\id EPH - Patpatar NT [gfk] -Papua New Guinea 1997 (DBL 2014) \h EPESAS \toc1 No Pakpakat ta Pol tupas ira Epesas \toc2 Epesas \toc3 Ep \mt2 No Pakpakat ta Pol tupas ira \mt1 EPESAS \ip Iakan ra pakpakat ta Pol i hinawas palai ta ira matahu haridaan narako ta Krais tupas dahat (nes Epesas 1.3-14). Narako ta Krais, God i te gilamis dahat (1.4), i te halon hapatangen dahat (1.5), i te kul halangalanga dahat (1.7), i te lik luban se ira udahat magingin sakena (1.7), ma i te bare bat dahat ma no Halhaliana Tanuo (1.13) wara hamines bia dahat na rumahal ta ira bilai na haridaan (1.11; 1.14). Ma God ga halon dahat huo bia a pirhakasing na haan tupas ie (1.6, 12, 14). Io kaik, Pol ga sasaring bia dahat ira Kristian dahat na nunure timaan iakan ra mangana harhalon ta God (1.15-23). Menalua dahat ga kis ra hena ira udahat magingin sakena ma sen God ga marse dahat (2.1-7) ma sige tikai i nurnur ta Krais, God na tabar bia mon ie ma no nilon tutun, ma pataie tikai pai tale bia na gil tiga linge bia na kap iakano harhalon ta God (2.8-10). Menalua, dahat ing dahat pai Iudeia, dahat ga tapaka ta God, ma sen narako ta Krais i te wis pakur ira Iudeia ma dahat ing dahat pai Iudeia ma dahat tiga sigar kapawena tunotuno kaiken (2.11–3.13). Iakano a tamat na linge sakit ma ga kis munmun ta ira haleng na tinahon (3.3-6) ma Pol ga sasaring bia dahat naga tale wara nunure kilam iakan ra bilai na harmarsai ta Krais (3.14-21). Ma bia God i te halon dahat huo i tahut bia dahat na tatalen haruat tano udahat sigar nilon (4.1–6.20). Dahat na nes kilam bia dahat tiga kapawena palatamai Krais (4.1-16) ma dahat na sigam no udahat sigar nilon (4.17-32). Dahat na lon tano madaraas (5.1-21) ma dahat na gil ira bilbilai ta ira sua dahat, ira nati dahat, ira pawasi dahat, ira adahat sus, ma ta ira udahat watong ma tultulai (5.22–6.9). Ma wara haphapataam no uno nianga, Pol ga tange hadadas bia dahat na sigam ira bilai na linge na hinarubu meram ho God hoing tiga umri bia dahat naga harubu timaan ma ira mangana sakana tanuo ma dahat naga tur dadas sukun ira sakena (6.10-20). I nanaas bia no suruno ta iakan ra pakpakat i hoken, bia \bd dahat ira Kristian dahat na lon haruat ma no bilai na harhalon God i te tabar dahat mei narako ta Krais.\bd* \c 1 \p \v 1 Iau Pol tiga apostolo ta Krais Jisas haruat tano sinisip ta God. Ma iau pakat kaiken tupas muat ira matanaiabar tus ta God kaia Epesas, muat ira ut na nurnuruan tano numuat kinkinis ta Krais Jisas. \p \v 2 A harmarsai ma ra malum tupas muat meram ho God no adahat Sus ma no udahat Watong Jisas Krais. \s1 Tano udahat kinkinis narako ta Krais, God i te tabar dahat ma ra haleng na mangana bilai na haridaan. \p \v 3 A pirhakasing uram tupas God. Aie no God ma no Sus ana no udahat Watong Jisas Krais nong gate haidane dahat aram ra mawe ma ira linge bakut i haruat wara harharahut ira tanua dahat tano udahat kinkinis narako ta Krais Jisas. \v 4 Ma huo mah, ga gilamis dahat tano udahat kinkinis narako ta Krais menalua at tano hakhakisi tano ula hanuo waing pa da tale bia da kilam tar tiga nironga ta dahat ma sen dahat na halhaal sukun ira sakena ra matmataan tana. \v 5-6 God ga manga sip dahat kaik gaam puo tar menalua bia na halon hapatangen dahat wara natine tano udahat kinkinis narako ta Krais. Kanong warah, ga sip ma ga kanakana mah bia na gil huo waing dahat naga pirlat no uno maririsuan na harmarsai nong ga tabar bia mon dahat mei tano udahat kinkinis narako ta iakano tunotuno nong God i la manga sip tar ie. \v 7-8 Dahat kis narako ta Krais, kaik gaam kul halangalanga dahat ma no dena ing God ga lik luban se ira udahat magingin sakena. Ma ing ga gil huo taar ta dahat ga gil haruat ma no uno harmarsai nong i tamat sakit, iakano harmarsai nong God ga manga tabar dahat mei ma ra tamat na minminonas tika