\id 1CO Gangam: Le livre de la Nouvelle Amitié 2010 \h 1 Korɛnt yaab \toc1 Kugbɔnkpiɛku kùa Pɔl kɛle' ki de' Korɛnt yaab nnɔ \toc2 1 Korɛnt yaab \toc3 1 Kor \mt2 Kugbɔnkpiɛku kùa Pɔl kɛle' ki de' \mt1 Korɛnt \mt2 yaab nnɔ \imt1 Nà wɔngeh kugbɔnku kuu te ma bo \ip Pɔl ya sɛn ya jom nle bo nɛ u caan' Kristo ya taanl là te Korɛnt ni nnɔ. Korɛnt yé Grɛkmbɛ ya ducɛnciɛn ya uba nɛ. Udu nnɔ ya ñɛrsienbùon bo nɛ cère' u là ŋmɔbe lifaal ki gbien'. Binib bà yɛbe là fuobe fɛnfɛnm nɛ udu nnɔ ni, ki pɛ ibule bo. \ip Pɔl cii' bi ye Kristo yaab ni biba mɔ fuobe fɛnfɛnm nɛ (1:11; 7:11). Udu nnɔ ya nib ya tetem bo nin bi là lienh Kristo yaab bo tigbɛr tà nnɔ, nɛ cère' bi kɛle' kugbɔnku ki niire' Pɔl bi li te ma bo. Nɛ Pɔl kɛle' kugbɔnku kuu ki jiin' bɛ biʼniire nnɔ. \ip Kí cin liyul 1 kí tì baa iyul 4, Pɔl ye binib bà kɛ tɔkeh Kristo ya gbɛmɔnmɔnt nnɔ, kɛ sɔnh lituonbaabl nɛ. Nɛn bo nɛ nà kpɛ bɛ ń li findeh nin tɔb. \ip Kí cin iyul 5 kí tì baa iyul 11:16, Pɔl ye Kristo yaab ŋa ji yé yonbe. U ye unil yé Kristo yɔ ki biɛ ki teh fɛnfɛnm la, bɛ ń pien wɔ (iyul 5–6). U wuɔn' bɛ bi li te ma bo upiikuɔn ya sɛn ni (iyul 7) nin bi li fuobe ma bo nin bà ŋa yé Kristo yaab (iyul 8–10). U sureh bɛ bɛ ń li nuunh tɔb ya mɔnm, kí li boh tɔb nɛ, kí li yíe tɔb, ki la ŋmɔbe pàpàare (iyul 13). \ip Iyul 15 ni, Pɔl ye Uwien mɛkre' Kristo ma nnɔ, u li mɛkre bitɛnkpiib mɔ. Pɔl sureh Korɛnt yaab bɛ ń taan mipum kí tì tore Kristo yaab bà yé bijiinb Yerusalɛm bó. U tì fɔre' nin ifuonde nɛ (16). \c 1 \s1 Ifuonde \p \v 1 Uwien ya yíem bo nɛ u yin' min Pɔl, ń li yé *Yesu Kristo ya tond. Min nin tiʼninjɛ Sɔstɛnn nɛ kiɛh kugbɔnku kuu \v 2 tí de Uwien ya taanl yaab bà te Korɛnt ya du ni nnɔ. U gɛ̀nde' bɛ kí ñɛ *Yesu Kristo bo nɛ ki tien' uʼyaab. U gɛ̀nde' bɛ bɛ ń li ŋmɔbe mitetem mà dɛ̀kre' uʼbo nin binib bà kɛ muɔh ki yih Yonbdaan *Yesu Kristo ya yel niʼkɛ saan nnɔ nɛ. U yé tinbi nin bɛn kɛ ya Yonbdaan nɛ. \v 3 TiʼBaa Uwien nin Yonbdaan *Yesu Kristo ń juoke nɛ, kí de nɛ uyɛnduɔn. \s1 Pɔl faareh Uwien u tien' Korɛnt yaab mimɔnm mà nnɔ bo \p \v 4 N tuu ki faareh nʼWien niʼbo kí ñɛ u tien' nɛ mimɔnm ni yé *Yesu Kristo yaab ma nnɔ bo nɛ. \v 5 Kimɛ ni yé uʼyaab ma nnɔ nɛ Uwien tien' nɛ mimɔnm ki gbien' isɛn kɛ ni, milenm nin mibɛnm kɛ ni, \v 6 kí ñɛ bi tɔke' nɛ tigbɛr tà Kristo bo, ni teke' tù, ki cère' tù kpɛ' iñaan niʼni nnɔ bo. \v 7 Nɛn bo, ninbi bà gu nin inunmɔ́n lidaali là tiʼYonbdaan *Yesu Kristo li ñɛn uʼba upaan bo nnɔ Uwien ya paabu buba mɔnɔn ŋa ji pɔre' nɛ. \v 8 Wɔn nɛ li cère ní li faa kí tì fɔre ŋɔ lidaali là tiʼYonbdaan *Yesu [Kristo] li baa ní nnɔ bi la lɛ bi li biin nɛ nà bo. \v 9 Uwien yé umɛmɔ̀ndaan nɛ. Wɔn nɛ yin' nɛ ní taan nin uʼBijɛ tiʼYonbdaan *Yesu Kristo. \s1 Miborm mà te Kristo ya taanl yaab ni \p \v 10 Nʼyaabɛ, tiʼYonbdaan *Yesu Kristo ya yel bo nɛ n sureh nɛ ní li lienh ki ciih tɔb bó, ki la cère borm ń li te niʼni. Ama ní li kpɛ buñɔbu mɔnmɔnm, kí li ŋmɔbe iyɛnmaale iba, kí li kpe usɛn uba. \v 11 Tɔ, nʼyaabɛ, Kolowe\f + \fr 1:11 \fq Kolowe \ft yé upii nɛ.\f* den yaab tɔke' nni ki ye ifinfinde te niʼni. \v 12 N ye ń len nà si: niʼni biba lienh ki teh bɛn pɛ Pɔl bo nɛ, bitɔb teh bɛn pɛ Apolos bo nɛ, bitɔb teh bɛn pɛ Piɛr\f + \fr 1:12 \ft Nì kɛle' migbiirm miɛ ni ki yé Kefasi nɛ. Bi liɛbe' ki yih wɔn nɛ Piɛr. Liike San 1:42.\f* bo nɛ, bitɔb mɔ teh bɛn pɛ Kristo bo nɛ. \v 13 Kristo bobore' nɛ-ɛɛ? Bi kpɛ' Pɔl nɛ udɔpɔnpɔn bo niʼbo-oo? Pɔl ya yel bo nɛ bi sìi' nɛ Uwien ya ñunm-ii? \v 14 N faareh Uwien, Kripus nin Gayus baba ŋa ñí la, ma sìi' uba niʼni Wien ya ñunm. \v 15 Nɛn bo, uba ŋa ń fre kí ye bi sìi' nɛ Uwien ya ñunm n ya yel bo nɛ. \v 16 Oo! N sìi' Sitefanas nin uʼden yaab mɔ. Ma teke' ki jin' ki ye n liɛbe' ki sìi' uba Uwien ya ñunm ki pukn'. \v 17 Kimɛ Kristo ŋa sɔn' nni ń li siih binib Uwien ya ñunm. U sɔn' nni ń li tɔkeh binib uʼgbɛmɔnmɔnt nɛ, ki la tuuke unisaal ya yɛnfogbɛr ŋɔ *Yesu ya kuum udɔpɔnpɔn bo la juore fɛnm. \s1 Yesu Kristo nɛ yé Uwien ya tuɔm nin uʼyɛnfuom \p \v 18 Imɔ̀n, Kristo ya kuum udɔpɔnpɔn bo yé tiwaargbɛr nɛ bà pɛ fɛnm ya sɛn bo, ama tinbi bà Uwien ŋmiɛndeh tɛ nnɔ, tinbi bo nì yé Uwien ya tuɔm nɛ. \v 19 Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye Uwien ye: \q1 «N li gben biyɛnfodɛnb ya yɛnfuom, \q1 kí cère bibɛnbɛnb ya bɛnm ń juore fɛnm.» \p \v 20 Tɔ, uyɛnfodaan ji te la? Yiko ya wɔnwɔknl ji te la? Miniɛm ya nil ji te la uyo wuu nɔ? Uwien wuɔn' ki ye uŋɛndun ya yɛnfuom yé liwaarl nɛ. \v 21 Kimɛ uŋɛndun wuu ya nib nin biʼyɛnfuom kɛ ba fre' ki bɛnde' Uwien uʼyɛnfuom ni. Nɛn bo nɛ Uwien cɛ̀kre' uʼyɛnm wɔ ń cère binib bà teke' Kristo ki jin' nnɔ ń ŋmɛre kí ñɛ tiwaargbɛr tà ti kpaandeh tù ki tɔkeh binib nnɔ bo. \v 22 *Sufmbɛ nuunh bɛ ń lɛ miyɔkm ya bont nɛ, nɛ Grɛkmbɛ nuunh miyɛnfuom. \v 23 Ama tinbi tɔkeh binib bi kpɛ' Kristo udɔpɔnpɔn bo ma nnɔ ya gbɛr nɛ. Tù yé tigbɛr tà cɔkreh *Sufmbɛ nɛ, ki yé tiwaargbɛr bà ŋa yé *Sufmbɛ bo. \v 24 Ama Kristo yé Uwien ya tuɔm nin uʼyɛnfuom nɛ binib bà Uwien yin' bɛ nnɔ bo; *Sufmbɛ nin bà ŋa yé *Sufmbɛ kɛ. \v 25 Kimɛ binib yih Uwien ya tuonl là liwaartuonl nnɔ cɛn' unisaal ya yɛnfotuonl, nɛ uʼjiint mɔ ŋmɔbe mituɔm ki cɛn' unisaal ya tuɔm. \p \v 26 Nʼyaabɛ, tiɛre mɛn Uwien yin' nɛ ki laa' ni yé bidɛnb bà. Unisaal bo niʼni biyɛnfodɛnb nin inigbengbeng ŋa yɛbe, nɛ ba yé iden yà ŋmɔbe mituɔm yaab mɔ ŋa yɛbe. \v 27 Ama binib likeh bà ki teh ba bɛn niba nnɔ, Uwien gɛ̀nde' bɛn nɛ wɔ ń jin bi yih bà biyɛnfodɛnb nnɔ ifɛ, ki gɛ̀nde' bi yih bà ijiin nnɔ wɔ ń jin bi yih bà bifɛfaab nnɔ ifɛ. \v 28 Binib likeh bà ki teh ba ŋmɔbe pukm uŋɛndun ni ki yindeh bɛ, ki yih bɛ fɛnm nnɔ, Uwien gɛ̀nde' bɛn nɛ, ki tien' binib likeh bà ki teh bi ŋmɔbe mipukm nnɔ fɛnm. \v 29 U tien' nnɔ ŋɔ uba la li jɛbnh uʼba wɔn Uwien ya nun bó nɛ. \v 30 Wɔn nɛ taan' ninbi nin *Yesu Kristo, ki cère' Kristo yé tiʼbo miyɛnfuom. Wɔn Kristo bo nɛ u bù' tɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb, ki gɛ̀nde' tɛ tí li yé uʼyaab, ki dɛ' tɛ ki wiɛ'. \v 31 Nɛn bo, nì te tɛn nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni nnɔ nɛ. Nì kɛle' ki ye: «Unil ye wɔ ń wuɔn uʼba la, wɔ ń wuɔn uʼba Yonbdaan bo.» \c 2 \s1 Pɔl tɔkeh binib bi kpɛ' Kristo udɔpɔnpɔn bo ma nnɔ ya gbɛr \p \v 1 Nʼyaabɛ, min mɔnɔn là baa' niʼsaan ma nnɔ, ma baa' nin iñɔbon yà ya ciim faa, ka baa' nin binib ya yɛnfuom ń lá tɔke nɛ Uwien ya bonbɔlkaar ya gbɛr, \v 2 kimɛ ma là jɛke' ń tɔke nɛ gbɛr tuba ki kɛnde' *Yesu Kristo ya gbɛr, wɔn wà bi kpɛ' wɔ udɔpɔnpɔn bo nnɔ ya gbɛr. \v 3 N là te niʼsaan ma nnɔ n là yé ujiin nɛ, ki fɛnge, nɛ nʼgbɛnɛnt ŋɔh pepebu. \v 4 N là te niʼsaan ma nnɔ, na yé n là bɛn milenm nɛ bii n là taa' miyɛnfuom nɛ ki wɔkn' nɛ bii ki tɔke' nɛ tigbɛmɔnmɔnt nnɔ. Ama *Mifuoñaanm nɛ wɔngeh miʼtuɔm n teh nà kɛ nnɔ ni, \v 5 ŋɔ niʼtekjim la li pɛ binib ya yɛnfuom bo ama mɛ̀ ń li pɛ Uwien ya tuɔm bo. \s1 Uwien ya yɛnfuom \p \v 6 Tɔ, ti nín wɔknh Kristo yaab bà tien' binicekrkaab mitekjim ni nnɔ miyɛnfuom nɛ. Na yé uŋɛndun wuu ya yɛnfuom, ka yé bà ŋmɔbe mituɔm uŋɛndun bo ya yɛnfuom mɔ, kimɛ bi gben' biʼgbɛr. \v 7 Tinbi tɔkeh Uwien ya yɛnfuom ya gbɛr nɛ. Tù yé tigbɛbɔlkaar tà là juore' ki buɔ nɛ. Kí yaan Uwien ń ñɛn uŋɛndun wuu nnɔ u là juɔ' ki bonde' miyɛnfuom bugbɛn wɔ ń de tɛ ukpiɛke nɛ. \v 8 Bà ŋmɔbe mituɔm uŋɛndun wuu bo ya uba mɔnɔn ŋa bɛnde' miyɛnfuom nnɔ. Kimɛ bi bi bɛnde' mɛ̀ la, ba bi kpɛ' Yonbdaan ukpiɛke ya daan udɔpɔnpɔn bo. \v 9 Ama nì te tɛn nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni nɛ. Nì kɛle' ki ye: \q1 «Uwien bonde' nà ki ble' bà yíe wɔ nnɔ, \q1 nil ya nunbu ŋa tuun' niʼbo, \q1 uʼtubl ŋa cii' niʼbó, \q1 wa lì maale' niʼbó mɔnɔn.» \p \v 10 U cère Mifuoñaanm kpiire' nɛn nɛ ki wuɔn' tinbi. Kimɛ mì likeh ki lɛnh nibonn kɛ nɛ, haali tigbɛr tà te Uwien ya fɛ̀l bo mɔnɔn. \v 11 Na yé unisaal baba ŋa ñí la, ŋmɛ li fre kí bɛnde nà te uʼfɛ̀l bo? Nnɔ nɛ *Uwien ya Fuoñaanm baba ŋa ñí la, uba ŋa bɛn nà te Uwien ya fɛ̀l bo. \v 12 Tinbi wɔn, ta maaleh tɛn uŋɛndun ya nib maaleh ma bo, ama Uwien nɛ de' tɛ *uʼFuoñaanm ŋɔ tí fre kí bɛnde u punh tɛ bupaabu bùa nnɔ. \v 13 Ti lienh nibonn nà bo nɔ, ta taah nisaal ya yɛnfuom ya ñɔbon ki lienh. Ama ti lienh *Uwien ya Fuoñaanm ye tí len iñɔbon yà nɛ. Ti teh nnɔ ma nnɔ ti taah iñɔbon yà ñɛh ní *Uwien ya Fuoñaanm saan nɛ ki wɔknh binib bà *Uwien ya Fuoñaanm te biʼni\f + \fr 2:13 \ft Migbiirm miɛ ya fɔrm ya ciim te bolm mile bo nɛ: \fq ki wɔknh binib bà Uwien ya Fuoñaanm te biʼni \ft bii ki tɔkeh binib Mifuoñaanm ya gbɛr.