\id HEB - Patpatar NT [gfk] -Papua New Guinea 1997 (DBL 2014) \h HIBRU \toc1 No Pakpakat tupas ira Hibru \toc2 Hibru \toc3 Hib \mt2 No Pakpakat tupas ira \mt1 Hibru \ip Dahat pai nunure bia sige tun ga pakat iakan ra pakpakat. Ari diet lik bia Pol, ari a mes bia Banabas bia Apolos bia tiga mes na tunotuno. Iesen i manga palai bia iakan ra pakpakat ga haan tupas diet ira Iudeia (ing di kilam mah diet bia ira ‘Hibru’) ing diet gate nurnur ta Krais. Ari a tabuna nurnur diet ga helar ta ira Kristian na Hibru, kaik ari ta kaike diet ga wara taptapukus taar ta ira harkurai ta Moses ma ta ira udiet magingin na lotu ta ira Iudeia. Io, kan ra pakpakat i manga hakatom diet bia waak diet tapukus sukun Krais huo, God kabi kure diet hoing ga kure ira hintubu diet ira Israel menalua sakit. Iakan ra pakpakat i hinhinawas bia Krais at i tale bia na halon diet kanong a Nati God ie, kaik i manga tamat ta ira tangesot ma ira angelo ma Moses mah (nes Hibru 1.1–3.6). Ma no uno minaat wara lamlamus tunotuno tupas God i manga bilai ta ira magingin na lotu ta diet ira ut na lamus tunotuno tupas God gar na Iudeia. Kanong warah, Krais i te gil tiga sigar kunubus nong i te kios ise no tuarena kunubus (8.6-13) ing a mon hartabar na wawaguai ine. Kaike ra hartabar na wawaguai tupas God pa ga tale bia na suge se ira maginging sakena ta ira tunotuno. Iesen no minaat ta Krais i tale. Ma Krais i la kis taar hathatikai hoing no bilai na ut na lamus tunotuno tupas God (7.1–10.18). Io kaik, i tahut bia dahat ira Kristian dahat na haan tupas God ma ra balaraan narako ta Krais (10.19-22) ma dahat na tur dadas ta ira udahat nurnur (10.22-39) hoing diet ira ut na nurnur menalua (11.1-40). A liman na dadas na hinarkatom bia tikai pa na hilau sukun Krais (2.1-4; 3.7–4.13; 5.11–6.20; 10.26-31; 12.18-29). Kanong warah, \bd Krais sen mon i tale bia na halon dahat,\bd* ma iakano no suruno ta kan ra pakpakat. \c 1 \s1 Jisas i tamat ta diet ira angelo kanong a Nati God ie. \p \v 1 Nalua God ga ianga ta ira hintubu dahat meram narako ta ira nianga ta ira tangesot. Ma ga gil huo a haleng na pakaan ma narako ta haleng na mangana ngaas. \v 2 Iesen kaiken um ira hauhawatina pakana bung ma meram narako tano Natine i te ianga ta dahat. Ma no Natine aie nong God ga tibe tar ie bia na tinane ira linge bakut. Ma kaia tano limana no Natine, God ga hakisi no mawe ma no ula hanuo bakut. \v 3 Ma aie i hamines no minarine God. Ma i haruat tun at ta God. I la puspusak ma i la balbalaure no mawe ma no ula hanuo bakut ma no dadas tano uno nianga. Ma ing bia gate gil no pinapalim na hagamgamatien ri sukun ira magingin sakena, ga kap no tamat na kinkinis. Ma iakano kinkinis i kis taar tano kata na lumana Nong i Manga Tamat Sakit aram naliu. \v 4 Ga kap no tamat na kinkinis hokaiken ta ira angelo. Ma i takodas bia na kap ie huo kanong no hinsang no Natine ga hatur kawasei i tamat ta ira kaba angelo. \v 5 Ma iakan i palai kanong God pa gale tange ta tiga angelo bia, \q1 “No Natigu augu. \q1 Katin iau tange ra palai bia a Natigu ugu, ma no am Sus iau.” \m Taie. Pa ga tange huo ta ira angelo mon. Ma ga tange habaling bia, \q1 “Iau no ana Sus um. \q1 Ma aie no Natigu balik um.” \m \v 6 Ma tano pakana bung bia God i kap hawaat no Natine ukai tano ula hanuo, iakano Natine nong i kap no luena kinkinis, God i tange habaling bia, \q1 “Na tahut bia ira angelo ta God bakut diet na lotu tupas no Natigu.” \m \v 7 Ma kaia uta diet ira angelo God ga tange hoken: \q1 “God i gil ira uno angelo hoing ira dadaip. \q1 Ma i gil ira uno tultulai hoing ira karamena iaah.” \m \v 8 Ma sen tano Natine balik i tange bia, \q1 “No num kinkinis na harkurai na haan hathatika ma pa nale pataam. \q1 Ma nu kure ira num matanaiabar ma ra taktakodas. \q1 \v 9 U sip ira takodasuana magingin ma u malentakuane ira sakena. \q1 Io kaik, God, no num God, i te bul ra wel aram naliu taam wara gilamis ugu. \q1 Hokaiken nu kap a tamat na kinkinis ma a tamat na gungunuama ta diet ira num harwis.” \m \v 10 Ma God ga tange habaling bia, \q1 “Augu no Watong. Mekaia tano hamhaburen u ga hakisi no ula hanuo. \q1 Ma u ga gil no ula mawe ma ira limaam tus. \q1 \v 11 No mawe ma no ula hanuo dir na panim iesen u kis taar at. \q1 Dir na tutuarain hoira maal. \q1 \v 12 Nu puli dir hoing ra sigasigam. \q1 Ma nu kios dir hoing ira tunotuno diet la harkios ma ira udiet maal. \q1 Ma sen bia augu, pau la kikios. \q1 Ma no num nilon pa na pataam.” \m \v 13 Ma God pa gale tange ta tiga angelo bia, \q1 “Nu kap no tamat na kinkinis kai tano kata na limagu, \q1 tuk iau ni bul hasur ira num hiruo napu, hoing tiga linge na bul kakim.” \m \v 14 Io, asa tun diet ira angelo? Diet ira tanuo na tultulai. Ma God i la tultule se diet wara gaie diet ing diet na kap no harhalon. \c 2 \s1 Dahat kabi tatohun ta iakan ra tamat na harhalon ta God. \p \v 1 Io kaik, na tahut bia dahat na manga lilik timaan ta ira nianga dahat te hadade. Dahat kabi saal laah talur ie. \v 2 Dahat nunure bia no hinhinawas mekaia ta ira angelo ga tur dadas ma pa ga tale bia da kap sei. Ma ira pakaan bakut bia tikai ga lakei ma ga takmaluk tana, ga kap ra harpidanau haruat tano uno magingin sakena. \v 3 Ing bia iakanin i tutun, na ngan hohe bia dahat lilik tatohun ta iakan ra tamat na harhalon ta God? Tutun sakit, dahat pa na tale bia dahat na hilau sukun no harpidanau nong na haan tupas dahat. No Watong ga huna hinawas palai ta iakan ra harhalon. Namur diet ing diet ga hadadei, diet ga suro haut ie tar ta dahat. \v 4 Ma God ga suro haut leh mah ie ing bia ga gil hoken: ga hamines ira kaba hakilang ing ga hangalabo ira matanaiabar. Ma ga gil ira matahu dadas na gingilaan na kinarup. Ma ga palau ira tunotuno ma ira hartabar tano Halhaliana Tanuo haruat ma no uno sinisip. \s1 Jisas ga hanuat hoing tiga tunotuno bia naga tale wara halhalon ira tunotuno. \p \v 5 Io, ma God pa ga bul no uno lilik bia ira angelo diet na kure no ula hanuo nong na hanuat namur. Taie. Ma iakano sigar ula hanuo nong dahat lilik utana kaiken. \v 6 Ma narako tano nianga ta God di ga pakat ie bia tikai ga tange hoken: \q1 “Asa tun ira tunotuno kaik u lilik uta mehet? A linge bia mon mehet. \q1 Wara bih u balaure mehet ira tunotuno? \q1 \v 7 U te bul hanapu mehet ira tunotuno menapu ta ira angelo bia mehet na kis baak huo ta da nat na pakana bung. \q1 U te hakukuh mehet ma ira minamar ma ra tamat na urur. \q1 \v 8 Ma u te bul ira linge bakut napu ta mehet.” \m Ira nianga ta God ing di ga pakat ie i tange bia God ga bul ira linge bakut napu ta ira tunotuno. Kaik i palai bia i kasar ira linge bakut. Taie tiga linge pa na kis sasesir laah ta ira harkurai ta ira tunotuno. Iesen ta iakan ra pakana bung dahat pai nes kilam bia ira linge bakut i kis napu ta ira tunotuno. \v 9 Iesen dahat nes kilam tikai, ma aie ne Jisas. A dahin mon God ga bul hanapui ta ira angelo waing naga maat wara gaiena ira tunotuno bakut. Ma ga maat huo kanong God ga marse bia mon ira tunotuno. Iesen kaiken um, dahat nes bia God i te bul haut ie ma i te hatamat ie kanong ga kilingane ra ngunungut tano minaat. \v 10 Io, ma God aie nong ga hakisi ira linge bakut ma ga gil diet wara uno iaat. Ma ga sip bia na lamus ira haleng na natine uram naliu bia na hatamat diet. Kaik i takodas bia God ga bale tar Jisas bia na kilingane iakano mangana ngunngutaan waing Jisas naga tale tun at bia na pit no ngaas bia diet naga kap no harhalon. \v 11 Io, ma Jisas nong i bul hasisingen diet bia diet na halhaal sukun ira sakena tupas God, ma diet ing diet halhaal huo, diet mon tiga hun ma Jisas. Io kaik, Jisas pai hirhir bia na kilam diet bia a hinsakana. \v 12 I palai huo kanong i tange ta God bia, \q1 “Iau ni hinawase ira hinsakagu utaam. \q1 Ma ing bia mehet kis hulungai iau ni pirlat ugu ma ira ninge.” \m \v 13 Ma i tange habaling bia, \q1 “Iau ni so no nugu nurnuruan ta God.” \m Ma i tange mah bia, \q1 “Nes baak! Mehet ken ma ira nat na bulu ing God i te tar diet tagu.” \p \v 14 Ma kaiken ra matanaiabar i kilam diet bia a nat na bulu diet, diet ira tunotuno mon. A mon palatamai diet ma a mon de diet. Io kaik, Jisas ga hanuat hoing diet bia na maat. Ma ga maat waing naga kap se no dadas ta Sataan nong ga tale wara lamlamus ira tunotuno taar tano minaat. \v 15 Ira tunotuno diet git burburut bia diet na maat. Ma iakan ra bunurut ga wis kahe diet ira kaba bungbung bakut. Iesen Jisas ga maat bia na halangalanga ise diet. \v 16 Tutun sakit, Jisas pai la harharahut ira angelo. Taie. I la tartar ra harharahut ta ira nati Abraham. \v 17 Io kaik, tiga ngaas mon i tale bia Jisas na mur wara gilgil haruatne no uno sinisip. Jisas ga sip bia na kap no kinkinis na tiga tamat na ut na lamus tunotuno tupas God. Ga sip bia na hanuat hoing tiga mangana tamat na lamlamus tunotuno tupas God nong i tale bia na marse ira tunotuno ma nong i tale bia na manga gil timaan ira uno mangana pinapalim tupas God. Ga sip bia na hanuat huo bia naga tar tiga hartabar uta ira udiet magingin sakena wara hauhau no ngalngaluan ta God. Ga sip bia na gil huo, kaik no ngaas nong ga mur ie, aie hoken: ga hanuat hoing