\id PHP PHP,DATE start 28 th April,Date finish 31 stApril 2018/ 1 st draft,G. Pinau. Pilipae, TC DrZobule TC Revising Aug2022-June2023, TC/Translation Team Read-thru- May 31-June16, 2023, IBM House Hon- Simion Ipakolo, Aisake Talu, Aldrin Apusae, Timothy Kolo, Geoffrey Pinau, TC/Translation Final Team Read- Nov 1-18, 2023, IBM House Hon- Emosi Irapio, Patson Madikera, Aldrine Apusae, Timothy Kolo, Geoffrey Pinau, Dr AGZobule
\ide UTF-8
\h Pilipae
\toc3 Pilipae
\toc2 Pilipae
\toc1 Pilipae
\mt Pa Pilipae
\c 1
\s Na Podapodalaina na Leta
\p
\v 1 Ara Paula beto i Timote, gami kori na nabulu ti Jisu Karisito.
\p Na leta ani za qa valaoa tadiria doru tinoni tana Tamaza qari tutia i Jisu Karisito, beto tadiria na tinoni kopu beto ria na tinoni varitokai pa ekelesia pa Pilipae.
\p
\v 2 Na variroqu varialona beto na bule tana Tamaza na Tamada beto na Bangara i Jisu Karisito mi kole somana tadigamu.
\s I Paula za Varavara Vadi ria pa Pilipae
\p
\v 3 Ara qa paranga leana jola lao tana qua Tamaza pana doru totozo tonai qa gigalagamu za gamu. 
\v 4 Pana doru qua varavara za qa tepatepa vadigamu za gamu doru. Qa tepatepa taviti qera 
\v 5 ura podalai tugu pana rane momoe gamu vazozoto ko za kamua koviria za gamu gamu kole somana tokaniziu ara pana vareregena na nongoro leana. 
\v 6 Ura qa vazozoto valeania ara za ani, na Tamaza aza za podalaini na roiti leana tadigamu za aza pala minake beto roitini za na roiti leana aza tinganai ko mina kamua na rane mule lame ti Jisu Karisito. 
\v 7 Qa izongogamu pa buloqu ara za gamu doru, ko na tuvizina tugu mana roquroqu vaporeveveidigamu ara za gamu. Ko bi vei pana qua tapiu pa ruma varipiuna koviria babi pana qua naqenaqeni beto na paranga vamauruni na nongoro leana, za gamu doru gamu somana tokaniziu ara pana roiti tana Tamaza. 
\v 8 Na Tamaza za gilagila valeanaziu nana za ara qa roquroqu vitivitigidigamu na bulo vairoquna na Karisito Jisu za gamu.
\p
\v 9 Ko aza qa varavarani ara za ani: na miu variroqu beto na miu roquna na Tamaza za mike koroto pugele nyonyoani na gigalai beto doru roquroqu tavagigaladi. 
\v 10 Ko mu boka viloto vaegoa gamu aza za vavagua jola, ko mu lioso beto muke tajutuni maka sela pana rane mule tana Karisito. 
\v 11 Totonai za muna tori tavapugeleni tu na vuana na tuvizi aza na vua za lame vei ti Jisu Karisito, ko na vua mina vabangaria beto mina vatarazaea za na Tamaza.
\s Na Toa Zozotona Taqu za na Nabuluna Gu na Karisito
\p
\v 12 Ego qa nyoroguadigamu ko mu gilagilai gamu, ka viza tavitiqu, za na tapata qa gozororia ara za qarike suqutia goto qari tokani ko qari vareregia tu za na nongoro leana. 
\v 13 Ko za tagilagila tadiria doru tinoni sadere pana ruma tana kuta bangara beto tadiria doru tinoni pa guguzu pani za na ginuana qa tapiu ara za ura ara qa nabuluni na Karisito. 
\v 14 Beto ko na motadi ria na tavitiqu qari tutia na Bangara za qari tavaneqini za na tapiu taqu, ko koviria za qari vareneni beto qarike pangongoroni za na taraeni na paranga tana Tamaza.
\p
\v 15 Zozoto, ria kaki za qari tarae velavelani na Karisito pana uana konokono beto na varipipiarai, goto ria kaki za qari taraeni na Karisito pana nyorogua leana. 