\f*. \v 14 Unil wà ŋmɔbe inisaalyɛnmaale baba ŋa ń fre kí teke *Uwien ya Fuoñaanm ya gbɛr. Wɔn bo tù yé tiwaargbɛr nɛ, nɛ wa ń fre kí cii tuʼtingi, kimɛ *Uwien ya Fuoñaanm nɛ cèreh binib bɛndeh tù. \v 15 Ama wà ŋmɔbe *Uwien ya Fuoñaanm wɔn li fre kí bɛnde tibont kɛ ya tingi, nɛ uba ŋa ń fre kí bɛnde udaan ya yɛnmaale. \v 16 Nì te tɛn nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni nɛ. Nì kɛle' ki ye: \q1 «Ŋmɛ bɛn Yonbdaan ya yɛnmaale? \q1 Ŋmɛ li fre kí gbiere wɔ?» \q1 Ama tinbi wɔn, ti ŋmɔbe Kristo ya yɛnmaale nɛ. \c 3 \s1 Uwien ya tonsɔnl ya tuonl \p \v 1 Nʼyaabɛ, ma fre' ki len'\f + \fr 3:1 \ft Liike Itùon 18:1-17.\f* nin nɛ tɛn n bi li len ma nin bà ŋmɔbe *Mifuoñaanm nnɔ. Ama n len' nin nɛ tɛn ni yé binib bà pɛ minisaaltetem bo nɛ, ki yé mucɛnfɛndmu Kristo ya sɛn ni. \v 2 N là de' nɛ mibiim nɛ, ma là de' nɛ jier tà kpiɛke, kimɛ na là li fre kí ji tù. Fɛnfɛnnɔ mɔnɔn na lì li biɛ kí fre kí ji tù, \v 3 kimɛ ni laan lì biɛ ki pɛ minisaaltetem bo nɛ. Iponponbe nin ikɔ̀nkɔ̀n yà te niʼni nnɔ nɛ wɔngeh ki teh ni biɛ ki ŋmɔbe minisaaltetem nɛ, ki ŋaake ki teh unisaal teh nà baba. \v 4 Niʼni biba lienh ki teh bɛn pɛ Pɔl bo nɛ, bitɔb lienh ki teh bɛn pɛ Apolos bo ma nnɔ, na pɛ nisaaltetem bo nínɔ-ɔɔ? \v 5 Apolos yé bɛ nɛ? Bii min Pɔl yé bɛ nɛ? Ti yé Uwien ya tonsɔnb nɛ. Nɛ kí ñɛ tinbi bo Uwien cère' ni teke' *Yesu Kristo ki jin'. Tiʼni wà kɛ sɔn' Yonbdaan de' wɔ lituonl là nɛ. \v 6 Min Pɔl caan' busubu nɛ, nɛ Apolos jɔke' bù miñunm, ama Uwien nɛ cèreh bù kpienh. \v 7 Nɛn bo, wà caakeh nin wà jɔknh miñunm kɛ ŋa yé niba, ama Uwien wà cèreh nì kpienh nnɔ nɛ yé niba. \v 8 Wà caakeh nin wà jɔknh kɛ te miba nɛ, nɛ wà kɛ li lɛ uʼsuul uʼtiɛma tuonl bo nɛ. \v 9 Kimɛ ti tɛ ki sɔnh Uwien ya tuonl nɛ\f + \fr 3:9 \ft Bi li fre lɛbre \fq ti tɛ ki sɔnh Uwien ya tuonl \ft kí ye tinbi nin Uwien tɛ ki sɔnh uʼtuonl mɔ.\f*. Ni te tɛn Uwien ya kpàabu nɛ, ki te tɛn Uwien ya duku mɔ. \p \v 10 Uwien nɛ de' nni bupaabu ki cère' n yé udumɛciɛn wà ŋmɔbe miyɛnfuom, ki pu' kuduku ya tɛnpuul, nɛ uba ji ŋuɔndeh. Ama unil kɛ ń liike uʼyul bo nin u ŋuɔndeh ma bo. \v 11 Kimɛ uba ŋa ji li fre kí pu tɛnputɔl ki kɛnde' là te nnɔ bo; lɛn si: *Yesu Kristo. \v 12 Uba li fre kí taa miñɔ̀km bii ilike ya kur bii itɛn yà mɔn ki ŋmɔbe kudaaku kí ŋuɔn litɛnpuul nnɔ bo. Utɔ mɔ li fre kí taa idɔ bii timuɔr bii ikɛk kí caan litɛnpuul nnɔ bo. \v 13 Unil kɛ ya tuonl lá li ñɛ upaan bo Uwien li bu binib tibuur lidaali là nnɔ nɛ. Kimɛ niʼdaali li baa nin umu nɛ. Umu nnɔ nɛ li bikn wà kɛ ya tuonl kí wuɔn lì yé là ba. \v 14 Wà kɛ mu ŋa wìn' u ŋuɔn' nà litɛnpuul nnɔ bo la, u li lɛ uʼtuonl ya suul. \v 15 Wà kɛ umu wìn' u ŋuɔn' nà la, uʼtuonl juore' fɛnm nɛ. Wɔn bugbɛn nín li ŋmɛre ama u li te tɛn unil wà càare' umu ni nɛ ki ŋmɛre'. \p \v 16 Na bɛn ki ye ni yé Uwien ya duku nɛ, nɛ *uʼFuoñaanm te niʼni-ii? \v 17 Unil bere' Uwien ya duku la, Uwien li gben udaan ya gbɛr nɛ, kimɛ kù yé wɔn Uwien ya tiɛma duku nɛ\f + \fr 3:17 \ft Bi li fre kí lɛbre \fq kù yé wɔn Uwien ya tiɛma duku nɛ \ft kí ye kù yé kuñaanku mɔ.\f*, nɛ ninbi nɛ yé kuduku bugbɛn. \p \v 18 Uba la lɛreh uʼba. Unil te niʼni ki yih uʼba uyɛnfodaan tɛn uŋɛndun wuu ni ya nib maaleh ma bo la, wɔ ń kpiɛ kí tien uʼba uwaar ŋɔ kí mɔnbe kí li yé uyɛnfodaan. \v 19 Kimɛ uŋɛndun wuu ya yɛnfuom yé liwaarl nɛ Uwien bo. \q1 Nì te tɛn nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni nɛ. Nì kɛle' ki ye: \q1 «U taah biyɛnfodɛnb ya cekn nɛ ki coh bɛ.» \q1 \v 20 Nì tí liɛbe' ki kɛle' ki ye: \q1 «Yonbdaan bɛn biyɛnfodɛnb ya yɛnmaale. \q1 U bɛn ki ye ya yé bonn.» \p \v 21 Nɛn bo, uba ji la ŋmɔbe gbengt kí ye wɔn pɛ wuɔ bo bii wuɔ bo, kimɛ nibonn kɛ yé uʼyaann nɛ. \v 22 Min Pɔl bii Apolos bii Piɛr\f + \fr 3:22 \ft Liike 1:12.\f* bii uŋɛndun wuu bii limiɛl bii mikuum nin tibont tà te fɛnfɛnnɔ nɔ, haali nin tà we ní nnɔ, ninbi si niʼkɛ. \v 23 Ama niʼmɔ yé Kristo yaab nɛ, nɛ Kristo mɔ yé Uwien yɔ. \c 4 \s1 Pɔl nin Korɛnt yaab ya gbɛr \p \v 1 Nɛn bo, unil kɛ ń li bɛn kí ye ti yé Kristo ya tonsɔnb nɛ, ki yé binib bà Uwien taa' uʼgbɛbɔlkaar kɛ ya bol ki ŋukn' tɛ tí taa tù kí tɔke binib. \v 2 Tɔ, ni bɛn ki ye bi de' unil lituonl la, nì kpɛ wɔ ń sɔn lɛ̀ niʼdonbó nɛ. \v 3 Min wɔn, ninbi nɛ li biin nni bii tibuur ya nib mɔnɔn nɛ li biin nni la, nʼbaka ŋa kpe len. Min nin nʼyul ŋa biindeh nʼba. \v 4 Imɔ̀n, nʼyɛnmaale ŋa jɛ̀ndeh nni niba bo, ama na yé nɛn nɛ wɔngeh ki teh n cuube Uwien ya nun bó. Yonbdaan nɛ yé wà buh nni tibuur. \v 5 Nɛn bo, la ci mɛn kí bu buur tuʼdaali ŋa laan baa. Guure mɛn Yonbdaan ń baa kí bu tibuur. Wɔn nɛ li ñɛn tibont tà buɔ licinñunl ni upaan bo, kí kpiire iyɛnmaale yà te unil kɛ ya fɛ̀l bo kí wuɔn. Nɛn saan nɛ unil kɛ li lɛ u kpɛ kupɛnpɛku kùa Uwien saan. \p \v 6 Nʼyaabɛ, n len' nà nɔ, n taa' min nin Apolos ya gbɛr nɛ kunɛnnɛnku ń gbiere nɛ, ní tɛkn ti ya taal ni ŋɔ ki la teh niba ki tì gɛ̀breh nà kɛle'. Ni la li ŋmɔbe gbengt ki teh ni pɛ uba bo nɛ, ki nɛn utɔ. \v 7 Bɛ wuɔn' ki ye a cɛn' bitɔb-i? A ŋmɔbe ba ŋɔ Uwien ŋa de' ŋɛ nɛ̀? Uwien nɛ de' ŋɛ nɛ̀ la, bɛ tien' a ji ŋmɔbe tigbengt tɛn uba ŋa de' ŋɛ nɛ̀? \p \v 8 Ni laa' ni yíe nà kɛ ŋɔ-a! Ni ji yé bifàadɛnb nɛ-a, ki kpɛnde' biʼbɛrb nɛ tinbi juore' fɛnm-a! Imɔ̀n, n bi yíe ní mɔnbe kí li yé bibɛrb nɛ, ŋɔ tiʼmɔ ń tɛbn nɛ kí li yé bibɛrb. \v 9 Kimɛ, min bo, nì naan Uwien tien' tinbi Yesu ya tondb, binigbaarkaab nɛ. Ti te tɛn binib bà bi bun' bɛ tibuur ki ye bi kpɛ mikuum nɛ. Imɔ̀n, ti yé tilaar ya bonn nɛ uŋɛndun wuu ni. Uwien ya tondb nin binib kɛ lɛh tɛ nɛ. \v 10 Kristo bo, tinbi te tɛn iwaar nɛ, nɛ ninbi yé biyɛnfodɛnb kí ñɛ ni yé Kristo yaab ma nnɔ bo-a! Tinbi yé ijiin nɛ, nɛ ninbi yé bifɛfaab. Bi kpiɛkreh ninbi nɛ ki yuɔndeh tinbi. \v 11 Mikònm nin uñuñun ŋmɔbe tɛ, haali nin fɛnfɛnnɔ wuɔ. Ta ŋmɔbe wɛngolkaar. Binib ñih tɛ, ta ŋmɔbe ti kɔ nà. \v 12 Ti jɛ̀ndeh ki sɔnh itùon nɛ ki jinh tiʼnɔjɛ bo. Bi sukreh tɛ, nɛ ti teh «Uwien ń tien bɛ uʼmɔnm.» Bi jɛ̀ndeh tɛ, nɛ ti tuonh ijɛnd nnɔ. \v 13 Bi lienh ki saah tɛ, nɛ ti duɔndeh biʼyɛnm. Bi likeh tɛ tɛn ti yé tinagbokmuɔr nɛ uŋɛndun wuu ni, ki likeh tɛ tɛn ti yé tijɔknt ya bonn nɛ unil kɛ bo haali nin fɛnfɛnnɔ. \p \v 14 Ma kɛle' tigbɛr bugbɛn ń jin nɛ ifɛ, ama n nuunh ń pekre nɛ ní kpìen usɛn nɛ, kimɛ ni te tɛn nʼtiɛma bumu nɛ, nɛ n yíe nɛ. \v 15 Kimɛ ni ŋmɔbe biwɔnwɔknb itur piik mɔnɔn Kristo ya sɛn ni la, niʼbaa te uba nɛ. Min nɛ yé niʼbaa, kimɛ min nɛ tɔke' nɛ tigbɛmɔnmɔnt nɛ ni teke' *Yesu Kristo ki jin'. \v 16 Nɛn bo nɛ n gbáanh nɛ, ní tɛkn nʼtaal ni Kristo ya sɛn ni. \v 17 Nɛn bo nɛ n sɔn' Timote niʼsaan. U sɔnh Yonbdaan ya tuonl niʼdonbó nɛ. N yíe wɔ tɛn nʼtiɛma buk nɛ. U li tiɛre nɛ n fuobe ma bo Kristo ya sɛn ni. N wɔknh nɛn nɛ niʼkɛ saan Kristo ya táan kɛ ni. \p \v 18 Niʼni biba là maaleh ki teh ma ji li baa niʼsaan nɛ. Nɛn nɛ cère' bi gbengreh biʼba. \v 19 Ama Yonbdaan tuo' la, n li baa niʼsaan na ń taande. Binib bà gbengreh biʼba nnɔ n lá baa' la, na yé n li tukn biʼlenm baba bo nɛ, n li tukn kí liike biʼtuɔm mɔ kpɛ ma bo nɛ. \v 20 Kimɛ Uwien ya bɛl ŋa yé lenm ya gbɛr, lì yé mituɔm ya gbɛr nɛ. \v 21 Tɔ, ni cinbe ki yíe ba? Ni yíe ń baa niʼsaan nin iningbɛn nɛ bii ń baa kí li ŋmɔbe miyíem nin uyɛnduɔn nɛ? \c 5 \s1 Pɔl kɔnh nin Korɛnt yaab lisɔnsɔndl bo \p \v 1 Tɔ, bi lienh niʼkɛ saan ki teh uba te niʼni ki teh lisɔnsɔndl liba ya bol. Bi lienh ki teh udaan diere' uʼbaa ya po nɛ. Haali binib bà ŋa pɛ Uwien ya sɛn bo mɔnɔn ŋa teh li ya sɔnsɔndl. \v 2 Nin nɛn kɛ nɛ ni biɛ ki ŋmɔbe tigbengt-a! Ni bi li te tɛn ni kɛ mikuum nɛ, kí ñɛn udaan wà tien' ni ya bonn niʼni. \v 3 Min ŋa te nin nɛ. Nin nɛ kɛ n likeh ki lɛnh nà kɛ teh niʼni. Nɛn bo, n bun' udaan wà tien' ni ya bonn tibuur n bi te nin nɛ la, n li bu wɔ ma bo ŋɔ. \v 4 Ní taan litaanl Yonbdaan *Yesu ya yel bo. Ni taan' la, nʼyɛnmaale li te nin nɛ, Yonbdaan *Yesu ya tuɔm mɔ te nin nɛ, \v 5 ní taa udaan kí cɛ̀be *Satan\f + \fr 5:5 \ft Pɔl ye bɛ ń \fq taa udaan kí cɛ̀be Satan \ft ma nnɔ u ye wɔ ń ye bɛ ń ŋɔre udaan biʼcɛkl ni nɛ.