tiga tunotuno mon, haruat tun at ma ira hinsakana. \v 18 Ma i tale bia na harahut diet ing ira harwalaam i haan tupas diet, kanong warah meram narako ta ira uno ngunngutaan ira harwalaam ga haan tupas mah ie huo. \c 3 \s1 Jisas i tamat ta dir ma ne Moses kanong a Nati God ie. \p \v 1 Muat ira halhaliana hinsakagu ing God i te tatau leh mah muat, kaiken ira linge iau te tange i tutun. Io kaik, na tahut bia muat na lilik uta Jisas bia sigei. Aie nong God ga tulei ukai ma ra hinhinawas hoing tiga apostolo. Ma aie no tamat na ut na lamus tunotuno tupas God. Ma dahat nurnur tana uta kaiken ra linge. \v 2 God ga tibe tar ie bia na pakile huo. Ma Jisas ga gil haruatne tun at no sinisip ta God, hoing Moses mah ga gil ing ga balaure no huntunaan gar ta God. \v 3 Ma ing bia tikai i hatahuat tiga huntunaan, no urur da tar tana i tamat tano urur da tar ta iakano huntunaan at. Hokaiken mah no urur da tar ta Jisas i tamat tano urur da tar ta Moses. \v 4 Tutun bia ira hunhuntunaan bakut, tikatikai na tunotuno i la hathatahuat diet. Iesen God, aie nong i te hatahuat ira linge bakut. \v 5 Moses tiga tultulai narakoman tano huntunaan gar ta God. Ma ga papalim timaan haruat tun at tano sinisip ta God. Ga hinawase ira tunotuno ta ing God na tange namur. \v 6 Krais mah huo. Ga papalim timaan mah haruat tun at tano sinisip ta God. Iesen Krais no Nati God narako tano huntunaan gar ta God. Ma i balaure iakano huntunaan. Ma dahat ira hinsakana tano uno huntunaan ing bia dahat na tur dadas ta ira udahat nurnuruan ma ing bia dahat na manga kis nanahe ma ra tamat na nurnuruan kaike ra linge dahat sa butbut urie ing God na tabar dahat me namur. \s1 Dahat kabi patnau hoing ira Iudeia diet ga patnau aram ra hanuo bia. Dahat na nurnur, kaik dahat naga sola tano sinangeh ta God. \p \v 7 Io kaik, na tahut bia muat na taram ing no Halhaliana Tanuo i tange, ma hoken: \q1 “Bia muat hadade no ingane God katin, \q1 \v 8 waak muat hadadas ira bala muat hoing ira hintubu muat diet ga hadadas ira bala diet ta kaike ra pakana bung diet ga patnau tagu. \q1 Ta kaike ra pakana bung diet ga walar iau aram ra hanuo bia. \q1 \v 9 Diet ga manga walar iau kaia. \q1 Ma diet ga nes ira nugu gingilaan tupas diet ta ira ihat na sangahul na tinahon. \q1 \v 10 Io kaik, iau ga ngalngaluan taar ta kaike ra matanaiabar. \q1 Ma iau ga tange bia, ‘Ira bala diet i la hanhan talur iau. \q1 Ma diet pai palai tano mangana ngaas iau sip bia diet na mur.’ \q1 \v 11 Iau ga ngalngaluan huo iau gaam hasasalim bia, \q1 ‘Diet pa nale sola tano nugu sinangeh.’” \p \v 12 Bar hinsakagu ta Krais, muat na balaure timaan bia tikai nalamin ta muat kabi kap ra sakana mangana lilik bia pa na nurnur. Ing bia tikai na ngan huo na tamapas laah sukun no lilona God. \v 13 No nianga ta God di ga pakat ie ga tange bia a mauho kana ta iakano pakana bung bia diet na taram. Ma ga kilam iakano pakana bung bia, \it “Katin.”\it* Ma iakano \it “Katin”\it* i kasar iakan ra pakana bung mah. Io kaik, na tahut bia muat na haragat harbasiane muat ta ira kaba bungbung, bia ira magingin sakena kabi habato lamus tikai nalamin ta muat ma na ut na patnau. \v 14 Muat na haragat harbasiane muat huo kanong dahat tika ma Krais. Tano pakana bung bia dahat ga sigar nurnur ta Krais, dahat ga tur dadas ta ira udahat nurnuruan. Ma na hanuat palai bia dahat tiktika haan ma Krais ing dahat tur dadas huo tuk taar bia dahat na maat. \v 15 Ing dahat tur dadas taar huo i haruat ma ira nianga ta God ing i tange hoken: \q1 “Bia muat hadade no ingane God katin, \q1 waak muat hadadas ira bala muat hoing ira hintubu muat diet ga hadadas ira bala diet ta kaike ra pakana bung diet ga patnau tagu.” \m \v 16 Io, ma sige diet ing diet ga hadade ma diet ga patnau ta God? Tutun sakit, bia diet at ing Moses ga lamus hasur diet merau Isip. \v 17 Ma God ga ngalngaluan taar ta sige ta ira ihat na sangahul na tinahon? Tutun sakit, diet mon ing diet ga pakile ira sakena ma diet ga maat kaia ra hanuo bia. \v 18 Ma God ga hasasalim uta sige, bia diet pa na sola tano uno sinangeh? Ga hasasalim huo uta diet at ing diet ga takmaluk tana. \v 19 Io kaik, dahat palai bia pa ga tale diet bia diet na sola kanong diet pa ga nurnur. \c 4 \p \v 1 Io kaik, na tahut bia dahat na manga harbalaurai timaan. God i te kukubus taar bia na tar iakan ra sinangeh ta dahat. Ma no kunubus i kis taar at huo. Kaik, na tahut bia dahat na manga harbalaurai timaan bia God kabi nes tupas tikai nalamin ta muat bia pai tale wara sinola tano uno sinangeh. \v 2 Dahat na harbalaurai timaan huo kanong di ga harpir nalamin ta dahat ma no tahut na hinhinawas hoing di ga gil mah ta diet ira hintubu dahat. Iesen iakano nianga pa ga harahut diet kanong diet ga hadade mon ma diet pa ga nurnur ine. \v 3 Ma sen dahat ing dahat te nurnur, dahat te sola ta iakano sinangeh hoing God gate tange tar hoken: \q1 “Iau ga ngalngaluan huo iau gaam hasasalim bia, \q1 ‘Diet pa nale sola tano nugu sinangeh.’” \m Ga tange huo iesen ira uno pinapalim gate pataam um mekaia tano hakhakisi tano ula hanuo. \v 4 Io, ma narako ta tiga katon tano nianga ta God di ga pakat ie, i tange bia, \it “Tano liman ma iruo na bung God ga sangeh sukun ira uno pinapalim.”\it* \v 5 Ma huo mah tiga mes na katon. I tange bia, \it “Diet pa nale sola tano nugu sinangeh.”\it* \v 6 Diet ing diet ga luena hadade iakano tahut na hinhinawas, diet pa ga sola tano sinangeh kanong diet ga takmaluk ta God. Iesen i palai bia ari a mes diet na sola tana. \v 7 Iakan i hanuat palai huo kanong God ga puo habaling tiga pakana bung wara sinola. Ma ga kilam ie bia \it “Katin”\it* aram narako ta ira pakpakat ta Dawit. Ma ga kilam ie huo namur sakit ta iakano pakana bung ing ga haianga ira hintubu dahat. Ma hoing at mon dahat te luena was tar, Dawit ga tange hoken: \q1 “Bia muat hadade no ingane God katin, \q1 waak muat hadadas ira bala muat.” \m \v 8 Bia ing Iosua gor tar ra sinangeh ta kaike ra hintubu dahat, God pa gor kilam habaling tiga mes na pakana bung namur wara sinola tano sinangeh. \v 9 Io kaik, a mon sinangeh kana wara uta ira matanaiabar ta God hoing no sinangeh ta God tano liman ma iruo na bung. \v 10 Io, ma sige tikai i sola tano sinangeh ta God, na sangeh mah ta ira uno pinapalim at hoing God ga sangeh ta ira uno pinapalim. \v 11 Io kaik, na tahut bia dahat na walar ma ra baso bia dahat na sola ta iakano sinangeh, bia tikai kabi mur no udiet magingin na takmaluk ma naga puko. \v 12 Ma na tahut bia dahat na walar huo kanong no nianga ta God i lilona ma i papalim. Ma i hoing tiga wise. Tiga wise na hinarubu nong i iaiaan ta ira iruo palpal bakut i tale bia na manga mamaang baas tikai ma na kutus ira harpasum na sur ma na paleng ira sur mah. Iesen no nianga ta God i manga iaiaan ta iakano mangana wise huo ma i tale bia na manga mamaang baas sakit uram narako tano burena no nilon ta tikai ma kaia tano tanuana mah. Ma i petlaar bia na kure ira mangana lilik ma ira mangana sinisip ta ira bala dahat. \v 13 Taie tiga linge ta ira linge God i te hakisi i tale bia na susuhai ra matmataan ta God. Ira linge bakut diet tamapalas ma diet kis palai ra matmataan tana. Ma aie nong dahat na haan tupas ie, ma na kure dahat. \s1 Jisas, aie nong i lamus dahat tupas God. \p \v 14 Io, ma audahat mon tiga tamat na ut na lamus tunotuno tupas God. I te haan laka hut uram ra mawe. Ma aie ne Jisas, no Nati God. Io kaik, na tahut bia dahat na tur dadas ta ira linge dahat te hinawas bia dahat nurnur taar ine. \v 15 Dahat na tur dadas huo kanong no udahat tamat na ut na lamus tunotuno tupas God i tale tun at bia na kilingane ira udahat tinirih ing i la hamalusne dahat wara punuko. Ma i tale bia na kilingane ira udahat tinirih huo kanong ira mangana harwalar ga haan tupas ie i haruat ma ira kaba harwalar i la hanan tupas dahat. Iesen aie at pa ga puko ta tiga magingin sakena. \v 16 Io kaik, na tahut bia dahat na haan tupas God ma ra balaraan. Ma aie nong i la tartar ra harmarsai ta dahat. Dahat na haan tupas ie huo waing naga marse dahat ma naga harahut bia mon dahat tano pakana bung bia dahat supi iakano harharahut. \c 5 \p \v 1 Ma ira tamat na ut na lamus tunotuno tupas God um, God i gilamis diet tikatikai mekaia nalamin ta ira tunotuno mon. Ma i tibe diet bia diet na haan tupas ie wara gaiena ira matanaiabar hoken: diet na tun hartabar tupas ie wara kapkap se ira magingin sakena ta ira matanaiabar. \v 2 Ma tiga tamat na ut na lamus tunotuno tupas God huo i tale bia na harahut ira matanaiabar ing diet pai palai tano tahut ma no sakena ma diet tamapas laah. Ma i tale bia na harahut diet hoing tiga matien na tunotuno kanong aie mah, i malus tana bia na puko ta ira sakena. \v 3 Io kaik, pa na tun ira hartabar tupas God wara kapkap se ira sakena ta ira matanaiabar sen mon. Taie. I supi bia na tun ra hartabar uta ira uno sakena mah. \v 4 Ma pai tale bia tikai na bul bia leh mon ie ta iakan ra tamat na pinapalim na lamus tunotuno tupas God. Taie. Na kap iakan ra mangana pinapalim ing God na tatau ie hoing ga tatau ne Aron mah huo. \v 5 Ma Krais mah pa ga bul no uno lilik at bia