\v 16 Ria qari tarae pana variroqu za qari gilagilai za ara na Tamaza tu za udukuniziu za na roiti naqenaqeni na zozotona na nongoro leana. 
\v 17 Ria qari taraeni na Karisito pana uana konokono, nake uana liosona, za qari vei ko mari vatamo vaniziu na tapata ara tonai qa korapa pa ruma varipiuna qari gua.
\p
\v 18 Ko na za na leana za vavotua za vei zara? Ari gu za vei: ae tu zona veveina za taroiti aza, bi pana uana ikikerena babi pana tuvizina, ba na poreveveina gu za na Karisito za tatarae, ko aza za qa qerani ara. Ko, e, mana qera ara, 
\v 19 ura qa gilagila valeania ara za aza qa gozoria ara za pala mina vua votuni na inaalo taqu ura gamu gamu varavara tokaniziu beto na Ongongu na i Jisu Karisito za tokaniziu. 
\v 20 Na qua kuta nyorogua lavata gu, za kepore maka za ma roitini vei ko ma tavakeani ara. Ko koviria beto vei tugu doru totozo za manake izongo matagutu paranga, ko vei ba toa lalaoqua ba vei ba uke nari za na Karisito za mina tavalavata pana qua toa qa gua. 
\v 21 Ura taqu na toa za na Karisito, beto na uke za pore vuana. 
\v 22 Ba vei mana toa lalaoqua pana toa tini ara, nari za pala mina boka vua na qua roiti nabuluna na Karisito. Ko qake gilagilai za aza mana mijatia. 
\v 23 Ara qa tabako pana varikorapaidi ari kori nyorogua ari. Qa nyorogua vitivitigini ko ba taloiqua pana toa tini ani ko ba lao suvere tavitia na Karisito ura aza za leana jola qa gua. 
\v 24 Ba vei mana toa mutu pana toa tini ani za pala mina poreveveina jola za tadigamu qa gua. 
\v 25 Ko qa vazozoto valeaniaqua za ani, ko qa gilagilai za pala manake taloi. Pala mana kole tugu suvere tavitigamu gamu doru, ko ma tokani na ijoko zae pana miu toa ko mu qeraqera pana miu rangerange. 
\v 26 Ko tonai ma lame kamugamu mule ara, nari za na miu qeraqeraniziu ara mi pugele nyonyoa votu pana miu tutina i Jisu Karisito.
\p
\v 27 Aza za poreveveina jola za mu toani na uana za dogoro garo pana nongoro leana tana Karisito. Ko vei ba lame dogorogamu ba bake suvere tavitigamu goto ba nongorodigamu, ba mana gilagilai ara za gamu gamu turu vamauru pana maka ongongu beto pana maka nyorogua gamu makarai varisori vamauru pana vinazozotona na nongoro leana, 
\v 28 beto ma nongorodigamu za muke matagutu ukudi ria qari kanagamu. Ani za na vinagilagila za mari tapipiara ria goto gamu za pala muna taalo, ko na Tamaza tu mina vagore votua ani. 
\v 29 Ura gamu tu za tori vadigamu tu na Tamaza za na varivana nabuluna na Karisito, ko nake makana vei ko muna vazozotoa gu aza goto muna somana gozoro taleni tugu vei na vitigi aza. 
\v 30 Gamu korapa gozororia gamu za ria tugu na tapata perangaina gamu batiria qa lugeria ara beto ko koviria gamu nongorodi mutugu qa gozororia ara.
\c 2
\s Na Karisito na Bangara
\p
\v 1 Ko na tutina na Karisito za variovulu, na variroqu tana za vamanotogamu, na Ongu Tabuna za vavaburogamu, beto gamu izongia za na variroqu pa bulo beto na roquroqu nyorogua varitokai. 
\v 2 Ko za vei za koviria mu makarai pana roquroqu leana, mu izongia maka variroqu, mu makarai pana nyorogua tuvizina beto mu maka pana roverove, ko mu vaokotia za na qeraqera taqu. 
\v 3 Muke roitini maka za pa uana mumuino babi pana uana vavalavatai goboro, goto pana zona vapekai za ria tu na goto tinoni za mu roquroqu vaporeveveina joladigamu makamiu. 