\f* wɔ ń ji ijɛnd uʼgbɛn ni ŋɔ uʼnaank ń ŋmɛre lidaali là Yonbdaan li bu binib tibuur nnɔ. \p \v 6 Ni gbengreh niʼba nà bo nnɔ ŋa mɔn. Na bɛn ki ye bi bun' kpɔnɔyom, ki taa' kpɔnɔ ya ñɔke waamu ki tien' len la, kpɔnɔ nnɔ kɛ nuuleh nɛ-ɛɛ? \v 7 Ñɛn mɛn ibiɛre yà te niʼni kí wiɛ tɛn bi wiɛnh ma kpɔnɔ ya ñɔke wà saa', ki la li ŋmɔbe jɔknt, kí li te tɛn kpɔnɔyom mà bi bun' mɛ̀ mifɛ̀nfɛ̀nm ka tien' ñɔke miʼni. Ni mɔnbe ki te tɛn kpɔnɔ wà ŋa ŋmɔbe ñɔke nɛ. Kimɛ Kristo wà yé tiʼPak ya Pebuk nnɔ là taa' uʼba ki tien' lituɔrl ki de' Uwien, tiʼtùonbiɛrɛ bo nɛ. \v 8 Nɛn bo, tiʼtetem kɛ ni, cère mɛn tí li jeleh kunacenku, kí la li ŋmɔbe biɛre iba nin itɔ. Lisɔnsɔndl nin ibiɛre kɛ ya bol te tɛn kpɔnɔ ya ñɔke nɛ. Ama tí li jeleh nin iyɛnmaalmɔnmɔn nin tigbɛmɔ̀nt. Nɛn nɛ te tɛn kpɔnɔ wà ŋa ŋmɔbe ñɔke. \p \v 9 Tɔ, n là kɛle' nʼgbɔnku ni ki ye ni la li ŋmɔbe kànkàan nin isɔnsɔnd. \v 10 Ma niireh kutataaku ni uŋɛndun ya nib bà yé isɔnsɔnd nin binunfɔkdɛnb nin binasub nin bà pɛ ibule bo nnɔ. Nì bi yé bɛn la, ni bi li ñɛ uŋɛndun wuu ni nɛ. \v 11 N là kɛle' nà nnɔ ya tingi si: ni la ŋmɔbe kànkàan nin wà yih uʼba Kristo yɔ, ki biɛ ki yé usɔnsɔnd bii ununfɔkdaan bii wà pɛ ubul bo bii utɛnfuon bii udɛyibl bii unasu nɛ. Ni la taan nin ni ya nitunbu kí ji tijier mɔnɔn. \v 12-13 Na yé min nɛ li bu kí biin bà ŋa yé Kristo yaab, Uwien nɛ li bu kí biin bɛ. Bà yé Kristo yaab bɛn wɔn, ninbi nɛ li bu kí biin bɛn, kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Ñɛn mɛn unibiɛrɔ niʼni.» \c 6 \s1 La taah mɛn tɔb ki joh buur \p \v 1 U lɛ sɛn bo nɛ, niʼni wà kɛ nin uʼtɔ laa' tigbɛr la, u taah tù ki joh tibuur ya dɛnb bà ŋa cuube Uwien saan, bɛ ń tì bu tù, ka ń cère Uwien ya nib ń tùɔre tù? \v 2 Na bɛn ki ye Uwien ya nib nɛ li bu uŋɛndun yaab tibuur-ii? Nì yé ninbi nɛ li bu uŋɛndun yaab tibuur la, bɛ tien' na ji li fre kí tùɔre niʼgbɛwawaar-i? \v 3 Na bɛn ki ye ti li bu Uwien ya tondb tibuur, ki ji niireh nin fɛnfɛnnɔ wuɔ ya gbɛr-ii? \v 4 Ni laa' tu ya gbɛr ya bol niʼni la, ni taah binib bà Kristo ya taanl ŋa yíe biʼgbɛr nɛ ki teh niʼbuur ya nib. \v 5 N len' nà nɔ yé niʼfɛ nɛ. Yɛnfodaan uba mɔnɔn ŋa te ninbi Kristo yaab ni kí li freh ki tùɔreh tigbɛr niʼni-ii? \v 6 Bɛ tien' niʼni wà nin uʼtɔ laa' tigbɛr la, u taah tù ki joh tibuur ya dɛnb bà ŋa teke' Kristo ki jin' saan ki tì buh tù? \p \v 7 Imɔ̀n, ni taah tɔb ki joh tibuur ma nnɔ, nì wuɔn' ki ye na kpìen' sɛn nɛ. Na bi kpɛ unil tien' nɛ nà bre la, ní tuo-oo? Bii u jin' niʼbonn la, ní dàan wɔ-ɔɔ? \v 8 Ama ninbi nɛ teh binitɔb nà bre, ki jinh ki pendeh bɛ, nɛ bi yé niʼyaab nɛ. \v 9 Na bɛn ki ye binib bà ya tetem ŋa cuube ŋa ń kɔ Uwien ya bɛl ni-ii? La lɛreh mɛn niʼba. Isɔnsɔnd nin bà pɛ ibule bo nin binaŋmaab nin bijɛb bà taah biʼtɔb ki teh bipiib ki duɔndeh nin bɛ \v 10 nin binasub nin binunfɔkdɛnb nin bidɛyib nin bitɛnfuonb nin bà fienh biʼtɔb ya bont nnɔ ŋa ń kɔ Uwien ya bɛl ni. \v 11 Ni là te nnɔ nɛ, niʼkɛ ŋa ñí mɔnɔn la, ama Uwien sìi' ki lùore' nɛ ki bore' nɛ ki tien' uʼyaab ki bù' nɛ bigbɛmɔ̀ndɛnb, Yonbdaan *Yesu Kristo ya yel bo nin wɔn tiʼWien ya Fuoñaanm bo. \s1 Li teh mɛn nà li kpiɛkreh Uwien \p \v 12 «Niba ŋa yé nʼbo kuɔl\f + \fr 6:12 \fq Niba ŋa yé nʼbo kuɔl \ft yé mikpɛnjɛnm nɛ Korɛnt yaab là pɔh mɛ̀.\f*.» Nì yé imɔ̀n nɛ, ama na yé niʼkɛ nɛ yé nʼbo nibonmɔnmɔnn. «Niba ŋa yé nʼbo kuɔl». Nì yé imɔ̀n nɛ, ama min ŋa ń taa nʼba kí tien niba ya yonb. \v 13 «Tijier bo nɛ kupuoku te, kupuoku bo nɛ tijier mɔ te.» Tɔ, Uwien li cère niʼkɛ nile ń gben. Ama tigbɛnɛnt tun ŋa te ki de' sɔnsɔndl, tù te ki de' Yonbdaan nɛ, nɛ Yonbdaan mɔ te ki de' tigbɛnɛnt. \v 14 Nɛ Uwien wà cère' Yonbdaan mɛkre' bitɛnkpiib ni nnɔ li cère uʼtuɔm bo tiʼmɔ ń mɛkre. \p \v 15 Na bɛn ki ye niʼgbɛnɛnt yé Kristo ya gbɛnɛnbɛl nɛ-ɛɛ? Ń taa nʼgbɛnɛnt tà yé Kristo ya gbɛnɛnbɛl nnɔ kí tien ujɛnkpend ya gbɛnɛnbɛl-ii? Ma ń tien nnɔ fiebu. \v 16 Na bɛn ki ye wà kɛ mɔkn' ujɛnkpend la, wɔn nin ujɛnkpend nnɔ taan' ki tien' tigbɛnɛnt tuba nɛ-ɛɛ? Kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye ujɛ nin upii taan' la, «bɛn bile nnɔ taan' ki tien' unibaab nɛ.» \v 17 Ama wà kɛ taan' nin Yonbdaan la, wɔn nin Yonbdaan ya yɛnm taan' ki tien' miyɛnm miba nɛ. \p \v 18 Wiɛ mɛn lisɔnsɔndl. Unil teh ibiɛrtɔ la, na likeh uʼgbɛnɛnt. Ama u teh lisɔnsɔndl la, u teh uʼtiɛma gbɛnɛnt nɛ ibiɛre. \v 19 Na bɛn ki ye niʼgbɛnɛnt yé *Mifuoñaanm ya duku nɛ-ɛɛ? Uwien nɛ de' nɛ mɛ̀, nɛ mì te niʼni. Nɛn bo na ji si niba. \v 20 Kimɛ Uwien nɛ pɛ̀n' ki ñɛn' nɛ tiʼyonbt ni. Nɛn bo, ní li taah niʼgbɛnɛnt ki sɔnh itùon yà kpiɛkreh wɔn Uwien. \c 7 \s1 Upii nin yiko ya gbɛr \p \v 1 Tɔ, tí ji ń liike mɛn ni kɛle' nni kugbɔnku tigbɛr tà bo nnɔ. Nì mɔn ujɛ ń li coh uʼba upii bo nɛ\f + \fr 7:1 \fq Nì mɔn ujɛ ń li coh uʼba upii bo nɛ. \ft Biba maaleh ki teh Korɛnt yaab nɛ len' i ya ñɔbon.\f*. \v 2 Ama linaŋmaal ya pìenm bo, jɛ kɛ jɛ ń li ŋmɔbe uʼpo, pii kɛ pii mɔ ń li ŋmɔbe uʼcɛ. \v 3 Ujɛ ya mɛnku kɔn' uʼpo ni la, na kpɛ uʼpo ń yìe. Upii mɔ ya mɛnku kɔn' uʼcɛ ni la, na kpɛ uʼcɛ mɔ ń yìe. \v 4 Upii ŋa si uʼtiɛma gbɛnɛnt, uʼcɛ nɛ si tù. Ujɛ mɔ ŋa si uʼtiɛma gbɛnɛnt, uʼpo nɛ si tù. \v 5 Uba la yìe kí ye wa ń duɔn nin uʼtɔ. Nì yé ni lá yíe ní lɛ libònl kí kàare nɛ la, ní kpiɛ kí len kí cii tɔb bó, kí laan dàan waamu. Ama ní liɛbe kí tùkre kí li fuobe upii nin uʼcɛ fuobe nin tɔb ma bo. Nnɔ ŋa ñí la, *Satan li biike nɛ, kí ñɛ na ń fre kí cuo niʼba ma nnɔ bo. \v 6 N len' nà nɔ ŋa yé wɔbl. N de' nɛ usɛn ni yíe la, ní li teh nnɔ nɛ. \v 7 N bi yíe unil kɛ ń li te tɛn min nɛ\f + \fr 7:7 \ft Pɔl ye u \fq bi yíe unil kɛ ń li te tɛn \ft wɔn ma nnɔ u ye wɔ ń ye u bi yíe unil kɛ ń juore kí li yé lijɛkpɔkl tɛn wɔn nɛ.\f*, ama Uwien de' unil kɛ uʼtiɛma paabu nɛ. U de' uba buu ya paabu nɛ, ki de' utɔ mɔ buu ya paabu. \p \v 8 N tɔkeh ijɛkpɔk nin ipiikpɔk nin bikpopiib nɛ ki teh nì mɔn bɛ ń juore kí li te tɛn min nɛ. \v 9 Ama ba ń fre kí cuo biʼba la, bijɛb ń kuɔn bipiib, bipiib mɔ ń kun ticɛr. Kimɛ bijɛb kuɔn' bipiib, bipiib mɔ kun' ticɛr la, nɛn tu nin upii ya mɛnku ń li ŋmɔbe ujɛ u wɔlnh bii ujɛ ya mɛnku ń li ŋmɔbe upii uʼmɔ wɔlnh. \p \v 10 Piiciɛb nin bipiib bà ŋmɔbe ciɛbɛ, n li tɔke nɛ nà nɔ yé niʼbo liwɔbl nɛ. Nà ñɛn' min saan, Yonbdaan nɛ ye nnɔ: Upii la fii uʼcɛ saan. \v 11 Upii fii' uʼcɛ saan la, u la liɛbe kí kun cɛr bii wɔ ń liɛbe kí taan uʼcɛ buñɔbu. Ujɛ mɔ la ŋɔre uʼpo. \p \v 12 Bà sìen' nnɔ, na yé Yonbdaan nɛ tɔkeh bɛ, min nin nʼyul nɛ tɔkeh bɛ. Nì yé ujɛ yé Kristo yɔ ŋɔ uʼpo ŋa yé Kristo yɔ ki tuo' ki ye u li te nin wɔ la, u la ŋɔre upii nnɔ. \v 13 Upii mɔ yé Kristo yɔ ŋɔ uʼcɛ ŋa yé Kristo yɔ ki tuo' ki ye u li te nin wɔ la, u la fii uʼcɛ nnɔ saan. \v 14 Kimɛ ujɛ ŋa yé Kristo yɔ ŋɔ uʼpo yé Kristo yɔ la, uʼpo nnɔ bo Uwien li tien wɔ tɛn u yé uʼyɔ nɛ. Upii mɔ ŋa yé Kristo yɔ ŋɔ uʼcɛ yé Kristo yɔ la, uʼcɛ nnɔ bo Uwien li tien wɔ tɛn u yé uʼyɔ nɛ. Na bi te nnɔ la, biʼbumu bi li yé bà yé tijɔknt Uwien ya nun bó ya bumu nɛ, ama mù ji yé bà ŋa yé jɔknt Uwien ya nun bó yaamu nɛ. \p \v 15 Ama ujɛ wà ŋa yé Kristo yɔ yíe wɔ ń wiɛ uʼpo bii upii wà ŋa yé Kristo yɔ yíe wɔ ń fii uʼcɛ saan la, u li fre kí tien u yíe ma. U ya yo wà yé Kristo yɔ nin wà ŋa yé Kristo yɔ nnɔ ŋa ji tɛ gbɛr. Uwien ŋa yin' nɛ ní li ŋmɔbe uyɛnduɔn nɛ-ɛɛ? \v 16 Upii, sin bo aʼcɛ bi li ŋmɛre la, a bɛn-ii? Ujɛ, sin bo aʼpo bi li ŋmɛre la, a bɛn-ii? \s1 Uba la nuunh wɔ ń lèbre Uwien sien' wɔ ma bo \p \v 17 Nɛn ñɛn' len la, Yonbdaan sien' unil kɛ ma bo la, wɔ ń li fuobe nnɔ. Uwien yin' unil kɛ ki laa' u se usensien wà la, wɔ ń juore kí li se wun ni. N tɔkeh nɛn nɛ Kristo ya táan kɛ ni. \v 18 Uwien yin' unil ki laa' u jiɛ' uʼpunl ŋɔ la, u la li buɔh binib la bɛnde kí ye u jiɛ'. U yin' wà mɔ ki laa' wa jiɛ' uʼpunl la, u la ji ń jiɛ. \v 19 Unil jiɛ' uʼpunl bii wa jiɛ' la, nà yé nɛn nɛ yé nibonmɔ̀nn. Ama Uwien ya wɔb ya bom nɛ yé nibonmɔ̀nn. \v 20 Uwien yin' unil kɛ ki laa' u se usensien wà la, wɔ ń juore kí li se wun ni. \v 21 Uwien yin' ŋɛ ki laa' a yé uyonb la, la cère nɛ ń li wi ŋɛ. Ama