\id GAL Gangam: Le livre de la Nouvelle Amitié 2010 \h Galasi yaab \toc1 Kugbɔnku kùa Pɔl kɛle' ki de' Galasi yaab nnɔ \toc2 Galasi yaab \toc3 Gal \mt2 Kugbɔnku kùa Pɔl kɛle' ki de' \mt1 Galasi \mt2 yaab nnɔ \imt1 Nà wɔngeh kugbɔnku kuu te ma bo \ip Pɔl kɛle' kugbɔnku kuu ki de' Kristo ya táan yà te Galasi ya tinfɛnm ni nnɔ nɛ. Udu nnɔ ya nib bà yé Sufmbɛ nin bà ŋa yé Sufmbɛ kɛ teke' Kristo ki jin' nɛ. \ip Sufmbɛ biba wɔkn' Kristo ya táan nnɔ ni, ki caan' ki ye bà ŋa yé Sufmbɛ ki teke' Kristo ki jin' nnɔ ń paan yiko bo, kí li teh Sufmbɛ teh ma bo. \ip Nɛn bo nɛ Pɔl kɛle' ki ye na yé yiko bo nɛ Uwien bùh binib bigbɛmɔ̀ndɛnb, u bùh bɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb mitekjim bo nɛ. \ip Kí cin liyul 1 kí tì baa iyul 2, Pɔl lienh wɔn bugbɛn ya gbɛr nɛ. U ye u yé Suf nɛ, ki yé Yesu Kristo ya tond bà ŋa yé Sufmbɛ saan (2:11-21). \ip Kí cin iyul 3 kí tì baa iyul 4, Pɔl ñìikeh Kujɔtiekpaaku ya gbɔnku bo nɛ ki wɔngeh ki teh Kristo nɛ sɔn' Uwien ya puonl ya tuonl. U liɛbe' ki ye binib yé Kristo yaab la, bɛn nin Uwien taan' buñɔbu nɛ (3:28). Ki ye Kristo yaab ŋa ji ŋmɔbe wuɔ yé Suf, wuɔ ŋa yé Suf, wuɔ yé uyonb, wuɔ ŋa yé yonb, wuɔ yé ujɛ, wuɔ yé upii. \ip Kí cin iyul 5 kí tì baa iyul 6, Pɔl ye Kristo yaab ŋa ji yé yonbe. \c 1 \s1 Ifuonde \p \v 1 Min Pɔl, n yé *Yesu Kristo ya tond nɛ. Na yé nib nɛ gɛ̀nde' nni, ka yé nisaal nɛ cère' n yé uʼtond. TiʼBaa Uwien wà mɛkre' wɔ bitɛnkpiib ni nin *Yesu Kristo bugbɛn nɛ cère' n yé uʼtond. \v 2 Min nɛ kiɛh kugbɔnku kuu ń de Kristo ya táan yà te Galasi ya tinfɛnm ni nnɔ. Min nin nʼyaab bà kɛ te nʼsaan nnɔ fuondeh nɛ. \p \v 3 TiʼBaa Uwien nin Yonbdaan *Yesu Kristo ń juoke nɛ, kí de nɛ uyɛnduɔn. \v 4 TiʼBaa Uwien ya yíem bo nɛ *Yesu Kristo tuo' ki kpo' tiʼbiɛre bo ŋɔ wɔ ń ñɛn tɛ idɛn yà bre ti te iʼni nɔ ni. \v 5 Wɔn Uwien nɛ si ukpiɛke uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm. Ami. \s1 Galasi yaab wiɛ' tigbɛmɔnmɔnt \p \v 6 Nì jin' nni nɛ nin ni wiɛnh Uwien wà yin' nɛ Kristo ya juokm bo ya gbɛr tontonm ma ki sikreh ki paakeh tigbɛtɔr bo nnɔ. \v 7 Na yé gbɛmɔnmɔntɔr te nɛ. Binib biba nɛ te, ki saah niʼyɛnm, ki nuunh bɛ ń lèbre Kristo ya gbɛmɔnmɔnt. \v 8 Ama, nì yé tinbi bii Uwien ya tond mɔnɔn nɛ ñɛn' paaki bó ní ki lá tɔke' nɛ tigbɛr tà bore' nin ti là tɔke' nɛ tigbɛmɔnmɔnt tà nnɔ la, Uwien ń wiɛ wɔ miŋùum. \v 9 Ti là tɔke' nɛ ŋɔ, nɛ n tí liɛbe' ki tɔkeh nɛ fɛnfɛnnɔ wuɔ ki teh: unil tɔke' nɛ tigbɛr, tù bore' nin ni là cii' tigbɛmɔnmɔnt tà tiʼsaan nnɔ la, Uwien ń wiɛ wɔ miŋùum. \p \v 10 Fɛnfɛnnɔ n nuunh binib nɛ ń li pɛ̀keh nni bii Uwien-i? N nuunh binib ya yɛnm nɛ ń li sɔnge nʼbo-oo? N bi biɛ ki nuunh binib ya yɛnm nɛ ń li sɔnge nʼbo la, ma bi li yé Kristo ya tonsɔnl. \s1 Nì tien' ma Pɔl tì yé Yesu Kristo ya tonsɔnl \p \v 11 Nʼyaabɛ, n yíe ní bɛnde kí ye n là tɔke' nɛ tigbɛmɔnmɔnt tà nnɔ ŋa ñɛn' nil saan nɛ. \v 12 Kimɛ ma là cii' tù