\id HEB Gangam: Le livre de la Nouvelle Amitié 2010 \h Ebrembɛ \toc1 Kugbɔnku kùa bi kɛle' ki de' Ebrembɛ nnɔ \toc2 Ebrembɛ \toc3 Ebr \mt2 Kugbɔnku kùa bi kɛle' ki de' \mt1 Ebrembɛ \mt2 nnɔ \imt1 Nà wɔngeh kugbɔnku kuu te ma bo \ip Wà kɛle' kugbɔnku kuu nnɔ ŋa kɛle' uʼyel kuʼni niba saan, nɛ nil mɔ ŋa cinbe ki bɛn u kɛle' kù ki de' bidɛnb bà. Ama wà kɛle' kù nnɔ bɛn Kujɔtiekpaaku ya gbɔnku ya gbɛr mɔnmɔnm. \ip U kɛle' ki de' bà nnɔ lii yé Sufmbɛ nɛ, ki pɛ Kristo ya sɛn bo. Biʼgbɛnɛnt cin' ki ŋɛndeh, ba ji se usɛn nnɔ ni mɔnmɔnm. Nɛn nɛ cère' wà kɛle' kù nnɔ tùɔre' ki tɔke' bɛ bi kpiɛ' ki cii' miwɔknm mà nnɔ. \ip Kristo bo nɛ Uwien nin binib liɛbe' ki taan' buñɔbu (1:1-2:18). Wɔn bo nɛ bà teke' ki jin' li fre kí nɛkn Uwien kí lɛ limiɛl (3:1-5:10). \ip Bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn baba nɛ là ŋmɔbe usɛn wɔ ń kɔ Uwien ya ninbonl ya dubenku bó, kí tien lituɔrl binib ya biɛre bo. Kristo baba nɛ yé bitɔtuɔciɛnb ya ciɛn wà ŋa ŋmɔbe tɔ, ki kɔn' ki càare' Uwien ya ninbonl là te paaki nnɔ. \ip Bitɔtuɔrkaab là te ligol nɛ, ki tuu ki taah tiwɛnt ki tùɔreh ki lereh. Kristo wɔn taa' uʼba nɛ ki tien' lituɔrl miba kpein ki dɛ' unil kɛ ki wiɛ', ki pɛkre' usɛnfaan ki de' uʼyaab. \ip Wà kɛle' kugbɔnku kuu nnɔ saakreh u kɛle' ki de' bà nnɔ ya gbɛnɛnt nɛ, ki sureh bɛ, bɛ ń tɛkn bà là te uyo bo, ki teke' Uwien ki jin' nnɔ ya taal ni (11:1-12:13). U liɛbe' ki wɔngeh Kristo yaab li fuobe ma bo Uwien ya nun bó nɛ (12:14-13:1-25). \c 1 \s1 Uwien cère' uʼBijɛ nɛ len' nin tɛ \p \v 1 Uyo bo Uwien là ñɛn' isɛn yà yɛbe nɛ ki cère' uʼñɔbonsɔknb len' nin tiʼyaajɛb nà luo' bolm miŋɛ. \v 2 Ama idɛnfɔrkɛ yiɛ nɔ, u ji cère' uʼBijɛ nɛ len' nin tɛ. U cère' wɔn nɛ ñɛn' nà kɛ te, ki gɛ̀nde' wɔ ki tien' tibont kɛ ya daan. \v 3 UʼBijɛ bugbɛn nɛ yé uʼkpiɛke ya wenwenku, ki naan nin wɔ ki tì gben', ki cère' uʼgbɛr ya tuɔm co tibont kɛ tù se tuʼbùol, ki sɔkre' ki ñɛn' binib ya biɛre ki gben', nɛ ki don' paaki bó ki tì kɛ̀le' Uwien uyɛbm kɛ ya daan ya jie bó. \s1 Uwien ya Bijɛ cɛn' Uwien ya tondb \p \v 4 Uwien ya Bijɛ cɛn' Uwien ya tondb. Nɛn bo nɛ Uwien yin' wɔ liyel là ŋmɔbe lisel ki cɛn' biʼyɛ. \v 5 Uwien kpele ki tɔke' u lɛ tond ba ki ye: \q1 «Sin nɛ yé nʼBijɛ, \q1 dinnɔ nɛ n wuɔn' ki ye n yé aʼBaa?» \m Bii u tí kpele ki tɔke' u lɛ ba ki ye: \q1 «Min li yé uʼBaa, \q1 nɛ wɔ ń li yé nʼBijɛ?» \m \v 6 Ama uyo wà Uwien yíe uʼBijɛ wà yé kibukpiɛk nnɔ ń baa uŋɛndun ni nnɔ, u len' ki ye: «Uʼtondb kɛ ń gbaan kí puke uʼBijɛ.» \m \v 7 Uwien len' uʼtondb bɛn bo ki ye: \q1 «U cèreh bi te tɛn mitafaam nɛ, \q1 ki liɛbe' ki cèreh bi te tɛn umupien.» \m \v 8 Ama u len' uʼBijɛ wɔn bo ki ye: \q1 «Uwien, a yé ubɛr nɛ ki kɛ aʼbɛrbiɛk bo, \q1 nɛ aʼbɛl ŋa ŋmɔbe gbenm. \q1 A likeh aʼnib nin mitetem mà cuube nɛ. \m \v 9 A yíe nà cuube nɛ ki nɛn nà bre. \q1 Nɛn bo nɛ sin wà yé Uwien nnɔ, \q1 aʼWien wule' aʼyul bo mikpɔm, \q1 ki wuɔn' ki ye u gɛ̀nde' ŋɛ, \q1 ki cère' aʼyɛnm sɔnge, \q1 ki de' ŋɛ lisel ki cɛn' aʼtɔb kɛ.» \m \v 10 Uwien tí len' ki ye: \q1 «Micincinm, sin Yonbdaan nɛ ñɛn' kitink, \q1 nɛ kutaaku mɔ yé aʼnuɔ ya tuonl nɛ. \m \v 11 Nɛn kɛ li gben, \q1 ama sin li tuu ki te nɛ, \q1 nɛn kɛ li cɛre tɛn tikpɛlcɛr nɛ. \q1 \v 12 A li gongonde nɛn kɛ tɛn lilierl nɛ. \q1 Imɔ̀n, a li lèbre tù tɛn bi lèbreh liliɛrl ma bo nɛ, \q1 ama sin ŋa ń lèbre, a li tuu ki fuobe nɛ.» \m \v 13 Uwien kpele ki tɔke' u lɛ tond ba ki ye: \q1 «Kɛ̀le nʼnɔjie bó, \q1 kí tì baa uyo wà n li cère á tɛ aʼnɛnnɛndb bo litaal-i?» \m \v 14 Uwien ya tondb bɛn wɔn, biʼkɛ yé uʼtonsɔnb nɛ, nisaal ŋa ń fre kí lɛ bɛ nin nunbu. U sɔnh bɛn nɛ bi lá toreh binib bà u li ŋmiɛn bɛ nnɔ. \c 2 \s1 Liike mɛn niʼyul bo nin ni ciih miŋmiɛnm ya gbɛr tà nɔ \p \v 1 Nɛn bo, nì kpɛ tí tùɔre kí liike tiʼyul bo nɛ nin ti ciih tigbɛr tà nɔ, nnɔ ŋa ñí la, ti li tùre usɛn. \v 2 Uwien ya tondb là tɔke' tigbɛr tà uyo bo nnɔ kpɛ bɛ ń li du tuʼbo nɛ. Nɛ wà ŋa là tuo' tù, ka bon' wɔ, laa' utudɛre wà u kpɛ wù la, \v 3 tiʼmɔ ŋa tɔnge' miŋmiɛnm ya gbɛr tà mɔn tɛn niba nnɔ la, tinbi bɛn li tien mila kí ñɛ utudɛre ni? Yonbdaan nin uʼyul nɛ là kpiɛ' ki tɔke' binib tigbɛr bugbɛn, nɛ binib bà cii' tù nnɔ mɔ tɔke' tinbi ki ye tù kpɛ bɛ ń li du tuʼbo nɛ. \v 4 Nɛ Uwien wuɔn' ki ye bi tɔkeh tigbɛr tà nnɔ kpɛ bɛ ń li du tuʼbo nɛ, ki cère' bi teh miyɔkm ya bont kɛ ya bol, ki teh nisaal ŋa ń fre kí tien nà, ki cère' Mifuoñaanm de' biʼkɛ bupaabu jɛjɛ u yíe ma bo. \s1 Yesu tien' uʼba unisaal ki tien' tɛ Uwien yaab \p \v 5 Tɔ, ti tɔkeh uŋɛndun wà we ní nnɔ ya gbɛr nɛ. Uwien ŋa cère' uʼtondb ŋmɔbe uʼbo tuɔm. \v 6 Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni niba saan ki ye: \q1 «Unil yé ba a tiɛn uʼbó? \q1 Bii unisaal yé ba a tɔnge wɔ? \q1 \v 7 A jiin' wɔ tingi, \q1 ki cère' aʼtondb cɛn' wɔ na wuɔke'. \q1 Nɛ ki ji kpiɛke' wɔ, ki seln' wɔ, \q1 \v 8 ki de' wɔ mituɔm tibont kɛ bo.» \p Uwien de' wɔ mituɔm tibont kɛ bo ma nnɔ, niba ŋa sìen' ŋɔ wa ŋmɔbe tuɔm niʼbo. Fɛnfɛnnɔ tinbi nɛ ŋa laan lɛnh u ŋmɔbe mituɔm tibont kɛ bo ma bo. \v 9 Ama ti lɛnh *Yesu wà Uwien jiin' wɔ tingi, ki cère' uʼtondb cɛn' wɔ na wuɔke' nnɔ laa' ukpiɛke nin lisel kí ñɛ bi jɛ̀nde' wɔ ma u tì kpo' nnɔ bo. Uwien ya nimɔ̀nt bo nɛ u teke' binib kɛ ya kuum ki kpo'. \p \v 10 Imɔ̀n, Uwien nɛ ñɛn' tibont kɛ, nɛ wɔn bo tuʼkɛ te. U yíe uʼbumu mùa yɛbe ń li ŋmɔbe ukpiɛke wà u ŋmɔbe wù nnɔ nɛ. Nɛn bo nɛ ni mɔn wɔ ń cère *Yesu ń ji ijɛnd ŋɔ kí li yé wà kpɛ wɔ ń sɔn uʼtuonl kí tì gben. Wɔn *Yesu nɛ pɛkre' miŋmiɛnm ya sɛn ki de' Uwien ya bumu. \v 11 Wɔn nɛ teh binib Uwien yaab. Wɔn wà teh binib Uwien yaab nin u teh bà Uwien yaab nnɔ kɛ ya baa si Uwien nɛ. Nɛn bo nɛ u yin' bɛ uʼninjiɛb nin uʼninsiɛb la, na coh wɔ fɛ. \v 12 Ki liɛbe' ki ye: \q1 «N li cère nʼninjiɛb nin nʼninsiɛb ń bɛnde a yé udaan wà, \q1 kí li gɛh iyuon ki pɛ̀keh ŋɛ biʼtáan ni.» \m \v 13 Ki tí ye: \q1 «Min li du uʼbo kí tì gben nɛ.» \m Nɛ ki tí ye: \q1 «Min nin Uwien de' nni uʼbumu mùa nnɔ sɔ.» \p \v 14 Mubumu nnɔ yé binib ma nnɔ nɛ uʼmɔ tien' uba unisaal ŋɔ kí ñɛ uʼkuum bo wɔ ń gben usɛnpol wà ŋmɔbe mikuum ya tuɔm nnɔ ya gbɛr, \v 15 kí ñɛn binib bà fɛnge mikuum ki te tɛn iyonbe biʼfuobm kɛ ni nnɔ tiyonbt ni. \v 16 Nì yé imɔ̀n nɛ, wa baa' wɔ ń tore Uwien ya tondb, u baa' wɔ ń tore *Abraham ya yaabii nɛ. \v 17 Nɛn bo nɛ nì kpɛ wɔ ń li naan uʼninjiɛb nin uʼninsiɛb kí tì gben, kí li yé bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn wà muɔh micɛcɛkm, ki sɔnh Uwien ya tùon niʼdonbó ŋɔ kí ñɛ wɔn bo Uwien ń fère binib biʼbiɛre. \v 18 *Yesu mɔnɔn nin uʼyul jɛ̀nde' mibiikm ni ma nnɔ, nɛn bo nɛ u li fre kí juɔn