a laa' usɛn á fre kí ñɛ tiyonbt nnɔ ni la, la cère nɛ̀ ń ŋmɛre ŋɛ. \v 22 Kimɛ Yonbdaan yin' unil ki laa' u te tiyonbt ni la, u ñɛn' udaan ibiɛre ya yonbt ni nɛ, u ji yé uʼyɔ nɛ. Nnɔ nɛ Yonbdaan tí yin' wà mɔ ki laa' wa te yonbt ni la, u ji yé Kristo ya yonb nɛ. \v 23 Uwien nɛ pɛ̀n' ki ñɛn' niʼkɛ tiʼyonbt ni. Nɛn bo, la ji ń li yé mɛn nib ya yonbe. \v 24 Tɔ, nʼyaabɛ, Uwien yin' wà kɛ ki laa' u se usensien wà la, wɔ ń juore kí li se wun wɔn Uwien ya nun bó. \s1 Bà ŋa kuɔn' piib nin bà ŋa kun' cɛr ya gbɛr \p \v 25 Bà ŋa kuɔn' piib nin bà ŋa kun' cɛr bɛn wɔn, ma ŋmɔbe Yonbdaan ya mɛsɛn ń wuɔn bɛ. Ama n li tɔke bɛ n maaleh ma bo nɛ, kimɛ n yé unil wà Yonbdaan muɔ' nni ki cère' n kpɛ bɛ ń li du nʼbo nɛ. \p \v 26 Ti jinh ijɛnd yà fɛnfɛnnɔ nɔ bo, n maale' ki ye nì mɔn wà kɛ ń juore kí li te tɛn u te ma bo nɛ. \v 27 A ŋmɔbe upii la, la li nuunh sin nin wɔn ń gbiire. Ŋa laan ŋmɔbe pii la, ji la li nuunh á kuɔn. \v 28 Ama a ye á kuɔn upii la, na yé biɛre. Kijɛfɛ̀nbuk mɔ ye kɛ̀ ń kun ticɛr la, na yé biɛre. Bà kuɔn' bipiib nin bà kun' ticɛr li lɛ ijɛnd biʼfuobm ni. Ma yíe ijɛnd nnɔ ń tu bɛ nɛ cère n len' nnɔ. \p \v 29 Nʼyaabɛ, n yíe ń len nà sɔ: uyo wà sìen' nnɔ ŋa ji yɛbe. Nɛn bo, kí ñɛ fɛnfɛnnɔ kí li joh wà ŋmɔbe upii la, wɔ ń tien tɛn wa ŋmɔbe, \v 30 wà muɔh la, wɔ ń tien tɛn wa muɔh, wà poknh la, wɔ ń tien tɛn wa poknh, wà daanh tibont la, wɔ ń tien tɛn wɔn ŋa si tibont nnɔ, \v 31 wà jondeh uŋɛndun ni ya bont bo la, wɔ ń tien tɛn wa cinbe ki jondeh tuʼbo, kimɛ uŋɛndun wuu nɔ ji te ma bo nnɔ wa ji li wuɔke. \p \v 32 Ma yíe niba ń li wiɛbe nɛ. Wà ŋa ŋmɔbe pii ya nun mɔ́n Yonbdaan ya tùon bo nɛ. Uʼnun mɔ́n u li tien ma bo ŋɔ Yonbdaan ya yɛnm ń li sɔnge uʼbo nɛ. \v 33 Ama wà ŋmɔbe upii ya nun mɔ́n u li fuobe ma bo uŋɛndun wuu ni nɛ. Uʼnun mɔ́n u li tien ma bo ŋɔ uʼpo ya yɛnm ń li sɔnge uʼbo nɛ, \v 34 nɛ uʼyɛnmaale gbiire' mile. Upii wà ŋa ŋmɔbe cɛ nin kijɛfɛ̀nbuk ya nun mɔ́n Yonbdaan ya tùon bo nɛ, ki nuunh biʼyɛnmaale nin biʼfɛ̀l kɛ ń li te ki de' Yonbdaan. Ama upii wà ŋmɔbe cɛ ya nun mɔ́n u li fuobe uŋɛndun wuu ni ma bo nɛ, nɛ uʼnun mɔ́n u li tien ma bo ŋɔ uʼcɛ ya yɛnm ń li sɔnge uʼbo. \p \v 35 N len' nnɔ ki nuunh niʼtiɛma mɔnm nɛ, ma nuunh ń de nɛ wɔbl. Ama n nuunh ní li teh nà mɔn ki dɛ̀kre' nɛ, kí taa niʼba kí de Yonbdaan kí li te ki de' wɔn baba. \p \v 36 \f + \fr 7:36 \ft Migbiirm 36 kí tì baa 38 ya gbɛr ya ciim te bolm mile bo nɛ. Biba maaleh ki teh migbiirm bugbɛn lienh wà ŋmɔbe kijɛkpeng ya gbɛr nɛ. Bitɔb maaleh ki teh mì lienh bibaa wà ŋmɔbe bisɛ ka yíe wɔ ń gɛ̀bre cɛr ya kunm bo nɛ.\f* Nì yé unil ŋmɔbe kijɛkpeng uʼmɛnku te kiʼni nì tì kɛnde', wà yíe wɔ ń saa kɛ̀ kí jin kɛ̀ fɛ, ki yíe nibonn kɛ ń li te niʼdonbó la, wɔ ń tien nà mɔn uʼbo. Bɛ ń kuɔn tɔb. Na yé biɛre. \v 37 Ama unil cɛ̀kre' uʼyɛnm, uba ŋa wɔbn' wɔ, ki yíe nɛ ki gɛ̀nde' ki ye wɔn nin uʼjɛkpeng ń li te, wa ń mɛ kɛ̀ fiebu la, u tien' nì mɔn nɛ. \v 38 Tɔ, wà kuɔn' uʼjɛkpeng la, u tien' nì mɔn nɛ, ama wa juore' lijɛkpɔkl la, u tien' nì mɔn ki cɛn' u bi kuɔn' la. \p \v 39 Uyo wà upii ya cɛ laan fuobe la, u yé uʼcɛ nɛ. Ujɛ nnɔ tì kpo' la, u li fre kí kun u yíe ujɛ wà, ama nì kpɛ ujɛ nnɔ ń li yé Kristo yɔ nɛ. \v 40 N ya bùol, min maale' ki ye u juore' ka liɛbe' ki kun' jɛ la, u li ŋmɔbe uyɛnsɔnge ki gbien'. Na yé *Uwien ya Fuoñaanm nɛ pekreh nʼmɔ bi? \c 8 \s1 Titɔtuɔrnɔnt ya gbɛr \p \v 1 Tɔ, tí ji ń liike mɛn titɔtuɔrnɔnt ya gbɛr. Tun bo wɔn la, ti bɛn ki ye «tiʼkɛ ŋmɔbe mibɛnm nɛ.» Ama mibɛnm cèreh unil gbengreh uʼba nɛ, nɛ miyíem cèreh unil kpienh mitekjim ya sɛn ni. \v 2 Unil maaleh ki teh u bɛn niba la, wa laan bɛnde' ki kpaan' u bi li bɛnde ma bo. \v 3 Ama wà yíe Uwien la, Uwien bɛn udaan nɛ. \p \v 4 Tɔ, titɔtuɔrnɔnt ya ŋmɔnm wɔn la, ti bɛn ki ye ibule yà kɛ te uŋɛndun wuu ni nɔ ŋa yé bonn, ki bɛn ki ye niba ŋa te ki kɛnde' Uwien bo. \v 5 Imɔ̀n, tibont te kutaaku nin kitink bo binib taah tù ki teh biʼwien. Imɔ̀n, bɛn bo iwien te ligol nɛ, nɛ yonbdɛnb mɔ ligol. \v 6 Ama tinbi bo Uwien te uba nɛ ki yé tiʼBaa. Wɔn nɛ ñɛn' tibont kɛ, nɛ wɔn bo nɛ ti fuobe. Yonbdaan mɔ te uba nɛ. Wɔn si *Yesu Kristo. Kí ñɛ wɔn bo nɛ tibont kɛ te, nɛ tiʼmɔ te kí ñɛ wɔn bo nɛ. \p \v 7 Ama na yé binib kɛ nɛ ŋmɔbe mi ya bɛnm. Biba paan' ibule bo ki mɛn' nɛ ki dàan' yì na laan wuɔke'. Nɛn bo nɛ bi biɛ ki ŋmɔnh titɔtuɔrnɔnt la, bi maaleh ki teh tù yé titɔtuɔrnɔnt nɛ. Biʼfɛ̀l ŋa co ma nnɔ nɛ biʼyɛnmaale jɛ̀ndeh bɛ, nɛ bi maaleh ki teh tù kuɔndeh bɛ tijɔnkt. \v 8 Na yé tijier nɛ li cère tí li yé binib bà cuube Uwien ya nun bó. Ti jin' la, na ń pukn tɛ niba, ta tí jin' mɔ la, na ń kùore tɛ niba. \p \v 9 Ama ní liike niʼyul bo, ki la cère wà ya tekjim ŋa faa ń lu Uwien ya sɛn ni, kí ñɛ ni ŋmɔbe usɛn ní li teh tibont tà nnɔ bo. \v 10 Kimɛ unil wà ya tekjim ŋa faa laa', sin wà ŋmɔbe mibɛnm, jinh tijier ibule ya duku ni la, uʼmɔ ya fɛ̀l li cúun nɛ wɔ ń li ŋmɔnh titɔtuɔrnɔnt ki ciibe. \v 11 Nnɔ nɛ aʼbɛnm nnɔ bo aʼtɔ wà ya tekjim ŋa faa li bole. Nɛ Kristo kpo' uʼmɔ bo nɛ. \v 12 Ni teh uʼyaab i ya biɛre ya bol, ki saah biʼyɛnm biʼfɛ̀l ŋa co ma nnɔ bo la, ni teh Kristo nɛ ibiɛre. \v 13 Nɛn bo, n jinh nà li cère nʼtɔ ń lu Uwien ya sɛn ni la, ma ji li ji nɛ̀ fiebu ŋɔ ki la cère nʼtɔ ń lu Uwien ya sɛn ni. \c 9 \s1 Yesu ya tondb ŋmɔbe usɛn wà \p \v 1 Ma si nʼba bi? Ma yé *Yesu ya tond bi? Ma laa' Yonbdaan *Yesu bi? Na yé n sɔn' Yonbdaan ya tùon ma nnɔ nɛ cère' ni yé uʼyaab-ii? \v 2 Ma yé *Yesu ya tond binitɔb bo mɔnɔn la, ninbi bo wɔn n yé wɔ nɛ. Kimɛ ni yé Yonbdaan yaab ma nnɔ nɛ yé kudìɛku kùa wuɔn' ki ye n yé uʼtond. \p \v 3 Binib bà biindeh nni nnɔ n li jiin bɛ nà sɔ: \v 4 Ta ŋmɔbe sɛn tí ji kí ñu tiʼtùon bo bi? \v 5 Ta ŋmɔbe sɛn wà kɛ ń li ŋmɔbe upii wà yé Kristo yɔ, kí li tɔke nin wɔ bi? Yonbdaan ya tondtɔb nin uʼninjiɛb nin Piɛr\f + \fr 9:5 \ft Liike 1:12.\f* ŋa teh nnɔ nɛ-ɛɛ? \v 6 Bii min nin Banabas baba nɛ ŋa sɔn' tuontɔl la, ta ń ji? \v 7 U lɛ soja ba nɛ sɔnh sojatuonl ka teknh paaku fiebu? Bii ŋmɛ nɛ li caan busubu ka ń mɔ buʼbii? Bii ŋmɛ nɛ kpaah tiwɛnt ka ń ñu tuʼbiim-i? \p \v 8 N len' nà nɔ yé unisaal ya yɛnmaale baba nɛ-ɛɛ? Yiko ya gbɔnt ni mɔnɔn nà te nnɔ-ɔɔ? \v 9 Kimɛ Moyis kɛle' yiko ya gbɔnt nnɔ ni ki ye: «A taa unɛ u taanh iji la, ŋa ń lòle uʼñɔbu\f + \fr 9:9 \ft Israyɛl yaab là yé bɛ ń gu tibont la, bi taah inɛ nɛ ì taanh ki ñɛndeh tibont nnɔ ya bim.\f*.» Uwien tuukeh inɛ ya gbɛr nɛ-ɛɛ? \v 10 Na yé tinbi bo nɛ Uwien cinbe ki len' nnɔ-ɔɔ? Imɔ̀n, tinbi bo nɛ nì kɛle' nnɔ. Nì kpɛ wà kòn' bukpàabu nin wa gun' buʼji kɛ ń li daan ki ye wà kɛ li lɛ u ya bó nɛ. \v 11 Ti cère' ni laa' *Mifuoñaanm ya mɔnm ma nnɔ, ni de' tɛ niʼfaal ya niba bó la, nì bre nɛ-ɛɛ? \v 12 Binitɔb ŋmɔbe usɛn bɛ ń teke tibont niʼsaan la, ta ŋmɔbe usɛn ki cɛn' bɛ-ɛɛ? \p Ama tinbi ŋa tɔnge' nɛn kɛ, kimɛ ta yíe niba ń pien Kristo ya gbɛmɔnmɔnt ma nnɔ nɛ cère' ta yíe ti li yé uba bo tukl, nɛ ki ŋmɔbe sukle nibonn kɛ bo. \v 13 Na bɛn ki ye binib bà sɔnh itùon Uwien ya duku ya luo bo nnɔ biʼjier ñɛh kuduku nnɔ ya luo bo nɛ-ɛɛ? Nɛ bà mɔ sɔnh itùon Uwien ya ponpuol saan nnɔ, mɔ ŋmɔbe bi ya bó nɛ binib tukeh tibont tà ki lá dienh Uwien uʼponpuol bo nnɔ ni. \v 14 Nnɔ nɛ Yonbdaan là de' usɛn ki ye binib bà kpaandeh tigbɛmɔnmɔnt nnɔ, ń li fuobe tun bo. \p \v 15 Ama min ŋa tɔnge' i ya sɛn kɛ. Nɛ n kiɛh kugbɔnku kuu ma nɔ, na yé n nuunh ní de nni n kpɛ ní de nni nà nnɔ nɛ. N kpo' la, nì tu nin uba ń cère ń lúo n jɛbnh nʼba nà bo nnɔ. \v 16 Kí tɔke binib tigbɛmɔnmɔnt tun wɔn la, na yé ń li jɛbnh nʼba, kimɛ nì yé nʼbo liwɔbl nɛ. Ma tɔke' tù la, nì bre nʼbo nɛ. \v 17 Min nin nʼyul nɛ bi cɛ̀kre' nʼyɛnm ki sɔnh lituonl bugbɛn la, n bi li nuunh lisuul nɛ. Na yé n yíe nɛ ki sɔnh lɛ̀. Bi niin' nni nɛ n sɔnh lɛ̀, n bi li sɔnh lɛ̀ ma bo. \v 18 Nɛn bo, nʼsuul si ba? Nʼsuul si ń li tɔkeh binib tigbɛmɔnmɔnt tuu ki la nuunh niba nɛ, ki la tuuke n tɔke' binib tigbɛmɔnmɔnt bugbɛn la, n kpɛ bɛ ń de nni tibont tà nnɔ. \p \v 19 Ma yé uba ya yonb, ama n taa' nʼba ki tien' binib kɛ ya yonb ŋɔ ń lɛ binib bà yɛbe kí de Kristo nɛ. \v 20 *Sufmbɛ saan, n teh bi teh ma bo nɛ ŋɔ ń lɛ bɛ kí de Kristo. Imɔ̀n, ma ji te Moyis ya yiko ya wɔbl ni, ama n lá te nin bɛ la, n pɛ bi teh ma