na kap iakan ra tamat na pinapalim na lamus tunotuno tupas God. Taie. God ga tange hoken tana, \q1 “No Natigu augu. \q1 Katin iau tange ra palai bia a Natigu ugu, ma no am Sus iau.” \m \v 6 Ma i tange huo mah tiga mes na katon hoken: \q1 “No num pinapalim na lamus tunotuno tupas iau na tur hatikai, \q1 haruat tano pinapalim na lamus tunotuno tupas iau ing Melkisedek ga gilgil.” \m \v 7 Ma ing Jisas ga lon taar kai tano ula hanuo ga gil ra sinasaring ma ra tamat na sunuah tupas God nong ga tale bia na harahut ie bia pa na haan taar tano minaat. Ga bul hanapui tano sinisip ta God, kaik God gaam taram ie. \v 8 A tutun bia a Nati God ie, iesen ga harausur balik wara tartaram God narako ta ira uno kaba ngunngutaan. \v 9 Kaik, bia God gate tagure tun at Jisas wara lamlamus tunotuno tupas ie, Jisas gom kap no kinkinis na harhalon hathatika taar ta diet ing diet taram ie. \v 10 Ma i tale bia na halon ira tunotuno huo kanong God ga tibe ie bia na hanuat tiga tamat na ut na lamus tunotuno tupas God, haruat ma no pinapalim na lamus tunotuno tupas God ing Melkisedek ga gil. \s1 Dahat kabi tamapas laah sukun God. \p \v 11 Iau sip bia ni tange ta haleng na linge baak ta kaiken. Iesen i dadas tagu wara hapalaine ta muat kanong ira linge muat hadade muat pai sangau hagasiaan. \v 12 Baak sakit um muat ga nurnur, kaik naga haruat ta muat bia muat na hausur ira mes. Iesen muat supi tar at baak tari tunotuno wara hausur muat ta ira nianga ta God muat ga huna harausur ine. Muat pai haruat wara kapkap ira dadas na nian. Taie. Muat susus at baak. \v 13 Ma ing bia tikai i susus baak, a nat na bulu ie, kaik pai namien no takodasuana harausur. \v 14 Iesen ira dadas na nian i haruat ta diet ing diet te patpatuan kanong diet te harausur ra taltalona pakana bung wara nesnes kilam ira tahut ma ira sakena. \c 6 \p \v 1 Io kaik um, i tahut bia dahat na haan hakakari taar ta ira tamat na harausur i haruat ta ira patpatuana tunotuno. Dahat na waak tar um ira linge dahat ga huna harausur ine. Kaike ra mangana linge no burena no harausur mon ing tikai na huna kap. Iesen waak dahat taptapukus baling tano burena no udahat harausur. Hokaiken, dahat pa na iangianga baal bia i tahut bia tikai na lilik pukus ta ira magingin i lamus ie taar tano minaat. Ma waak dahat ianga baal tano udahat nurnur tupas God. \v 2 Dahat pa na harausur baal ta ira baptais ma ira mangana salsalaap wara gamgamatien. Ma dahat pa na ianga baling mah tano magingin na bul limanari taar ta ira tunotuno. Ma huo mah, dahat pa na ianga baling tano tuntunut hut sukun ra minaat ma no pakana bung na gil harkurai nong pa nale pataam. Kaiken ira luena linge. \v 3 Iesen i tahut bia dahat na haan hakakari. Ma dahat na gil huo ing bia God na bale se dahat. \v 4 Na tahut bia dahat na haan taar ta ira mes na linge kanong pai tale bia da lamus pukus diet wara lilik pukus ing diet te tamapas laah sukun God. Ma iau ianga ta ira mangana tunotuno hoken: tiga pakaan menalua diet gate palai taar. Ma diet gate nam tar no hartabar meram ra mawe. Diet gate kakaap tano Halhaliana Tanuo. \v 5 Ma diet gate nam tar ira bilbilai tano nianga ta God. Ma diet gate kilingane a mon bilai na dadas ta iakano pakana bung ing na hanuat namur. \v 6 Diet ga ngan huo iesen diet ga tamapas laah sukun God! Pai tale bia da lamus pukus habaling diet kanong i hoing bia diet lau habaling no Nati God taar tano ula kabai ma diet gil hahirhir ie ra palai. \p \v 7 Iau ni tange tiga nianga harharuat wara hapalaine muat bia pai tale bia da lamus pukus ira matanaiabar huo bia diet na lilik pukus. Ma i hoken. No pise nong a haleng na bata i pukaan ie ma i hakubur ra nian ing na harahut diet ira ut na pinapalim tano pise, God i la haidane iakano pise. \v 8 Iesen no pise nong i hatahuat ira sakana pitoka mon pai harahut ta tiga linge. Taie. I manga hutet bia God na hapidanau ie ma namur na tun haliare um ie. \p \v 9 Iau tange huo ta muat ira nugu bilai na harwis iesen iau lik bia iau nunure timaan muat bia muat la gilgil ira bilai na linge balik, kaike ira mangana linge i haruat ta ira matanaiabar ing God i te halon um diet. \v 10 God pai la gilgil ira magingin ing pai takodas. Taie. Na lik kawase ira numuat tahut na pinapalim. Ing muat ga harahut ira uno matanaiabar tus ma ing muat tartar kaiken, kaiken i hamines bia muat sip God. Io, na lik kawase mah um kaiken ra pinapalim. \v 11 Muat la manga basbaso wara pinapalim huo. Iau sip bia muat na baso huo tuk taar tano hauhawatine ta ira numuat nilon waing muat naga hatur kawase tun at ira linge muat kiskis kawase ma ra nurnuruan meram naliu. \v 12 Ma iau pai sip bia muat na malmalungo. Taie. Na tahut bia muat na mur ira udiet mangana nilon ing diet ga nurnur ma diet ga bala maat, ma kaiken ra mangana tunotuno diet hatur kawase ira linge God i te kukubus taar ta diet urie. \s1 No kunubus ta God na tur dadas hatika. \p \v 13 Ma ing God ga kukubus taar ta Abraham, ga hasasalim wara hadadas no uno kunubus. Ga hasasalim balin tano hinsana at kanong taie ta tikai i tamat tana. \v 14 Ga tange bia, \it “Tutun sakit iau ni haidane ugu ma ni hatahuat haleng na bulumur taam.”\it* \v 15 Io, ma Abraham ga bala maat taar, kaik gaam hatur kawase ira linge God ga kukubus taar tana urie. \v 16 Ing tiga nong na hasasalim na kilam no hinsana tiga nong i tamat tana. Ma iakan ra sinsalim huo na hatutun no uno nianga, kaik ira hargor na pataam. \v 17 Huo mah, God ga sip bia na hapalaine timaan diet ing ga kukubus taar ta diet bia diet na nunure bia no uno lilik pa na kikios. Io kaik, ga hadadas no uno kunubus ma tiga sinsalim. \v 18 Ma kaiken um ra airuo linge pai tale bia dir na kikios. Ma bia God i kukubus bia i hasasalim pa na harabota. God ga gil hokaiken taar ta dahat ing dahat ga hilau tupas ie wara nilon. Ma ga gil huo waing dahat naga manga balaraan wara nanaho taar um ma ra nurnuruan uta ira linge God i te tagure tar uta dahat. \v 19 Ing dahat nanaho ma ra nurnuruan huo i haruat ma tiga haga na waga i palim dit ira udahat nilon. Io kaik, dahat pa na magile. Dahat na tur dadas. Ma no udahat nanahai ma ra nurnuruan i laka tano tamat na hala na lotu aram ra mawe taar tano halhaliana katon menamur tano maal i la balo bat tar ie. \v 20 Ma Jisas i te huna laka kaia wara gaie dahat ing ga kap ra kinkinis na tamat na ut na lamus tunotuno tupas God hathatika, haruat ma no pinapalim na lamus tunotuno tupas God ing Melkisedek ga gil. \c 7 \s1 Melkisedek ga tamat ta ira ut na lamus tunotuno tupas God ing diet tano huntunaan ta Lewi ma i lon hathatika. \p \v 1 Io, ma Melkisedek um, aie no tamat na lualua aras Salem. Ma a ut na lamus tunotuno ie tupas God nong i manga tamat sakit. Io, Abraham ga taptapukus baling mekaia tano rom ing ga paas hasur ira ihat na tamat na lualua kaia. Melkisedek ga harsomanei gaam haidanei. \v 2 Ma Abraham um ga tabar ne Melkisedek ma tikai ta ira sangsangahul na minsik bakut ing gate kap leh. Io, ma no luena kukuraina um tano hinsa Melkisedek aie hoken: “No Takodasiana Tamat na Lualua.” Ma iesen bia ga tamat na lualua me Salem, kaik no kukuraina tano hinsana aie hoken mah: “No Tamat na Lualua na Malum.”\f + \fr 7.2 \ft No kukuraina tano nianga ‘Salem’ bia ‘a malum’.\f* \v 3 Pa di ga tange ta linge utano ana sus ma na pawasine, ma huo mah ira hintubuno. Taie mah ta hinhinawas tano hathatahun bia no haphapataam tano uno nilon. Kaik i ngan hoing no Nati God huo. I te kap no kinkinis wara lamlamus tunotuno tupas God hathatika. \p \v 4 Muat na nes baak! A tamat na tunotuno sakit ie. No hintubu dahat balik um Abraham ga tar tikai ta ira sangsangahul na minsik tana ing ga kap leh kaia tano rom. \v 5 Io, ira harkurai ta Moses i harkurai taar ta ira bulumur ta Lewi ing diet kap ra kinkinis na ut na lamus tunotuno tupas God, bia diet na kap tikai ta ira sangsangahul na minsik mekaia hoira matanaiabar. Ma kaike ra matanaiabar um ira hinsaka diet. Ma tutun bia kaike ra hinsaka diet, diet ira bulumur mah ta Abraham, iesen diet kap tikai ta ira udiet sangsangahul na minsik. \v 6 Melkisedek pai bulumur tane Lewi ie, iesen ga kap leh tikai ta ira sangsangahul na minsik ta Abraham ma ga haidane Abraham. Ma Abraham um iakano tunotuno nong ga hatur kawase ira kunubus ta God. \v 7 Ma i manga palai bia nong i gil no haridaan i tamat ta dir ma nong i idanei. \v 8 Io, kaike ira ut na lamus tunotuno um tupas God, diet git kapkap leh tikai ta ira sangsangahul na minsik ta ira matanaiabar. Ma diet ira ut na lamus tunotuno tupas God, diet git matmaat. Ma Melkisedek um ga kap leh mah tikai ta ira sangsangahul ta ira minsik. Iesen i lon hathatika hoing no nianga ta God di ga pakat ie i tange. \v 9 I ngan hoing bia Lewi ga tar tikai ta ira sangsangahul na minsik taar ta Melkisedek ta iakano bung ing Abraham ga tabar Melkisedek huo. Iesen ira bulumur um ta Lewi ing diet la kapkap leh tikai ta ira sangsangahul mekaia ho ira matanaiabar. \v 10 Ma i tale bia da tange bia Lewi ga tabar Melkisedek huo kanong ing Melkisedek ga harsomane Abraham pa di ga kaha baak Lewi. Taie. I hoing bia Lewi iakana baak narako tano hintubuno ne