\id JAS Gangam: Le livre de la Nouvelle Amitié 2010 \h Saak \toc1 Kugbɔnku kùa Saak kɛle' kù nnɔ \toc2 Saak \toc3 Saak \mt2 Kugbɔnku kùa \mt1 Saak \mt2 kɛle' kù nnɔ \imt1 Nà wɔngeh kugbɔnku kuu te ma bo \ip Tigbɛr tà te Saak ya gbɔnku ni yé miwɔknm nɛ ki saakreh Kristo ya táan yà te uŋɛndun ni niʼkɛ saan nnɔ ya nib ya gbɛnɛnt. Saak kɛle' tù ki de' binib bà nnɔ lii yé Sufmbɛ bà teke' Kristo ki jin' nɛ. \ip Kugbɔnku kuu wɔngeh Kristo yaab miyɛnfuom mà li tore bɛ, bɛ ń li fuobe mitekjim ye ma bo nɛ. Unil teke' Uwien ki jin' la, u li sɔnh mitekjim ya tùon nɛ. Uʼtùon nnɔ wɔngeh ki teh u fuobe mɔnmɔnm Uwien ya nun bó (2:14-26). \ip Kugbɔnku kuu ni Saak tɔkeh bà ya nun mɔ́n bɛ ń lɛ lifaal nɛ ki teh bi la li likeh bijiinb fɛnm. U tɔkeh bifàadɛnb mɔ ki teh bi taah biʼfaal ki teh nà nnɔ nɛ cèreh biʼfaal nnɔ ŋa mɔn (5:1-6). \ip Kugbɔnku kuu ya fɔrm tɔkeh Kristo yaab ki teh bɛ ń li toreh tɔb, kí li kàareh ki dienh tɔb, kí li toreh bà wiɛ' tigbɛmɔ̀nt ya sɛn bɛ ń liɛbe kí paan usɛn nnɔ bo (5:7-20). \c 1 \s1 Ifuonde \p \v 1 Min Saak, n yé Uwien nin Yonbdaan *Yesu Kristo ya tonsɔnl nɛ. N kiɛh kugbɔnku kuu ki fuondeh ninbi Israyɛl yaab ya baamul piik nin ile ya nib\f + \fr 1:1 \fq Israyɛl yaab ya baamul piik nin ile ya nib \ft nnɔ li fre kí li yé \fq Uwien ya nib kɛ mɔ.\f* bà yɛre' ki te uŋɛndun kɛ ni nnɔ nɛ. \s1 Li ŋmɔbe mɛn kuminku mibiikm ni \p \v 2 Nʼyaabɛ, *mibiikm mà kɛ ya bol lá tu' nɛ la, cère mɛn niʼkɛ ń li yé niʼbo uyɛnŋmaaciɛn. \v 3 Kimɛ ni bɛn ki ye mibiikm lu' niʼbo ŋɔ na wiɛ' niʼtekjim la, mì faakreh nɛ ki dienh nɛ kuminku. \v 4 Cère mɛn niʼminku nnɔ ń tì fɔre ŋɔ ní li yé binib bà mɔn ki tì gben' ka pɔre' niba. \v 5 Niʼni miyɛnfuom pɔre' wà la, wɔ ń miɛ mɛ̀ Uwien wà ŋmɔbe tinimɔ̀nt ki dienh binib kɛ faala, ka tiigeh uba nnɔ, nɛ u li de wɔ mɛ̀. \v 6 Ama wɔ ń miɛ nin mitekjim, ki la li ŋmɔbe yɛnmaale ilele, kimɛ unil ŋmɔbe iyɛnmaale ilele la, u naan tɛn iñungbegbel yà kutafaaku joh ki fìndeh yɛ̀ nɛ. \v 7 Udaan la li maaleh ki teh u li lɛ niba tiʼYonbdaan saan nɛ. \v 8 U ŋmɔbe iyɛnmaale