bo nɛ ŋɔ ń lɛ bɛ kí de Kristo. \v 21 Bà ŋa bɛn Moyis ya yiko nnɔ saan mɔ n teh tɛn bɛn nɛ ŋɔ ń lɛ biʼmɔ kí de Kristo. Na yé n kɛnde' *Uwien ya yiko bo nɛ, kimɛ n boh Kristo ya yiko nɛ. \v 22 Bà ya tekjim ŋa faa' mɔ saan la, n te tɛn bɛn nɛ ŋɔ ń lɛ biʼmɔ kí de Kristo. Nɛn bo, binib kɛ saan n te tɛn bɛn nɛ ŋɔ ń ñikn kí cère biʼni biba ń ŋmɛre. \v 23 Tigbɛmɔnmɔnt bo nɛ n teh nɛn kɛ, ŋɔ nʼmɔ ń lɛ n ya bó tuʼmɔnm ni. \p \v 24 Na bɛn ki ye binib te minɔnsɛnniɛm bo la, biʼkɛ tiinh nɛ, ama unibaab wà li sɛn kí faake nnɔ nɛ li lɛ lisuul-ii? Nɛn bo, niʼkɛ ń li tiinh ki nuunh ní lɛ lisuul. \v 25 Wà kɛ nuunh wɔ ń niɛ kí sɛn la, u coh uʼba tibont tà yɛbe ni nɛ. U teh nnɔ ŋɔ wɔ ń lɛ lisuul là nnɔ ŋa wuɔkreh. Tinbi wɔn, ti mɔ̀h ki nuunh lisuul là li tuu ki te nɛ. \v 26 Nɛn bo, min tiinh la, ma ŋaake ki tiinh ka bɛn n joh nà bó, ka te tɛn unɔkuñil wà ñih ka ŋmɔbe u ñih wà. \v 27 N biendeh nʼgbɛnɛnt ki gbiekeh, ki teh nʼba tɛn uyonb ŋɔ min wà tɔkeh bitɔb tigbɛmɔnmɔnt tuu nnɔ, min bugbɛn la lá lúo n ya bó nɛ. \c 10 \s1 La li ŋmɔbe mɛn Israyɛl yaab là ŋmɔbe mitetem mà kupenpelku ni nnɔ \p \v 1 Nʼyaabɛ, n yíe ní li bɛn nà là tu' tiʼyaajɛb nɛ. Kutɛwɔlgbɔnku kuba nɛ là jiire' ní ki wɔngeh biʼkɛ usɛn, nɛ biʼkɛ puore' miñunciɛnm. \v 2 Kutɛwɔlgbɔnku nin miñunciɛnm nnɔ yé biʼkɛ bo Uwien ya ñunsii nɛ ki tien' bɛ Moyis ya panpaankaab. \v 3 Biʼkɛ là taan' ki jin' tijiebaabt tà ñɛn' Uwien saan nɛ, \v 4 ki taan' ki ñun' miñunbaabm mà ñɛn' Uwien saan. Imɔ̀n, biʼkɛ là ñuh miñunm mà nnɔ Uwien nɛ là cère' mì tɔh ki ñɛh kujɔtɛnku kuba ni. Kutɛnku nnɔ yé Uwien yaaku nɛ, nɛ bi là te nà kɛ saan la, kù te nɛ. Kutɛnku nnɔ là yé Kristo nɛ. \v 5 Nin nɛn kɛ Uwien ya yɛnm ŋa sɔnge' biʼni bà yɛbe bo. Nɛn bo nɛ bi là kpokpo' kupenpelku ni. \p \v 6 Tibont tuu là tu' tiʼyaajɛb ŋɔ nɛ̀ ń de tɛ ucekn ŋɔ ti la tien nà bre tɛn bɛn nɛ. \v 7 Niʼmɔ la li pɛ ibule bo tɛn biʼni biba là tien' ma. Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Binib nnɔ là kɛ̀le' ki jin' ki ñun', nɛ ki fii' ki caan' kujelku.» \v 8 Ti la li teh mɛn sɔnsɔndl tɛn biʼni biba là tien' ma, ki cère' binib itur pile nin ita kpo' uwien uba nnɔ. \v 9 Ti la biike mɛn Yonbdaan\f + \fr 10:9 \ft Bi kpiɛ' ki kɛle' tigbɔnt tà nnɔ ya tuba ni nì kɛle' ki ye Kristo nɛ.\f* tɛn biʼni biba là tien' ma ki cère' iwɛ kɛ̀kɛ̀re' ki ku' bɛ nnɔ. \v 10 La li ŋulnh mɛn tɛn biʼni biba là ŋulnh ma ki cère' Uwien ya tond wà kuuleh baa' ki kuku' bɛ nnɔ. \p \v 11 Tibont tuu nnɔ kɛ là tu' tiʼyaajɛb ŋɔ nɛ̀ ń de binitɔb ucekn nɛ. Bi kɛle' tù ŋɔ tù ń gbiere tinbi bà ŋa ji fɔke nin ugbengbenyo nnɔ nɛ. \v 12 Nɛn bo, wà maale' ki ye u se mɔnmɔnm mitekjim ya sɛn ni la, wɔ ń li bɛn ki la lu. \v 13 Mibiikm mà tu' nɛ nɔ, yé mibiikm mà li fre kí tu unisaal kɛ nɛ. Uwien yé umɛmɔ̀ndaan ma nnɔ, wa ń cère mibiikm mà li faake nin nɛ ń tu nɛ. Ama mibiikm lá tu nɛ la, u li de nɛ mituɔm ní juun kí teke, kí wuɔn nɛ ni li kpìen isɛn yà kí ñɛ len. \s1 La li tuuke mɛn ibule nin ituɔrɛ ya gbɛr \p \v 14 Nɛn bo, nʼjɔtiebɛ, wiɛ mɛn ibule nin ituɔrɛ ya gbɛr. \v 15 N lienh nin ninbi bà nnɔ, ni yé biyɛnfodɛnb nɛ. Ninbi mɔnɔn ń maale kí liike n len' nà nɔ ya tingi. \v 16 Ti jinh Yonbdaan ya jier la, ti ñuh midaam mà, ki faareh Uwien miʼbo nnɔ ŋa taakeh tɛ nin Kristo ya sɛ̀m-ii? Ti kɔ̀h kpɔnɔ wà ki gbiinh ki ŋmɔnh nnɔ ŋa taakeh tɛ nin Kristo ya gbɛnɛnt-ii? \v 17 Kpɔnɔ nnɔ te kpɔnɔ uba ma nnɔ, nin tí yɛbe ma kɛ nnɔ ti taan' ki tien' tigbɛnɛnt tuba nɛ. Kimɛ tiʼkɛ taakeh ki gbiinh u ya kpɔnɔbaab nɛ. \p \v 18 Liike mɛn Israyɛl yaab teh ma bo. Binib bà jinh bi taah tiwɛnt tà ki teh ituɔrɛ liponpuol bo ki dienh Uwien nnɔ, bɛn nin wɔn taakeh nɛ kí ñɛ liponpuol nnɔ bo. \v 19 N len' nà nɔ ya tingi si ba? N ye ń ye ibule yé niba nɛ-ɛɛ? Bii n ye ń ye bi taah tiwɛnt tà ki punh yì nnɔ ya nɔnt nɛ yé niba? \v 20 Na te nnɔ. N ye ń ye bi tùɔreh ituɔrɛ yà nnɔ, ba tùɔreh ki dienh Wien, bi tùɔreh ki dienh isɛnpol nɛ. Nɛ ma yíe ninbi nin isɛnpol ń li tɛ gbɛr. \v 21 Na ń fre kí ñu Yonbdaan ya dɛyiek, kí liɛbe kí ñu isɛnpol yaak mɔ. Na ń fre kí ji Yonbdaan ya jier, kí liɛbe kí ji isɛnpol yaar mɔ. \v 22 Bii ti yíe tí fin Yonbdaan ya mutuol nɛ? Ti ŋmɔbe mituɔm ki cɛn' wɔ-ɔɔ? \s1 Cère mɛn ni teh nà kɛ ń li kpiɛkreh Uwien \p \v 23 Tɔ, «Niba ŋa yé kuɔl\f + \fr 10:23 \ft Liike 6:12.\f*» ama na yé niʼkɛ nɛ yé nibonmɔnmɔnn. «Niba ŋa yé kuɔl.» Ama na yé niʼkɛ nɛ li tore unil wɔ ń kpére mitekjim ya sɛn ni. \v 24 Uba la nuunh uʼtiɛma mɔnm, ama wɔ ń li nuunh bitɔb yaam. \v 25 Ni lɛke' tinɔnt tà kɛ bo kidaak ni la, dɛ mɛn kí ŋmɔn, ki la cère' niʼyɛnmaale ń li jɛ̀ndeh nɛ, ní li niireh tù yé bà yaar, \v 26 kimɛ «Yonbdaan si kitink nin tibont tà kɛ te kiʼbo.» \p \v 27 Wà ŋa yé Kristo yɔ yin' nɛ tijier ya jim, ni tuo' ki jon' la, u de' nɛ nà kɛ la, ji mɛn, ki la cère' niʼyɛnmaale ń li jɛ̀ndeh nɛ, ní li niireh tù yé bà yaar. \v 28 Ama unil tɔke' nɛ ki ye nì yé titɔtuɔrnɔnt la, ni la ji. Wà tɔke' nɛ ki ye nì yé titɔtuɔrnɔnt nnɔ bo nɛ na ń ji ŋɔ udaan ya yɛnmaale la jɛ̀ndeh wɔ. \v 29 N niireh u ya daan ya yɛnmaale nɛ la jɛ̀ndeh wɔ, ma niireh ninbi yi. \p Tɔ, nba la, uba li fre kí maale uʼyɛnm ni kí ye: «Bɛ bo nɛ wa ń fre kí tien u bi ŋmɔbe usɛn wɔ ń tien nà kí ñɛ utɔ ya yɛnmaale bo? \v 30 N faareh Uwien ki jinh tijier la, bɛ bo nɛ bi li liɛbe kí biin nni n faareh Uwien tijier tà bo nnɔ bo?» \p \v 31 Nɛn bo, ni jinh bii ni ñuh bii ni teh nà kɛ la, ní li teh niʼkɛ ki kpiɛkreh Uwien. \v 32 Nì yé Suf bii wà ŋa Suf bii Uwien ya taanl yɔ nɛ la, ni la cère niʼtentiem ń tuln biʼni uba mɔnɔn. \v 33 Ní li teh tɛn n teh ma bo. N sɔngreh binib kɛ ya yɛnm tibont kɛ ni nɛ, ka nuunh nʼyul bo ya mɔnm, ki nuunh linigol ya mɔnm ŋɔ bɛ ń ŋmɛre nɛ. \c 11 \p \v 1 Tɛkn mɛn nʼtaal ni tɛn n tɛkn' Kristo ya taal ni ma. \s1 Ujɛ nin upii li te ma bo ikaare ni \p \v 2 N pɛ̀keh nɛ nin ni tiɛn nʼbó tibont kɛ ni ma, ki pɛ Kristo ya nikpiɛb ya wɔknm mà n là wɔkn' nɛ mɛ̀ nnɔ bo mɔnmɔnm nnɔ. \v 3 Ama n yíe ní bɛnde kí ye jɛ kɛ jɛ ya ciɛn si Kristo nɛ. Pii kɛ pii mɔ ya ciɛn si ujɛ nɛ, nɛ Kristo mɔ ya ciɛn si Uwien. \v 4 Ujɛ wà kɛ kàareh bii u sɔkndeh Uwien ya ñɔbon ki cùube nibonn la, u jindeh uʼciɛn nɛ ifɛ. \v 5 Ama upii wà mɔ kɛ kàareh bii u sɔkndeh Uwien ya ñɔbon, bonn ŋa ŋaake uʼyul bo la, u mɔ jindeh uʼciɛn nɛ ifɛ, kimɛ nì te tɛn u kuo' uʼyur\f + \fr 11:5 \ft Pɔl ya yo upii là \fq kuo' uʼyur \ft bii u cen' tù la, nì yé uʼbo ifɛ nɛ.\f* nɛ. \v 6 Upii laa' wa ń taa niba kí ŋɛkn uʼyul bo la, wɔ ń tu kí ce uʼyur-a! Ama upii cen' uʼyur bii u kuo' tù la, nì yé uʼbo ifɛ nɛ. Nɛn bo, wɔ ń li taah niba ki ŋɛkndeh uʼyul bo. \v 7 Ujɛ kàareh la, wa kpɛ wɔ ń li cùube bonn, kimɛ u yé Uwien ya nɛnnɛnku nɛ, ki wɔngeh Uwien ya kpiɛke. Ama upii wɔn wɔngeh ujɛ ya kpiɛke nɛ. \v 8 Na yé Uwien là taa' upii ya gbɛnɛnt bo nɛ ki tien' ujɛ, u là taa' ujɛ ya gbɛnɛnt bo nɛ ki tien' upii, \v 9 nɛ na yé upii bo nɛ Uwien là ñɛn' ujɛ ama ujɛ bo nɛ Uwien là ñɛn' upii. \v 10 Nɛn bo nɛ Uwien ya tondb bo, nì kpɛ upii ń taa niba kí ŋɛkn uʼyul bo kí wuɔn kí ye u ŋmɔbe usɛn wɔ ń tien u teh nà. \v 11 Tɔ, nin nɛn kɛ Yonbdaan ya sɛn ni wɔn, pii ŋa te la, jɛ ŋa te. Jɛ mɔ ŋa te la, pii ŋa te. \v 12 Kimɛ nì yé imɔ̀n nɛ, Uwien là taa' ujɛ ya gbɛnɛnt bo nɛ ki tien' upii, nɛ upii mɔ nɛ maah ujɛ. Nɛ nɛn kɛ ñɛn' Uwien saan nɛ. \p \v 13 Ninbi mɔnɔn maale mɛn kí liike, upii kàareh niba ŋa ŋaake uʼyul bo la, nì cuube-ee? \v 14 Uwien ñɛn' tibont ma bo mɔnɔn wuɔn' ki ye ujɛ tuke tiyufɔfɔrkrt la, nì yé ifɛ nɛ. \v 15 Upii wɔn bo, tiyufɔfɔkrt yé ukpiɛke nɛ. Kimɛ Uwien de' wɔ tiyufɔfɔkrt tù ń li piibe uʼyul bo nɛ. \v 16 Unil nuunh wɔ ń li niɛh isɛn kɛ ni la, udaan ń li bɛn ki ye tinbi ŋa ŋmɔbe mi ya tetem, Uwien ya táan yaab mɔ ŋa ŋmɔbe mɛ̀. \s1 Yonbdaan ya jier \r (Matie 26:26-29; Mark 14:22-25; Luk 22:14-20) \p \v 17 Tɔ, n gbiereh nɛ ma nɔ ń li tɔke nɛ usɛn wà bo ma ń pɛ̀ke nɛ, kimɛ ni taakeh niʼtáan la, na teh nà li tore nɛ, ni teh nà li saa nɛ nɛ. \v 18 Mikpiɛkm n cii' bi ye ni taakeh itáan la, ni ŋmɔbe ipàpàare nɛ. Nɛ n teke' ki jin' ki ye bi tɔke' nni tigbɛr tà nnɔ, tuba yé tigbɛmɔ̀nt nɛ. \v 19 Imɔ̀n, uyo uba la, nì kpɛ miborm ń li te niʼni ŋɔ bɛ ń bɛnde bà cinbe ki yé bigbɛmɔ̀ndɛnb nɛ. \v 20 Ni lá taan' la, na