Abraham. \s1 Jisas i kap no kinkinis na lamlamus tunotuno tupas God haruat ma ne Melkisedek. \p \v 11 No pinapalim na lamlamus tunotuno tupas God nong diet tano huntunaan ta Lewi diet ga gil, iakano pinapalim aie no suruno ta ira harkurai ta Moses ing God ga tar ta ira matanaiabar Israel. Ma hohe um ta diet ira ut na lamus tunotuno tupas God ing diet tano huntunaan ta Lewi? Ing bia diet gor petlaar wara habilai hasakitne ira matanaiabar, dahat pa gor supi habaling tiga mes na mangana ut na lamus tunotuno tupas God, tikai haruat ma Melkisedek. Iesen dahat supi ie kanong diet mekaia ho ne Aron pa ga haruat um. \v 12 Ma bia da kios ise ira tunotuno ing diet tale bia diet na kap no kinkinis na ut na lamus tunotuno tupas God, da supi mah bia da kios ise ira harkurai. \v 13 No nianga ta God di ga pakat ie i iangianga utano udahat Watong ing i tange kaiken ra linge. Iesen aie meram narakoman tiga mes na huntunaan. Ma taie tikai tano uno huntunaan pa gale kap iakano kinkinis na ut na lamus tunotuno tupas God. \v 14 I manga palai um bia a bulumur tane Iuda ie. Ma ing Moses ga iangianga uta diet ira ut na lamus tunotuno tupas God, pa ga tange tiga linge utano huntunaan ta Iuda. \p \v 15 Io, ma kaiken ra nugu nianga i hanuat palai tutun kanong tiga mes na ut na lamus tunotuno tupas God i te hanuat um. Ma aie nong dir haruat ma Melkisedek. \v 16 Ma pa ga kap iakan ra kinkinis na ut na lamus tunotuno tupas God kanong a bulumur ie ta tiga mangana huntunaan. Taie. Ga kap iakan ra kinkinis kanong i lon hathatika. \v 17 Ma iakan i palai kanong no nianga ta God di ga pakat ie i tange bia, \q1 “No num pinapalim na lamus tunotuno tupas iau na tur hatikai, \q1 haruat tano pinapalim na lamus tunotuno tupas iau ing Melkisedek ga gilgil.” \m \v 18 Ma di ga waak se ira luena harkurai kanong kaike ra harkurai pa gale dadas ma pa ga petlaar bia na harahut. \v 19 Iakan i palai kanong kaike ra harkurai pai petlaar wara habilai hasakitne ira matanaiabar. Ma pa ga tale bia tikai na nanaho ma ra nurnuruan pane kaike ra harkurai. Io kaik, God ga tar tiga mes na kunubus ta dahat nong i tale bia dahat na nanaho ma ra nurnuruan panei. I bilai ta kaike ra harkurai kanong i lamus dahat hutaten God. \v 20 Ma iakan ra kunubus i bilai mah ta kaike ra harkurai kanong God ga hadadas no uno nianga ma no uno sinsalim. God pa ga sasalim ing ira mes diet ga kap ira udiet kinkinis na ut na lamus tunotuno tupas ie. \v 21 Iesen Jisas ga kap no uno kinkinis na ut na lamus tunotuno tupas God ing God ga hasasalim hoken: \q1 “No Watong i te hasasalim, \q1 ma pa na kios no uno lilik. \q1 Augu tiga ut na lamus tunotuno tupas God hathatika.” \m \v 22 Io kaik, Jisas aie nong i hatutun iakan ra kunubus nong i bilai ta ira harkurai ta Moses. \p \v 23 Io, ma a halengin diet ira ut na lamus tunotuno tupas God kanong diet git matmaat, kaik pa ga tale diet bia diet na tur hathatika hoing ira ut na lamus tunotuno tupas ie. \v 24 Iesen Jisas i tur hathatika hoing tiga ut na lamus tunotuno tupas God kanong i lon hathatika. \v 25 Io kaik, i petlaar hathatikane bia na halon tun at diet ira tunotuno ing diet haan tupas God narako tano uno pinapalim. Ma i tale bia na halon diet huo kanong i lon hathatika waing naga saring God wara gaie diet. \p \v 26 Io kaik, Jisas, aie tiga tamat na ut na lamus tunotuno tupas God nong i banot tutun ira udahat sunupi. A halhalianai ma taie auno ta nironga bia ta bilinge. God i te bul hasisingen ie sukun ira ut na sakena. Ma i te bul haut ie aram ra mawe. \v 27 Pai haruat ma ira mes na ut na lamus tunotuno tupas God. Pai supi bia na tun ira hartabar tupas God ta ira kaba bungbung wara gaiena ira uno sakena baling at, ma namur um wara gaiena ira sakena audiet ira matanaiabar. Taie. Ga tar ra hartabar tupas God tiga pakaan mon ing ga tar habaling ie. Ma iakano hartabar i tur hathatika. \v 28 Ma ira harkurai ta Moses um i tibe ira tunotuno ing diet pai manga haruat ta iakan ra pinapalim, bia diet na kap no kinkinis na tamat na ut na lamus tunotuno tupas God. Iesen God ga tibe no Natine ma ra sinsalim bia na kap iakano kinkinis. Ma iakan ra sinsalim ga hanuat menamur ta ira harkurai ta Moses, gaam tibe no Natine nong God ga tagure timaan ie bia na haruat hathatika uta iakano pinapalim. \c 8 \s1 Jisas aie no ut na lamus tunotuno tupas God narakoman tano sigar kunubus nong i bilai tano luena kunubus. \p \v 1 No tamat na linge ta kaiken ra nianga iau tangtange aie hoken: audahat tiga mangana ut na lamus tunotuno tupas God nong gabe kap no tamat na kinkinis. Ma iakano kinkinis i kis taar tano kata na lumana Nong i Manga Tamat Sakit nong i la kis taar tano uno kinkinis na harkurai aram ra mawe. \v 2 Io, ma i la gilgil no uno pinapalim na lamus tunotuno tupas God kaia tano katon wara lotu aram ra mawe. Ma iakano no hala na lotu tutun ing God i la kis taar kaia. No Watong at ga hatur iakano hala, pataie bia ira tunotuno. \p \v 3 Io, ma ira harkurai ta Moses ga tibe diet bakut ira tamat na ut na lamus tunotuno tupas God bia diet na tar hartabar tupas ie. Io kaik, no udahat ut na lamus tunotuno tupas God, aie mah i manga supi bia na tar ta mangana hartabar tupas God. \v 4 Ing bia gor kis kai ra ula hanuo pai tale bia na kap no kinkinis na ut na lamus tunotuno tupas God, kanong ari at kana ing diet la harhartabar tupas God haruat ma ira harkurai ta Moses. \v 5 Diet gil ira udiet pinapalim narako tiga katon wara lotu nong a malalar mon ie utano katon tutun wara lotu aram ra mawe. Ga ngan mah huo tano pakana bung ta Moses. Ing Moses ga wara pakpakile no hala na lotu di ga wara gilgil ie ma ra maal, God ga tange tana bia, \it “Nu harbalaurai timaan bia nu pakile ira linge haruat tun at ing iau ga hamines taam aram ra uladih.”\it* \v 6 Iesen no pinapalim na lamus tunotuno tupas God nong Jisas i te hatur kawasei kaiken i bilai ta ira udiet ing diet ga papalim menalua, hoing mah no kunubus Jisas ga pakile nalamin ta God ma ira uno matanaiabar wara lamlamus diet tupas ie i bilai tano kunubus nong menalua. Ma no kunubus ta Jisas i bilai tano luena kunubus kanong ira linge God ga tange bia na gil narako ta iakano kunubus ta Jisas i bilai ta ira linge ing ira harkurai ta Moses ga tange bia na gil tano luena kunubus. \p \v 7 Bia ing no luena kunubus gor papalim timaan, God pa gor lik bia na kios isei ma no sigarine. \v 8 Iesen i palai bia pa ga papalim timaan kanong God ga nes bia ira matanaiabar diet sakena baak, kaik gaam tange hoken: \q1 “Nes baak! Iau no Watong, iau tange bia a pakana bung i wara hinanuat ing iau ni gil ra sigar kunubus ma dir ira iruo huntunaan Israel ma Iuda. \q1 \v 9 Iakan ra sigar kunubus pa na haruat ma no kunubus iau ga gil ie tika ma ira hintubu diet tano pakana bung iau ga lamus diet, \q1 iau gaam lua suur ta diet merau Isip. \q1 Iau no Watong, iau tange bia pa ni gil no sigar kunubus haruat ma no luena kanong diet pa ga taram no nugu luena kunubus. \q1 Io kaik, iau gaam haan talur diet. \q1 \v 10 Iau no Watong, iau tange bia no mangana kunubus iau ni gil ie ma no huntunaan Israel ta tiga pakana bung namur, aie hoken: \q1 Iau ni bul ira nugu harkurai ta ira udiet lilik. \q1 Ma kaike ra harkurai iau ni pakat kahe ta ira bala diet. \q1 Ta iakano pakana bung namur iau um no udiet God, ma nugu matanaiabar um diet. \q1 \v 11 Tikai pa na hausur no tahanuana bia no hinsakana hoken bia, \q1 ‘Na tahut bia nu nunure no Watong.’ \q1 Taie. Kanong warah, diet bakut diet na nunure iau, \q1 meras hoira maris tutun at tuk ta ira tamat na watong. \q1 \v 12 Diet na nunure iau kanong iau ni suge se ira udiet sakena ma ra harmarsai. \q1 Masa! Pa ni lik leh um ira udiet nironga.” \p \v 13 Io, ing God ga kilam no kunubus ta Jisas bia no sigarine, i palai bia ga nes kilam no luena kunubus bia a tuarenai, kaik da waak sei. Ma bia tiga linge i tuarena ma da waak sei, i palai bia hutet ma na panim laah. \c 9 \s1 Diet ga lotu hohe narako tano mangana hala na lotu kai tano ula hanuo. \p \v 1 Io, tano luena kunubus a mon harkurai wara kurkure bia ira matanaiabar diet na lotu tupas God hohe. Ma tiga katon mah kai tano ula hanuo bia da lotu tupas ie kaia. \v 2 Di ga hatur tiga hala na lotu di ga gil ie ma ra maal. Tano luena katon ta iakano hala, tiga kinkinis na lulungo tika ma no suuh na bul beret ma ira beret i halhaal wara hartabar tupas God. Ma di ga kilam iakano ra katon bia no Halhaliana Subaan. \v 3 Ma namur tano airuo na balo na maal tiga katon. Ma di ga kilam ie bia no Halhaliana Subaan Sakit. \v 4 Ma narako tana no suuh di ga gil ie ma ra gol nong di tuntun ira kabus i sangsangin kala mismisien tana. Ma kaia mah no linge na bulbul no kunubus ta God nong di ga gil ie ma ra gol. Ma ari a linge aram narako tano linge na bulbul no kunubus ta God. Tikai, no gingop di ga gil ie ma ra gol, ma a mana kana narako tano gingop. Ma no buko ta Aron nong ga kuburuan ga kis kaia narakoman mah tika ma ira iruo pala haat God gate pakat ira harkurai tano kunubus kaia. \v 5 Ma meram naliu tano banbanus tano linge na bulbul no kunubus ta God, airuo tamat na mangana angelo ing dir la kiskis tika ma