo uba ki te kupenpelku ni, Sude ya tinfɛnm ni, ki kpaandeh ki teh:  
\v 2 «Lèbre mɛn niʼtetem, kimɛ Uwien ya bɛl nɛkn' ní ŋɔ.»  
\v 3 *Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi là len' San ya gbɛr ki ye: 
\q1 «Udaan uba te kupenpelku ni ki wuureh ki teh: 
\q1 ‹Tùɔre mɛn Yonbdaan ya sɛn, 
\q1 kí cubn uʼsɛngbɛmu kí de wɔ.› » 
\p  
\v 4 San là guo liliɛrl là nnɔ, bi taa' ñɔkma ya kobr nɛ ki lon' lɛ̀. U là gbin kugbɔnku ya ningbɛnl nɛ uʼciɛk ni. Uʼjier là si inacu nin tisiir nɛ.  
\v 5 Binib ñɛh ní Yerusalɛm nin Sude ya tinfɛnm kɛ nin Sudɛn ya kpenl ya tinfɛnm kɛ ni, ki bàareh uʼsaan,  
\v 6 ki kpiireh biʼbiɛre, nɛ u siih bɛ Uwien ya ñunm, Sudɛn ya kpenl ni. 
\p  
\v 7 San laa' *Farisiɛnmbɛ nin Saduseyɛnmbɛ bàareh uʼsaan ki yɛbe ki yíe wɔ ń sìi bɛ Uwien ya ñunm. Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Iwaalɛb ninbi, ŋmɛ nɛ wuɔn' nɛ ni li tien ma kí ñɛ Uwien ya benpiebe wà we ní nnɔ ni?  
\v 8 Li sɔnh mɛn itùon yà wɔngeh ki teh ni mɔnbe ki lèbre' niʼtetem,  
\v 9 ki la li maaleh niʼyɛnm ni ki teh: ‹Tiʼyaajɛ si *Abraham ma nnɔ, nì dɛ̀kre' nɛ›, kimɛ n tɔkeh nɛ nɛ, Uwien li fre kí cère itɛn yiɛ nɔ ń kpɛnde *Abraham ya yaabii.  
\v 10 Uwien bonde' liyɛl ŋɔ wɔ ń kpìkre isiin. Isiin yà kɛ ŋa lùonh biimɔnmɔn la, u li gɛ yì kí wiɛ umu ni nɛ.  
\v 11 Min taah miñunm nɛ ki siih nɛ Uwien ya ñunm, ki wɔngeh ki teh ni lèbre' niʼtetem. Ama wà li paan nʼpuoli bó ní nnɔ ŋmɔbe mituɔm ki cɛn' nni. Ma kpɛ ń cɛkre uʼtacaan. Wɔn nɛ lá li cère *Mifuoñaanm nin umu ń jiire ní niʼbo.  
\v 12 U taa' kiyonyiek wɔ ń tì lende uʼji. U li taa mijibim kí cùɔn ubɔnbuɔn ni, kí taa tifent kí wiɛ umu wà ŋa ń kpiin ni.» 
\s1 San sìi' Yesu Uwien ya ñunm 
\r (Mark 1:9-11; Luk 3:21-22) 
\p  
\v 13 Tɔ, u ya yo nɛ *Yesu ñɛn' Galile ya tinfɛnm bó ní ki baa' San saan, Sudɛn ya kpenl saan ŋɔ San ń sìi wɔ Uwien ya ñunm.  
\v 14 San ŋa tuo', nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «Sin wà bi li sìi min Uwien ya ñunm nnɔ, aʼmɔ ji liɛbe' ki baa' min saan-ii?»  
\v 15 Nɛ *Yesu ye: «Tuo kí tien nnɔ fɛnfɛnnɔ. Nnɔ nɛ ti li fre kí tien Uwien yíe nà kɛ.» Nɛ San tuo' ki sìi' wɔ Uwien ya ñunm.  
\v 16 U sìi' *Yesu ma nnɔ nɛ u ñɛn' miñunm ni i ya tàan bo. Kutaaku yàare', nɛ u laa' *Uwien ya Fuoñaanm jiinh ní ki naan unɛnjel, ki lá kɛ̀le' uʼbo.  
\v 17 Nɛ uniɛke uba ñɛn' paaki bó ní ki ye: «Nʼbijɛ sɔ, n yíe wɔ, nɛ nʼyɛnm sɔnge uʼbo.» 
\c 4  
\s1 Satan biike' Yesu 
\r (Mark 1:12-13; Luk 4:1-13) 
\p  
\v 1 U ya yo nɛ *Mifuoñaanm tuke' *Yesu ki jon' kupenpelku ni ŋɔ usɛnpol ń tì biike wɔ.  
\v 2 *Yesu lòle' buñɔbu iwien pinan nin tiñɔnt pinan. Ni ya puoli bó nɛ mikònm cuo' wɔ,  
\v 3 nɛ *usɛnpol unibiikl baa' uʼsaan, ki lá tɔke' wɔ ki ye: «A yé *Uwien ya Bijɛ la, cère itɛn yiɛ ń kpɛnde kpɔnɔ.» 
\p  
\v 4 Nɛ *Yesu jiin' wɔ ki ye: «Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹Nil ŋa li fuobe jier baba bo; u li fuobe iñɔbon yà kɛ ñɛh Uwien ya ñɔbu ni nnɔ mɔ bo nɛ.› » 
\p  
\v 5 Nɛ *usɛnpol taa' wɔ ki jon' Uwien ya du Yerusalɛm ni, ki tì duon' wɔ *Uwien ya duku ya paaki lekleki,  
\v 6 nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «A yé *Uwien ya Bijɛ la, maabe kí ci tingi, kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: 
\q1 ‹Sin bo, Uwien li cère uʼtondb ń guɔre ŋɛ, 
\q1 ŋɔ aʼtaal la mɛ tɛnl.› » 
\m  
\v 7 Nɛ *Yesu ye: «Nì tí kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni mɔ ki ye: ‹Ŋa ń biike aʼYonbdaan Uwien.› » 
\p  
\v 8 *Usɛnpol tí taa' wɔ ki tì don' lijɔfɔfɔkrl liba bo, ki wuɔn' wɔ uŋɛndun ya bɛl kɛ nin iʼfaal,  
\v 9 nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «A gbaan' nʼnintuɔli ki puke' nni la, n li taa nɛn kɛ kí de sin nɛ.» 
\p  
\v 10 Nɛ *Yesu ye: «Sin, Satan, siere nʼsaan, kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: 
\q1 ‹A li gbaan kí kpiɛke aʼYonbdaan Uwien nɛ, 
\q1 kí li pukeh wɔn baba.› » 
\p  
\v 11 Nɛn saan nɛ *usɛnpol siere' ki dàan' wɔ. Nɛ *Uwien ya tondb baa' ki lá toreh wɔ. 
\s1 Yesu cin' uʼtuonl Galile ni 
\r (Mark 1:14-15; Luk 4:14-15) 
\p  
\v 12 *Yesu cii' bi cuo' San ki tì pɛkn', nɛ u siere' niʼsaan ki liɛbe' Galile ya tinfɛnm bó.  
\v 13 U bure' ki tì baa' Nasarɛt, ki gɛ̀bre' ki tì te Kapɛrnawum ya du ni. Udu nnɔ te miñunciɛnm saan nɛ, Sabulɔn nin Nɛftali ya tinfɛnm ni.  
\v 14 U kɛ̀le' niʼsaan ma nnɔ, nɛ nì tien' *Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi là len' ma ki ye: 
\q1  
\v 15 «Sabulɔn nin Nɛftali yaabɛ, 
\q1 ninbi bà kɔ ki kpieke Galile ya ñunciɛnm, 
\q1 Sudɛn ya kpenpuol bó nnɔ, 
\q1 mitinfɛnm mà bi yih mɛ̀ bà ŋa yé Sufmbɛ ya tinfɛnm nnɔ. 
\q1  
\v 16 Binib bà là te licinñunl ni nnɔ, 
\q1 bi laa' kuwenwenciɛnku. 
\q1 Binib bà mikuum là kpàakeh bɛ, miʼjinjinku yiin biʼbo nnɔ, 
\q1 kuwenwenku wende' biʼbo.» 
\m  
\v 17 Kí ñɛ u ya yo kí taa kí li joh, nɛ *Yesu cin' ki kpaandeh ki teh: «Lèbre mɛn niʼtetem, kimɛ Uwien ya bɛl nɛkn' ní ŋɔ.» 
\s1 Yesu yin' bijɛnbɛb binan bɛ ń paan uʼbo 
\r (Mark 1:16-20; Luk 5:1-11) 
\p  
\v 18 *Yesu cuonh ki kpàakeh Galile ya ñunciɛnm, nɛ ki laa' ninjiɛb bile, bi te ki wiɛnh bubɛbu. Bi là yé bijɛnbɛb nɛ. Bi yih uba Simɔn, ki baanh wɔ Piɛr\f + \fr 4:18 \fq Piɛr \ft ya tingi si: litɛnpenl nɛ.\f*, ki yih uʼninjɛ Andre.  
\v 19 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Paan mɛn nʼbo ní, ŋɔ ń cère ní li taakeh binib ki dienh nni.»  
\v 20 Bi dàan' biʼbàan i ya tàan bo, nɛ ki paan' uʼbo. 
\p  
\v 21 U jɛnde' waamu, nɛ ki tí laa' ninjiɛb bile mɔ, Sebede ya bijiɛb Saak nin uʼninjɛ San. Bɛn nin biʼbaa Sebede te biʼñɛrbu ni, ki tùɔreh biʼbàan. Nɛ *Yesu yin' bɛ.  
\v 22 Nɛ bi dàan' biʼbaa nin buñɛrbu nnɔ i ya tàan bo, ki paan' uʼbo. 
\s1 Yesu kpaandeh Uwien ya gbɛr, ki buuh biwiɛnb 
\r (Luk 6:17-19) 
\p  
\v 23 Nɛ *Yesu cuonh Galile ya tinfɛnm kɛ ni, ki kɔh Sufmbɛ ya táan ya dur ni, ki wɔknh binib Uwien ya gbɛr, ki kpaandeh Uwien ya bɛl ya gbɛmɔnmɔnt, nɛ ki buuh iwìɛn kɛ ya bol.  
\v 24 Nɛ uʼyel kpienh Siri ya tinfɛnm kɛ ni. Bi tukeh binib bà bun iwìɛn kɛ ya bol ki bàareh uʼsaan nɛ u buuh biʼkɛ. Bɛn si: isɛnpol ŋaake bà nin bà luh libinbil nin bà ya gbɛnɛnt faan'.  
\v 25 Nɛ inigociɛn ñɛn' ní Galile ya tinfɛnm ni nin mitinfɛnm mà bi yih mɛ̀ Idu Piik nnɔ ni nin Yerusalɛm ni nin Sude ya tinfɛnm ni nin Sudɛn ya kpenpuol bó, nɛ ki paan' uʼbo. 
\c 5  
\s1 Yesu wɔknh uʼpanpaankaab lijuɔl bo 
\s2 Uwien ya mɔnm te binib bà bo 
\r (Luk 6:20-23) 
\p  
\v 1 *Yesu laa' inigol nnɔ ma nnɔ, nɛ ki don' ki tì kɛ̀le' lijuɔl liba bo. Uʼpanpaankaab taan' uʼsaan,  
\v 2 nɛ u cin' ki wɔknh bɛ ki teh: 
\q1  
\v 3 «Binib bà ŋmɔbe ijiinyɛnmaale nnɔ, 
\q1 Uwien ya mɔnm te biʼbo, 
\q1 kimɛ *Uwien ya bɛl yé biʼyaal nɛ. 
\q1  
\v 4 Binib bà muɔh nnɔ, Uwien ya mɔnm te biʼbo, 
\q1 kimɛ Uwien li sɔnge biʼyɛnm. 
\q1  
\v 5 Binib bà jiindeh biʼba tingi nnɔ, Uwien ya mɔnm te biʼbo, 
\q1 kimɛ uŋɛndun wuu li yé bi ya faal nɛ. 
\q1  
\v 6 Binib bà ya nun mɔ́n bɛ ń li yé binimɔ̀nb nnɔ, 
\q1 Uwien ya mɔnm te biʼbo, 
\q1 kimɛ bi lá li lɛ bi yíe nà. 
\q1  
\v 7 Binib bà muɔh biʼtɔb micɛcɛkm nnɔ, 
\q1 Uwien ya mɔnm te biʼbo, 
\q1 kimɛ Uwien li muɔ bɛ micɛcɛkm. 
\q1  
\v 8 Binib bà taa' biʼba ki de' Uwien, biʼfɛ̀l bo ŋa ŋmɔbe jɔknt nnɔ, 
\q1 Uwien ya mɔnm te biʼbo, 
\q1 kimɛ bɛn nɛ li lɛ Uwien. 
\q1  
\v 9 Binib bà nuunh uyɛnduɔn ya sɛn nnɔ, 
\q1 Uwien ya mɔnm te biʼbo, 
\q1 kimɛ Uwien li yin bɛ uʼbumu. 
\q1  
\v 10 Binib bà jinh ijɛnd biʼnimɔ̀nt bo nnɔ, 
\q1 Uwien ya mɔnm te biʼbo, 
\q1 kimɛ bɛn nɛ si Uwien ya bɛl. 
\p  
\v 11 «Binib sukreh nɛ, ki jɛ̀ndeh nɛ, ki lienh niʼbo iñɔbonbil kɛ ya bol min bo la, Uwien ya mɔnm te niʼbo.  
\v 12 Li te mɛn uyɛnsɔnge ni, kí li poknh, kimɛ ni li lɛ lisuul là yɛbe paaki bó. Bi là jɛ̀nde' *Uwien ya ñɔbonsɔknb bà là te uyo bo nnɔ mɔ nnɔ nɛ.» 
\s1 Ninbi nɛ yé miyaam nin kuwenwenku uŋɛndun wuu ni 
\r (Mark 9:50; Luk 14:34-35) 
\p  
\v 13 «Ninbi nɛ yé uŋɛndun wuu ya yaam. Ama miyaam saa' ka ji ŋmɛ la, niba ŋa te kí ji ń fre kí ŋmaake mɛ̀. Ma ji yé bonn, bi li wule mɛ̀ nɛ, nɛ binib ń li taanh miʼbo ki gɛ̀breh. 
\p  
\v 14 «Ninbi nɛ yé uŋɛndun wuu ya wenwenku. Udu wà te ligbɛngbɛnl bo ŋa ŋmɔbe bɔlm.  
\v 15 Unil sɛ' lifrl la, wa ń taa sɛnku kí cubn liʼbo. U li taa lɛ̀ kí tuɔn likpɛnkpɛnl bo nɛ, lɛ̀ ń li wendeh bà kɛ te iden ni.  
\v 16 Niʼmɔ ya wenwenku ń li wendeh binib ya nun bó, bɛ ń li lɛnh ni teh nà nì mɔn nnɔ, ŋɔ kí pɛ̀ke niʼBaa wà te paaki bó.» 
\s1 Yiko ya wɔknm 
\p  
\v 17 «La maaleh mɛn ki teh n baa' ń lá gben *yiko nin Uwien ya ñɔbonsɔknb ya gbɛr nɛ. Ma baa' ń lá gben tù. N baa' ń lá tien tù cinbe ki ye ma bo nɛ.  
\v 18 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, yiko nnɔ uba kpein mɔnɔn ŋa ń juore fɛnm, uʼkɛ lì li tien nɛ. Kutaaku nin kitink li wuɔke kí kpaan ma kɛ la, yiko nnɔ ya gbɛyɔyɔl liba mɔnɔn ŋa ń juore fɛnm.  
\v 19 Nɛn bo, wà kɛ kɛnde' yiko nnɔ ni uba bo waamu mɔnɔn, ki wɔkn' binib bɛ ń li teh uʼyaam la, u li yé uwaal nɛ Uwien ya bɛl ni. Wà kɛ tuo' *yiko nnɔ, ki wɔkn' binib nnɔ la, u li yé uciɛn nɛ Uwien ya bɛl ni.  
\v 20 N tɔkeh nɛ nɛ, niʼnimɔ̀nt ŋa cɛn' *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ yaar la, na lì li kɔ *Uwien ya bɛl ni.» 
\s1 La cère mɛn niʼbenku ni ń li beh tɔb bo 
\p  
\v 21 «Ni cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹La ku nil. Unil ku' uʼtɔ la, bi li bu wɔ tibuur nɛ.›  
\v 22 Ama min tɔkeh nɛ ki teh wà kɛ ya benku ni ben' uʼtɔ bo la, bi li bu wɔ tibuur nɛ. Wà kɛ tɔke' uʼtɔ ki ye u yé fɛnm la, tibuur ya ciɛnb li bu wɔ tibuur nɛ. Wà kɛ tɔke' uʼtɔ ki ye u yé uwaar la, u kpɛ wɔ ń kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni nɛ.  
\v 23 Nɛn bo, a joh á pu Uwien mipum uʼponpuol bo, ki tì tiɛre' ki ye sin nin aʼtɔ ŋmɔbe mimaam la,  
\v 24 taa aʼpum nnɔ kí ble liʼsaan, kí jo ní tì gben mɛ̀ kí yaan, kí liɛbe ní kí lá pu Uwien aʼpum nnɔ. 
\p  
\v 25 «Sin nin unil ŋmɔbe mimaam nɛ u tuke mɛ̀ ki joh tibuur la, taan nin wɔ buñɔbu tonm, uyo wà ni laan te usɛn ni. Nnɔ ŋa ñí la, u li taa ŋɛ kí tì ŋukn tibuur ya ciɛn, uʼmɔ ń taa ŋɛ kí ŋukn lipɛkl ya ciɛn wɔ ń pɛkn ŋɛ.  
\v 26 N tɔkeh ŋɛ imɔ̀n nɛ, ŋa tì pɛ̀n' ki gben' tibuur ya like la, ŋa ń ñɛ len.» 
\s1 Linaŋmaal ya gbɛr 
\p  
\v 27 «Ni cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹La teh naŋmaal.›  
\v 28 Ama min tɔkeh nɛ ki teh wà kɛ liike' upii ŋɔ uʼmɛnku kɔn' uʼni la, u duɔn' nin upii nnɔ ŋɔ uʼfɛ̀l ni.  
\v 29 Nɛn bo, aʼnɔjienunbu nɛ cèreh a biih la, lìkre bù kí wiɛ kí jɛnde aʼba saan. Aʼgbɛnɛnt ya niba bó juore' fɛnm la, nì tu nin aʼgbɛnɛnt kɛ ń kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.  
\v 30 Aʼnɔjie nɛ cèreh a biih la, cere wù kí wiɛ kí jɛnde aʼba saan. Aʼgbɛnɛnt ya niba bó juore' fɛnm la, nì tu nin aʼgbɛnɛnt kɛ ń kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.» 
\s1 Ujɛ la wiɛ uʼpo 
\r (Matie 19:9; Mark 10:11-12; Luk 16:18) 
\p  
\v 31 «Bi tí là liɛbe' ki ye: ‹Unil wiɛ' uʼpo la, wɔ ń kɛle kugbɔnku kí de wɔ, kí wuɔn kí ye u wiɛ' wɔ nɛ.›  
\v 32 Ama min tɔkeh nɛ ki teh ujɛ wà kɛ ya po ŋa tien' naŋmaal ŋɔ u wiɛ' wɔ la, u sureh upii nnɔ wɔ ń kpɛnde unaŋmaa nɛ. Ujɛ wà kuɔn' bi wiɛ' upii wà la, u tien' linaŋmaal nɛ.» 
\s1 Yesu len' ipòl ya gbɛr 
\p  
\v 33 «Ni tí cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹La pole tonnɛnku bo. A pole' Uwien la, á tien a pole' ki ye bà.›  
\v 34 Ama min tɔkeh nɛ ki teh ni la lì ń pole. Ni la pole taaku, kimɛ kutaaku yé Uwien ya bɛrbiɛk nɛ.  
\v 35 Ni la pole tink mɔ, kimɛ kitink yé Uwien ya tàan paandeh nà bo nɛ. Ni la pole Yerusalɛm mɔ, kimɛ Yerusalɛm yé Uwien Ubɛrciɛn ya du nɛ.  
\v 36 La pole aʼyul, kimɛ ŋa ń fre kí cère aʼyurku kuba mɔnɔn ń kpɛnde kuyupenpienku, ka ń fre kí cère kù ń kpɛnde kuyubɔnbɔnku mɔ.  
\v 37 Niʼlenm ni, nì yé imɔ̀n la, ní ye ‹imɔ̀n›. Nì tí yé kutonnɛnku la, ní ye nì yé ‹kutonnɛnku›. Ni ji pukn' nà kɛ la, nì yé usɛnpol, ubiɛrɔ yaann nɛ.» 
\s1 La teh mɛn biɛre ki tuukeh fɛ̀n 
\r (Luk 6:29-30) 
\p  
\v 38 «Ni tí cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹Unil fiɛ' uʼtɔ ya nunbu la, bɛ ń fiɛ uʼmɔ yaabu. Unil fekre' uʼtɔ ya ñinl la, bɛ ń fekre uʼmɔ yaal.›  
\v 39 Ama min tɔkeh nɛ ki teh unil tien' ŋɛ mibiɛrm la, la jiin wɔ biɛrm. Unil kpɔ̀be' aʼnɔjiekpiɛnku la, pekre aʼnɔgɛnkpiɛnku mɔ kí de wɔ.  
\v 40 Unil taa' ŋɛ ki jon' tibuur wɔ ń tì fie aʼliɛrwawaal la, cɛ̀be wɔ aʼliɛrgbenku mɔ.  
\v 41 Unil wɔbn' ŋɛ ki ye á tuke uʼtukl kí pìɛre wɔ kɔnsini uba la, pìɛre wɔ kɔnsini ule.  
\v 42 Wà miɛ' ŋɛ nibonn la, pu wɔ. Wà mɔ yíe á kpende wɔ nibonn la, la sikre wɔ buɔn.» 
\s1 Li yíe mɛn niʼnɛnnɛndb 
\r (Luk 6:27-28, 32-36) 
\p  
\v 43 «Ni tí cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹Li yíe wà yíe ŋɛ, kí li nɛn wà nɛn ŋɛ.›  
\v 44 Ama min tɔkeh nɛ ki teh: ‹Li yíe mɛn niʼnɛnnɛndb, kí li kàareh ki dienh binib bà jɛ̀ndeh nɛ,  
\v 45 ŋɔ kí li yé niʼBaa wà te paaki bó ya bumu, kimɛ wɔn nɛ cèreh uʼwien puɔreh ki wendeh bibiɛrdɛnb nin binimɔ̀nb, ki cèreh utaa mɔ niih ki dienh binimɔ̀nb nin bibiɛrdɛnb.›  
\v 46 Ni yíe bà yíe nɛ baba la, ni li lɛ li lɛ suul ba? Bilɛnpotekb mɔnɔn ŋa teh nnɔ-ɔɔ?  
\v 47 Ni fuondeh niʼyaab baba la, bɛ lèbre'? Bà ŋa yé Sufmbɛ mɔnɔn ŋa teh nnɔ-ɔɔ?  
\v 48 Nɛn bo, ninbi li te mɛn mɔnmɔnm kí tì gben tɛn niʼBaa wà te paaki bó te ma bo.» 
\c 6  
\s1 Ni li punh mipum ma bo 
\p  
\v 1 «Li bɛn mɛn, ki la teh nimɔ̀nt binib ya nun bó ki nuunh bɛ ń lɛ kí pɛ̀ke nɛ. Ni teh nnɔ la, na ń lɛ suul niʼBaa wà te paaki bó saan. 
\p  
\v 2 «A pun' ucɛcɛkdaan nibonn la, la cuonh ki kpaandeh niʼkɛ saan tɛn iñuɔn ilele ya nib teh ma itáan ya dur ni nin isɛnjɛ ni ŋɔ binib ń lɛ kí pɛ̀ke bɛ. N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, bi laa' biʼsuul ŋɔ.  
\v 3 A pun' ucɛcɛkdaan nibonn la, la cère aʼnɔgɛn ń li bɛn aʼnɔjie de' nà.  
\v 4 Pu wɔ lididikl bo. AʼBaa wà lɛnh a teh nà lididikl bo nnɔ nɛ li su ŋɛ.» 
\s1 Ni li kàareh ma bo 
\r (Luk 11:2-4) 
\p  
\v 5 «Ni kàareh la, ni la li te tɛn iñuɔn ilele ya nib. Bi yíe bɛ ń li sieh itáan ya dur ni nin isɛnnaan ni nɛ ki kàareh ŋɔ binib ń li lɛnh bɛ. N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, bi laa' biʼsuul ŋɔ.  
\v 6 Sin wɔn, a tì ń yíe á kàare la, kɔ aʼduku ni, kí pìin, kí kàare aʼBaa wà ŋa lɛnh wɔ nnɔ. AʼBaa wà lɛnh a teh nà lididikl bo nnɔ nɛ li su ŋɛ. 
\p  
\v 7 «Ni kàareh la, ni la li kàareh ki ñɔbleh ki tɛkreh tɛn bà ŋa pɛ Uwien ya sɛn bo. Bi maaleh ki teh bi lienh ki gbiekeh nɛ la, Uwien li cenge biʼbó.  
\v 8 La teh mɛn tɛn bɛn, kimɛ niʼBaa bɛn nà wiɛbe nɛ kí lɛ na laan miɛ' wɔ nɛ̀.  
\v 9 Ní li kàareh ki teh nɔ: 
\q1 ‹TiʼBaa wà te paaki bó, 
\q1 cère binib kɛ ń li boh aʼyel, 
\q1  
\v 10 Cère aʼbɛl ń baa ní, 
\q1 cère aʼyíem ń tien tingi ni tɛn paaki bó. 
\q1  
\v 11 De tɛ dinnɔ ya wentunl ya jier, 
\q1  
\v 12 fère tɛ tiʼbiil, 
\q1 tɛn tiʼmɔ fèreh ma bà biih tɛ nnɔ. 
\q1  
\v 13 La cère tí lu mibiikm ni. 
\q1 Ama fie tɛ usɛnpol ubiɛrɔ ya nuɔ ni\f + \fr 6:13 \ft Bi li fre kí lɛbre \fq fie tɛ usɛnpol ubiɛrɔ ya nuɔ ni \ft kí ye ñɛn' tɛ mibiɛrm ni mɔ.\f*. 
\q1 [Kimɛ sin nɛ si libɛl nin ufaa nin ukpiɛke 
\q1 uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm.]\f + \fr 6:13 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni: \fq kimɛ sin nɛ si libɛl nin ufaa nin ukpiɛke uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm \ft ŋa te tuʼni.\f*› 
\m  
\v 14 «Kimɛ ni fèreh binib biʼbiil la, niʼBaa wà te paaki bó mɔ li fère nɛ niʼyaal.  
\v 15 Ama na fèreh binib biʼbiil la, niʼBaa mɔ ŋa ń fère nɛ niʼyaal.» 
\s1 Ni lòle' buñɔbu la, ni li teh ma bo 
\p  
\v 16 «Ni lòle' buñɔbu la, ni la li saah niʼnun bó tɛn iñuɔn ilele ya nib. Bi saah biʼnun bó ŋɔ binib ń bɛnde kí ye bi lùo buñɔbu nɛ. N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, bi laa' biʼsuul ŋɔ.  
\v 17 Sin wɔn, a lòle' buñɔbu la, fɛnde aʼnun bó, kí luobe aʼyur mikpɔm,  
\v 18 ŋɔ binib la bɛnde kí ye a lùo ñɔbu. Ama aʼBaa wà te aʼsaan lididikl bo nɛ bɛn. Wɔn wà lɛnh a teh nà lididikl bo nnɔ nɛ li su ŋɛ.» 
\s1 Paaki bó ya faal 
\r (Luk 12:33-34) 
\p  
\v 19 «La li nuunh mɛn ní lɛ lifaal kí gbien uŋɛndun wuu ni. Kimɛ likuotuul nin uyonyon li saa lɛ̀. Nɛ Binasub mɔ li lɔnbe kí kɔ kí suu lɛ̀.  
\v 20 Ama li nuunh mɛn lifaal là yɛbe paaki bó. Nɛn bó kuotuul ŋa ń mɔ lɛ̀, nasu mɔ ŋa ń lɔnbe kí kɔ kí suu lɛ̀.  
\v 21 Kimɛ aʼfaal te nà saan la, aʼfɛ̀l mɔ dɔ nɛn saan nɛ.» 
\s1 Bununbu yé tigbɛnɛnt ya frl nɛ 
\r (Luk 11:34-36) 
\p  
\v 22 «Bununbu yé tigbɛnɛnt ya frl nɛ. Aʼnun mɔn la, aʼgbɛnɛnt kɛ te kuwenwenku ni nɛ.  
\v 23 Ama aʼnun ŋa mɔn la, aʼgbɛnɛnt kɛ te licinñunl ni nɛ. Aʼnun yà cèreh a te kuwenwenku ni nnɔ ŋa ji lɛnh la, a te licinñunl là ni nnɔ ji li te milɛ bo?» 
\s1 Nil ŋa ń fre kí li pɛ cɛnbaambɛ bile bo 
\r (Luk 16:13; 12:22-31) 
\p  
\v 24 «Nil ŋa ń fre kí li pɛ cɛnbaambɛ bile bo. U li nɛn uba nɛ, kí li yíe utɔ. U li se uba ya ciɛk bó nɛ, kí li likeh utɔ fɛnm. Na ń fre kí li pɛ Uwien bo ki liɛbe' ki pɛ ilike mɔ bo.» 
\s1 La cère mɛn niʼnun ń li mɔ́n tijier nin tiwɛngolkaar bo 
\p  
\v 25 «Nɛn bo nɛ n tɔkeh nɛ ki teh ni la cère nɛ̀ ń li wiɛbe nɛ ni li tien ma kí li fuobe bo, ki la li maaleh ki teh: ‹Ti li ji ba?› Ki la cère nɛ ń li wiɛbe nɛ niʼgbɛnɛnt bo, ki la li maaleh ki teh: ‹Ti li gole ba?› Limiɛl ŋa cɛn' tijier-ii? Tigbɛnɛnt mɔ ŋa cɛn' tiwɛngolkaar-ii?  
\v 26 Liike mɛn inuɔn yà laanh paaki bó te ma bo. Ya koh, ka ceh ki cɔngeh bɔnbuɔn ni. Ama niʼBaa wà te paaki bó nɛ jindeh yì. Na nín cɛn' yì pelpel-ii?  
\v 27 Niʼni ŋmɛ nɛ uʼnìinm ni, u li fre kí fɔkn uʼmiɛl waamu mɔnɔn kí pukn-i? 
\p  
\v 28 «Bɛ bo nɛ ni cèreh nì wiɛbe nɛ tiwɛngolkaar bo? Maale mɛn kí liike kumuɔku ni ya sir puh ma bo, ta sɔnh tuonl, ka loh kpɛlcɛr.  
\v 29 Ama n tɔkeh nɛ nɛ, ubɛr Salomɔn nin uʼfàaciɛnl kɛ, wa là gole' kpɛlcɛr tù mɔn ki baa' mipuum nnɔ ya miba mɔnɔn.  
\v 30 Uwien cèreh timɔsir tà te dinnɔ kubaaku ni, ki li wun teke umu puh mipúmɔnmɔnm la, bɛ li cère wa ń tien ninbi binib mimɔnm kí cɛn timuɔr-i? Niʼtekjim nɛ pɔre' nɛ.  
\v 31 Nɛn bo, ni la cère nɛ̀ ń li wiɛbe nɛ, ki la li maaleh ki teh: ‹Ti li ji ba? Ti li ñu ba? Ti li gole ba?›  
\v 32 Kimɛ bà ŋa pɛ Uwien ya sɛn bo ya nun nɛ mɔ́n tu ya bont kɛ bo. NiʼBaa wà te paaki bó bɛn ki ye ni ciɛke tibont nnɔ kɛ.  
\v 33 Laan li nuunh mɛn *Uwien ya bɛl, kí li teh Uwien yíe nà, u li taa tibont nnɔ kɛ kí pukn nɛ.  
\v 34 Nɛn bo, la cère mɛn nɛ̀ ń li wiɛbe nɛ wenli wà we ní nɔ bo. Wenli nɛ ni li wun maale wenli ya gbɛr bo. Lidaali là kɛ nin liʼjɛnd nɛ.» 
\c 7  
\s1 La biindeh mɛn tɔb 
\r (Luk 6:37-38, 41-42) 
\p  
\v 1 «La biindeh mɛn nib ŋɔ Uwien mɔ la biin nɛ.  
\v 2 Ni biindeh binib ma bo la, Uwien mɔ li biin nɛ nnɔ nɛ. Ni taah nà ki bìkreh tibont ki dienh binitɔb nnɔ Uwien mɔ li taa nɛn nɛ kí biike kí de nɛ.  
\v 3 Bɛ tien' a lɛnh kumuɔku kùa te aʼtɔ ya nunbu ni, ka ji lɛnh jaantɛlkɛ wà puɔn aʼyaabu ni?  
\v 4 A li tien mila kí tɔke aʼtɔ kí ye: ‹Cère ń ñɛn kumuɔku kùa te aʼnunbu ni nɔ›, ŋɔ jaantɛlkɛ puɔn aʼyaabu ni?  
\v 5 Sin iñuɔn ilele ya nilɔ, kpiɛ kí ñɛn jaantɛlkɛ wà puɔn aʼnunbu ni nnɔ, kí li lɛnh mɔnmɔnm, kí yaan kí fre kí ñɛn kumuɔku aʼtɔ yaabu ni. 