ilele nɛ, ka bɛn u li cinbe kí tukn yà uʼtùon kɛ ni. \s1 Tijiint nin lifaal ya gbɛr \p \v 9 Kristo yɔ wà yé ujiin la, wɔ ń li poknh, kimɛ Uwien kpiɛke' wɔ ŋɔ. \v 10 Wà mɔ yé ufàadaan la, uʼmɔ ń li poknh, kimɛ Uwien jiin' wɔ tingi ŋɔ. Ufàadaan li gɛ̀bre tɛn mimɔpuum sokreh ma bo nɛ. \v 11 Uwien puɔ' ki ben' ki sɛ' timuɔr la, tì yuɔnh nɛ, nɛ tuʼpuum ń sokre, ka ji ŋmɔbe ñuɔrku. Nnɔ nɛ ufàadaan nin uʼtùon kɛ li juore fɛnm. \s1 Mibiikm ya gbɛr \p \v 12 Unil wà *mibiikm tu' wɔ ŋɔ u ñikn' ka lu' miʼni la, Uwien ya mɔnm te uʼbo, kimɛ u ñikn' *mibiikm ni ki tì gben' la, u li lɛ limiɛl. Li ya suul nɛ Uwien pùon' ki ye u li de lɛ̀ binib bà yíe wɔ nnɔ. \v 13 *Mibiikm tu' wà la, u la ye Uwien nɛ biike' wɔ, kimɛ niba ŋa ń fre kí sure Uwien wɔ ń tien nà bre, nɛ uʼmɔ ŋa ń sure nil wɔ ń tien nà bre. \v 14 Ama unil kɛ ya nunfɔke nɛ díɛh wɔ ticuɔr ki coh wɔ. \v 15 Unil ŋmɔbe ununfɔke ki gbien' la, u cèreh u teh ibiɛre nɛ. Ibiɛre nnɔ mɔ tì yɛbre' ki gbien' la, ì tukeh wɔ ki joh mikuum ni nɛ. \p \v 16 Nʼyaab bà n yíe bɛ, la li lɛreh mɛn niʼba tuu ya bont ni: \v 17 Mipum mà kɛ mɔn ki tì gben', ñɛh paaki bó nɛ. Mì ñɛh Uwien wà ñɛn' tiwenwent tà te paaki nnɔ saan nɛ. Wɔn nɛ ŋa lèbreh, ka jèngeh, ka ŋmɔbe cinñunl mɔ. \v 18 U yíe tɛ, ki cère' ti tien' uʼyaab kí ñɛ uʼgbɛr tà yé tigbɛmɔ̀nt nnɔ bo, ŋɔ tí li yé u ñɛn' tibont tà kɛ nnɔ ya sɛnlierb nɛ. \s1 Li cengeh mɛn kí li teh ni ciih nà nnɔ \p \v 19 Nʼyaab bà n yíe bɛ, bɛnde mɛn kí ye nì mɔn unil kɛ ń pele itub kí li cengeh nɛ, ama wɔ ń cuo uʼlɛnl, ki la cère uʼbenku ni mɔ ń li beh tontonm, \v 20 kimɛ unil ya benku ni ben' la, wa ji teh nà cuube Uwien ya nun bó. \v 21 Nɛn bo, wiɛ mɛn nà kɛ li kuɔn nɛ tijɔknt nin mibiɛrciɛnm ya tùon kɛ. Teke mɛn tigbɛr tà Uwien tien' tù niʼni nnɔ nin lifɛ̀sɔngl, tun nɛ li fre kí ŋmiɛn nɛ. \p \v 22 La cèreh mɛn niʼyɛnm ń li sɔnge Uwien ya gbɛr ya cengm baba bo, li teh mɛn tù ye ma bo nnɔ mɔ. Na teh nnɔ la, ni lɛreh niʼba nɛ. \v 23 Unil cenge' Uwien ya gbɛr, ka teh tù ye nà nnɔ la, u te tɛn wà liike' uʼba kinunliik ni