yé ni cinbe ki jinh Yonbdaan ya jier nɛ, \v 21 kimɛ wà kɛ kpiɛleh wɔ ń ji uʼtiɛma jier nɛ. Mikònm ŋmɔbe uba, utɔ mɔ ñun' ki yibe' ŋɔ. \v 22 Na ŋmɔbe den ní ji kí ñu nɛn bó-oo? Bii ni yindeh Uwien ya taanl yaab nɛ, ki jindeh bijiinb ifɛ? N li len kí ye ba? N li pɛ̀ke nɛ nɛ-ɛɛ? Ma ń pɛ̀ke nɛ u ya sɛn bo. \p \v 23 Tɔ, min cii' miwɔknm mà sɔ Yonbdaan saan nɛ ki taa' mɛ̀ ki wɔkn' nɛ. Kuñɔnku kùa bi là li kuɔre Yonbdaan *Yesu nnɔ, nɛ u taa' kpɔnɔ \v 24 ki faare' Uwien, ki kɔkuɔ', nɛ ki ye: «Nà sɔ yé nʼgbɛnɛnt n taa' ki de' nɛ. Li teh mɛn nnɔ kí li tiɛn nʼbó.» \v 25 Bi jin' ki tì gben', nɛ u taa' midaam mɔ, ki faare' Uwien, nɛ ki ye: «Midaam miɛ yé nʼsɛ̀m nɛ, ki wɔngeh ki teh Uwien cuo' nin binib kujɔtiefɛ̀nku. Uyo wà kɛ ni ñuh mɛ̀ la, ní li teh nnɔ ki tiɛn nʼbó.» \v 26 Kimɛ uyo wà kɛ ni ŋmɔnh kpɔnɔ wuɔ, ki ñuh midaam miɛ la, ni tɔkeh binib Yonbdaan ya kuum ya gbɛr nɛ, kí tì baa lidaali là u li baa ní. \p \v 27 Nɛn bo nɛ wà kɛ ŋmɔnh Yonbdaan ya kpɔnɔ, ki ñuh uʼdaam, ka boh tijier bugbɛn la, u biindeh uʼba nɛ Yonbdaan ya gbɛnɛnt nin uʼsɛ̀m bo. \v 28 Nɛn bo, unil kɛ ń tùɔre kí maale kí liike uʼtetem te ma bo kí yaan kí ŋmɔn kpɔnɔ nnɔ, kí ñu midaam nnɔ. \v 29 Kimɛ unil ŋmɔn' kpɔnɔ nnɔ, ki ñun' midaam nnɔ, ka bùh ki teh nì yé Yonbdaan ya gbɛnɛnt la, u ŋmɔnh, ki ñuh ma nnɔ, u nuunh uʼtiɛma yul bo ya tudɛre nɛ. \v 30 Nɛn nɛ cère' niʼni bà yɛbe yé biwiɛnb, bitɔb yé ijiin, bà yɛbe mɔ kpo'. \v 31 Ti tùɔre' ki maale' ki liike' tiʼtetem te ma bo la, Yonbdaan ŋa ń dɛre tiʼtub nnɔ. \v 32 Ama u diɛh tiʼtub la, u cekndeh tɛ ŋɔ u la lá bu kí biin uŋɛndun ya nib kí yekn tɛ nɛ. \p \v 33 Nʼyaabɛ, nɛn bo, ni tì taan' ní ji la, ní li guureh tɔb. \v 34 Mikònm ŋmɔbe wà la, wɔ ń ji uʼden, ŋɔ ni la lá taan kí li nuunh niʼtiɛma tudɛre. \p Tigbɛr tà sìen' nnɔ, n lá baa' la, n li tùɔre tuʼmɔ. \c 12 \s1 Mifuoñaanm ya paabu \p \v 1 Tɔ, tí ji ń liike mɛn *Mifuoñaanm ya paabu ya gbɛr. Nʼyaabɛ, ma yíe ní li te ka bɛn Mifuoñaanm dienh bupaabu bùa kɛ ya bol nnɔ ya gbɛr. \v 2 Ni bɛn ki ye na laan là pɛ Uwien ya sɛn bo ma nnɔ, ibule nɛ là co nɛ ticuɔr nɛ na ń fre kí ŋmɛre iʼsaan, ki bɛn mɔ ki ye ibule nnɔ ŋa lienh. \v 3 Nɛn bo nɛ n yíe ní tùɔre kí bɛnde kí ye *Uwien ya Fuoñaanm cèreh unil tɔkeh tigbɛr la, wa ń fre kí len kí ye: *Yesu ń juore fɛnm. *Mifuoñaanm ŋa ñí la, nil mɔ ŋa ń fre kí len kí ye: *Yesu yé Yonbdaan. \p \v 4 *Mifuoñaanm ya paabu te ibol ibol nɛ, ama mi ya Fuoñaanbaabm nɛ dienh niʼkɛ. \v 5 Itùon te ibol ibol nɛ, ama wà kɛ sɔnh ki dienh Yonbdaan uba nɛ. \v 6 Itùon ya sɔnm te ibol ibol nɛ, ama Uwien uba nɛ cèreh unil kɛ sɔnh itùon. \v 7 *Mifuoñaanm dienh wà kɛ bupaabu nɛ̀ ń li toreh unil kɛ nɛ. \v 8 *Mifuoñaanm nɛ dienh uba miyɛnfolenm. Mi ya Fuoñaanbaabm nɛ dienh utɔ mɔ mibɛnm. \v 9 Mɛn nɛ dienh uba mitekjim mà yɛbe, ki dienh utɔ mɔ bupaabu bùa cèreh u buuh biwiɛnb. \v 10 Mì dienh uba mituɔm wɔ ń li teh miyɔkm ya bont, ki cèreh utɔ mɔ sɔkndeh Uwien ya ñɔbon, ki cèreh utɔ mɔ sekndeh ki bɛndeh nà yé *Mifuoñaanm yaann nin nà ŋa yé Fuoñaanm yaann, ki cèreh uba lienh milencɛnm ibol ibol, ki cèreh utɔ mɔ sɔkndeh milencɛnm nnɔ. \v 11 Mi ya Fuoñaanbaabm nɛ cèreh tibont nnɔ kɛ teh. Mì dienh unil kɛ bupaabu jɛjɛ mì yíe ma bo nɛ. \s1 Tigbɛnɛnt te tuba nɛ, ama tuʼgbɛnɛnbɛl te ligol nɛ \p \v 12 Tɔ, liike mɛn unisaal ya gbɛnɛnt te ma bo. Tù ŋmɔbe igbɛnɛnbɛl ligol nɛ. Nin ì te ligol ma kɛ nnɔ, ì taan' ki tien' tigbɛnɛnbaabt nɛ. Kristo yaam mɔ te nnɔ nɛ. \v 13 Kimɛ tiʼni bà yé *Sufmbɛ nin bà ŋa yé Sufmbɛ, bà yé iyonbe nin bà ŋa yé yonbe, Mifuoñaanbaabm nɛ jiire' ní tiʼkɛ bo ki yé tiʼbo Uwien ya ñunsii, ki tien' tɛ unibaab. Tiʼkɛ ñun' mi ya Fuoñaanbaabm nɛ tɛn miñunm. \p \v 14 Tɔ, tigbɛnɛnt ya gbɛnɛnbɛl ŋa te liba, ì te ligol nɛ. \v 15 Litaal tɔke' ki ye: «Ma yé nuɔ ma nnɔ, ma yé gbɛnɛnt ya gbɛnɛnbɛl» la, lì li fre kí bore liʼba ki la tuuke gbɛnɛnt bo-oo? \v 16 Litubl mɔ tɔke' ki ye: «Ma yé nunbu ma nnɔ, ma yé gbɛnɛnt ya gbɛnɛnbɛl» la, lì li fre kí bore liʼba ki la tuuke gbɛnɛnt bo-oo? \v 17 Tigbɛnɛnt kɛ bi yé bununbu nɛ la, unil bi li teh mila ki ciih? Tù tí bi yé litubl nɛ la, u bi li teh mila ki ciih unu? \v 18 Ama Uwien tien' tigbɛnɛnt ya gbɛnɛnbɛl kɛ gbɛnɛnbɛl liʼbùol u yíe ma bo nɛ. \v 19 Tigbɛnɛnt kɛ bi yé ligbɛnɛnbɛl liba la, nì bi li yé tigbɛnɛnt-ii? \v 20 Nɛn bo, igbɛnɛnbɛl te ligol nɛ ki taan' ki tien' tigbɛnɛnbaabt. \p \v 21 Nɛn nɛ cère' bununbu ŋa ń fre kí tɔke unuɔ kí ye: «Ma ciɛke ŋɛ.» Liyul mɔ ŋa ń fre kí tɔke itàan kí ye: «Ma ciɛke nɛ.» \v 22 Na te nnɔ. Tigbɛnɛnt ya gbɛnɛnbɛl yà bi likeh yɛ̀ tɛn ya yé bonn nnɔ mɔnɔn ŋmɔbe lituonl nɛ. \v 23 Igbɛnɛnbɛl yà ŋa ŋmɔbe sel nnɔ, ti dienh yɛn nɛ lisel ki cɛn' iʼtɔ. Nɛ tigbɛnɛnt ya naʼsaan yé ifɛ ya bonn nnɔ, ti tùɔreh nɛn saan nɛ mɔnmɔnm. \v 24 Ama tigbɛnɛnt ya nà saan ŋa yé fɛ ya bonn nnɔ ŋa nuunh mi ya tùɔrm kɛ. Uwien nɛ tien' tigbɛnɛnt nɛ ki de' tigbɛnɛnt ya nà saan ŋa ŋmɔbe sel nnɔ, lisel ki gbien', \v 25 ŋɔ tigbɛnɛnt ya gbɛnɛnbɛl la boreh iʼtɔ, ama yɛ̀ ń li kpɛ buñɔbu kí li toreh iʼtɔ. \v 26 Tigbɛnɛnt ya niba saan wi la, niʼkɛ saan wi nɛ. Niba saan laa' lisel la, niʼkɛ saan li ŋmɔbe uyɛnsɔnge nɛ. \p \v 27 Ninbi nɛ yé Kristo ya gbɛnɛnt, nɛ unil kɛ yé tigbɛnɛnt nnɔ ya gbɛnɛnbɛl. \v 28 Uwien cère' binib bà sɔnh uʼtaanl ni si: mikpiɛkm, *Yesu ya tondb, nle bo *Uwien ya ñɔbonsɔknb, nta bo biwɔnwɔknb. Ni ya puoli bó nɛ u de' bà bupaabu bɛ ń li teh miyɔkm ya bont nin u de' bà bupaabu bɛ ń li buuh biwiɛnb nin u de' bà bupaabu bɛ ń li muɔh binib nin u de' bà bupaabu bɛ ń li likeh binitɔb nin u de' bà bupaabu bɛ ń li lienh milencɛnm ibol ibol nnɔ. \v 29 Biʼkɛ yé *Yesu ya tondb nɛ-ɛɛ? Biʼkɛ yé *Uwien ya ñɔbonsɔknb nɛ-ɛɛ? Biʼkɛ yé biwɔnwɔknb nɛ-ɛɛ? Biʼkɛ teh miyɔkm ya bont nɛ-ɛɛ? \v 30 Biʼkɛ ŋmɔbe bupaabu bɛ ń li buuh biwiɛnb nɛ-ɛɛ? Biʼkɛ lienh milencɛnm ibol ibol nɛ-ɛɛ? Biʼkɛ sɔkndeh milencɛnm ibol ibol nnɔ nɛ-ɛɛ? \v 31 Tɔ, cère mɛn niʼnun ń li mɔ́n bupaabu bùa mɔn ki cɛn' bupaabu kɛ ya bol bo. \p Ama fɛnfɛnnɔ n li wuɔn nɛ usɛn wà mɔn ki cɛn' isɛntɔ. \c 13 \s1 Miyíem nɛ cɛn' nibonn kɛ \p \v 1 N lienh binib ya lenm nin Uwien ya tondb ya lenm kɛ, ka nín ji yíe nib la, n te tɛn lisɛnbuɔl bii ligangaal là muɔh ki ŋmɔbe kuwaaku nɛ. \v 2 Nì yé n ŋmɔbe bupaabu ki sɔkndeh Uwien ya ñɔbon, ki bɛn tigbɛr tà kɛ buɔ, ki ŋmɔbe mibɛnm kɛ ya bol, ki ŋmɔbe mitekjim ki tì gben', mì li fre kí cère ijuɔn ń nɛbre iʼbùol ŋɔ ka yíe nib la, ma yé bonn. \v 3 Nì yé n taa' nʼfaal kɛ ki gbigbiire' binib, ki tuo' bi wìn' nni ŋɔ ka yíe nib la, ma ŋmɔbe kpɛle uba nin utɔ. \p \v 4 Unil ŋmɔbe miyíem la, u ŋmɔbe lifɛ̀sɔngl nɛ, ki ŋmɔbe tinimɔ̀nt, ka ŋmɔbe nunfɔke, ka wɔngeh uʼba, ka ŋmɔbe gbengt, \v 5 ka teh fɛ ya bonn, ka nuunh uʼtiɛma mɔnm, ka yé benpiebdaan, ka ŋuuh nib bo. \v 6 Uʼyɛnm ŋa sɔnge nà ŋa cuube bo, ama uʼyɛnm pɛ tigbɛmɔ̀nt bo nɛ. \v 7 Unil ŋmɔbe miyíem la, u ŋmɔbe sukle tibont kɛ ni nɛ, ki du Uwien bo isɛn kɛ ni, ki ŋmɔbe lidɛndɛnl isɛn kɛ ni, ki ŋmɔbe kuminku nà kɛ li tu wɔ bo. \p \v 8 Miyíem ŋa ń gben fiebu. Uwien ya ñɔbon ya sɔknm mɛn li gben nɛ. Milencɛnm mà binib lienh mɛ̀ nnɔ mɔ li gben. Mibɛnm mɔ li gben. \v 9 Fɛnfɛnnɔ wuɔ ti bɛn jenjenku nɛ, nɛ ki sɔkndeh Uwien ya ñɔbon mɔ jenjenku. \v 10 Ama nà mɔn ki tì gben' lá baa' uyo wà la, ti bɛn nà nin ti teh nà jenjenku nnɔ kɛ li gben nɛ. \p \v 11 N là yé kibuk ma nnɔ, n là lienh mibuwaalenm nɛ, ki bɛn tibont ya tingi kibuk bɛn ma bo, ki maaleh kibuk maaleh ma bo. N tì tien' uciɛn, nɛ ki dàan' ibuwaatùon. \v 12 Fɛnfɛnnɔ, ti lɛnh tibont dɔmudɔmu nɛ, nì te tɛn ti likeh kinunliik kà ŋa lɛnh mɔnmɔnm ni nɛ, nɛ ki lɛnh tijinjint. Ama uyo we ní tí lɛ tù nin tiʼnunbu. Fɛnfɛnnɔ ma laan bɛn tibont ki tì gben'. Ama uyo we ní ń bɛnde tù kí tì gben tɛn Uwien bɛn nni ma bo. \p \v 13 Tɔ, mitekjim nin lidɛndɛnl nin miyíem tuu ki te nɛ, ama tibont tuta nnɔ ni miyíem nɛ cɛn' tuʼkɛ. \c 14 \s1 Mifuoñaanm ya paabu li toreh Kristo ya taanl yaab kɛ nɛ \p \v 1 Li nuunh mɛn ní li yíe binib, kí cère niʼnun ń li mɔ́n *Mifuoñaanm ya paabu bo; niʼkɛ tu nin bupaabu bùa li cère ní li sɔkndeh Uwien ya ñɔbon. \v 2 Kimɛ unil lienh milencɛnm la, wa lienh nin nib, u lienh nin Uwien nɛ. Uba ŋa ciih u lienh ki teh bà. *Mifuoñaanm nɛ cèreh u lienh tigbɛr tà buɔ. \v 3 Ama unil sɔkndeh Uwien ya ñɔbon la, u lienh nin binib nɛ, ki toreh bɛ bi kpienh mitekjim ya sɛn ni, ki saakreh biʼgbɛnɛnt, ki sɔngreh biʼyɛnm. \v 4 Wà lienh milencɛnm la, u kpiendeh uʼba nɛ mitekjim ya sɛn ni. Ama wà sɔkndeh Uwien ya ñɔbon toreh Kristo ya taanl yaab nɛ bɛ ń kpére mitekjim ya sɛn ni. \v 5 N yíe niʼkɛ ń li lienh milencɛnm, ama n tùɔre' ki fɛ ní li sɔkndeh Uwien ya ñɔbon nɛ. Wà sɔkndeh Uwien ya ñɔbon cɛn' wà lienh milencɛnm. Ama nì yé unil te kí sɔkn milencɛnm nnɔ la, niʼmɔ li fre kí tore Kristo ya taanl yaab bɛ ń kpére mitekjim ya sɛn ni. \p \v 6 Nʼyaabɛ, nì yé n baa' niʼsaan ki lá lienh milencɛnm baba, ka cèreh ni bɛndeh Uwien ya gbɛbɔlkaar, ka cèreh ni bɛndeh gbɛmɔ̀nt, ka sɔkndeh nɛ Uwien ya ñɔbon, ka wɔknh nɛ wɔknm miba nin mitɔm la, n toreh nɛ nínɔ-ɔɔ? \v 7 Tɔ, maale mɛn kí liike bi taah tibont tà ki jeleh kujelku nnɔ te ma bo. Nì yé liwol bii kubìɛku nɛ tuʼmuɔ ŋa bore' la, bi li tien mila kí bɛnde nà kɛ muɔh ma bo? \v 8 Unil piebe' butɔbu ya natunl ka piebe' mɔnmɔnm la, ŋmɛ li bonde butɔbu? \v 9 Niʼmɔ yaam te nnɔ nɛ. Ni lienh iñɔbon ñɛh niʼñuɔn ni nib ŋa ciih iʼtingi la, bi li tien mila kí bɛnde ni ye ní ye bà? Ni lienh ki wiɛnh fɛnm nɛ. \v 10 Ma bɛn ilenbol ya ñɔbu uŋɛndun wuu ni, ama lenm miba ŋa te ka ŋmɔbe miʼtingi. \v 11 Ma ciih nil ya lenm la, u yé ucaan nɛ nʼbo, nɛ nʼmɔ yé ucaan uʼbo. \v 12 Niʼmɔ yaam te nnɔ nɛ. Niʼnun mɔ́n *Mifuoñaanm ya paabu bo ma nɔ, tùɔre mɛn kí li nuunh bù, ama ní li nuunh bupaabu bùa li tore Kristo ya taanl yaab bɛ ń kpére mitekjim ya sɛn ni. \p \v 13 Nɛn bo, unil lienh milencɛnm la, wɔ ń li kàareh, Uwien ń de wɔ bupaabu bùa li cère wɔ ń fre kí sɔkn milencɛnm nnɔ. \v 14 Kimɛ n kàareh milencɛnm ni la, *Mifuoñaanm nɛ cère' n kàareh, nʼbugbɛn ŋa bɛn n teh bà. \v 15 Nɛn bo, n li tien mila? *Mifuoñaanm cèreh n kàareh milencɛnm ni la, n li kàareh n bɛn milenm mà mɔ ni nɛ. Mì cèreh n gɛh iyuon milencɛnm ni la, n li gɛh n bɛn milenm mà mɔ ni nɛ. \v 16 Kimɛ *Mifuoñaanm cèreh a faareh Uwien milencɛnm ni baba ŋɔ unil te niʼni, ka bɛn niba Uwien ya sɛn ni la, u li tien mila kí ye «Ami»? Kimɛ wa ciih a lienh ki teh bà. \v 17 Imɔ̀n, a faareh Uwien nì mɔn cɛɛn nɛ, ama na toreh bitɔb bɛ ń kpére mitekjim ya sɛn ni. \p \v 18 N faareh Uwien nin n lienh milencɛnm ki cɛn' niʼkɛ ma nnɔ. \v 19 Ama n te Kristo ya taanl yaab ni, ki tu ki len' iñɔbon iŋun ì wien ki wɔkn' bɛ la, nì tu nin ń len iñɔbon itur piik milencɛnm ni. \p \v 20 Nʼyaabɛ, la te mɛn tɛn mubumu niʼyɛnmaale ni. Nà bre ya tienm wɔn, li te mɛn tɛn mucɛnfɛndmu, ama iyɛnmaale ni wɔn, li maaleh mɛn biciɛnb maaleh ma bo. \v 21 Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye Yonbdaan ye: \q1 «N li cère linibotɔl ya nib nɛ ń len nin nʼnib biɛ milencɛnm, \q1 nin nɛn kɛ ŋɔ, \q1 ba ń cenge nʼbó.» \p \v 22 Nɛn bo, milencɛnm ŋa yé dìɛku binib bà teke' Uwien ki jin' nnɔ bo, ama mì yé kudìɛku bà ŋa teke' wɔ ki jin' nnɔ bo nɛ. Uwien ya ñɔbon ya sɔknm mɛn yé kudìɛku bà teke' wɔ ki jin' nnɔ bo nɛ, ma yé dìɛku bà ŋa teke' wɔ ki jin' nnɔ bo. \p \v 23 Nì yé Kristo ya taanl yaab kɛ taan' ŋɔ biʼkɛ lienh milencɛnm la, binib bà ŋa bɛn niba Uwien ya sɛn ni bii binib bà ŋa teke' wɔ ki jin', kɔn' ní la, ba ń ye ni yé iwaar-ii? \v 24 Ama unil kɛ sɔkndeh Uwien ya ñɔbon, wà ŋa teke' wɔ ki jin', bii wà ŋa bɛn niba uʼsɛn ni kɔn' ní la, binib kɛ lienh nà nnɔ nɛ li cère wɔ ń bɛnde kí ye u yé ubiɛrdaan, nɛ uʼyɛnm ń saa uʼbiɛre bo. \v 25 Uʼfɛ̀l bo ya gbɛr kɛ li ñɛ upaan bo. Nnɔ nɛ u li gbaan, kí puke Uwien, kí ye nì yé imɔ̀n nɛ, Uwien mɔnbe ki te niʼni. \s1 Kristo yaab taan' la, bi la teh tibont ŋmɛrkŋmɛrki \p \v 26 Nʼyaabɛ, ti li tien mila? Ni lá taan' la, wà ŋmɔbe iyuon la, wɔ ń gɛ̀. Wà mɔ ŋmɔbe miwɔknm la, wɔ ń wɔkn. Uwien cère' wà bɛnde' uʼgbɛbɔlkaar la, wɔ ń tɔke tù bitɔb. Wà mɔ ŋmɔbe bupaabu wɔ ń len milencɛnm la, wɔ ń len bii wɔ ń sɔkn mɛ̀. Wà teh nà kɛ la, wɔ ń cère nɛ̀ ń li toreh Kristo yaab bɛ ń kpére mitekjim ya sɛn ni. \v 27 Binib ye bɛ ń len milencɛnm la, nɛ̀ li yé bile bii bita. Nì la gɛ̀bre' binib bita. Bɛ ń li lienh uba uba. Uba mɔ ń li sɔkndeh bi lienh ki teh bà. \v 28 Nil ŋa te litaanl nnɔ ni kí sɔkn la, bɛ ń li ŋmin, kí li lienh biʼyɛnm ni nin Uwien. \v 29 Nì yé Uwien ya ñɔbon ya sɔknm mɔ la, bile bii bita ń sɔkn, bitɔb ń fìin kí liike bi sɔkndeh nà nnɔ ya tingi. \v 30 Uwien cère' unitɔ bɛnde' uʼgbɛbɔlkaar litaanl nnɔ ni, ki ye wɔ ń sɔkn tù la, wà bi lienh nnɔ ń ŋmile. \v 31 Imɔ̀n, niʼkɛ li fre kí li sɔkndeh Uwien ya ñɔbon ama ní li sɔkndeh uba uba. Ni teh nnɔ la, unil kɛ li bɛnde Uwien ya gbɛr, nɛ nì li saake unil kɛ ya gbɛnɛnt. \v 32 Unil sɔkndeh Uwien ya ñɔbon la, u li fre kí li coh uʼba. \v 33 Kimɛ Uwien ŋa yíe fɛnfɛnm, u yíe nibonn kɛ ń li te niʼdonbó nɛ. \p Nì te ma Kristo yaab ya táan kɛ ni si: \v 34 Bipiib li ŋmin nɛ itáan ni. Ba ŋmɔbe sɛn bɛ ń len, bɛ ń li blinh biʼyul, kimɛ nì kɛle' nnɔ nɛ Moyis ya gbɔnt ni. \v 35 Bi yíe bɛ ń tùɔre kí cii niba ya tingi la, bɛ ń tì niire biʼciɛb idonbó; kimɛ na kpɛ pii ń li lienh Kristo ya taanl ni. \p \v 36 Bii Uwien ya gbɛr ñɛn' ninbi saan nɛ-ɛɛ? Ninbi baba nɛ cii' tù-uu? \v 37 Unil maaleh ki teh u yé *Uwien ya ñɔbonsɔknl bii u maaleh ki teh *Mifuoñaanm te uʼni la, wɔ ń bɛnde kí ye n kɛle' nà nɔ yé Yonbdaan ya wɔbl nɛ. \v 38 Unil wà ŋa tɔnge' nɛ̀ la, Uwien mɔ ŋa ń tɔnge wɔ. \p \v 39 Nʼyaabɛ, nɛn bo, cère mɛn niʼnun ń li mɔ́n ní li sɔkndeh Uwien ya ñɔbon, ki la pien nil u la len lencɛnm. \v 40 Ama ní li teh nibonn kɛ niʼdonbó, ki la teh ŋmɛrkŋmɛrki. \c 15 \s1 Kristo ya mɛkrm bitɛnkpiib ni \p \v 1 Nʼyaabɛ, n yíe ń tiɛre nɛ n là tɔke' nɛ tigbɛmɔnmɔnt tà, ni teke' tù, ki ŋuuke tù mɔnmɔnm nnɔ nɛ. \v 2 Ni ŋuuke tù n là tɔke' nɛ tù ma bo la, tun bo nɛ ni li ŋmɛre. Nnɔ ŋa ñí la, ni teke' ki jin' fɛnm nɛ. \p \v 3 N là cii' nà nnɔ n cinde' ki tɔke' nɛ nɛn nɛ. Nɛn si: Tiʼbiɛre bo nɛ Kristo kpo'. Nì là kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye nì lá li tien nnɔ nɛ. \v 4 Bi sube' wɔ, nɛ wienta daali u mɛkre' bitɛnkpiib ni. Nì là kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye nì lá li tien nnɔ nɛ. \v 5 U cère' Piɛr\f + \fr 15:5 \ft Liike 1:12.\f* laa' wɔ, ni ya puoli bó nɛ u cère' bitondb piik nin bile nnɔ kɛ laa' wɔ. \v 6 Nɛ ki liɛbe' ki cère' uʼpanpaankaab mɔ taan' ki laa' wɔ ki gɛ̀bre' binib kobiiŋun. Biʼni bà yɛbe biɛ ki fuobe, nɛ biba mɔ kpo'-a! \v 7 U liɛbe' ki cère' Saak laa' wɔ, nɛ ki cère' bitondb kɛ mɔ laa' wɔ. \p \v 8 Biʼkɛ yaam tì gɛ̀bre', nɛ u cère' min wà te tɛn kibuk kà bi lɔre' kɛ̀ nnɔ mɔ fɔre' ki laa' wɔ. \v 9 Imɔ̀n, min nɛ yé *Yesu ya tondb kɛ ya gbaarkɛ. Ma kpɛ bɛ ń yin nni *Yesu ya tond mɔnɔn, kimɛ n là jɛ̀ndeh Uwien ya taanl yaab nɛ. \v 10 Ama Uwien ya juokm bo nɛ n ji te tɛn n te ma fɛnfɛnnɔ wuɔ nɔ. U juoke' nni mijuokm ma nnɔ ŋa juore' fɛnm. Ma juore' fɛnm, kimɛ nʼgbɛnɛnt ben' lituonl ni ki cɛn' biʼkɛ. Na yé n taa' nʼtiɛma tuɔm nɛ ki sɔn' lituonl nnɔ, n laa' Uwien ya juokm mà nnɔ nɛ cère' n sɔn'. \v 11 Tɔ, nì yé min nɛ bii bɛn nɛ tɔke' nɛ tigbɛmɔnmɔnt la, tiʼkɛ tɔke' nɛ tigbɛbaabt nɛ, nɛ ni teke' tun nɛ ki jin'. \s1 Uwien li mɛkre bitɛnkpiib \p \v 12 Tɔ, ti tɔkeh ki teh Kristo mɛkre' bitɛnkpiib ni nɛ. Nì tien' mila niʼni biba lienh ki teh bitɛnkpiib ŋa ń mɛkre? \v 13 Nì yé bitɛnkpiib ŋa ń mɛkre la, Kristo mɔ ŋa mɛkre' nɛ-a! \v 14 Kristo ŋa mɛkre' la, ti tɔkeh tigbɛmɔnmɔnt tà nnɔ yé fɛnm nɛ, nɛ niʼtekjim mɔ yé fɛnm nɛ. \v 15 Bitɛnkpiib ŋa ń mɔnbe kí mɛkre la, nì wɔngeh ki teh ti nɛndeh Uwien bo nɛ-a! Kimɛ ti lienh ki teh u mɛkre' Kristo nɛ, nɛ wa mɛkre' wɔ-a! \v 16 Tɔ, bitɛnkpiib ŋa ń mɛkre la, Kristo mɔ ŋa mɛkre' nɛ-a! \v 17 Nɛ Kristo ŋa mɛkre' la, niʼtekjim yé fɛnm nɛ, nɛ ni juore' ki te niʼbiɛre ni nɛ. \v 18 Nnɔ la, Kristo yaab bà kpo' nnɔ mɔ juore' fɛnm nɛ. \v 19 Nì yé ti ŋmɔbe lidɛndɛnl Kristo bo uŋɛndun wuu ni ya fuobm baba bo nɛ la, ti yé bicɛcɛkdɛnb ki cɛn' binib kɛ. \p \v 20 Ama imɔ̀n nɛ, Uwien mɔnbe ki mɛkre' Kristo. Wɔn nɛ yé unil wà kpiɛ' ki mɛkre' bitɛnkpiib ni, ki wuɔn' ki ye bitɛnkpiib mɔ lá li mɛkre. \v 21 Kimɛ unibaab bo nɛ mikuum baa', nɛ unibaab mɔ bo nɛ bitɛnkpiib li mɛkre. \v 22 Adam bo nɛ binib kɛ kpuokeh, nɛ Kristo mɔ bo nɛ binib