\p  
\v 6 «La taah mɛn tibont tà yé Uwien yaar ki dienh isɛngbɛle, ŋɔ ì la lá liɛbe kí kɛ̀kɛ̀re nɛ. La taah mɛn niʼlaan ki dienh fangambɛ, ŋɔ bi la tɛtɛ iʼbo.» 
\s1 Li miɛh mɛn, kí li nuunh, kí li ñih kunagɛnku 
\r (Luk 11:9-13) 
\p  
\v 7 «Li miɛh mɛn, bi li pu nɛ; li nuunh mɛn, ni li lɛ; li ñih mɛn kunagɛnku, bi li pìire.  
\v 8 Kimɛ wà kɛ miɛh la, bi punh wɔ nɛ. Wà kɛ nuunh la, u lɛnh nɛ. Wà kɛ mɔ ñih kunagɛnku la, bi pìireh nɛ.  
\v 9 Niʼni ŋmɛ ya buk miɛ' wɔ kpɔnɔ la, u li de kɛ̀ litɛnl-i?  
\v 10 Bii kì miɛ' wɔ ujɛn la, u li de kɛ̀ uwɛ?  
\v 11 Ninbi bibiɛrdɛnb, ni bɛn ki dienh niʼbumu nà mɔn la, bɛ li tien niʼBaa wà te paaki bó ŋa ń cère binib bà miɛh wɔ nà mɔn nnɔ bɛ ń lɛ nɛ̀! 
\p  
\v 12 «Nɛn bo, ni yíe binib ń li teh nɛ nà kɛ nnɔ, niʼmɔ ń li teh bɛ nɛn. *Yiko ya gbɔnku nin Uwien ya ñɔbonsɔknb wɔknh nà kɛ nnɔ ya tingi nínɔ.» \fig Yiko ya gbɔnku nin Uwien ya ñɔbonsɔknb ya gbɔnt|src="hk00150c.tif" size="col" loc="MAT 7:12" copy="Horace Knowles" ref="Matie 7:12" \fig* 
\s1 Ni li ñɛ bunañɔbu bùa kí kɔ 
\r (Luk 13:24) 
\p  
\v 13 «Ñɛ mɛn bunañɔbu bùa wiɛbe kí kɔ, kimɛ bunañɔbu bùa piɛ nin usɛn wà piɛ jondeh tɛ fɛnm bó nɛ. Binib kpìendeh usɛn wà piɛ nɛ ki yɛbe.  
\v 14 Bunañɔbu bùa nin usɛn wà joh limiɛl bó nnɔ ŋa piɛ. Binib bà nuunh ki lɛnh u ya sɛn ŋa yɛbe.» 
\s1 Binib ya tetem nɛ li cère bɛ ń bɛnde bi yé bidɛnb bà 
\r (Luk 6:43-44) 
\p  
\v 15 «Liike mɛn niʼyul bo nin bitonnɛnñɔbonsɔknb. Bi bàareh niʼsaan ki te suoo tɛn ipe nɛ, ama ki nín ji yé ikɛ̀r ki bre.  
\v 16 Biʼtùon nɛ li cère ní bɛnde bi yé binib bà ya bol. Ba pɔ̀h cɛcɛ bɛnɛnk bo. Ka pɔ̀h kɛnkɛn mɔ konkonbu bo.  
\v 17 Nɛn bo, busumɔnmɔnbu kɛ lùonh ibii yà mɔn nɛ. Busubu bùa ŋa mɔn mɔ lùonh ibii yà ŋa mɔn nɛ.  
\v 18 Busumɔnmɔnbu ŋa ń fre kí lùon ibii yà ŋa mɔn. Busubu bùa ŋa mɔn mɔ ŋa ń fre kí lùon ibii yà mɔn.  
\v 19 Busubu bùa kɛ ŋa lùonh ibii yà mɔn la, bi li gɛ bù kí wiɛ umu ni nɛ.  
\v 20 Nɛn bo, binib ya tùon nɛ li cère ní bɛnde bi yé binib bà ya bol.» 
\s1 Uwien ya bɛl ni ya kɔm ya gbɛr 
\r (Luk 13:25-27) 
\p  
\v 21 «Na yé wà kɛ yih nni ki teh: ‹Yonbdaan, Yonbdaan›, nɛ li kɔ Uwien ya bɛl ni. Ama wà teh nʼBaa wà te paaki bó yíe ma bo, nɛ li kɔ uʼbɛl ni.  
\v 22 Lidaali là Uwien li bu binib tibuur nnɔ, binib bà yɛbe li tɔke nni kí ye: ‹Yonbdaan, Yonbdaan, a ya yel bo ŋa ñí nɛ ti sɔkn' Uwien ya gbɛr, ki ŋɔre' isɛnpol binib saan, ki tien' miyɔkm ya bont-ii?›  
\v 23 Nɛ n li tɔke bɛ kí ye: ‹Jɛnde mɛn nʼsaan, ma bɛn nɛ fiebu. Ni yé bà teh nà bre nɛ.› » 
\s1 Binib bile mɛn' biʼdur ma bo 
\r (Luk 6:47-49) 
\p  
\v 24 «Tɔ, wà kɛ ciih nʼgbɛr tuu nɔ, ki teh tù ye ma la, u naan ujɛ wà ŋmɔbe miyɛnfuom, ki mɛn' uʼduku kutɛntiɛku bo nɛ.  
\v 25 Utaa nii', miwuɔm kɔn', ki puube' ki yile' kuduku nnɔ bo, kutafaaku mɔ fii' ki lɛkn' kuʼbo. Kù se kutɛntiɛku bo ma nnɔ, nɛ ka lu'. 
\p  
\v 26 «Ama wà kɛ ciih nʼgbɛr tuu nɔ, ka teh tù ye ma la, u naan ujɛjɔr wà mɛn' uʼduku litɛngbil bo nɛ.  
\v 27 Utaa nii', miwuɔm kɔn', ki puube' ki yile' kuduku nnɔ bo, kutafaaku mɔ fii' ki lɛkn' kuʼbo, nɛ kù lu' kpɛlkpɛl.» 
\s1 Yesu ya wɔknm ŋmɔbe mituɔm 
\p  
\v 28 *Yesu wɔkn' ki tì gben', nɛ u wɔkn' linigol nnɔ iñɔbon yà nnɔ cuo' bɛ miyɔkm cɛɛn.  
\v 29 Kimɛ wa wɔknh bɛ tɛn *Yiko ya wɔnwɔknb wɔknh ma bo, u wɔknh bɛ tɛn unil wà du u wɔknh nà nnɔ bo nɛ. 
\c 8  
\s1 Yesu cère' ujend uba lùore' 
\r (Mark 1:40-45; Luk 5:12-16) 
\p  
\v 1 *Yesu jiinh lijuɔl bo, nɛ linigociɛnl pɛ uʼbo.  
\v 2 Tɔ, ujend uba baa' ki lá gbaan' uʼnintuɔli, nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «Yonbdaan, a yíe la, a li fre kí cère ń lùore.»  
\v 3 Nɛ *Yesu tɛnde' uʼnuɔ ki mɛ' wɔ, nɛ ki ye: «N yíe, lùore.» Nɛ u pɔk ki lùore' i ya tàan bo.  
\v 4 Nɛ *Yesu ye: «Liike aʼyul bo ki la tɔke nil, ama jo kí tì lɛ utɔtuɔrkɛ, kí tien lituɔrl tɛn Moyis là ye bɛ ń li teh ma bo. Nɛn nɛ li wuɔn kí ye a lùore'.» 
\s1 Yesu buu' sojaciɛn uba ya tonsɔnl 
\r (Luk 7:1-10) 
\p  
\v 5 *Yesu cuonh ki tì kɔh Kapɛrnawum ya du ni uyo wà nnɔ, nɛ sojambɛ kobk ya ciɛn uba baa' uʼsaan ki gbáan' wɔ ki ye:  
\v 6 «Yonbdaan, nʼtonsɔnl nɛ wɔbe' ki dɔ iden, ki wɔlndeh cɛɛn.»  
\v 7 Nɛ *Yesu ye: «Min li jo kí tì buu wɔ.»  
\v 8 Nɛ u tɔke' *Yesu ki ye: «O, Yonbdaan, ma kpɛ á baa kí kɔ nʼden. A lì len' mɔnɔn ki ye ‹Faake› la, nʼtonsɔnl nnɔ li faake nɛ.  
\v 9 Kimɛ min mɔnɔn ŋmɔbe binib bà yé nin nni biciɛnb, nɛ ki mɔ yé sojambɛ biba ya ciɛn. N tɔke' uba ki ye: ‹Li joh› la, u joh nɛ, n tɔke' utɔ ki ye ‹Dɛn› la, u bàareh nɛ. N tí tɔke' nʼtonsɔnl ki ye wɔ ń tien nà la, u teh nɛn nɛ.» 
\p  
\v 10 *Yesu cii' uʼñɔbon ma nnɔ, nɛ nì cuo' wɔ miyɔkm, nɛ u tɔke' binib bà pɛ uʼbo nnɔ ki ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ma laan laa' nil wà ŋmɔbe miɛ ya tekjim Israyɛl yaab ni mɔnɔn.  
\v 11 N tɔkeh nɛ nɛ, binib yɛbe ki li ñɛ lɛnpuoli bó ní nin nintuɔli bó ní, kí lá kɛ̀le kí ji *Abraham nin *Isaak nin Sakɔb saan tijier *Uwien ya bɛl ni.  
\v 12 Ama bi li ñɛn bà bi li si *Uwien ya bɛl nnɔ kí wiɛ saali licinñunl ni. Nɛn saan nɛ bi li te ki muɔh, ki ŋmɔnh iñɔgbɛn.»  
\v 13 *Yesu tɔke' sojambɛ ya ciɛn nnɔ ki ye: «Li kunh. Nɛ̀ ń tien' ŋɛ tɛn a teke' nni ki jin' ma bo.» Nɛ uciɛn nnɔ ya tonsɔnl faake' i ya tàan bo. 
\s1 Yesu buu' binib bà bun iwìɛn kɛ ya bol 
\r (Mark 1:29-34; Luk 4:38-41) 
\p  
\v 14 *Yesu jon' Piɛr den, nɛ ki laa' Piɛr ya cɔbnaa dɔ ki bun, uʼgbɛnɛnt ton.  
\v 15 *Yesu mɛ' uʼnuɔ, nɛ uʼgbɛnɛnt sɔnge'. Nɛn saan nɛ u fii' ki cɛ̀nde' wɔ. 
\p  
\v 16 Niʼdaali ya tajuɔku, nɛ bi tuke' binib ligol ki baa' Yesu saan isɛnpol ŋaake bɛ. *Yesu ŋɔre' isɛnpol nnɔ nin uʼñɔmaam, nɛ ki cère' bà kɛ bun nnɔ faake'.  
\v 17 U tien' nnɔ ŋɔ uñɔbonsɔknl Esayi là len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. U là len' ki ye: «Wɔn nɛ ñɛn' tiʼjiint, ki teke' tiʼwìɛn kɛ ki tuke'.» 
\s1 Binib bà yíe bɛ ń paan Yesu bo ya gbɛr 
\r (Luk 9:57-62) 
\p  
\v 18 Tɔ, *Yesu laa' linigol guɔn' wɔ, nɛ u tɔke' uʼpanpaankaab ki ye: «Cère mɛn tí puore kí jo miñunciɛnm ya gbaatɔl bó.»  
\v 19 Yiko ya wɔnwɔknl uba baa' uʼsaan, nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, a joh nà bó kɛ la, n li pɛ aʼbo nɛ.»  
\v 20 Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye: «Iŋɛk ŋmɔbe ifɛle, inuɔn mɔ ŋmɔbe titer, ama *Unil ya Bijɛ wɔn ŋa ŋmɔbe u li kpɔ̀kn nà saan yul.» 
\p  
\v 21 Nɛ uʼpanpaankaab ya uba mɔ tɔke' wɔ ki ye: «Yonbdaan, cɛ̀be nni ń jo kí tì sube nʼbaa ŋɔ kí liɛbe ní kí paan aʼbo.»  
\v 22 Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye: «Li pɛ nʼbo, kí cère bitɛnkpiib ń li subeh biʼtɔb.» 
\s1 Yesu cère' kutafaaku ŋmile' 
\r (Mark 4:35-41; Luk 8:22-25) 
\p  
\v 23 *Yesu kɔn' buñɛrbu nɛ uʼpanpaankaab mɔ paan' uʼbo.  
\v 24 Bi joh ma nnɔ nɛ kutafaabiiku kuba fii' miñunm bo ki cèreh iñungbegbel fih ki yildeh buñɛrbu nnɔ bo. Nin nɛn kɛ ŋɔ *Yesu wɔn dɔ nɛ ki gɔh.  
\v 25 Nɛ bi baa' ki lá fìnde' wɔ, ki tɔke' wɔ ki ye: «Yonbdaan, ŋmiɛn tɛ, ti benh tí luo nɛ.»  
\v 26 Nɛ u ye: «Bɛ tien' ni sɛn' bujɛwaanbu? Niʼtekjim nɛ pɔre' nɛ.» Nɛn saan nɛ u fii' ki tiɛn' kutafaaku nin miñunm bo. Nɛ kutafaaku nin miñunm kɛ ŋmile' cim.  
\v 27 Nì cuo' binib miyɔkm, nɛ bi niireh ki teh: «U yé bɛ ya nitunbu sɔ, kutafaaku nin miñunm kɛ tì boh wɔ?» 
\s1 Yesu ŋɔre' isɛnpol binib bile saan 
\r (Mark 5:1-20; Luk 8:26-39) 
\p  
\v 28 Bi tì baa' miñunciɛnm ya gbaatɔl, Gadara yaab ya tinfɛnm ni, nɛ binib bile ñɛn' ikul bó ní ki cende' wɔ. Isɛnpol nɛ là ŋaake bɛ. Bi là bre cɛɛn nɛ, nɛ nib ŋa kaabe ki ñɛh niʼbó ya sɛn.  
\v 29 Bi laa' *Yesu ma nnɔ, nɛ ki wuureh i ya tàan bo ki teh: «Uwien ya Bijɛ, tinbi nin sin tu lɛ nɛ? A baa' á lá jɛ̀nde tɛ nɛ uyo ŋa laan baa'-aa!» 
\p  
\v 30 Tɔ, fangambɛ biba mɔ là te ka fɔke nin niʼsaan ki yɛbe ka dindin, bi kpaah bɛ.  
\v 31 Nɛ isɛnpol nnɔ gbáan' *Yesu ki ye: «A ŋɔre' tɛ binib biɛ saan la, á cɛ̀be tɛ tí jo kí tì kɔ fangambɛ biɛ nɔ.»  
\v 32 Nɛ *Yesu ye: «Li joh mɛn.» Nɛ ì siere' binib nnɔ saan, ki tì kɔn' fangambɛ nnɔ. I ya tàan bo, nɛ fangambɛ nnɔ kɛ sɛn' ki tinde' ligbɛngbɛnl, ki tì lu' miñunm ni ki luo'. 
\p  
\v 33 Bà kpaah fangambɛ nnɔ sɛn' ki jon' udu bó, ki tì tɔke' binib *Yesu cère' bijɛb nnɔ faake' ma bo nin nà kɛ tien'.  
\v 34 Udu nnɔ ya nib kɛ ñɛn' ki lá tuobe' *Yesu usɛn ni, nɛ ki gbáan' wɔ ki ye wɔ ń ñɛ biʼtinfɛnm ni. 
\c 9  
\s1 Ujɛ uba ya tàan nin uʼnuɔ faan' Yesu cère u faake' 
\r (Mark 2:1-12; Luk 5:17-26) 
\p  
\v 1 *Yesu liɛbe' ki kɔn' buñɛrbu ki tí puore' miñunciɛnm ki kun' uʼdu ni.  
\v 2 Nɛ bi tuke' ujɛ uba linagɛnl bo uʼtàan nin uʼnuɔ kɛ faan' ki baa' uʼsaan. U laa' bi teke' wɔ ki jin' ma nnɔ, nɛ u tɔke' ujɛ wà ya tàan nin uʼnuɔ faan' nnɔ ki ye: «Nʼbukɛ, cuo aʼba, n fère' ŋɛ aʼbiɛre ŋɔ.» 
\p  
\v 3 Nɛn saan nɛ *Yiko ya wɔnwɔknb biba maaleh ki teh: «Ujɛ wuɔ sukreh Uwien nɛ.» 
\p  
\v 4 *Yesu bɛnde' biʼyɛnmaale, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Bɛ tien' ni ŋmɔbe yii ya yɛnmaalbiɛre?  
\v 5 Ni lɛ ba nɛ faa? Ń tɔke wɔ kí ye n fère' wɔ uʼbiɛre nɛ faa bii wɔ ń fii kí cuon nɛ faa?  
\v 6 Nɛn bo, n li wuɔn nɛ kí ye *Unil ya Bijɛ ŋmɔbe mituɔm uŋɛndun wuu ni wɔ ń fère binib biʼbiɛre.» Nɛ ki tɔke' wà ya nuɔ nin uʼtàan faan' nnɔ ki ye: «Fii, kí yuure aʼnagɛnl, kí li kunh.» 
\p  
\v 7 Nɛ u fii', ki kun'.  
\v 8 Linigol nnɔ laa' nnɔ ma nnɔ, nɛ nì cuo' bɛ bujɛwaanbu, nɛ bi pɛ̀ke' Uwien u de' binib mituɔm mà nnɔ bo. 
\s1 Yesu yin' Matie wɔ ń paan uʼbo 
\r (Mark 2:13-17; Luk 5:27-32) 
\p  
\v 9 *Yesu siere' niʼsaan ki joh ma nnɔ, nɛ ki laa' ulɛnpotekl uba kɛ lɛnpotekbùol, bi yih wɔ Matie. Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye: «Paan nʼbo ní.» Nɛ u fii' ki paan' uʼbo. 
\p  
\v 10 Ni ya puoli bó nɛ *Yesu te Matie den ki jinh tijier. Bilɛnpotekb ligol nin bibiɛrdɛnb mɔ baa' ki kɛ wɔn nin uʼpanpaankaab saan, ki jinh.  
\v 11 *Farisiɛnmbɛ laa' nnɔ ma nnɔ, nɛ ki niire' uʼpanpaankaab ki ye: «Bɛ tien' niʼcɛnbaa tɛ ki jinh nin bilɛnpotekb nin bibiɛrdɛnb-i?» 
\p  
\v 12 *Yesu cii' bi len' ma bo, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Binib bà ŋmɔbe laanfiɛ ŋa nuunh dɔktiɛ, bà bun nɛ nuunh dɔktiɛ.»  
\v 13 Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Uwien ŋa yíe bɛ ń li teh tuɔrɛ ki dienh wɔ, ama u yíe bɛ ń li muɔh tɔb micɛcɛkm nɛ. Nɛn bo, li joh mɛn kí tì bɛnge iñɔbon yiɛ nɔ ya tingi. Kimɛ ma baa' ń yin nimɔ̀nb, n baa' ń yin bibiɛrdɛnb nɛ.» 
\s1 Uñɔlòle ya gbɛr 
\r (Mark 2:18-22; Luk 5:33-39) 
\p  
\v 14 Tɔ, San ya panpaankaab baa' ki lá niire' Yesu ki ye: «Bɛ tien' tinbi nin *Farisiɛnmbɛ lùoh buñɔbu, nɛ a ya panpaankaab bɛn ŋa lùoh?»  
\v 15 Nɛ u jiin' bɛ ye: «Binib bà bi yin' bɛ upiikuɔn li fre kí li te uyɛnsaa ni uyo wà piicɛ laan te biʼsaan-ii? Ama uyo uba we ní bɛ ń ñɛn piicɛ nnɔ biʼsaan. U ya yo nɛ bi li lòle buñɔbu.» 
\p  
\v 16 Nɛ ki tí ye: «Uba ŋa ń taa kpɛlcɛfɛ̀nku ya jenl, kí lekn liliɛrkpaal. U tien' nnɔ la, kukpɛlcɛfɛ̀nku ya jenl nnɔ li kɛre liliɛrkpaal nnɔ nɛ libònl nnɔ ń yɛbre kí pukn.  
\v 17 Uba mɔ ŋa ń taa midaam mà ŋa laan muɔ' ki ben' kí piɛke iyɔkpaan ni. U tien' nnɔ la, iyɔl nnɔ li kpiɛre kí saa, nɛ midaam nnɔ mɔ ń wule kí ñɛnde. Bi piɛkeh midaam mà ŋa laan muɔ' ki ben' iyɔfɛ̀n ni nɛ. Bi tien' nnɔ la, liyɔl nnɔ ŋa ń saa, midaam nnɔ mɔ ŋa ń wule.» 
\s1 Yesu cère' upii uba faake', ki mɛkre' kibupiik kiba mɔ 
\r (Mark 5:21-43; Luk 8:40-56) 
\p  
\v 18 *Yesu te ki lienh, nɛ uciɛn uba baa', ki lá gbaan' uʼnintuɔli ki tɔke' wɔ ki ye: «Nʼbisɛ kpo' itàan yiɛ bo nɛ. Ama dɛn kí taa aʼnuɔ kí paan uʼbo, ŋɔ wɔ ń liɛbe kí li fuobe.»  
\v 19 Nɛ *Yesu fii' ki paan' uʼbo nin uʼpanpaankaab. 
\p  
\v 20-21 Tɔ, upii uba mɔ là te niʼsaan, ki laa' tifɛr ibin piik nin ile ta gben'. U maale' uʼyɛnm ni ki ye: «N mɛ' uʼwɛngolkaar mɔnɔn la, n li faake nɛ.» Nɛ ki baa' *Yesu ya puoli bó ní, ki nɛkn' wɔ, nɛ ki mɛ' uʼwɛngolkaar ya ñɔgbɛn. 
\p  
\v 22 *Yesu jiɛbe' ki laa' wɔ, nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «Nʼbisɛ, cuo aʼba. Aʼtekjim nɛ ŋmiɛn' ŋɛ.» Nɛ u pɔk ki faake' i ya tàan bo. 
\p  
\v 23 *Yesu tì baa' uciɛn nnɔ den, nɛ ki laa' biwopieb nin linigol te niʼsaan ki ŋmɔbe kuwaaku ki gbien'.  
\v 24 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Ñɛ mɛn saali, kimɛ kibupiik nnɔ ŋa kpo', kì gɔh nɛ.» U len' nnɔ ma nnɔ, nɛ bi lɛh wɔ.  
\v 25 Bi ŋɔre' linigol nnɔ ki ñɛn' saali, nɛ u kɔn' kibupiik nnɔ dɔ kuduku kùa ni nnɔ, ki cuo' kiʼnuɔ, nɛ kì fii'.  
\v 26 Nɛ tigbɛr nnɔ yɛre' ki gbe mitinfɛnm nnɔ ni niʼkɛ saan. 
\s1 Yesu cère' ijùɔn ile likre' 
\p  
\v 27 *Yesu siere' niʼsaan ki bure'. U joh ma nnɔ, nɛ ijùɔn ile pɛ uʼbo, ki wuureh ki teh: «*Dafid ya yaabile\f + \fr 9:27 \fq Dafid ya yaabile \ft yé miyinm mà uyo uba la, bi taah mɛ̀ ki yih Uwien là pùon' ki ye u li sɔn wà ní wɔ ń li yé ubɛr nnɔ nɛ. Bi kɛle' tigbɔnt tà Grɛkmbɛ ya lenm ni nnɔ, bi kɛle' ki ye Dafid ya Bijɛ nɛ.\f*, muɔ tɛ micɛcɛkm.» 
\p  
\v 28 *Yesu tì baa' iden, ijùɔn nnɔ nɛkn' wɔ, nɛ u niire' yɛ̀ ki ye: «Ni teke' ki jin' ki ye n li fre kí likre nɛ-ɛɛ?» Nɛ ì jiin' wɔ ki ye: «A li fre, Yonbdaan.»  
\v 29 Nɛ u mɛ' iʼnun, ki tɔke' yɛ̀ ki ye: «Nɛ̀ ń tien nɛ tɛn ni teke' nni ki jin' ma bo.»  
\v 30 Nɛ ì likre'. Nɛn saan nɛ u tùɔre' ki kpɛkpɛ' iʼbo ki ye ì la tɔke nil.  
\v 31 Ama bi ñɛn' ma nnɔ, nɛ ki lienh uʼbó mitinfɛnm nnɔ ni niʼkɛ saan. 
\s1 Yesu buu' ulɛntɛb uba 
\p  
\v 32 Tɔ, uyo wà bi ñɛh nnɔ, nɛ bi tuke' ní ujɛ uba usɛnpol cère' uʼlɛnl tɛbe' ki baa' *Yesu saan.  
\v 33 *Yesu ŋɔre' usɛnpol nnɔ, nɛ u ji freh ki lienh. Nì cuo' linigol miyɔkm cɛɛn, nɛ bi ye: «Ta laan laa' niɛ ya bonn tinbi Israyɛl yaab ni.» 
\p  
\v 34 Ama *Farisiɛnmbɛ bɛn lienh ki teh isɛnpol ya ciɛn nɛ de' wɔ mituɔm u ŋuɔh isɛnpol binib saan. 
\s1 Yesu muɔh inigol micɛcɛkm 
\p  
\v 35 *Yesu cuonh iducɛnciɛn kɛ ni nin iduwawaale ni, ki wɔknh binib itáan ya dur ni, ki kpaandeh Uwien ya bɛl ya gbɛmɔnmɔnt, ki buuh iwìɛn kɛ ya bol.  
\v 36 U laa' inigol, nɛ ki muɔ' bɛ micɛcɛkm cɛɛn, kimɛ bi dɔre', biʼyɛnm saa', nɛ bi te tɛn ipe yà ŋa ŋmɔbe wa kpaah yɛ̀.  
\v 37 Nɛ u tɔke' uʼpanpaankaab ki ye: «Tijier ben' ki yɛbe, ama bà li taan tù ŋa ji yɛbe.  
\v 38 Nɛn bo, gbáan mɛn ukpɛdaan wɔ ń sɔn bitonsɔnb bɛ ń tì taan uʼjier.» 
\c 10  
\s1 Yesu ya tondb piik nin bile 
\r (Mark 3:13-19; Luk 6:12-16) 
\p  
\v 1 Nɛ *Yesu yin' uʼpanpaankaab piik nin bile nnɔ ní, ki de' bɛ mituɔm bɛ ń li ŋuɔh isɛnpol binib saan, kí li buuh iwìɛn kɛ ya bol. 
\p  
\v 2 Uʼtondb piik nin bile nnɔ ya yel sɔ: ukpiɛk, Simɔn wà bi yih wɔ Piɛr nnɔ nin uʼninjɛ Andre, Sebede ya bijiɛb Saak nin uʼninjɛ San,  
\v 3 Filip nin Batelemi, Toma nin Matie ulɛnpotekl, Alfe ya bijɛ Saak nin Tade,  
\v 4 Simɔn wà ya nun mɔ́n uʼdu ya gbɛr\f + \fr 10:4 \ft Yesu ya yo, Sufmbɛ ni, biba ya nun là mɔ́n biʼdu ya gbɛr bo nɛ, nɛ bi mɔ̀h bɛ ń fie biʼdu Erom yaab saan.\f* bo nin Sudas Iskariyɔt wà lá li kuɔre Yesu nnɔ. 
\s1 Yesu sɔn' uʼtondb piik nin bile 
\r (Mark 6:7-13; Luk 9:1-6) 
\p  
\v 5 *Yesu sɔn' uʼtondb piik nin bile nnɔ, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «La jo mɛn bà ŋa yé Sufmbɛ ya du ni. Niʼtaal la tɛ Samari ya tinfɛnm ya du uba mɔnɔn ni.  
\v 6 Ama li joh mɛn Israyɛl yaab saan, kimɛ bɛn nɛ te tɛn ipe yà tùre' usɛn.  
\v 7 Ni joh la, ní li kpaandeh ki teh Uwien ya bɛl nɛkn' ní ŋɔ!  
\v 8 Kí li buuh biwiɛnb, kí li mɛkreh bitɛnkpiib, kí li cèreh ijend lùoreh, kí li ŋuɔh isɛnpol binib saan. Ni laa' mituɔm nnɔ ma, na pɛ̀n' niba. Niʼmɔ ń li buuh binib, ki la li nuunh paaku.  
\v 9 Ni joh la, ni la tuke ñɔ̀km, ki la tuke like ya kur, ki la cùɔn likbu buba nin buʼtɔbu;  
\v 10 ki la tuke sɛnjokɔl, ki la tuke liɛr ile, ki la tuke tacaan, ki la ŋuuke gbien, kimɛ utonsɔnl kɛ jinh uʼtuonl bo nɛ. 
\p  
\v 11 «Ni tì baa' udu wà ni la, ní nuun unimɔ̀n wà li teke nɛ uʼden, kí li te nɛn saan kí tì baa' uyo wà ni li siere udu nnɔ ni.  
\v 12 Ni kɔn' iden yà ni la, ní fuonde iden nnɔ ya nib kí ye: ‹Li te mɛn uyɛnduɔn ni.›  
\v 13 Iden nnɔ ya nib teke' nɛ la, uyɛnduɔn nnɔ li yé biʼyu nɛ. Ama ba teke' nɛ la, u li juore niʼyu nɛ.  
\v 14 Iden yà ya nib bii udu wà ya nib ŋa teke' nɛ, ka teke' niʼgbɛr mɔ la, ñɛ mɛn nɛ̀ kí kpakpaare niʼtàan ya tɛngunku\f + \fr 10:14 \ft Sufmbɛ bo kí kpakpaare itàan ya tɛngunku ya tingi si: nà kɛ ji tu unil la, nì yé uʼyaar nɛ, na ji yé uba yaar.\f* kí wiɛ nɛ̀.  
\v 15 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, lidaali là Uwien li bu binib tibuur nnɔ, binib nnɔ ya tudɛre li cɛn Sodɔm nin Gomɔr ya du ya nib yu.» 
\s1 Bi li jɛ̀nde Yesu ya nib ma bo 
\r (Mark 13:9-13; Luk 21:12-17) 
\p  
\v 16 «N sɔnh nɛ ma nɔ, ni li te tɛn ipe nɛ te ikɛ̀r ya siik ni. Nɛn bo, ní li ceke tɛn iwɛ, kí li te suoo tɛn inɛnjel.  
\v 17 Li bɛn mɛn binib bó, bi lá li cuo nɛ kí jon tibuur, kí ñì nɛ inalɛbe biʼtáan ya dur ni.  
\v 18 Min bo, bi lá li tuke nɛ kí jo tibuur idu ya ciɛnb nin bibɛrb saan. Nnɔ nɛ ni li yé nʼmɔ̀nkunb bɛn nin bà ŋa yé Sufmbɛ kɛ saan.  
\v 19 Bi cuo' nɛ ki jon' tibuur la, la nìin mɛn ni li len ma bo bii ni li len kí ye bà. Uyo lá baa' la, ni li bɛnde ni li len kí ye bà.  
\v 20 Kimɛ na yé ninbi nɛ li len, niʼBaa *Uwien ya Fuoñaanm nɛ li cère ní len. 
\p  
\v 21 «U ya yo nɛ unil li kuɔre uʼninjɛ, bɛ ń ku wɔ. Baa mɔ li kuɔre uʼbuk, bɛ ń ku kɛ̀. Mubumu mɔ li fii kí sere muʼnaambɛ nin muʼbaambɛ bo, kí cère bɛ ń ku bɛ.  
\v 22 Min bo nɛ binib kɛ li nɛn nɛ. Ama wà kɛ li mìnde kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì fɔre nnɔ, wɔn nɛ li ŋmɛre.  
\v 23 Bi jɛ̀ndeh nɛ udu uba ni la, ní sɛn kí jo udutɔ ni. N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, *Unil ya Bijɛ li baa ní kí lɛ na laan bòn' Israyɛl ya du kɛ. 
\p  
\v 24 «Wà bɛngeh ŋa ń cɛn wà wɔknh wɔ. Utonsɔnl mɔ ŋa ń cɛn uʼcɛnbaa.  
\v 25 Nì kpɛ wà bɛngeh ń li te tɛn wà wɔknh wɔ nɛ, utonsɔnl mɔ ń li te tɛn uʼcɛnbaa. Bi yin' ududaan isɛnpol ya ciɛn Bɛlsebul la, ba ń yin uʼden yaab mɔ nà cɛn' nnɔ-ɔɔ?» 
\s1 Li fɛnge mɛn Uwien baba 
\r (Luk 12:2-7) 
\p  
\v 26 «Nɛn bo, la fɛnge mɛn nib. Niba ŋa te ki buɔ ŋɔ ba lá li ñɛn nɛ̀ upaan bo. Tigbɛr tuba mɔ ŋa te kí juore kí li buɔ ŋɔ ba lá li bɛnde tù.  
\v 27 N tɔkeh nɛ nà licinñunl ni nnɔ, kpaande nɛ̀ mɛn kuwenwenku ni. N bunbeh nɛ nà litubl ni nnɔ, kpaande nɛ̀ mɛn kudulɛkaaku ya paaki.  
\v 28 La fɛnge mɛn nib, kimɛ bi kuuleh tigbɛnɛnt baba nɛ. Ba ń fre kí ku naank. Li fɛnge mɛn wà li fre kí ku tigbɛnɛnt nin kinaank kɛ umu wà ŋa ń kpiin ni.  
\v 29 Bi li fre kí kuɔre inuɔn ile iŋɛ nɛ? Nin nɛn kɛ ŋɔ uba mɔnɔn ŋa ń lu kí kpo ŋɔ niʼBaa ŋa bɛn.  
\v 30 Ninbi wɔn, Uwien bɛn haali niʼyur mɔnɔn ya ñɔbu.  
\v 31 Nɛn bo, la fɛnge mɛn. Ni cɛn' inuɔn ligol.» 