nil saan, nil ŋa wɔkn' nni tù, ama *Yesu Kristo nɛ kpiire' tù, ki cère' n bɛnde' tù. \p \v 13 Ninbi mɔnɔn cii' nʼtetem là te ma uyo wà n là pɛ Uwien bo *Sufmbɛ yaam nnɔ. N là jɛ̀ndeh Uwien ya taanl yaab nì tì kɛnde', nɛ nʼnun mɔ́n ń gben bɛ. \v 14 Tinbi *Sufmbɛ pɛ Uwien bo ma bo wɔn la, n là cɛn' nʼgbɔnku yaab bi yɛbe, nɛ nʼnun mɔ là mɔ́n tiʼyaajɛbok bo ki cɛn' bɛ. \v 15 Ama Uwien gɛ̀nde' nni ki laa' ba laan maa' nni. Uʼnimɔ̀nt bo nɛ u yin' nni. Uʼyíem bo nɛ \v 16 u cère' n bɛnde' uʼBijɛ yé udaan wà ŋɔ ń jo kí tì tɔke bà ŋa yé *Sufmbɛ nnɔ uʼgbɛr. I ya tàan bo ma gbìen' uba bo, \v 17 ka don' Yerusalɛm bó ń tì lɛ bà kpiɛ' ki yé nin nni *Yesu ya tondb nnɔ. Ama n bure' Arabi ya tinfɛnm bó nɛ, ki ñɛn' niʼbó ki liɛbe' ní Damas ya du ni. \p \v 18 Tɔ, ibin ita gɛ̀bre', nɛ n don' Yerusalɛm bó ń tì lɛ Piɛr\f + \fr 1:18 \ft Liike Itùon 9:26.\f*, ki tien' uʼsaan iwien piik nin iŋun. \v 19 Saak wà yé Yonbdaan ya ninjɛ nnɔ baba ŋa ñí la, ma là laa' *Yesu ya tond uba ki pukn'. \p \v 20 N kiɛh nà ń de nɛ nɔ, Uwien bɛn ki ye ma nɛndeh. \p \v 21 Tɔ, n ñɛn' nɛn bó ma nnɔ n jon' Siri nin Silisi ya tinfɛnm bó nɛ. \p \v 22 U ya yo ki laa' Kristo ya táan yaab bà te Sude ya tinfɛnm ni nnɔ ŋa laan bɛn nni. \v 23 Ama bi là cii' nà baba si: «Ujɛ wà là jɛ̀ndeh tɛ nnɔ, ji cuonh ki tɔkeh binib mitekjim ya gbɛmɔnmɔnt tà uʼnun là mɔ́n wɔ ń gben tù nnɔ nɛ.» \v 24 Nɛn bo nɛ bi pɛ̀keh Uwien nʼbo. \c 2 \s1 Pɔl nin Yesu ya tondtɔb taan' ki kɛ̀le' \p \v 1 Ibin piik nin inan gɛ̀bre', nɛ n liɛbe' ki don' Yerusalɛm bó nin Banabas. N là tɔke nin Tit mɔ nɛ. \v 2 Uwien nɛ là ye ń liɛbe niʼbó, nɛ n jon'. Min nin Kristo yaab ya ciɛnb taan' ki kɛ̀le' tiʼba, nɛ n tùɔre' ki tɔke' bɛ tigbɛmɔnmɔnt tà n kpaandeh tù bà ŋa yé *Sufmbɛ saan nnɔ. Kimɛ ma là yíe n sɔn' nà bii n sɔnh nà nnɔ ń juore fɛnm nɛ. \p \v 3 Tɔ, Tit wà n là tɔke nin wɔ nnɔ là yé Grɛk nɛ. Ama Kristo yaab ya ciɛnb nnɔ ŋa là wɔbn' wɔ wɔ ń jiɛ uʼpunl. \v 4 Ama binib bà yih biʼba *Kristo yaab, ka yé bɛ nnɔ nɛ là yíe wɔ ń jiɛ. Bi taa' miyɛnfuom nɛ ki kɔn' tiʼcɛkl ni bɛ ń pinge kí liike *Yesu Kristo cère' ti teke' tiʼyul ma nnɔ, ti biɛ ki pɛ yiko bo bii ta pɛ. Bi là maaleh bɛ ń liɛbe kí tien tɛ yiko ya yonbe nɛ. \v 5 Ama ta tuo' biʼñɔbu bó fiebu, ŋɔ tigbɛmɔnmɔnt ya gbɛmɔ̀nt ń juore kí li te tù te ma bo niʼbùol nɛ. \p \v 6 Kristo yaab ya ciɛnb bɛn wɔn, bi yé biciɛnb bii ba yé la, na teh nni bonn, kimɛ Uwien ŋa ŋmɔbe gɛ̀ngɛ̀nde. Biciɛnb nnɔ mɔnɔn ŋa là wɔbn' nni ń tien bontɔnn kí pukn. \v 7 Ama bi bɛnde' ki ye Uwien gɛ̀nde' min nɛ ń li tɔkeh bà ŋa yé *Sufmbɛ *Yesu ya gbɛmɔnmɔnt tɛn u gɛ̀nde' Piɛr mɔ ma wɔ ń li tɔkeh tù Sufmbɛ. \v 8 Kimɛ wà de' Piɛr mituɔm wɔ ń li tɔkeh *Sufmbɛ tigbɛmɔnmɔnt nnɔ, wɔn nɛ de' nʼmɔ mituɔm ń li tɔkeh tù bà ŋa yé Sufmbɛ nnɔ. \v 9 Nɛ Saak nin Piɛr\f + \fr 2:9 \ft Liike 1:18.