God hathatika. Ma dir ga tur burung iakano banbanus ing God i la kapkap se ira sakana magingin kaia ma no uno harmarsai. Io, ma sen pai tale bia ni manga ianga uta kaiken ra mangana linge kaiken. \p \v 6 Di ga bul timaan kaike ra linge huo narako. Ma ira ut na lamus tunotuno tupas God diet git laklaka ta iakano luena katon wara gilgil ira udiet pinapalim. \v 7 Iesen no tamat na ut na lamus tunotuno tupas God sen mon na laka tano katon nong i kis manamur ta iakano luena katon. Ma ga tale bia na laka kaia tiga bung mon tiga kidilona tinahon. Ma pa git laka ing bia pai kap ta de. Ma git hartabar tupas God ma kaike ra de wara gaiena ira uno sakena at ma wara gaie diet ira matanaiabar mah ing diet ga gil ira sakena ing pa diet ga palai urie. \v 8 Meram narako ta kaiken ra linge no Halhaliana Tanuo i hamines bia no ngaas wara hinaan laka tano Halhaliana Subaan Sakit pai tapapos baak ing bia iakano luena katon tano hala na lotu i kis taar baak. \v 9 Ma kaike ra linge a malalar uta iakan ra pakana bung katin. Kaike ra linge i hamines bia kaike ra hartabar di ga tun tupas God pa ga tale bia na habilai hasakitne aram narako ta ira matanaiabar ing diet ga kap hawaat kaike ra hartabar. Taie. Diet ga kilingane bia a mon sakena baak narakoman ta diet. \v 10 Kaike ra hartabar pa ga tale wara hagamgamatien tun at ira matanaiabar kanong diet ing diet ga kap hawaat kaike ra hartabar diet ga murmur ira mangana harkurai uta ira nian ma ira minom mon ma ira matahu salsalaap wara gamgamatien. Kaike ra harkurai i haruat ta ira palatamai dahat mon. Ma ga tur dadas taar tuk tano pakana bung mon bia ira linge i hanuat sigarien. \s1 No de Krais i haruat wara hatutun no sigar kunubus. \p \v 11 Io, ma sen ing Krais ga hanuat ma ga kap no uno kinkinis na ut na lamus tunotuno tupas God, ga hatahuat ira bilai na linge ing diet kis taar kaiken. Ga haan laka tano mangana hala na lotu nong i bilai ma i tamat ta nong menalua. Ma iakan ra hala na lotu, ira tunotuno diet pa ga gil ie. Io kaik, i palai bia pai tiga linge ie mekai ta iakan ra ula hanuo. \v 12 Krais pa ga kap hawaat ra de na me bia a de na bulumakau wara hinaan laka tano Halhaliana Subaan Sakit. Taie. Ga kap hawaat no dena at wara hinaan laka kaia kanong gate kul halangalanga ise dahat. Ga laka tiga pakaan sen mon. Ma iakano hinaan laka i haruat. Pa na laka baling um. \v 13 Di git sapsapur ira tunotuno ma ira de na me ma ira de na tumatena bulumakau. Ma di git tun tiga mangana pes na bulumakau ma di git dolowane ira tahuna iaah tana tika ma ra taah ma di git sapur ira matanaiabar mah me. Di git sapur diet ing diet ga gil ra sakena kaik diet ga kis sisingen ta God narako ta ira udiet bilinge. Ing di ga sapur diet huo di ga hagamgamatien diet tupas God. Iesen pa di ga hagamgamatien diet uram narako tun at. \v 14 Iakan i tutun, kaik i tutun sakit bia no dene Krais na hagamgamatien tun at dahat. Io kaik, dahat kilingane bia kaike ra magingin sakena ing diet lamus tar dahat tano minaat, diet te panim laah. Krais ga tale bia na hagamgamatien tun at dahat kanong ga tar no uno nilon tupas God hoing tiga hartabar ma pataie ta sakena tana. Ma ga papalim huo ma no dadas tano Halhaliana Tanuo. Ga hagamgamatien dahat huo waing dahat naga taram tano lilona God. \p \v 15 Krais at iakanong ga pakile no sigar kunubus nalamin ta God ma ira uno matanaiabar waing diet ing God gate tatau diet, diet na hatur kawase ira haridaan ing God ga tange bia na tar ta diet. Ma kaike ra haridaan na kis hathatika. Ma Krais i tale bia na pakile iakan ra sigar kunubus kanong no uno minaat a harkul ie wara halangalanga ise diet sukun ira udiet sakena diet ga gil ra hena no luena kunubus. \p \v 16 Ing bia tiga kunubus wara rumahal i kis taar, pai tale bia tikai na rumahal ta ira minsik haruat mei ing bia pa na huna hinawas palai bia no tunotuno nong ga gil iakano kunubus i te maat. \v 17 Pai tale bia na rumahal nalua tano tunotuno pai maat baak kanong tiga kunubus wara rumahal pa na tutun tuk taar bia no tunotuno i te maat. Pa na tutun ing no tunotuno nong ga gil ie i lon baak. \v 18 No luena kunubus a mangana kunubus mah ie huo, kaik pa di ga hatutun bia mon ie. Taie. Di ga hatutun ie ma ra de mah hoken. \v 19 Moses ga hinawase ira matanaiabar uta ira harkurai gaam kap ra dena ira tumatena bulumakau ma ira me ma ga dolowane tikane ma ra taah. Io, ga kubus ra dardarana hina sipsip tiga mangana sila daha di kilam ie bia hisop, gaam hasuguh ie ta ira de ma ga sapur ira pakpakat ta ira harkurai ma ira matanaiabar mah. \v 20 Ma Moses ga tange ta diet ira matanaiabar bia, \it “Kaiken ra de i hatutun no kunubus nong God i te tange bia muat na taram ie.”\it* \v 21 Hoing at mon mah Moses ga sapur no hala na lotu di ga gil ie ma ra maal. Ma ga sapur mah ira linge di ga papalim me kaia wara lotu. \v 22 Ma no suruno ta kaiken ra nianga, aie hoken: ira harkurai ta Moses i tange bia da hagamgamatien ra haleng na linge ma ra de, i hoing bia hutet bia ira linge bakut. Io, ma ing bia taie ta minaat, taie ta liklik luban se ira magingin sakena. \p \v 23 Io kaik, di ga supi bia diet na hagamgamatien huo kaike ra linge. Iesen kaike ra linge a malalar mon tano katon tutun wara lotu aram ra mawe. Ma ira dena kaike ra wawaguai di ga kut bing pai haruat wara hagamgamatien iakano katon aram ra mawe. Taie. Iakano katon i supi tiga mangana hartabar nong i bilai ta kaike ra hartabar di ga kut bing. \v 24 Ma iakan i palai kanong Krais ga laka aram ra mawe at. Pa ga laka tiga katon wara lotu ing ira tunotuno diet ga gil. Taie. Iakano katon a malalar mon tano katon tutun wara lotu aram ra mawe. Io, ga laka aram at ra mawe bia na tur ra matmataan ta God kaiken wara gaie dahat. \v 25 Ma pa ga laka mah aram ra mawe bia na tar no uno nilon hoing tiga hartabar tupas God ra haleng na pakaan. Krais pa ga gil haruat ma no tamat na ut na lamus tunotuno tupas God ta diet ira Iudeia. Taie. Iakano tamat na ut na lamus tunotuno tupas God git laklaka uram narako tano Halhaliana Subaan Sakit, tiga bung mon ta ira tintinahon. Iesen iakanong git laklaka ma ra dena wawaguai, taie bia a dena at. \v 26 Ing bia Krais gor gil huo gor supi bia na maat ra haleng na pakaan mekarawa laah tano hakhakisi tano ula hanuo. Iesen pa ga gil huo. Taie. Gate hanuat kaiken um tano hauhawatine ta ira pakana bung bia na tar no uno nilon hoing tiga hartabar tupas God wara kapkap se ira magingin sakena. Ga hanuat tiga pakaan mon. Ma i haruat. Pai supi bia na hanuat huo baling. \v 27 Io, ma God i te tibe tar ta ira tunotuno bia diet bakut diet na maat tiga pakaan mon. Namur um, diet na tur ra harkurai. \v 28 Krais mah ga ngan huo. Ga maat tiga pakaan mon hoing tiga hartabar tupas God wara puspusak ra harpidanau ta ira magingin sakena audiet ra halengin. Iesen tano uno airuo na hinanuat pa na pusak um ira harpidanau huo. Taie. Na hanuat bia na halon diet ing diet la kiskis kawasei. \c 10 \s1 No kapawena hartabar ta Krais i tur dadas hathatika. \p \v 1 Ira harkurai ta Moses a malalar mon ta ira bilai na linge ing na hanuat. Pai kaike ra linge tutun. Ma haruat ta ira harkurai ta Moses di la tuntun haitne ta ira tintinahon ira hartabar tupas God. Io kaik, kaike ra mangana hartabar huo ta ira harkurai ta Moses pai tale bia na gil habilai hasakitne ira matanaiabar ing diet haan hutaten God wara lalotu tupas ie. \v 2 Ing bia kaike ra hartabar gor tale wara gilgil habilai hasakitne kaike ra matanaiabar sukun ira udiet sakena, diet pa gor kilingane bia a mon nironga baak kana ho diet ma diet naga hatakumutne wara hartabar. \v 3 Iesen kaike ra hartabar i halilik diet ta ira tintinahon tikatikai bia ira udiet nironga baak kana. \v 4 I halilik diet huo kanong ira dena tumatena bulumakau ma ira dena me pai haruat wara kapkap se ira nironga. \p \v 5 Io kaik, ing Krais ga hanuat kai ra ula hanuo, ga tange ta God bia, \q1 “Pau ga sip bia da tun ira hartabar tupas ugu. \q1 Iesen u ga tagure no palatamaigu. \q1 \v 6 Ira hartabar bia da tun ira kidilona wawaguai bakut, ma ira mes na mangana hartabar di ga tun uta ira magingin sakena, pau ga kanakana urie. \q1 \v 7 Io, ma iau ga tange bia, ‘Nugu God, iau um ken, wara gilgil haruatne no num sinisip. \q1 Di ga pakat hokaiken utagu kaia ta ira num pakpakat.’” \m \v 8 Io, ga luena tange bia, \it “Pau ga sip bia da tun ira hartabar tupas ugu. Ma pau ga sip ira hartabar bia da tun ira kidilona wawaguai bakut bia ira mes na mangana hartabar di ga tun uta ira magingin sakena. Ma pau ga kanakana mah uta kaiken ra hartabar.”\it* A tutun bia di ga tun kaike ra hartabar haruat ma ira harkurai ta Moses, iesen Krais ga tange at huo. \v 9 Io, namur um ga tange bia, \it “Nugu God, iau um ken, wara gilgil haruatne no num sinisip.”