\s1 Li lienh binib ya nun bó ki teh a yé Yesu yɔ 
\r (Luk 12:8-9) 
\p  
\v 32 «Wà kɛ lienh binib ya nun bó ki teh u yé nʼyɔ la, nʼmɔ li len nʼBaa wà te paaki bó ya nun bó kí ye udaan mɔ yé nʼyɔ nɛ.  
\v 33 Ama wà kɛ lienh binib ya nun bó ki teh wa yé nʼyɔ la, nʼmɔ li len nʼBaa wà te paaki bó ya nun bó kí ye udaan mɔ ŋa yé nʼyɔ.» 
\s1 Na yé ñɔkpaan, nì yé lituɔl nɛ 
\r (Luk 12:51-53; 14:26-27) 
\p  
\v 34 «Ni la li maaleh ki teh n tuke' uñɔkpaan nɛ ki baa' uŋɛndun wuu ni. N tuke' lituɔl nɛ ki baa'.  
\v 35 N baa' ń pàare kibujɛbuk nin kiʼbaa nɛ, kí pàare kibupiik nin kiʼnaa, kí pàare yaabisɛ mɔ nin uʼcɛ ya naa.  
\v 36 Unil den yaab nɛ li yé uʼnɛnnɛndb. 
\p  
\v 37 «Wà kɛ yíe uʼnaa bii uʼbaa ki cɛn' min la, wa kpɛ wɔ ń li yé nʼyɔ. Unil wà kɛ mɔ yíe uʼbisɛ bii uʼbijɛ ki cɛn' min la, uʼmɔ ŋa kpɛ wɔ ń li yé nʼyɔ.  
\v 38 Wà kɛ ŋa yuunh uʼdɔpɔnpɔn ki bukeh ki paakeh nʼbo la, wa kpɛ wɔ ń li yé nʼyɔ.\f + \fr 10:38 \ft *Yesu ya yo, bi là ye bɛ ń kpɛ unil la, wɔn bugbɛn nɛ tukeh uʼdɔpɔnpɔn ki joh bi li tì kpɛ wɔ nà saan.\f* 
\p  
\v 39 «Wà nuunh wɔ ń fie uʼmiɛl la, wɔn nɛ li kpo kí juore fɛnm. Wà li tuo kí kpo min bo nnɔ, wɔn nɛ li lɛ limiɛl.» 
\s1 Uwien li su binib ma bo 
\r (Mark 9:41) 
\p  
\v 40 «Unil teke' nɛ la, u teke' min nɛ. Unil teke' nni la, u teke' wà sɔn' nni ní nnɔ nɛ.  
\v 41 Unil teke' *Uwien ya ñɔbonsɔknl ki ye u yé *Uwien ya ñɔbonsɔknl ma nnɔ nɛ cère' u teke' wɔ la, u li lɛ *Uwien ya ñɔbonsɔknl ya suul. Unil teke' unimɔ̀n ki ye u yé unimɔ̀n ma nnɔ nɛ cère' u teke' wɔ la, u li lɛ unimɔ̀n ya suul.  
\v 42 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, wà kɛ de' ibaan yiɛ nɔ ya uba kiñunyibuok baba mɔnɔn, ki ye u yé nʼpanpaankɛ ma nnɔ nɛ cère' u de' wɔ la, wà ń lúo uʼsuul fiebu.» 
\c 11  
\s1 San wà siih binib Uwien ya ñunm sɔn' uʼpanpaankaab Yesu saan 
\r (Luk 7:18-35) 
\p  
\v 1 *Yesu tɔke' uʼpanpaankaab piik nin bile bi li tien ma ki tì gben' ma nnɔ, nɛ ki siere' niʼsaan, ki jon' ki tì wɔknh binib Uwien ya gbɛr, ki kpaandeh tù mitinfɛnm nnɔ ya du ni. 
\p  
\v 2 Tɔ, San wà siih binib Uwien ya ñunm te lipɛkl ni uyo wà nnɔ nɛ ki cii' *Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo ya tùon bó. Nɛ ki sɔn' uʼpanpaankaab uʼsaan, ki ye bɛ ń tì niire wɔ kí ye  
\v 3 wɔn nɛ yé wà li baa ní\f + \fr 11:3 \ft Bi ye \fq Wà li baa ní \ft la, bi niireh Uwien là pùon' ki ye u li sɔn wà ní wɔ ń lá ŋmiɛn Sufmbɛ nnɔ nɛ.\f* nnɔ bii bi li guure utɔ nɛ? 
\p  
\v 4 Bi tì niire' Yesu, nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Liɛbe mɛn kí tì tɔke San ni cii' nà nin ni laa' nà:  
\v 5 ijùɔn likreh, iwɔ̀b cuonh, ijend lùoreh, igbaan ciih, bitɛnkpiib mɛkreh, nɛ bijiinb ciih Uwien ya gbɛmɔnmɔnt.  
\v 6 Wà ŋa tùre' Uwien ya sɛn min bo la, Uwien ya mɔnm te uʼbo.» 
\p  
\v 7 San ya panpaankaab liɛbeh uyo wà nnɔ, nɛ *Yesu cin' ki tɔkeh linigol San ya gbɛr ki teh: «Ni là jon' kupenpelku ni ní tì liike ba? Ni là jon' ní tì liike limuɔnl là mitafaam jèngeh lɛ̀ nɛ-ɛɛ?  
\v 8 Ni nín là jon' ní tì liike ba? Ni là jon' ní tì liike unil wà guo tikpɛlcɛmɔnmɔnt nɛ-ɛɛ? Binib bà guoh tikpɛlcɛmɔnmɔnt kɔh bibɛrb den nɛ.  
\v 9 Tɔ, ni nín là jon' ní tì liike ni lɛ bonn nɛ? Ni là jon' ní tì liike *Uwien ya ñɔbonsɔknl nɛ-ɛɛ? N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, u cɛn' *Uwien ya ñɔbonsɔknl mɔnɔn.  
\v 10 Kimɛ wɔn San bo nɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹Liike, n li sɔn nʼtond wɔ ń liere ŋɛ, kí lá tùɔre aʼsɛn.›  
\v 11 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ba laan maa' nil uba u cɛn' San wà siih binib Uwien ya ñunm nnɔ. Ama unil wà yé uwaal Uwien ya bɛl ni cɛn' wɔ.  
\v 12 Kí ñɛ San là siih binib Uwien ya ñunm uyo wà kí lá baa fɛnfɛnnɔ, bi piikeh Uwien ya bɛl nin ufaa nɛ, nɛ bà faa nuunh bɛ ń fie lɛ̀\f + \fr 11:12 \ft Migbiirm miɛ ya ciim te bolm mile bo nɛ: \fq Kí ñɛ San là siih binib Uwien ya ñunm uyo wà kí lá baa fɛnfɛnnɔ, bi piikeh Uwien ya bɛl nin ufaa nɛ, nɛ bà faa nuunh bɛ ń fie lɛ̀ bii kí ñɛ San là siih binib Uwien ya ñunm uyo wà kí lá baa fɛnfɛnnɔ, \ft binib ya nun mɔ́n bɛ ń kɔ Uwien ya bɛl ni nin ufaa nɛ.\f*.  
\v 13 *Uwien ya ñɔbonsɔknb kɛ nin yiko là len' nì li te ma bo, kí lá baa San ya yo.  
\v 14 Ni yíe ní cii mɔnmɔnm la, ní li bɛn kí ye San yé *Uwien ya ñɔbonsɔknl *Eli wà bi li liɛbe ní nnɔ nɛ.  
\v 15 Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii. 
\p  
\v 16 «N li taa ba kí nɛnge fɛnfɛnnɔ ya nib-i? Bi naan tɛn mubumu nɛ kɛ kidaak ni ki jeleh, ki tɔkeh muʼtɔmu 
\q1  
\v 17 ki teh: ‹Ti piebe' nɛ liwol, 
\q1 nɛ na ŋɔn' ciɛk. 
\q1 Ti gɛn' ikuyuon, 
\q1 nɛ na kpiɛnde'.› 
\m  
\v 18 «Kimɛ San baa' ki kùɔ tijier tubambɛ, ki lùoh buñɔbu, ka ñuh daam, nɛ bi ye usɛnpol nɛ ŋaake wɔ.  
\v 19 *Unil ya Bijɛ baa' ki jinh ki ñuh, nɛ bi ye: ‹Liike mɛn ujɛ wuɔ yé ufɔnfuɔb nɛ, ki yé udɛyibl, ki jɔreh nin bilɛnpotekb nin bibiɛrdɛnb.› Tɔ, Uwien ya tùon nɛ wɔngeh uʼyɛnfuom mɔn ki kpɛ ma bo.» 
\s1 Nì bre idu yà ŋa tuo' ki teke' Yesu ki jin' nnɔ bo 
\r (Luk 10:13-15) 
\p  
\v 20 Tɔ, *Yesu cin' ki kɔnh nin idu iba ya nib. U là tien' miyɔkm ya bont tù yɛbe idu nnɔ ni, nɛ iʼnib ŋa lèbre' biʼtetem. Nɛn nɛ cère' u kɔnh nin bɛ.  
\v 21 U len' ki ye: «Korasinn yaabɛ, nì bre niʼbo. Bɛtsayida yaabɛ, nì bre niʼmɔ bo. Kimɛ ni laa' miyɔkm ya bont tà niʼbùol nɔ, Tir nin Sidɔn yaab mɔ bi là laa' tù la, bi bi tien' tɛn bi kɛ mikuum nɛ, ki pùnpùkn' mifɛntɛm, ŋɔ kí wuɔn kí ye bi lèbre' biʼtetem nì wuɔke'.  
\v 22 N tɔkeh nɛ nɛ, lidaali là Uwien li bu binib tibuur nnɔ, ni ya tudɛre li cɛn Tir nin Sidɔn yaab yu.  
\v 23 Ninbi Kapɛrnawum yaabɛ, ni maaleh ki teh Uwien li duon nɛ paaki nɛ-ɛɛ? U li jiin nɛ kutɛnkpiiku ni nɛ. Kimɛ ni laa' miyɔkm ya bont tà niʼbùol nɔ, Sodɔm yaab mɔ bi là laa' tù la, biʼdu nnɔ bi biɛ ki te nɛ haali nin dinnɔ.  
\v 24 N tɔkeh nɛ nɛ, lidaali là Uwien li bu binib tibuur nnɔ, ni ya tudɛre li cɛn Sodɔm yaab yu.» 
\s1 Dɛn mɛn Yesu saan kí lɛ lifuorl 
\r (Luk 10:21-22) 
\p  
\v 25 U ya yo nɛ *Yesu len' ki ye: «Baa, sin kutaaku nin kitink ya Yonbdaan, a bɔle' tibont tà biyɛnfodɛnb nin bibɛnbɛnb nnɔ, a taa' tù ki wuɔn' biwaab nɛ. Nɛn bo nɛ n pɛ̀keh ŋɛ.  
\v 26 Imɔ̀n, Baa, a yíe nɛ ki tien' nnɔ. 
\p  
\v 27 «Tɔ, nʼBaa nɛ taa' tibont kɛ ki ŋukn' nni. NʼBaa ŋa ñí la, uba ŋa bɛn min uʼBijɛ yé udaan wà. Min uʼBijɛ ŋa ñí la, uba mɔ ŋa bɛn nʼBaa yé udaan wà. Binib bà n yíe ki taa' nʼBaa ki wuɔn' bɛ nnɔ mɔ bɛn u yé udaan wà. 
\p  
\v 28 «Ninbi bà kɛ tuke ituk ì kpiɛke ki jii' nnɔ, dɛn mɛn nʼsaan, n li de nɛ lifuorl.  
\v 29 Buke mɛn nʼnajɛdɛbiku, kí cère ń wɔkn nɛ, kimɛ n te suoo nɛ, ki ŋmɔbe liyɛnguol. Ni li lɛ lifuorl nʼsaan,  
\v 30 kimɛ nʼnajɛdɛbiku ya bukm ŋa faa. Nʼtukl mɔ ŋa kpiɛke.» 
\c 12  
\s1 Saba ya daali ya gbɛr 
\r (Mark 2:23-28; Luk 6:1-5) 
\p  
\v 1 *Saba uba ya daali, *Yesu nin uʼpanpaankaab gɛ̀breh ikpàan iba ni. Mikònm cuo' uʼpanpaankaab, nɛ bi cin' ki coh ijifen\f + \fr 12:1 \ft Bi yin' nà \fq ijifen \ft migbiirm miɛ ni nnɔ yé *Sufmbɛ donbó ya jier tuba nɛ bi yih tù ble.\f* ki cienh ki nukeh ki ŋmɔnh.  
\v 2 *Farisiɛnmbɛ laa' bi teh nnɔ ma nnɔ, nɛ bi tɔke' *Yesu ki ye: «Liike aʼpanpaankaab teh yiko ye bi la teh nà *Saba ya daali ma.»  
\v 3 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Na kaan' *Uwien ya gbɔnku ni *Dafid là tien' ma bo nɛ-ɛɛ? Mikònm là cuo' wɔn nin uʼnib,  
\v 4 nɛ u kɔn' Uwien ya ninbonl ni, ki taa' kpɔnɔ wà bi taa' ki de' Uwien nnɔ wɔn nin bɛn ŋmɔn'. Ama bitɔtuɔrkaab baba ŋa ñí la, wɔn nin uʼnib ŋa ŋmɔbe sɛn bɛ ń ŋmɔn kpɔnɔ nnɔ.  
\v 5 Bii na kaan' nà kɛle' yiko ya gbɔnku ni nɛ? Nì kɛle' ki ye *Saba ya daali la, bitɔtuɔrkaab kɛndeh *Saba ya daali ya yiko bo nɛ Uwien ya duku\f + \fr 12:5 \ft Migbiirm miɛ ni bi ye Uwien ya duku la, ba niireh kuduku nnɔ ya benku ni baba, bi niireh iluo mɔ nɛ. Nà saan kɛ bi ye Uwien ya duku la, bi sɔbe ki niireh iluo nnɔ nɛ.\f* ni, ama uba ŋa biindeh bɛ.  
\v 6 N tɔkeh nɛ nɛ, unil te niɛ saan nɔ ki cɛn' Uwien ya duku\f + \fr 12:6 \ft Bi li fre kí lɛbre \fq Unil te niɛ saan nɔ ki cɛn' Uwien ya duku \ft kí ye \fq nà cɛn' Uwien ya duku te niɛ saan nɔ mɔ.\f*.  
\v 7 Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹Uwien ŋa yíe bɛ ń li teh tuɔrɛ ki dienh wɔ ama u yíe bɛ ń li muɔh tɔb micɛcɛkm nɛ.› Ni bi bɛn iñɔbon nnɔ ya tingi la, na bi li biindeh binib bà ŋa ŋmɔbe biil nɔ.  
\v 8 Tɔ, *Unil ya Bijɛ nɛ ŋmɔbe usɛn wɔ ń wuɔn bi li tien nà *Saba ya daali.» 
\s1 Ujɛ uba ya nuɔ faan', Yesu cère u faake' Saba ya daali 
\r (Mark 3:1-6; Luk 6:6-11) 
\p  
\v 9 Tɔ, *Yesu siere' niʼsaan, nɛ ki kɔn' biʼtaanl ya duku ni.  
\v 10 Ujɛ uba mɔ te len uʼnuɔ uba faan'. Nɛ bi niire' Yesu ki ye: «Unil ŋmɔbe usɛn wɔ ń buu uwiɛn Saba ya daali-ii?» Kimɛ bi là nuunh bi li dule nà bo kí biin wɔ nɛ.  
\v 11 Nɛ u ye: «Niʼni ŋmɛ nɛ ŋmɔbe upebaab, nɛ upe nnɔ lu' kubùoku ni *Saba ya daali la, wa ń ñɛn wɔ?  
\v 12 Unil ŋa cɛn' upe-ee? Nɛn nɛ wuɔn' ki ye tiʼyiko ye unil ŋmɔbe usɛn wɔ ń tien nà mɔn *Saba ya daali.»  
\v 13 Nɛ ki tɔke' ujɛ wà ya nuɔ faan' nnɔ ki ye: «Tɛnde aʼnuɔ.» U tɛnde' uʼnuɔ nɛ u jire' uʼciɛm tɛn uʼtɔ.  
\v 14 Nɛn saan nɛ *Farisiɛnmbɛ nnɔ ñɛn' ki taan' ki kɛle' bɛ ń gbiere kí liike bi li tien ma kí ku Yesu. 
\s1 Yesu yé Uwien ya tonsɔnl nɛ 
\p  
\v 15 *Yesu cii' ma nnɔ nɛ ki siere' niʼsaan. Linigociɛnl paan' uʼbo, nɛ u buu' biʼni biwiɛnb kɛ,  
\v 16 ki kpɛkpɛ' biʼbo ki ye bi la cère bɛ ń bɛnde wɔ.  
\v 17 U tien' nnɔ ŋɔ *Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi là len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. U là len' ki ye Uwien ye: 
\q1  
\v 18 «Nʼtonsɔnl sɔ nɔ, 
\q1 N yíe wɔ, 
\q1 Nʼyɛnm sɔnge uʼbo, 
\q1 nɛ n gɛ̀nde' wɔ. 
\q1 N li jiin nʼFuoñaanm uʼbo, 
\q1 ŋɔ wɔ ń li tɔkeh inibol kɛ n li bu binib tibuur ma bo. 
\q1  
\v 19 Wa ń li nuunh gbɛr, ka ń li wuureh, 
\q1 ba ń cii uʼwaaku bó isɛnjɛ ni. 
\q1  
\v 20 Wa ń tonde limuɔnl là kuɔ' ki gbàabe, 
\q1 ka ń kpiin lifrl là benh lɛ̀ ń kpiin, 
\q1 u li te nnɔ nɛ kí tì baa uyo wà 
\q1 u li cère nibonmɔ̀nn ń liere usɛn. 
\p  
\v 21 «Wɔn bo nɛ inibol kɛ li ŋmɔbe lidɛndɛnl.» 
\s1 Biba ye Yesu ŋmɔbe Bɛlsebul ya tuɔm nɛ 
\r (Mark 3:20-30; Luk 11:14-23) 
\p  
\v 22 U ya yo nɛ bi tuke' ní ujɛ uba ki baa' *Yesu saan. Usɛnpol nɛ cère' u yé ujuɔn, uʼlɛnl mɔ tɛbe'. *Yesu buu' wɔ, nɛ u ji freh ki lienh, ki lɛnh mɔ.  
\v 23 Nì cuo' linigol nnɔ kɛ miyɔkm, nɛ bi lienh ki teh: «Ujɛ wuɔ ŋa lii yé *Dafid ya yaabil-ii?» 
\p  
\v 24 Ama *Farisiɛnmbɛ cii' nnɔ ma nnɔ, nɛ ki lienh ki teh isɛnpol ya ciɛn Bɛlsebul nɛ dienh wɔ mituɔm u ŋuɔh isɛnpol binib saan.  
\v 25 *Yesu bɛn biʼyɛnmaale ma nnɔ, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Libɛl là kɛ ya nib bore' tɔb ki kɔnh biʼŋmiɛl ni la, libɛl nnɔ li juore fɛnm nɛ. Udu uba ya nib bii iden iba ya nib mɔ bore' tɔb, ki kɔnh biʼŋmiɛl ni la, udu nnɔ bii iden nnɔ mɔ li juore fɛnm nɛ.  
\v 26 Nɛn bo, Satan liɛbe' ki ŋuɔh wɔn Satan binib saan la, u kɔnh nin uʼba nɛ, nɛ uʼbɛl li tien mila ka ń juore fɛnm-i?  
\v 27 Ni len' ki ye isɛnpol ya ciɛn *Bɛlsebul nɛ de' nni mituɔm n ŋuɔh isɛnpol binib saan. Tɔ, ŋmɛ nín de' niʼpanpaankaab mɔ mituɔm bi ŋuɔh isɛnpol binib saan-i? Niʼpanpaankaab teh ma bo nɛ li wuɔn kí ye ni ŋmɔbe imɔ̀n bii na ŋmɔbe.  
\v 28 Ama *Uwien ya Fuoñaanm nɛ dienh nni mituɔm n ŋuɔh isɛnpol. Nɛn nɛ wuɔn' ki ye Uwien ya bɛl baa' ní niʼsaan.  
\v 29 Mitɔm la, uba ŋa ń fre kí kɔ ufɛfaa den, kí fie uʼbont, ka ŋmɔbe tuɔm mà u li kpiɛ kí lòle wɔ kí yaan. U lòle' wɔ la, u ya yo nɛ u li fre kí kɔ uʼden kí fie uʼbont. 
\p  
\v 30 «Wà kɛ ŋa se nʼciɛk bó la, u nɛn nni nɛ. Wà kɛ ŋa taakeh ki toreh nni la, u kpiɛndeh nɛ.  
\v 31 Nɛn bo, n tɔkeh nɛ nɛ, Uwien li fère binib biʼbiɛre kɛ, kí fère bɛ bi sukreh wɔ isuk yà kɛ. Ama unil suke' *Mifuoñaanm mɛn la, Uwien ŋa ń fère wɔ.  
\v 32 Unil len' *Unil ya Bijɛ bo fɛnfɛnm la, Uwien li fère wɔ. Ama unil len' *Mifuoñanm mɛn bo fɛnfɛnm la, Uwien ŋa ń fère wɔ kitink kiɛ bo, ka ń fère wɔ paaki bó mɔ.» 
\s1 Busubu nin buʼbii ya gbɛr 
\r (Luk 6:43-45) 
\p  
\v 33 «Ní li bɛn kí ye busubu mɔn la, buʼbii mɔ li mɔn nɛ. Bù bre la, buʼbii mɔ li bre nɛ. Busubu ya bii nɛ li cère bɛ ń bɛnde bù yé busubu bùa ya bol.  
\v 34 Iwaalɛb ninbi, ni bre ma nnɔ, ni li tien mila kí len iñɔbon yà mɔn-i? Kimɛ unil kɛ len' ki kun' nà bó la, nì ñɛn' iyɛnmaale yà te uʼfɛ̀l bo nɛ.  
\v 35 Unimɔ̀n ya yɛnmaalmɔnmɔn nɛ cèreh u teh nà mɔn, nɛ ubiɛrdaan ya yɛnmaalbiɛre cèreh u teh nà bre. 
\p  
\v 36 «N tɔkeh nɛ nɛ, lidaali là Uwien li bu binib tibuur nnɔ, nɛn daali nɛ u li niire bɛ bi là len' ñɔbonfɛnfɛnm wà kɛ nnɔ ya gbɛr.  
\v 37 Aʼlenm bo, nɛ Uwien li bù ŋɛ ugbɛmɔ̀ndaan bii u li biin ŋɛ.» 
\s1 Bi yíe Yesu ń tien miyɔkm ya bonn 
\r (Mark 8:11-12; Luk 11:29-32) 
\p  
\v 38 U ya yo nɛ *Yiko ya wɔnwɔknb biba nin *Farisiɛnmbɛ biba tɔke' *Yesu ki ye: «Cɛnbaa, ti yíe á tien miyɔkm ya bonn niba nɛ tí lɛ.»  
\v 39 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Ninbi fɛnfɛnnɔ ya nibɛ, ni yé binibiɛrb nɛ, ka cuube Uwien saan, nɛ ki nuunh ní lɛ miyɔkm ya bonn. *Uwien ya ñɔbonsɔknl *Sonas ya yɔkm ya bonn baba ŋa ñí la, na ji li lɛ yɔkm ya bontɔnn niba.  
\v 40 Sonas là tien' ujɛnciɛn ya benku ni iwien ita nin tiñɔnt tuta ma nnɔ, nnɔ nɛ *Unil ya Bijɛ mɔ li tien kitink ni iwien ita nin tiñɔnt tuta.  
\v 41 Uwien li bu binib tibuur lidaali là nnɔ, Ninif yaab li fii kí sere fɛnfɛnnɔ ya nib ya nun bó kí biin bɛ. Kimɛ *Sonas là kpaande' Ninif ya du ni Uwien ya gbɛr ma nnɔ, bi là cii' nɛ ki lèbre' biʼtetem. Ama unil te niɛ saan nɔ ki cɛn' *Sonas.\f + \fr 12:41 \ft Liike 12:6.\f* 
\v 42 Uwien li bu binib tibuur lidaali là nnɔ, *Seba ya piibɛr li fii kí biin fɛnfɛnnɔ ya nib, kimɛ u là ñɛn' ní fɔnfɔkm nɛ wɔ ń lá cenge Salomɔn ya yɛnfogbɛr. Ama unil te niɛ saan nɔ ki cɛn' Salomɔn.»\f + \fr 12:42 \ft Liike 12:6.\f* 
\s1 Isɛnpol liɛbe' unil bo la, nì bre uʼbo ma bo 
\r (Luk 11:24-26) 
\p  
\v 43 «Usɛnpol siere' unil saan la, u cuonh ki lindeh kupenpelku ni nɛ, ki nuunh u li kɛ̀le nà saan kí fuore. U tì luo' la,  
\v 44 nɛ wɔ ń ye u li liɛbe ki tì kɔ u là ñɛn' nà saan nnɔ nɛ. U li liɛbe ní kí lɛ niba ŋa te uʼkɔnkuɔn nnɔ ni, bi tùɔre' ki ŋɛ̀re' wù, ki tien' tibonmɔnmɔnt len.  
\v 45 Nɛn saan nɛ u li jo kí tì taa ní isɛnpol ilole yà bre ki cɛn' wɔn, iʼkɛ ń lá li ŋaake unil nnɔ bo, kí cère wɔ ń juore fɛnm kí cɛn u là te mikpiɛkm ma bo. Nì li te nnɔ nɛ fɛnfɛnnɔ ya nibiɛrb mɔ bo.» 
\s1 Yesu ya naa nin uʼninjiɛb 
\r (Mark 3:31-35; Luk 8:19-21) 
\p  
\v 46 *Yesu laan biɛ ki lienh nin linigol nnɔ, nɛ uʼnaa nin uʼninjiɛb baa' ki lá se saali ki nuunh bɛ ń tɔke wɔ tigbɛr.  
\v 47 [Nɛ linigol nnɔ ni uba tɔke' wɔ ki ye: «Aʼnaa nin aʼninjiɛb se saali ki nuunh bɛ ń tɔke ŋɛ tigbɛr.»]  
\v 48 Nɛ *Yesu jiin' wɔ ki ye: «Ŋmɛ yé nʼnaa? Bi lɛ yé nʼninjiɛb-i?»  
\v 49 Nɛ ki tɛnde' uʼnuɔ ki wuɔn' uʼpanpaankaab ki ye: «Liike mɛn, nʼnaa nin nʼninjiɛb sɔ.  
\v 50 Unil wà kɛ teh nʼBaa wà te paaki bó yíe ma la, wɔn nɛ yé nʼninjɛ, ki yé nʼninsɛ, ki yé nʼnaa.» 
\c 13  
\s1 Wà plè' tibonbuor ya bim ya kpɛnjɛnm 
\r (Mark 4:1-9; Luk 8:4-8) 
\p  
\v 1 Nɛn daali nɛ *Yesu ñɛn' ki jon' ki tì kɛ̀le' miñunciɛnm ya gbaal.  
\v 2 Linigociɛnl taan' uʼsaan, nɛ u kɔn' ki kɛ̀le' buñɛrbu buba ni. Linigol nnɔ kɛ se miñunm ya gbaal.  
\v 3 Nɛ u tɔkeh bɛ tibont tù yɛbe mikpɛnjɛnm ni. U tɔkeh bɛ ki teh: «Ukpaal uba nɛ là jon' wɔ ń tì plè tibonbuor ya bim.  
\v 4 U plèh ma nnɔ, miba lu' usɛngbɛ, nɛ inuɔn baa' ki lá ki jin' mɛ̀.  
\v 5 Mitɔm lu' kutɛntiɛku bo, tɛnbim ŋa yɛbe nà saan. Tɛnbim ŋa yɛbe ma nnɔ, nɛ mì pɛn' tonm.  
\v 6 Uwien ñɛn' ki tonge', nɛ ki sɛ' mɛ̀. Ma ŋmɔbe ñaan mɔnmɔnm ma nnɔ, nɛ mì waan', ki kpo'.  
\v 7 Mitɔm mɔ lu' kujɛgorku ni. Nɛ kujɛgorku kpére', ki wɔbn', ki ku' mɛ̀.  
\v 8 Mitɔm mɔ lu' kitinmɔnmɔnk bo, nɛ ki lùon'. Miba lùon' kokobk, mitɔm piluoluob, mitɔm mɔ pitata. 
\p  
\v 9 «Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii.» 
\s1 Bɛ tien' Yesu pɔh binib mikpɛnjɛnm-i? 
\r (Mark 4:10-12; Luk 8:9-10) 
\p  
\v 10 Nɛ uʼpanpaankaab baa' ki lá niire' wɔ ki ye: «Bɛ tien' a pɔh bɛ mikpɛnjɛnm-i?»  
\v 11 Nɛ u jiin' bɛ ki ye: «Uwien cère' ninbi nɛ bɛnde' uʼbɛl ya gbɛbɔlkaar, ama wa cère' bɛn bɛnde'.  
\v 12 Kimɛ wà ŋmɔbe la, bi li de wɔ kí pukn, nɛ wɔ ń li ŋmɔbe kí gbien. Wà ŋa ŋmɔbe la, bi li fie u ŋmɔbe nà waamu nnɔ mɔnɔn nɛ.  
\v 13 Nɛn nɛ cère' n pɔh bɛ mikpɛnjɛnm. Kimɛ bi likeh nɛ ka lɛnh, ki cengeh ka ciih, ka bɛndeh niʼtingi mɔ.  
\v 14 Bi te nnɔ ŋɔ *Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi là len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. U là ye: 
\q1 ‹Ni li ciih ka bɛndeh niʼtingi, 
\q1 kí li likeh ka lɛnh. 
\q1  
\v 15 Kimɛ udu wuu ya nib ya yul faa nɛ. 
\q1 Bi kpɛ biʼtub nɛ, 
\q1 ki ŋuun', 
\q1 ka yíe biʼnun ń lɛ, 
\q1 ka yíe biʼtub ń cii, 
\q1 ka yíe bɛ ń bɛnde niʼtingi biʼyɛnm ni, 
\q1 ka yíe bɛ ń lèbre biʼtetem, 
\q1 ŋɔ ń buu bɛ.› » 
\m  
\v 16 «Ninbi wɔn, Uwien ya mɔnm te niʼbo, kimɛ niʼnun lɛnh, niʼtub mɔ ciih.  
\v 17 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, *Uwien ya ñɔbonsɔknb nin bigbɛmɔ̀ndɛnb ligol là yíe bɛ ń lɛ ni lɛnh nà nɔ, nɛ ka laa' nɛ̀, ki yíe bɛ ń cii ni ciih nà nɔ, nɛ ka cii' nɛ̀.» 
\s1 Wà plè' tibonbuor ya bim ya kpɛnjɛnm ya tingi 
\r (Mark 4:13-20; Luk 8:11-15) 
\p  
\v 18 «Ninbi, cenge mɛn wà plè' tibonbuor ya bim ya kpɛnjɛnm ya tingi.  
\v 19 Wà kɛ ciih Uwien ya bɛl ya gbɛr, ka bɛndeh tuʼtingi la, usɛnpol ubiɛrɔ bàareh nɛ, ki ñɛndeh bi bule' nà uʼfɛ̀l ni nnɔ. Mibim mà lu' usɛngbɛ nnɔ ya tingi nínɔ.  
\v 20 Mibim mà lu' kutɛntiɛku bo nnɔ mɔ yé unil wà ciih Uwien ya gbɛr, ki teknh tù tontonm nin uyɛnsɔnge,  
\v 21 ama ka cèreh tù kpaakeh ñaan uʼfɛ̀l ni, ka wuɔkreh uʼni mɔ nɛ. Liwɔbl bii ijɛnd tu' wɔ tuʼbo la, u pɔk kí taa tù kí wiɛ nɛ.  
\v 22 Mibim mà lu' kujɛgorku ni nnɔ mɔ yé unil wà ciih tigbɛr nnɔ, uŋɛndun ya gbɛr nin lifaal ya yɛnmaale yà lɛreh binib nnɔ, wɔbndeh tù, ki cèreh ta ń fre kí sɔn tuonl nɛ.  
\v 23 Mibim mà lu' kitinmɔnmɔnk bo nnɔ mɔ yé unil wà ciih tigbɛr nnɔ, ki bɛndeh tuʼtingi ki te tɛn mibim mà lùonh nɛ. Miba lùonh kokobk, mitɔm piluoluob, mitɔm mɔ pitata.» 
\s1 Utɛlmɛntɛ ya kpɛnjɛnm 
\p  
\v 24 *Yesu tí pɔn' linigol nnɔ mikpɛnjɛntɔm ki ye: «Uwien ya bɛl naan ukpaal wà plè' ifi uʼkpàabu ni nɛ.  
\v 25 Binib tì duɔn' ki gùɔn' uyo wà nnɔ, nɛ uʼnɛnnɛnd baa' ki taa' utɛlmɛntɛ ki plè' ki ŋmɛ̀re' ifi nnɔ ni, nɛ ki bure'.  
\v 26 Ifi nnɔ tì kpére' ki maa' ma nnɔ, nɛ bi laa' utɛlmɛntɛ mɔ te iʼni.  
\v 27 Nɛ ukpaal nnɔ ya tonsɔnb niire' wɔ ki ye: ‹Cɛnbaa, ŋa là plè' ifi baba nɛ aʼkpàabu ni-ii? Utɛlmɛntɛ wuɔ mɔ ñɛn' la?›  
\v 28 Nɛ u ye: ‹Nʼnɛnnɛnd nɛ tien' nnɔ.› Nɛ bi niire' wɔ ki ye: ‹A yíe tí jo kí tì ŋɛŋɛbe wɔ-ɔɔ?›  
\v 29 Nɛ u ye: ‹Hnhn. Dàan mɛn. Ni ye ní ŋɛbe utɛlmɛntɛ nnɔ la, nba la ni li ŋɛbe kí kpɔbe ifi iba.  