ma ra nesnes kilam ta ira linge bakut. \v 9 Ira linge God ga kanakana bia na gil, ga bul no uno lilik bia na gil sot narako tano nilon ta Krais. Hokaiken, ga hapalaine dahat ta ira linge ing i sip bia na gil ing ga susuhai menalua. \v 10 Ma na papalim haruat ma iakano lilik tano pakana bung tus ta kaiken ra linge bia ira linge bakut aram ra mawe ma mekai tano ula hanuo mah diet naga hanuat hurlungen menapu ta Krais. \v 11 God i la gilgil ira linge bakut haruat ma no uno lilik i hanuat meram narako tano uno sinisip. Hokaiken, tano udahat kinkinis narako ta Krais, God ga gilamis leh dahat wara uno matanaiabar tus kanong ga puo tar at menalua huo haruat ma no uno lilik. \v 12 Ma ga gil huo waing dahat ing dahat te nanaho taar ma ra nurnuruan ta ira linge narako ta Krais, dahat ra burena bia a pirhakasing na tupas no minarine God. \v 13 Ma muat kis narako ta Krais mah kanong muat te hadade no hinhinawas utano tutun, no tahut na hinhinawas nong i kap hawaat no numuat harhalon. Ma ing muat ga nurnur, God ga bare bat muat ma no Halhaliana Tanuo wara uno tus, iakano Tanuo ing God ga kukubus taar ta dahat utana. \v 14 Ga tabar dahat ma no Halhaliana Tanuo wara tartar bat no pinlawe dahat ing dahat na kap namur. Hokaiken, no Tanuo i suro haut bia God na tinane tutun dahat ira uno tus at, dahat ing God gate kul halangalanga dahat. \s1 Pol ga sasaring bia dahat naga nunure timaan God ma ira uno bilai na haridaan tupas dahat. \p \v 15-16 Ma iakano no burena bia iau la saasaring uta muat. Iau ga ser leh ira numuat nurnuruan tano Watong Jisas ma ira numuat harmarsai uta ira matanaiabar tus ta God. Kaik tuk taar kaiken iau pai sangeh wara tangtanga tahut tupas God wara gaie muat ing iau la kilkilam muat narako ta ira nugu sinasaring. \v 17 Iau la sarsaring haitne no God tano udahat Watong Jisas Krais, aie no adahat tamat na Sus, bia na tabar muat ma ra mintot ma na hapuasne ira tutun utana taar ta muat, waing muat naga manga nunure timaan ie kaiken ta ing muat ga nunurei nalua. \v 18-20 Iau sasaring mah bia na hamadaraasne ira bala muat, muat naga nunure ira linge ing i tahuat tano uno tintau tupas muat ing muat nanaho ma ra nurnuruan urie, ma bia muat naga nunure no tamat na maririsuan na pinlawe muat ing muat ira uno matanaiabar tus, muat na hatur kawasei meram ho ie, ma bia muat naga kilingane mah no uno tamat na baso sakit nong i la paapalim nalamin ta dahat ira ut na nurnuruan mei. Iakano baso i haruat ma no uno tamat na dadas nong God ga papalim mei ing ga hatut habaling Krais sukun ra minaat ma ga tar ra kinkinis tana tano kata na limana aram ra mawe. \v 21 Ma no uno kinkinis huo i manga tamat sakit ta diet ing diet te kap ra kinkinis na harkurai ma diet ira ut na harbalaurai ma diet ira mes na dadas na lualua mah. Ma no hinsana i manga tamat sakit mah ta ira hinsang bakut kaiken ma ta iakano mes na pakana bung nong na hanuat namur. \v 22-23 Ma God ga bul hasur ira linge bakut menapu ta ira lapara kaki Krais. Aie no tamat na lualua ta ira linge bakut ma God ga tar ie huo taar ta ira matanaiabar na lotu, diet no palatamaine ing Krais i hakidilona diet, aie nong i la hakidilona tutun ira linge bakut. \c 2 \s1 Dahat gate maat taar ing dahat ga gil ira magingin sakena iesen God ga halon dahat ma ga hatut dahat tika ma Krais. \p \v 1 Ma muat, muat gate maat taar ing muat ga gil ira nironga ma ira magingin sakena. \v 2 Menalua muat ga lalon mur kaike ra sakana magingin ing muat git murmur ira tintalen ta iakan ra ula hanuo ma muat git tartaram nong i la kurkure tar ma i la balbalaure no mauho aram naliu. Ma aie nong i la balaure tar no mangana lilik nong i kis taar kaiken narako ta ira ut na takmaluk. \v 3 Ma dahat bakut, dahat ga lon nalamin ta diet ira ut na sakena nalua. Dahat git gilgil haruatne ira masmasingan tano sakana