nɛ. \v 24 U liike' ki siere' la, i ya tàan bo, u pɔk kí sunde u bi laa' uʼba len ma bo nɛ. \v 25 Ama unil sekn' yiko ki bɛnde' u yé yikomɔnmɔn, ki yé yiko wà li ñɛn wɔ ibiɛre ya yonbt ni, ki pɛ uʼbo, ka yé yɛnsundm ya nil, ki teh u ye ma bo la, Uwien ya mɔnm li te udaan bo uʼtùon kɛ ni nɛ. \p \v 26 Unil ye u pɛ Uwien ya sɛn bo, ka coh uʼlɛnl la, u lɛreh uʼba nɛ. Nɛ uʼWien ya sɛn bo ya paanm nnɔ mɔ yé fɛnm nɛ. \v 27 Uwien ya sɛn bo ya paanm mà mɔn ki ñaan wɔn tiʼBaa Uwien ya nun bó si: kí li toreh mutɛnkpiibumu nin bikpopiib biʼjɛ̀nd ni, kí li coh aʼba, ki la cèreh uŋɛndun ya jɔknt kɔh ŋɛ. \c 2 \s1 La bùh mɛn uba ki cɛn' utɔ \p \v 1 Nʼyaabɛ, ninbi bà teke' tiʼYonbdaan *Yesu Kristo wà ŋmɔbe ukpiɛke ki jin' nnɔ, ji la ŋmɔbe mɛn gɛ̀ngɛ̀nde. \v 2 Kí lɛ uba baa' ki lá kɔn' niʼtaanl ya duku ni, ki pii miñɔ̀km ya gbiɛk, ki guo tikpɛlcɛmɔnmɔnt; nɛ utɔ mɔ baa' ki yé ujiin, ki guo ikpɛlcɛyɔyɔl la, \v 3 ni selndeh wà guo tikpɛlcɛmɔnmɔnt nnɔ cɛɛn nɛ, kí tɔke wɔ kí ye: «Sin, kɛ̀le niɛ saan kibiɛk kà mɔn bo,» kí tɔke ujiin nnɔ mɔ kí ye: «Sin, sere niɛ bó» bii «Kɛ̀le tink ni nʼtàan bó.» \v 4 Nɛn nɛ wɔngeh ki teh ni ŋmɔbe igɛ̀ngɛ̀nde niʼni, ki buh tɔb tibuur nin iyɛnmaalbiɛre. \p \v 5 Nʼyaab bà n yíe bɛ, cenge mɛn, Uwien gɛ̀nde' binib bà yé bijiinb uŋɛndun wuu ni ŋɔ bɛ ń li yé bifàadɛnb mitekjim bo, kí li yé Uwien ya bɛl ya faajib. U là pùon' ki ye u li de lɛ̀ binib bà yíe wɔ nnɔ nɛ. \v 6 Ama ninbi yih bijiinb fɛnm nɛ, ki boh bifàadɛnb. Bi lɛ ba wɔbndeh nɛ ki taah nɛ ki jondeh tibuur-i? Na yé bɛn bifàadɛnb-ii? \v 7 Bɛn nɛ ŋa saah *Yesu ya yel-ii? Li ya yeñaanl nɛ ŋa cère' ni yé Uwien yaab-ii?\f + \fr 2:7 \ft Migbiirm miɛ ya ciim te bolm mile bo nɛ: \fq Bɛn nɛ ŋa saah *Yesu ya yel-ii? \ft Bii bɛn nɛ ŋa saah liyeñaanl là Uwien de' nɛ lɛ̀ nnɔ-ɔɔ?\f* \p \v 8 Tɔ, yiko wà te *Uwien ya gbɔnku ni ki cɛn' uʼtɔ nnɔ ye: «Li yíe aʼtɔ tɛn a yíe aʼba ma bo.» Ni boh wɔ mɔnmɔnm la, ni teh nà mɔn nɛ. \v 9 Ama ni ŋmɔbe igɛ̀ngɛ̀nde niʼni la, ni teh ibiɛre nɛ. Nɛ yiko nnɔ li cère bɛ ń biin nɛ, kimɛ na bon' wɔ. \v 10 Wà kɛ boh yiko ya gbɛr kɛ, ka lá bon' tuba mɔnɔn la, wa bon' yiko kɛ nɛ. \v 11 Kimɛ wà len' ki ye: «La teh naŋmaal nnɔ», wɔn nɛ liɛbe' ki len' ki ye: «La ku nil mɔ.» Ŋa tien' naŋmaal ama ki nín ku' unil la, ŋa bon' yiko nnɔ kɛ nɛ. \v 12 Li lienh mɛn, kí li sɔnh tɛn binib bà Uwien li bu bɛ tibuur yiko wà cèreh binib ñɛh ibiɛre ya yonbt ni nnɔ bo. \v 13 Kimɛ wà ŋa muɔh cɛcɛkm la, Uwien mɔ li bu wɔ tibuur, ka ń muɔ wɔ cɛcɛkm. Ama wà muɔh micɛcɛkm ŋa jie buur ya daali. \s1 Mitekjim mà ŋa ŋmɔbe tùon ya gbɛr \p \v 14 Nʼyaabɛ, unil len' ki ye u ŋmɔbe mitekjim, ka sɔnh miʼtùon la, u ŋmɔbe kpɛle-ee? Uʼtekjim nnɔ li fre kí ŋmiɛn wɔ-ɔɔ? \v 15 Tɔ, kí lɛ niʼninjɛ uba bii niʼninsɛ uba ń li te ka ŋmɔbe wɛngolkaar, ka ŋmɔbe daali kɛ daali ya jier, \v 16 nɛ niʼni uba ń ji ń tɔke bɛ kí ye: «Niʼyaam ń li ŋmɛ, tì gole mɛn, kí ji kí gbo,» ka de' bɛ nà pɔre' bɛ la, nì ŋmɔbe kpɛle-ee? \v 17 Nnɔ nɛ mitekjim mà mɔ ŋa sɔnh tuonl la, mì yé fɛnm nɛ. \p \v 18 Tɔ, uba li ye: «Uba ŋmɔbe mitekjim, nɛ utɔ sɔnh itùon.» Nʼmɔ li jiin' udaan kí ye: «Laan wuɔn nni aʼtekjim mà ŋa sɔnh tùon nnɔ, ŋɔ min ya tùon ń wuɔn ŋɛ kí ye n ŋmɔbe mitekjim.» \v 19 A teke' ki jin' ki ye Uwien te uba nɛ. A tien' nì mɔn nɛ. A nín li bɛn kí ye isɛnpol mɔ teke' ki jin', nɛ ki te bujɛwaanciɛnbu ni. \v 20 Ujɔr sin, a yíe ń wuɔn ŋɛ kí ye mitekjim mà ŋa sɔnh tùon la, mì yé fɛnm nɛ-ɛɛ? \v 21 Tiʼyaajɛ *Abraham ya tùon bo nɛ Uwien là ye u yé ugbɛmɔ̀ndaan ki cuube uʼsaan, kimɛ u là tuo' Uwien ya ñɔbu bó nɛ ki taa' uʼbijɛ *Isaak wɔ ń tien lituɔrl liponpuol bo. \v 22 A laa'-aa! U là ŋmɔbe mitekjim nɛ ki sɔnh miʼtùon mɔ. Uʼtùon nnɔ nɛ wuɔn' ki ye u teke' Uwien ki jin' imɔ̀n. \v 23 Nì tien' tɛn nà là kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni nɛ. Nì kɛle' ki ye: «*Abraham teke' Uwien ki jin', nɛn bo nɛ Uwien là bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan,» ki yin' wɔ uʼjɔ. \v 24 Ni laa'-aa! Itùon bo nɛ Uwien bùh unisaal ugbɛmɔ̀ndaan, na yé mitekjim baba bo nɛ. \p \v 25 Nnɔ nɛ Lahab wà là yé ujɛnkpend nnɔ teke' Sosuwe ya tondb kucɛ̀nku, ki tɔke' bɛ ki ye bɛ ń taa usɛnpaankɛ kí liɛbe kí kun. Nɛn bo nɛ Uwien bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan. \p \v 26 Tɔ, tigbɛnɛnt ŋa ŋmɔbe fuorku la, tù kpo' ma nnɔ, nnɔ nɛ mitekjim mà mɔ ŋa ŋmɔbe tùon la, miʼmɔ kpo' nɛ. \c 3 \s1 Li coh mɛn niʼlɛn \p \v 1 Nʼyaabɛ, la li nuunh mɛn niʼkɛ ń li yé biwɔnwɔknb, kimɛ ni bɛn ki ye Uwien li bu tinbi bà wɔknh nnɔ tibuur nɛ̀ ń li faa kí cɛn binitɔb kɛ. \v 2 Kimɛ tiʼkɛ biih isɛn yà yɛbe ni nɛ. Unil lienh ka tùreh ki biih la, wɔn nɛ mɔn ki tì gben', ki li fre kí cuo uʼba. \v 3 Ti kuɔndeh itaan ya ñuɔn ni mugbiɛmu, yì ń li ciih tiʼñuɔn bó ŋɔ tí li freh ki pekreh yì nɛ. \v 4 Liike mɛn, iñɛrciɛn yɛbe ki kpɛ ma bo. Ama kutafaabiiku fii' ki tureh yì la, biñɛrkurb taah tiñɛkurlɛnbɛnt tà ki kùreh yì, ki cèreh ì joh bi yíe nà bó nnɔ waa nɛ. \v 5 Nnɔ nɛ lilɛnl mɔ yé nibonwawaann tigbɛnɛnt bo, ama lì nín wɔngeh liʼba ki gbiekeh tibont tà yɛbe ni nɛ. Liike mɛn, kimukuɔnk li fre kí cère lifuɔciɛnl ń teke umu. \v 6 Tɔ, lilɛnl mɔ te tɛn umu nɛ, ki yé mibiɛrm kɛ ñɛh nà saan ki te tiʼgbɛnɛnt bo. Lì kuɔndeh tiʼgbɛnɛnt kɛ tijɔknt, nɛ ki wìndeh tiʼfuobm kɛ. Lilɛnl ya mu nnɔ naan umu wà ŋa ń kpiin nnɔ ya mu nɛ. \v 7 Unisaal freh ki lɛreh ki coh kumuɔku ni ya wɛnt kɛ ya bol nin inuɔn kɛ ya bol nin tiwɛnt tà fuunh kubenku bo kɛ ya bol nin ijɛn kɛ ya bol ki dieh. \v 8 Ama lilɛnl lɛn, uba ŋa ń fre kí cuo lɛ̀, lì lɛbreh niʼkɛ bó nɛ, ki bre tɛn tilɔbr, ki kuuleh. \v 9 Ti taah lilɛnl nɛ ki pɛ̀keh Baa Yonbdaan, ki liɛbe' ki taah lɛn nɛ ki wiɛnh binib bà wɔn Yonbdaan Uwien ñɛn' bɛ, bi naan wɔ nnɔ miŋùum. \v 10 Buñɔbaabu bùa pɛ̀keh wɔn Yonbdaan Uwien nnɔ, bun nɛ liɛbe' ki wiɛnh binib mɔ miŋùum. Nʼyaabɛ, na mɔn nɛ̀ ń li te nnɔ. \v 11 Liñunbunl liba li fre kí bunge uñunbúnnun uba ni miñunm mà ŋmɛ nin mà lɛlke nba bo-oo? \v 12 Nʼyaabɛ, bukɛnkɛnbu li fre kí lùon isàan-ii\f + \fr 3:12 \ft Bi lɛbre' liñɔbonl là ki ye isàan nnɔ; lì kɛle' Grɛkmbɛ ya lenm ni ki \fq Olifi ya bii \ft nɛ.