binib bà te mibiikm ni. \c 3 \s1 Yesu cɛn' Moyis \p \v 1 Tɔ, nʼninjiɛb nin nʼninsiɛbɛ, ninbi bà Uwien yin' nɛ ni taan' ki yé uʼyaab nnɔ, cère mɛn niʼnun ń li cɛ *Yesu bo. Uwien sɔn' wɔn nɛ u yé bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn. Ti teke' nɛn nɛ ki jin' ki tɔkeh nɛ̀ binib ya nun bó. \v 2 U gɛ̀nde' wɔn nɛ wɔ ń sɔn lituonl, nɛ u sɔn' lɛ̀ niʼdonbó tɛn Moyis là sɔn' niʼdonbó ma bo Uwien den ni niʼkɛ saan nnɔ. \v 3 Ama *Yesu kpɛ wɔ ń li ŋmɔbe ukpiɛke ki cɛn' Moyis, kimɛ bi pɛ̀keh wà mɛn' iden nɛ ki cɛn' iden bugbɛn. \v 4 Imɔ̀n, iden kɛ ŋmɔbe wà mɛn' yì nɛ, ama Uwien nɛ naan' tibont kɛ. \v 5 Moyis là yé utonsɔnl wà sɔn' itùon Uwien den ni niʼkɛ saan niʼdonbó nɛ, ki yé Uwien li tɔke uʼnib tigbɛr tà nnɔ ya mɔ̀nkunl. \v 6 Ama Kristo wɔn yé Uwien ya Bijɛ nɛ, ki sɔn' Uwien den niʼdonbó. Wɔn nɛ ŋmɔbe ticiɛnt Uwien den. Ti co mitekjim kenken, tiʼyɛnm sɔnge ti ŋmɔbe lidɛndɛnl là nnɔ bo la, ti yé iden nnɔ yaab nɛ. \s1 Binib bà teke' Uwien ki jin' nɛ li lɛ lifuorl uʼsaan \p \v 7 Nɛn bo nɛ *Mifuoñaanm ye: \q1 «Dinnɔ ni cii' Uwien ya niɛke bó la, \q1 \v 8 ni la ñɛle niʼtub, \q1 tɛn niʼyaajɛb là tien' ma, \q1 uyo wà bi là yìe' Uwien ya ñɔbu bó \q1 ki dɛle' wɔ kupenpelku ni nnɔ. \m \v 9 Uwien ye: \q1 ‹Niʼyaajɛb là dɛle' nni kupenpelku ni \q1 bɛ ń liike n li tien ma, \q1 nin bi laa' n tien' nà, \q1 \v 10 ki tì dukn' ibin pinan ma kɛ nnɔ. \q1 Nɛn bo nɛ nʼbenku ni piebe' biʼbo, \q1 nɛ n len' ki ye: bi tuu ki tùreh usɛn nɛ, \q1 ka toh bɛ ń kpìen n yíe bɛ ń kpìen usɛn wà.› \q1 \v 11 Nɛ nʼbenpiebe ni n pole' ki ye: \q1 ‹ba ń baa n bonde' bɛ nà saan bɛ ń fuore nnɔ fiebu.› » \p \v 12 Nʼyaabɛ, liike mɛn niʼyul bo, niʼni uba la li ŋmɔbe iyɛnmaalbiɛre uʼfɛ̀l bo yì ń pien wɔ u la teke kí ji ŋɔ kí wiɛ Uwien limiɛl ya daan ya sɛn. \v 13 Ama li saakreh mɛn tɔb ya gbɛnɛnt daan kɛ daan, ŋɔ niʼni uba la cère ibiɛre ń lɛre wɔ, wɔ ń tien uyufaa kí yìe Uwien ya ñɔbu bó. Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye dinnɔ la, nì yé dinnɔ nɛ tiʼmɔ bo. \v 14 Imɔ̀n, ti juore' ki co kenken ti là co ma bo mitekjim ki tì fɔre' la, ti yé Kristo ya tɔntɔknlieb nɛ imɔ̀nmɔ̀n. \p \v 15 Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: \q1 «Dinnɔ ni cii' Uwien ya niɛke bó la, \q1 ni la ñɛle niʼtub, \q1 tɛn niʼyaajɛb là tien' ma, \q1 uyo wà bi là yìe' Uwien ya ñɔbu bó nnɔ.» \m \v 16 Tɔ, bi lɛ ba nɛ là cii' Uwien ya niɛke bó, ki yìe' uʼñɔbu bó? Na yé binib bà kɛ Moyis là ñɛn' bɛ Esipt ni nnɔ-ɔɔ? \v 17 Uwien ya benku ni là piebe' bi lɛ bo ki tì dukn' ibin pinan-i? Na yé binib bà là tien' ibiɛre ki kpokpo' kupenpelku ni nnɔ-ɔɔ? \v 18 U là pole' ki ye bi lɛ ba ŋa ń kɔ u bonde' bɛ lifuorl udu wà ni nnɔ fiebu? Bà là yìe' uʼñɔbu bó nnɔ ŋa ñí-ii? \v 19 Imɔ̀n, ti laa' ba kɔn' udu wà ni Uwien bonde' bɛ lifuorl nnɔ ni, kimɛ ba teke' wɔ ki jin'. \c 4 \p \v 1 Uwien bonde' lifuorl niba saan, ki pùon' ki ye uʼnib li baa niʼsaan kí fuore. Lipuonl nnɔ biɛ ki te nɛ. Nɛn bo, liike mɛn niʼyul bo, niʼni uba la taandeh ŋɔ ki la lúo lifuorl nnɔ. \v 2 Kimɛ ti cii' tigbɛŋmɛŋmaakt tɛn tiʼyaajɛb là cii' tù ma kupenpelku ni nnɔ nɛ. Ama tigbɛr nnɔ ŋa là tore' bɛ. Kimɛ bi cii' tù ma nnɔ ba tuo' ki teke' tù ki jin'\f + \fr 4:2 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni nì kɛle' ki ye: «Kimɛ ba tuo' ki paan' bà teke' tù ki jin' nnɔ bo nɛ.»\f*. \v 3 Ama tinbi teke' tù ki jin'. Nɛn bo nɛ ti li lɛ lifuorl Uwien saan. U là len' lifuorl nnɔ bo ki ye: \q1 «Nʼbenpiebe ni n pole' ki ye: \q1 ‹Ba ń kɔ n bonde' bɛ lifuorl udu wà ni nnɔ ni fiebu.› » \m Ama Uwien nín sɔn' ki gben' uʼtuonl haali uŋɛndun ya cinm nɛ. \v 4 Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni niba saan wienlole bo ki ye: «Uwien sɔn' ki gben' uʼtuonl kɛ ma nnɔ u taa' wienlole daali nɛ ki fuore'.» \v 5 Nì liɛbe' ki kɛle' niʼsaan ki ye: «Ba ń kɔ n bonde' bɛ lifuorl udu wà ni nnɔ ni fiebu.» \p \v 6 Bà kpiɛ' ki cii' tigbɛŋmɛŋmaakt nnɔ ŋa bon' tù, nɛ ka kɔn' Uwien bonde' bɛ lifuorl udu wà ni nnɔ ni mɔnɔn la, binitɔb li biɛ kí fre kí kɔ len. \v 7 Nɛn bo nɛ Uwien liɛbe' ki sien' lidaali liba ki yin' niʼdaali «dinnɔ». Nì là tete ki tì wuɔke' nɛ u lá cère' *Dafid len' niʼdaali ya gbɛr tɛn nì kpiɛ' ki kɛle' ma kugbɔnku kuu ni ki ye: \q1 «Dinnɔ ni cii' Uwien ya niɛke bó la, ni la ñɛle niʼtub.» \m \v 8 Tɔ, nì yé Sosuwe bi là cère' bi laa' lifuorl la, Uwien ŋa bi li liɛbe kí len lidɛtɔl liba ya gbɛr. \v 9 Nɛn nɛ wuɔn' ki ye Uwien ya nib biɛ ki ŋmɔbe lifuorl tɛn Uwien là fuore' ma wienlole daali nnɔ. \v 10 Kimɛ wà kɛ laa' lifuorl Uwien saan la, u sɔn' uʼtuonl ki gben' nɛ ki fuoreh tɛn Uwien là sɔn' uʼtuonl ki gben' ki fuore' ma nnɔ. \v 11 Nɛn bo, cère mɛn tí li benh ki nuunh tí lɛ lifuorl nnɔ ŋɔ uba la tɛkn tiʼyaajɛb ya taanl ni kí yìe Uwien ya ñɔbu bó kí tùre. \p \v 12 Tɔ, Uwien ya gbɛr ŋmɔbe limiɛl nɛ, ki ŋmɔbe mituɔm mɔ, ki ŋmɛ ki cɛn' jusiek kɛ jusiek kà ŋmɛ ikɛle kɛ ile. Tù kɔh unil ni nɛ haali ki tì bàareh uʼfɛ̀l nin uʼnaank ni, haali ki tì bàareh uʼkpɔtutuk nin uʼsuɔrm ni, ki fiinh ki bɛndeh nà kɛ buɔ uʼfɛ̀l ni. \m \v 13 Uwien ñɛn' tibont tà kɛ nnɔ, bonn niba ŋa buɔ uʼnun bó, u likeh ki lɛnh tuʼkɛ nɛ, nɛ ki bɛn nà kɛ te ma bo. Ti li tɔke wɔn nɛ ti sɔnsɔn' ma bo. \s1 Yesu nɛ yé bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn \p \v 14 Ti ŋmɔbe bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn uba nɛ. U ya tɔ ŋa te. Wɔn si Yesu, Uwien ya Bijɛ. Wɔn nɛ don' ki tì baa' Uwien saan paaki bó. Nɛn bo, cère mɛn tí tùɔre kí li ŋuuke ti teke' nà ki jin' nnɔ kenken. \v 15 Ti ŋmɔbe bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn wà nnɔ ŋa yé wà ŋa ń fre kí muɔ tɛ tiʼjiint ni ka. Mibiikm tu' uʼmɔ isɛn kɛ ni tɛn tinbi, ama wɔn ŋa tien' biɛre kɛ biɛre. \v 16 Nɛn bo, cère mɛn tí nɛkn Uwien, mijuokm ya daan, ya bɛrbiɛk saan nin midum. Nnɔ nɛ Uwien li muɔ tɛ micɛcɛkm, kí juoke tɛ, kí tore tɛ uyo wà nì ciɛke tɛ. \c 5 \p \v 1 Bi gɛ̀ndeh tɔtuɔrciɛn kɛ tɔtuɔrciɛn binib ni nɛ ki kaandeh wɔ wɔ ń li se biʼtaal ni ki sɔnh Uwien ya tùon, ki taah mipum ki dienh Uwien, ki teh ituɔrɛ ibiɛre bo. \v 2 U li freh ki duɔndeh uʼyɛnm bà ŋa bɛn niba, ki tùreh nnɔ bo, kimɛ wɔn nin uʼyul yé unisaal nɛ ki ŋmɔbe ibiɛre. \v 3 Nɛn bo nɛ nì kpɛ wɔ ń tien lituɔrl ibiɛre bo. Na yé u li tien binitɔb ya biɛre baba bo nɛ, u li tien uʼtiɛma biɛre mɔ bo nɛ. \v 4 Nil ŋa ń fre kí ñì uʼfɛ̀l kí ye u yé bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn. Ama Uwien nɛ yih unil ki teh wɔ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn tɛn u là tien' Arɔn ma bo. \p \v 5 Nnɔ nɛ Kristo mɔ ŋa ñi' uʼfɛ̀l ki ye u yé bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn. Uwien nɛ tien' wɔ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn ki tɔke' wɔ ki ye: \q1 «Sin nɛ yé nʼBijɛ, \q1 dinnɔ nɛ n wuɔn' ki ye n yé aʼBaa.» \p \v 6 U tí len' ki ye: \q1 «A yé utɔtuɔrkɛ nɛ uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm \q1 tɛn Uwien là ñɛn' isɛn yà ki tien' Mɛlkisedɛk utɔtuɔrkɛ nnɔ.» \m \v 7 Uyo wà *Yesu là te kitink kiɛ bo nnɔ u là kàare' Uwien ki muɔ' cɛɛn, ki gbáan' wɔ nin tinunsiir, kimɛ wɔn nɛ li fre kí ñɛn wɔ mikuum ni. U là jiin' uʼba tingi Uwien ya nun bó ma nnɔ nɛ u cenge' uʼkaare bó. \v 8 Nin u yé Uwien ya Bijɛ ma kɛ nnɔ uʼjɛnd ni nɛ u bɛnde' mibom. \v 9 Uwien cère' u sɔn' uʼtuonl niʼdonbó ki tì gben'. Nɛn bo nɛ kí ñɛ wɔn bo, binib bà kɛ boh wɔ nnɔ li lɛ limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm. \v 10 Kimɛ Uwien nɛ tien' wɔ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn tɛn u là ñɛn' isɛn yà ki tien' Mɛlkisedɛk bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn nnɔ. \s1 La biɛ ki te mɛn tɛn mubumu mitekjim ya sɛn ni \p \v 11 I ya sɛn ni, ti ŋmɔbe tigbɛr tù yɛbe tí len ama na ciih tontonm ma nnɔ, tuʼtingi ya tɔkm faa nɛ. \v 12 Ni ji bi kpɛ ní li yé biwɔnwɔknb nɛ, ama ni biɛ ki nuunh bɛ ń li wɔknh nɛ bi cinh ki wɔknh binib Uwien ya gbɛr tà, tuʼciim ŋa faa nnɔ nɛ. Ni ji bi kpɛ tijier tà kpiɛke nɛ, ama ni biɛ ki ciɛke mibiim nɛ. \v 13 Wà kɛ biɛ ki ŋaanh la, u yé kicɛnfɛndk nɛ, ka ń fre kí bɛnde nà mɔn nin nà bre. \v 14 Binicekrkaab bɛn wɔn, bi jinh tijier tà kpiɛke nɛ. Bi lɛnh miyɛnfuom nɛ daan kɛ daan ya tùon ni, ki bɛn nà mɔn nin nà bre. \c 6 \p \v 1 Nɛn bo, la cère mɛn tí juore bi cinh ki wɔknh binib Kristo ya gbɛr tà, tuʼciim ŋa faa nnɔ bo. Ama cère mɛn tí li teh binicekrkaab mitekjim ya sɛn ni ki joh inun bó, ki la liɛbe ní tiboncindkaar bo. Tun si: kí wiɛ mitetem mà bàareh nin mikuum nin kí teke Uwien kí ji ya gbɛr, \v 2 nin tigbɛnɛnt ya sɔkrm kí paan iyaajɛbok ye ma bo ya gbɛr nin kí taa inuɔ kí paan unil bo kí kàare kí de wɔ ya gbɛr nin bitɛnkpiib ya mɛkrm ya gbɛr nin Uwien lá li bu binib tibuur ufɔfɔryo ma bo ya gbɛr. \v 3 Uwien tuo' la, ti li joh inun bó nɛ nin binicekrkaab ya wɔknm. \p \v 4 Tɔ, binib laa' Uwien ya wenwenku, ki laa' uʼpaabu, ki laa' *Mifuoñaanm, \v 5 ki cii' Uwien ya gbɛr ya ŋmaa, ki bɛnde' uŋɛndun wà we ní nnɔ ya tuɔm ŋɔ \v 6 ki wiɛ' Uwien ya sɛn la, nì faa nin unil ń fre kí liɛbe kí lèbre bi ya nib ya tetem, kimɛ bɛn nin biʼyul liɛbe' ki kpaakeh Uwien ya Bijɛ nɛ udɔpɔnpɔn bo, ki dienh binitɔb usɛn bɛ ń suke wɔ. \p \v 7 Tɔ, utaa tuu ki niih, kitink ŋa luoreh sɔngl la, kì lùonh tibonmɔnmɔnt nɛ ki dienh bà koh kɛ̀, nɛ Uwien teh kɛ̀ uʼmɔnm. \v 8 Ama kì pɛh ikonkon nin ipɔn la, kì li juore fɛnm nɛ, Uwien ń tì gben kí wiɛ kɛ̀ miŋùum, nɛ bɛ ń fɔre kí wìn kɛ̀. \p \v 9 Tiʼjɔtiebɛ, ti lienh nnɔ mɔnɔn la, ti bɛn ki ye ninbi kpe usɛn wà mɔn nɛ, wun nɛ yé miŋmiɛnm ya sɛn. \v 10 Kimɛ Uwien pɛ tigbɛmɔ̀nt bo nɛ. Wa ń sunde niʼtùon bó, ka ń sunde ni yíe wɔ ma, ki tore' uʼnib, ki biɛ ki toreh bɛ ma nnɔ bó. \v 11 Ti yíe niʼni wà kɛ ya nun ń li mɔ́n wɔ ń li teh nnɔ kí tì fɔre nɛ, ŋɔ kí lɛ ni daan nà nnɔ kí tì gben. \v 12 Ta yíe kpaayuonl ń cuo nɛ ama ti yíe ní tɛkn binib bà kí ñɛ biʼminku nin biʼtekjim bo, bi lɛnh mimɔnm mà Uwien là pùon' bɛ mɛ̀ nnɔ ya taal ni nɛ. \s1 Uwien ya puonl ŋa ń lèbre \p \v 13 Uwien là pùon' *Abraham lipuonl ma nnɔ u là pole' wɔn bugbɛn nɛ, kimɛ uba ŋa te ki cɛn' wɔ ŋɔ wɔ ń pole udaan. \v 14 U là pùon' wɔ ki ye: \q1 «Imɔ̀n, n li tien ŋɛ mimɔnm kí gbien, \q1 kí cère á pɔ̀re kí gbien.» \m \v 15 *Abraham mìnde' ki guure' nɛ ki laa' Uwien là pùon' wɔ nà nnɔ. \v 16 Binib tì ń pole nɛ kí wuɔn kí ye bi len' tigbɛr tà nnɔ te nɛ. Bi poleh wà cɛn' bɛ ŋɔ lipol nnɔ bo uba la ji ń fre kí niɛ tuʼbo nɛ. \v 17 Nnɔ nɛ Uwien là yíe wɔ ń tùɔre kí wuɔn bà li lɛ uʼpuonl ya mɔnm nnɔ kí ye u jɛ̀ke' wɔ ń tien nà nnɔ ŋa ŋmɔbe lèbrm nɛ. Nɛn bo nɛ u là pùon' ki liɛbe' ki pole' ki kpɔbn'. \v 18 Uwien ya puonl nin uʼpòl yé tibont tule nɛ, ka ŋmɔbe lèbrm, nɛ wa ń nɛn tibont nnɔ ni fiebu. Nɛn nɛ saakreh tinbi bà sɛn' ki bɔle' uʼsaan nnɔ ya gbɛnɛnt ki gbiekeh, ki cèreh ti tùɔreh ki coh lidɛndɛnl là ti ŋmɔbe lɛ̀ uʼsaan nnɔ kenken. \v 19 Lidɛndɛnl nnɔ nɛ cèreh ti se nì faa tɛn bi wiɛnh likuluɔnl miñunm ni, lì coh buñɛrciɛnbu bua ŋmìɛkeh ma bo. Ti daan wà nnɔ nɛ kɔn' Uwien ya duku ni paaki bó, ki tì càare' kukpɛlciɛku kùa bore' kù bolm mile nnɔ, ki kɔn' haali dubenku bó Uwien ya bùol. \v 20 Tinbi bo nɛ *Yesu liere' ki kɔn' kuʼni, nɛ Uwien tien' wɔ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm tɛn u là ñɛn' isɛn yà ki tien' Mɛlkisedɛk bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn nnɔ. \c 7 \s1 Mɛlkisedɛk yé ubɛr nɛ, ki liɛbe' ki yé utɔtuɔrkɛ mɔ \p \v 1 Tɔ, Mɛlkisedɛk bugbɛn yé Salɛm ya bɛr nɛ ki liɛbe' ki yé Uwien wà ŋa ŋmɔbe Nacentɔ ya tɔtuɔrkɛ. *Abraham là tɔn' nin bibɛrtɔb lituɔl ki faake' nin bɛ ki liɛbe' ki kunh ní ma nnɔ wɔn Mɛlkisedɛk nɛ là tuobe' wɔ, ki tien' wɔ Uwien ya mɔnm. \v 2 *Abraham là de' wɔn nɛ u tɔn' lituɔl ki faake' ki fie' tibont tà kɛ nnɔ ya gbiirm piik ya miba. Mikpiɛkm liyel Mɛlkisedɛk ya tingi si: Ubɛrgbɛmɔ̀ndaan nɛ. Nle bo u yé Salɛm ya bɛr nɛ. Salɛm ya tingi si: Uyɛnduɔn ya bɛr nɛ. \v 3 Ba bɛn uʼnaa, ka bɛn uʼbaa, ka bɛn uʼyaajɛb mɔ. Wa ŋmɔbe uʼfuobm cin' uyo wà, ka ŋmɔbe mì li tì gben uyo wà mɔ, u te tɛn Uwien ya Bijɛ nɛ, ki tuu ki yé utɔtuɔrkɛ. \p \v 4 Ni laa' Mɛlkisedɛk yé unikpɛkpiɛk ma bo-a! Tiʼyaajɛ *Abraham mɔnɔn là taa' u tɔn' lituɔl ki faake' ki fie' tibont tà nnɔ ya gbiirm piik ya miba ki de' wɔn nɛ. \v 5 Tɔ, kí ñɛ Moyis ya yiko bo, Lefi ya yaabii yà yé bitɔtuɔrkaab nnɔ nɛ ŋmɔbe usɛn bɛ ń li teknh Israyɛl yaab ya bont ya gbiirm piik ya miba nin bi yé biʼninjiɛb, ki yé *Abraham ya yaabii ma kɛ nnɔ. \v 6 Mɛlkisedɛk wɔn ŋa yé biʼlontunku ya nil, nin nɛn kɛ u teke' *Abraham tɔn' lituɔl ki fie' tibont tà nnɔ ya gbiirm piik ya miba, nɛ ki tien' wɔn *Abraham wà Uwien pùon' wɔ lipuonl nnɔ Uwien ya mɔnm. \v 7 Na ŋmɔbe niɛm, wà yé uciɛn nɛ teh uwaal Uwien ya mɔnm. \v 8 Lefi ya yaabii yà teknh Israyɛl yaab saan tibont ya gbiirm piik ya miba nnɔ yé binib nɛ, kí li kpo lidaali liba. Ama Mɛlkisedɛk wà teke' *Abraham saan tibont ya gbiirm piik ya miba nnɔ *Uwien ya gbɔnku ye wɔn tuu ki fuobe nɛ. \v 9 Lefi ya yaabii nɛ teknh tibont ya gbiirm piik ya miba Israyɛl yaab saan. *Abraham là gbiire' tibont bolm piik ki taa' miba ki de' Mɛlkisedɛk ma nnɔ ti li fre kí ye Lefi mɔ là de' nɛ kí ñɛ uʼyaajɛ *Abraham bo. \v 10 Kimɛ Mɛlkisedɛk là tuobe' *Abraham uyo wà nnɔ, ki