\v 4 Nake miu nyorogua gu makamiu za mu kole dogoro kopuni, goto na nyorogua tadiria na goto tinoni tugu vei. 
\v 5 Aza mu izongia pana miu roquroqu gamu za na uana ani aza za tori izongia tu na Karisito i Jisu.
\q1
\v 6 Aza za izongia na tinamaza tana Tamaza,
\q2 ba zake dogoro nyoroguani ko bi aru tamania aza
\q2 za na makarai maka tavitia na Tamaza.
\q1
\v 7 Goto za vakobakoba muleni makana,
\q2 ko za tekua aza za na uana ninabulu tana nabulu.
\q1 Ko za peluku vei na tinoni,
\q2 ko za tabata vei tugu na tinoni aza.
\q1
\v 8 Za vapekai muleni makana aza
\q2 ko za tuti vapekai kamua na uke-
\q2 e, aza na uke varivakeana pa korosi!
\q1
\v 9 Ko za vei aza na Tamaza za ovulu zaeni pa nulu vavagalo aza,
\q2 beto za vani na izongo za ululu joladi doru izongo.
\q1
\v 10 Ko pana valavatana na izongona i Jisu,
\q2 za mari opo gore todongo vatarazaea
\q1 za ria doru pa noka, ria pa kasia guguzu,
\q2 beto ria pa kauruna na kasia guguzu,
\q1
\v 11 beto ria doru mari ule votuni
\q2 za na Bangara i Jisu Karisito mari gua.
\q1 Ko mina tavatarazae za na Tamaza na Tamada.
\s Mu Tolanga vei na Seru pana Kasia Guguzu
\p
\v 12 Ko za vei za, ka viza qua baere leana, gamu za doru totozo gamu vatabe, nake kilu makana gu tonai qa suvere ara goto koviria tugu vei totonai qake korapa suvere tavitigamu ara, ko mu roiti votuni na miu inaalo pana miu vapekai beto pana matagutu. 
\v 13 Ura na Tamaza tu za aza za korapa roiti tadigamu ko mu nyoroguani beto mu boka roitini na nana nyorogua leana. 
\v 14 Doru miu roiti mu roitidi za muke vatavitidi na qumiqumi beto na varitoke, 
\v 15 ko muke tajutuni maka sela beto mu suvere lioso vei na koburu liosodi tana Tamaza. Ria na zazae tinoni ari qari tuturu duviduvili beto qari lulasa, ko tadiria na tinoni ari za gamu mu tolanga vei na seru pana kasia guguzu. 
\v 16 Mu aru alakani na paranga toana. Ko muna vei gamu za, ara mina kolenana na qua ginugua ko mana kemaradigamu za gamu tonai mina mule lame na Karisito. Ura pala mina tabata votu tonai za ara qake abutu vanyata beto qake pavu tale goboro.
\p
\v 17 Ba nake zavana ara vei mana tavuva vei na kolo vavavuina pana vavavavuina beto pana roiti nabulu aza za vuani na rangerange tadigamu, ba ara qa qera beto mana makarai qera tavitigamu za gamu doru. 
\v 18 Ko gamu ba mu qeraqera, beto mu makarai qera tavitiziu ara.
\s I Timote beto i Epaporoditasi
\p
\v 19 Ego pana qua roverove neqina tana Bangara i Jisu za pala manake oriavo garunu laoni ara tadigamu i Timote, ko ara ba mana tavamanoto tonai mana gilagilai tana na veveimiu gamu. 
\v 20 Ura kepore mule za maka goto tinoni bi izongia na bulo variroqu vei qa izongia ara goto i Timote gu beto aza ba za kole tugu roquroqu takulangadigamu za gamu. 
\v 21 Ria doru tinoni qari suvere tavitiziu ara za qari korapa nyaqo tutia gu na dia tapatiana makadi gu, nake tapatiana ti Jisu Karisito. 
\v 22 Goto na uana tarangena ti Timote za gamu gilagila valeaniamiu aza, ura aza za vei na koburu za veiniziu na tamana ara ko za nabulu tavitiziu pana vareregena na nongoro leana. 
\v 23 Ko aza za qa rove valeania pala mana garunu laoni pa liguna mana dogoro valeanaria mae ae mari toga vei ria na zakazava qa korapa gozororia ara. 