\f* nin San, bà bi bɛn ki ye bi yé Kristo ya táan yaab ya sɛnlierb nnɔ bɛnde' ki ye Uwien de' nni bupaabu, nɛ ki yoke' min nin Banabas ya nuɔ ki wuɔn' ki ye ti kpaan' buñɔbu, tinbi ń jo bà ŋa yé *Sufmbɛ bó, biʼmɔ ń jo *Sufmbɛ bó. \v 10 Bi ye tí li tiɛn bijiinb bó baba nɛ. Nʼmɔ ya nun là mɔ́n nɛn bo nɛ. \s1 Pɔl nin Piɛr finde' nin tɔb Antiyɔk ya du ni \p \v 11 Ama Piɛr là baa' Antiyɔk ya du ni uyo wà nnɔ, nɛ n kòle' ki len' nin wɔ, kimɛ wa là kpìen' sɛn nɛ. \v 12 Kí yaan binib ń ñɛ Saak saan kí baa ní nnɔ, ki laa' u taakeh ki jinh nin bà ŋa yé *Sufmbɛ nɛ. Ama binib nnɔ lá baa' uyo wà nnɔ, nɛ u dekre' ki tì sere uʼba, kimɛ u là fɛnge' bà cɛ upunjiɛ bo nnɔ nɛ\f + \fr 2:12 \ft Pɔl ye \fq bà cɛ upunjiɛ bo \ft ma nnɔ u niireh Sufmbɛ bà teke' Yesu Kristo ki jin' ŋɔ ki cɛ ki ye bà kɛ teke' Yesu Kristo ki jin' nnɔ n li jɛh ipun ki li pɛ bɛn Sufmbɛ ya yaajɛbok bo nnɔ nɛ.\f* \v 13 Nɛ Suftɔb mɔ kpìen' iñuɔn ilele ya sɛn tɛn Piɛr, ki cère' Banabas mɔ tùre' ki paan' biʼbo. \v 14 Ama n laa' ba pɛ tigbɛmɔnmɔnt ya gbɛmɔ̀nt bo niʼdonbó ma nnɔ, nɛ n tɔke' Piɛr biʼkɛ ya nun bó ki ye: «Sin a yé Suf nɛ, ki teh tɛn wà ŋa yé Suf, ŋa teh tɛn Suf. Bɛ tien' a ji wɔbndeh bà ŋa yé *Sufmbɛ bɛ ń li teh tɛn Sufmbɛ?» \s1 Mitekjim nɛ li cère Uwien ń bù binib bigbɛmɔ̀ndɛnb \p \v 15 Bi maa' tinbi ti yé *Sufmbɛ nɛ. Ta te tɛn bà ŋa yé Sufmbɛ, \v 16 nɛ ti bɛn ki ye na yé unil teh yiko ye ma bo nɛ la, Uwien li bù wɔ ugbɛmɔ̀ndaan, ama wà teke' *Yesu Kristo ki jin' la, Uwien bùh wɔn nɛ ugbɛmɔ̀ndaan. Tiʼmɔ teke' *Yesu Kristo ki jin' ŋɔ Uwien ń bù tɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb nɛ. Ti teke' *Yesu Kristo ki jin' ma nnɔ nɛ cère' Uwien bù' tɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb. Na yé ti teh yiko ye ma bo nɛ la, Uwien li bù tɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb, kimɛ Uwien ŋa bù nil gbɛmɔ̀ndaan kí ye u teh yiko ye ma bo. \p \v 17 Nì yé ti nuunh Kristo bo, Uwien ń bù tɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb, nɛ bi ye tiʼmɔ yé bibiɛrdɛnb la, nì ye nɛ̀ ń ye Kristo sɔnh ki dienh ibiɛre nɛ-ɛɛ? Na te nnɔ fiebu! \v 18 Kimɛ n là wiɛ' yiko wà nnɔ n liɛbe' ki paan' uʼbo la, n wuɔn' ki ye min nin nʼyul ŋa teh niʼdonbó nɛ. \v 19 Min wɔn *yiko bo, n te tɛn utɛnkpii nɛ. Wɔn nɛ cère' n te tɛn utɛnkpii; wa ji ŋmɔbe tuɔm nʼbo. Nì te nnɔ ŋɔ ń fre kí li fuobe Uwien yíe ma bo nɛ. Bi taan' ki kpɛ' min nin Kristo udɔpɔnpɔn bo nɛ. \v 20 Nɛn bo, n fuobe la, na ji yé min nɛ fuobe, Kristo nɛ fuobe nni. Kimɛ n fuobe fɛnfɛnnɔ wuɔ ma nɔ, Uwien ya Bijɛ wà yíe nni ki teke' nʼkuum ki kpo' nnɔ, n teke' wɔn nɛ ki jin', ki fuobe. \v 21 Nà yé n ye ń tien Uwien ya paabu fɛnm nɛ, kimɛ nì yé kí ñɛ *yiko bo nɛ Uwien bùh binib bigbɛmɔ̀ndɛnb la, Kristo kpo' fɛnm nɛ. \c 3 \s1 Yiko nin mitekjim ya gbɛr \p \v 1 Galasi yaabɛ, ni jɔ̀re' nɛ-ɛɛ? Bɛ nɛ fùɔre' niʼyɛnm-i? N tùɔre' ki tɔke' nɛ bi kpɛ' *Yesu Kristo udɔpɔnpɔn bo ma bo ŋɔ! \v 2 N yíe ní jiin nni iniire yà sɔ baba. Ni teh yiko ye ma bo nɛ cère' Uwien de' nɛ Mifuoñanm bii ni cenge' tigbɛmɔnmɔnt ki teke' tù ki jin' ma nnɔ bo nɛ? \v 3 Nì tien' mila niʼyɛnm gben' ki tì kpɛ nɔ! Ni là cin' nin *Mifuoñaanm ya tuɔm nɛ, bɛ tien' ni ji nuunh ní tì fɔre nin minisaaltuɔm-i? \v 4 Ni laa' nà kɛ niʼfuobm ni nnɔ juore' fɛnm nɛ-ɛɛ? Na ń tuo kí juore fɛnm. \v 5 Uwien dienh nɛ *Mifuoñaanm ki teh miyɔkm ya bont niʼsiik ni ma nnɔ, ni teh yiko ye ma bo nɛ cère' u teh nnɔ bii ni cenge' tigbɛmɔnmɔnt ki teke' tù ki jin' ma nnɔ bo nɛ? \s1 Uwien bù' Abraham ugbɛmɔ̀ndaan uʼtekjim bo nɛ \p \v 6 Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «*Abraham teke' Uwien ki jin', nɛn bo nɛ Uwien bù' wɔ ugbɛmɔ̀ndaan.» \v 7 Nɛn bo, bɛnde mɛn kí ye binib bà teke' Uwien ki jin' nnɔ, bɛn nɛ yé *Abraham ya yaabii. \v 8 Uwien là juɔ' ki len' uʼgbɔnku ni ki ye u li bù bà ŋa yé *Sufmbɛ nnɔ bigbɛmɔ̀ndɛnb biʼtekjim bo nɛ. Nɛn bo nɛ u là juɔ' ki tɔke' *Abraham tigbɛmɔnmɔnt tuu ki ye: «Sin bo nɛ n li tien inibol kɛ mimɔnm.» \v 9 *Abraham là teke' Uwien ki jin' nɛ u tien' wɔ mimɔnm. Nnɔ nɛ bà mɔ teke' Uwien ki jin' nnɔ, u tien' biʼmɔ mimɔnm tɛn *Abraham. \p \v 10 Tɔ, binib bà kɛ teh yiko ye ma bo, ki du nɛn bo nnɔ, bi te Uwien ya ŋùum ni nɛ. Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Wà kɛ ŋa boh nà kɛ kɛle' *yiko ya gbɔnku ni nnɔ la, u te Uwien ya ŋùum ni nɛ.» \v 11 Nì yé imɔ̀n nɛ, Uwien ŋa ń bù nil gbɛmɔ̀ndaan wɔn Uwien ya nun bó kí ñɛ u teh yiko ye ma nnɔ bo. Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Ugbɛmɔ̀ndaan li fuobe mitekjim bo nɛ.» \v 12 Ama *yiko ya bom nin mitekjim ŋa tɛ. Nì yé unil teh *yiko ye ma la, yiko nnɔ bo nɛ u li fuobe. \v 13 Kristo dɛ' tɛ ki wiɛ', ki ñɛn' tɛ *yiko ya ŋùum ni, ki teke' tiʼsensien ki cère' mì lu' wɔn bo nɛ. Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Bi ku' wà kɛ ki lɛkn' udɔ bo la, nì yé miŋùum nɛ uʼbo». \v 14 Nì tien' nnɔ ŋɔ kí ñɛ *Yesu Kristo bo, bà ŋa yé *Sufmbɛ mɔ ń lɛ Uwien là tien' *Abraham uʼmɔnm mà nnɔ nɛ. Nnɔ nɛ mitekjim bo, tiʼmɔ li lɛ Uwien là pùon' ki ye u li sɔn ní *Mifuoñaanm mà nnɔ. \s1 Yiko ŋa ń pien Uwien ya puonl \p \v 15 Nʼyaabɛ, cère mɛn ń taa kunɛnnɛnku kuba binib ya fuobm ni kí wuɔn nɛ. Unil pole' ki kɛle' uʼñɔbonfɔrkaal la, uba ŋa ń fre kí lèbre lɛ̀, ka ń fre kí pukn niba mɔ liʼbo. \v 16 Tɔ, Uwien là pùon' lipuonl ki de' *Abraham nin uʼyaabil nɛ. Na kɛle' ki ye uʼyaabii tɛn u niireh ligol nɛ, nì kɛle' ki ye uʼyaabil nɛ. Lì te liba nɛ, lɛn si: Kristo. \v 17 N ye ń ye nà sɔ: Uwien là cuo' nin *Abraham kujɔtieku nɛ ki pùon' ki ye kua ń saa. Nì tien' ibin kobiinan nin ibin pita nɛ ki yaan u de' Moyis *yiko. Yiko nnɔ ŋa ń gben kujɔtieku nnɔ kí cère Uwien ya puonl ń juore fɛnm. \v 18 Kimɛ nì yé yiko bo nɛ binib li lɛ mimɔnm Uwien saan la, na ji yé puonl bo nɛ bi li lɛ mɛ̀. Ama lipuonl bo nín nɛ Uwien là juoke' *Abraham. \p \v 19 Nì te nnɔ la, bɛ bo nɛ Uwien de' *yiko bugbɛn-i? U là de' wɔ ki pukn' ŋɔ binib ń li bɛndeh biʼtùonbiɛrɛ nɛ, kí tì baa uyo wà *Abraham ya yaabil là u là pùon' lipuonl ki de' lɛ̀ nnɔ ń baa ní. Uwien là cère' uʼtondb nɛ taa' *yiko nnɔ ki de' ucɛndɛnduol\f + \fr 3:19 \ft Bi ye \fq ucɛndɛntuol \ft wà nnɔ, bi niireh Moyis nɛ.