laa' Lefi laan te uʼyaajɛ *Abraham ya sɛ̀m ni nɛ, wa laan là maa' wɔ. \p \v 11 Uwien là de' Israyɛl yaab yiko nɛ. Nɛ u ya yiko nɛ wɔngeh ki teh Lefi ya yaabii nɛ li yé bitɔtuɔrkaab. Nì yé bitɔtuɔrkaab nnɔ ya tùon bi cère' binib mɔn Uwien ya nun bó ki tì gben' la, tɔtuɔrkɛ kɛ tɔtuɔrkɛ bi li te tɛn Arɔn nɛ. Ba ji bi li nuunh utɔtuɔrkɛtɔ tɛn Mɛlkisedɛk. Biʼtùon ŋa ń fre kí cère binib ń li mɔn Uwien ya nun bó kí tì gben. Nɛn nɛ cère' nì kpɛ utɔtuɔrkɛtɔ ń baa kí li te tɛn Mɛlkisedɛk. \v 12 Kimɛ bi lèbre' bi teh binib bitɔtuɔrkaab ma bo la, nì kpɛ bɛ ń lèbre yiko mɔ nɛ. \v 13 Tigbɛr tuu lienh unil wà bo nnɔ yé udensɛntɔ ya nil nɛ. Udensɛn nnɔ ya nil uba mɔnɔn ŋa kpele ki sɔn' Uwien ya ponpuol bo tuonl. \v 14 Unil kɛ bɛn ki ye tiʼYonbdaan yé Suda ya densɛn ya nil nɛ. Nɛ Moyis ya gbɔnt ni nà saan kɛ u len' bitɔtuɔrkaab ya gbɛr nnɔ wa len' niba udensɛn nnɔ bo. \s1 Yesu yé utɔtuɔrkɛ tɛn Mɛlkisedɛk \p \v 15 Liike mɛn; nà tùɔre' ki wende' tiʼnun bó tigbɛr nnɔ bo si: utɔtuɔrkɛ uba mɔ ñɛn' ki te tɛn Mɛlkisedɛk. \v 16 Wa yé tɔtuɔrkɛ, kí ñɛ u yé udensɛn uba ya nil *yiko ye ma nnɔ bo, u yé utɔtuɔrkɛ kí ñɛ uʼmiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm ya tuɔm bo nɛ. \v 17 Kimɛ nì kɛle' uʼbo *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: \q1 «A yé utɔtuɔrkɛ nɛ uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm \q1 tɛn Uwien là ñɛn' isɛn yà ki tien' Mɛlkisedɛk utɔtuɔrkɛ nnɔ.» \m \v 18 Nɛn bo nɛ bi gben' yikokpiɛk nnɔ, kimɛ wa ŋmɔbe tuɔm, ka toreh mɔ. \v 19 Kimɛ Moyis ya yiko ŋa fre' ki cère' bonn mɔn ki tì gben' Uwien ya nun bó. Ama Uwien yùɔn' ki de' tɛ lidɛndɛnl là mɔn ki cɛn' niʼkɛ. Lɛn nɛ li cère tí nɛkn Uwien. \p \v 20 Nà pukn' si: Uwien liɛbe' ki pole' ki pùon' mɔ nɛ. Bitɔtuɔrkɛtɔb nnɔ Uwien ŋa pole' ki pùon' bɛn bo. \v 21 Ama *Yesu wɔn, Uwien pole' ki pùon' nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: \q1 «Min Yonbdaan nɛ pole' ki pùon', \q1 ma ń jiin nʼñɔbon: \q1 ‹A yé utɔtuɔrkɛ nɛ uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm.› » \q1 \v 22 Nɛn bo, *Yesu nɛ sere' ki cère' Uwien cuo' nin tɛ kujɔtieku kùa mɔn ki cɛn' niʼkɛ. \p \v 23 Nibontɔnn mɔ si: bitɔtuɔrkɛtɔb nnɔ là te ligol nɛ, kimɛ mikuum bo ba ń fre kí li tuu kí te ki sɔnh biʼtuonl. \v 24 Ama *Yesu wɔn tuu ki fuobe ma nnɔ u li yé utɔtuɔrkɛ nɛ yo kɛ yo. \v 25 Nɛn bo nɛ u li fre kí ŋmiɛn binib bà nɛkndeh Uwien kí ñɛ wɔn bo uyo wà kɛ te, kimɛ u tuu ki fuobe nɛ ki kàareh ki miɛh Uwien ki dienh bɛ. \p \v 26 *Yesu nɛ yé bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn wà kpɛ tí li ŋmɔbe wɔ. U yé uñaan nɛ, ka te iba ni, ka ŋmɔbe biil, Uwien bore' wɔ nin bibiɛrdɛnb, ki duon' wɔ paaki ya paaki ki de' wɔ ukànkàan. \v 27 Wɔn ŋa ciɛke wɔ ń li teh idaan kɛ ituɔrɛ uʼtiɛma biɛre bo ŋɔ kí yaan kí tien ituɔrɛ udu ya nib yi bo tɛn bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛntɔb teh ma bo. U taa' uʼbugbɛn nɛ ki tien' lituɔrl bolm miba kpein. \v 28 Moyis ya yiko là cère' bi teh binib bà bitɔtuɔrciɛnb nnɔ mɔ la teh ibiɛre tɛn binitɔb nɛ. Yiko nnɔ ya puoli bó nɛ Uwien pole' ki pùon', ki tien' uʼBijɛ bitɔtuɔciɛnb kɛ ya ciɛn. Wɔn nɛ ŋa tien' biɛre fiebu ki li fre kí sɔn lituonl niʼdonbó. \c 8 \s1 Yesu nɛ yé bitɔtuɔciɛnb ya ciɛn imɔ̀nmɔ̀n \p \v 1 Umɛsɛn wà sɔ yé umɛsɛnjɛ ti tɔkeh tigbɛr tà nɔ ni: ti ŋmɔbe u ya tɔtuɔrciɛnb kɛ ya ciɛn ya bol nɛ, u kɛ Uwien uyɛbm kɛ ya daan, ya jie bó paaki bó, \v 2 ki sɔnh uʼtuonl Uwien te lininbonl là ni nnɔ. Nɛn saan nɛ yé Uwien ya ninbonmɔ̀nl. Na yé nisaal nɛ tien' lɛ̀, Uwien nin uʼyul nɛ tien' lɛ̀. \p \v 3 Bi teh unil kɛ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn wɔ ń li taah tibont nɛ ki dienh Uwien, kí li teh ituɔrɛ mɔ ki dienh wɔ. Nnɔ nɛ nì kpɛ tiʼmɔ ya tɔtuɔrciɛnb ya ciɛn mɔ ń li ŋmɔbe u li taa nà kí de Uwien. \v 4 U bi te kitink bo la, wa bi li yé tɔtuɔrkɛ mɔnɔn, kimɛ bitɔtuɔrkaab te ki taah tibont ki dienh Uwien, Moyis ya yiko ye ma bo nɛ. \v 5 Bi sɔnh itùon yà nnɔ yé tibonmɔ̀nt tà te paaki bó nnɔ ya nɛnnɛnku nin tuʼjinjint nɛ. Nnɔ nɛ Moyis là ye wɔ ń tien Uwien ya ninbonl uyo wà nnɔ, Uwien tɔke' wɔ ki ye: «Tùɔre kí cenge, á tien lɛ̀, lɛ̀ ń tùɔre kí li naan n wuɔn' ŋɛ lininbonl là ya nɛnnɛnku lijuɔl bo nnɔ.» \v 6 Ama fɛnfɛnnɔ, Uwien de' *Yesu utɔtuɔrkɛ ya tuonl là nnɔ cɛn' tɔtuɔrkɛ kɛ tɔtuɔrkɛ yaal. Wɔn nɛ se Uwien cuo' nin binib kujɔtieku kùa nnɔ ni, nɛ kujɔtieku nnɔ mɔn ki cɛn' mikpiɛkm yaaku, kimɛ Uwien pùon' lipuonl là nnɔ mɔn ki cɛn' mikpiɛkm yaal. \s1 Kujɔtiefɛ̀nku ya gbɛr \p \v 7 Tɔ, nì yé kujɔtiekpiɛku kùa là te nnɔ ŋa bi ŋmɔbe gbɛr tuba la, Uwien ŋa bi li liɛbe kí cuo nin nib jɔtietɔku. \v 8 Imɔ̀n, Uwien laa' uʼnib ya biil nɛ ki len' ki ye: \q1 «Min Yonbdaan nɛ lienh, \q1 uyo uba we ní \q1 ń liɛbe kí cuo nin Israyɛl yaab \q1 nin Suda yaab kɛ kujɔtiefɛ̀nku. \q1 \v 9 Kujɔtieku nnɔ ŋa ń li naan nin \q1 n là kpiɛ' ki cuo' kùa nin biʼyaajɛb, \q1 uyo wà n dɛ̀re', \q1 ki ñɛn' bɛ Esipt ni nnɔ. \q1 Ba paan' kujɔtieku nnɔ bo ma nnɔ, \q1 nɛ nʼmɔ sɛln' ki dàan' bɛ. \q1 Min Yonbdaan nɛ len' nnɔ. \m \v 10 Yonbdaan liɛbe' ki ye: \q1 ‹Idɛn yiɛ gɛ̀bre' la, \q1 n li cuo nin Israyɛl yaab kujɔtieku kùa sɔ. \q1 N li kuɔn nʼyikombɛ biʼyɛnm ni, \q1 kí kɛle bɛ biʼfɛ̀l bo. \q1 N li yé biʼWien, \q1 nɛ bɛ ń li yé nʼnib.› \q1 \v 11 Biʼni uba ŋa ji li wɔkn uʼtɔ, \q1 uba ŋa ji li wɔkn uʼninjɛ kí tɔke wɔ kí ye: \q1 ‹wɔ ń bɛnde Yonbdaan.› \q1 Kimɛ biʼkɛ li bɛnde nni nɛ. \q1 Kí cin ibaan kí tì baa binikpɛkpiɛkb. \q1 \v 12 N li fère bɛ biʼbiil, \q1 ma ji li tiɛre biʼbiɛre bó fiebu.» \m \v 13 Uwien lienh kujɔtiefɛ̀nku bó la, nì wuɔn' ki ye kukpiɛku nnɔ kpaare' nínɔ. Kimɛ nibonkpaann kɛ tì pore' la, nì joh nɛ̀ ń gben nɛ. \c 9 \s1 Kujɔtiekpiɛku ya tuɔrɛ \p \v 1 Uwien là kpiɛ' ki cuo' nin binib kujɔtieku kùa nnɔ u là wuɔn' bɛ bi li paan isɛn yà bo kí li pukeh wɔ nɛ, nɛ ki cère' bi ŋmɔbe bi li pukeh wɔ nà saan kitink bo. \v 2 Imɔ̀n, bi là tien' lininbonl liba nɛ lì ŋmɔbe tidubent tule. Lininbonl nnɔ ya puke ni frŋɔknbùol là te nin litebl là bi paakeh liʼbo kpɔnɔ wà bi taah ki punh Uwien nnɔ. Bi yih nɛn saan nɛ libòñaanl. \fig Uwien ya ninbonl|src="lb00259c.tif" size="col" loc="HEB 9:2" copy="Louise Bass" ref="Ebr 9:2" \fig* \v 3 Kukpɛlcɛcɛnciɛnku kuba nɛ là bore' upuke nin kudubenku nnɔ. Kukpɛlciɛku nnɔ ya puoli bó nɛ yé kudubenku. Bi yih nɛn bó nɛ libùol là ñaan ki tì gbien'. \v 4 Bi taa' miñɔ̀km ki duore' liponpuol là ki siɛnh liʼbo liŋubl nnɔ te nɛn bó nɛ. Kujɔtieku ya lɛkl là bi taa' miñɔ̀km ki duore' liʼgbɛnɛnt kɛ bo nnɔ mɔ te nɛn bó nɛ. Tijier tà bi yih tù *mann nnɔ te miñɔ̀km ya sɛnl liba ni ki taake