\v 30 Cère mɛn ifi nnɔ nin utɛlmɛntɛ nnɔ kɛ ń li te kí tì be. Nì tì kpaan' uceceyo la, n li tɔke bifiiceb kí ye bɛ ń kpiɛ kí ŋɛŋɛbe utɛlmɛntɛ nnɔ kí lòlòle, kí tì sɛ, ŋɔ kí yaan kí ce ifi nnɔ kí tì cùɔn nʼbɔnbuɔn ni.› » 
\s1 Mibim mà ñilke ya kpɛnjɛnm 
\r (Mark 4:30-32; Luk 13:18-19) 
\p  
\v 31 *Yesu tí pɔn' bɛ mikpɛnjɛntɔm ki ye: «Uwien ya bɛl naan mibim mà bi yih mɛ̀ mutaar ujɛ uba taa' mɛ̀ ki bule' uʼkpàabu ni nɛ.  
\v 32 Mɛn nɛ yé mibim mà ñilke tikpinsir kɛ ya bim ni. Ama mì pɛn' la, mì li kpére kí gɛ̀bre kpinsiiku kɛ kpinsiiku, kí tien busubu nɛ inuɔn ń li bàareh ki lá tereh buʼsigben bo ki kɔh.» 
\s1 Kpɔnɔ ya ñɔke ya kpɛnjɛnm 
\r (Luk 13:20-21) 
\p  
\v 33 *Yesu tí pɔn' bɛ mikpɛnjɛntɔm ki ye: «Uwien ya bɛl naan kpɔnɔ ya ñɔke wà upii uba bun' kpɔnɔyom mà dindin, ki taa' wù ki tien' len, nɛ kpɔnɔ nnɔ kɛ nuule' nɛ.» 
\s1 Bɛ tien' Yesu pɔh binib mikpɛnjɛnm-i? 
\r (Mark 4:33-34) 
\p  
\v 34 *Yesu tɔkeh inigol niʼkɛ mikpɛnjɛnm ni nɛ. Wa tɔkeh bɛ tuba ka pɔn' bɛ kpɛnjɛnm.  
\v 35 U teh nnɔ ŋɔ *Uwien ya ñɔbonsɔknl là len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. U là yé: 
\q1 «N li yàare nʼñɔbu kí pɔ mikpɛnjɛnm, 
\q1 kí kpiire tibonbɔlkaar tà là te 
\q1 haali uŋɛndun ya cincinyo nnɔ.» 
\s1 Utɛlmɛntɛ ya kpɛnjɛnm ya tingi 
\p  
\v 36 *Yesu dàan' linigol nnɔ, ki liɛbe' ki kun'. Nɛ uʼpanpaankaab baa' uʼsaan ki niire' wɔ ki ye: «Tɔke tɛ utɛlmɛntɛ wà te ifi ni nnɔ ya kpɛnjɛnm ya tingi.»  
\v 37 Nɛ u ye: «Ukpaal wà plè' ifi nnɔ yé *Unil ya Bijɛ nɛ.  
\v 38 Bukpàabu nnɔ yé uŋɛndun wuu nɛ. Ifi nnɔ yé Uwien ya bɛl ni ya nib nɛ. Utɛlmɛntɛ nnɔ yé usɛnpol ubiɛrɔ ya nib nɛ.  
\v 39 Ukpaal ya nɛnnɛnd wà plè' utɛlmɛntɛ nnɔ yé usɛnpol nɛ. Lifiicel yé uŋɛndun ya gbenm nɛ. Nɛ bifiiceb nnɔ yé *Uwien ya tondb.  
\v 40 Utɛlmɛntɛ ya ŋɛbm kí tì sɛ nnɔ yé uŋɛndun ya gbenm lá li te ma bo nɛ.  
\v 41 *Unil ya Bijɛ li sɔn ní uʼtonsɔnb Uwien ya tondb uŋɛndun wuu ni, bɛ ń lá cuo bà tulndeh binib nin bibiɛrdɛnb kɛ kí ñɛn bɛ uʼbɛl ni,  
\v 42 kí tì wiɛ umuciɛn ni. Nɛn saan nɛ bi li muɔh ki ŋmɔnh iñɔgbɛn.  
\v 43 U ya yo nɛ binimɔ̀nb li te biʼBaa ya bɛl ni ki windeh tɛn uwien. Wà ŋmɔbe litubl la, wɔ ń cii.» 
\s1 Lifaal là buɔ ya kpɛnjɛnm 
\p  
\v 44 «Uwien ya bɛl naan lifaal là buɔ bukpàabu buba ni nɛ. Unil uba laa' lifaal nnɔ, nɛ ki taa' lɛ̀ ki nɛbre' ki bɔle'. Nì ŋmaake' wɔ ki tì kɛnde', nɛ u jon' ki tì kuɔre' uʼbont kɛ, ki liɛbe' ki tì dɛ' bukpàabu nnɔ.» 
\s1 Lilɛnbimɔnmɔnl ya kpɛnjɛnm 
\p  
\v 45 «Uwien ya bɛl liɛbe' ki naan ukpenkpend wà cuonh ki nuunh ilɛnbii\f + \fr 13:45 \ft Bi yin' nà \fq lilɛnbil \ft nnɔ yé nibonn nà windeh nɛ. Bi wokreh miñunciɛnm ya wɛnfuobk kiba nɛ ki ñɛndeh nɛ̀.\f* yà mɔn wɔ ń dɛ nɛ.  
\v 46 U tì laa' lilɛnbimɔnmɔnl là ŋmɔbe kudaaku ki gbien', nɛ ki jon' ki tì kuɔre' uʼbont kɛ, ki liɛbe' ki tì dɛ' lɛ̀.» 
\s1 Bubɛbu ya kpɛnjɛnm 
\p  
\v 47 «Uwien ya bɛl tí liɛbe' ki naan bubɛbu nɛ bi wiɛ' bù miñunm ni, ki cuo' ijɛn kɛ ya bol.  
\v 48 Bù gbe ijɛn ma nnɔ, nɛ bi dɛre' bù ki ñɛn' liwɛl bo, ki kɛ̀le' ki gɛ̀ngɛ̀nde' bi jinh yà ki kpìen' ikpɛncub ni, ki taa' ba jinh yà ki wiɛ'.  
\v 49 Uŋɛndun ya gbenm mɔ lá li te nnɔ nɛ. Uwien ya tondb lá li baa uŋɛndun ni, kí bore bibiɛrdɛnb nin binimɔ̀nb  
\v 50 kí taa bibiɛrdɛnb kí wiɛ umuciɛn ni. Nɛn saan nɛ bi li muɔh ki ŋmɔnh iñɔgbɛn.» 
\s1 Tibonkpaar nin tibonfɛ̀nt ya gbɛr 
\p  
\v 51 *Yesu niire' uʼpanpaankaab ki ye: «Ni cii' niʼkɛ ya tingi-ii?» Nɛ bi tuo' hnn.  
\v 52 Nɛ u ye: «Nnɔ nɛ *Yiko ya wɔnwɔknl wà kɛ paan' Uwien ya bɛl ya gbɛr bo la, u naan udendaan wà ñɛndeh uʼfaal ni tibonkpaar nin tibonfɛ̀nt nɛ.» 
\s1 Nasarɛt ya nib ŋa teke' Yesu ki jin' 
\r (Mark 6:1-6; Luk 4:16-30) 
\p  
\v 53 Tɔ, *Yesu pɔn' mikpɛnjɛnm nnɔ ki tì gben' ma nnɔ, nɛ ki siere' niʼsaan,  
\v 54 ki liɛbe' uʼdu ni, ki wɔknh binib Uwien ya gbɛr biʼtaanl ya duku ni. Uʼwɔknm cuo' bɛ miyɔkm, nɛ bi niireh tɔb ki teh: «U laa' la miɛ ya yɛnfuom-i? U laa' la miɛ ya tuɔm ki teh miyɔkm ya bont-i?  
\v 55 Kanpinta ya bijɛ ŋa ñí-ii? Ba yih uʼnaa Mari-ii? Saak nin *Yosɛf nin Simɔn nin Sudas ya ninjɛ ŋa ñí-ii?  
\v 56 Uʼninsiɛb kɛ ŋa te niɛ saan-ii? U nín laa' nɛn kɛ lɛ saan-i?»  
\v 57 Nnɔ nɛ biʼyɛnm ŋa ŋmaake' uʼbo, nɛ ba teke' uʼgbɛr. 
\p Nɛ *Yesu tɔke' bɛ ki ye: «*Uwien ya ñɔbonsɔknl kɛ ñɔbonsɔknl ya tiɛma du ni yaab nin uʼden yaab baba nɛ ŋa boh wɔ.»  
\v 58 Ba teke' wɔ ki jin' ma nnɔ, nɛ wa tien' yɔkm ya bont tù yɛbe niʼsaan. 
\c 14  
\s1 San wà là siih binib Uwien ya ñunm ya kuum 
\r (Mark 6:14-29; Luk 9:7-9) 
\p  
\v 1 U ya yo nɛ Galile ya bɛr Herod, cii' bi lienh *Yesu bó,  
\v 2 nɛ ki tɔke' uʼtonsɔnb ki ye: «San wà là siih binib Uwien ya ñunm nnɔ nɛ. U mɛkre' bitɛnkpiib ni nɛ. Nɛn nɛ cère' u ŋmɔbe mituɔm ki teh miyɔkm ya bont.» 
\p  
\v 3 Tɔ, nà cère' Herod len' nnɔ si: u là sɔn' uʼsojambɛ bi tì cuo' San, ki lòle' wɔ tikudɔkr, ki pɛkn', ŋɔ nɛ̀ ń ŋmaake uʼninjɛ Filip ya po Herodiyad nɛ.  
\v 4 Kimɛ San là tɔke' Herod ki ye wa ŋmɔbe sɛn wɔ ń taa uʼninjɛ Filip ya po Herodiyad kí kuɔn.  
\v 5 San là len' nnɔ nɛ Herod yíe wɔ ń ku wɔ, ama ki ji fɛnge Sufmbɛ, kimɛ bi lienh ki teh San yé *Uwien ya ñɔbonsɔknl nɛ. 
\p  
\v 6 Herod maa' uwien wà nnɔ gɔbre' ki baa', nɛ u tien' kunacenku. Herodiyad ya bisɛ baa' ki lá ŋɔn' kiciɛk Herod nin u yin' bà kunacenku nnɔ ya nun bó. Herod ya yɛnm sɔnge' uʼbo,  
\v 7 nɛ u pole' ki ye u miɛ' wɔ nà kɛ la, u li de wɔ. 
\p  
\v 8 Nɛ uʼnaa sure' wɔ u tɔke' Herod ki ye: «N yíe á tùkre San wà siih binib Uwien ya ñunm nnɔ ya yul nɛ, kí kpìen kikɛnsɛnk ni kí de nni.»  
\v 9 U len' nnɔ ma nnɔ, nɛ nì saa' ubɛr Herod ya yɛnm. Ama u pole' bicɛnb ya nun bó ma nnɔ, nɛn nɛ cère' wa yìe'.  
\v 10 Nɛn saan nɛ u sɔn' soja uba ki ye wɔ ń jo lipɛkl bó kí tì tùkre San ya yul ní.  
\v 11 Soja nnɔ tuke' liʼyul nnɔ ní kikɛnsɛnk ni, ki lá de' ujɛfaan nnɔ. Nɛ uʼmɔ taa' ki tì de' uʼnaa.  
\v 12 San ya panpaankaab baa' ki lá yuure' uʼgbɛnɛnt ki tì sube', nɛ ki jon' ki tì tɔke' *Yesu tigbɛr nnɔ. 
\s1 Yesu jin' linigociɛnl liba 
\r (Mark 6:30-44; Luk 9:10-17; San 6:1-14) 
\p  
\v 13 *Yesu cii' nnɔ ma nnɔ, nɛ wɔn nin uʼpanpaankaab kɔn' buñɛrbu ki bure' biʼbaba nib ŋa te nà bó. Inigol cii' u bure', nɛ ki ñɛn' idu ni, ki cuon' ki paan' uʼbo.  
\v 14 *Yesu ñɛn' buñɛrbu ni uyo wà nnɔ, nɛ ki laa' linigociɛnl liba. Nɛ ki muɔ' bɛ micɛcɛkm cɛɛn, ki buu' biʼni bà bun. 
\p  
\v 15 Nì juɔre', nɛ uʼpanpaankaab baa' ki lá tɔke' wɔ ki ye: «Ti te ñiɛn ŋa te nà saan nɛ, nɛ nì gɛ̀bre' tijier ya ji yo ma nɔ, cère linigol liɛ lɛ̀ ń jo idu ni kí tì dɛ tijier kí ji.»  
\v 16 Nɛ u ye: «Na ciɛke bɛ ń jo, ninbi bugbɛn, de bɛ mɛn bɛ ń ji.»  
\v 17 Nɛ bi ye: «Ti ŋmɔbe kpɔnɔ uŋun nin ijɛn ile baba nɛ.»  
\v 18 Nɛ u ye: «Taa ní mɛn.»  
\v 19 Nɛ ki tɔke' linigol nnɔ ki ye lɛ̀ ń kɛ̀le timuɔr bo tingi ni. Nɛ ki yuure' kpɔnɔ uŋun nin ijɛn ile nnɔ, ki yaare' ki liike' paaki, ki faare' Uwien, ki kɔkuɔ', ki taa' ki de' uʼpanpaankaab, nɛ bi gbiire' linigol nnɔ.  
\v 20 Biʼkɛ ŋmɔn' ki gbo', nɛ bi tantaan' kpɔnɔjen nin ijɛnjen yà sìen' nnɔ, ki gbien' ikpɛncub piik nin ile.  
\v 21 Binib bà jin' tijier nnɔ, bijɛb là li baa tɛn itur iŋun. Ba kaan' piib nin bumu. 
\s1 Yesu cuonh miñunm bo 
\r (Mark 6:45-52; San 6:15-21) 
\p  
\v 22 I ya tàan bo, nɛ *Yesu wɔbn' uʼpanpaankaab ki ye bɛ ń liɛbe kí kɔ buñɛrbu nnɔ kí liere wɔ usɛn, kí puore miñunciɛnm kí jo ligbaatɔl, ŋɔ wɔ ń cɛ̀be linigol nnɔ kí yaan.  
\v 23 U cɛ̀be' lɛ̀, nɛ ki don' lijuɔl bo uʼbaba wɔ ń kàare. Nì tì biire' ki laa' u biɛ ki te lijuɔl nnɔ bo nɛ.  
\v 24 U ya yo ki laa' uʼpanpaankaab mɔ te buñɛrbu ni ki jɛnde' liwɛl ŋɔ. Kutafaaku fii' ki tobreh bɛ, iñungbegbel jèngeh buñɛrbu nnɔ.  
\v 25 Ikuojɛ muɔh uyo wà nnɔ, nɛ u cuonh miñunm bo, ki tuo biʼsaan.  
\v 26 Uʼpanpaankaab laa' u cuonh miñunm bo ma nnɔ, nɛ biʼfɛ̀l sɛn' cɛɛn. Bi maaleh ki teh nì yé ufɛnfɛnd nɛ, nɛ ki wuure' ijɛnwaanwuure. 
\p  
\v 27 Nɛ u tɔke' bɛ i ya tàan bo ki ye: «Cuo mɛn niʼba. Min *Yesu nɛ. La sɛn mɛn jɛwaanbu.»  
\v 28 Nɛ Piɛr ye: «Yonbdaan, nì mɔnbe ki yé sin nɛ la, cère nʼmɔ ń cuon miñunm bo kí baa aʼsaan.»  
\v 29 Nɛ *Yesu ye: «Dɛn.» Nɛ u ñɛn' buñɛrbu ni, ki cuonh miñunm bo ki joh *Yesu saan.  
\v 30 Ama u laa' kutafaaku joh ki faa ma nnɔ, bujɛwaanbu cuo' wɔ, nɛ u cin' ki feleh ki kɔh miñunm ni, nɛ ki wuure' ki ye: «Yonbdaan, ŋmiɛn nni.»  
\v 31 *Yesu tɛnde' uʼnuɔ ki cuo' wɔ i ya tàan bo nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «Aʼtekjim nɛ pɔre' ŋɛ. Bɛ tien' a jieh?»  
\v 32 Biʼkɛ bile kɔn' buñɛrbu ni uyo wà nnɔ, nɛ kutafaaku nnɔ go.  
\v 33 Nɛn saan nɛ bà te buñɛrbu ni nnɔ gbaan' *Yesu ya nintuɔli ki ye: «Imɔ̀n, a mɔnbe ki yé Uwien ya Bijɛ nɛ.» 
\s1 Yesu cère' biwiɛnb faake' Genesarɛt ya tinfɛnm ni 
\r (Mark 6:53-56) 
\p  
\v 34 Bi tì baa' miñunciɛnm ya gbaatɔl, Genesarɛt ya tinfɛnm ni, nɛ ki ñɛn' buñɛrbu ni.  
\v 35 Niʼsaan ya nib bɛnde' Yesu, nɛ ki sɔnkn' mitinfɛnm nnɔ ya nib kɛ, bi taa' biwiɛnb kɛ ki baa' uʼsaan,  
\v 36 ki gbáanh wɔ ki teh wɔ ń cère biwiɛnb ń mɛ uʼliɛrku ya ñɔgbɛn baba. Bà kɛ mɛ' uʼliɛrku ya ñɔgbɛn nnɔ kɛ faake' nɛ. 
\c 15  
\s1 Yesu nin Sufmbɛ ya yaajɛbok ya gbɛr 
\r (Mark 7:1-13) 
\p  
\v 1 Tɔ, *Farisiɛnmbɛ nin *Yiko ya wɔnwɔknb biba ñɛn' Yerusalɛm bó ki baa' *Yesu saan, nɛ ki niire' wɔ ki ye:  
\v 2 «Bɛ tien' aʼpanpaankaab saah tiʼyaajɛbok-i? Kimɛ bi jinh tijier nɛ ka nire' ki paan' iyaajɛbok ye ma bo.»  
\v 3 Nɛ *Yesu jiin' bɛ ki ye: «Bɛ tien' ninbi kɛndeh Uwien ya wɔbl bo niʼyaajɛbok bo?  
\v 4 Kimɛ Uwien là len' ki ye: ‹Li boh aʼnaa nin aʼbaa›, ki tí len' ki ye: ‹Unil tɔke' uʼnaa bii uʼbaa liñɔbonbil la, bɛ ń ku wɔ.›  
\v 5 Ama ninbi wɔknh binib ki cèreh wà kɛ lienh ki teh u bi li de uʼnaa bii uʼbaa nà nnɔ, wa ji li fre kí de wɔ nɛ̀, nì yé Uwien yaann nɛ.  
\v 6 Nɛ udaan ŋa ji boh uʼnaa nin uʼbaa. Nnɔ nɛ ni taah niʼyaajɛbok ki lèbeh Uwien ya gbɛr.  
\v 7 Ninbi iñuɔn ilele ya nibɛ, *Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi là len' niʼgbɛr ma nnɔ, u là ŋmɔbe imɔ̀n nɛ. U là len' ki ye Uwien ye: 
\q1  
\v 8 ‹Binib biɛ pɛ̀keh nni buñɔbu ni nɛ, 
\q1 biʼyɛnm ŋa nɛke nʼsaan. 
\q1  
\v 9 Bi pukeh nni fɛnm nɛ, 
\q1 ki wɔknh binib iyaajɛbok baba.› » 
\s1 Tibont tà kuɔndeh unil tijɔknt 
\r (Mark 7:14-23) 
\p  
\v 10 *Yesu yin' linigol nnɔ, nɛ ki tɔke' lɛ̀ ki ye: «Li cengeh mɛn, ŋɔ kí cii n li tɔke nɛ tigbɛr tà nɔ ya tingi.  
\v 11 Tibont tà kɔh unil ya ñɔbu ni ŋa ń fre kí kuɔn wɔ jɔknt. Tà ñɛh uʼñɔbu ni nnɔ, tun nɛ kuɔndeh wɔ tijɔknt.» 
\p  
\v 12 Nɛn saan nɛ *Yesu ya panpaankaab nɛkn' wɔ ki tɔke' wɔ ki ye: «A bɛn aʼlenm miɛ wire' *Farisiɛnmbɛ-ɛɛ?» 
\p  
\v 13 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Kusiiku kùa kɛ nʼBaa wà te paaki bó ŋa caan' kù la, u li ŋɛbe kù nɛ.  
\v 14 La tɔnge bɛ mɛn. Bi yé ijùɔn nɛ ki dìɛh ijùɔn. Ujuɔn dìɛh ujuɔn la, biʼkɛ bile li lu kubùoku ni nɛ.»  
\v 15 Nɛ Piɛr tɔke' wɔ ki ye: «Tɔke tɛ mikpɛnjɛnm nnɔ ya tingi.»  
\v 16 Nɛ u ye: «Niʼmɔ ŋa laan biɛ ki bɛn tibont ya tingi nɛ-ɛɛ?  
\v 17 Na bɛn ki ye tibont tà kɔh unil ya ñɔbu ni nnɔ kɔh uʼpuoku ni nɛ, nɛ u joh kunincɛnku ki ñɛndeh tù-uu?  
\v 18 Ama tibont tà te unil ya fɛ̀l ni nnɔ, nɛ ñɛh uʼñɔbu ni, ki kuɔndeh wɔ tijɔknt.  
\v 19 Kimɛ iyɛnmaalbiɛre nin linikul nin linaŋmaal nin lisɔnsɔndl nin bunasubu nin kutonnɛnku nin isuk kɛ ñɛh unil ya fɛ̀l ni nɛ.  
\v 20 Tuu ya bont nɛ kuɔndeh unil tijɔknt. Kí ji tijier ka ń nire kí paan iyaajɛbok ye ma bo wɔn ŋa ń fre kí kuɔn nil jɔknt.» 
\s1 Upii uba teke' Yesu ki jin', ka yé Suf 
\r (Mark 7:24-30) 
\p  
\v 21 *Yesu siere' niʼsaan, nɛ ki bure' Tir nin Sidɔn ya tinfɛnm bó.  
\v 22 Tɔ, upii uba là te mitinfɛnm nnɔ ni ki yé Kanaan ya pii, ki baa' ki lá wuureh ki teh: «Yonbdaan, *Dafid ya yaabile\f + \fr 15:22 \ft Liike 9:27.\f*, muɔ nni micɛcɛkm. Usɛnpol nɛ ŋaake nʼbisɛ ki jɛ̀ndeh wɔ cɛɛn.» 
\p  
\v 23 *Yesu ŋa gɛre' wɔ. Nɛ uʼpanpaankaab nɛkn' wɔ ki tɔke' wɔ ki ye wɔ ń ŋɔre upii bugbɛn, u pɛ biʼbo ki ŋmɔbe kuwaaku nɛ.  
\v 24 Nɛ *Yesu ye: «Uwien sɔn' nni ní ń lá tore Israyɛl yaab baba nɛ, kimɛ bɛn nɛ te tɛn ipe yà tùre' usɛn». 
\p  
\v 25 Ama upii nnɔ baa' ki lá gbaan' uʼnintuɔli nɛ ki gbáanh wɔ ki teh: «Yonbdaan, tore nni.»  
\v 26 Nɛ *Yesu ye: «Na mɔn bɛ ń taa mubumu ya jier ki wiɛ' isɛngbɛle.»  
\v 27 Nɛ upii nnɔ ye: «Yonbdaan, nì yé imɔ̀n nɛ, ama isɛngbɛle mɔnɔn jinh ijieyɔyɔl yà ñɛh iʼdɛnb ya tebl bo ki luh nnɔ nɛ.»  
\v 28 Nɛ *Yesu ye: «Upii, a teke' nni ki jin' nì yɛbe. Nɛ̀ ń tien a yíe ma bo.» Nɛ uʼbisɛ pɔk ki faake' i ya tàan bo. 
\s1 Yesu cère' biwiɛnb faake' ki yɛbe 
\p  
\v 29 *Yesu siere' niʼsaan ki tì baa' Galile ya ñunciɛnm ya gbaal, nɛ ki don' lijuɔl bo ki kɛ̀le'.  
\v 30 Nɛ binib bàareh uʼsaan ki yɛbe, ki tukeh ní idiɛn nin ijùɔn nin itɛjenb nin igbaanlɛntɛb nin biwiɛntɔb bi yɛbe, ki lá blinh *Yesu ya nintuɔli. Nɛ u cèreh biʼkɛ faakreh.  
\v 31 Binib nnɔ laa' igbaanlɛntɛb lienh, itɛjenb jire' iʼciɛm, idiɛn cuonh cucul, ijùɔn mɔ lɛnh ma nnɔ nɛ nì cuo' bɛ miyɔkm, nɛ bi pɛ̀keh Israyɛl yaab ya Wien. 
\s1 Yesu tí jin' linigociɛnl liba 
\r (Mark 8:1-10) 
\p  
\v 32 Nɛ *Yesu yin' uʼpanpaankaab ki tɔke' bɛ ki ye: «Linigol liɛ nɔ ŋmɔbe nni micɛcɛkm cɛɛn nɛ. Bi te nʼsaan ma wienta sɔ, ba ji ŋmɔbe niba bɛ ń ji. Ma yíe ń cɛ̀be bɛ bɛ ń li kunh, ka jin' niba ŋɔ kí tì dɔre usɛn ni.»  
\v 33 Nɛ bi ye: «Ti te ñiɛn ŋa te nà saan nɛ. Ti li lɛ la kpɔnɔ wɔ ń li yɛbe kí de liɛ ya nigol lɛ̀ ń ŋmɔn kí gbo?»  
\v 34 Nɛ u niire' bɛ ki ye: «Ni ŋmɔbe kpɔnɔ uŋɛ?» Nɛ bi ye: «Ulole nin mujɛnwawaamu mɔ waamu.»  
\v 35 Nɛ u tɔke' linigol nnɔ ki ye lɛ̀ ń kɛ̀le tingi ni,  
\v 36 nɛ ki yuure' kpɔnɔ ulole nin mujɛnwawaamu nnɔ, ki faare' Uwien, ki kɔkuɔ', ki taa' ki de' uʼpanpaankaab, bi gbiire' linigol nnɔ.  
\v 37 Biʼkɛ ŋmɔn' ki gbo', nɛ bi tantaan' tijenjent tà sìen' nnɔ, ki gbien' ikɛndɛn ilole.  
\v 38 Binib bà ŋmɔn' nnɔ, bijɛb là te itur inan nɛ. Ba kaan' piib nin bumu. 
\p  
\v 39 U cɛ̀be' linigol nnɔ, nɛ ki kɔn' buñɛrbu ki bure' Magadan ya tinfɛnm bó. 
\c 16  
\s1 Bi yíe Yesu ń tien miyɔkm ya bonn 
\r (Mark 8:11-13; Luk 12:54-56) 
\p  
\v 1 *Farisiɛnmbɛ nin Saduseyɛnmbɛ biba baa' *Yesu saan, ki yíe bɛ ń biike wɔ, nɛ ki tɔke' wɔ ki ye wɔ ń tien miyɔkm ya bonn, kí wuɔn bɛ kí ye uʼtuɔm ñɛn' Uwien saan nɛ.  
\v 2 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «[Kutaajuɔku ni laa' kutaaku wien la, ni tɔkeh ki teh taa ŋa ń nii nɛ.  
\v 3 Nɛ kutɛnŋaaku ni laa' kutaaku biike la, ni tɔkeh ki teh utaa li nii dinnɔ. Ni likeh kutaaku bo, nɛ ki bɛndeh utaa li nii bii wa ń nii. Nɛ ka ji li fre kí sekn kí bɛnde tibont tà teh fɛnfɛnnɔ nɔ ya tingi-ii?]\f + \fr 16:3 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni 16:2a-3 ŋa te tuʼni.\f* 
\v 4 Ninbi fɛnfɛnnɔ ya nibɛ, ni yé binibiɛrb nɛ, ka cuube Uwien saan, nɛ ki nuunh ní lɛ miyɔkm ya bonn. *Uwien ya ñɔbonsɔknl Sonas ya yɔkm ya bonn baba ŋa ñí la, na ji li lɛ yɔkm ya bontɔnn niba.» U len' nnɔ ma nnɔ, nɛ ki siere' ki dàan' bɛ. 
\s1 Yesu lienh Farisiɛnmbɛ nin Saduseyɛnmbɛ ya kpɔnɔ ya ñɔke bó 
\r (Mark 8:14-21) 
\p  
\v 5 *Yesu ya panpaankaab joh bɛ ń puore miñunciɛnm ma nnɔ, bi sunde' ka tuke' kpɔnɔ.  
\v 6 Nɛ *Yesu tɔke' bɛ ki ye: «Li bɛn mɛn *Farisiɛnmbɛ nin Saduseyɛnmbɛ ya kpɔnɔ ya ñɔke bó.»  
\v 7 Nɛ bi maaleh ki teh: «Ta tuke' kpɔnɔ ma nnɔ nɛ cère' u len' nnɔ.» 
\p  
\v 8 *Yesu bɛnde' bi maaleh ki teh bà, nɛ ki niire' bɛ ki ye: «Bɛ tien' ni lienh ki teh na tuke' kpɔnɔ? Niʼtekjim nɛ pɔre' nɛ.  
\v 9 Na laan biɛ ki cii' tibont ya tingi nɛ-ɛɛ? Na tiɛn n là taa' kpɔnɔ uŋun ki jin' bijɛb itur iŋun ma nnɔ, ni là tantaan' nà sìen' nnɔ ikpɛncub ubiɛn wà nɛ-ɛɛ?  
\v 10 Na tiɛn n là taa' kpɔnɔ ulole ki jin' bijɛb itur inan ma nnɔ, ni là tantaan' nà sìen' nnɔ ikɛndɛn ubiɛn wà nɛ-ɛɛ?  
\v 11 N ye ní li bɛn *Farisiɛnmbɛ nin Saduseyɛnmbɛ ya kpɔnɔ ya ñɔke bó ma nnɔ, na bɛn ki ye ma lienh kpɔnɔ ya gbɛr-ii?» 
\p  
\v 12 Nɛn saan nɛ bi bɛnde' ki ye wa lienh kpɔnɔ ya ñɔke ya gbɛr, ama u ye bɛ ń li bɛn Farisiɛnmbɛ nin Saduseyɛnmbɛ ya wɔknm bó nɛ. 
\s1 Piɛr len' ki ye Yesu yé Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nɛ 
\r (Mark 8:27-30; Luk 9:18-21) 
\p  
\v 13 *Yesu tì baa' Sesare Filip ya tinfɛnm ni nin uʼpanpaankaab, nɛ ki niire' bɛ ki ye: «Binib lienh ki teh *Unil ya Bijɛ yé ŋmɛ?»  
\v 14 Nɛ bi jiin' wɔ ki ye: «Biba lienh ki teh a yé San wà siih binib Uwien ya ñunm nnɔ nɛ. Bitɔb lienh ki teh a yé *Eli nɛ. Bitɔb mɔ lienh ki teh a yé Seremi bii Uwien ya ñɔbonsɔknb ya uba nɛ.»  
\v 15 Nɛ u niire' bɛ ki ye: «Ninbi nín teh n yé ŋmɛ?»  
\v 16 Nɛ Simɔn Piɛr jiin' wɔ ki ye: «A yé Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nɛ. A yé wɔn Uwien wà fuobe ya Bijɛ nɛ.»  
\v 17 Nɛ *Yesu ye: «Simɔn, Sonas ya bijɛ, Uwien ya mɔnm te aʼbo. Na yé nisaal nɛ kpiire' ki wuɔn' ŋɛ. NʼBaa wà te paaki bó nɛ kpiire' ki wuɔn' ŋɛ.  
\v 18 Piɛr, n ye a yé litɛnpenl nɛ. Nɛ li ya tɛnpenl bo nɛ n li sien nʼtaanl yaab tɛn kuduku se litɛnpuul bo ma bo. Mikuum ya tuɔm ŋa ń faake nin nʼtaanl nnɔ.  
\v 19 N li de ŋɛ Uwien ya bɛl ya dupien. A yìe' nibonn nà uŋɛndun wuu ni la, bi li yìe nɛ̀ paaki bó mɔ nɛ. A tuo' nibonn nà uŋɛndun wuu ni la, bi li tuo nɛ̀ paaki bó mɔ nɛ.» 
\p  
\v 20 Nɛn saan nɛ *Yesu kpɛkpɛ' biʼbo ki ye bi la tɔke nil kí ye u yé *Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo. 
\s1 Yesu len' uʼkuum nin uʼmɛkrm bó 
\r (Mark 8:31–9:1; Luk 9:22-27) 
\p  
\v 21 Kí ñɛ u ya yo nɛ *Yesu cin' ki tɔkeh uʼpanpaankaab ki teh nì kpɛ wɔ ń jo Yerusalɛm, *Sufmbɛ ya ciɛnb nin *bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb ń tì jɛ̀nde wɔ kí gbien, kí ku wɔ, nɛ wienta daali wɔ ń mɛkre bitɛnkpiib ni. 
\p  
\v 22 Nɛn saan nɛ Piɛr taa' wɔ ki jɛnde', ki tì kɔnh nin wɔ ki teh: «Yonbdaan, Uwien ń cère nɛ̀ ń tien mitafaam kí gɛ̀bre. U la cère nɛ̀ ń tu ŋɛ.» 
\p  
\v 23 Nɛ *Yesu jiɛbe' ki tɔke' Piɛr ki ye: «Paare nʼpuoli; Satan, a lìeke nni usɛn nɛ. Kimɛ aʼyɛnmaale ŋa ñɛn' Uwien saan, ì yé binib yi nɛ.» 
\p  
\v 24 Nɛ ki tɔke uʼpanpaankaab ki ye: «Unil yíe wɔ ń paan nʼbo la, u la tɔnge uba, wɔ ń li yuunh uʼdɔpɔnpɔn ki bukeh, kí li paakeh nʼbo\f + \fr 16:24 \ft Liike 10:38.\f*.  
\v 25 Kimɛ wà kɛ yíe wɔ ń fie uʼmiɛl la, wɔn nɛ li kpo kí juore fɛnm. Ama wà kɛ li tuo kí kpo min bo la, wɔn nɛ li lɛ limiɛl.  
\v 26 Unil laa' uŋɛndun wuu ni ya bont kɛ ŋɔ ki tì luo' limiɛl la, u laa' bɛ ya kpɛle nɛ? Bii unil li taa bà kí pɛ kí teke uʼmiɛl-i?  
\v 27 Lidaali liba, Unil ya Bijɛ lá li baa ní, kí li tɔke nin uʼtonsɔnb Uwien ya tondb, kí li ŋmɔbe uʼBaa Uwien ya kpiɛke. U ya yo nɛ u li jiin unil kɛ u sɔn' ma bo.  
\v 28 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, binib bà se niɛ saan nɔ ya biba li lɛ *Unil ya Bijɛ we ní uʼbɛl ni nɛ kí yaan kí kpo.» 
\c 17  
\s1 Yesu ya gbɛnɛnt lèbre' 
\r (Mark 9:2-13; Luk 9:28-36) 
\p  
\v 1 Iwien iluob gɛ̀bre', nɛ *Yesu taa' Piɛr nin Saak nin uʼninjɛ San ki jɛnde' ki tì don' lijɔfɔfɔkrl liba bo.  
\v 2 Uʼgbɛnɛnt lèbre' biʼnun bó nɛ uʼnun bó windeh tɛn uwien. Uʼwɛngolkaar pende' tɛn kuwenwenku.  
\v 3 Nɛ bi laa' Moyis nin Eli puɔ' uʼsaan bi tɔkeh tigbɛr.  
\v 4 Nɛ Piɛr tɔke' wɔ ki ye: «Yonbdaan, ti te niɛ saan ma nɔ, nì mɔn nɛ. A yíe la, á cère ń pɔ niɛ saan ininbon\f + \fr 17:4 \ft Sufmbɛ là taah tiwɛngbɔnt bii tikpɛlcɛjɔjuɔkt nɛ ki pɔh \fq ininbon.\f* ita, sin liba, Moyis liba, *Eli mɔ liba.» 
\p  
\v 5 U lienh uʼñɔbu ŋa laan lu' nɛ kutɛwɔlgbɔnpenpienku kuba baa' ki lá pibn' biʼbo. Nɛ bi cii' uniɛke uba bó kutɛwɔlgbɔnku nnɔ ni u ye: «NʼBijɛ sɔ nɔ, n yíe wɔ; nɛ nʼyɛnm sɔnge uʼbo. Li cengeh mɛn uʼbó.» 
\p  
\v 6 Uʼpanpaankaab cii' uniɛke nnɔ bó ma nnɔ, nɛ bujɛwaanbu cuo' bɛ ki tì kɛnde', nɛ bi pùon' tingi ni.  
\v 7 *Yesu baa' ki lá mɛ' bɛ, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Fii mɛn. La cère mɛn jɛwaanbu ń li ŋmɔbe nɛ.»  
\v 8 Bi yaare' ma nnɔ, ba ji laa' nitɔ, bi laa' Yesu baba nɛ. 
\p  
\v 9 Bi jiinh lijuɔl nnɔ ya tingi ma nnɔ, nɛ *Yesu kpɛkpɛ' biʼbo ki ye: «Ni la tɔke uba ni laa' nà nɔ, kí tì baa uyo wà Unil ya Bijɛ li mɛkre bitɛnkpiib ni nnɔ.» 
\p  
\v 10 Nɛ uʼpanpaankaab nnɔ niire' wɔ ki ye: «Bɛ tien' *Yiko ya wɔnwɔknb lienh ki teh *Eli li baa nɛ kí yaan Kristo ń baa ní?»  
\v 11 Nɛ u jiin' bɛ ki ye: «*Eli li mɔnbe kí baa kí lá tùɔre tibont kɛ nɛ kí yaan.  
\v 12 N tɔkeh nɛ nɛ, *Eli baa' ŋɔ. Ama ba bɛnde' wɔ, nɛ ki tien' wɔ bi yíe ma bo. Bi jɛ̀nde' wɔ ma bo nnɔ, bi li jɛ̀nde *Unil ya Bijɛ mɔ nnɔ nɛ.» 
\p  
\v 13 *Yesu len' nnɔ ma nnɔ, nɛ uʼpanpaankaab bɛnde' ki ye u lienh San wà là siih binib Uwien ya ñunm nnɔ ya gbɛr nɛ. 
\s1 Yesu ŋɔre' usɛnpol kibuk kiba saan 
\r (Mark 9:14-29; Luk 9:37-43) 
\p  
\v 14 Tɔ, *Yesu nin uʼpanpaankaab nnɔ tì baa' linigol saan uyo wà nnɔ, nɛ ujɛ uba baa' ki lá gbaan' uʼnintuɔli,  
\v 15 ki tɔke' wɔ ki ye: «Yonbdaan, muɔ nʼbuk micɛcɛkm. Kì luh libinbil nɛ ki jɛ̀ndeh ki gbiekeh. Kì sɔbe ki luh umu nin miñunm ni nɛ.  
\v 16 N tuke' kɛ̀ ki baa' ní aʼpanpaankaab saan, nɛ ba fre' ki cère' kì faake'.»  
\v 17 Nɛ *Yesu ye: «Ninbi fɛnfɛnnɔ ya nibɛ, na teke' Uwien ki jin', ki yé binib bà bre. N li wuɔke niʼsaan kí tì kpaan mila nɛ? N li ŋmɔbe sukle niʼbo kí tì kpaan mila nɛ?» Nɛ ki ye: «Taa mɛn kibuk nnɔ ní.»  
\v 18 Bi taa' kɛ̀ ní, nɛ u tiɛn' usɛnpol wà ŋaake kɛ̀ nnɔ bo, nɛ u siere' kiʼsaan. Nɛ kì faake' i ya tàan bo. 
\p  
\v 19 Ni ya puoli bó nɛ *Yesu ya panpaankaab baa' ki lá niire' wɔ biʼbaba bo ki ye: «Bɛ tien' tinbi ŋa fre' ki ŋɔre' usɛnpol nnɔ?»  
\v 20 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Niʼtekjim nɛ ŋa yɛbe. Nɛn nɛ cère' na fre' ki ŋɔre' wɔ. N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ni bi ŋmɔbe mitekjim mì waa tɛn kusiiku kùa bi yih kù mutaar nnɔ ya bim mɔnɔn la, ni bi li fre kí tɔke lijuɔl liɛ kí ye: ‹Siere niɛ saan, kí tì sere niɛ bó,› nɛ lɛ̀ ń siere. Na bi li gbɛle niba.  
\v 21 [Ama usɛnpol wuɔ ya bol wɔn, na lòle' ñɔbu ki kàare' la, na ń fre kí ŋɔre wɔ.]»\f + \fr 17:21 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni migbiirm 21 ŋa te tuʼni.\f* 
\s1 Yesu tí len' uʼkuum nin uʼmɛkrm bó 
\r (Mark 9:30-32; Luk 9:43b-45) 
\p  
\v 22 Lidaali liba, *Yesu nin uʼpanpaankaab taan' Galile ni, nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Bi li taa *Unil ya Bijɛ kí ŋukn binib,  
\v 23 bɛ ń ku wɔ. Ama wienta daali, u li mɛkre bitɛnkpiib ni.» Nɛ biʼyɛnm saa' ki gbien'. 
\s1 Uwien ya duku ya lɛnpo 
\p  
\v 24 *Yesu nin uʼpanpaankaab baa' Kapɛrnawum ya du ni. Nɛ binib bà teknh Uwien ya duku ya lɛnpo nnɔ baa' ki lá niire' Piɛr ki ye: «Aʼcɛnbaa wɔn ŋa pɛ̀h Uwien ya duku ya lɛnpo nɛ-a?»  
\v 25 Nɛ u ye: «U pɛ̀h nɛ.» 
\p Piɛr tì baa' iden, nɛ *Yesu kpiɛ' ki niire' ki ye: «Simɔn, uŋɛndun wuu ya bɛrb teknh biʼdu ya nib saan nɛ lɛnpo bii bicɛnb saan-i? A maaleh ki teh ba?»\f + \fr 17:25 \ft Yesu ya yo ya bɛrb ŋa là teknh biʼdu ya nib lɛnpo. Bi là teknh bi jɛ̀keh idu yà nnɔ ya nib nin bicɛnb nɛ lɛnpo.\f* 
\v 26 Nɛ u jiin' wɔ ki ye: «Bi teknh bicɛnb saan nɛ.» Nɛ *Yesu ye: «Nnɔ la, biʼdu ya nib bɛn fuoreh nɛ-a!  
\v 27 Ama ta yíe tí bii bɛ. Li joh miñunciɛnm bó kí tì wiɛ ufebe. A li cuo ujɛnkpiɛk wà nnɔ, á yàare' uʼñɔbu, a li lɛ bulikbu uʼñɔbu ni. Á taa kí tì pɛ̀ min nin sin bo.» 
\c 18  
\s1 Ŋmɛ yé unikpɛkpiɛk-i? 
\r (Mark 9:33-37; Luk 9:46-48) 
\p  
\v 1 U ya yo nɛ *Yesu ya panpaankaab baa' ki lá niire' wɔ ki ye: «Ŋmɛ yé unikpɛkpiɛk Uwien ya bɛl ni?»  
\v 2 Nɛ u yin' kibuk kiba, ki taa' kɛ̀ ki sien' biʼsiik ni,  
\v 3 nɛ ki ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, na cère' niʼtetem te tɛn mubumu yaam la, na ń kɔ *Uwien ya bɛl ni.  
\v 4 Unil wà kɛ jiin' uʼba tingi ki te tɛn kibuk kiɛ nɔ te ma bo la, u ya daan nɛ yé unikpɛkpiɛk Uwien ya bɛl ni.  
\v 5 Wà kɛ teke' kibuk tɛn kiɛ nʼyel bo la, u teke' min nɛ.» 
\s1 La cère ubaan uba ń tùre Uwien ya sɛn 
\r (Mark 9:42-48; Luk 17:1-2) 
\p  
\v 6 «Ama ibaan yà teke' nni ki jin' nɔ, unil cère' iʼni uba tùre' Uwien ya sɛn la, bi bi taa' linɛ̀ciɛnl, ki jɔn' uʼtule ni, ki ture' wɔ ki wiɛ' miñunciɛnm ya lùɔl ni la, nì bi li tu udaan bo.  
\v 7 Mibiikm yé nibonn nà bre uŋɛndun bo nɛ. Mibiikm lì li tuu ki te nɛ. Ama nì bre unil wà cèreh mibiikm bàareh nnɔ bo. 
\p  
\v 8 «Aʼnuɔ bii aʼtaal nɛ cèreh a biih la, cere tù kí wiɛ kí jɛnde aʼba saan. A ŋmɔbe unuɔ uba bii litaal liba, ŋɔ ki laa' limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm la, nì tu nin á li ŋmɔbe inuɔ ile nin itàan ile, ŋɔ kí kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.  
\v 9 Aʼnunbu nɛ cèreh a biih la, lìkre bù kí wiɛ kí jɛnde aʼba saan. A ŋmɔbe bununbu buba, ki laa' limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm la, nì tu nin á li ŋmɔbe inun ile, ŋɔ kí kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.» 
\s1 Upe wà bole' ya kpɛnjɛnm 
\r (Luk 15:3-7) 
\p  
\v 10 «Li bɛn mɛn ki la yin ibaan yiɛ ya uba fɛnm. N tɔkeh nɛ nɛ, *Uwien ya tondb bà gu bɛ nnɔ tuu ki tiɛn biʼbó nʼBaa wà te paaki bó ya nun bó nɛ.  
\v 11 [Unil ya Bijɛ baa' uŋɛndun wuu ni wɔ ń lá ŋmiɛn binib bà tùre' Uwien ya sɛn nɛ.]\f + \fr 18:11 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni migbiirm 11 ŋa te tuʼni.\f* 
\p  
\v 12 «Unil ŋmɔbe ipe kobk, iʼni uba bole' la, ni maaleh ki teh u li tien mila? Wa ń cère ipe piwɛ nin iwɛ nnɔ kupekpaabaaku ni, kí jo kí tì nuun wà bole' nnɔ-ɔɔ?  
\v 13 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, u tì laa' wɔ la, uʼyɛnm li sɔnge upebaab nnɔ bo, kí cɛn ipe piwɛ nin iwɛ yà ŋa bole' nnɔ bo.  
\v 14 Nnɔ nɛ, niʼBaa wà te paaki bó ŋa yíe ibaan yiɛ ya uba ń tùre.» 
\s1 Aʼtɔ bii' ŋɛ la, a li tien ma bo 
\p  
\v 15 «Aʼtɔ bii' ŋɛ la, ñikn kí jo kí tì lɛ wɔ niʼlele bo, kí tɔke wɔ uʼbiil. U cii' ki de' ŋɛ la, tigbɛr nnɔ gben' nínɔ.  
\v 16 U yìe', ka cii' ki de' ŋɛ la, ñikn kí taa unil uba bii bile, kí kpɔbn aʼba bó, kí tí ń jo uʼsaan kí tì lɛ wɔ, ŋɔ ní gben tigbɛr nnɔ, kimɛ nì kɛle' Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹Bi ye bɛ ń gben tigbɛr tà kɛ la, bi li cenge bimɔ̀nkunb bile bii bita bó nɛ kí yaan kí gben tù.›  
\v 17 Ama u yìe', ka cii' ki de' biʼmɔ la, taa tù kí tɔke *Kristo ya taanl yaab. U yìe', ka cii' ki de' biʼmɔ la, á liike wɔ tɛn unil wà ŋa bɛn Wien bii ulɛnpotekl. 
\p  
\v 18 «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ni yìe' nibonn nà kɛ uŋɛndun wuu ni la, bi li yìe nɛ̀ paaki bó mɔ nɛ. Ni tuo' nibonn nà kɛ uŋɛndun wuu ni la, bi li tuo nɛ̀ paaki bó mɔ nɛ. 
\p  
\v 19 «N tí tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, niʼni bile kpaan' buñɔbu uŋɛndun wuu ni, ki kàare' ki miɛ' nʼBaa wà te paaki bó nà kɛ la, u li de bɛ nɛ̀ nɛ.  
\v 20 Kimɛ binib bile bii bita taan' nà saan nʼyel bo la, n te biʼsiik ni.» 
\s1 Utonsɔnl wà ŋa tuo' ki fère' uʼtɔ ya gbɛr 
\p  
\v 21 Nɛn saan nɛ Piɛr baa' ki lá niire' wɔ ki ye: «Yonbdaan, nʼtɔ biih nni la, n li fère wɔ bolm miŋɛ nɛ? N li fère wɔ haali bolm milole nɛ-ɛɛ?»  
\v 22 Nɛ *Yesu jiin' wɔ ki ye: «Na yé á fère wɔ bolm milole; fère wɔ haali pilolole bolm milole. 
\p  
\v 23 «Nɛn bo, Uwien ya bɛl naan ubɛrciɛn wà yíe wɔ ń bɛnde uʼfaal kpɛ ma uʼtonsɔnb saan nnɔ nɛ.  
\v 24 U cin' ma nnɔ, bi taa' ní uʼtonsɔnl uba nɛ, u kɔn' lifɛ̀nl ni uʼcɛnbaa saan ilike tibɔtɔr tibɔtɔr ta dindin.  
\v 25 Wa ŋmɔbe like kí pɛ̀ lifɛ̀nl nnɔ ma nnɔ, nɛ uʼcɛnbaa ye lifɛ̀nl nnɔ bo, bɛ ń taa wɔn nin uʼpo nin uʼbumu nin u ŋmɔbe tibont tà kɛ kí kuɔre, kí taa ilike ní.  
\v 26 Nɛ utonsɔnl nnɔ gbaan' uʼcɛnbaa ya nintuɔli, ki gbáanh wɔ ki teh: ‹Nʼcɛnbaa, ñikn kí tien sukle. N li pɛ̀ ŋɛ n kɔn' lifɛ̀nl là ni aʼsaan nnɔ kɛ.›  
\v 27 Nɛ uʼcɛnbaa muɔ' wɔ micɛcɛkm cɛɛn, ki cɛ̀be' wɔ lifɛ̀nl nnɔ, nɛ ki taa' wɔ ki wiɛ'. 
\p  
\v 28 «Ama utonsɔnl nnɔ ñɛn' saali, ki laa' uʼtonsɔntɔ uba u ŋmɔbe uʼfɛ̀nl ilike kubɔtuɔku, nɛ u cuo' wɔ, ki sɛre' uʼtule ni, ki tɔke' wɔ ki ye: ‹Pɛ̀ nni a ŋmɔbe nʼfɛ̀nl là nnɔ kɛ.›  
\v 29 Nɛ uʼtonsɔntɔ nnɔ gbaan' uʼnintuɔli, ki gbáanh wɔ ki teh: ‹Ñikn kí tien sukle. N li pɛ̀ ŋɛ.›  
\v 30 Nɛ wa tuo', ki cuo' wɔ ki tì pɛkn', wɔ ń li te len haali nin uyo wà u li tì pɛ̀ lifɛ̀nl nnɔ.  
\v 31 Uʼtonsɔntɔb laa' nì tien' ma, biʼyɛnm saa' ki gbien', nɛ bi jon' ki tì tɔke' biʼcɛnbaa nà kɛ tien'.  
\v 32 Nɛn saan nɛ biʼcɛnbaa yin' wɔ, ki tɔke' wɔ ki ye: ‹Utonsɔnbiɛrɔ sin! A gbáan' nni ma nnɔ, nɛ n cɛ̀be' ŋɛ aʼfɛ̀nl kɛ.  
\v 33 Aʼmɔ ŋa bi li muɔ aʼtonsɔntɔ micɛcɛkm tɛn n muɔ' ŋɛ ma bo-oo?›  
\v 34 Uʼcɛnbaa ya benku ni ben' uʼbo, nɛ u cère' bi dɛre' uʼtub ki taa' wɔ ki tì pɛkn', wɔ ń li te len haali nin uyo wà u li tì pɛ̀ lifɛ̀nl nnɔ kɛ kí gben. 
\p  
\v 35 «Niʼni wà kɛ ŋa fèreh uʼtɔ uʼbiil nin uʼfɛ̀l kɛ la, nʼBaa wà te paaki bó mɔ li dɛre uʼtub nnɔ nɛ.» 
\c 19  
\s1 Uwien taan' nà la, nil la bore nɛ̀ 
\r (Mark 10:1-12) 
\p  
\v 1 *Yesu len' ki tì gben' uyo wà nnɔ, nɛ ki ñɛn' Galile ya tinfɛnm ni, ki jon' Sude ya tinfɛnm mà te Sudɛn ya kpenpuol bó nnɔ ni.  
\v 2 Linigociɛnl paan' uʼbo, nɛ u tì cère' biʼni bà yé biwiɛnb faake'. 
\p  
\v 3 *Farisiɛnmbɛ biba nɛkn' wɔ, ki yíe bɛ ń biike wɔ, nɛ ki niire' wɔ ki ye: «Ujɛ ŋmɔbe usɛn wɔ ń wiɛ uʼpo maam kɛ maam bo-oo?»  
\v 4 Nɛ *Yesu jiin' bɛ ki ye: «Na kaan' nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni nnɔ nɛ-ɛɛ? Nì kɛle' ki ye micincinm Uwien là ñɛn' bɛ ma nnɔ, ‹u là ñɛn' ujɛ nin upii nɛ›,  
\v 5 nɛ ki ye: ‹Nɛn nɛ cère' ujɛ kuɔn' upii la, u li dàan uʼnaa nin uʼbaa, wɔn nin uʼpo ń taan, nɛ bɛn bile nnɔ ń taan kí tien unibaab.›  
\v 6 Nnɔ nɛ ba ji te nib bile, bi ji yé unibaab nɛ. Tɔ, Uwien taan' nà la, nil la bore nɛ̀.» 
\p  
\v 7 Nɛ bi liɛbe' ki niire' wɔ ki ye: «Bɛ tien' Moyis là ye unil ye wɔ ń wiɛ uʼpo la, wɔ ń kɛle kugbɔnku kí de wɔ kí wuɔn kí ye u wiɛ' wɔ nɛ?»  
\v 8 Nɛ *Yesu ye: «Niʼyufaa bo nɛ cère' Moyis là de' nɛ usɛn ní li wiɛnh niʼpuob. Ama micincinm na là te nnɔ.  
\v 9 N tɔkeh nɛ nɛ, ujɛ wà ya po ŋa tien' naŋmaal ŋɔ u wiɛ' wɔ ki tí kuɔn' upiitɔ la, ujɛ nnɔ tien' linaŋmaal nɛ.» 
\p  
\v 10 Nɛ *Yesu ya panpaankaab tɔke' wɔ ki ye: «Ujɛ nin uʼpo ya gbɛr te nnɔ la, ujɛ ŋa bi kuɔn' pii la, nì bi tu.»  
\v 11 Nɛ *Yesu ye: «Nib kɛ ŋa ń fre kí tien ni len' nà nɔ. Uwien de' bà mituɔm bi la kuɔn piib nnɔ, bɛn nɛ li tuo.  
\v 12 Isɛn yà cèreh binib ŋa kuɔndeh piib ŋa tɛtɛ. Biba te, bi maa' bɛ, ba yé jɛb. Bitɔb te, bi fàare' bɛ nɛ. Bitɔb mɔ te, ka kuɔndeh piib Uwien ya bɛl ya tuonl bo nɛ. Wà kɛ li fre kí cii la, wɔ ń cii.» 
\s1 Yesu nin mubumu 
\r (Mark 10:13-16; Luk 18:15-17) 
\p  
\v 13 Nɛn saan nɛ bi tukeh mubumu ki bàareh *Yesu saan ŋɔ wɔ ń taa uʼnuɔ kí paan muʼbo, kí kàare kí de mù. Nɛ uʼpanpaankaab kɔnh nin bɛ.  
\v 14 Nɛ *Yesu tɔke' bɛ ki ye: «Cère mɛn mubumu mù ń li bàareh nʼsaan. La piendeh mù mɛn, kimɛ binib bà te tɛn mubumu nɛ si Uwien ya bɛl.»  
\v 15 U taa' uʼnuɔ ki paan' muʼbo ki gben', nɛ ki siere' niʼsaan. 
\s1 Ufàadaan uba ya gbɛr 
\r (Mark 10:17-31; Luk 18:18-30) 
\p  
\v 16 Tɔ, unacenfaan uba baa' *Yesu saan, ki niire' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, n li tien milɛ mɔnm ŋɔ kí lɛ limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm-i?»  
\v 17 Nɛ *Yesu jiin' wɔ ki ye: «Bɛ tien' a niireh nni nà mɔn bo? Wà mɔn te uba nɛ. A yíe á lɛ limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm la, li boh *iwɔb.»  
\v 18 Nɛ u ye: «I lɛ wɔb-i?» Nɛ *Yesu ye: «La ku nil, ki la teh naŋmaal, ki la suh, ki la nɛndeh nib bo,  
\v 19 kí li boh aʼnaa nin aʼbaa, kí li yíe aʼtɔ tɛn a yíe aʼba ma bo.»  
\v 20 Nɛ unacenfaan nnɔ ye: «N boh niʼkɛ nɛ. Bɛ biɛ ki pɔre' nni?»  
\v 21 Nɛ *Yesu ye: «A yíe á li yé unimɔ̀n kí tì gben la, jo kí tì kuɔre a ŋmɔbe tibont tà, kí taa ilike kí de bicɛcɛkdɛnb, kí li ŋmɔbe lifaal paaki bó, ŋɔ kí baa kí lá paan nʼbo.»  
\v 22 Unacenfaan nnɔ cii' nnɔ ma nnɔ, uʼyɛnm saa', nɛ u siere' ki bure', kimɛ u ŋmɔbe lifaal ki gbien'. 
\p  
\v 23 Nɛ *Yesu tɔke' uʼpanpaankaab ki ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, nì faa ki gbien' nin ufàadaan ń kɔ Uwien ya bɛl ni.»  
\v 24 Nɛ ki ye: «N tí tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, nì faa nin ufàadaan ń kɔ *Uwien ya bɛl ni ki cɛn' ñɔkma ń càare' mikpɛlpienbonm ni.»  
\v 25 Uʼpanpaankaab cii' nnɔ ma nnɔ, nì bɛke' bɛ cɛɛn, nɛ bi ye: «Nì te nnɔ la, ŋmɛ li fre kí ŋmɛre?»  
\v 26 *Yesu caan' biʼbo inun, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Binib nɛ ŋa ń fre, Uwien wɔn ŋa gbɛle' niba.» 
\p  
\v 27 Nɛ Piɛr ye: «Tinbi wɔn la, ti dàan' tiʼbont kɛ nɛ ki paan' aʼbo-a! Ti li lɛ bɛ ya kpɛle?»  
\v 28 Nɛ *Yesu tɔke' bɛ ki ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, Unil ya Bijɛ lá li kɛ̀le kibɛrbiɛk bo, kí li ŋmɔbe ukpiɛke kí gbien uŋɛndunfaan ni. U ya yo nɛ ninbi bà pɛ nʼbo nnɔ mɔ li kɛ̀le mubɛrbiɛmu piik nin mule bo, kí bu Israyɛl yaab ya baamul piik nin ile nnɔ tibuur.  
\v 29 Wà kɛ dàan' uʼden bii uʼninjiɛb bii uʼninsiɛb bii uʼnaa bii uʼbaa bii uʼbumu bii uʼkpàan nʼyel bo la, u li lɛ niʼkɛ bolm kobk, ki li lɛ limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm mɔ.  
\v 30 Bisɛnlierb lá li paan puoli ki yɛbe. Puoli yaab mɔ lá li liere usɛn ki yɛbe.» 
\c 20  
\s1 Ufàadaan uba pɛ̀n' uʼpaatieb ma bo 
\p  
\v 1 «Uwien ya bɛl naan ufàadaan wà fii' kutɛnŋɛsɔnsɔnku wɔ ń tì nuun paatieb bɛ ń lá sɔn uʼkpàabu ni ya tuonl nɛ.  
\v 2 U laa' biba, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: ‹N li pɛ̀ nɛ liwentunl ya paaku nɛ›. Bi tuo' nɛ u wuɔn' bɛ uʼkpàabu.  
\v 3 Uwien pende', nɛ u jon' kidaak bó ki tì laa' bitɔb se kiʼni, ka ŋmɔbe tuonl.  
\v 4 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: ‹Niʼmɔ ń jo kí tì sɔn nʼkpàabu ni. Ni sɔn ki kpaan' ma bo la, n li pɛ̀ nɛ nnɔ nɛ›,  
\v 5 nɛ bi bure'. Liwenyul, nɛ u tí liɛbe' kidaak bó, ki tì laa' bitɔb mɔ se kiʼni, nɛ u tɔke' biʼmɔ nnɔ. Uwien dere', nɛ u tí liɛbe' kidaak bó, ki tí tì tien' nnɔ.  
\v 6 Uwien mɔ́ndeh uyo wà nnɔ, nɛ u tí liɛbe' kidaak bó, ki tí tì laa' bitɔb mɔ tí se kiʼni, nɛ u tɔke' bɛ ki ye: ‹Bɛ tien' nɛ ni tun' ki se nɔ nnɔ ka sɔnh niba?›  
\v 7 Nɛ bi ye: ‹Ta laa' wà li de tɛ tuonl nɛ› Nɛ u ye: ‹Niʼmɔ ń li joh kí tì sɔn nʼkpàabu ni.› 
\p  
\v 8 «Uwien lu' ma nnɔ, nɛ ufàadaan nnɔ tɔke' uʼtonsɔnb ya ciɛn ki ye: ‹Yin paatieb nnɔ ní kí lá pɛ̀ bɛ biʼpaaku. Cin kí li paanh bà paan' puoli bó ní nnɔ kí tì fɔre bà liere' usɛn.›  
\v 9 Bà baa' liwenmɔ́nl nnɔ baa' bɛ ń lá teke biʼpaaku, nɛ u pɛ̀n' wà kɛ liwentunl ya paaku.  
\v 10 Bà liere' usɛn nnɔ mɔ baa' bɛ ń lá teke biʼpaaku ki maaleh ki teh bi li lɛ kí gɛ̀bre puoli bó yaab nnɔ nɛ. Nɛ u pɛ̀n' biʼmɔ wà kɛ liwentunl ya paaku.  
\v 11 Bi teke' biʼpaaku ma nnɔ, nɛ ki kɔnh nin ufàadaan nnɔ  
\v 12 ki teh: ‹Bà paan' puoli bó nnɔ sɔn' kukurku kuba kpein nɛ. Tinbi ya gbɛn nɛ ben' liwentunŋmɛnl. Kutòntònku nii' tɛ. Nɛ a cère' tinbi nin bɛn ya paaku kpɛ-a!›  
\v 13 Nɛ ufàadaan nnɔ tɔke' biʼni uba ki ye: ‹Nʼjɔ, ma jin' ŋɛ. A bi tuo' ki ye a li teke liwentunl ya paaku nɛ. Na te nnɔ-ɔɔ?  
\v 14 Teke aʼlike kí li kunh. N yíe ń de puoli bó yaab tɛn n de' ŋɛ ma bo nɛ.  
\v 15 Ma ŋmɔbe sɛn ń taa nʼlike kí tien n yíe ma bo-oo? N ŋmɔbe tinimɔ̀nt ma nnɔ nɛ cère' a ŋmɔbe iponponbe-ee?› » 
\p  
\v 16 Tɔ, *Yesu tɔke' ki ye: «Nnɔ nɛ puoli bó yaab lá li liere usɛn, nɛ bisɛnlierb mɔ lá li paan puoli bó.» 
\s1 Yesu len' uʼkuum nin uʼmɛkrm bó nta bo 
\r (Mark 10:32-34; Luk 18:31-34) 
\p  
\v 17 *Yesu yíe wɔ ń dùo Yerusalɛm bó, nɛ ki taa' uʼpanpaankaab piik nin bile nnɔ, ki ñɛn' ugbɛ. Bi joh ma nnɔ nɛ u tɔkeh bɛ ki teh:  
\v 18 «Li cengeh mɛn, ti doh Yerusalɛm bó nɛ. Ti tì baa' la, bi li taa Unil ya Bijɛ kí ŋukn bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb, bɛ ń bu wɔ tibuur, kí ye u kpɛ bɛ ń ku wɔ,  
\v 19 nɛ kí taa wɔ kí ŋukn bà ŋa yé Sufmbɛ, bɛ ń lɛ̀ wɔ, kí ñì wɔ inalɛbe, kí yaan kí kpɛ wɔ udɔpɔnpɔn bo, nɛ wienta daali wɔ ń mɛkre bitɛnkpiib ni.» 
\s1 Yesu ya panpaankaab bile ya naa ya miɛbu 
\r (Mark 10:35-45) 
\p  
\v 20 Nɛn saan nɛ Sebede ya bijiɛb bile ya naa taa' bɛ ní *Yesu saan, ki lá gbaan' uʼnintuɔli, ki ye wɔ ń pu wɔ nibonn niba.  
\v 21 Nɛ u niire' wɔ ki ye: «A yíe ba?» Nɛ u ye: «A lá jin' aʼbɛl la, á cère nʼbijiɛb bile biɛ ń li kɛ aʼsaan. Uba ń li kɛ aʼnɔjie bó, utɔ mɔ aʼnɔgɛn bó.»  
\v 22 Nɛ *Yesu jiin' bɛ ki ye: «Na bɛn ni miɛh nni nibonn nà. Ni li fre kí ji n li ji ijɛnd yà nnɔ-ɔɔ?»\f + \fr 20:22 \ft Yesu taa' kunɛnnɛnku kuba nɛ ki wuɔn' ijɛnd nnɔ yɛbe ki kpɛ ma bo. Kun si: kí ñu kijɛndyiek ni.\f* Nɛ bi ye: «Ti li fre.»  
\v 23 Nɛ u ye: «Imɔ̀n, ni li ji n li ji ijɛnd yà nnɔ. Ama binib bà li kɛ̀le nʼnɔjie bó nin nʼnɔgɛn bó nnɔ wɔn na yé min nɛ li gɛ̀nde bɛ. NʼBaa nɛ li de mifɛnm nnɔ u bonde' mɛ̀ ki ble' binib bà nnɔ.» 
\p  
\v 24 Nɛ uʼpanpaankaab piik bà sìen' nnɔ cii' Sebede ya bijiɛb nnɔ tɔke' *Yesu ki ye bà, nɛ biʼbenku ni ben' biʼbo.  
\v 25 Nɛ *Yesu yin' bɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Ni bɛn nì te ma uŋɛndun wuu ni. Bà yé idu ya bɛrb nnɔ wɔbndeh iʼnib nɛ, nɛ bà ŋmɔbe ticiɛnt nnɔ wɔngeh bɛ biʼtuɔm kpɛ ma bo.  
\v 26 Na ń li te nnɔ ninbi ni. Niʼni wà yíe wɔ ń li yé uciɛn la, wɔ ń tien uʼba niʼtonsɔnl.  
\v 27 Wà yíe wɔ ń li yé usɛnlier la, wɔ ń tien uʼba uʼyonb.  