\f*, nɛ u taa' ki de' binib. \v 20 Binib bile ya siik ni nɛ ucɛndɛnduol te. Ama Uwien bugbɛn nɛ là pùon' lipuonl nnɔ ki de' *Abraham, nil ŋa là te biʼsiik ni. \p \v 21 Nì te nnɔ la, yiko niɛh nin Uwien là pùon' ipuon yà nnɔ nɛ-ɛɛ? Na te nnɔ fiebu! Yiko nnɔ bi li fre kí cère unisaal ń lɛ limiɛl la, Uwien bi li ñi wɔn bo nɛ kí bù binib bigbɛmɔ̀ndɛnb. \v 22 Ama *Uwien ya gbɔnku ye ibiɛre ya tuɔm co uŋɛndun ya nib kɛ tiyonbt nɛ. Nɛn bo, Uwien li tien u pùon' ki ye ma nnɔ kí de binib bà teke' *Yesu Kristo ki jin' nnɔ biʼtekjim bo nɛ. \p \v 23 Kí yaan Kristo ń baa binib ń teke wɔ kí ji nnɔ, yiko là co tɛ tiyonbt nɛ, ki gu uyo wà Uwien li wuɔn tɛ mitekjim ya sɛn. \v 24 Nnɔ nɛ *yiko nnɔ là likeh tɛ ki tì baa' uyo wà Kristo baa' ní, ŋɔ Uwien bù' tɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb tiʼtekjim bo nnɔ. \v 25 Ama Kristo tì baa' ma, ti teke' wɔ ki jin' nnɔ yiko ŋa ji likeh tɛ. \p \v 26 Ninbi bà kɛ teke' *Yesu Kristo ki jin' nnɔ, ni yé Uwien ya bumu nɛ kí ñɛ niʼtekjim bo. \v 27 Ninbi bà kɛ bi sìi' nɛ Uwien ya ñunm Kristo ya yel bo nnɔ, ni teke' Kristo ya tetem nɛ. \v 28 Ni yé *Yesu Kristo yaab ma nnɔ, borm ŋa ji te niʼni. Ninbi *Sufmbɛ nin bà ŋa yé Sufmbɛ, ninbi iyonbe nin bà ŋa yé yonbe, ninbi bijɛb nin bipiib, niʼkɛ yé unibaab nɛ. \v 29 Ni yé Kristo yaab ma nnɔ, ni yé *Abraham ya yaabii nɛ, ki li lɛ mimɔnm mà Uwien là pùon' mɛ̀ *Abraham nnɔ. \c 4 \s1 Kristo yaab ŋa ji yé yonbe \p \v 1 Tɔ, n ye ń ye nà si: kibuk kà li ji lifaal laan yé kibuwawaak uyo wà la, ka cɛn' yonb nin kɛn si lifaal ma kɛ nnɔ. \v 2 Ama kì laan yé kibuk ma nnɔ, kì li boh binib bà likeh kɛ̀ nin bà likeh kiʼfaal nnɔ nɛ, kí tì baa uyo wà kiʼbaa sien' ki ye kì ji yé uciɛn nnɔ. \v 3 Tiʼmɔ yaam te nnɔ nɛ. Uyo wà ta laan là teke' Kristo ki jin' nnɔ, ti là yé iyaajɛbok yà te uŋɛndun ni ya yonbe nɛ.\f + \fr 4:3 \ft Bi lɛbre' iñɔbon yà ki ye: \fq ta laan là teke' Kristo ki jin' uyo wà nnɔ; \ft ì kɛle' Grɛkmbɛ ya lenm ni ki ye: «Ti laan là yé mubumu uyo wà nnɔ nɛ.»\f* \v 4 Ama nì lá kpaan' uyo wà Uwien sien' nnɔ, nɛ u sɔn' ní uʼBijɛ, ki cère' upii maa' wɔ, yiko ŋuuke wɔ, \v 5 ŋɔ wɔ ń dɛ binib bà yiko ŋuuke bɛ nnɔ kí wiɛ. Nnɔ nɛ u tien' tɛ Uwien ya bumu. \v 6 Ni mɔnbe ki yé uʼbumu nɛ. Nɛn bo nɛ u sɔn' ní uʼBijɛ ya Fuoñaanm tiʼfɛ̀l ni, mì cèreh ti yih Uwien tiʼBaa. \v 7 Nɛn bo, ŋa ji yé yonb, a ji yé uʼbuk nɛ. A yé uʼbuk ma nnɔ, aʼmɔ li lɛ uʼmɔnm nɛ. Uwien nɛ cère' nì te nnɔ. \s1 Pɔl ya yɛnm saa' Galasi yaab bo \p \v 8 Na laan là bɛn Uwien ma nnɔ, ni là pɛ ibule bo nɛ ì co nɛ tiyonbt. Ibule nnɔ ŋa yé Wien. \v 9 Ama fɛnfɛnnɔ, ni bɛnde' Uwien, wɔn Uwien nɛ cère' ni bɛnde wɔ. Bɛ tien' ni nuunh ní liɛbe kí paan iyaajɛbok bo? Ya ŋmɔbe tuɔm, ka yé niba mɔ? Bɛ tien' ni yíe ní liɛbe kí li yé iʼyonbe? \v 10 Ni ŋmɔbe ibok nɛ ki tùɔreh ki boh yɛ̀ ibin iba ni nin iŋmaale iba ni nin iwien iba nin uyo uba. \v 11 Nʼyɛnm saa' niʼbo, kimɛ n likeh n sɔn' lituonl là nin inunmɔ́n ki de' nɛ nnɔ la juore fɛnm nɛ. \p \v 12 Nʼyaabɛ, n gbáanh nɛ nɛ, li te mɛn tɛn min, kimɛ n tien' nʼba tɛn ninbi bà yé *Sufmbɛ nɛ. Na bii' nni niba. \v 13 Ni bɛn ki ye iwìɛn yà là ŋmɔbe nni nnɔ bo nɛ n laa' usɛn ki tɔke' nɛ tigbɛmɔnmɔnt mikpiɛkm. \v 14 Nin iwìɛn nnɔ là cère' nʼgbɛnɛnt ŋa ŋmɔbe liikm ma kɛ nnɔ, na là senge' nni, ka liike' nni fɛnm. Ama ni là teke' nni tɛn n yé Uwien ya tond bii n yé *Yesu Kristo nin uʼyul nɛ. \v 15 Ni là ŋmɔbe uyɛnsɔnge wà nnɔ ji te la? Kimɛ n li fre kí kun nɛ imɔ̀n kí ye ni bi là li fre kí lòkre niʼnunbii mɔnɔn kí de nni la, ni bi là lòkre' yɛ̀ ki de' nni nɛ. \v 16 Fɛnfɛnnɔ, n tɔkeh nɛ tigbɛmɔ̀nt ma nnɔ nɛ cère' n kpɛnde' niʼnɛnnɛnd-ii? \p \v 17 Binib biba te biʼnun mɔ́n bɛ ń li yíe niʼgbɛr ama bi ŋmɔbe iyɛnmaale yà nnɔ ŋa mɔn. Bi nuunh bɛ ń bore min nin ninbi nɛ kí taa nɛ kí mɔkn biʼba. \v 18 Nì mɔn, niʼnun ń li mɔ́n ní li tuu ki teh nà mɔn uyo kɛ nɛ, na yé n lá te niʼsaan uyo wà baba nɛ la. \v 19 Nʼbumu, nì liɛbe' ki wi nni niʼbo tɛn imɛrwiɛn nɛ. Nì lì li wi nni nnɔ nɛ kí tì baa uyo wà ni li ŋmɔbe Kristo ya tetem. \v 20 N bi yíe ń li te niʼsaan fɛnfɛnnɔ wuɔ nɛ, kí bɛnde n li len nɛ ma bo, kimɛ nʼyɛnm nɛ ñɛn' niʼni. \s1 Sara nin Agaar ya gbɛr \p \v 21 Tɔke nni mɛn, ninbi bà yíe yiko ń li ŋuuke nɛ nnɔ, na ciih u teh bà nɛ-ɛɛ? \v 22 Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «*Abraham là ŋmɔbe bijiɛb bile nɛ. Upiiyonb là maa' uba, nɛ uʼpo umɔ̀n mɔ maa' utɔ. \v 23 Upiiyonb nnɔ maa' wà nnɔ u maa' wɔ unisaal yíe ma bo nɛ. Ama uʼpo umɔ̀n maa' wà nnɔ, Uwien nɛ là pùon' ki ye u li maa wɔ. \v 24 Tigbɛr tuu ya tingi ŋmɔbe imɛsɛn ile nɛ; kimɛ bipiib bile biɛ te tɛn Uwien là cuo' nin binib kujɔtieku kùa bolm mile nnɔ ya nɛnnɛnku nɛ. Kuba si: Uwien là cuo' kùa nin uʼnib Sinayi ya juɔl bo nnɔ nɛ. Agaar nɛ yé ku ya jɔtieku ya nɛnnɛnku, nɛ u maa' mubumu mùa kɛ nnɔ yé iyonbe. \v 25 Bi ye Agaar la, bi niireh Sinayi ya juɔl là te Arabi ya du ni nnɔ nɛ. Fɛnfɛnnɔ ya Yerusalɛm te tɛn upiiyonb nnɔ nɛ, kimɛ uʼnib yé iyonbe nɛ. \v 26 Ama Yerusalɛm wà te paaki nnɔ, wun ŋa te tɛn piiyonb. Wun nɛ yé tiʼdu ki te tɛn tiʼnaa. \v 27 Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: \q1 «Upiiŋɔlɔ, li poknh, \q1 sin wà ŋa bɛn mɛrwiɛn nnɔ, \q1 li yiknh nin uyɛnsɔnge, \q1 kimɛ upii wà bi wiɛ' wɔ ya bumu li yɛbe, \q1 ki cɛn' wà ŋmɔbe cɛ yaamu.» \m \v 28 Nʼyaabɛ, ninbi bɛn wɔn, Uwien là pùon' lipuonl là nnɔ bo nɛ ni yé uʼbumu tɛn *Isaak. \v 29 Bi là maa' kibuk kà unisaal yíe ma bo nnɔ là jɛ̀nde' uyo bo bi là maa' kà *Mifuoñaanm ya tuɔm bo nnɔ. Fɛnfɛnnɔ mɔ nì biɛ ki te nnɔ nɛ. \v 30 