lilɛkl nnɔ ni. Arɔn ya kpɛdɔn wà là bunde' ki puun' nin bi là kɛle' *yiko itɛnpɛnpɛn yà bo nnɔ mɔ te lilɛkl nnɔ ni nɛ. \v 5 Uwien ya tondb bà bi yih bɛ seribɛn nnɔ bile ya nɛnnɛnt te lilɛkl nnɔ ya paaki, ki ŋmɔbe ifiɛbe, ki wɔngeh ki teh Uwien te niʼsaan. Bitondb nnɔ ya fiɛbe ya sɔnge lìeke lilɛkl nnɔ bo bi gbiɛnh nà saan misɛ̀m ŋɔ Uwien ń fère binib biʼbiɛre nnɔ. Bònl ŋa te tí len nɛ̀ ń li yɛbe tibont nnɔ kɛ bo fɛnfɛnnɔ wuɔ nɔ. \p \v 6 Bi bonde' tibont kɛ ki sensien' nnɔ nɛ. Bitɔtuɔrkaab kɛ kɔh upuke ni nɛ idaan kɛ ki tì sɔnh biʼtuonl. \v 7 Ama kudubenku bó wɔn, bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn baba nɛ kɔh niʼbó bolm miba libinl ni. Wa kɔh niʼbó ŋɔ ka tuke wɛnt ya sɛ̀m wɔ ń tì de Uwien wɔn bugbɛn ya biil nin udu ya nib tùre' ki bii' libiil là nnɔ bo. \v 8 Nnɔ nɛ *Mifuoñaanm wuɔn' ki ye lininbonkpiɛkl laan biɛ ki te ma nnɔ, usɛn wà joh lininbonmɔ̀nl là te paaki bó nnɔ biɛ ki paake nɛ. \v 9 Nì yé kunɛnnɛnku nɛ uyo wuu. Niʼtingi si: bi punh Uwien tibont tà nnɔ nin bi teh ituɔrɛ yà ki dienh wɔ nnɔ ŋa ń fre kí cère wa teh tu ya bont ya fɛ̀l bo ń li wien kí tì gben. \v 10 Niʼkɛ yé inisaalbok nɛ, ki likeh tijier ya jim nin midaam ya ñum nin tigbɛnɛnt ya sɔkrm ki paan' iyaajɛbok ye ma bo. Binib li boh i ya bok nɛ kí tì baa uyo wà Uwien li lèbre nibonfɛ̀nn. \s1 Kristo wɔn taa' uʼbugbɛn nɛ ki tien' lituɔrl \p \v 11 Kristo wɔn baa' ki yé bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn ŋɔ wɔ ń cère tí lɛ ti laa' mimɔnm mà nɔ nɛ\f + \fr 9:11 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni nì kɛle' ki ye: Wɔ ń cère tí lɛ mimɔnm mà we ní nnɔ nɛ.\f*. U kɔn' lininbonl là ya tɔl ŋa te, ki mɔn ki tì gben' ni nɛ. Nisaal ŋa tien' li ya ninbonl, nɛ la yé kitink kiɛ bo yaal mɔ. \v 12 Kristo kɔn' lininbonl nnɔ ni bolm miba kpein nɛ. Wa tuke iwɔjɛ nin inajɛfanfaan ya sɛ̀m nɛ ki kɔn' wɔ ń tì tien lituɔrl, u taa' uʼtiɛma sɛ̀m nɛ ki tien' lituɔrl, ki dɛ' tɛ ki wiɛ' uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm. \v 13 Nì yé bi là taah iwɔjɛ nin inajɛ ya sɛ̀m ki gbiɛnh binib bà bii' bo, ki wìndeh unasɛl ki taah uʼfɛntɛm ki pukeh biʼbo, kimɛ bi saa' likuɔl ŋɔ bɛ ń ñɛn biʼbo tijɔknt la, \v 14 nì li tien mila Kristo ya sɛ̀m ŋa ń li ŋmɔbe tuɔm kí cɛn nɛn kɛ. Mifuoñaanm mà ŋa ŋmɔbe gbenm cère' Kristo taa' uʼba ki tien' lituɔrl tɛn kitɔtuɔrwɛnk kà ya niba saan ŋa gbè, ki de' Uwien ŋɔ uʼsɛ̀m ń gben itùonbiɛrɛ yà te tiʼfɛ̀l bo ya gbɛr, kí cère tiʼfɛ̀l ń li wien kí tì gben ŋɔ tí li sɔnh ki dienh Uwien wà fuobe nɛ. \p \v 15 Nɛn bo nɛ Kristo sere' Uwien cuo' nin binib kujɔtiefɛ̀nku kùa nnɔ ni, ŋɔ wɔn Uwien yin' bà nnɔ ń lɛ u pùon' ki ye u li tien bɛ mimɔnm mà, mɛ̀ ń li tuu ki te nnɔ. Nnɔ nɛ Kristo kpo' wɔ ń dɛ bà là te kujɔtiekpiɛku ni ki saa' kù nnɔ, biʼbiɛre ni kí wiɛ. \v 16 Imɔ̀n, unil kɛle' u lá kpo' la, bi li tien uʼfaal ma bo ki ble' la, nì kpɛ uʼkuum ya puoli bó, bɛ ń wuɔn kí ye u kpo' nɛ, kí yaan kí tien, u kɛle' ki ye bɛ ń tien uʼfaal ma bo. \v 17 Udaan ŋa laan kpo' la, u kɛle' nà nnɔ ŋa ŋmɔbe tuonl fiebu. U tì kpo' nɛ la, u kɛle' nà nnɔ ji ŋmɔbe lituonl. \v 18 Nɛn bo, Uwien là cuo' nin binib kujɔtiekpiɛku kùa nnɔ mɔnɔn ya cinm, bi là kòre' kiwɛnk ki wule' misɛ̀m nɛ, ki yaan kù cin'. \v 19 Tɔ, Moyis là kaan' wɔbl kɛ wɔbl *yiko ya gbɔnku ni udu ya nib kɛ ya nun bó, nɛ ki taa' inajɛfanfaan nin iwɔjɛ ya sɛ̀m ki cùuke' miñunm, ki taa' kufaaku kuba bi yih kù isɔp nin kukpɛlciɛku kuba kù dinge suɔɔ ki mɔ́n ki cùun' len ki gbɛgbɛ' *yiko ya gbɔnku nnɔ nin udu ya nib bo. \v 20 Nɛ ki ye: «Misɛ̀m miɛ wɔngeh ki teh Uwien cuo' nin nɛ kujɔtieku nɛ ki ye ní li ŋuuke kù.» \v 21 Nɛ ki taa' misɛ̀m nnɔ ki gbɛgbɛ' Uwien ya ninbonl nin bi taah tiwɛnt tà kɛ ki pukeh Uwien nnɔ mɔ kɛ bo. \v 22 Kí ñɛ *yiko ye ma bo, misɛ̀m nɛ ñɛndeh tibont tà yɛbe ya jɔknt ki cèreh tù mɔn. Sɛ̀m ŋa ñɛn' la, Uwien ŋa ń fère nib biʼbiɛre. \s1 Yesu taa' uʼba ki tien' lituɔrl bolm miba kpein nɛ ki gben' ibiɛre \p \v 23 Bi teh i ya tuɔrɛ ki ñɛndeh tibont tà yé paaki bó yaar ya nɛnnɛnku ya jɔknt la, nì wuɔn' ki ye paaki bó yaar tà yé tibonmɔ̀nt nnɔ mɔ kpɛ bɛ ń tien tù ituɔrɛ yà mɔn ki cɛn' yɛn nɛ. \v 24 Kimɛ Kristo ŋa kɔn' lininbonl là binib tien' lɛ̀, lì yé paaki bó ya ninbonmɔ̀nl ya nɛnnɛnku nnɔ ni. Ama u kɔn' paaki bó yaal bugbɛn ni nɛ ki ji se tiʼciɛk bó fɛnfɛnnɔ Uwien ya nun bó. \v 25 Nà yé u kɔn' len wɔ ń li tuu ki taah uʼba ki teh lituɔrl tɛn bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn tuu ki taah ma tiwɛnt ya sɛ̀m ki kɔh Uwien ya ninbonl ya dubenku ni binl kɛ binl ma bo. \v 26 U bi tien' nnɔ la, u bi jin' ijɛnd mibolm mà yɛbe ŋɔ kí cin haali uŋɛndun ya cincinyo. Ama fɛnfɛnnɔ, idɛnfɔrkɛ yiɛ nɔ u taa' uʼba ki wuɔn' binib bolm miba kpein nɛ, ki taa' uʼba ki tien' lituɔrl ki gben' ibiɛre ya tuɔm. \v 27 Uwien sien' ki ye unil kɛ li kpo bolm miba nɛ, nɛ ni ya puoli bó wɔ ń bu binib tibuur. \v 28 Nnɔ nɛ Kristo taa' uʼba ki tien' lituɔrl bolm miba kpein ŋɔ wɔ ń ñɛn binib bà yɛbe ibiɛre ni. U li liɛbe kí taa uʼba kí wuɔn nle bo. Na ji yé wɔ ń ñɛn binib ibiɛre ni, nì ji yé wɔ ń ŋmiɛn bà gu uʼbaam nnɔ nɛ. \c 10 \p \v 1 Moyis ya yiko yé tibonmɔ̀nt tà we ní nnɔ ya jinjinku nɛ. Wa cinbe ki yé tibont bugbɛn ki tì gben'. Nɛn bo nɛ *yiko nin u cèreh bi tuu ki teh ituɔrbaab yà binl kɛ binl ka ŋmɔbe biɛn nnɔ, ŋa lì li fre kí cère binib bà nɛkndeh Uwien nnɔ ń li mɔn kí tì gben. \v 2 Ì bi freh ki cèreh bà teh yɛ̀ nnɔ mɔn ki tì gben' Uwien ya nun bó la, bi bi dàan' yɛ̀ ŋɔ, kimɛ bi bi li tien yɛ̀ bolm miba kpein nɛ, ka ji li ŋmɔbe biil ya yɛnmaale biʼfɛ̀l bo. \v 3 Ama ituɔrɛ nnɔ tuu ki tiɛreh bɛ biʼbiɛre bó nɛ binl kɛ binl. \v 4 Kimɛ inajɛ nin iwɔjɛ ya sɛ̀m ŋa ń fre kí gben biɛre. \v 5 Nɛn bo nɛ Kristo ye wɔ ń baa uŋɛndun wuu ni uyo wà nnɔ u tɔke' Uwien ki ye: \q1 «Ŋa yíe tuɔrɛ, \q1 ka yíe bɛ ń li punh ŋɛ bont mɔ, \q1 ama a tien' nni tigbɛnɛnt. \q1 \v 6 Bi wìndeh ituɔrɛ yà ya wɛnt iponpob bo ki dienh ŋɛ nnɔ, \q1 aʼyɛnm ŋa sɔnge' iʼbo, \q1 bi teh yà ibiɛre ya fèrm bo nnɔ, \q1 aʼyɛnm ŋa sɔnge' iʼmɔ bo. \q1 \v 7 Nɛn bo nɛ n tɔke' ŋɛ ki ye: \q1 ‹NʼWien, min sɔ, \q1 n we ní ń tien aʼyíem nɛ, \q1 tɛn nì kɛle' nʼbo aʼgbɔnku ni ma bo.