kɛ li mɛkre. \v 23 Ama wà kɛ nin uʼsensien nɛ. Kristo nɛ yé unil wà kpiɛ' ki mɛkre'. U lá baa' la, binib bà yé uʼyaab nnɔ mɔ li mɛkre. \v 24 Ni ya puoli bó nɛ Kristo li gben nà ŋmɔbe ufaa kɛ ya bol nin nà ŋmɔbe mituɔm kɛ ya bol, kí taa libɛl kí jiin kí de uʼBaa Uwien. Ugbengbenyo nínɔ. \v 25 Kimɛ u li yé ubɛr nɛ kí tì baa uyo wà Uwien li cère wɔ ń tɛ uʼnɛnnɛndb kɛ bo litaal. \v 26 Mikuum nɛ yé unɛnnɛndfɔrkɛ wà u li gben uʼgbɛr. \v 27 Imɔ̀n, Uwien cère' u tɛ' nibonn kɛ bo litaal ŋɔ. Ama bi ye: «U tɛ' nibonn kɛ bo litaal la», nà yé u tɛ' Uwien mɔ bo nɛ, kimɛ Uwien nɛ cère' u tɛ' nibonn kɛ bo litaal. \v 28 Uyo wà Kristo li yé uciɛn nibonn kɛ bo nnɔ, u ya yo nɛ wɔn Kristo wà yé Uwien ya Bijɛ nnɔ mɔ li jiin ticiɛnt kí de Uwien wà de' wɔ ticiɛnt nibonn kɛ bo nnɔ. Nnɔ nɛ Uwien li tùɔre kí li yé ubɛr nibonn kɛ bo. \p \v 29 Tɔ, maale mɛn kí liike binib bà cèreh bi siih bɛ Uwien ya ñunm bitɛnkpiib ya taal ni nnɔ ya gbɛr. Nì yé bitɛnkpiib ŋa ń mɛkre la, nì li tore bɛ ba? Bitɛnkpiib ŋa ń mɛkre la, bɛ bo nɛ bi cèreh bi siih bɛ Uwien ya ñunm biʼtaal ni? \v 30 Nì yé bitɛnkpiib ŋa ń mɛkre la, bɛ bo nɛ tinbi sɔnh itùon yà cèreh kinunbɔnk tuu ki bàareh tɛ? \v 31 Nʼyaabɛ, nì yé imɔ̀n nɛ, idaan kɛ mikuum kpàakeh nni nɛ. Nì liɛbe' ki ye imɔ̀n mɔ nɛ ki ye ninbi nɛ yé nʼbo ijɛnjɛbn Yonbdaan *Yesu Kristo ya sɛn ni. \v 32 Nì yé n mɔ̀n' nin muwɛnbiimu Efɛs ya du bó inisaalyɛnmaale baba bo nɛ la, n kpɛle si ba? Nì yé bitɛnkpiib ŋa ń mɛkre la, cère mɛn tí li jinh kí ñuh-a, kimɛ wenli ti li wun kpo-a! \p \v 33 La cère mɛn uba ń lɛre nɛ. «A tɔkeh nin unibiɛrɔ la, aʼmɔ li tì gben kí saa nɛ.» \v 34 Cuo mɛn niʼba ki la teh mɛn biɛre, kimɛ niʼni biba ŋa bɛn Wien. N len' nà nɔ yé niʼfɛ nɛ. \s1 Bà li mɛkre ya gbɛnɛnt li te ma bo \p \v 35 Ama uba li fre kí niire kí ye: «Bitɛnkpiib li mɛkre mila bo? Bi mɛkre' la, biʼgbɛnɛnt li te mila bo?» \v 36 Ujɔr sin, a bule' nibonbuonn nà kpo' la, na ń pɛ. \v 37 Nibonbuonn nà a bule' nɛ̀ nnɔ ŋa yé nì pɛn' nà nnɔ, nì yé nì lá li lùon nà nnɔ nɛ. Nba la, a bule' iji nɛ, mitɔm la, tibontɔr. \v 38 Nɛ Uwien cèreh mibim kɛ pɛh mipiɛm u yíe ma bo. Nɛ bim kɛ bim nin mipiɛm nɛ. \p \v 39 Bonn kɛ bonn nin niʼgbɛnɛnt nɛ. Binib ya gbɛnɛnt te tuʼba nɛ, tiwɛnt mɔ yaar tuʼba, inuɔn mɔ yaar tuʼba, ijɛn mɔ yaar tuʼba. \v 40 Kutaaku bo ya bont te tuʼba, nɛ kitink bo yaar mɔ te tuʼba. Kutaaku bo yaar ya mɔnbe nin kitink bo yaar ya mɔnbe ŋa tɛ. \v 41 Uwien ya wien te uʼba nɛ, uŋmaal mɔ yu uʼba, iŋmaabii mɔ yu uʼba. Iŋmaabii mɔnɔn kɛ ya wien ŋa kpɛ. \p \v 42 Bitɛnkpiib lá mɛkre' la, nì li te nnɔ nɛ. Bi sube' bɛ nin tigbɛnɛnt tà nnɔ li bùre nɛ, ama bi li mɛkre nin tà nnɔ tun ŋa ń bùre. \v 43 Bi subeh nin tigbɛnɛnt tà nnɔ ŋa ŋmɔbe sel, bi li mɛkre nin tà nnɔ, tun ŋmɔbe ukpiɛke nɛ. Bi subeh nin tigbɛnɛnt tà nnɔ ŋa ŋmɔbe tuɔm, bi li mɛkre nin tà nnɔ, tun ŋmɔbe mituɔm nɛ. \v 44 Bi subeh nin tigbɛnɛnt tà nnɔ, tù yé tinisaalgbɛnɛnt nɛ. Bi li mɛkre nin tà nnɔ yé *Mifuoñaanm li de tà nɛ. Tinisaalgbɛnɛnt te la, *Mifuoñaanm dienh tà mɔ te nɛ. \v 45 Nɛn bo nɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Adamkpiɛk là yé unisaal nɛ,» ama Adamfɔrkɛ\f + \fr 15:45 \ft Bi ye \fq Adamfɔrkɛ \ft la, bi niireh Kristo.\f* wɔn yé *Mifuoñaanm ya daan nɛ ki dienh limiɛl. \v 46 Nà yé ti li kpiɛ kí li ŋmɔbe *Mifuoñaanm dienh tigbɛnɛnt tà nnɔ nɛ. Ti li ŋmɔbe tinisaalgbɛnɛnt nɛ kí yaan kí lá lɛ *Mifuoñaanm dienh tà nnɔ. \v 47 Uwien là taa' titɛnt nɛ ki tien' unikpiɛk. U yé titɛnt nɛ. Unilie wɔn, wɔn ñɛn' paaki bó nɛ ki jiire' ní. \v 48 Bi taa' titɛnt ki tien' unikpiɛk wà nnɔ te ma bo nnɔ, bà yé kitink bo yaab mɔ te nnɔ nɛ. Wà ñɛn' paaki bó ki jiire' ní te ma bo nnɔ, bà li yé paaki bó yaab nnɔ mɔ li te nnɔ nɛ. \v 49 Ti naan unil wà bi taa' titɛnt ki tien' wɔ ma nnɔ, nnɔ nɛ ti lá li naan wà ñɛn' paaki bó ki jiire' ní nnɔ mɔ. \p \v 50 Nʼyaabɛ, n ye ń tɔke nà sɔ: nà ŋmɔbe tigbɛnɛnt nin misɛ̀m ŋa ń fre kí kɔ Uwien ya bɛl ni. Na li bùre nin nà ŋa ń bùre ŋa ń fre kí taan. \p \v 51 Cenge mɛn ń tɔke nɛ tigbɛbɔlkaar tuba. Tiʼkɛ ŋa ń kpo kí gben ama tiʼkɛ ya gbɛnɛnt li lèbre nɛ. \v 52 Tigbɛnɛnt ya lèbrm nnɔ ŋa ń taande nì li tien tɛn bununbu ya kɛnbm nɛ uyo wà bi li piebe linatunfɔrkaarl nnɔ. Bi piebe' linatunfɔrkaarl nnɔ uyo wà la, bitɛnkpiib li mɛkre kí li ŋmɔbe tigbɛnɛnt tà ŋa ń bùre, nɛ Uwien ń lèbre tiʼmɔ ya gbɛnɛnt. \v 53 Kimɛ nì kpɛ tigbɛnɛnt tà li bùre nnɔ ń kpɛnde tà ŋa ji li bùre nɛ, nɛ tà li kpo nnɔ mɔ ń kpɛnde tà ŋa ji li kpo. \v 54 Tigbɛnɛnt tà li bùre nnɔ lá kpɛnde' tà ŋa ń bùre ŋɔ tigbɛnɛnt tà li kpo mɔ kpɛnde' tà ŋa ji kpo la, nɛn daali nɛ nà kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni nnɔ li tien. Nì kɛle' ki ye: \q1 «Uwien faake' nin mikuum, ki gben' miʼgbɛr. \q1 \v 55 Mikuumɛ, aʼfaa ji te la? \q1 Mikuumɛ, aʼlɔbpìen ji te la?» \v 56 Ibiɛre nɛ yé mikuum ya lɔbpìen, nɛ yiko bo nɛ ibiɛre ŋmɔbe tiʼbo mituɔm. \p \v 57 Nin nɛn kɛ tí faare mɛn Uwien, kimɛ wɔn nɛ dienh tɛ ufaa kí ñɛ Yonbdaan *Yesu Kristo bo. \p \v 58 Nɛn bo, nʼyaab bà n yíe bɛ, tùɔre mɛn kí cuo kenken, kí cère niʼnun ń li mɔ́n Yonbdaan ya tuonl bo, ní li tuu ki sɔnh lɛ̀ ki joh inun bó, kí li bɛn ki ye ni sɔnh ki dienh tiʼYonbdaan la, niʼtòntònku ŋa ń juore fɛnm. \c 16 \s1 Bi li taan ilike ma bo kí tore Kristo yaab bà te Yerusalɛm bó \p \v 1 Tɔ, mipum mà ni li taan mɛ̀ kí tore Uwien ya nib nnɔ ya gbɛr wɔn, tien mɛn tɛn n là tɔke' Kristo ya táan yaab bà te Galasi ki ye bɛ ń tien ma bo nnɔ. \v 2 Nawucu kɛ nawucu ya wenkpiɛke ya daali\f + \fr 16:2 \fq Nawucu ya wenkpiɛke \ft nɛ ji yé Kristo yaab ya fofuordaali.\f*, niʼni wà kɛ ń li boreh u laa' nà bo ki blinh uʼden niba saan uʼtuɔm kpɛ ma bo. Ni la li gu ń baa ŋɔ kí yaan ní taan mipum nnɔ. \v 3 Ní gɛ̀nde niʼni biba, n lá baa' la, ń de bɛ tigbɔnt, kí sɔn bɛ, bɛ ń taa ni taan' mipum mà nnɔ kí tì de Kristo yaab bà te Yerusalɛm ni nnɔ. \v 4 Nì kpɛ nʼmɔ ń jo niʼbó la, n li tɔke nin bɛ. \s1 Pɔl bondeh isɛn ya jom \p \v 5 N maaleh ń ñɛ Maseduɔnn nɛ kí baa niʼsaan, kimɛ n li cuon kí càare mi ya tinfɛnm nɛ. \v 6 Nba la, n li tien niʼsaan iwenkàankɛ bii n li tien niʼsaan kí tì gben tiwɔrciɛnt ya yo nɛ, ŋɔ ní tore nni n fre kí baa n joh nà bó. \v 7 Ma yíe miɛ bo n baa' niʼsaan la, ń sere itàan bo ki gɛ̀bre', kimɛ Yonbdaan tuo' la, n yíe ń tien niʼsaan iwien ile nɛ. \p \v 8 Ama n li juore Efɛs ya du ni, kí tì baa Pantekot ya nacenku ya yo nɛ, \v 9 kimɛ Uwien pɛkre' usɛn ki de' nni ń sɔn lituonciɛnl udu nnɔ ni nin binɛnnɛndb yɛbe ma kɛ nnɔ. \p \v 10 Timote baa' niʼsaan la, ní ñikn kí teke wɔ mɔnmɔnm, kí cère uʼyɛnm ń li dɔ, kimɛ uʼmɔ sɔnh Yonbdaan ya tuonl tɛn min nɛ. \v 11 Nɛn bo, uba la liike wɔ fɛnm. Ní tore wɔ, ŋɔ wɔ ń liɛbe ní nʼsaan nin uyɛnduɔn, kimɛ n gu wɔn nin tiʼninjiɛb bitɔb ya liɛbm ní nɛ. \p \v 12 Tiʼninjɛ Apolos wɔn, n tùɔre' ki sure' wɔ wɔ ń pìɛre tiʼninjiɛb niʼsaan, ama wa yíe wɔ ń baa niʼsaan fɛnfɛnnɔ wuɔ fiebu. U lá laa' usɛn la, u li baa ní. \s1 Igbierfɔrkɛ nin ifuonde \p \v 13 La gɔh mɛn, kí li faa mitekjim ni, kí li ŋmɔbe lifɛ̀l, kí li faa. \v 14 Li teh mɛn tibont kɛ nin miyíem. \p \v 15 Nʼyaabɛ, n li liɛbe kí gbiere nɛ usɛn uba mɔ ni. Ni bɛn ki ye Sitefanas nin uʼden yaab nɛ kpiɛ' ki teke' Kristo ki jin' nin Akayi ya tinfɛnm ya nib kɛ, nɛ ki taa' biʼba ki de' Uwien ya nib ya torm. \v 16 Nɛn bo, li boh mɛn bi ya nib nin bà kɛ taakeh nin bɛ ki sɔnh itùon nin inunmɔ́n nnɔ. \p \v 17 Sitefanas nin Fotunatus nin Akayikus ya baam là sɔnge' nʼyɛnm. Na là te nʼsaan ma nnɔ, bɛn nɛ la lère' niʼlènl. \v 18 Kimɛ bi là duɔn' nʼyɛnm ki duɔn' niʼmɔ yaam. Li pɛ̀keh mɛn bi ya nib. \v 19 Kristo ya táan yaab bà te niɛ saan Asi ya tinfɛnm ni nnɔ fuondeh nɛ. Akilas nin Prisil nin Kristo ya taanl ya nib bà taakeh biʼden nnɔ mɔ fuondeh nɛ mɔnmɔnm Yonbdaan ya yel bo. \v 20 Tiʼyaab kɛ fuondeh nɛ. Niʼmɔ ń li fuondeh tɔb mɔnmɔnm. \v 21 Min Pɔl nin nʼyul nɛ kɛle' ifuonde yii nɔ.\f + \fr 16:21 \ft Kí ñɛ Kugbɔnku kuu ya cinm kí lá baa 16:20 Pɔl lienh nɛ uba kiɛh, ama wɔn nin uʼyul nɛ kɛle' migbiirm 21 ki tì baa' 24.\f* \v 22 Unil wà ŋa yíe Yonbdaan la, Uwien ń wiɛ wɔ miŋùum. Maranata! Niʼtingi si: Yonbdaan, dɛn! \v 23 Yonbdaan *Yesu ń juoke nɛ. \v 24 *Yesu Kristo bo nɛ n yíe niʼkɛ.