\it* Io kaik i palai bia God ga kap se ira luena hartabar bia na bul kuas diet ma no hartabar ta Krais. \v 10 Jisas Krais ga pakile haruatne no sinisip ta God, kaik dahat bakut dahat gi gamgamatien sukun ira udahat sakena tano hartabar Krais ga gil ie ma no palatamaine at. Ga tar no palatamaine tiga pakaan mon ma i haruat. Pa na tar habaling um ie. \p \v 11 Ira ut na lamus tunotuno tupas God ta diet ira Iudeia, diet la tur taar tano udiet pinapalim na lotu ta ira kaba bungbung. Diet la tuntun haitne kaike ra mangana hartabar at tupas God. Ma kaike ra hartabar pa nale tale tun at bia na kap se ira sakena. \v 12 Iesen Krais balik ga tar tiga kapawena hartabar mon uta ira sakena. Ma no uno hartabar i tur dadas hathatika. Ga gil huo gaam a kis tano tamat na kinkinis ra kata na lima God. \v 13 Ma i la kiskis nanaho kaia tuk taar bia \it God na bul hasur ira uno hiruo napu hoing tiga linge na bul kakine.\it* \v 14 Ma i la kiskis kaia kanong ga gil habilai hasakitne diet ma no uno kapawena hartabar mon. Ga gil huo ta diet ing i bul hasisingen diet bia diet na halhaal sukun ira udiet sakena. Ma diet na bilai harsakit huo hathatika. \p \v 15 Io, ma no Halhaliana Tanuo mah i suro haut iakan taar ta dahat. I luena tange bia, \q1 \v 16 “Iau no Watong, iau tange bia no mangana kunubus iau ni gil ie ma diet ta tiga pakana bung namur, aie hoken: \q1 Iau ni bul ira nugu harkurai ta ira bala diet. \q1 Ma kaike ra harkurai iau ni pakat kahe ta ira udiet lilik.” \m \v 17 Namur um i tange bia, \q1 “Iau pa ni lik leh ira udiet magingin sakena ma ira udiet patnau tagu.” \m \v 18 Io kaik, pa da supi habaling tiga hartabar wara kapkap se ira magingin sakena kanong God i te lik luban se kaiken ra sakena. \s1 Dahat na tur dadas ta ira udahat nurnuruan nalamin ta ira ngunngutaan. \p \v 19 Io kaik, bar hinsakagu ta Krais, dahat balaraan wara hinaan laka tano Halhaliana Subaan Sakit tano de Jisas tano uno minaat. \v 20 No uno minaat ga papos tiga sigar ngaas wara laklaka ta iakano Halhaliana Subaan Sakit. I hoing bia dahat te laka harsakit tano balo na maal narako tano katon na lotu. Ma sen iakano balo na maal, aie no palatamaine Jisas no lilona ngaas. \v 21 Ma tiga mes na linge mah. Audahat tiga tamat na ut na lamus tunotuno tupas God nong i papalim wara gaiena no huntunaan ta God. \v 22 Kaiken ra linge i te hanuat um, kaik i tahut bia dahat na haan hutaten God ma ra tutun na bala dahat. Waak dahat burut. Dahat na haan hutet tana ma ra nurnuruan. Dahat pa na kilingane bia ira udahat nironga baak kana kanong i te sapur ira bala dahat wara gisgis ise kaike ra nironga. Dahat na haan hutet tana hoing ira gamgamatien na matanaiabar diet te sisiu tano madarasuana taah. \v 23 Na tahut bia dahat na tur dadas ta ira linge dahat te hinawas bia dahat nurnur taar ine. Waak dahat tur galagola ta ira linge dahat nanaho ma ra nurnuruan urie, kanong God na gil haruatne ira uno nianga ga kukubus taar ta dahat. \v 24 Na tahut bia dahat na lilik timaan bia dahat na haragat hargilasane dahat hohe wara hamhamines ira udahat harmarsai ma wara gilgil ira bilai na harharahut. \v 25 Waak dahat hatakumutne no udahat magingin wara kis hulungai. Ari diet malmalungo wara kis hulungai iesen waak dahat gil huo. Dahat na haragat hargilasane dahat. Ma dahat na manga baso wara gilgil huo kanong dahat nes kilam bia no pakana bung tano Watong i te wara hinanuat um. \p \v 26 I tahut bia dahat na lon huo kanong taie baling um tiga mangana hartabar wara kapkap se ira sakena ing bia dahat te palai um ta ira tutun God i te hapuasne ta dahat, ma sen dahat bul ira udahat sinisip wara gilgil haitne ira sakena. \v 27 Dahat na kis kawasei ma ra ramramin iakano ra harkurai nong na hanuat. Ta iakano harkurai, no but na iaah na tun haliare ira suk ane God. \v 28 Bia airuo bia aitul a tunotuno dal ga tung tikai bia i patnau ta ira harkurai ta Moses, di ga bu bing ie, ma pa di ga marsei. \v 29 Ing bia ga ngan huo ta diet tano hena harkurai ta Moses, a tamat na harpidanau sakit na karat tikai bilang nong i malentakuane no Nati God ma i tange hagahe no Halhaliana Tanuo nong i tar harmarsai, ma i lik bia a bilingana linge mon no de utano kunubus nong ga bul hasisingen ie bia naga halhaal sukun ira uno sakena. \v 30 I palai bia na ngan huo kanong dahat nunure tar God nong ga tange bia, \it “Iau nong iau ni balu ira matanaiabar uta ira udiet sakena. Iau ni hapidanau diet haruat ma ira udiet gingilaan.”\it* Ma ga tange habaling bia, \it “Iau no Watong, iau ni kure ira nugu matanaiabar.”\it* \v 31 Ing bia tikai na kis huo tano limana no lilona God, na ramramin sakit kanong na hiruo sakasaka. \p \v 32 I tahut bia muat na lik leh ira pakana bung menalua bia God gate hapalaine tar muat. Ta iakano pakana bung muat ga tur dadas narako ta ira tamat na ngunngutaan ing ga manga ubal muat. \v 33 Ari a pakaan di ga tange hagahe muat ma di ga helar ta muat ra matmataan gar na haruat. Ma ari a mes na pakaan muat ga tur tika ma diet ing di ga helar ta diet huo. \v 34 Muat ga marse diet, muat gaam harahut diet ing di ga halaka diet tano hala na harpidanau. Ma ing ari di ga ras leh ira numuat linge, muat ga waak tar diet ma ra gungunuama kanong muat ga nunure bia muat tinane ira linge i bilai ta kaike ra linge di ga ras leh ma na kis hatika. \p \v 35 Io kaik, waak muat hamalum se no numuat tuntunur na balaraan kanong God na hawatong muat ing muat tur na balaraan huo. \v 36 Na tahut bia muat na tur dadas bia muat na tale wara murmur no sinisip ta God, kaik muat naga hatur kawase ing ga kukubus taar ta muat urie. \v 37 A tutun. Dahin um, \q1 “Ma nong i wara hinanuat, na hanuat. Pa na halis. \q1 \v 38 Iesen no nugu ut na takodas na lon tano uno nurnuruan. \q1 Ma ing bia na hesuo pas iau, iau pa ni kanakana utana.” \m \v 39 Iesen dahat pai hokaike ra mangana matanaiabar ing diet hesuo pas God ma diet hiruo sakasaka. Taie. Dahat ira mangana matanaiabar ing dahat nurnur, kaik dahat na lon. \c 11 \s1 Diet ira ut na nurnuruan diet ga lon hohe. \p \v 1 A mangana linge sa nora nurnuruan? Aie hoken. Ing tiga nong i nurnur, i nunure tun tar bia na hatur kawase ira linge i nanaho urie. Ma iakano tunotuno i manga palai taar mah bia kaiken ra linge i tutun ma sen bia pai ga nes baak. \v 2 Ira tunotuno menalua diet ga nurnur huo, kaik God gaam hinawas palai bia a bilai diet. \v 3 Dahat nurnur, kaik dahat gi palai bia God ga hakisi ira matahu linge bakut ma no uno nianga. Io kaik, i palai bia God ga papalim ma iakano pai tale bia dahat na nes wara hakhakisi ira linge dahat la nesnes. \p \v 4 Io, ma Abel ga nurnur, kaik gaam tabar God ma no hartabar i bilai ta nong ta Kain. Ma God ga hinawas palai bia i bilai ira uno hartabar, kaik Abel ga hatur kawase ra hinhinawas bia a takodasiana tunotunoi, kanong ga nurnur. A tutun bia Abel gate maat, iesen no uno nurnuruan kana i hauhausur baak dahat. \p \v 5 Io, ma Enok ga nurnur, kaik God gaam kap haut leh ie sukun iakan ra nilon ma pa gale maat. Pa ga tale bia tikai na nes leh ie kanong God gate kap haut leh ie. Menalua ta ing God ga kap haut leh ie, ga hinawas palai bia a bilai na tunotuno ie nong ga hakanakana God. Io kaik, God gaam kap haut leh um ie. \v 6 Io, ma ing bia tikai pai nurnur, pai tale bia na hakanakana God, kanong ira tunotuno diet supi ra nurnuruan. Io kaik, sige tikai i wara hinahaan tupas God i tahut bia na nurnur bia no udahat God kana, ma bia i la hakanakana diet ma ra kunkulaan ing diet sisilih utana. \p \v 7 Io, ma God ga hakatom Noa uta ira linge pa di ga nes baak. Noa ga nurnur, kaik gaam ru God ma ga pakile tiga mon wara halhalon no uno hatatamaan. No uno pinapalim ma ra nurnuruan ga hapuasne bia ira matanaiabar tano ula hanuo diet te sakena um. Ma God ga haut bia Noa i takodas kanong gate nurnur. \p \v 8 Io, ma God ga tatau Abraham bia na haan ukaia tiga katon nong God na tabar ie mei namur. Abraham ga nurnur, kaik gaam taram. A tutun bia pa ga nunure bia i hanahaan uhe, iesen ga haan at mon. \v 9 Ga nurnur, kaik gaam kiskis kaia tano hanuo bia God ga kukubus bia na tar ie tana. Ga kiskis kaia hoing tiga wasire i la kiskis tano hanuo pai unoi. Ga kis ta ira mangana palpalih. A tutun bia God ga kukubus taar ta Aisak ma Iakop mah bia na tabar dir ma iakano hanuo at, iesen dir ga lon mah huo ta kaike ra palpalih. \v 10 Abraham ga lon huo kanong ga kis kawase no pise na hala nong na tur lawas ma pa na panim laah. Ma iakano pise na hala nong God ga bul no uno lilik utana bia na pakilei hohe ma ga pakile at mah ie huo. \v 11 Abraham ga nurnur, kaik God gaam bale tar ie bia na hatahuat tiga bulu, ma a linge bia be gate patuana um ma Sara mah gate hinkaho. God ga bale tar ie huo kanong Abraham ga so no uno lilik tana bia na gil haruat ta ing ga kukubus taar tana huo. \v 12 Io kaik, a haleng sakit ira bulumur diet ga tahuat ta iakano ra tunaan, ma iakano tunaan, no uno dadas wara gilgil huo gate pataam um hoing ira minaat. Ma kaike ira uno bulumur diet haleng sakit hoing ira tiding aram ra mawe. Ma pai tale bia tikai na was petlaar diet hoing tikai pai tale mah bia na was ira wana tano wasasar. \p \v 13 Kaike ra tunotuno bakut diet ga nurnur tuk taar bia diet ga maat. Diet pa ga hatur kawase ira linge God ga kukubus taar ta diet urie. Taie. Diet ga nes kilam bia kaike ra linge i manga tapaka baak. Ma diet ga kanakana pane kaike ra linge bia na hanuat um namur. Diet ga hinawas palai bia a wasire mon diet ta iakan ra ula hanuo ma pai udiet taman tutun ie. \v 14 Ing tari a matanaiabar diet tange ta linge huo, i hamines bia diet sisilih ta tiga hanuo wara udiet at. \v 15 Diet pa ga lilik uta iakano hanuo diet ga tut laah mekaia. Ing bia diet gor lilik huo diet gor tale bia diet na tapukus baal. \v 16 Iesen bia taie. Diet ga sip bia diet na haan taar tiga hanuo nong i bilai ta iakanong diet ga tut laah mekaia. Diet ga sip no hanuo aram ra mawe. Io kaik, God pa ga hirhir bia diet na tange bia no udiet God ie kanong i te tagure tar tiga pise na hala wara udiet. \v 17-18 Abraham ga nurnur, kaik gaam tar Aisak hoing tiga hartabar di la tuntun tupas God ta iakano bung God ga walar ie huo. Abraham, aie nong God ga gil no uno kunubus taar tana. Iesen aie at nong ga wara kutkut bing no uno bulukasa hoing tiga hartabar tupas God. Iesen God gate tange tana bia, \it “Ira num bulumur diet na tahuat tane Aisak at.”