› » \m \v 8 Kristo kpiɛ' ki len' ki ye: \q1 «Ŋa yíe tuɔrɛ, \q1 ka yíe bɛ ń li punh ŋɛ bont, \q1 ka yíe bi wìndeh ituɔrɛ yà ya wɛnt iponpob bo ki dienh ŋɛ nnɔ, \q1 ka yíe bi teh yà ibiɛre ya fèrm bo nnɔ mɔ, \q1 Nɛn kɛ ŋa sɔnge' aʼyɛnm.» \m Ama *yiko nɛ nín ye bɛ ń li teh i ya tuɔrɛ kɛ. \v 9 Nɛ ki liɛbe' ki len' ki ye: \q1 Min sɔ, n we ní ń tien aʼyíem nɛ. \p Nnɔ nɛ u gben' ituɔrkpiɛk nnɔ ki taa' u ya tuɔrl ki lèbe'. \v 10 *Yesu Kristo tien' Uwien ya yíem, ki taa' uʼba ki tien' lituɔrl bolm miba kpein, ki cère' ti mɔn ki tì gben' Uwien ya nun bó. \p \v 11 Tɔtuɔrkɛ kɛ tɔtuɔrkɛ tuu ki sieh idaan kɛ nɛ ki sɔnh uʼtùon, ki tuu ki teh ituɔrbaab, ya lì li fre kí ñɛn nib ya biɛre. \v 12 Ama Kristo wɔn tien' lituɔrl bolm miba nɛ ibiɛre bo, nɛ ki kɛ uyo kɛ Uwien ya jie bó, \v 13 ki gu haali nin uyo wà Uwien li cère wɔ ń tɛ uʼnɛnnɛndb bo litaal. \v 14 Kimɛ u tien' lituɔrl bolm miba nɛ ki cère' u ñɛn' bà ibiɛre ni nnɔ mɔn Uwien ya nun bó ki tì gben' uyo kɛ. \p \v 15 *Mifuoñaanm mɔ tɔkeh tɛ ki teh nnɔ nɛ. Mì kpiɛ' ki len' ki ye: \q1 \v 16 «Yonbdaan ye: ‹Idɛn yiɛ gɛ̀bre' la, \q1 n li cuo nin bɛ kujɔtieku kùa sɔ: \q1 N li kɛle nʼyikombɛ biʼfɛ̀l bo, \q1 kí kuɔn bɛ biʼyɛnm ni.› » \m \v 17 Nɛ ki liɛbe' ki ye: \q1 «Ma ji li tiɛre biʼbiɛre nin biʼbiil bó.» \p \v 18 Uwien fère' binib biʼbiɛre la, ba ji li nuunh bɛ ń tien lituɔrl ibiɛre nnɔ ya fèrm bo. \s1 Yesu bo ti laa' usɛn tí nɛkn Uwien \p \v 19 Nʼyaabɛ, nɛn bo, ti du ki ye *Yesu ya sɛ̀m bo, ti ŋmɔbe usɛn tí kɔ Uwien ya ninbonl ya dubenku ni. \v 20 *Yesu pɛkre' usɛnfaan wà dienh limiɛl, kí ñɛ u taa' uʼba ma ki tien' lituɔrl ki cère' kukpɛlcɛcɛnciɛnku kùa bore' Uwien ya ninbonl bolm mile nnɔ kɛre' nɛ ti ji laa' usɛn tí kɔ lininbonl nnɔ ya dubenku ni. \v 21 Ti ŋmɔbe bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn uba, wɔn nɛ ŋmɔbe ticiɛnt Uwien den. \v 22 Nɛn bo, cère mɛn tí nɛkn Uwien, kí li ŋmɔbe iyɛnmaale yà cuube, kí li ŋmɔbe mitekjim kí tì gben. Yesu bo, tiʼfɛ̀l bo wien nɛ, ka ji ŋmɔbe biil liba nin litɔl. Nì te tɛn bi taa' miñunm mà ŋa ŋmɔbe jɔknt nɛ ki sìi' tɛ. \v 23 Cère mɛn tí li lienh binib ya nun bó tiʼdɛndɛnl bó, kí li co lɛ̀ kenken, ki la li ŋɛndeh tiʼgbɛnɛnt, kimɛ Uwien wà pùon' nnɔ yé umɛmɔ̀ndaan nɛ. \v 24 Cère mɛn ti la gɔh tɔb bo, kí li saakreh tɔb ya gbɛnɛnt ŋɔ kí fre kí li yíe tɔb, kí li sɔnh itùon yà mɔn. \v 25 La cère mɛn tí dàan tiʼtáan ya baam tɛn biba dàan' ma ka ji bàareh, ama tí li cinbe ki saakreh tɔb ya gbɛnɛnt, kimɛ ninbi mɔnɔn bɛn ki ye Yonbdaan ya wengbiin nɛkn ní ŋɔ. \v 26 Ti bɛnde' nà yé tigbɛmɔ̀nt ŋɔ ki cɛ̀kre' tiʼyɛnm ki liɛbe' ki teh ibiɛre la, tuɔrl ŋa ji te kí fre kí ñɛn i ya biɛre. \v 27 Nà sìen' si: tí li gu nin bujɛwaanbu nɛ lidaali là Uwien li bu binib tibuur, kí cère umucɛnciɛn ń wi bà yìe' uʼñɔbu bó nnɔ. \v 28 Ni bɛn ki ye unil saa' Moyis ya yiko ŋɔ binib bile bii bita kun' imɔ̀n ki ye u mɔnbe ki saa' wɔ la, ba ń muɔ udaan cɛcɛkm, bi li ku wɔ nɛ. \v 29 Nì li tien mila ŋɔ unil wà yin' Uwien ya Bijɛ fɛnm, ki ye misɛ̀m mà bo Uwien liɛbe' ki cuo' nin binib kujɔtieku, ki ñɛn' wɔ ibiɛre ni ŋa yé bonn, ki suke' *Mifuoñaanm mà bo Uwien tien' wɔ mimɔnm nnɔ ya tudɛre ŋa ń li bre kí gbien-i? \v 30 Imɔ̀n, ti bɛn wà len' ki ye: \q1 «Min nɛ li tu lifɛ̀nl, \q1 min nɛ li jiin unil kɛ uʼtùon kpɛ ma bo,» \m ki liɛbe' ki ye: \q1 «Min Yonbdaan nɛ li bu nʼnib tibuur.» \m \v 31 Unil lu' Uwien, limiɛl ya daan ya nuɔ ni la, nì bre udaan bo cɛɛn nɛ. \p \v 32 Tiɛre mɛn ni là cin' idɛn yà ki laa' Uwien ya wenwenku nnɔ ni ya puoli bó nà là tien'. Ni là jin' ijɛnd ki gbien', ki juun' ki mɔ̀n' limuɔl là faa cɛɛn. \v 33 Uyo uba bi là suke' nɛ, ki jɛ̀nde' nɛ binib kɛ ya nun bó, ama uyo uba mɔ ni là sere' bi jɛ̀ndeh binitɔb bà nnɔ mɔ ya ciɛk bó. \v 34 Nì yé imɔ̀n nɛ, ni là ŋmire' binib bà te lipɛkl ni nnɔ ya nunsiir. Binib fie' niʼbont nɛ ni tuo' nin uyɛnsɔnge, kimɛ ninbi nin niʼyul bɛn ki ye ni ŋmɔbe lifaal là mɔn cɛɛn, ki li tuu ki te. \v 35 Nʼyaabɛ, nɛn bo, la ŋɛnde mɛn niʼgbɛnɛnt ni ŋmɔbe midum mà nnɔ bo, kimɛ mì li cère ní lɛ lisuul là yɛbe. \v 36 Nì kpɛ ní li ŋmɔbe kuminku nɛ kí fre kí tien Uwien yíe nà ŋɔ kí lɛ u pùon' nà nnɔ. \v 37 Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: \q1 «Nì sìen' waamu nɛ, \q1 uyo wà sìen' nnɔ ŋa ji yé bonn, \q1 wà we ní nnɔ \q1 li baa ní wa ń taande. \m \v 38 Wa yé ugbɛmɔ̀ndaan nʼnun bó, \q1 li fuobe uʼtekjim bo nɛ, \q1 ama u liɛbe' puoli la, \q1 nʼyɛnm ŋa ń li sɔnge uʼbo.» \p \v 39 Tinbi bɛn wɔn, ta yé binib bà li liɛbe puoli kí juore fɛnm, ama ti yé bà teke' Uwien ki jin' bɛ ń ŋmɛre nɛ. \c 11 \s1 Mitekjim ya gbɛr \p \v 1 Tɔ, mitekjim yé kí li du ki ye a daan a li lɛ nibonn nà nnɔ, a mɔnbe ki laa' nɛ̀ ŋɔ, kí li du ki ye ŋa lɛnh tibont tà nin aʼnunbu nnɔ mɔnbe ki te nɛ. \v 2 Uyo bo yaab ya tekjim bo nɛ Uwien là len' biʼbo nà mɔn. \p \v 3 Ti teke' Uwien ki jin', nɛ ki bɛnde' ki ye wɔn nɛ ñɛn' nà kɛ te nɔ nin uʼñɔmaam. Nnɔ nɛ Uwien ñi' ta lɛnh tibont tà bo ki tien' ti lɛnh tà. \p \v 4 Abɛl là teke' Uwien ki jin', nɛ ki tien' lituɔrl là mɔn ki cɛn' Kayɛn yaal, ki de' wɔn Uwien. Nɛn bo nɛ Uwien bù' Abɛl ugbɛmɔ̀ndaan ki tuo' uʼpaabu. Nin Abɛl kpo' ma kɛ nnɔ, mitekjim nnɔ bo nɛ u biɛ ki lienh. \p \v 5 Enɔk là teke' Uwien ki jin', nɛ wɔn Uwien taa' wɔ ki don' paaki bó, kuum ŋa jin' wɔ. Uba ŋa ji laa' wɔ, kimɛ Uwien taa' wɔ ki don' uʼba saan ŋɔ. Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: Uwien ya yɛnm là sɔnge' Enɔk bo nɛ ki yaan u taa' wɔ ki don' paaki bó. \v 6 Unil ŋa ŋmɔbe tekjim la, wa ń fre kí sɔnge Uwien ya yɛnm, kimɛ nì kpɛ wà kɛ nɛkndeh Uwien ń teke kí ji kí ye Uwien te nɛ, nɛ Uwien li su bà kɛ nuunh wɔ. \p \v 7 Nowe là teke' Uwien ki jin', nɛ ki tien' buñɛrcɛnciɛnbu ki ŋmiɛn' wɔn nin uʼden yaab. Uwien là juɔ' ki tɔke' wɔ tibont tà ba laan lɛnh tù, tù lá li tien nnɔ bó nɛ u teke' tù tunɔjɛr tule. Nnɔ nɛ Nowe wuɔn' ki ye uŋɛndun ya nib ŋmɔbe libiil Uwien saan. Uʼtekjim bo nɛ Uwien bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan. \p \v 8 Abraham là teke' Uwien ki jin', nɛ ki tuo' uʼyin, ki bure' Uwien ye u li de wɔ udu wà wun li yé uʼfaal nnɔ bó, ki joh ka bɛn u joh nà bó. \v 9 U là teke' Uwien ki jin', nɛ ki fii' ki tì kɔn' udu wà Uwien là pùon' ki ye u li de wɔ wù nnɔ ni, ki yé ucaan niʼbó. U là pɔn' ininbon nɛ ki kɔh len. *Isaak nin Sakɔb bà yé lipuonl nnɔ mɔ ya faajib tɛn wɔn nnɔ mɔ là kɔh ininbon nɛ. \v 10 *Abraham tien' nnɔ ki gu wɔ ń la kɔ udu wà ya dur ya tɛnpuun faa ta ŋmɔbe lum ni nɛ. Uwien nin uʼyul nɛ kpankpaan' u li mɛ udu nnɔ ya dur ma bo, nɛ ki mɛn' tù. \p \v 11 Nin Abraham là pore' ki gɛ̀bre' wɔ ń maa kibuk ma kɛ, uʼpo mɔ tonde' ki yé uŋɔl nnɔ, u teke' Uwien ki jin' ma nnɔ nɛ Uwien cère' u maa' kibuk, kimɛ u bɛn ki ye wɔn Uwien wà pùon' lipuonl nnɔ kpɛ bɛ ń li du uʼbo nɛ.\f + \fr 11:11 \ft Migbiirm miɛ ya ciim te bolm mile bo nɛ: \fq Nin Abraham là pore' ki gɛ̀bre' wɔ ń maa kibuk ma kɛ, uʼpo mɔ tonde' ki yé uŋɔl nnɔ, u teke' Uwien ki jin' ma nnɔ nɛ Uwien cère' u maa' kibuk, kimɛ u bɛn ki ye wɔn Uwien wà pùon' lipuonl nnɔ kpɛ bɛ ń li du uʼbo nɛ bii nin Sara là pore' ma kɛ ki tonde' ki yé uŋɔl nnɔ, u teke' Uwien ki jin' ma nnɔ nɛ Uwien cère' u maa' kibuk, kimɛ u bɛn ki ye wɔn Uwien wà pùon' lipuonl nnɔ kpɛ bɛ ń li du uʼbo nɛ.