\f*? Bii isiin yà bi taah iʼbii ki ŋɛh fɛn nnɔ li fre kí lùon ikɛnkɛn-ii? Nnɔ nɛ liñunbunl liba mɔ ŋa ń fre kí bunge miñunm mà lɛlke nin mà ŋmɛ nba bo. \s1 Miyɛnfuom mà ñɛn' paaki bó \p \v 13 Unil te niʼni ki ŋmɔbe miyɛnfuom nin mibɛnm la, wɔ ń cère uʼtetemɔnmɔnm ń wuɔn kí ye u ŋmɔbe mɛ̀, kí li ŋmɔbe lifɛ̀sɔngl, kí li ŋmɔbe miyɛnfuom uʼtùon kɛ ni. \v 14 Ama iponponbbiɛre yɛbe niʼfɛ̀l ni, nɛ ni ŋmɔbe kunaniɛrku tɔb bo la, la pɛ̀keh mɛn niʼba ki nɛndeh ki teh ni yé bigbɛmɔ̀ndɛnb. \v 15 Mi ya yɛnfuom ya bol ŋa ñɛn' paaki bó, ama mì yé uŋɛndun nin unisaal ya yɛnfuom nɛ, ki tonde' ki yé usɛnpol yaam. \v 16 Kimɛ iponponbe nin kunaniɛrku te nà saan la, fɛnfɛnm nin itùonbiɛrɛ kɛ ya bol mɔ te nɛn nɛ. \v 17 Ama miyɛnfuom mà ñɛn' paaki bó nnɔ, ŋa ŋmɔbe jɔknt, nɛ ki dienh uyɛnduɔn, ki cèreh kuñɔtaaku te, ki cèreh unil muɔh uʼtɔ micɛcɛkm, ki sɔnh itùonmɔnmɔn. Mi ya yɛnfuom ŋa ŋmɔbe gɛ̀ngɛ̀nde, ka cèreh nil yé ñuɔn ilele ya nil mɔ. \v 18 Bà nuunh binib ya yɛnm ń li dɔ nnɔ, bi sɔnh uyɛnduɔn ya tùon nɛ, nɛ biʼtùon nnɔ cèreh binib teh nà cuube Uwien ya nun bó. \c 4 \s1 Uŋɛndun ya jɔ yé Uwien ya nɛnnɛnd nɛ \p \v 1 Ifinfinde nin ikɔ̀nkɔ̀n ñɛn' la niʼni? Ì ñɛn' iyɛnmaalbiɛre yà te niʼfɛ̀l ni ki jɛ̀ndeh nɛ nnɔ ni nɛ. \v 2 Niʼnun mɔ́n tibont bo, ama na ń fre kí lɛ tù. Ni ŋmɔbe iponponbe ki kuuleh niʼtɔb; nin nɛn kɛ na lɛnh niba. Nɛn nɛ cère' ni findeh, ki kɔnh tijɛr. Na ŋmɔbe niba, kimɛ na miɛh Wien. \v 3 Ni miɛh mɔnɔn la, na lɛnh, kimɛ niʼyɛnmaale ŋa mɔn. Ni miɛh ki nuunh ní li teh niʼyɛnm yíe nà nɛ. \v 4 Ni yé binib bà ŋa cuube Uwien saan nɛ. Na bɛn ki ye unil yíe uŋɛndun la, u yé Uwien ya nɛnnɛnd nɛ-ɛɛ? Wà nuunh wɔ ń jɔre nin uŋɛndun la, u kpɛndeh Uwien ya nɛnnɛnd nɛ. \v 5 Bii ni maaleh ki teh nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Uwien ŋa sɛ̀ uʼFuoñaanm mà te tiʼni nnɔ bo nnɔ» yé fɛnm nɛ-ɛɛ? \v 6 Ama Uwien juoke' tɛ ki tì gbien', kimɛ nì kɛle' uʼgbɔnku ni ki ye: \q1 «Uwien nɛn bà ŋmɔbe tigbengt, \q1 ama u teh bà jiindeh biʼba tingi tinimɔ̀nt.» \p \v 7 Li boh mɛn Uwien, kí tuobe usɛnpol nin tijɛr ŋɔ wɔ ń sɛn kí jɛnde niʼsaan. \v 8 Nɛkn