Tɔ, nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ki ye ba? Nì kɛle' ki ye: «Ŋɔre upiiyonb nnɔ nin uʼbijɛ, kimɛ upiiyonb nnɔ ya buk ŋa ŋmɔbe sɛn kɛn nin upiimɔ̀n ya buk ń taan kí ji biʼbaa ya faal» \v 31 Nɛn bo, nʼyaabɛ, ta yé piiyonb ya bumu ama ti yé upiimɔ̀n yaamu nɛ. \c 5 \s1 La liɛbe mɛn kí kɔ yonbt ni \p \v 1 *Kristo teke' tɛ ki wiɛ', ŋɔ ti la ji ń li te yonbt ni nɛ. Nɛn bo, gore mɛn ki la cère niba ń liɛbe kí cuo nɛ yonbt. \p \v 2 Cenge mɛn, min Pɔl nɛ tɔkeh nɛ ki teh: «Ni tuo' bi jiɛ' niʼpun la, Kristo ŋa ji yé niba niʼbo.» \v 3 N liɛbe' ki tɔkeh unil wà kɛ tuo' bi jiɛ' uʼpunl nɛ ki teh nì yé liwɔbl nɛ ki de' udaan, wɔ ń li boh yiko nnɔ kɛ kí tì gben. \v 4 Ninbi bà nuunh Uwien ń bù nɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb yiko bo nnɔ, ni bore' niʼba Kristo saan ŋɔ, nɛ ki mun' niʼba Uwien ya paabu. \v 5 Tinbi bɛn wɔn, tiʼdɛndɛnl si: Uwien li bù tɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb tiʼtekjim bo nɛ. *Mifuoñaanm nɛ cère' ti gu lidɛndɛnl nnɔ ń tien. \v 6 Kimɛ a yé *Yesu Kristo yɔ la, a jiɛ' aʼpunl bii ŋa jiɛ' la, na ciɛke. Nà ciɛke si: á teke Kristo kí ji ŋɔ aʼtekjim ń cère á li yíe binitɔb nɛ. \p \v 7 Ni là cin' mɔnmɔnm nɛ, ŋmɛ nɛ pien' nɛ, ni la ji ń li boh gbɛmɔ̀nt-i? \v 8 Mi ya pìenm ŋa ñɛn' Uwien wà yih nɛ saan. \v 9 Kpɔnɔ ya ñɔke waamu mɔnɔn cèreh kpɔnɔ kɛ nuuleh nɛ. \v 10 Min wɔn, Yonbdaan cère' n ŋmɔbe midum niʼbo ki ye niʼyɛnmaale ŋa bore' nin nʼyi. Ama wà taah fɛnfɛnm ki bàareh niʼni nnɔ yíe la, wɔ ń li yé udaan wà kɛ, u li lɛ utudɛre nɛ. \p \v 11 Nʼyaabɛ, n bi biɛ ki tɔkeh binib ki teh bɛ ń li jɛh ipun la, ba ji bi jɛ̀ndeh nni. Kristo ya dɔpɔnpɔn ya gbɛr ŋa ji bi li cère uba ya yɛnm ń saa. \v 12 Cère mɛn binib bà taah fɛnfɛnm ki bàareh niʼni nnɔ ń li jɛh biʼpun haali kí tì fàare biʼba mɔnɔn! \s1 Li toreh mɛn tɔb, kí cère Mifuoñaanm ń li pekreh nɛ \p \v 13 Nʼyaabɛ, ninbi wɔn, Uwien nɛ yin' nɛ ki dɛ' nɛ ki wiɛ'. Ni la dule nɛn bo kí li teh niʼyɛnm yíe nà. Ama ní li yíe tɔb, kí li toreh tɔb. \v 14 Kimɛ yiko kɛ taan' ki te yiko uba ni nɛ, wɔn si: «Li yíe aʼtɔ tɛn a yíe aʼba ma bo.» \v 15 Liike mɛn niʼyul bo! Ni te tɛn muwɛnbiimu, ki coh tɔb la, ni joh migbenm nɛ. \p \v 16 N tɔkeh nɛ nɛ, cère mɛn Mifuoñaanm ń li pekreh nɛ. Nnɔ nɛ na ji li teh niʼyɛnm yíe nà. \v 17 Kimɛ unisaal yíe nà bore' nin *Mifuoñaanm yíe nà, nɛ *Mifuoñaanm yíe nà mɔ bore' nin unisaal yíe nà. Unisaal yíe nà ŋa cendeh nin *Mifuoñaanm yíe nà. Nɛn bo nɛ na ń fre kí li teh niʼyɛnm yíe nà. \v 18 *Mifuoñaanm pekreh nɛ la, yiko ŋa ji ŋmɔbe tuɔm niʼbo. \p \v 19 Tɔ, unisaal ya yíem cèreh u sɔnh itùonbiɛrɛ yà nnɔ, ti bɛn yɛ̀. Yɛn si: tijɔknt ya tùon nin linaŋmaal nin lisɔnsɔndl, \v 20 nin ibule bo ya paanm nin liñɔkjil nin kinɛnk nin likɔ̀nkɔ̀nl nin iponponbe nin ubenpiebe nin kunaniɛrku nin ifinfinde nin umaapàare \v 21 nin ununfɔke nin tidɛyibr nin unifɛnjin nin itùontɔ yà bre tɛn yiɛ. N là tɔke' nɛ itùonbiɛrɛ nnɔ bó ŋɔ, ki liɛbe' ki tɔkeh nɛ, binib bà kɛ teh tuu ya bont ŋa ń kɔ Uwien ya bɛl ni. \p \v 22 Ama *Mifuoñaanm cère' binib yíe tɔb, ki ŋmɔbe uyɛnsɔnge nin uyɛnduɔn nin kuminku, ki ŋmɔbe tinimɔ̀nt, ki muɔh binib micɛcɛkm, ki ŋmɔbe midum, \v 23 ki ŋmɛ nin tɔb, ki coh biʼba. Yiko ŋa te kí biin binib bà teh tuu ya bont. \v 24 Binib bà yé Kristo yaab nnɔ, wiɛ' biʼnisaaltetem tɛn bi kpɛ' mɛ̀ Kristo ya dɔpɔnpɔn bo nɛ. \p \v 25 *Mifuoñaanm nɛ cère' ti fuobe ma nnɔ, cère mɛn mɛ̀ ń li pekreh tɛ. \v 26 Cère mɛn ti la li ŋmɔbe nacenkpekuont, ki la li dɛlkeh tɔb, ki la li ŋmɔbe ponponbe tɔb bo. \c 6 \s1 Li toreh mɛn tɔb \p \v 1 Nʼyaabɛ, nì yé bi pìln' unil u teh nà bre la, ninbi bà *Mifuoñaanm pekreh nɛ nnɔ, ní tien suoo, kí tore wɔ wɔ ń liɛbe kí kpìen usɛn wà mɔn. Niʼni wà kɛ ń liike uʼyul bo ki mɔ la kɔ biikm ni. \v 2 Li toreh mɛn tɔb ijɛnd ni. Nnɔ nɛ ni li boh Kristo ya yiko. \v 3 Unil maaleh ki teh u yé niba nɛ, ka yé la, u lɛreh uʼba nɛ. \v 4 Wà kɛ ń fìin kí liike uʼtuonl. U laa' lì mɔn la, wɔ ń li pɛ̀keh uʼba uʼtuonl nnɔ bo ki la taa' lɛ̀ ki kpàandeh biʼtɔb yɛ̀. \v 5 Kimɛ wà kɛ teh nà la, nì likeh wɔn nɛ. \p \v 6 Bi wɔknh wà Uwien ya gbɛr ń li ñɛndeh u ŋmɔbe tibont tà kɛ nnɔ ya niba bó ki dienh wà wɔknh wɔ. \p \v 7 La lɛreh mɛn niʼba, ba lɛh Wien. Kimɛ unil bule' nà la, u li ce nɛn nɛ. \v 8 Unil teh uʼyɛnm yíe nà la, u li lɛ uʼyɛnm yíe nà ya suul nɛ. Niʼtingi si: mikuum. Ama unil teh *Mifuoñaanm yíe nà la, u li lɛ *Mifuoñaanm ya suul nɛ. Niʼtingi si: limiɛl là ŋa ŋmɔbe gbenm. \v 9 Cère mɛn tí li teh mimɔnm ki la ye ti jii'. Kimɛ ti tuu ki teh mimɔnm la, uyo we ní tí lɛ lisuul. \v 10 Nɛn bo, ti ŋmɔbe libònl ma nɔ, cère mɛn tí li sɔnh ki nuunh binib kɛ ya mɔnm, niʼkɛ tu nin tiʼyaab bà mɔ teke' Kristo ki jin' nnɔ. \s1 Tigbɛfɔrkaar \p \v 11 Liike mɛn, min nin nʼyul nɛ kɛle' nì gbenge ki de' nɛ. \v 12 Binib bà wɔbndeh nɛ ní li jɛh ipun nnɔ nuunh bɛ ń li teh tibont binib ń li lɛnh biʼyɛnm ń li sɔnge biʼbo, ŋɔ bi la jɛ̀nde bɛ Kristo ya dɔpɔnpɔn ya gbɛr bo baba nɛ. \v 13 Kimɛ bɛn bà jɛh ipun nnɔ bugbɛn ŋa boh yiko. Bi yíe ni li jɛh ipun ŋɔ bɛ ń li jɛbnh biʼba ki teh bɛn nɛ wɔbn' nɛ ni jiɛ' ipun nɛ. \v 14 Min wɔn, ma lì li jɛbn nʼba niba bo ki kɛnde' tiʼYonbdaan *Yesu Kristo ya dɔpɔnpɔn bo. Udɔpɔnpɔn nnɔ bo nɛ uŋɛndun wuu ya bont te tɛn tikpir nʼbo, nɛ nʼyɛnm ŋa ji pɛ tuʼbo. \v 15 Kimɛ unil jiɛ' lipunl bii wa jiɛ' la, na ciɛke. Nà ciɛke si: Uwien ń tien tɛ binifɛ̀nb nɛ. \v 16 Uwien ń de binib bà kɛ kpe u ya sɛn uyɛnduɔn, kí muɔ bɛ micɛcɛkm. Wɔ ń tien nnɔ uʼnib kɛ\f + \fr 6:16 \ft Migbiirm miɛ ni bi lɛbre' liñɔbonl là ki ye \fq uʼnib kɛ \ft nnɔ nì kɛle' Grɛkmbɛ ya lenm ni ki ye: Uwien ya nib Israyɛl yaab nɛ.\f*. \p \v 17 Tɔ, kí ñɛ dinnɔ kí li joh uba la ji ŋmɔbe nni yɛnŋaabe, kimɛ n jɛ̀nde' *Yesu bo ma nnɔ ya gbìɛn juore' ki te nʼbo nɛ. \p \v 18 Nʼyaabɛ, tiʼYonbdaan *Yesu Kristo ń juoke nɛ. Ami.