\f* \v 12 Nɛn bo nɛ wɔn ujɛbaab *Abraham, wà là nɛke mikuum nnɔ laa' iyaabii ì yɛbe ka ŋmɔbe kɛnku tɛn iŋmaabii nin likpentɛngbil. \p \v 13 Binib nnɔ kɛ là ŋmɔbe mitekjim nɛ ki tì baa' biʼkuum daali ka teke' Uwien là pùon' bɛ nà nnɔ. Ama biʼtekjim bo nɛ bi juɔ' ki laa' Uwien pùon' nà nnɔ nì te fɔnfɔkm, nɛ biʼyɛnm sɔnge' niʼbo, nɛ bi len' binib ya nun bó ki ye bi yé bicɛnb nɛ uŋɛndun wuu ni ki gɛ̀breh. \v 14 Binib bà lienh nnɔ wɔngeh nì wien nɛ ki teh bi nuunh udu wà yé biʼyu nɛ. \v 15 Bi bi maaleh bi ñɛn' udu wà ni bó nɛ la, bi bi laa' libònl ki liɛbe' niʼbó ŋɔ. \v 16 Ama imɔ̀n, biʼnun mɔ́n bɛ ń kɔ udu wà mɔn ki gbien' ni nɛ, wun si Uwien den. Nɛn bo nɛ bi yin' Uwien biʼWien la, na coh wɔ fɛ, kimɛ u bonde' bɛ udu wà bi li kɔ uʼni. \p \v 17 Abraham là teke' Uwien ki jin', nɛ ki tuo' ki taa' uʼbijɛbaab *Isaak wɔ ń tien lituɔrl uyo wà Uwien bikn' wɔ wɔ ń liike uʼtekjim nnɔ nin Uwien là pùon' wɔ lipuonl ma kɛ \v 18 ki ye: «*Isaak bo nɛ aʼlontunku li nɔbe» nnɔ. \v 19 Abraham là bɛn uʼyɛnm ni ki ye unil kpo' mɔnɔn la, Uwien li fre kí mɛkre wɔ. Nɛn bo nɛ Uwien jiin' uʼbijɛ *Isaak ki de' wɔ. Nì yé mimɛkrm ya nɛnnɛnku nɛ. \p \v 20 *Isaak là teke' Uwien ki jin', nɛ ki tien' *Sakɔb nin Esawu Uwien ya mɔnm ki de' biʼwenl bo. \p \v 21 Sakɔb là teke' Uwien ki jin', nɛ uyo wà u benh wɔ ń kpo nnɔ, u tien' Yosɛf ya buk kɛ buk Uwien ya mɔnm, ki ñi' ukpɛndɔ bo ki puke' Uwien. \p \v 22 Yosɛf là teke' Uwien ki jin', nɛ u tì nɛke mikuum ma nnɔ u tɔke' uyo wà Israyɛl yaab lá li siere kí ñɛ Esipt ni, nɛ ki tɔke' bɛ bi lá li tien ma uʼkpɔb. \p \v 23 Moyis ya baambɛ là teke' Uwien ki jin', nɛ ki maa' wɔ ki bɔle' wɔ iŋmaale ita, kimɛ bi là laa' u mɔn, nɛ ba fɛnge ubɛr ble' likuɔl là nnɔ. \v 24 Moyis là teke' Uwien ki jin', nɛ ki tì kpére' ma nnɔ u yìe' ki ye bi la li yih wɔ Farahɔn ya bisɛ ya buk, \v 25 ki cɛ̀kre' uʼyɛnm ki ye bi jɛ̀ndeh wɔn nin Uwien ya nib la, nì mɔn ki cɛn' wɔ ń li te ibiɛre ni ki jinh uŋmaa wà ŋa ń wuɔke. \v 26 U là bɛn ki ye bi yuɔndeh wɔ Uwien ya Nigɛndkɛ bo la, nì mɔn ki cɛn' nin wɔ ń lɛ Esipt ya faal kɛ, kimɛ uʼnun là cɛ, u lá li lɛ lisuul là nnɔ bo nɛ. \v 27 U là teke' Uwien ki jin', nɛ ki siere' Esipt ni ka fɛnge' ubɛr ya benpiebe, uʼfɛ̀l ŋa wɔ̀re', kimɛ u te tɛn unil wà laa' Uwien wà ba lɛnh wɔ nɛ. \v 28 U teke' Uwien ki jin', nɛ ki cère' Israyɛl yaab tien' Pak ya nacenku, nɛ ki taa' misɛ̀m ki fanfaan' inañuɔn bo, ŋɔ Uwien ya tond wà kuuleh nnɔ la mɛ Israyɛl yaab ya bujɛbukpiɛkmu. \p \v 29 Israyɛl yaab là teke' Uwien ki jin', nɛ ki puore' miñunciɛnmɔ́nmɔ́nm tɛn bi cuonh liwɛl bo nɛ. Ama Esipt yaab bɛn bikn' nɛ ki luo'. \v 30 Israyɛl yaab là teke' Uwien ki jin', nɛ ki taa' iwien ilole ki cuon' ki linde' Seriko ya du, nɛ liguonjɛl là guɔn' wù nnɔ lu'. \v 31 Ujɛnkpend Lahab là teke' Uwien ki jin', nɛ ba ku' ki yekn' wɔn nin binib bà yìe' Uwien ya ñɔbu bó, kimɛ u là teke' Israyɛl yaab ya pinpingb kucɛ̀nku mɔnmɔnm. \p \v 32 N li biɛ kí len kí ye ba kí pukn-i? N ye ń tùɔre kí len Gedeyɔn nin Barak nin Samsɔn nin Jɛfte nin *Dafid nin Samiɛl nin *Uwien ya ñɔbonsɔknb ya gbɛr la, uyo li pɔre nni. \v 33 Biʼni biba là teke' Uwien ki jin', nɛ ki faake' nin bibɛrb ki fie' biʼdu ki tien' biʼyi, bitɔb cère' binib kpìen' tigbɛmɔ̀nt ya sɛn, bitɔb laa' Uwien là pùon' nà nnɔ, bitɔb pi' icind ya ñuɔn ya fre' ki tien' bɛ niba, \v 34 bitɔb kpiin' umufaa, bitɔb ŋmɛre' ba fre' ki ku' bɛ nin jusiek, bitɔb ŋa là ŋmɔbe tuɔm, ki ji tien' bitɔdɛnb, ki ŋmɔbe lifɛ̀l butɔbu ni, ki sɛn' ki gbɛle' idutɔ ya sojambɛ. \v 35 Bipiib biba mɔ là teke' Uwien ki jin', nɛ Uwien cère' bi mɛkre' biʼyaab bà kpo' nnɔ ki jiin' ki de' bɛ. Bi jɛ̀nde' binib biba mɔ, ki nuunh bɛ ń wiɛ Uwien ya sɛn ŋɔ kí ŋmɛre nɛ, nɛ ba tuo', kimɛ bi là nuunh bɛ ń lá mɛkre bitɛnkpiib ni ŋɔ kí lɛ mifuobm mà mɔn ki cɛn' fɛnfɛnnɔ yaam nɛ. \v 36 Binib biba mɔ tuo' isuk, bi ñi' bɛ inalɛbe, ki lòle' bɛ tikudɔkr ki pɛkn' bɛ. \v 37 Bi yèke' bitɔb itɛn ki ku' bɛ, ki jiɛ' ki yɛkre' bitɔb nin kanpintajuk, ki ku' bitɔb nin kijusiek, bitɔb ŋa ŋmɔbe bonn, ki cuonh ki lindeh ki guo tipegbɔnt bii tiwɔgbɔnt, bi jɛ̀ndeh bɛ cɛɛn, nɛ ki teh bɛ nà bre. \v 38 Bɛn bo uŋɛndun ŋa kpɛ bɛ ń li yé uʼnib. Nɛ bi cuonh ki lindeh, ki joh ijuɔn nin kupenpelku bó, ki kɔh tijɔlulnt nin ifɛle ni. \v 39 Nin Uwien len' binib nnɔ kɛ bo nà mɔn biʼtekjim bo ma kɛ nnɔ, ba laa' u là pùon' ki ye u li de bɛ nà nnɔ. \v 40 Kimɛ Uwien là juɔ' ki bonde' tɛ tibont tà mɔn ki cɛn' tibont kɛ. Nɛn bo nɛ wa ń cère bɛ ń kpiɛ kí li yé u sien' bɛ, bɛ ń li yé bidɛnd bà kí dàan tɛ. \c 12 \s1 Tí li ŋmɔbe kuminku ijɛnd ni \p \v 1 Tɔ, bi ya nib kɛ yé bimɔ̀nkunb nɛ ki guɔn' ki linde' tɛ ki yɛbe cɛɛn. Nɛn bo, cère mɛn tí wiɛ nà kɛ yé tiʼbo litukl nin ibiɛre yà jebeh tɛ ikɛle kɛ na faa nnɔ, kí li ŋmɔbe kuminku, ki bɔ minɔnm bo ki cuube Uwien sien' tɛ tí sɛn kí baa nà saan. \v 2 Cère mɛn tiʼnun ń li cɛ *Yesu bo. Wɔn nɛ pɛkre' mitekjim ya sɛn, nɛ ki cèreh mì kpienh niʼdonbó ki joh. U tuo' udɔpɔnpɔn bo ya kuum ka sɛn' fɛ, kimɛ u là bɛn ki ye u lá li lɛ uyɛnsɔnge. Fɛnfɛnnɔ u kɛ Uwien ya bɛrbiɛk ya jie bó nɛ. \v 3 Imɔ̀n, maale mɛn Yesu bo, kí liike bibiɛrdɛnb là nɛnde' wɔ ki jɛ̀nde' wɔ ma bo u tuo' niʼkɛ, ŋɔ ki la cère uyɛnsaa ń ŋɛnde niʼgbɛnɛnt. \v 4 Ni mɔ̀h ni la li teh ibiɛre ma, na laan mɔ̀n' ki tì baa' nì yé mikuum la, ní kpo. \v 5 La sunde mɛn Uwien tɔke' nɛ nà ki de' nɛ lifɛ̀l nnɔ bó tɛn bibaa gbiereh uʼbumu ma bo. U ye: \q1 «Nʼbukɛ, la yìe Yonbdaan ya tudɛre. \q1 U kɔnh nin ŋɛ la, \q1 la cère aʼyɛnm ń saa. \q1 \v 6 Kimɛ Yonbdaan yíe wà la, \q1 u diɛh u ya tub nɛ. \q1 U bɛn wà kɛ yé uʼbuk nnɔ \q1 u ñih wɔn nɛ.» \m \v 7 Tuo mɛn kí ji ijɛnd, kimɛ ì cekndeh nɛ nɛ. Ni yé Uwien ya bumu ma nnɔ nɛ u diɛh niʼtub. Ki lɛ buk te ŋɔ kiʼbaa ŋa diɛh kiʼtub-i? \v 8 Uwien ŋa dɛre' niʼtub tɛn u diɛh uʼbutɔmu ya tub ma bo la, na yé uʼbumu, ni yé ikpiɛb nɛ. \v 9 Nì yé tiʼbaambɛ bà yé binib nnɔ diɛh tiʼtub ki cekndeh tɛ ti boh bɛ la, nì li tien mila ŋɔ ta ji li tuo Baa wà te paaki bó ya tudɛre, kí lɛ limiɛl-i? \v 10 Imɔ̀n, tiʼbaambɛ taa' uyo wà ki diɛh tiʼtub bɛ ń cekn tɛ bi yíe ma bo nnɔ ŋa fɔke, ama Uwien wɔn diɛh tiʼtub tiʼmɔnm bo nɛ, ŋɔ ti la ŋmɔbe jɔknt tɛn wɔn Uwien ŋa ŋmɔbe jɔknt ma bo nɛ. \v 11 Bi dɛre' unil ya tubl itàan yà bo la, uʼyɛnm ŋa sɔnge, nì yé uyɛnsaa nɛ uʼbo. Ama ni ya puoli bó, nì ji yé bà tuo' bi dɛre' biʼtub ki gbiere' bɛ nnɔ bo