mɛn Uwien, uʼmɔ li nɛkn nɛ. Bibiɛrdɛnbɛ, tùɔre mɛn niʼba. Ninbi iñuɔn ilele ya nibɛ, wende mɛn niʼfɛ̀l. \v 9 Bɛnde mɛn kí ye ni te micɛcɛkm ni, kí li muɔh ikumuɔ. Cère mɛn niʼlaar ń kpɛnde imuɔ, kí cère niʼyɛnsɔnge mɔ ń kpɛnde uyɛnsaa. \v 10 Jiin mɛn niʼba tingi Yonbdaan Uwien ya nun bó, ŋɔ wɔ ń kpiɛke nɛ. \s1 La buh mɛn tɔb buur \p \v 11 Nʼyaabɛ, la lienh mɛn tɔb bo fɛnfɛnm. Unil lienh uʼtɔ bo fɛnfɛnm bii u biindeh wɔ la, u lienh yiko bo nɛ fɛnfɛnm ki teh wa mɔn. Unil ye yiko ŋa mɔn la, wa ji boh wɔ, ama u nuunh wɔ ń lèbre wɔ kí tien wɔn yíe ma bo nɛ. \v 12 Uwien baba nɛ dienh *yiko, ki yé wà buh tibuur. Wɔn nɛ li fre kí ŋmiɛn unil, kí liɛbe kí fre kí ku wɔ mɔ. Sin, unilɔ, a yé ŋmɛ nɛ ki biindeh aʼtɔ? \s1 La ŋmɔbe mɛn gbengt \p \v 13 Cenge mɛn fɛnfɛnnɔ, ninbi bà lienh ki teh: «Dinnɔ bii wenli, ti li jo wuu ya du ni, kí tì tien libinl liba, kí tien ukpenkpende kí lɛ kpɛle nnɔ,» \v 14 na bɛn nà li wun tu nɛ? Niʼmiɛl yé ba? Ni naan ligunl nɛ. Lì lu' la, na ń wuɔke nɛ lɛ̀ ń pɔk kí gben. \v 15 Ni bi li lienh ki teh: «Yonbdaan Uwien yíe ki cère' ti fuobe la, ti li tien niɛ nin niɛ nɔ nɛ.» \v 16 Ama fɛnfɛnnɔ ni ŋmɔbe tigbengt nɛ ki wɔngeh niʼba. Tu ya gbengt ya bol ŋa mɔn. \v 17 Nɛn bo, unil bɛn mimɔnm ya tienm, ka teh mɛ̀ la, u tien' ibiɛre nɛ. \c 5 \s1 Nì bre bifàadɛnb bo \p \v 1 Cenge mɛn fɛnfɛnnɔ, ninbi bifàadɛnbɛ: muɔ mɛn kí kpiɛnde micɛcɛkm mà lá li tu nɛ nnɔ bo. \v 2 Niʼfaal yon'-a! Likuotuul mɔ mɔn' niʼkpɛlcɛr-a! \v 3 Niʼñɔ̀km nin niʼlike ya kur kɔn' itɛnmɔ́n ŋɔ. I ya tɛnmɔ́n nɛ li cère bɛ ń biin nɛ. Ì li ŋmɔn nɛ tɛn umu nɛ. Uŋɛndun benh wù ń gben nɛ, nin nɛn kɛ ni kùleh lifaal ki cokndeh. \v 4 Liike mɛn, bitonsɔnb bà taan' niʼkpàan ni ya jier, ŋɔ ni yìe' ka pɛ̀n' bɛ biʼpaaku kɛ nnɔ muɔh kuʼbo. Nɛ biʼmuɔ nnɔ lu' Yonbdaan Uwien, mituɔm kɛ ya daan ya tubl ni. \v 5 Ni te liwiel ni nɛ uŋɛndun wuu ni, ki teh nà sɔnge niʼyɛnm, ki jinh ki gbengreh tɛn bi jindeh tiwɛnt tà tù ń gbenge bɛ ń kù. \v 6 Ni biin' binib bà ŋa bii' niba ki ku' bɛ, ba kɔn' biʼba bo. \s1 Kuminku nin ikaare ya