\v 28 Kimɛ *Unil ya Bijɛ ŋa baa' uŋɛndun wuu ni bɛ ń sɔn kí de wɔ. U baa' wɔn nɛ ń sɔn kí de binib, kí kpo ŋɔ kí dɛ binib bà yɛbe kí wiɛ.» 
\s1 Yesu likre' ijùɔn ile 
\r (Mark 10:46-52; Luk 18:35-43) 
\p  
\v 29 *Yesu nin uʼpanpaankaab ñɛh Seriko ya du ni uyo wà nnɔ nɛ linigociɛnl paan' biʼbo.  
\v 30 Ijùɔn ile kɛ sɛngbaal ki cii' bi ye *Yesu nɛ gɛ̀breh, nɛ ì wuureh ki teh: «Yonbdaan, *Dafid ya yaabile, muɔ tɛ micɛcɛkm.»  
\v 31 Nɛ linigol nnɔ tɛngeh iʼbo ki teh yɛ̀ ń ŋmile, ama ì tùɔreh ki wuureh nɛ ki teh: «Yonbdaan, *Dafid ya yaabile, muɔ tɛ micɛcɛkm.»  
\v 32 Nɛ *Yesu sere' ki yin' ijùɔn nnɔ, nɛ ki niire' yɛ̀ ki ye: «Ni yíe ń tien bà kí de nɛ?»  
\v 33 Nɛ ì ye: «Yonbdaan, ti yíe tí likre nɛ.»  
\v 34 *Yesu muɔ' yɛ̀ micɛcɛkm cɛɛn, ki mɛ' iʼnun, nɛ ì likre' i ya tàan bo, ki paan' uʼbo. 
\c 21  
\s1 Binib kpiɛkreh Yesu u tì kɔn' Yerusalɛm ni 
\r (Mark 11:1-11; Luk 19:28-40; San 12:12-19) 
\p  
\v 1 *Yesu nin uʼpanpaankaab tì nɛke Yerusalɛm, ki tuo' Bɛtifaaje ya du, u te Olifi ya siin ya juɔl bó. Bi tì tuo' niʼsaan ma nnɔ, nɛ *Yesu sɔn' uʼpanpaankaab ni bile  
\v 2 ki tɔke' bɛ ki ye: «Li joh mɛn udu wà te inun bó nɔ ni. Ni tì kɔn' uʼni la, ni li pɔk kí lɛ uŋuunñɔ uba lùo, uʼbuk se uʼsaan. Ní lore wɔ, kí taa wɔn nin uʼbuk kɛ ní.  
\v 3 Unil ye nɛ niba la, ní ye: ‹Yonbdaan nɛ ciɛke yì.› Bi li pɔk kí cère ní taa yì kí bure nɛ.» 
\p  
\v 4 Nì tien' ŋɔ *Uwien ya ñɔbonsɔknl là len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien. Nɛ u là ye: 
\q1  
\v 5 «Tɔke mɛn Siyɔn yaab kí ye biʼbɛrciɛn we ní. 
\q1 U te suoo nɛ, ki jɛke uŋuunñɔ nin uʼbuk.» 
\p  
\v 6 Nɛ *Yesu ya panpaankaab bile nnɔ bure', ki tì tien' u len' ma nnɔ,  
\v 7 ki tuke' uŋuunñɔ nin uʼbuk nnɔ ki baa' Yesu saan, nɛ ki taa' biʼliɛr ki paan' iʼbo, *Yesu jɛ̀ke'.  
\v 8 Binib ligol taah biʼliɛr ki pɛ̀reh usɛn ni. Bitɔb mɔ bɛreh tifɛr kí lá pɛ̀reh.  
\v 9 Nɛ linigol là le usɛn nin là pɛ puoli nnɔ wuureh ki teh: «Osana\f + \fr 21:9 \fq Osana \ft ya tingi si: Uwien si ukpiɛke nɛ.\f*, *Dafid ya yaabil. Uwien ya mɔnm ń li te wà we ní Yonbdaan ya yel bo nnɔ bo. Osana, Uwien wà te paaki bó.» 
\p  
\v 10 Tɔ, *Yesu tì baa' Yerusalɛm ni ma nnɔ, nɛ udu nnɔ kɛ jènge', binib niireh ki teh: «U lɛ daan bɛ nɛ?»  
\v 11 Nɛ linigol nnɔ ye: «U yé *Yesu *Uwien ya ñɔbonsɔknl wà ñɛn' Nasarɛt Galile ya tinfɛnm ni nnɔ nɛ.» 
\s1 Yesu ŋɔre' ikpenkpend Uwien ya duku ya luo bo 
\r (Mark 11:15-19; Luk 19:45-48; San 2:13-22) 
\p  
\v 12 *Yesu kɔn' Uwien ya duku ya luo bo, nɛ ki ŋɔre' binib bà kuɔreh tiwɛnt nin bà daanh nnɔ kɛ ki ñɛn'. Ki tuture' bilikkpendb ya teb nin bà kuɔreh inɛnjel nnɔ mɔ ya biɛmu ki gbɔ̀be'. 
\q1  
\v 13 Nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni 
\q1 ki ye: ‹Bi li yin uʼduku ikaare ya duku nɛ, 
\q1 ama ninbi taah kù ki teh binasub ya tantaanbùol nɛ.› » 
\p  
\v 14 Nɛn saan nɛ ijùɔn nin iwɔ̀b bàareh *Yesu saan Uwien ya duku ya luo bo, nɛ u cèreh ì faakreh.  
\v 15 *Bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb laa' *Yesu tien' miyɔkm ya bont tà nnɔ, ki cii' mubumu wuureh Uwien ya duku ya luo bo ki teh: «Osana, *Dafid ya yaabil» ma nnɔ, nɛ biʼbenku ni ben' uʼbo.  
\v 16 Nɛ bi tɔke' wɔ ki ye: «Ŋa ciih mubumu muu lienh ki teh ba nɛ-ɛɛ?» Nɛ u ye: «N ciih. Na laan kaan' *Uwien ya gbɔnku ni nì kɛle' nà saan ki ye: ‹Uwien cère' mubumu nin mucɛnfɛndmu pɛ̀keh wɔ nnɔ nɛ-ɛɛ?› »  
\v 17 *Yesu len' nnɔ ma nnɔ, nɛ ki siere' ki dàan' bɛ, ki ñɛn' Yerusalɛm ni, ki jon' ki tì gɔn' Betani ya du ni. 
\s1 Yesu wiɛ' bukɛnkɛnbu buba miŋùum 
\r (Mark 11:12-14, 20-24) 
\p  
\v 18 Nì faa', *Yesu liɛbeh Yerusalɛm bó ma nnɔ, nɛ mikònm cuo' wɔ.  
\v 19 U laa' bukɛnkɛnbu buba se sɛngbaal, nɛ u jon' buʼsaan, ka laa' kɛnkɛn buʼbo. U laa' tifɛr baba nɛ buʼbo, nɛ ki tɔke' bù ki ye: «Ŋa ji li lùon bil fiebu.» Nɛ busubu nnɔ kuore' buʼkɛkɛ i ya tàan bo. 
\p  
\v 20 Uʼpanpaankaab laa' nnɔ ma nnɔ, nɛ nì cuo' bɛ miyɔkm cɛɛn. Nɛ bi ye: «O! Bɛ tien' busubu nnɔ pɔk ki kuore' nɔ nnɔ?»  
\v 21 Nɛ *Yesu ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ni teke' Uwien ki jin', ka maaleh milele la, niʼmɔ li fre kí tien nnɔ. Na yé ni li tien nɛn baba nɛ. Ni tɔke' lijuɔl liɛ ki ye lɛ̀ ń fii kí tì lu miñunciɛnm ni la, nì li tien nnɔ nɛ.  
\v 22 Ni miɛ' Uwien nibonn nà kɛ niʼkaare ni, ki teke' ki jin' la, u li de nɛ nɛ̀.» 
\s1 Bi niire' Yesu wà de' wɔ usɛn wɔ ń tien u teh nà nɔ 
\r (Mark 11:27-33; Luk 20:1-8) 
\p  
\v 23 *Yesu kɔn' Uwien ya duku ya luo bo, ki wɔknh binib Uwien ya gbɛr, nɛ bitɔtuɔrciɛnb nin Sufmbɛ ya ciɛnb nɛkn' wɔ ki niire' wɔ ki ye: «A ŋmɔbe usɛn á tien a teh nà nɔ-ɔɔ? Ŋmɛ nɛ de' ŋɛ u ya sɛn-i?»  
\v 24 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Nʼmɔ li niire nɛ iniire iba kpein nɛ. Ni fre' ki jiin' nni la, nʼmɔ li tɔke nɛ n ŋmɔbe usɛn wà ki teh n teh nà nɔ.  
\v 25 San là siih binib Uwien ya ñunm ma nnɔ, ŋmɛ là de' wɔ usɛn-i? Uwien bii binib-i?» Nɛn saan nɛ bi tɔkeh tɔb ki teh: «Ti ye Uwien nɛ de' wɔ usɛn la, u li niire tɛ kí ye bɛ tien' ta là teke' wɔ ki jin'-i?  
\v 26 Ti tí ye binib nɛ de' wɔ usɛn la, ti fɛnge linigol nnɔ mɔ, kimɛ biʼkɛ maaleh ki teh San là yé *Uwien ya ñɔbonsɔknl nɛ.»  
\v 27 Nɛ bi jiin' wɔ ki ye: «Ta bɛn.» Nɛ *Yesu mɔ jiin' bɛ ki ye: «Nʼmɔ ŋa bɛn, ka ń tɔke nɛ n ŋmɔbe usɛn wà ki teh n teh nà nɔ mɔ.» 
\s1 Ninjiɛb bile ya kpɛnjɛnm 
\p  
\v 28 *Yesu tí len' ki ye: «Maale mɛn kí liike n li tɔke nɛ nà nɔ ya tingi. Ujɛ uba nɛ là te ki ŋmɔbe bijiɛb bile, nɛ ki tɔke' uciɛn ki ye: ‹Nʼbukɛ, jo kí tì sɔn bukpàabu ni dinnɔ.› Nɛ u ye:  
\v 29 ‹Ma we.› Nì pukn' waamu, nɛ u lèbre' uʼyɛnmaale ki jon' ukpàabó.  
\v 30 Nɛ ujɛ nnɔ jon' uwaal saan ki tɔke' mɔ ki ye: ‹Nʼbukɛ, jo kí tì sɔn bukpàabu ni dinnɔ.› Nɛ u ye: ‹Nʼbaa, n li jo,› nɛ ka jon'.»  
\v 31 Nɛ *Yesu niire' bɛ ki ye: «Mubumu mule nnɔ ni, ki lɛ tien' kiʼbaa yíe nà?» Nɛ bi jiin' ki ye: «Ukpiɛke nnɔ.» Nɛ u ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, *bilɛnpotekb nin ijɛnkpend li kpiɛ kí kɔ Uwien ya *bɛl ni nin nɛ.  
\v 32 Kimɛ San baa' ní ki lá wuɔn' nɛ usɛn wà mɔn, nɛ na teke' wɔ ki jin'. Ama bilɛnpotekb nin ijɛnkpend nɛ teke' wɔ ki jin'. Nin ni laa' bi teke' wɔ ki jin' ma kɛ nnɔ na lèbre' niʼtetem, ní teke wɔ kí ji.» 
\s1 Bikpàab bà bre ya kpɛnjɛnm 
\r (Mark 12:1-12; Luk 20:9-19) 
\p  
\v 33 «Li cengeh mɛn mikpɛnjɛntɔm. Udendaan uba nɛ là te ki ŋmɔbe bukpàabu, ki caan' bukpàabu nnɔ ni tisir tà bi taah tuʼbii ki ŋɛh fɛn nnɔ, nɛ ki bɛke' ki linde' bù, ki gbin' kubùoku kùa bi li ŋmɛngeh isibii nnɔ buʼni, ki caan' kininbɛntaak buʼni, ki taa' bù ki guun' bikpàab biba, nɛ ki bure' usɛn.  
\v 34 Uyo wà isibii nnɔ tì ben' nnɔ, nɛ u sɔn' uʼtonsɔnb bikpàab nnɔ saan, bɛ ń tì teke wɔn ukpɛdaan ya bó ní.  
\v 35 Bitonsɔnb nnɔ tì baa' ma nnɔ, nɛ bikpàab nnɔ cuo' bɛ, ki ñi' uba, ki ku' utɔ, ki yèke' utɔ itɛn.  
\v 36 Nɛ ukpɛdaan nnɔ tí sɔn' bitonsɔntɔb bi yɛbe ki gɛ̀bre' bikpiɛkb nnɔ. Nɛ bikpàab nnɔ tí tì tien' biʼmɔ nnɔ.  
\v 37 Nɛ u fɔre' ki sɔn' uʼbijɛ biʼsaan, ki maaleh ki teh u yé uʼbijɛ ma nnɔ, bi li tì bo wɔ nɛ.  
\v 38 Ama bikpàab nnɔ laa' uʼbijɛ we ní ma nnɔ, nɛ bi tɔke' tɔb ki ye: ‹Wɔn nɛ yé uʼfaajil, cère mɛn tí ku wɔ, ŋɔ lifaal nnɔ ń juore tiʼyaal.›  
\v 39 Nɛ bi cuo' wɔ, ki ñɛn' ukpɛgbɛ, ki tì ku' wɔ.»  
\v 40 *Yesu niire' ki ye: «Tɔ, ukpɛdaan nnɔ lá baa' ní uyo wà la, u li tien bikpàab nnɔ mila?»  
\v 41 Nɛ bitɔtuɔrciɛnb nin Sufmbɛ ya ciɛnb nnɔ jiin' wɔ ki ye: «U li ku bibiɛrdɛnb bugbɛn mikubiɛrm nɛ, kí taa uʼkpàabu nnɔ kí de bikpɛtɔb bɛ ń li dienh wɔ isibii uyo wà u yíe.» 
\p  
\v 42 Nɛ *Yesu ye: «Na kaan' *Uwien ya gbɔnku ni nì kɛle' nà saan ki ye: 
\q1 ‹Litɛnl là bidumɛb wiɛ' lɛ̀ nnɔ, 
\q1 lɛn nɛ lá tien' litɛnkpiɛkl là co kuduku nnɔ nɛ-ɛɛ? 
\q1 Yonbdaan nɛ tien' nnɔ, 
\q1 nɛ nì ŋmɔbe kuñuɔrku tiʼnun bó.› 
\m  
\v 43 «Nɛn nɛ cère' n tɔkeh nɛ ki teh Uwien li fie uʼbɛl niʼsaan, kí taa lɛ̀ kí de linibol là li teh u yíe nà.  
\v 44 [Wà kɛ lu' litɛnl nnɔ bo la, u li kɔkuɔ nɛ. Litɛnl nnɔ lu' wà bo la, lì li mɛmɛre wɔ nɛ.]»\f + \fr 21:44 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni migbiirm 44 ŋa te tuʼni.\f* 
\p  
\v 45 Bitɔtuɔrciɛnb nin *Farisiɛnmbɛ cii' nnɔ ma nnɔ, nɛ ki bɛnde' ki ye *Yesu tɔkeh bi ya gbɛr nɛ.  
\v 46 Nɛ biʼnun mɔ́n bɛ ń cuo wɔ, ama bi fɛnge' linigol nnɔ, kimɛ linigol nnɔ tuo' ki ye *Yesu yé *Uwien ya ñɔbonsɔknl nɛ. 
\c 22  
\s1 Tipiikuɔnjier ya kpɛnjɛnm 
\r (Luk 14:15-24) 
\p  
\v 1 *Yesu tí pɔn' bɛ mikpɛnjɛnm ki ye:  
\v 2 «Uwien ya *bɛl naan ubɛr wà tien' uʼbijɛ ya piikuɔn,  
\v 3 ki sɔn' uʼtonsɔnb bɛ ń tì yin binib bà u yíe bɛ ń baa kí lá ji nnɔ nɛ. Bi yin' bɛ, nɛ bi yìe' ka baa'.  
\v 4 Nɛ u tí sɔn' bitonsɔntɔb bɛ ń tì tɔke bɛ kí ye u bonde' uʼjier kɛ ki gben'-a. U kòre' uʼnajɛ nin uʼwɛnkobr tà gbenge, ki bonde' tibont kɛ ki gben'-a, ki ye bɛ ń baa ní,  
\v 5 nɛ ba tɔnge'. Biba bure' biʼkpàan bó, bitɔb mɔ bure' biʼkpenkpende.  
\v 6 Bà sìen' nnɔ cuo' bitonsɔnb nnɔ, ki jɛ̀nde' bɛ, ki ku' bɛ.  
\v 7 Ubɛr nnɔ ya benku ni ben' ki gbien', nɛ u sɔn' uʼsojambɛ, bi tì ku' binikub nnɔ, ki sɛ' biʼdu.  
\v 8 Nɛ u tɔke' uʼtonsɔnb ki ye: ‹Upiikuɔn ya jier bonde'-a. Ama binib bà n yin' bɛ nnɔ ŋa kpɛ bɛ ń ji tijier nnɔ.  
\v 9 Li joh mɛn udu ni nin isɛnnaan, kí tì yin ní ni li lɛ binib bà kɛ, bɛ ń baa kí lá ji upiikuɔn ya jier nnɔ.›  
\v 10 Nɛ uʼtonsɔnb nnɔ jon' udu ni nin isɛnnaan, ki tì yin' ní bi laa' bà nnɔ kɛ, bà mɔn nin bà bre kɛ. Nɛ bi baa' ki gbe kuduku kùa bi jinh tijier kuʼni nnɔ. 
\p  
\v 11 «Ubɛr kɔn' wɔ ń liike binib bà baa' bɛ ń ji tijier nnɔ, nɛ ki laa' ujɛ uba ŋa guo upiikuɔn nnɔ ya kpɛlcɛr.  
\v 12 Nɛ u niire' wɔ ki ye: ‹Nʼjɔ, a tien' mila ki kɔn' ní niɛ saan, ka guo piikuɔn ya kpɛlcɛr-i?› Nɛ wa jiin' wɔ.  
\v 13 Nɛ ubɛr nnɔ tɔke' uʼtonsɔnb ki ye bɛ ń cuo wɔ, kí lòle uʼnuɔ nin uʼtàan, kí ñɛn wɔ kí tì wiɛ saali licinñunl ni. Nɛn saan nɛ u li te ki muɔh, ki ŋmɔnh iñɔgbɛn.  
\v 14 Kimɛ binib bà Uwien yih bɛ nnɔ yɛbe nɛ, ama u gɛ̀ndeh bà nnɔ nɛ ŋa yɛbe.» 
\s1 Sesa ya lɛnpolike 
\r (Mark 12:13-17; Luk 20:20-26) 
\p  
\v 15 Tɔ, *Farisiɛnmbɛ jon' ki tì taan' ki gbiere' ki liike' bi li tien ma kí dɛle kí cuo *Yesu miyɛnfuom ni.  
\v 16 Nɛ ki sɔn' biʼpanpaankaab nin ubɛr Herod yaab ya biba *Yesu saan. Nɛ bi tì tɔke' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, ti bɛn ki ye a tɔkeh tigbɛmɔ̀nt nɛ, ki wɔngeh tɛ Uwien ya sɛn mɔnmɔnm, ka fɛnge uba, ka boh uba ki cɛn' utɔ.  
\v 17 Nɛn bo, tɔke tɛ a maaleh ma bo. Ti ŋmɔbe usɛn tí li pɛ̀h lɛnpo ki dienh ubɛrciɛn Sesa\f + \fr 22:17 \ft Bi là yih Erom yaab ya bɛrciɛn kɛ bɛrciɛn \fq Sesa \ft nɛ.\f* bii ta ŋmɔbe?» 
\p  
\v 18 *Yesu bɛn biʼcekn kpɛ ma bo, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Ninbi iñuɔn ilele ya nibɛ, bɛ tien' ni bìkreh nni?  
\v 19 Wuɔn nni mɛn lɛnpo ya likbu.» Bi taa' milikbim miba ki wuɔn' wɔ nɛ,  
\v 20 u niire' bɛ ki ye: «Ŋmɛ ya nɛnnɛnku nin uʼyel te miʼbo?»  
\v 21 Bi ye: «Ubɛrciɛn Sesa,» nɛ u ye: «Taa mɛn nà yé Sesa yaann kí de Sesa, kí taa nà mɔ yé Uwien yaann kí de Uwien.»  
\v 22 Bi cii' nnɔ ma nnɔ, nì cuo' bɛ miyɔkm cɛɛn, nɛ bi dàan' wɔ ki bure'. 
\s1 Bitɛnkpiib ya mɛkrm ya gbɛr 
\r (Mark 12:18-27; Luk 20:27-40) 
\p  
\v 23 Nɛn daali nɛ Saduseyɛnmbɛ biba baa' *Yesu saan. Bɛn nɛ lienh ki teh bitɛnkpiib ŋa ń mɛkre nnɔ. Bi niire' wɔ iniire  
\v 24 ki ye: «Cɛnbaa, Moyis là len' ki ye: ‹Unil ya ninjɛ kpo' ki cère' uʼpo, ka ŋmɔbe buk la, wɔ ń kere ukpopii nnɔ, kí maa mubumu kí de uʼninjɛ wà kpo' nnɔ.›  
\v 25 Tɔ, ninjiɛb bilole biba nɛ là te tiʼni, nɛ ukpiɛk lá kuɔn' upii, ki kpo' ka maa' buk. Nɛ ulie kere' ukpopii nnɔ,  
\v 26 ki mɔ kpo' ka maa' buk. Wà tɔ uʼbo nnɔ mɔ tien' nnɔ. Biʼkɛ bilole tien' nnɔ, ki kpo' ka maa' buk.  
\v 27 Nɛ upii nnɔ mɔ tì tonde' ki kpo'.  
\v 28 Tɔ, bitɛnkpiib lá mɛkre' uyo wà la, ŋmɛ li si upii nnɔ? Kimɛ biʼkɛ kuɔn' wɔ ki tì bòn' nɛ.»  
\v 29 Nɛ *Yesu jiin' bɛ ki ye: «Na bɛn nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni, ka bɛn Uwien ya tuɔm kpɛ ma bo. Nɛn nɛ cèreh ni tùreh.  
\v 30 Bitɛnkpiib lá mɛkre' la, jɛb ŋa ń kuɔn piib, piib mɔ ŋa ń kun cɛr. Bi li te tɛn *Uwien ya tondb nɛ paaki bó.  
\v 31 Bitɛnkpiib ya mɛkrm mɛn la, na kaan' Uwien là tɔke' nɛ tigbɛr tà nnɔ nɛ-ɛɛ?  
\v 32 U là ye: ‹Min nɛ yé *Abraham nin *Isaak nin *Sakɔb ya Wien.› Uwien ŋa yé tɛnkpiib ya Wien, u yé bà fuobe ya Wien nɛ.» 
\p  
\v 33 Linigol nnɔ cii' *Yesu tɔke' bɛ nnɔ ma nnɔ, nɛ nì cuo' bɛ miyɔkm cɛɛn. 
\s1 Li lɛ wɔbl yé likpiɛkl-i? 
\r (Mark 12:28-34; Luk 10:25-28) 
\p  
\v 34 *Farisiɛnmbɛ cii' *Yesu len' ki jin' *Saduseyɛnmbɛ, nɛ ki taan' uʼsaan.  
\v 35 Biʼni bà bɛn yiko mɔnmɔnm nnɔ ya uba, nuunh wɔ ń dɛle kí cuo *Yesu nɛ ki niire' wɔ ki ye:  
\v 36 «Cɛnbaa, yiko ya gbɔnku ni, li lɛ wɔbl cɛn' wɔbl kɛ wɔbl-i?»  
\v 37 Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye: « ‹Li yíe aʼYonbdaan Uwien nin aʼfɛ̀l kɛ nin aʼtetem kɛ nin aʼyɛnmaale kɛ.›  
\v 38 Lɛn nɛ yé liwɔbkpiɛkl ki cɛn' wɔbl kɛ wɔbl.  
\v 39 Liwɔbliel naan likpiɛkl là sɔ: ‹Li yíe aʼtɔ tɛn a yíe aʼba ma bo.›  
\v 40 Moyis ya gbɔnt kɛ nin *Uwien ya ñɔbonsɔknb là len' nà kɛ nnɔ te iwɔb ile yà ni sɔ.» 
\s1 Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nin Dafid ya gbɛr 
\r (Mark 12:35-37; Luk 20:41-44) 
\p  
\v 41 *Farisiɛnmbɛ taan' ma nnɔ, nɛ *Yesu niire' bɛ  
\v 42 ki ye: «Ni maaleh *Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo bo ki teh ba? Ŋmɛ ya yaabil si wɔ?» Nɛ bi ye: «*Dafid ya yaabil nɛ.»  
\v 43 Nɛ u ye: «U yé *Dafid ya yaabil la, nì tien' mila, *Mifuoñaanm là cère' *Dafid yin' wɔ Yonbdaan-i? Kimɛ *Dafid là len' ki ye: 
\q1  
\v 44 ‹Yonbdaan Uwien tɔke' nʼYonbdaan ki ye: 
\q1 Kɛ̀le nʼnɔjie bó, 
\q1 kí tì baa' uyo wà n li cère á tɛ aʼnɛnnɛndb kɛ bo litaal.› 
\p  
\v 45 «*Dafid là yin' Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo uʼYonbdaan la, u ji tien' mila ki liɛbe' ki yé uʼyaabil-i?»  
\v 46 *Yesu len' nnɔ ma nnɔ, uba mɔnɔn ŋa fre' ki laa' ñɔbonl ki jiin' wɔ. Kí ñɛ nɛn daali ma, uba ŋa ji kaabe' ki niire' wɔ niire. 
\c 23  
\s1 Li bɛn mɛn Yiko ya wɔnwɔknb nin Farisiɛnmbɛ bó 
\r (Mark 12:38-40; Luk 11:43-45; 20:45-47) 
\p  
\v 1 Nɛn saan nɛ *Yesu tɔke' inigol nin uʼpanpaankaab ki ye:  
\v 2 «Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ nɛ ŋmɔbe usɛn bɛ ń li tɔkeh Moyis ya yiko ya tingi.  
\v 3 Nɛn bo, bi tɔkeh nɛ nà kɛ nnɔ, ní li tuonh, kí li teh bi ye ma. Ni nín la sɔnh bi sɔnh ma bo, kimɛ bi lienh nà nnɔ ba teh nɛn.  
\v 4 Bi lùoh ituk yà kpiɛke nɛ ki cèreh binib tukeh, ama bɛn bugbɛn ŋa toh bɛ ń taa biʼnɔbil mɔnɔn kí mɛ yɛ̀.  
\v 5 Bi teh biʼbont kɛ binib nɛ ń li ñuɔreh bɛ. Nɛn bo nɛ bi taah Uwien ya gbɛr ya ñɔbon ki teh itil\f + \fr 23:5 \ft Sufmbɛ là kiɛh Uwien ya gbɛr ya ñɔbon nɛ ki teh \fq itil \ft ni ki kpiɛh biʼyutun.\f* iba ni, ì piɛ ki cɛn' biʼtɔb yɛ, ki ñiɛh ki pìɛndeh biʼliɛr ya ñɔgbɛn.  
\v 6 Bi yíe bɛ ń li kaah binikpɛkpiɛkb ya kànkàan nɛ tinacent ni, ki yíe bɛ ń li kaah inun bó ya biɛmu bo itáan ya dur ni,  
\v 7 ki yíe binib ń li gbaandeh ki fuondeh bɛ mudaamu ni, ki yih bɛ ‹Cɛnbaa›.  
\v 8 Ninbi la li nuunh binib ń li yih nɛ cɛnbaa, kimɛ ni ŋmɔbe Cɛnbaa uba kpein nɛ. Niʼkɛ yé ninjiɛb nɛ.  
\v 9 Ni la yih uba niʼbaa uŋɛndun wuu ni, kimɛ ni ŋmɔbe Baa uba kpein nɛ, u te paaki bó.  
\v 10 Ni la li nuunh uba ń li yih nɛ uʼciɛn, kimɛ ni ŋmɔbe uciɛn uba kpein nɛ. Wɔn nɛ yé Uwien ya Nigɛndkɛ *Kristo.  
\v 11 Niʼni wà yé usɛnlier la, wɔ ń li yé niʼtonsɔnl.  
\v 12 Wà kpiɛke' uʼba la, Uwien li yuɔn wɔ. Wà jiin' uʼba tingi la, Uwien li kpiɛke wɔ.» 
\s1 Nì bre iñuɔn ilele ya nib bo 
\r (Mark 12:40; Luk 11:39-42, 44, 47-52; 20:47) 
\p  
\v 13 *Yesu tí len' ki ye: «Ninbi, *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ, iñuɔn ilele ya nibɛ, nì bre niʼbo, kimɛ ni piindeh bunañɔbu binib la kɔ Uwien ya bɛl ni nɛ. Ninbi ŋa ń kɔ len, ka ń tuo binib bà yíe bɛ ń kɔ nnɔ mɔ ń kɔ. [  
\v 14 Ninbi *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ, iñuɔn ilele ya nibɛ, nì bre niʼbo, kimɛ ni jinh ki pendeh bikpopiib, nɛ ki kàareh nì wuɔkreh, ki lɛreh ki teh ni yé binimɔ̀nb nɛ. Nɛn bo nɛ Uwien li dɛre niʼtub kí cɛn u li dɛre binitɔb ya tub ma bo.]\f + \fr 23:14 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni migbiirm 14 ŋa te tuʼni.\f* 
\p  
\v 15 «Ninbi *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ, iñuɔn ilele ya nibɛ, nì bre niʼbo, kimɛ ni cuonh niʼkɛ saan, ki puonh ikpen, niʼnun mɔ́n ní lɛ unil uba kpein mɔnɔn kí tien wɔ unil wà pɛ yiko bo nɛ. Ni tì laa' wɔ la, nɛ ni teh wɔ unil wà kpɛ utudɛre umu wà ŋa ń kpiin ni bolm mile ki cɛn' ninbi. 
\p  
\v 16 «Ninbi bisɛnwuɔnjuɔnbɛ, nì bre niʼbo; ni tɔkeh ki teh: ‹Unil pole' Uwien ya duku la, na yé niba,› ki liɛbe' ki teh: ‹Unil pole' miñɔ̀km mà te kuʼni nnɔ la, wɔ ń tien u pole' ki ye ma nnɔ.›  
\v 17 Ninbi ijɔrjùɔn, ni lɛ bonn cɛn' nitɔnn-i? Miñɔ̀km nnɔ bii Uwien ya duku kùa cère' miñɔ̀km nnɔ yé Uwien yaam-i?  
\v 18 Ni tí tɔkeh ki teh: ‹Unil pole' Uwien ya ponpuol la, na yé niba,› ki liɛbe' ki teh: ‹Unil pole' tibonpukaar tà te liʼbo nnɔ la, wɔ ń tien u pole' ki ye ma nnɔ.›  
\v 19 Ninbi ijùɔn, ni lɛ bonn cɛn' nitɔnn-i? Tibonpukaar nnɔ bii Uwien ya ponpuol là cère' tibonpukaar nnɔ yé Uwien yaar-i?  
\v 20 Nɛn bo, unil pole' Uwien ya ponpuol la, u pole' Uwien ya ponpuol ki kpɔbn' nà kɛ te liʼbo nnɔ mɔ nɛ.  
\v 21 Unil pole' Uwien ya duku la, u pole' Uwien ya duku ki kpɔbn' Uwien wà te kuʼni nnɔ mɔ nɛ.  
\v 22 Unil pole' kutaaku la, u pole' Uwien ya biɛk ki kpɔbn' Uwien wà kɛ̀ kiʼbo nnɔ mɔ nɛ. 
\p  
\v 23 «Ninbi *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ, iñuɔn ilele ya nibɛ, nì bre niʼbo, kimɛ ni gbiinh niʼninjo nin niʼkɛn nin niʼmɔsiyuole bolm piik nɛ, ki taah miba ki dienh Uwien, nɛ ki dàandeh nà yé nibonmɔ̀nn yiko nnɔ ni. Nɛn si: tinimɔ̀nt nin micɛcɛkm ya muɔm nin mitekjim mà mɔn. Ni bi li teh nɛn nɛ, ki la sunde tibontɔr tà sìen' nnɔ bó.  
\v 24 Ninbi bisɛnwuɔnjuɔnbɛ, ni cɛh ki ñɛndeh uŋmaŋmaasi nɛ. Ama ki ji ñuh ki kpɔbeh ñɔkmaŋmɛn. 
\p  
\v 25 «Ninbi *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ, iñuɔn ilele ya nibɛ, nì bre niʼbo, kimɛ ni ñikndeh ki cɛndeh isɛn nin tiyer ya puoli nɛ. Ama tù gbe ni sun' tibont tà nin niʼnunfɔke cèreh ni lɛnh tà nɛ.  
\v 26 Ninbi Farisiɛnjuɔnmbɛ, kpiɛ mɛn kí cɛnde tuʼbenku ni, kí yaan tuʼpuoli bó mɔ ń wende. 
\p  
\v 27 «Ninbi *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ, iñuɔn ilele ya nibɛ, nì bre niʼbo, kimɛ ni naan ikul yà bi pende' yɛ̀ nɛ. Saali mɔn, nɛ benku ni gbe inikpɔb nin tijɔknt kɛ ya bol.  
\v 28 Niʼmɔ te nnɔ nɛ. Binib likeh nɛ la, bi teh ni yé binimɔ̀nb nɛ, ama iñuɔn ilele ya gbɛr nin itùonbiɛrɛ nɛ gbe niʼfɛ̀l bo.» 