\v 24 Ba qa vazozotoa ara na Bangara za ara makaqu tugu manake oriavo lao kamugamu za gamu.
\p
\v 25 Ba qa rove vaporeveveinaia za ma garunu laoni mae ara tadigamu i Epaporoditasi, na tavitida, na nabulu za makarai roiti tavitiziu ara beto za varene tavitiziu, goto pana kalena tadigamu za na tinoni tagarununa aza ko za tokaniziu ara tonai za ivuluniziu doru maka za. 
\v 26 Aza za kulikuli vitivitigidigamu za gamu doru beto za takulanga tugu vei ura za gilagilai za gamu ba gamu tori nongoroni tu za mo pa vizari. 
\v 27 Ura za vaia mae na mo ko tata zozoto tugu bi gojo aza. Ba na Tamaza za roquroqu tokani aza, beto ko nake aza gu makana za roquroqua goto ara tugu vei, ura keta mari varitakoi tugu lalaodia za na takulanga taqu za gua. 
\v 28 Ko za vei aza za qa ngalingali garunu laoni ara za aza, ko gamu mu qera mule tonai mu batia aza beto ko ara ba mi ivuluniziu na takulanga qa gua. 
\v 29 Ko mu vakamu valeania pana qeraqera tana Bangara aza beto ria na tinoni veveidi ari za mu pangagadi, 
\v 30 ura pana laena na roiti tana Karisito za tata gozoria aza na uke beto zake pavu roqu muleni aza za nana toa makana, ko za vaokoto vaniziu tu aza za na varitokai gamuke boka vaniziu gamu.
\c 3
\s Na Tuvizi taqe Tekua tonai taqe Rangea na Karisito
\p
\v 1 Na qua paranga betobetona za, ka viza tavitiqu, mu qeraqera pana miu kole maka tana Bangara. Na ginuana qa maka kuti liguria mule ria na zakazava gamu tori gilagilariamiu tu gamu, za nake vei ko qa udapelu gu qa vei za goto aza tugu za na vaturu vamaurumiu gamu aza. 
\v 2 Mu balaudi ria na sie nganganguludi rari! Mu balaudi ria na tinoni roiti ikikeredi! Mu balaudi ria qari moge pale na vuliti tini! 
\v 3 Ura gita tu za na tinoni tapobeda zozoto, gita taqe nabulu vatarazae pana Ongonguna na Tamaza, taqe kemakemarani na Karisito Jisu beto nake zakazava qari taroiti pana peguruna na tini taqe vatogazani za na nada totoravuzu. 
\v 4 Ara ba pada mana boka totoravuzuria gu vei ria na zakazava qa roitidi pana toa tini. Vei maka goto tinoni bi rovea za mina boka totoravuzuria ria na roiti pana toa tini bi gua, nari za ara za pada ko mana boka vaqavaqata vajolaqua zozoto. 
\v 5 Ara qa tapobe tonai na vesu ranequ gu, na podoqu tadiria na puku tinoni Izireli, na lame veiqu pana butubutu ti Benijimani, beto na podo Hiburu tadiria na Hiburu ara. Pana kalena na kopuna na Vavanau, ara za maka Parese. 
\v 6 Pana kalena na ngalingalini na roiti tana Tamaza, ara za qa komiti vikevikeria na ekelesia. Pana kalena na tuvizi aza za koko vei pana tuti pulisina na Vavanau, ara za qa liaburu zozoto. 
\v 7 Ba ria doru zakazava qari poreveveina jola taqu perangaina, za ria tugu ari za koviria qa dogoro veidi na ikika ura qa batia na Karisito. 
\v 8 Ba nake aza gu makana za! Koviria za doru zakazava za qa dogoro veidi na ikika tonai qa dogoro varitotoni na poreveveina jola na gilagilana na Karisito Jisu na qua Bangara. Na laena i Jisu za qa vaikikaria ara za doru zakazava ko qa dogoro veidi na galegale paji nyabo vuvuzudi, ko qa izizongoni na Karisito, 
\v 9 beto aza za izongoziu ara. Ko koviria nake qua tuvizi makaqu, aza za koko lame vei pana tutina na Vavanau ti mosese, za qa izongia, goto aza tu na tuvizi za koko lame vei pana rangena na Karisito, aza na tuvizi tana Tamaza za lame vei pana rangerange. 