gbɛr \p \v 7 Nʼyaabɛ, li ŋmɔbe mɛn kuminku kí tì baa Yonbdaan ya baam. Liike mɛn, ukpaal ŋmɔbe kuminku kùa ya bol. U tì ń gu uyo wà uʼkpàabu ya jier li tien mɔnmɔnm nɛ kí cin utɛkpiɛk kí tì baa utɛfɔrkɛ. \v 8 Niʼmɔ ń taa mɛn kuminku, kí li faakreh niʼba, kimɛ uyo wà Yonbdaan li baa ní nnɔ nɛkn' ní ŋɔ! \p \v 9 Nʼyaabɛ, la po mɛn tɔb bo, ŋɔ Uwien la lá bu nɛ buur. Liike mɛn, wà li bu tibuur nnɔ baa' ki gben'-a! \v 10 Nʼyaabɛ, li tòkreh mɛn Uwien ya ñɔbonsɔknb bà là len' Yonbdaan ya yel bo nnɔ ya jɛnd nin biʼminku. \v 11 Ti lienh binib bà ŋmɔbe kuminku ijɛnd ni ki tì gben' nnɔ bo nɛ ki teh Yonbdaan ya mɔnm te biʼbo. Ni cii' Sɔb là ŋmɔbe kuminku kùa ya bol, ki bɛn Yonbdaan là tien' nà ki de' wɔ ijɛnd nnɔ ya gbenm. Kimɛ Yonbdaan ŋmɔbe lifɛ̀sɔngl ki gbien', ki muɔh binib micɛcɛkm. \p \v 12 Nʼyaabɛ, nibonn kɛ ni, la pole mɛn taaku, ki niireh nin tink, ki la pole bonn niba nin nitɔnn. Nɛn bo, ni len' ki ye: «Nì te nnɔ la, nɛ̀ ń li te nnɔ,» ni tí ye: «Na te nnɔ la, nì la li te nnɔ», ŋɔ ni la lu Uwien ya buur ni. \s1 Li kàareh mɛn ki dienh biwiɛnb \p \v 13 Niʼni uba te ijɛnd ni la, wɔ ń li kàareh. Niʼni uba ŋmɔbe uyɛnsɔnge la, wɔ ń li gɛh iyuon ki dondeh Uwien. \v 14 Niʼni uba bun la, wɔ ń yin Kristo ya taanl ya ciɛnb, bɛ ń kàare kí de wɔ, kí taa mikpɔm kí fanfaan wɔ Yonbdaan ya yel bo. \v 15 Bi kàare' nin mitekjim la, Yonbdaan li cère uwiɛn nnɔ ń faake, kí cère wɔ ń fii. U tien' ibiɛre mɔnɔn la, u li fère wɔ yì. \v 16 Nɛn bo, li tɔkeh mɛn tɔb niʼtùonbiɛrɛ, kí li kàareh ki dienh tɔb, ŋɔ Uwien ń de nɛ laanfiɛ, kimɛ ugbɛmɔ̀ndaan ya kaare ŋmɔbe mituɔm ki gbien'. \v 17 *Eli là yé unisaal tɛn tinbi nɛ, ki kàare' nin inunmɔ́n ki ye taa la nii. Nɛ taa ŋa tuore' tink bo haali ibin ita nin iŋmaale iluob. \v 18 U tí liɛbe' ki kàare', nɛ Uwien cère utaa nii', kitink sɔnge' nɛ tijier tien'. \p \v 19 Nʼyaabɛ, niʼni uba tùre' tigbɛmɔ̀nt ya sɛn ŋɔ utɔ jiin' wɔ ní la, \v 20 udaan ń li bɛn kí ye: «Unil jiin' ubiɛrdaan wà tùre' tigbɛmɔ̀nt ya sɛn la, u ŋmiɛn' udaan nɛ, ki li cère Uwien ń fère ibiɛre ì yɛbe.»