\it* \v 19 Abraham ga lik bia God i tale bia na hatut ira minaat. Ma ing Abraham ga hatur kawase habaling Aisak, i hoing bia ga kap leh ie sukun ra minaat. \p \v 20 Io, ma Aisak ga nurnur, kaik gaam haidane Iakop ma ne Esau uta ira linge ing na hanuat namur. \p \v 21 Io, ma Iakop ga wara minaat. Ga nurnur, kaik gaam haidane dir ira iruo bulu ta Iosep. Ga suator tano uno buko gaam lotu tupas God. \p \v 22 Io, ma hutet bia Iosep na maat. Ga nurnur, kaik gaam tange ta diet ira Israel bia i tutun bia diet na haan sukun Isip. Ma ga hinawase diet bia diet na gil hohe ta ira suruno ing na maat. \p \v 23 Io, ma no pawasine Moses ma no ana sus, dir ga nurnur, kaik dir gaam suhei aitul a teka namur ta ing di ga kahai. Dir ga nes kilam ie bia a melmel na bulu ie ma pai haruat ma ira mes. Ma dir pa ga burte mah no harkurai tano tamat na lualua kaia Isip, kaik dir gaam suhei. \p \v 24 Io, ma Moses ga nurnur, kaik ing ga tamat um ga malok bia da tange bia a natinei no hinasik tano tamat na lualua kaia Isip. \v 25 Ga sip bia na kilingane ra ngunngutaan tika ma ira matanaiabar gar ta God ma pataie bia na bale leh ira magingin sakena bia na hakanakana ie ra kumkumina pakana bung mon. \v 26 Moses ga kilingane ra dadas na kinkinis wara gaiena no Mesaia ma ga lik bia iakano mangana kinkinis i manga bilai ta ira kinkinis na watong kaia Isip. Ma ga lilik huo kanong ga sip bia na kap no uno kunkulaan nong na hanuat namur. \v 27 Ga nurnur, kaik gaam haan sukun Isip. Pa ga burte no ngalngaluan tano tamat na lualua mekaia. Taie. Ga tur dadas kanong i ngan hoing bia gate nes God nong pa di la nesnes ie. \v 28 Ga nurnur, kaik gaam taram God hoken: ga gil no Nian na Hinahaan Sakit ma ga tange ta ira matanaiabar bia diet na sapur ira matanangas ma ra de. Ma ga gil huo waing no angelo nong ga wara bingbing ira luena nat na bulu pa na hagahe ira Israel. \p \v 29 Io, ma ira matanaiabar na Israel diet ga nurnur, kaik diet gaam balos no Tes Dardaraan, hoing bia tiga mamasina katon ie. Ing ira Isip diet ga walar huo, diet ga konga um. \v 30 Ira matanaiabar diet ga nurnur, kaik ira balo tano pise na hala Ieriko ga tamadure sakasaka namur ta ing diet gate haan luhutanei ra liman ma iruo na bung. \v 31 Rahap no ut na hilawa ga nurnur, kaik pa di gaam bu bing ie tika ma diet ira patnau, kanong ga bale halaka ira ut na munmunua. \p \v 32 Iau ni tange habaling um ra sa? No pakana bung pai talona bia ni hinawase muat utane Gidion, Barak, Samison, Iepita, Dawit, Samuel, ma ira tangesot mah. \v 33 Kaike ra tunotuno diet ga nurnur, kaik diet gaam umri laar leh ira matanaiabar ta ira mes na hanuo. Diet ga gil ira magingin takodas. Diet ga hatur kawase ira linge ta ari a kunubus God ga gil tar ta diet. Diet pa ga hiruo ta ira ha diet ira laion. \v 34 Diet pa ga hiruo tano dadas na iaah. Diet pa ga hiruo ta ira wise na hinarubu. Diet pa ga dadas ma sen diet ga kap ra dadas. Diet ga harubu dadas, diet gaam paas hasur ira haleng na umri ta ira mes na tamtaman. \v 35 Airuo hahin dir ga hatur kawase habaling ira udir bulu sukun ra minaat. Ari a mes na tunotuno diet ga malok bia da halangalanga ise diet, kaik diet gaam maat ta ira hinelar ing ga haan tupas diet. Diet ga sip huo waing diet naga tut hut sukun ra minaat. Diet ga nurnur bia iakanong i bilai tano nilon kai napu. \v 36 Ari di ga kukutur ta diet ma di ga dangat mah diet. Ari a mes di ga kubus kawase diet ma ra dadas na winwisaan ma di ga halaka diet tano hala na harpidanau. \v 37 Di ga gulum ari ma ra haat ma tari di ga kato kutus diet. Ma ari a mes di ga kato bing diet ma ra wise na hinarubu. Diet ga maris. Diet ga sigam mon ira pala sipsip ma ira pala me. Di ga hangungut diet ma di ga helar ta diet. \v 38 Ira matanaiabar tano ula hanuo diet pai haruat ma kaiken ra tunotuno. Taie. Kaiken ra tunotuno diet manga bilai sakit ta ira matanaiabar tano ula hanuo. Diet ga haan hurbit ta ira hanuo bia ma ira uladih. Diet ga lon ta ira matana haat ma ta ira lulur. \v 39-40 Diet ga nurnur, kaik God gaam hinawas palai uta diet bakut bia a bilai diet. Iesen taie ta tikai ta diet ga hatur kawase ing God ga kukubus taar ta diet urie, kanong God gate tagure tar tiga ngaas uta dahat nong i bilai ta nong menalua. God pa ga sip bia na habilai hasakitne diet sen mon talur dahat, kaik gaam tagure iakano ngaas waing naga habilai hasakitne diet ma dahat mah. \c 12 \s1 God i la haphapidanau ira natine bakut wara hausur diet. \p \v 1 Io, ma i hoing bia dahat hilau ra harkoskos ta ira udahat nilon. Ma diet kaike ra matanaiabar ing iau te hinawas taar um ta diet, diet kis luhutane dahat ma diet la ititame dahat. Io kaik, na tahut bia dahat na kap se ira mangana linge i la palpalim kawase dahat bia dahat na hilau timaan. Ma dahat na kutus ise ira magingin sakena ing i la wis kawase tar dahat. Dahat na hilau harkoskos ma ra baso ta iakano harkoskos ta ira udahat nilon. Waak dahat malmalungo ta dahin. \v 2 Ma ing dahat hilau harkoskos huo, i tahut bia dahat na mate dit Jisas nong ga lulua haan ta dahat tano magingin na nurnur, aie nong i hatutun ira udahat nurnuruan mah. Pa ga haan talur no uno hiniruo tano ula kabai. Ga nunure bia a linge na hirhir bia tikai na hiruo huo, ma sen pa ga manga lilik utana kanong ga sip bia na kap no gungunuama nong i taguro taar wara uno. Io, ga hiruo huo gaam a kis taar tano palpal na kata tano tamat na kinkinis na harkurai ta God. \p \v 3 Muat na lilik timaan ta ira tinirih ta Jisas ing ira ut na sakena diet ga manga malentakuanei. Muat na lilik timaan tana bia muat kabi malmalungo talur no numuat hinilau na harkoskos. \v 4 I tutun bia ira ut na sakena diet te manga walar wara lamlamus muat tano sakana ngaas, ma i hoing bia muat harubu ma diet wara turtur bat diet. Iesen taie tari nalamin ta muat i te hiruo baak narakoman ta iakano hinarubu. \v 5 Ma i nanaas bia muat te lik luban se iakano nianga ta God ing ga wara haragat muat mei kanong a natine muat. Ma ga tange hoken: \q1 “Natigu, nu lilik timaan ing no Watong i hapidanau ugu wara hausur ugu, \q1 ma waak u malamalas talur ie ing i pir ugu ta ira num sakena. \q1 \v 6 Kanong warah, no Watong i la haphapidanau diet ing i sip diet, \q1 ma i la paspasar diet bakut ing i halon hapatangen diet.” \p \v 7 I tahut bia muat na tur dadas ta ira tinirih kanong God i haphapidanau muat hoing ira natine wara hausur muat. Muat na tur dadas huo kanong muat ngan hoing ira nat na bulu kai napu. Diet bakut diet la kapkap ra harpidanau ta ira adiet sus. \v 8 God i la haphapidanau ira natine bakut, ma ing bia pai hapidanau ugu, i hamines bia a nat na ngaas ugu, ma pataie bia a natine tutun ugu. \v 9 Io, ma dahat na lilik uta ira adahat sus kai napu. Diet ga hapidanau dahat wara hausur dahat, kaik dahat gaam ru diet. Ing bia dahat ga ru diet huo i manga tahut bia dahat na kis ra hena no harpidanau tano Mama ta ira tanua dahat, kaik dahat naga lon. \v 10 Ma ira adahat sus kai napu diet ga hapidanau dahat ra bar tinahon mon. Ma diet ga hapidanau dahat hoing diet ga lik bia i takodas. Iesen God i hapidanau dahat wara harahut dahat waing dahat naga halhaal sukun ira sakena hoing God i la halhaal taar. \v 11 Ma ing tikai i kap ra harpidanau, ta iakano pakana bung at pa na kanakana. Taie. Na kilingane ra ngunngutaan. Iesen namur um, diet ing diet ga kap ra harpidanau wara hausur diet, diet na hatur kawase no hunena ta iakano ra harpidanau ma aie hoken: ira udiet nilon na takodas, kaik diet na kap ra malum. \p \v 12 Io kaik, na tahut bia muat na hadadas ira iruo malmalungana lima muat ma ira buku na kaki muat. \v 13 Muat na mur no takodasuana ngaas, bia no kakena no pengpeng kabi tamalapus, iesen bia na langalanga baling. \s1 A harhakatom bia dahat kabi harus ise ira nianga ta God. \p \v 14 Muat na walar ma ra baso bia muat na lon ma ra malum tika ma ira tunotuno bakut. Ma muat na walar ma ra baso mah bia muat na halhaal sukun ira sakena. Ing bia tikai pai halhaal huo, pa na nes no Watong. \v 15 Muat na harbalaurai bia tikai kabi basomah wara kapkap no hartabar ta God nong i tabar bia mon dahat mei. Ma muat na harbalaurai mah bia tikai pa na tahuat nalamin ta muat hoing tiga ina itutun ma na hatahuat ra purpuruan ma na habilinge ira nilon audiet ra haleng. \v 16 Ma muat na harbalaurai bia ta tikai kabi noh ma tiga mes pai aunoi. Muat na harbalaurai mah bia tikai kabi malok ise God hoing Esau. Esau no luena bulu nong gor rumahal ira haleng na minsik, iesen ga suhurane no uno kinkinis na rumahal wara tiga kapawena nian mon. \v 17 Ma muat nunure bia namur um Esau ga sip bia no ana sus na haidanei. Iesen no ana sus ga malok isei, kanong Esau pa ga tale wara nesnes tupas tiga ngaas bia na hatakodasne ing gate gil tar. Ga manga sisilih bia na kap no haridaan gaam manga suah utana, iesen pa ga petlaar. \p \v 18 Io, ma muat pai hanuat taar tano uladih Sinai hoing ira matanaiabar Israel diet ga haan ukaia. Diet ga tale bia diet na sigire iakano uladih. Ma ta iakano uladih, tiga tamat na iaah ga iaiaan. Ga manga boh, ga kankado ma ga morohiluo. \v 19 Ga husuanga no kinakel tano tahur ma diet ga hadade a ingana tikai. Ing ira matanaiabar diet ga hadade no ingana diet ga sasaring marmaris bia waak um i haianga habaling diet. \v 20 Diet ga sasaring huo kanong pa ga tale diet bia diet na kis ra hena no harkurai nong ga tange hoken: \it “Ing bia sige ta tunotuno bia a wawaguai mah i haan ukaia tano uladih da gulum bing ie ma ra haat.”