palpal narako ta dahat. Dahat git murmur kaike ra sakana sinisip ma ra lilik. Hoing diet ira mes, dahat pa ga tale bia dahat na papas tano ngalngaluan ta God. \v 4 Iesen no harmarsai ta God i manga tamat sakit tupas dahat ma God ga manga sip dahat. \v 5 Dahat gate maat ta ira udahat nironga, ma sen balik God ga halon dahat tika ma ne Krais. Kanong warah, ga marse dahat gaam sip dahat. God ga halon muat ma no uno harmarsai nong ga tabar bia mon muat mei. \v 6 Ma tano udahat kinkinis narako ta Krais, God ga hatut habaling muat tika ma ne Krais ma ga tar ra kinkinis taar ta muat tika mei aram ra mawe. \v 7 Ga gil huo waing ira tahtahut ing ga gil tar ta dahat tano udahat kinkinis narako ta Krais naga hamines ta ira bungbung namur bia no uno harmarsai i manga tamat sakit. \v 8 Ma iakan i palai kanong tano numuat nurnuruan God i te halon muat ma no uno harmarsai nong ga tabar bia mon muat mei. Pai burena at ta muat. A hartabar ta God ie. \v 9 Ma pai burena ta ira numuat gingilaan waing tikai pa na tale bia na sa butbut. \v 10 Hokaiken, dahat ira gingilaan ta God. Ma tano udahat kinkinis narako ta Krais, God ga hakisi dahat bia dahat na gil ira tahut na gingilaan, kaike ra gingilaan ing God ga huna tagure bia dahat na lon haruat me. \s1 Ira Iudeia ma diet ing diet pai Iudeia, diet tiga kapawena huntunaan mon narako ta Krais. \p \v 11 Hokaiken, muat ing muat pai Iudeia, muat hadade. Ira Iudeia ing diet kut ira palatamai diet, diet kilam muat bia “a tabuna kut palatamainari muat.” (Iakano magingin ira tunotuno mon diet gil ma ira lima diet.) Io, muat um, i tahut bia muat na lik leh no mangana kinkinis muat ga kis huo menalua. \v 12 Muat na lik leh bia ta iakano pakana bung nalua, muat ga kis sisingen talur Krais. Pa di ga kanan wara waswas halaka muat tano huntunaan Israel. Taie ta pinlawe muat ta ira kunubus God ga puo tar. Taie tiga linge bia muat naga nanaho ma ra nurnuruan urie kai tano ula hanuo ma muat pa ga nunure ta dahin ta God ing muat ga lon kai napu. \v 13 Iesen kaiken tano numuat kinkinis narako ta Krais, muat ing ira numuat mangana nilon ga tapaka nalua, God i te kap hutaten um muat ma no dene Krais. \v 14-15 I ngan huo kanong Krais at no udahat malum. Aie at nong ga gil pakur ira iruo huntunaan bia na kapawena mon. Ga waak se ira harkurai ta Moses, kaike ira tirihuana hartula ing ga hatahuat ra bala ngungut nalamin ta dir. Ing ga gil huo ga dure hasur no balo nong ga harbasiane kaike ira iruo huntunaan. Ma ga gil huo waing meram narako tana at naga hatahuat tiga sigar huntunaan ta kaike ira iruo. Ma bia ga pakile huo, ga hatahuat ra malum. \v 16 Ga bul dir tano kapawena palatamaine mon ma tano ula kabai ga sip bia na hamaraam dir bakut huo tika ma God. Ma ta iakano uno minaat ga hapataam no udir bala ngungut mah. \v 17 Ga hanuat ma ga harpir ma no tahut na hinhinawas nong i tar ra malum. Ga harpir huo taar ta muat ing muat ga tapaka ta God ma taar ta diet ing diet ga hutet tana. \v 18 Krais ga tale bia na gil huo kanong aie nong ga papos no ngaas bia dahat bakut ira iruo huntunaan, dahat naga haan tupas no adahat Sus kanong dahat kis narako tano kapawena Tanuo mon. \p \v 19 Io kaik, muat pai ira mes na tunotuno baling um kaiken. Taie. Muat harahinsakaan ma ira matanaiabar tus ta God ma muat tano uno hatatamaan. \v 20 Muat hoing tiga hala God i hatur naliu ta ira kasong. Ma ira kasong, diet ira apostolo ma ira tangesot. Ma Krais Jisas at, aie no tamat na kasong nong i sukal hatatik no hala bakut. \v 21 Ma no hala bakut i harpasum timaan narako ta Krais, kaik i tahuat hoing tiga halhaliana hala utano Watong. \v 22 Ma tano udahat kinkinis narako ta Krais, God i la bulbul pakur dahat ing i la paapalim ma dahat wara pakpakile tiga hala nong aie at na kis narako tana. Ma na kis tana hohe? No Tanuana at na