\p  
\v 29 «Ninbi *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ, iñuɔn ilele ya nibɛ, nì bre niʼbo, kimɛ ni mɛh *Uwien ya ñɔbonsɔknb bà là te uyo bo nnɔ ya kul nɛ, ki mɔngreh binimɔ̀nb ya kul,  
\v 30 nɛ ki lienh ki teh: ‹Ti bi là te tiʼyaajɛb ya yo la, ta bi li tuo tinbi nin bɛn ń kpaan buñɔbu kí ku *Uwien ya ñɔbonsɔknb.›  
\v 31 Ni lienh nà nnɔ nɛ wɔngeh ki teh ni yé binib bà là ku' *Uwien ya ñɔbonsɔknb nnɔ ya yaabii.  
\v 32 Niʼyaajɛb là sɔn' itùonbiɛrɛ yà nnɔ, sɔn mɛn kí tonde yɛ̀.  
\v 33 Iwɛ ninbi, ni yé iwaalɛb nɛ, ni li tien mila kí ñɛ utudɛre wà li tu nɛ umu wà ŋa ń kpiin ni?  
\v 34 Nɛn bo nɛ n li sɔn *biñɔbonsɔknb nin biyɛnfodɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb niʼsaan. Ni li ku biba, kí kpɛ bitɔb idɔpɔnpɔn bo, kí ñì bitɔb mɔ inalɛbe niʼtáan ya dur ni, kí li tuɔnh idu ki jɛ̀ndeh bɛ.  
\v 35 Nɛn nɛ cère' Uwien li dɛre niʼtub binib bà bi là ku' bɛ ba bii' niba nnɔ kɛ bo, kí cin unimɔ̀n Abɛl, ki tì baa' Baraki ya bijɛ Sakari, wà ni là ku' wɔ Uwien ya duku ya dubenku nin Uwien ya ponpuol ya sɛsiɛke nnɔ.  
\v 36 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, Uwien li dɛre fɛnfɛnnɔ ya nib ya tub tibont nnɔ kɛ bo.» 
\s1 Yesu kpìɛndeh Yerusalɛm bo 
\r (Luk 13:34-35) 
\p  
\v 37 Nɛ ki ye: «Yerusalɛm, Yerusalɛm, a kuuleh *Uwien ya ñɔbonsɔknb, ki yèkreh u sɔnh binib bà aʼsaan itɛn ki kuuleh bɛ. Uyo kɛ n là yíe ń taan aʼnib nʼba saan tɛn ukuoñɔ taakeh uʼbumu uʼfiɛbe ni ma bo, nɛ ba tuo'.  
\v 38 Liike mɛn Uwien sɛln' nɛ niʼkɔnkuɔn ma.  
\v 39 N tɔkeh nɛ nɛ, na ji li lɛ nni kí tì baa uyo wà ni li len ki ye: ‹Uwien ya mɔnm ń li te wà we ní Yonbdaan ya yel bo nnɔ bo.› » 
\c 24  
\s1 Bi lá li bere Uwien ya duku 
\r (Mark 13:1-2; Luk 21:5-6) 
\p  
\v 1 *Yesu siere' Uwien ya duku ya luo bo ki ñɛn' ki joh, nɛ uʼpanpaankaab nɛkn' wɔ ki wuɔn' wɔ bi mɛn' Uwien ya duku ma bo. \fig Uwien ya duku|src="lb00250c.tif" size="span" loc="MAT 24:1 " copy="Louise Bass" ref="Matie 24:1" \fig* 
\v 2 Nɛ u ye: «Ni laa' tibont tuu kɛ-a? N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, kuduku kuu nɔ ya tɛnl liba mɔnɔn ŋa lá li juore kí li pɛ tɔl bo, bi lá li bere kuʼkɛ nɛ.» 
\s1 Ijɛnd ya yo lá li te ma bo 
\r (Mark 13:3-13; Luk 21:7-19) 
\p  
\v 3 Yesu jon' ki tì kɛ̀le' Olifi ya siin ya juɔl bo, nɛ uʼpanpaankaab baa' uʼsaan biʼbaba, ki lá niire' wɔ ki ye: «Tɔke tɛ, tibont nnɔ kɛ lá li tien uyo wà. Ku lɛ dìɛku ba li wuɔn tɛ kí ye nì kpaan' aʼbabaayo nin uŋɛndun ya gbenm-i?»  
\v 4 Nɛ u jiin' bɛ ki ye: «Li bɛn mɛn, ki la cère uba ń tuln nɛ.  
\v 5 Kimɛ binib lá li baa ki yɛbe, kí li ŋmɔbe nʼyel ki teh bi yé Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nɛ, kí tuln binib bi yɛbe.  
\v 6 Ni li cii binib tɔh lituɔl kɔnkɔnm bii fɔnfɔkm. Cuo mɛn niʼba, ki la cère niʼfɛ̀l ń li tiinh, kimɛ ti ya bont kɛ li tien nɛ kí yaan, na laan yé gbengbenyo.  
\v 7 Linibol liba li jɛ̀ke linibotɔl. Libɛl liba ya nib mɔ li jɛ̀ke libɛtɔl yaab. Mikònm li lu idu ya yɛbe ni, kitink li jènge bùol, bùol.  
\v 8 Nɛn kɛ li te tɛn imɛrwiɛn ya cincinm nɛ. 
\p  
\v 9 «U ya yo nɛ bi lá li cuo nɛ, kí jɛ̀nde nɛ, kí ku nɛ. Min bo nɛ inibol kɛ li nɛn nɛ.  
\v 10 U ya yo nɛ binib bà yɛbe li wiɛ nʼsɛn, kí li kuɔreh tɔb, kí li nɛn tɔb.  
\v 11 Bitonnɛnñɔbonsɔknb li baa ki yɛbe kí lɛre binib bi yɛbe.  
\v 12 Itùonbiɛrɛ li yɛbreh ki joh nɛ. Nɛn nɛ li cère binib bà yɛbe ya yíem ń waake.  
\v 13 Ama wà kɛ li mìnde kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì fɔre nnɔ, wɔn nɛ li ŋmɛre.  
\v 14 Bi li kpaande *Uwien ya bɛl ya gbɛmɔnmɔnt tuu uŋɛndun kɛ ni inibol kɛ ń cii, nɛ kí yaan uŋɛndun ń gben.» 
\s1 Nibonn nà ŋmɔbe ijuɔke ya gbɛr 
\r (Mark 13:14-23; Luk 21:20-24) 
\p  
\v 15 «Tɔ, ni li lɛ ijuɔke ya bonn nà saah tibont tà kɛ mɔn nnɔ se Uwien ya duku ya dubenku ni tɛn *Uwien ya ñɔbonsɔknl Daniɛl là len' nibonn nnɔ bo ma bo.» (Wà kɛ kàanh la, wɔ ń li ciih niʼtingi.)  
\v 16 Uyo nnɔ lá baa' la, binib bà te Sude ya tinfɛnm ni nnɔ, bɛ ń sɛn kí jo ijuɔn bó.  
\v 17 Wà te kudulɛkaaku ya paaki la, u la jiire kí kɔ iden ni, kí taa niba.  
\v 18 Wà mɔ te ikpàan bó la, u la ji ń liɛbe kí kun, wɔ ń tì taa uʼliɛrgbenku.  
\v 19 U ya yo bipiib bà punbe nin bà ŋmɔbe mubumu mùa ŋaanh, li ŋmɔbe micɛcɛkm nɛ.  
\v 20 Li kàareh mɛn, Uwien la cère ní sɛn kusɛnañuɔku bii *Saba ya daali.  
\v 21 Kimɛ binib li ji ijɛnd kí gbien. Haali uŋɛndun ya cincinm, kí lá baa fɛnfɛnnɔ, nib ŋa laan jin' i ya jɛnd ya bol, ka ji lì li ji yɛ̀ fiebu.  
\v 22 Uwien ŋa bi kùore' ijɛnd nnɔ ya wien bo la, uba mɔnɔn ŋa bi li ŋmɛre. U gɛ̀nde' binib bà nnɔ bo nɛ cère' u kùore' iwien nnɔ bo. 
\p  
\v 23 «U ya yo unil tɔke' nɛ ki ye: ‹Liike mɛn, *Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo te niɛ saan› bii, ‹u te niɛ bó› la, ni la tuo.  
\v 24 Kimɛ bitonnɛnmɔ̀nkunb li baa. Biba li ye bi yé Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nɛ. Bitɔb li ye bi yé *Uwien ya ñɔbonsɔknb nɛ. Bi li tien micincilnm ya bont nin miyɔkm ya bont, kí tuln binib. Bi li nuunh nì tuo' la, bɛ ń tuln Uwien gɛ̀nde' binib bà nnɔ mɔnɔn nɛ.  
\v 25 Li bɛn mɛn, n kpiɛ' ki tɔke' nɛ tigbɛr nnɔ ŋɔ. 
\p  
\v 26 «Nɛn bo, bi tɔke' nɛ ki ye: ‹Liike mɛn *Kristo te kupenpelku ni› la, la jo mɛn. Bi tí tɔke' nɛ ki ye: ‹U buɔ niɛ saan› la, la teke mɛn kí ji.  
\v 27 Utɛmɛknde ñɛh lɛnpuoli bó ki tì bàareh nintuɔli bó ma bo nnɔ, Unil ya Bijɛ ya baam mɔ lá li te nnɔ nɛ.  
\v 28 «Liwɛnkpil te nà saan la, inɛnyobl taakeh nɛn saan nɛ.» 
\s1 Unil ya Bijɛ ya baam ya gbɛr 
\r (Mark 13:24-27; Luk 21:25-28) 
\p  
\v 29 «I ya dɛn ya jɛnd gɛ̀bre' la, i ya tàan bo, 
\q1 ‹uwien li biike, 
\q1 uŋmaal ŋa ji li wien, 
\q1 iŋmaabii li cecere kí lu, 
\q1 tibont tà ŋmɔbe mituɔm paaki bó li jènge.› 
\m  
\v 30 U ya yo bi li lɛ Unil ya Bijɛ ya dìɛku te paaki bó ní. Nɛ inibol yà kɛ te utingbɛn bo nnɔ ń muɔ kí kpiɛnde. Bi li lɛ *Unil ya Bijɛ te titɛwɔlgbɔnt ni ki we ní, ki ŋmɔbe ukpiɛke nin ufaa ki gbien'.  
\v 31 Linatunciɛnl li muɔ uyo wà nnɔ, u li sɔn uʼtonsɔnb Uwien ya tondb bɛ ń jo lɛnpuoli nin nintuɔli nin ugɛn nin ujie bó, kí cin utingbaan uba kí tì baa utɔ, kí taan Uwien gɛ̀nde' binib bà nnɔ kɛ.» 
\s1 Bukɛnkɛnbu ya kpɛnjɛnm 
\r (Mark 13:28-31; Luk 21:29-33) 
\p  
\v 32 «Bukɛnkɛnbu ya tetem yé mikpɛnjɛnm nɛ niʼbo. Ni lá laa' bù tɔh isigben ki teh tifɛr la, ni bɛn ki ye nì nɛke uñalɛnd nɛ.\f + \fr 24:32 \ft Sufmbɛ donbó ya kɛnkɛnde teh nnɔ nɛ.\f* 
\v 33 Nnɔ nɛ, ni lá laa' nɛn kɛ la, ní li bɛn kí ye *Unil ya Bijɛ nɛkn' niʼnañuɔn saan ŋɔ\f + \fr 24:33 \ft Bi li fre kí lɛbre \fq Unil ya Bijɛ nɛkn' niʼnañuɔn saan ŋɔ \ft kí yé nà li tien nnɔ ya yo baa' ŋɔ, nì li tien nɛ.\f*.  
\v 34 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, tibont nnɔ kɛ li tien kí lɛ fɛnfɛnnɔ ya nib biɛ ŋa laan kpo' ki gben'.  
\v 35 Kutaaku nin kitink li gben. Ama nʼgbɛr tun ŋa ŋmɔbe tù ń gben.» 
\s1 Uba ŋa bɛn lidaali là Unil ya Bijɛ li baa ní 
\r (Mark 13:32-37; Luk 17:26-30, 34-36) 
\p  
\v 36 «Ama uba ŋa bɛn tibont nnɔ li tien lidaali là bii uyo wà. Paaki bó, Uwien ya tondb ŋa bɛn. UʼBijɛ mɔ ŋa bɛn, Uwien Baa baba nɛ bɛn.  
\v 37 *Nowe ya yo là te ma bo nnɔ, Unil ya Bijɛ ya baam mɔ lá li te nnɔ nɛ.  
\v 38 Nowe ya yo, uyo wà miwuɔm ŋa laan là jin' kitink nnɔ, binib là jinh nɛ ki ñuh, bijɛb kuɔndeh bipiib, bipiib mɔ kunh ticɛr, ki tì baa' lidaali là Nowe kɔn' buñɛrciɛnbu.  
\v 39 Ba là bɛn ki ye niba li tien bɛ, ki tì baa' uyo wà miwuɔm kun' nin biʼkɛ. Uyo wà Unil ya Bijɛ lá li baa ní nnɔ, nì li te nnɔ nɛ.  
\v 40 U ya yo, bijɛb bile li bɔ bukpàabu ni, bi li taa uba kí dàan utɔ.  
\v 41 Bipiib bile li nàanh unɛgɔn uba bo, bi li taa uba kí dàan utɔ.  
\v 42 Nɛn bo, la gɔh mɛn, kimɛ na bɛn lidaali là Yonbdaan li baa ní.  
\v 43 Ni bɛn ki ye ududaan bi bɛn uyo wà unasu li baa la, wa bi li dɔ ki gɔh, u bi li kɛ ki gu nɛ nasu la kɔ uʼden.  
\v 44 Nɛn bo, niʼmɔ ń bonde kí li gu, kimɛ uyo wà na maaleh ki teh Unil ya Bijɛ li baa ní nnɔ, u ya yo nɛ u li baa ní.» 
\s1 Utonsɔnl wà mɔn nin wà bre ya gbɛr 
\r (Luk 12:41-48) 
\p  
\v 45 «U lɛ tonsɔnl ba nɛ ŋmɔbe mibɛnm uʼcɛnbaa du uʼbo? Wɔn si: wà ya cɛnbaa de' wɔ ticiɛnt wɔ ń li likeh uʼden yaab, kí li loh bɛ tijier uyo wà nì kpɛ nɛ.  
\v 46 Utonsɔnl nnɔ ya cɛnbaa baa' ki laa' u sɔnh lituonl nnɔ liʼdonbó la, Uwien ya mɔnm li te utonsɔnl bugbɛn bo.  
\v 47 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, uʼcɛnbaa li de wɔ ticiɛnt wɔ ń li likeh uʼbont kɛ.  
\v 48 Ama utonsɔnl nnɔ bre la, u li maale uʼfɛ̀l ni kí ye uʼcɛnbaa li wuɔke,  
\v 49 nɛ kí cin kí li ñih uʼtonsɔntɔb, ki pɛ bidɛyib bo, ki jinh, ki ñuh.  
\v 50 Utonsɔnl nnɔ ya cɛnbaa li baa ní lidaali là nin uyo wà wa maaleh ki teh u li baa ní.  
\v 51 U li bien uʼgbɛnɛnt cɛɛn kí cère wɔ ń lɛ iñuɔn ilele ya nib li lɛ utudɛre wà nnɔ. Nɛn saan nɛ u li te ki muɔh, ki ŋmɔnh iñɔgbɛn.» 
\c 25  
\s1 Bijɛfɛ̀nb piik ya kpɛnjɛnm 
\p  
\v 1 «Tɔ, Uwien ya bɛl li naan bijɛfɛ̀nb piik bà taa' biʼfr, bɛ ń tì tuobe wà ŋmɔbe upiikuɔn nnɔ usɛn bó nɛ.\f + \fr 25:1 \ft Uyo bo, *Sufmbɛ ya piikuɔndaali, piicɛ nin uʼyul nɛ là tì ń jo kí taa uʼjɛkpen kí tì kuɔn.\f* 
\v 2 Biʼni biŋun yé ijɔr, nɛ biŋun mɔ yé biceknb.  
\v 3 Ijɔr nnɔ taa' biʼfr, ka tuke kpɔm.  
\v 4 Biceknb nnɔ taa' biʼfr, ki tuke mikpɔm mɔ ki kpaabe.  
\v 5 Piicɛ nnɔ wuɔke' ma nnɔ, migùɔnm cuo' bɛ nɛ bi gùɔn'. 
\p  
\v 6 «Kuyɔku ya siik, nɛ bi cii' bi wuureh ufaa bo ki teh: ‹Liike mɛn, piicɛ nɛkn' ní ŋɔ. Ñɛ mɛn kí tuobe wɔ usɛn bó.›  
\v 7 Nɛ bijɛfɛ̀nb piik nnɔ kɛ fìnde', ki bondeh biʼfr.  
\v 8 Nɛn saan nɛ ijɔr iŋun nnɔ tɔke' biceknb biŋun nnɔ ki ye: ‹Pu tɛ mɛn mikpɔm, tiʼfr benh yɛ̀ ń kpiin nɛ.›  
\v 9 Nɛ biceknb nnɔ ye: ‹Nì yé fɛnm! Tiʼkpɔm ŋa ń baa tinbi nin ninbi kɛ. Li joh mɛn bà kuɔreh mikpɔm saan kí tì dɛ.›  
\v 10 Bi bure' bɛ ń tì dɛ, nɛ piicɛ baa' ní. Nɛ biceknb biŋun bà bonde' nnɔ paan' piicɛ nnɔ bo, ki kɔn' bi teh nà saan upiikuɔn nnɔ, nɛ bi pìin'. 
\p  
\v 11 «Tɔ, ijɔr nnɔ mɔ lá baa' ní, nɛ ki ye: ‹Cɛnbaa, Cɛnbaa, pìire tí kɔ.›  
\v 12 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: ‹N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ma bɛn nɛ.› 
\p  
\v 13 «Nɛn bo, la gɔh mɛn! Kimɛ na bɛn lidaali là bii uyo wà nɛ.» 
\s1 Bitonsɔnb bita ya kpɛnjɛnm 
\r (Luk 19:11-27) 
\p  
\v 14 «*Uwien ya bɛl tí naan ujɛ wà joh usɛn, ki yin' uʼtonsɔnb ki taa' uʼfaal ki de' bɛ nnɔ nɛ.  
\v 15 U taa' milikbim itur iŋun ki de' uba, ki taa' itur ile ki de' utɔ, ki taa' liturl liba ki de' utɔ mɔ. U de' biʼkɛ bi li fre kí sɔn ma bo nɛ, nɛ ki pɔk ki siere' ki bure'.  
\v 16 Wà teke' itur iŋun nnɔ, i ya tàan bo nɛ u tien' ukpenkpende, ki laa' kpɛle itur iŋun ki pukn'.  
\v 17 Wà teke' itur ile nnɔ mɔ tien' ukpenkpende ki laa' kpɛle itur ile ki pukn'.  
\v 18 Ama wà teke' liturl liba nnɔ jon' ki tì gbin' kubùoku, nɛ ki taa' uʼcɛnbaa ya likbim nnɔ ki subn'. 
\p  
\v 19 «Nì tete, nɛ bitonsɔnb nnɔ ya cɛnbaa lá liɛbe' ní, ki yíe wɔ ń bɛnde uʼfaal kpɛ ma biʼsaan.  
\v 20 Nɛ utonsɔnl wà là teke' itur iŋun nnɔ tuke' ní, itur iŋun ki pukn', ki lá tɔke' wɔ ki ye: ‹Cɛnbaa, a là de' nni itur iŋun nɛ. Liike, nʼmɔ tien' ukpenkpende ki laa' kpɛle itur iŋun ki pukn', yin sɔ.›  
\v 21 Nɛ uʼcɛnbaa ye: ‹Nì mɔn, a yé utonsɔnmɔnmɔn nɛ, ki sɔn' lituonl mɔnmɔnm. A tien' mɔnmɔnm tibont tà waa ni. N li tien ŋɛ tibont tà yɛbe ya ciɛn. Dɛn kí li poknh nin nni.›  
\v 22 Nɛ utonsɔnl wà là teke' itur ile nnɔ mɔ tuke' ní, ki lá tɔke' wɔ ki ye: ‹Cɛnbaa, a là de' nni itur ile nɛ. Liike, nʼmɔ tien' ukpenkpende ki laa' kpɛle itur ile ki pukn', yin sɔ.›  
\v 23 Nɛ uʼcɛnbaa ye: ‹Nì mɔn, a yé utonsɔnmɔnmɔn nɛ, ki sɔn' lituonl mɔnmɔnm. A tien' mɔnmɔnm tibont tà waa ni. N li tien ŋɛ tibont tà yɛbe ya ciɛn. Dɛn kí li poknh nin nni.›  
\v 24 Nɛ utonsɔnl wà là teke' liturl liba nnɔ mɔ tuke' ní, ki lá tɔke' wɔ ki ye: ‹Cɛnbaa, n bɛn aʼbó aʼgbɛr faa nɛ. Ŋa bule' nà saan la, a ceh nɛn saan nɛ. Ŋa cokn' nà saan la, a woreh nɛn saan nɛ.  
\v 25 Nɛn nɛ cère' n sɛn' bujɛwaanbu, ki taa' aʼlikbim, ki gbin' kubùoku ki subn'. Liike, aʼlikbim sɔ.›  
\v 26 Nɛ uʼcɛnbaa ye: ‹Utonsɔnbiɛrɔ sin, ukpaayuon sin, a len' ki ye a bɛn nʼbó, ki ye ma bule' nà saan la, n ceh nɛn saan nɛ, ma cokn' nà saan la, n woreh nɛn saan nɛ.  
\v 27 A bɛn nnɔ ma nnɔ, bɛ tien' ŋa nín taa' nʼlikbim ki tì ble' banki ŋɔ n lá baa ní la, ń lɛ nʼlikbim nin kpɛle kí pukn-i?›  
\v 28 Nɛ ki ye: ‹Fie mɛn uʼturl liba nnɔ, kí taa kí pukn wà ŋmɔbe itur piik nnɔ.  
\v 29 Kimɛ wà kɛ ŋmɔbe la, bi li pukn wɔn nɛ, wɔ ń li ŋmɔbe ki gbien'. Wà ŋa ŋmɔbe la, bi li tonde kí fie u ŋmɔbe nà waamu nnɔ mɔnɔn nɛ.  
\v 30 Utonsɔnbiɛrɔ wuɔ wɔn, wa ŋmɔbe kpɛle; ñɛn wɔ mɛn kí tì wiɛ saali licinñunl ni. Nɛn saan nɛ u li te ki muɔh, ki ŋmɔnh iñɔgbɛn.› » 
\s1 Unil ya Bijɛ li bu binib tibuur 
\p  
\v 31 «*Unil ya Bijɛ li baa ní, ki li tɔke nin Uwien ya tondb kɛ. U ya yo nɛ u li ŋmɔbe ukpiɛke ki gbien', kí kɛ̀le uʼbɛrbiɛk bo tɛn ubɛrciɛn.  
\v 32 Bi li taan uŋɛndun ya nib kɛ uʼnun bó, nɛ wɔ ń bore bɛ tɛn upekpaal boreh ipe nin iwɔ̀b ma bo,  
\v 33 kí taa ipe kí jon nʼnɔjie bó, kí taa iwɔ̀b kí jon uʼnɔgɛn bó.  
\v 34 Nɛn saan nɛ ubɛrciɛn li tɔke bà te uʼnɔjie bó nnɔ kí ye: ‹Ninbi bà nʼBaa tien' nɛ uʼmɔnm nnɔ, dɛn mɛn kí lá ji libɛl là u là bonde' lɛ̀ ki ble' nɛ haali uŋɛndun ya cincinm nnɔ.  
\v 35 Kimɛ mikònm là cuo' nni, nɛ ni de' nni tijier n jin'. Uñuñun là cuo' nni, nɛ ni de' nni miñunm n ñun'. N là yé ucaan, nɛ ni teke' nni.  
\v 36 N là te liñil, nɛ ni de' nni tiwɛngolkaar n gole'. N là bun, nɛ ni baa' ki lá fuonde' nni. N là te lipɛkl ni, nɛ ni baa' nʼsaan.›  
\v 37 Nɛ binimɔ̀nb nnɔ li niire nni kí ye: ‹Yonbdaan, u lɛ yo ba nɛ ti là laa' ŋɛ mikònm ŋmɔbe ŋɛ, ti de' ŋɛ a jin'-i? Ki laa' ŋɛ uñuñun ŋmɔbe ŋɛ, ti de' ŋɛ a ñun'-i?  
\v 38 Ki laa' ŋɛ a yé ucaan, ti teke' ŋɛ? Ki laa' ŋɛ a te liñil, ti de' ŋɛ tiwɛngolkaar a gole'?  
\v 39 Ki laa' ŋɛ a bun bii a te lipɛkl ni, ti baa' ki lá fuonde' ŋɛ?›  
\v 40 Nɛ ubɛrciɛn li jiin bɛ kí ye: ‹N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ni là tien' nnɔ ki de' nʼyaab ibaan nnɔ ma nnɔ, ni tien' ki de' min nɛ.› 
\p  
\v 41 «Nɛ kí tɔke bà te nʼnɔgɛn bó nnɔ kí ye: ‹Ninbi bà Uwien wiɛ' nɛ miŋùum nnɔ, jɛnde mɛn nʼsaan, kí tì kɔ Uwien sɛ̀re' umu wà wa ń kpiin, ki ble' usɛnpol nin uʼtondb nnɔ ni.  
\v 42 Kimɛ mikònm là cuo' nni, nɛ na de' nni jier n jin'. Uñuñun là cuo' nni, nɛ na de' nni ñunm n ñun'.  
\v 43 N là yé ucaan, nɛ na teke' nni. N là te liñil, nɛ na de' nni wɛngolkaar n gole'. N là bun bii n là te lipɛkl ni, nɛ na baa' ki lá fuonde' nni.›  
\v 44 Nɛ biʼmɔ li niire nni kí ye: ‹Yonbdaan, u lɛ yo ba nɛ ti là laa' ŋɛ, mikònm ŋmɔbe ŋɛ bii uñuñun ŋmɔbe ŋɛ bii a yé ucaan bii a te liñil bii a bun bii a te lipɛkl ni, nɛ ta tore' ŋɛ?›  
\v 45 Nɛ n li jiin biʼmɔ kí ye: ‹N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, na là tore' nʼyaab ibaan nnɔ ma nnɔ, na tore' min nɛ.›  
\v 46 Bi li lɛ utudɛre wà ŋa ŋmɔbe gbenm. Ama binimɔ̀nb nnɔ bɛn li lɛ limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm nɛ.» 
\c 26  
\s1 Bi kpaan' iyɛ bɛ ń ku Yesu 
\r (Mark 14:1-2; Luk 22:1-2; San 11:45-53) 
\p  
\v 1 Uyo wà *Yesu len' niʼkɛ ki tì gben' nnɔ nɛ ki tɔke' uʼpanpaankaab ki ye:  
\v 2 «Ni bɛn ki ye iwien ile gɛ̀bre' la, tinbi Sufmbɛ li jele tiʼPak ya nacenku. U ya yo nɛ bi li taa Unil ya Bijɛ kí ŋukn binib, bɛ ń tì kpɛ wɔ udɔpɔnpɔn bo.» 
\p  
\v 3 Tɔ, bitɔtuɔrciɛnb nin Sufmbɛ ya ciɛnb taan' bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn Kayif den u luo bo  
\v 4 ki kpaan' iyɛ ki ye bi li bɔle nɛ kí cuo Yesu, kí ku wɔ.  
\v 5 Nɛ ki tɔkeh tɔb ki teh: «Ti la cuo wɔ mɛn kunacenku nnɔ ya yo. Ti cuo' wɔ u ya yo la, udu ya nib li kpre.» 
\s1 Upii uba wule' Yesu ya yul bo lɛfina 
\r (Mark 14:3-9; San 12:1-8) 
\p  
\v 6 *Yesu là te Betani ya du ni, Simɔn, ujend den.  
\v 7 U jinh uyo wà nnɔ nɛ upii uba kɔn' ní ki tuke lɛfina uba uʼdaaku faa cɛɛn alabaat\f + \fr 26:7 \fq Alabaat \ft yé litɛnl liba ya bol nɛ liʼdaaku faa cɛɛn.\f* ya dingl ni, bi yih lɛfina nnɔ naar. Upii nnɔ taa' lɛfina nnɔ kɛ ki wuwule' *Yesu ya yul bo.  
\v 8 Uʼpanpaankaab laa' nnɔ ma nnɔ nɛ biʼbenku ni ben', nɛ bi ye: «Bɛ tien' u ñɛ̀nde' lɛfina wuɔ nɔ?  
\v 9 Ti bi li fre kí kuɔre wɔ kí lɛ ilike yì ń li yɛbe kí taa kí de bijiinb-a!» 
\p  
\v 10 *Yesu bɛnde' bi lienh nà bo, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Bɛ tien' ni ŋaabeh upii wuɔ ya yɛnm nɔ nnɔ? U tien' nni nà mɔn nɛ.  
\v 11 Bijiinb lì li te niʼsaan uyo kɛ nɛ; ama min ŋa ń li te niʼsaan uyo kɛ.  
\v 12 U taa' lɛfina wuɔ ki wule' nʼgbɛnɛnt bo ma nnɔ, u bonde' nʼsubm nɛ.  
\v 13 N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, bi li kpaande tigbɛmɔnmɔnt tuu uŋɛndun ni nà saan kɛ nnɔ, bi li len u tien' nà nɔ bó, ŋɔ binib ń li tiɛn uʼbó.» 
\s1 Sudas yíe wɔ ń kuɔre Yesu 
\r (Mark 14:10-11; Luk 22:3-6) 
\p  
\v 14 *Yesu ya panpaankaab piik nin bile ya uba, bi yih wà Sudas Iskariyɔt nnɔ jon' *bitɔtuɔrciɛnb saan,  
\v 15 ki tì niire' bɛ ki ye: «N taa' *Yesu ki ŋukn' nɛ la, ni li de nni ba?» Nɛ bi kaan' ilike ya kur pita ki de' wɔ.  
\v 16 Nɛn daali nɛ u cin' ki nuunh u li ñɛ isɛn yà kí taa *Yesu kí ŋukn bɛ. 
\s1 Yesu nin uʼpanpaankaab jele' Pak ya nacenku 
\r (Mark 14:12-21; Luk 22:7-14, 21-23; San 13:21-30) 
\p  
\v 17 Kpɔnɔ wà ŋa ŋmɔbe ñɔke ya nacenku ya cincindaali, nɛ *Yesu ya panpaankaab nɛkn' wɔ ki niire' wɔ ki ye: «A yíe tí tien ŋɛ Pak ya nacenku ya jier lɛ saan-i?»  
\v 18 Nɛ u jiin' bɛ ki ye: «Ní jo udu bó udaan uba saan, kí tì tɔke wɔ ki ye: ‹TiʼCɛnbaa ye uʼyo baa'-a, wɔn nin uʼpanpaankaab li baa kí lá ji Pak ya nacenku ya jier a ya den nɛ.› »  
\v 19 Nɛ uʼpanpaankaab tien' u tɔke' bɛ ma bo, nɛ ki tien' kunacenku nnɔ ya jier. 
\p  
\v 20 Nì juɔre' nɛ *Yesu nin uʼpanpaankaab piik nin bile nnɔ kɛ̀le' ki jinh.  
\v 21 Bi jinh uyo wà nnɔ, nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, niʼni uba li kuɔre nni.»  
\v 22 Biʼyɛnm saa' ki gbien', nɛ biʼkɛ niireh wɔ jɛjɛ ki teh: «Yonbdaan, n teh min ŋa ñí-a?»  
\v 23 Nɛ u ye: «Min nin wà taan' ki paan' lisɛnl ni nɔ nɛ li kuɔre nni.  
\v 24 Unil ya Bijɛ li kpo tɛn nì kɛle' uʼbo *Uwien ya gbɔnku ni ki ye ma bo nnɔ nɛ. Ama unil wà li kuɔre wɔ nnɔ, nì bre udaan bo. Ba bi maa' wɔ mɔnɔn la, nì bi li tu.»  
\v 25 Nɛ Sudas wà li kuɔre wɔ nnɔ mɔ niire' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, n teh min ŋa ñí-a?» Nɛ *Yesu ye: «A ye nnɔ.» 
\s1 Yonbdaan ya jier 
\r (Mark 14:22-26; Luk 22:14-20; 1 Korɛnt 11:23-25) 
\p  
\v 26 Bi te ki jinh tijier ma nnɔ, nɛ *Yesu yuure' kpɔnɔ, ki faare' Uwien, ki kɔkuɔ', ki taa' ki de' bɛ, ki ye: «Teke mɛn kí ŋmɔn, nà sɔ yé nʼgbɛnɛnt.»  
\v 27 Nɛ ki taa' midaam mɔ, ki faare' Uwien, ki taa' ki de' bɛ, ki ye: «Niʼkɛ ń ñu mɛn,  
\v 28 nà sɔ yé nʼsɛ̀m. Mɛn nɛ wɔngeh ki teh Uwien cuo' nin binib kujɔtieku. Mì li puube binib bà yɛbe ya kpɛle bo ŋɔ Uwien ń fère bɛ biʼbiɛre.  
\v 29 N tɔkeh nɛ nɛ, ma ji li faa kí ñu daam\f + \fr 26:29 \fq Midaam \ft nnɔ yé isibii ya daam mà bi yih mɛ̀ fɛn nnɔ nɛ.\f*, haali kí tì baa lidaali là min nin ninbi li liɛbe kí taan kí ñu mɛ̀ midɛfɛ̀nm nʼBaa ya bɛl ni.» 
\p  
\v 30 Bi gɛn' Uwien ya yuon ki gben', nɛ ki ñɛn' ki don' Olifi ya siin ya juɔl bo. 
\s1 Yesu tɔke' Piɛr ki ye u li niɛ kí ye wa bɛn wɔ 
\r (Mark 14:27-31; Luk 22:31-34; San 13:36-38) 
\p  
\v 31 Tɔ, *Yesu tɔke' uʼpanpaankaab ki ye: «Kuñɔnku kuu nɔ, nà li tu nni nnɔ li cère niʼkɛ ń sɛn kí dàan nni, kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹N li ku upekpaal, nɛ upepɛke kɛ ń yɛre.›  
\v 32 Ama uyo wà n li mɛkre bitɛnkpiib ni nnɔ, n li liere nɛ kí jo Galile.»  
\v 33 Nɛ Piɛr tɔke' wɔ ki ye: «Nà li tu ŋɛ nnɔ li cère biʼkɛ ń sɛn kí dàan ŋɛ mɔnɔn la, min ŋa ń sɛn kí dàan ŋɛ fiebu.»  
\v 34 Nɛ *Yesu ye: «N tɔkeh ŋɛ imɔ̀n nɛ, kuñɔnku kuu, a li niɛ bolm mita kí ye ŋa bɛn nni nɛ kí yaan ukuojɛ ń muɔ.»  
\v 35 Nɛ Piɛr ye: «Haali bi li ku min nin sin kɛ mɔnɔn la, ma ń niɛ kí ye ma bɛn ŋɛ.» Nɛ uʼpanpaankaab kɛ mɔ len' nnɔ. 
\s1 Yesu kàare' niba saan bi yih nɛ̀ Gɛtsemani 
\r (Mark 14:32-42; Luk 22:39-46) 
\p  
\v 36 Tɔ, *Yesu nin uʼpanpaankaab tì baa' niba saan, bi yih nɛ̀ Gɛtsemani. Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Juore mɛn niɛ saan, ń jɛnde kí tì kàare.»  
\v 37 Nɛ ki taa' Piɛr nin Sebede ya bijiɛb bile ki bure'. Bujɛwaanbu cin' ki kɔh wɔ nɛ uʼyɛnm saah,  
\v 38 nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Nʼyɛnm saa' ki tì kɛnde' tɛn mikuum nɛ benh nin nni. Niʼmɔ ń juore niɛ saan, ki la gɔh.» 
\p  
\v 39 U jɛnde' waamu, nɛ ki pùon', ki kàareh ki teh: «O, nʼBaa, nì tuo' la, á cère ijɛnd yiɛ ń jɛnde nni. Ama la cère nɛ̀ ń li yé min yíe ma bo, cère nɛ̀ ń li yé sin yíe ma bo.» 
\p  
\v 40 U liɛbe' ní uʼpanpaankaab bita nnɔ saan, ki laa' bi dɔ ki gɔh nɛ, nɛ u tɔke' Piɛr ki ye: «O! Na ń fre kí la gùɔn kukurku kuba mɔnɔn-ii?  
\v 41 La gɔh mɛn, kí li kàareh ŋɔ ki la lu biikm ni. Niʼyɛnm yíe, ama mituɔm nɛ pɔre' nɛ.» 
\p  
\v 42 Nɛ ki tí jɛnde' waamu, ki kàare' nle bo ki ye: «O, nʼBaa, na ń tuo á jɛnde nʼsaan ijɛnd yiɛ nɔ la, cère aʼyíem ń tien.»  
\v 43 U tí liɛbe' ní uʼpanpaankaab bita nnɔ saan, ki laa' bi tí gɔh nɛ, kimɛ migùɔnm nɛ ñɔ̀nde' bɛ. 
\p  
\v 44 Nɛ u dàan' bɛ, ki tí jɛnde' waamu, nɛ ki kàare' nta bo nin i ya ñɔbonbaab.  
\v 45 U tí liɛbe' ní uʼpanpaankaab nnɔ saan, nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Ni biɛ ki fuoreh nɛ ki gɔh-a! Uyo nɛkn' ní ŋɔ! Bi li taa Unil ya Bijɛ kí ŋukn bibiɛrdɛnb.  
\v 46 Fii mɛn tí jo. Liike mɛn, wà kuɔre' nni nnɔ nɛkn' ní ŋɔ.» 
\s1 Yesu ya cuom 
\r (Mark 14:43-50; Luk 22:47-53; San 18:3-12) 
\p  
\v 47 U laan biɛ ki lienh nɛ Sudas uʼpanpaankaab piik nin bile nnɔ ya uba baa' ní nin linigociɛnl bi tuke mujusiemu nin ilɛnbɛn. Bitɔtuɔrciɛnb nin Sufmbɛ ya ciɛnb nɛ sɔn' bɛ ní.  
\v 48 Sudas wà kuɔre' *Yesu nnɔ tɔke' linigol nnɔ ki ye: «Ni lá laa' n jon' ki tì lɔkn' wà la, wɔn nínɔ, ní cuo wɔ.» 
\p  
\v 49 U pɔk ki cuon' ki nɛkn' Yesu, nɛ ki ye: «Cɛnbaa, n fuondeh ŋɛ,» nɛ ki lɔkn' wɔ.  
\v 50 Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye: «Nʼjɔ, tien a baa' á tien nà.» 
\p Nɛn saan nɛ binib nnɔ nɛkn' ki lá cuo' Yesu.  
\v 51 Bà te Yesu saan nnɔ ya uba nɛ̀re' uʼjusiek ki gɛ' ki paare' bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn ya tonsɔnl uba ya tubl.  
\v 52 Nɛ *Yesu tɔke' wɔ ki ye: «jiin aʼjusiek nnɔ kí cùɔn kiʼtuɔku ni, kimɛ wà kɛ kuuleh nin kijusiek la, kijusiek nɛ li ku uʼmɔ.  
\v 53 Ŋa bɛn ki ye n miɛ' nʼBaa Uwien la, u li sɔn ní uʼtondb icɛk icɛk piik nin ile nʼsaan fɛnfɛnnɔ-ɔɔ?\f + \fr 26:53 \ft Erom ya sojacɛkl liba ya sojambɛ là li baa tɛn itur iluob.\f* 
\v 54 N tien' nnɔ la, nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni nnɔ li tien mila kí tien-i?» 
\p  
\v 55 Nɛn saan nɛ u tɔke' linigol nnɔ ki ye: «Ni tuke mujusiemu nin ilɛnbɛn ní lá cuo nni tɛn n yé udukond nɛ-a! N là kaah idaan kɛ *Uwien ya duku ya luo bo ki wɔknh binib, nɛ na cuo' nni u ya yo.  
\v 56 Nɛn kɛ tien' ŋɔ *Uwien ya ñɔbonsɔknb là kɛle' nà *Uwien ya gbɔnku ni nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ.» 
\p Nɛn saan nɛ uʼpanpaankaab kɛ sɛn' ki dàan' wɔ. 
\s1 Sufmbɛ ya buur ya cɛkl yaab bun' Yesu tibuur 
\r (Mark 14:53-65; Luk 22:54-55, 63-71; San 18:13-14, 19-24) 
\p  
\v 57 Binib bà cuo' *Yesu nnɔ taa' wɔ ki jon' bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn Kayif den, *Yiko ya wɔnwɔknb nin Sufmbɛ ya ciɛnb taan' nà saan nnɔ.  
\v 58 Piɛr pɛ *Yesu bo, ki te fɔnfɔkm, ki tì baa' bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn den nɛ ki kɔn' ki tì kɛ̀le' biguguurb saan, wɔ ń liike nì li gben ma bo.  
\v 59 Bitɔtuɔrciɛnb nin tibuur ya cɛkl yaab kɛ nuunh bi li dule kutonnɛnku kùa bo kí biin Yesu ŋɔ kí ku wɔ nɛ.  
\v 60 Nin binib baa' ki lá nɛn' uʼbo kutonnɛnku ki yɛbe ma kɛ nnɔ, ba laa' uʼbiil. Mifɔfɔrm nɛ biñɔŋmaadɛnb bile baa'  
\v 61 ki lá len' ki ye: «Ujɛ wuɔ len' ki ye: ‹N li fre kí bere Uwien ya duku, kí liɛbe kí mɛ kù iwien ita.› » 
\p  
\v 62 Nɛ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn fii' ki sere', ki tɔke' *Yesu ki ye: «Ŋa ń len kí jiin-ii? Ŋa ŋmɔbe tuba á len kí jiin binib bà biindeh ŋɛ nɔ-ɔɔ?»  
\v 63 *Yesu ŋmin, nɛ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn tɔke' wɔ ki ye: «Uwien wà fuobe ya yel bo, a yé Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo, ki yé Uwien ya Bijɛ nɛ la, tɔke tɛ.»  
\v 64 Nɛ *Yesu ye: «Sin nɛ ye nnɔ. Ama n tɔkeh nɛ nɛ, kí ñɛ fɛnfɛnnɔ kí taa kí li joh, ni li lɛ Unil ya Bijɛ kɛ Uwien, mituɔm kɛ ya daan ya jie bó, ki li lɛ wɔ titɛwɔlgbɔnt ni paaki bó, u we ní.» 
\p  
\v 65 U len' nnɔ ma nnɔ, nɛ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn kɛre' wɔn bugbɛn ya liɛrl,\f + \fr 26:65 \ft Sufmbɛ bo kí \fq kɛre \ft liliɛrl ya tingi si: unil ya benku ni ben' bii u te uyɛnsaa ni nɛ.\f* nɛ ki ye: «U suke' Uwien nɛ. Ta ji nuunh mɔ̀nkunl. Ni cii' u suke' Uwien ma bo.  
\v 66 Ni maaleh mila?» Nɛ bi ye: «U kpɛ mikuum nɛ.» 
\p  
\v 67 Nɛn saan nɛ bi cɛreh uʼnun bó tiñinsɛnt, ki kureh wɔ, nɛ bitɔb mɔ kpɔ̀breh wɔ itɛnpɛ,  
\v 68 ki tɔkeh wɔ ki teh: «A yé Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo la, bukre wà ñi' ŋɛ.» 
\s1 Piɛr niɛ' ki ye wa bɛn Yesu 
\r (Mark 14:66-72; Luk 22:56-62; San 18:15-18, 25-27) 
\p  
\v 69 Tɔ, Piɛr kɛ uluo bo, nɛ upiitonsɔnl uba baa' ki lá tɔke' wɔ ki ye: «Aʼmɔ là te nin Galile ya *Yesu wuɔ nɛ.»  
\v 70 Nɛ Piɛr niɛ' biʼkɛ ya nun bó ki ye: «Ma bɛn a ye á ye bà.»  
\v 71 U joh bunañɔjɛbu bó, nɛ upiitonsɔntɔ laa' wɔ, ki tɔke' binib bà te niʼsaan nnɔ ki ye: «Ujɛ wuɔ mɔ là te nin Nasarɛt ya *Yesu nɛ.»  
\v 72 Nɛ u tí niɛ' ki pole' ki ye: «Ma bɛn ujɛ bugbɛn.» 
\p  
\v 73 Nì pukn' waamu, nɛ binib bà te niʼsaan nnɔ baa' ki lá tɔke' wɔ ki ye: «Nì yé imɔ̀n nɛ, aʼmɔ yé *Yesu yaab ya uba nɛ; aʼlenm nɛ wɔngeh a yé nà bó yɔ.»  
\v 74 Nɛ Piɛr cin' ki niɛh ki poleh ki teh «Ma bɛn ujɛ wuɔ nɔ. N nɛn' la, Uwien la dàan nni.» Nɛ ukuojɛ pɔk ki muɔ' i ya tàan bo.  
\v 75 Nɛn saan nɛ Piɛr tiɛre' *Yesu bi tɔke' wɔ ma ki ye: «A li niɛ bolm mita kí ye ŋa bɛn nni nɛ kí yaan ukuojɛ ń muɔ nnɔ.» Nɛ ki ñɛn' saali, ki tì muɔ' ki gbiɛnde' cɛɛn. 
\c 27  
\s1 Bi tuke Yesu ki jon' Pilat saan tibuur 
\r (Mark 15:1; Luk 23:1-2; San 18:28-32) 
\p  
\v 1 Nì faa' kutɛnŋɛsɔnsɔnku, nɛ bitɔtuɔrciɛnb nin Sufmbɛ ya ciɛnb kɛ kɛ̀le' ki bonde' ki liike' bi li tien ma kí ku Yesu.  
\v 2 Bi lòle' wɔ, nɛ ki taa' wɔ ki tì ŋukn' gobina Pilat. 
\s1 Sudas kpo' ma bo 
\r (Itùon 1:18-19) 
\p  
\v 3 Tɔ, Sudas wà kuɔre' *Yesu nnɔ laa' bi bun' *Yesu tibuur ki ye u kpɛ mikuum ma nnɔ, uʼyɛnm ŋaabe' ki gbien', nɛ u jiin' ilike ya kur pita nnɔ, wɔ ń tì de bitɔtuɔrciɛnb nin Sufmbɛ ya ciɛnb,  
\v 4 nɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «N bii' nɛ. N kuɔre' unil wà ŋa ŋmɔbe biil nɛ.» Nɛ bi ye: «Na yé ti ya gbɛr, aʼyaar nínɔ.»  
\v 5 Nɛ u taa' ilike ya kur nnɔ ki wiɛ' Uwien ya duku ni, ki siere', nɛ ki jon' ki tì jɔn' uʼba. 
\p  
\v 6 Tɔ, bitɔtuɔrciɛnb gɛ̀ngɛ̀nde' ilike ya kur nnɔ, nɛ ki ye: «Nì yé misɛ̀m ya like nɛ. Tiʼyiko ŋa ń tuo tí taa yì kí kpìen Uwien ya duku ya liklɛkl ni.»  
\v 7 Bi gbiere' ki liike' bi li tien yì ma, nɛ ki taa' yì ki dɛ' umaar ya kpàabu, bɛ ń li subeh bicɛnb.  
\v 8 Nɛn bo nɛ bi yih niʼsaan «Misɛ̀m ya kpàabu» haali nin fɛnfɛnnɔ. 
\p  
\v 9 Nì tien' *Uwien ya ñɔbonsɔknl Seremi là len' ma ki ye: «Bi taa' ilike ya kur pita nɛ; Israyɛl yaab là kpaan' udaan ya daaku ubiɛn wà nnɔ,  
\v 10 nɛ ki dɛ' umaar ya kpàabu. Yonbdaan là tɔke' nni ki ye nnɔ nɛ.» 
\s1 Pilat bun' Yesu tibuur 
\r (Mark 15:2-5; Luk 23:3-5; San 18:33-38) 
\p  
\v 11 *Yesu se gobina Pilat ya nun bó, nɛ u niire' wɔ ki ye: «Sin, a yé Sufmbɛ ya bɛr nɛ-ɛɛ?» Nɛ Yesu jiin' wɔ ki ye: «Sin nɛ ye nnɔ.»  
\v 12 Bitɔtuɔrciɛnb nin Sufmbɛ ya ciɛnb biindeh Yesu, ama wa len' tuba.  
\v 13 Nɛ Pilat tɔke' wɔ ki ye: «Ŋa ciih bi biindeh ŋɛ mibiinm mà kɛ ya bol-ii?»  
\v 14 Ama *Yesu ŋa jiin' wɔ ñɔbonl liba mɔnɔn. Nɛn nɛ cuo' wɔ miyɔkm cɛɛn. 
\s1 Bi bun' Yesu tibuur ki ye u kpɛ mikuum 
\r (Mark 15:6-15; Luk 23:13-25; San 18:39–19:16) 
\p  
\v 15 Sufmbɛ ya Pak ya nacenku kɛ nacenku ya yo la, Pilat tì ń ñɛn lipɛkl ya nil wà linigol yíe wɔ nɛ kí wiɛ.  
\v 16 U ya yo ki laa' unil uba te lipɛkl ni uʼyel kpére', bi yih wɔ *Yesu Barabas.  
\v 17 Linigol taan' ma nnɔ, nɛ Pilat niire' lɛ̀ ki ye: «Ni yíe ń ñɛn ŋmɛ lipɛkl ni? *Yesu Barabas bii *Yesu wà bi yih wɔ *Kristo nnɔ?»  
\v 18 Pilat niire' nnɔ, kimɛ u bɛn ki ye bitɔtuɔrciɛnb nin Sufmbɛ ya ciɛnb ŋmɔbe kinɛnk nɛ *Yesu bo. Nɛn nɛ cère' bi taa' wɔ ki lá ŋukn' wɔ. 
\p  
\v 19 Uyo wà Pilat kɛ ki buh *Yesu tibuur nnɔ, nɛ uʼpo sɔn' ki tɔke' wɔ ki ye: «La taa aʼgbɛr kí kuɔn ujɛ wà ŋa ŋmɔbe biil nɔ ya gbɛr ni. Kimɛ ujɛ bugbɛn bo, n dɛkn' tidɛknt kuñɔnku kuu tù wiɛbe nni cɛɛn.» 
\p  
\v 20 Ama bitɔtuɔrciɛnb nin Sufmbɛ ya ciɛnb sure' linigol nnɔ ki ye lɛ ń tɔke Pilat wɔ ń wiɛ bɛ Barabas, kí ku Yesu.  
\v 21 Nɛ Pilat tí niire' bɛ ki ye: «Bijɛb bile biɛ ni, ni yíe ń wiɛ u la?» Nɛ bi ye: «Wiɛ Barabas.»  
\v 22 Nɛ Pilat niire' bɛ ki ye: «Nnɔ la, *Yesu wà bi yih wɔ *Kristo nnɔ, n li tien wɔ mila?» Nɛ biʼkɛ ye: «Bɛ ń kpɛ wɔ udɔpɔnpɔn bo.»  
\v 23 Nɛ u tí niire' bɛ ki ye: «U tɛ́n ki bii' li lɛ biil nɛ?» Nɛ bi tùɔreh ki wuureh ki gbiekeh ki teh: «Bɛ ń kpɛ wɔ udɔpɔnpɔn bo.» 
\p  
\v 24 Pilat laa' wa ń fre kí tien niba, bi kpireh ki joh nɛ, nɛ u taa' miñunm, ki nire' biʼnun bó, nɛ ki ye: «Ma te ujɛ wuɔ ya kuum ni. Nì yé ni ya gbɛr nɛ.»  
\v 25 Nɛ biʼkɛ ye: «Cère uʼkuum ń li yé tinbi nin tiʼbumu ya gbɛr.»  
\v 26 Pilat wiɛ' bɛ Barabas, ki cère' uʼsojambɛ ñi' *Yesu inalɛbe, nɛ u taa' wɔ ki de' bɛ bɛ ń tì kpɛ wɔ udɔpɔnpɔn bo. 
\s1 Sojambɛ lɛh Yesu 
\r (Mark 15:16-20; San 19:2-3) 
\p  
\v 27 Tɔ, Pilat ya sojambɛ nnɔ taa' *Yesu ki kɔn' Pilat den uluo bo, nɛ ki taan' biʼcɛkl ya sojambɛ kɛ, ki guɔn' ki linde' wɔ,  
\v 28 ki gore' wɔ, nɛ ki taa' kuliɛrmɔ́nmɔ́nku kuba ki goln' wɔ,  
\v 29 ki taa' ikonkon ki lònlòn' uyukpɛkpiɛ ki kpɛle' uʼyul, ki taa' lilɛnbɛnl ki ŋukn' uʼnɔjie ni, nɛ ki gbaandeh uʼnun bó, ki lɛh wɔ ki teh: «Sufmbɛ ya bɛrɔ, ti fuondeh ŋɛ-a!»  
\v 30 Nɛ ki cɛreh uʼbo tiñinsɛnt, ki taah lilɛnbɛnl nnɔ ki kpaakeh uʼyul bo.  
\v 31 Bi lɛ̀' wɔ ki tì gben', nɛ ki gore' kuliɛrmɔ́nmɔ́nku nnɔ, ki taa' uʼwɛngolkaar ki jiin' ki goln' wɔ, nɛ ki taa' wɔ ki bure' bɛ ń tì kpɛ udɔpɔnpɔn bo. 
\s1 Bi kpɛ' Yesu udɔpɔnpɔn bo 
\r (Mark 15:21-32; Luk 23:26-43; San 19:17-27) 
\p  
\v 32 Bi tì ñɛh udu ni ma nnɔ, nɛ ki cende' ujɛ uba bi yih wɔ Simɔn, u yé Sirɛnn ya du ya nil nɛ. Bi cuo' ujɛ bugbɛn ki wɔbn' wɔ, wɔ ń tuke *Yesu ya dɔpɔnpɔn.  
\v 33 Bi tì baa' niba saan, bi yih nɛ̀ Golgota, niʼtingi si: «Kuyukpɔbku ya Bùol.»  
\v 34 Nɛ ki taa' midaam mà cuuke' nà to kɛrkɛri ki de' Yesu, ki ye wɔ ń ñu. U lèn', nɛ ki yìe' ka ñun'. 
\p  
\v 35 Sojambɛ nnɔ kpɛ' wɔ udɔpɔnpɔn bo. Nɛ ki taa' uʼwɛngolkaar ki fùɔre' imúɔn ki gbiire' tù,  
\v 36 nɛ ki kɛ niʼsaan ki gu wɔ.  
\v 37 Bi là kɛle' nà cère' bi kpɛ' wɔ nnɔ ki tɛbn' uʼdɔpɔnpɔn bo uʼyul bó. Bi là kɛle' ki ye: «Sufmbɛ ya bɛr *Yesu sɔ nɔ.»  
\v 38 Bi kpɛ' idukond ile mɔ uʼsaan idɔpɔnpɔn bo, bi kpɛ' uba uʼnɔjie bó, ki kpɛ' uʼtɔ uʼnɔgɛn bó. 
\p  
\v 39 Binib bà gɛ̀breh niʼsaan nnɔ sukreh wɔ ki gònbeh iyul ki tɔkeh wɔ  
\v 40 ki teh: «Sin wà ye a li bere Uwien ya duku kí liɛbe kí mɛ kù iwien ita nnɔ, ŋmiɛn aʼba-a! A yé Uwien ya Bijɛ la, jiire ní udɔpɔnpɔn wuu bo-a!» 
\p  
\v 41 Nɛ bitɔtuɔrciɛnb nin Yiko ya wɔnwɔknb nin Sufmbɛ ya ciɛnb mɔ lɛh wɔ ki teh:  
\v 42 «U ŋmiɛn' binitɔb nɛ, ka ń fre kí ŋmiɛn uʼba-a! U yé Israyɛl yaab ya bɛr la, wɔ ń jiire ní udɔpɔnpɔn wuu bo fɛnfɛnnɔ, ŋɔ tí teke wɔ kí ji.  
\v 43 U du Uwien bo nɛ, ki tɔke' ki ye u yé Uwien ya Bijɛ. Uwien yíe wɔ la, wɔ ń ŋmiɛn wɔ fɛnfɛnnɔ.» 
\p  
\v 44 Nɛ idukond yà bi kpɛ' yɛ̀ uʼsaan idɔpɔnpɔn bo nnɔ mɔ sukreh wɔ nnɔ. 
\s1 Yesu ya kuum udɔpɔnpɔn bo 
\r (Mark 15:33-41; Luk 23:44-49; San 19:28-30) 
\p  
\v 45 Tɔ, kuwensiiku ya yo nɛ nì ci' ki bìike' utingbɛn kɛ bo ki tì baa' kutaajuɔku tikur tuta ya yo.  
\v 46 Nì tuoh tikur tuta ya yo nɛ *Yesu wuure' ufaa bo ki ye: «Eli, Eli, lama sabaktani?» Niʼtingi si: «NʼWien, nʼWien, bɛ tien' a wiɛ' nni?» 
\p  
\v 47 Binib bà se niʼsaan nnɔ ya biba ŋa cii' u wuure' ki ye bà mɔnmɔnm nɛ ki ye: «U lii yih Eli nɛ.»  
\v 48 Nɛ biʼni uba sɛn' i ya tàan bo ki jon' ki tì yuure' ticitɔnt, ki lá sèkn' midɛŋmiŋmiikm miba ni, ki taa' ki tuun' lilɛnbɛnl bo, ki tɛnde' ki kòle' uʼñɔbu ki ye wɔ ń muɔre.  
\v 49 Nɛ bà sìen nnɔ ye: «Dàan, tí liike *Eli li baa kí lá ŋmiɛn wɔ bii wa ń baa.» 
\p  
\v 50 Nɛn saan nɛ *Yesu tí wuure' ufaa bo, nɛ ki kpo'.  
\v 51 U ya yo nɛ kukpɛlcɛkpɛkpiɛku kùa bore' Uwien ya duku ni bolm mile nnɔ kɛre' kuʼsiik ni paaki ki tì ci' tingi. Kitink jènge', itɛn yɛyɛkre',  
\v 52 ikul bibiire', nɛ Uwien cère' binib bà là pɛ uʼsɛn bo ki kpo' nnɔ mɛkre' ki yɛbe.  
\v 53 Bi ñɛn' ikul ni, nɛ *Yesu mɛkre' uyo wà bitɛnkpiib ni nnɔ, bi kɔn' Uwien ya du Yerusalɛm ni, ki cère' binib laa' bɛ ki yɛbe. 
\p  
\v 54 Sojambɛ kobk ya ciɛn nin sojambɛ bà te *Yesu saan ki gu wɔ nnɔ laa' kitink jènge' ma, ki laa' tibont tà kɛ tien' nnɔ, nɛ nì cuo' bɛ bujɛwaanbu ki gbien', nɛ bi ye: «Imɔ̀n, ujɛ wuɔ mɔnbe ki yé Uwien ya Bijɛ nɛ.»  
\v 55 Bipiib biba mɔ là te niʼsaan ki yɛbe, ki se fɔnfɔkm ki likeh. Bi là ñɛn' haali Galile nɛ ki pɛ uʼbo ki toreh wɔ.  
\v 56 Biʼni biba si: Mari Madelɛnn nin Saak nin *Yosɛf ya naa Mari nin Sebede ya bijiɛb ya naa. 
\s1 Yesu ya subm 
\r (Mark 15:42-47; Luk 23:50-56; San 19:38-42) 
\p  
\v 57 Nì juɔre', nɛ ufàadaan uba baa' ní ki yé Arimate ya nil, bi yih wɔ *Yosɛf. U mɔ là yé *Yesu ya panpaankɛ nɛ.  
\v 58 U jon' Pilat saan ki tì tɔke' wɔ ki ye u tuo' la, wɔ ń cɛ̀be wɔ *Yesu ya gbɛnɛnt. Nɛ Pilat de' usɛn ki ye bɛ ń cɛ̀be wɔ tù.  
\v 59 Nɛ *Yosɛf taa' *Yesu ya gbɛnɛnt, ki taa' kukpɛlcɛfɛ̀nku ki tɛntɛn' tù,  
\v 60 ki taa' tù ki tì ble' ufɛle uba ni, ki binde' kutɛngbengbenku kuba, ki bìin' bufɛnañɔbu nɛ ki bure'. U là cère' bi cube' ufɛle nnɔ kujɔtɛnku kuba ya kɛle ni nɛ ki de' wɔn bugbɛn. Ba laan là sube' nil len.\f + \fr 27:60 \ft Sufmbɛ là subeh bitɛnkpiib nnɔ nɛ.\f* 
\v 61 Mari Madelɛnn nin Maritɔ nnɔ mɔ là te niʼsaan, ki kɛ likul nnɔ ya nun bó. 
\s1 Sojambɛ gu Yesu ya kul 
\p  
\v 62 Lidaali là bi bondeh *Saba ya daali nnɔ gɛ̀bre', nì faa' nɛ bitɔtuɔrciɛnb nin *Farisiɛnmbɛ taan' ki jon' Pilat saan,  
\v 63 ki tɔke' wɔ ki ye: «Cɛnbaa, ti tiɛre' ki ye utonnɛndaan nnɔ là fuobe ma nnɔ, u là ye u kpo' la, wienta daali u li mɛkre bitɛnkpiib ni.  
\v 64 Nɛn bo, cère sojambɛ ń li gu uʼkul, ki tì baa' wienta daali, ŋɔ uʼpanpaankaab la baa kí lá suu kí ñɛn uʼgbɛnɛnt, kí tɔke binib kí ye u mɛkre' bitɛnkpiib ni nɛ. Bi tien' nnɔ la, ku ya tonnɛnfɔrkaaku li cɛn kukpiɛku.»  
\v 65 Nɛ Pilat ye: «Sojambɛ sɔ. Li joh mɛn ki tì cère bɛ ń li gu uʼkul ni yíe ma bo.»  
\v 66 Nɛ bi bure' ki tì pɔle' ki diɛke' litɛnl là bi likul nnɔ, ki cère' sojambɛ nnɔ gu. 
\c 28  
\s1 Yesu mɛkre' bitɛnkpiib ni 
\r (Mark 16:1-10; Luk 24:1-12; San 20:1-10) 
\p  
\v 1 *Saba ya daali gɛ̀bre', kutaaku kùa li faa nnɔ, nɛ Mari Madelɛnn nin Maritɔ wɔre' ki fii' ki jon' bɛ ń tì gɔnde likul nnɔ.  
\v 2 I ya tàan bo nɛ kitink jènge' ki gbien', nɛ Yonbdaan ya tond uba ñɛn' paaki bó ní, ki lá biire' litɛnl nnɔ ki binde' lɛ̀, ki kɛ̀le' liʼbo.  
\v 3 U windeh tɛn utɛmɛknde, nɛ uʼwɛngolkaar pìen tein.  
\v 4 Sojambɛ bà gu likul nnɔ laa' wɔ ma nnɔ, bujɛwaanbu cuo' bɛ cɛɛn. Biʼgbɛnɛnt ŋɔh, nɛ bi fìfìke'. 
\p  
\v 5 Nɛ utond nnɔ tɔke' bipiib nnɔ ki ye: «Ninbi, la fɛnge mɛn. N bɛn ni nuunh *Yesu wà bi là kpɛ' wɔ udɔpɔnpɔn bo nnɔ nɛ.  
\v 6 Wa ji te niɛ saan. U mɛkre' tɛn u là len' ma bo nɛ. Dɛn mɛn, kí liike u là dɔ nà saan.  
\v 7 Jo mɛn tonm kí tì tɔke uʼpanpaankaab kí ye u mɛkre', ki liere' bɛ ki bure' Galile bó ŋɔ. Bi li tì lɛ wɔ nɛn bó nɛ. N ŋmɔbe tun nɛ ń tɔke nɛ.» 
\p  
\v 8 Nɛ bipiib nnɔ pɔk ki siere' likul nnɔ saan; bujɛwaanbu ŋmɔbe bɛ, ama biʼyɛnm mɛn sɔnge cɛɛn nɛ bi tiinh ki joh bɛ ń tì tɔke *Yesu ya panpaankaab Uwien ya tond nnɔ tɔke' bɛ nà nnɔ. 
\p  
\v 9 Bi joh ma nnɔ nɛ *Yesu cende' bɛ usɛn ni, ki fuonde' bɛ. Nɛ bi gbaan' uʼnintuɔli, ki cuo' uʼtàan ki puke' wɔ.  
\v 10 Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «La fɛnge mɛn. Li joh mɛn kí tì tɔke nʼpanpaankaab kí ye bɛ ń li joh Galile. Bi li tì lɛ nni nɛn bó nɛ.» 
\s1 Bi pɛ̀n' Sojambɛ ilike bɛ ń tɔke kí ye Yesu ŋa mɛkre' 
\p  
\v 11 Uyo wà bipiib nnɔ joh nnɔ, nɛ sojambɛ bà gu *Yesu ya kul nnɔ ya biba jon' Yerusalɛm, ki tì tɔke' bitɔtuɔrciɛnb bi laa' nà kɛ.  
\v 12 Nɛ bitɔtuɔrciɛnb nin Sufmbɛ ya ciɛnb taan' ki kɛ̀le' ki gbiere', nɛ ki ñɛn' ilike ì yɛbe ki de' sojambɛ nnɔ,  
\v 13 ki tɔke' bɛ ki ye: «Li joh mɛn kí li tɔkeh binib ki teh ni dɔ kuñɔnku ki gɔh, nɛ uʼpanpaankaab baa' ki lá sun' ki ñɛn' wɔ likul nnɔ ni.  
\v 14 Pilat cii' la, tinbi nɛ li duɔn uʼyɛnm kí ñɛn nɛ len.» 
\p  
\v 15 Sojambɛ nnɔ teke' ilike nnɔ, nɛ ki jon' ki tì tien' bi tɔke' bɛ ki ye ma bo. Nɛn bo nɛ bi kpaandeh tigbɛr nnɔ Sufmbɛ ni haali nin dinnɔ. 
\s1 Yesu sɔn' uʼpanpaankaab uŋɛndun ni niʼkɛ saan 
\r (Mark 16:14-18; Luk 24:36-49; San 20:19-23; Itùon 1:6-8) 
\p  
\v 16 Tɔ, *Yesu ya panpaankaab piik nin uba nnɔ jon' Galile ni, lijuɔl là *Yesu là yiɛn' bɛ liʼbo nnɔ bo.  
\v 17 Bi laa' wɔ ma nnɔ, nɛ ki gbaan' uʼnintuɔli ki puke' wɔ. Ama biʼni biba jieh.  
\v 18 Nɛ *Yesu nɛkn' bɛ ki tɔke' bɛ ki ye: «Uwien de' nni mituɔm kɛ paaki nin tingi.  
\v 19 Nɛn bo, li joh mɛn inibol kɛ saan, kí tì tien bɛ nʼpanpaankaab, kí sìi bɛ Uwien ya ñunm, Baa nin Bijɛ nin *Mifuoñaanm ya yel bo,  
\v 20 kí wɔkn bɛ bɛ ń li boh n tɔke' nɛ nà kɛ nnɔ. Ní li bɛn kí ye n te niʼsaan uyo kɛ kí tì baa uŋɛndun ya gbenm.»