\v 10 Ko aza gu qa nyorogua gilagilai ara za na Karisito beto na neqina na nana turumule qa gua beto na somana gozorodi na vitigi tana, ko mana soga vei aza pana uke tana, 
\v 11 ko, ae bi zona vevei aza, za ara ba mana tavaturu mule tugu pana uke qa gua.
\s Abutu Lao pana Vinabetobetona
\p
\v 12 Nake vei ko ara qa tori tekua tu babi qa tori vaokotoria tu za. Goto ara za qa korapa abutu nono lao gu ko ma aru tamania qa gua za aza za tori aru tamananiziu tu na Karisito Jisu. 
\v 13 Ka viza tavitiqu, ara makaqu qake rove veiniziu qa tori aru tamania tu za na pinia aza. Goto aza qa roitini ara za, ria na zakazava pa liguqu za qa roqu muma paledi ko qa kaqama laoria ria tu na zakazava pa moequ. 
\v 14 Ko na vinabetobetona za qa abutu nono laoa ko ma aru tamania za na pinia aza qa gua, ko na pinia aza za na kuku tana Tamaza zae vei pa noka ura qa rangea i Jisu Karisito. 
\v 15 Ko gita doru taqe matua za ta toani na uana vei ani. Ba vei kaki gamu bi goto na dia uana, za na Tamaza tu pala mina vakabere vadigamu. 
\v 16 Ba padana vei taqe tori teku vatogai tu, za ta makarai rerege gu pana maka zona.
\s Na Nada Guguzu pa Noka
\p
\v 17 Ka viza tavitiqu, mu makarai dogoro tutiziu ara. Beto mu dogororia ria qari rerege vei aza gami vadogorodigamu gami. 
\v 18 Qa tori pojadigamu tu na totozo qari jola rari ani, ko koviria qa pojadigamu mule taviti oni kolo mataqu ani: koledia ria na tinoni qari kanai za na nongorona na korosi tana Karisito. 
\v 19 Ria na tinoni ria za na dia vinaokotona za mari tapipiara gu, na dia tamaza za na nyorogua gu tana iapadi, beto qari vaqatani za aza vei bari boka keani. Na dia roquroqu za pugelia na nyorogua ikikeredi tana kasia guguzu. 
\v 20 Goto gita na nada guguzu suvesuverena za pa noka tu, ko taqe korapa adono kulikulini gita za na nada inaalo, na Bangara i Jisu Karisito, mina koko vei ketakoi. 
\v 21 Aza za mina sogai na nada tini munyalana ko mina sogani na tini kilakilangana tana. Aza mina roitini za na roiti ani pana nana neqi mina aru varikamudi doru zakazava pana kauruna nana neqi makana.
\c 4
\s Na Paranga Varivaneqi
\p
\v 1 Ko za vei za, ka viza tavitiqu, gamu za na baere leana taqu beto qa manogai kulikulidigamu ara. Gamu za na qera beto na vasuvasu vinasari pinia taqu, ko mu turu paragaza tana Bangara za gamu, ka viza baere leana. 
\v 2 Qa tepa vitivitigia ara i Iudia beto qa tepa vitivitigia ara i Sunituke ko ari kori reko ari za mari makarai pana dia roquroqu beto na dia suvesuvere tutina na Bangara. 
\v 3 E, ko ara qa tepaigo tugu vei ao, na tinoni qu varitokai valeanani na pogozo mamata, ko mu tokadi ari kori reko ari ko mari varivamomozo. Ari kori reko ari za qari makarai roiti viviva tavitiziu ara pana vareregena na nongoro leana, beto vei tugu i Kelemeniti beto ria doru qari makarai roiti tavitiziu ara, ria na izongodi za takuti pana buka za kolea na izongodi ria qari izongia na toa. 
\v 4 Mu qeraqera doru totozo pana miu somana tana Bangara. Ma maka pojai mule: Mu qeraqera!
\p
\v 5 Mu vatadogorodi tadiria na doru tinoni na miu valeana lao tana goto tinoni. Na Bangara za tata na mule lamena. 
\v 6 Muke takulanga goboroni maka za, goto na veveina doru maka za za mu vanongoroni na Tamaza ria na miu nyorogua pana miu varavara beto pana miu tepatepa za mi tavitia na paranga leana. 