\it* \v 21 No uladih ga nanaas sakasaka sakit kaik Moses gaam tange bia, \it “Iau manga dedar ma ra bunurut.”\it* \p \v 22 Io, ma muat pai hanuat ukaia ta iakano uladih. Taie. Muat te hanuat taar tano uladih Saion, no pise na hala tano lilona God. Aie ne Ierusalem aram ra mawe. Muat te hanuat taar tano kis hulungai ta ira haleng sakit ira angelo ing pai tale bia da was diet. Ma diet kis hulungai ma ra gungunuama. \v 23 Muat te hanuat taar tano kis hulungai audiet ira luena nati God. Diet ing God i te pakat kawase ira hinsa diet aram ra mawe. Muat te haan tupas God no ut na harkurai ta ira tunotuno bakut. Muat te hanuat taar ta ira tanua diet ira ut na takodas ing God i te habilai hasakitne diet. \v 24 Muat te haan tupas Jisas nong i te gil no sigar kunubus nalamin ta God ma ira matanaiabar. Muat te hanuat taar tano dene Jisas nong ga sapur muat mei wara gilgil iakano kunubus. Ma no dena i hapuasne ta dahat ira linge i bilai ta ira linge no dene Abel ga iangianga urie. \p \v 25 Muat na harbalaurai timaan. Waak muat harus ise nong i iangianga ta muat. Diet ing diet ga malok bia diet na hadade iakanong nong ga hakatom diet kai napu, diet pa ga petlaar wara hinilau sukun no uno harpidanau. Io kaik, tutun sakit, pai tale dahat bia dahat na hilau sukun no uno harpidanau ing bia dahat tamapas sukun ie nong i hakatom dahat meram ra mawe. \v 26 Ta iakano pakana bung no ingana ga gune no ula hanuo, iesen kaiken i te kukubus bia, \it “Tiga pakaan baling iau ni gune no ula hanuo. Iesen pataie bia no ula hanuo sen mon. Iau ni gune mah no mawe.”\it* \v 27 Ing i tange bia na gil huo \it “tiga pakaan baling,”\it* i hamines bia na kap se kaike ra linge ing ga hakisi. Na kap se diet kanong i tale diet bia diet na gunagune. Na kap se kaike ra linge waing ira linge pai tale bia na gunagune, diet na kis taar at. \v 28 Io kaik, na tahut bia dahat na tanga tahut tana kanong dahat laka tano uno kinkinis na harkurai ma ra harbalaurai nong pai tale bia na gunagune. Dahat na tanga tahut tana huo, kaik naga tale dahat bia dahat na lotu tupas ie. Ma na tahut bia dahat na lotu tupas ie hoing i sip bia dahat na lotu tupas ie huo. Ma i hoken: dahat na lotu tupas ie ma ra urur ma ra pirharlat. \v 29 Na tahut bia dahat na gil huo kanong no udahat God aie hoing tiga iaah nong i la tuntun haliare ira linge. \c 13 \s1 Dahat na lon hohe harbasia ta dahat. \p \v 1 I tahut bia ira numuat harmarsai hargilaas ta muat ira harahinsakaan narako ta Krais na tur taar at huo. \v 2 Waak muat luban wara balbale leh ira wasire ta ira ngasia muat. Ari diet ga bale leh ari a wasire ma diet pa ga nunure bia diet ga bale leh ira angelo. \v 3 Na tahut bia muat na lik leh diet ing diet kis ra hala na harpidanau, hoing bia muat mah muat kis tika taar ma diet. Ma na tahut bia muat na lik leh diet ing di helar ta diet kanong a tunotuno mon muat hoing diet ma i tale bia da helar mah ta muat. \p \v 4 Na tahut bia ira tunotuno bakut diet na ru no magingin na tinolen. Tikai na noh tika ma no suana at. Waak i noh tika ma tiga mes kanong God na kure hagahe diet ing diet noh tika ma tikai pai aunoi. \p \v 5 Muat na langalanga sukun iakano ra magingin wara sip kinewa. Na tahut bia muat na lik bia ira linge muat hatur kawase i haruat mon. Wara bih, kanong God ga tange hoken: \it “Iau pa ni haan sukun ugu ma iau pa ni waak kapis ugu.”\it* \v 6 Io kaik, dahat na balaraan wara tangtange bia, \q1 “No Watong, aie no nugu ut na harharahut, \q1 kaik iau pa ni burut. \q1 Pai tale tun at bia tikai na gil tiga linge tagu.” \s1 Dahat na haan tupas God narako tano hartabar ta Jisas sen mon. \p \v 7 Na tahut bia muat na lik leh ira numuat lualua menalua ing diet ga hinawase muat tano nianga gar ta God. Muat na lilik timaan uta ira udiet mangana nilon tuk taar bia diet ga maat. Ma muat na mur ira udiet mangana nurnuruan. \v 8 Ira magingin ta Jisas Krais pai la kikios. Taie. Nalua ma katin ma namur mah i haruat sen at mon. \p \v 9 Waak muat bale leh tari bia diet na lamus hasesir muat ma ira udiet matahu nianga ing i mes ta ira nianga ta God. Na harahut muat bia God na hadadas muat aram narako ta ira numuat nilon ma no uno harmarsai nong na tabar bia mon muat mei. Iesen bia ing muat mur ira harkurai uta ira mangana nian pa na harahut muat. Taie. Kaike ra harkurai pa ga harahut diet ing diet git murmur diet. \v 10 Audahat mon tiga suuh na tar hartabar tupas God. Ma diet ing diet papalim narako tano hala na lotu gar na Israel, diet pai tale bia diet na iaan kaia ra udahat suuh na tar hartabar. \p \v 11 No tamat na ut na lamus tunotuno tupas God ta diet ira Israel, i la kapkap ira dena ira wawaguai uram narako tano Halhaliana Subaan Sakit. Ma kaike ra de, a hartabar wara kapkap se ira magingin sakena. Iesen di la tuntun kaike ira palatamaine ira wawaguai kaia tiga katon i kis sisingen ta ira matanaiabar. \v 12 Io kaik, Jisas mah huo. Ga maat sisingen nataman tano pise na hala wara bulbul hasisingen ira matanaiabar sukun ira udiet sakena ma no dena at. \v 13-14 Io kaik, dahat na haan tupas ie sukun kaike ra matanaiabar na Israel tika ma ira udiet harkurai. Diet ga nes hamalentak Jisas kanong ga maat huo. Ma ing dahat haan tupas ie diet na nes hamalentak mah dahat huo. Iesen na tahut bia dahat na haan tupas at ie kanong taie ta tiga pise na hala kai napu uta dahat nong na tur hatika. Taie. Dahat sip bia dahat na laka tano pise na hala nong na hanuat namur ma dahat kis kawase iakano pise na hala. \p \v 15 Jisas um nong i lamus dahat tupas God. Io kaik, i tahut bia dahat na pirlat hatikane God hoing no udahat hartabar tupas ie. Dahat na pirlat ie hoken: dahat na hinawas palai bia dahat ira uno. \v 16 Ma waak dahat luban wara gilgil ira bilai na harharahut ta ira mes kanong kaiken ra mangana hartabar tupas God i hakanakana ie. \p \v 17 Na tahut bia muat na taram ira numuat lualua ma bia muat na bul hanapu muat ta diet. Warah, kanong diet balaure timaan muat. Ma diet balaure muat huo kanong namur diet na hinawas palai ra matmataan ta God uta ira udiet pinapalim nalamin ta muat. Io, muat na taram diet waing ira udiet pinapalim nalamin ta muat na hakanakana diet, ma pataie bia na hatirih ira udiet nilon. Ing bia diet na kap ra tinirih huo, pa na harahut muat. \s1 Ira sinasaring tupas God uta ira uno harharahut i hapataam no pakpakat. \p \v 18 Na tahut bia muat na sasaring wara gaie mehet kanong mehet pai kilingane bia mehet ira sakana mangana tunotuno. Taie. Mehet la sipsip bia na takodas harsakit ira numehet nilon. \v 19 Ma iau haragat muat bia muat na manga sasaring bia God na tule pukus hagasiaan iau tupas muat. \p \v 20 Iau sasaring tupas God nong i la tartar ra malum. Aie nong ga hatut habaling Jisas no udahat Watong sukun ra minaat. Ma Jisas aie nong i balaure dahat hoing tikai i balaure ira sipsip. Jisas nong ga maat hoing tiga hartabar tupas God. Ma no uno minaat ga gil no kunubus nong i tur hatika. Io kaik, God ga tale bia na hatut ie huo. \v 21 Ma iau sasaring bia iakano udahat God na nagarane muat ma ira bilai na linge muat supi wara gilgil haruatne no uno sinisip. Iau sasaring bia na papalim narakoman ta dahat tikatikai ing Jisas Krais te lamus dahat tupas God bia dahat naga tale wara hakanakana ie. Ma Jisas Krais aie nong dahat na lat ie hathatika. Amen. \p \v 22 Bar hinsakagu ta Krais, iau haragat muat bia muat na hadade kaiken ra nianga ma ra bala maat. I tale bia iakan ra kumkumina pakpakat mon tupas muat na habalaraan muat. \p \v 23 Iau hinawase hapalaine muat bia di te halangalanga ise Timoti, no tasi dahat, sukun ra hala na harpidanau. Ma ing bia na haan tupas hagasiaan muat, iau ni tika mei ma ni me nes muat. \p \v 24 Na tahut bia muat na haatne leh ira numuat lualua ma ira matanaiabar bakut ta God. Diet me Itali diet haatne leh muat. \p \v 25 Iau sasaring bia no harmarsai ta God na kis ta muat bakut.