uyɛnduɔn nɛ, ki cèreh bi teh nibonn nà cuube. \p \v 12 Nɛn bo, tùɔre mɛn kí sere, kí li co nì faa. \v 13 Tùɔre mɛn kí cubn ni li kpìen isɛn yà, ŋɔ idiɛn la sikre iʼtɛngbiɛmu ama yɛ̀ ń faake. \s1 Kristo yɔ li fuobe ma bo \p \v 14 Li nuunh mɛn ní li ŋmɛ nin unil kɛ, kí li pɛ Uwien ya sɛn bo nin niʼfɛ̀l kɛ. Nnɔ ŋa ñí la, uba mɔnɔn ŋa ń lɛ wɔ. \v 15 Li bɛn mɛn, ki la cère uba ń lúo Uwien ya juokm, ki la cère niʼni uba ń li te tɛn tisitontont, ki kpienh ŋɔ kí tuke fɛnfɛnm kí baa bà yɛbe bo kí tuln bɛ. \v 16 Li bɛn mɛn, ki la li teh sɔnsɔndl, ki la li likeh Uwien ya bont fɛnm tɛn Esawu là tien' ma ki kuɔre' u ŋmɔbe kibuciɛnk ya kpɛle wà nnɔ, ki teke' tijier ki jin' nɛn saan. \v 17 Ni bɛn ki ye ni ya puoli bó nɛ u ji là lá nuunh uʼbaa ń tien wɔ Uwien ya mɔnm nɛ wa cenge' uʼbó. Nin u muɔ' ki gbáan' ma kɛ nnɔ uʼbaa ŋa lèbre' yɛnmaale\f + \fr 12:17 \ft Migbiirm miɛ ya ciim te bolm mile bo nɛ: \fq Nin u muɔ' ki gbáan' ma kɛ nnɔ uʼbaa ŋa lèbre' yɛnmaale bii nin u muɔ' ki lèbre' uʼtetem ma kɛ nnɔ, wa fre' ki lèbre' niba, kimɛ uyo nnɔ gɛ̀bre' ŋɔ.\f*. \p \v 18 Ni nɛkn' Uwien saan ma nnɔ, na yé ni laa' bii ni cii' Israyɛl yaab là laa' nà nin bi cii' nà Sinayi ya juɔl ya ñiɛl nnɔ nɛ. Bi là laa' umufafaa uba teknh liʼbo piɛbu piɛbu, ki laa' nì bìike' cinm, ki laa' kutafaabiiku, \v 19 ki cii' linatunl liba ya muɔ bó, ki cii' uniɛke uba bó. Bi cii' uniɛke nnɔ bó ma nnɔ nɛ ki gbáan' ki ye ba ji yíe bɛ ń liɛbe kí cii ñɔbonl liba kí pukn. \v 20 Kimɛ uniɛke nnɔ ye nà nnɔ faa biʼbo nɛ. U ye: \q1 «Wà kɛ mɛ' lijuɔl nnɔ la, \q1 ba nì yé kiwɛnk mɔnɔn la, \q1 bɛ ń yèke itɛn kí ku.» \m \v 21 Nà là tien' nnɔ là ŋmɔbe bujɛwaanbu cɛɛn, nɛ Moyis len' ki ye: «Bujɛwaanbu ŋmɔbe nni haali nʼgbɛnɛnt kɛ tì ŋɔh.» \p \v 22 Ama ninbi wɔn, ni nɛkn' lijuɔl là bi yih lɛ̀ Siyɔn ya juɔl nnɔ, ki nɛkn' Uwien limiɛl ya daan ya du. Wun si: Yerusalɛm wà te paaki bó. Uwien ya tondb turbɛnm te wun ni nɛ ki jeleh kunacenku. \v 23 Ninbi baa' licɛkl là ni nnɔ ya nib yé Uwien ya bukpiɛkmu mùa ya yel kɛle' uʼsaan paaki bó nnɔ nɛ. Ni baa' Uwien wà buh uŋɛndun ya nib kɛ tibuur nnɔ saan nɛ. Ni baa' binib bà cuube, u cère' bi yé u yíe bɛ ń li yé bidɛnd bà nnɔ saan nɛ. \v 24 Ni baa' *Yesu saan nɛ. Wɔn nɛ sere' Uwien cuo' nin binib kujɔtiefɛ̀nku kùa nnɔ ni. U ya sɛ̀m nɛ puube' ki tien' tɛ binib bà ŋa ŋmɔbe jɔknt. Uʼsɛ̀m nnɔ ya gbɛr ŋmɛ ki cɛn' Abɛl yaam ya gbɛr. \p \v 25 Liike mɛn niʼyul bo, ki la yìe ka ń cenge wà lienh nɛ nnɔ bó. Moyis là tɔke' binib Uwien ya gbɛr kitink bo, ba cenge' uʼbó nɛ ka ñɛn' utudɛre ni. Nì li tien mila ŋɔ tinbi bà Uwien lienh tɛ haali paaki bó nnɔ ta tɔnge' uʼgbɛr la, ti li ñɛ utudɛre ni? \v 26 Wɔn wà ya niɛke là jènge' kitink uyo bo nnɔ, tí len' fɛnfɛnnɔ ki ye: «N li liɛbe kí cère kitink ń jènge; na yé kitink baba, kutaaku mɔ ji li jènge nɛ.» \v 27 U len' nà ki ye: «Kí liɛbe kí cère nnɔ» ya tingi si: u ñɛn' tibont tà kɛ nnɔ li jènge nɛ wɔ ń taa tù kí ble ukɛle bo, kí dàan tà ŋa ń jènge tun ń li tuu ki te. \v 28 Nɛn bo, tí faare mɛn Uwien kimɛ u de' tɛ udu wà ŋa ń jènge ki yé tiʼyu nɛ. Cère mɛn tí li pukeh wɔ u yíe ma bo, kí li tuonh uʼñɔbu bó, kí li boh wɔ. \v 29 Imɔ̀n, tiʼWien te tɛn umu nɛ ki wih ki ŋɛ̀reh tibont kɛ. \c 13 \s1 Kristo yɔ li tien ma kí li sɔnge Uwien ya yɛnm \p \v 1 Li tuu kí yíe mɛn tɔb tɛn ninjiɛb yíe tɔb ma bo. \v 2 La sunde mɛn kucɛ̀nku ya tekm bó, kimɛ biba teknh binib kucɛ̀nku nɛ ki tì teke' biba kucɛ̀nku ka bɛn ki ye bi yé Uwien ya tondb nɛ. \v 3 Li tiɛn mɛn lipɛkl ya nib bó tɛn niʼmɔ te lipɛkl ni nɛ, kí li tiɛn bi jɛ̀ndeh binib bà nnɔ bó tɛn bi jɛ̀ndeh ninbi nɛ. \p \v 4 Unil kɛ ń li boh upiikuɔn. Unil nin uʼpo la lindeh tɔb ya puoli bó, kimɛ Uwien li bu binib bà kɛ teh lisɔnsɔndl nin linaŋmaal nnɔ tibuur. \p \v 5 La taa mɛn niʼyul kí kpɛle ilike. Cère mɛn niʼyɛnm ń li sɔnge ni ŋmɔbe nà bo. Kimɛ Uwien mɔnɔn len' ki ye: «Imɔ̀n, ma ń sunde aʼbó, ka ń wiɛ ŋɛ mɔ.» \v 6 Nɛn bo nɛ tiʼni unil kɛ li fre kí ñì lifɛ̀l kí len kí ye: \q1 «NʼYonbdaan nɛ se nʼciɛk bó, \q1 ma fɛnge bonn. \q1 Unisaal li fre kí tien nni ba?» \p \v 7 Li tiɛn mɛn niʼciɛnb bà wɔkn' nɛ Uwien ya gbɛr nnɔ bó, kí liike biʼfuobm là tì fɔre' ma bo, kí tɛkn biʼtaanl ni mitekjim ya sɛn ni. \v 8 *Yesu Kristo ŋa lèbreh. U là te ma bo nnɔ u biɛ ki te nnɔ nɛ dinnɔ ki li tuu ki te nnɔ nɛ. \v 9 La cère mɛn binib ń taa miwɔknm mà kɛ ya bol ŋa kpe sɛn kí lɛre nɛ. Uwien ya juokm nɛ dienh tɛ mituɔm la, nì mɔn. Nì cère' tijier ya kùɔn yɛn wɔn la, ya li toreh binib bà pɛ iʼbo fiebu. \v 10 Ti ŋmɔbe liponpuol liba, nɛ *Sufmbɛ bà yé bitɔtuɔrkaab Uwien ya ninbonl ni nnɔ ŋa ŋmɔbe sɛn bɛ ń ji liʼbo ya jier, \v 11 kimɛ bitɔtuɔrciɛnb ya ciɛn tukeh tiwɛnt tà ya sɛ̀m, ki kɔh Uwien ya ninbonl ya dubenku bó ki teh ibiɛre ya fèrm ya tuɔrl nnɔ bi ñɛndeh tù udu ya gbɛ nɛ ki tì wìndeh. \v 12 Nɛn bo nɛ bi là ñɛn' Yesu udu ya gbɛ ki tì ku', ŋɔ uʼsɛ̀m ń ñɛn udu ya nib ya biɛre. \v 13 Nɛn bo, cère mɛn tí ñɛ kí cende wɔ udu ya gbɛ ki mɔ ń tuo bi suke wɔ isuk yà nnɔ. \v 14 Kimɛ ti kɔh udu wà ni kitink kiɛ bo nɔ ŋa ń li tuu ki te. Ama tiʼnun mɔ́n ti lá li kɔ udu wà ni wenli bo nnɔ bo nɛ. \v 15 Wɔn *Yesu bo, cère mɛn tí li pɛ̀keh Uwien uyo kɛ, kí li gɛh iyuon ki tɔkeh binib ki teh u yé Yonbdaan. Nɛn nɛ yé lituɔrl là ti teh lɛ̀ ki dienh wɔn Uwien. \v 16 La sunde mɛn tɔb ya mɔnm ya tienm bó, kí li gbiinh niʼbont nin tɔb. Nɛn nɛ te tɛn lituɔrl ki sɔnge Uwien ya yɛnm. \p \v 17 Li boh mɛn niʼciɛnb, kí li tuonh biʼñuɔn bó, kimɛ bɛn nɛ likeh nɛ, ki lá li tɔke' Uwien bi liliike' nɛ ma bo. Ni boh bɛ la, bi li sɔn biʼtùon nin uyɛnduɔn nɛ. Nnɔ ŋa ñí la, bi li sɔnh ki dunh nɛ, nɛ na ń tore nɛ. \p \v 18 Li kàareh mɛn ki dienh tɛ. Ti bɛn tiʼyɛnm ni, ki ye ta ŋmɔbe biil, kimɛ ti nuunh tí li teh nà mɔn nɛ isɛn kɛ ni. \v 19 N lì tùɔreh ki gbáanh nɛ nɛ, ní li kàareh ki dienh nni ŋɔ Uwien ń de usɛn ń liɛbe ní niʼsaan tonm. \s1 Ikaarfɔrkɛ \p \v 20 Uwien nɛ yé uyɛnduɔn ya daan. U cère' tiʼYonbdaan *Yesu wà yé upekpaaciɛn nnɔ mɛkre' bitɛnkpiib ni. U ya sɛ̀m bo nɛ Uwien cuo' nin binib kujɔtieku kùa ŋa ŋmɔbe gbenm. \v 21 Uwien bugbɛn ń cère ní li freh kí teh mimɔnm isɛn kɛ ni, kí li teh u yíe nà. Wɔ ń cère *Yesu Kristo bo, tí li teh nà sɔnge uʼyɛnm. Wɔn *Yesu Kristo nɛ si ukpiɛke uyo kɛ. Ami. \s1 Tigbɛfɔrkaar \p \v 22 Nʼyaabɛ, n gbáanh nɛ nɛ, ñikn mɛn kí cenge n kɛle' tigbɛr tà ń saake niʼgbɛnɛnt nɔ; ma lì kɛle' nì fɔke mɔnɔn. \v 23 Ní li bɛn kí ye bi wiɛ' tiʼninjɛ Timote ŋɔ. Nì yé u baa' nʼsaan tonm la, min nin wɔn li tɔke kí baa kí lɛ nɛ. \v 24 Fuonde mɛn niʼciɛnb nin Uwien ya nib kɛ. Itali yaab fuondeh nɛ. \v 25 Uwien ń juoke niʼkɛ.