\v 7 Ko na bule tana Tamaza, na bule za ululu joladi doru gigalai, mina vasare vamanotia na bulomiu beto na roqumiu pana tutina i Jisu Karisito.
\p
\v 8 Na vinaokotona, ka viza tavitiqu, ari ria na uana tavagigala leadi beto qari tatavaragua, ko ria za mu vakoleria pana roqumiu: aza za zozoto, aza za tapangaga, aza za tuvizi, aza za lioso, aza za bata lea, beto aza qari rove valeania ria na tinoni. 
\v 9 Beto ko ria na zakazava gamu gigalaidi, gamu tekudi, gamu nongorodi, beto gamu batidi taqu, za mu roitidi. Ko na Tamaza bule mina vavaburogamu za gamu.
\s I Paula za Paranga Leanani na Varivana
\p
\v 10 Ara qa qeraqera vitivitigini pana qua kole maka tana Bangara za gamu koviria tu na miu roquroqu lame taqu za tutugu soga mule. Zozoto, gamu kole roquroquziu tugu gamu, ba gamuke boka batia maka lolomo leana ko bu vabatiniziu. 
\v 11 Keta mu rovea za varivasevi gu za paranga vei zara keta muguniziu, ura ara qa tori siranani tu za bi ae bi leana vei babi ikerena vei za na suvesuvere ba ara za qake nyoroguani mule maka za. 
\v 12 Qa gilagilaiqua tugu ara za ae za vevei tonai za qaqa varivasevi na tinoni, beto qa gilagilaiqua tugu ara za ae za vevei tonai za izongo vapugele nyonyoa na tinoni. Ara qa tori lugea tu ko qa sirana valeanani za bi ae suvesuvere veveina, bi na totozo pote babi na totozo burana, bi na totozo pugele nyonyoa babi na totozo ivulu varivasevi. 
\v 13 Pana neqi tana aza za vaniziu na neqi za ara qa boka taleria gu za doru maka za. 
\v 14 Ba na roiti leana za gamu roitini gamu ko gamu somana tokaniziu pana qua totozo tapata.
\p
\v 15 Ko gamu pa Pilipae makamiu ba gamu gilagila valeaniamiu za pa podapodalaina totonai za koni tatarae tadigamu na nongoro leana tonai qa taloi pa Masidonia ara, za kepore maka ekelesia bi somana tavitiziu ara pana iana beto na tekuna na varivana, goto gamu gu. 
\v 16 Ura tonai tu qa suvere pa Tesalonika ara ba gamu nake maka totozo za gamu garunu lameni za na miu varitokai tonai za keporeniziu ara. 
\v 17 Nake vei ko qa korapa nyaqoa ko mu iaziu gamu qa gua za, goto ara qa korapa nyaqoa za na vuana aza mi tanguti tamo lao tadiria na miu roiti leadi gamu roitidi. 
\v 18 Ko ara qa tori tekuria tu doru maka za ko koviria qa pugele nyonyoa! Qa tori teku vakarovoria tu pana ti Epaporoditasi ara za na varivana gamu valame vaniziu gamu. Ko koviria za pugele nyonyoaziu na varivana. Na varivana ari za qari vei na varivana omanga leadi, na vavavui qari garo beto qari vaqera vitivitigia na Tamaza. 
\v 19 Ko ria doru maka za gamu ivuludi za na qua Tamaza mi vapugeledigamu na nana izizongo lavata za kole tana Karisito Jisu. 
\v 20 Na Tamaza na Tamada mi tavalavata beto mi tavatarazae ko mi kamua na kamua. Agua.
\s Na Paranga Vinaokotona
\p
\v 21 Mu pojadi na qua roquroqu tadiria doru tinoni tana Tamaza qari tutia i Jisu Karisito ketakoi. Ria na turaqu qari tutia na Karisito qari korapa suvere tavitiziu ara ari qari garunu laoni na dia roquroqu tadigamu. 
\v 22 Ria doru tinoni tana Tamaza pani za qari garunu laoni na dia roquroqu, vei tugu ria qari roiti pana ruma ti Siza na kuta bangara.
\p
\v 23 Na variroqu varialona tana Bangara i Jisu Karisito mi somana tadigamu.