kis narako tana. \c 3 \s1 Pol ga papalim nalamin ta diet ing diet pai Iudeia, bia diet mah tika ma ira Iudeia, diet naga hatur kawase ira haridaan God ga kukubus taar urie. \p \v 1 Io kaik um, iau wara sinasaring uta muat, iau Pol nong di te wis kawase iau utano nugu pinapalim ta Krais Jisas ma wara gaie muat ing muat pai Iudeia. \p \v 2 Ai, a tutun sakit muat te hadade bia God i te tar iakan ra pinapalim tagu bia ni tabar muat ma no uno harmarsai, naka? \v 3 Hokaiken, God ga hapuasne tar tagu no linge nong ga susuhai nalua bia ni palai utana, hoing iau te pakat ira da nianga kai ukatiga ho muat. \v 4 Ma ing muat na was ing iau te pakat, na tale bia muat na nes kilam bia iau palai tano linge nong ga susuhai nalua ma i te hanuat puasa um narako ta Krais. \v 5 God pa ga hapalaine ira tunotuno menalua uta iakan ra linge iesen kaiken um no Halhaliana Tanuo i te hapuasnei taar ta ira uno halhaliana apostolo ma ira tangesot. \v 6 Ma no linge nong ga susuhai ma i te hanuat puasa um, aie hoken. Diet ing diet pai Iudeia, diet na hatur kawase no pinlawe diet haruat ma ira Iudeia mah ing bia diet taram no tahut na hinhinawas. Ma diet ira sumsubana mah tika ma ira Iudeia tano kapawena palatamaine. Huo mah, diet tika ma ira Iudeia, diet bakut diet na kap ira haridaan God ga kukubus taar ta diet urie narako ta Krais Jisas. \p \v 7 Ma God ga tabar bia mon iau ma no uno harmarsai nong ga papalim narako tagu mei haruat ma no uno dadas bia iau tiga tultulai ta iakan ra tahut na hinhinawas. \v 8-9 Iau no hansiksik sakit ta ira matanaiabar bakut ta God iesen God ga tabar bia mon iau ma iakan ra bilai na pinapalim bia ni harpir nalamin ta diet ing diet pai Iudeia uta ira bilai na linge ta Krais ing i kalkalala bia da hapupuo, ma bia ni hapalaine mah ira tunotuno bakut bia God i gilgil hohe ta ira linge i sip bia na gil ing ga kis susuhai ta ira tintinahon menalua kaia ho ie nong ga hakisi ira linge bakut. \v 10 Ma God ga tar iakan ra pinapalim tagu bia ira lualua ma ira mangana ut na harkurai aram ra mawe diet na nes ira matanaiabar na lotu, diet naga palai kaiken ta ira matahu minminonas ta God. \v 11 Menalua ta ira linge bakut God ga bul no uno lilik bia diet na palai huo tano uno minminonas ma i te gil haruatne um iakano uno lilik ta Krais Jisas no udahat Watong. \v 12 Ma no udahat nurnuruan ta Krais i te papos no ngaas tupas God, ma tano udahat kinkinis narako ta Krais dahat la hanahaan ra matmataan ta God ma ra gasgaas ma ra balaraan. \v 13 Io kaik, iau saring muat bia ira numuat lilik pa na malmalungo uta ira mangana ngunngutaan i kabit iau uta muat kanong kaiken ra ngunngutaan diet te tar no maririsuan na kinkinis taar ta muat. \s1 A sinasaring bia God na hadadas dahat ma bia dahat naga nunure kilam no bilai na harmarsai ta Krais. \p \v 14-15 Io, ma kaike ra linge iau te tange no burena ing iau singa bukunkek ra matmataan ta Mama, nong ga hatahuat ira hunhuntunaan bakut aram ra mawe ma kai napu ra pise. \v 16-18 Iau saring God bia tano uno tamat na minamar sakit na hadadas kenam narako tun at ta muat ma no baso tano Tanuana, waing tano numuat nurnuruan Krais naga lon ta ira kati muat, waing ira numuat harmarsai naga tur dadas taar hoing tiga daha i hasur boline. Io kaik, iau sasaring bia muat tika ma ira matanaiabar ta God bakut, muat naga tale bia muat na nunure kilam no taptapegas ma no taltalona ma no nalnaliu ma no napnapu tano harmarsai ta Krais bia i huat he. \v 19 Hokaiken iau sasaring bia muat naga kilingane no harmarsai ta Krais nong i tur lake ira mangana harmarsai bakut ing ira matanaiabar diet na tale bia diet na nunure kilam. Ma iau sasaring huo waing muat naga hung haruat ma ira bilai na linge ing God i la hung taar me. \p \v 20-21 Ma God nong i tale bia na manga gil lake ta ing dahat saring ma dahat lik, haruat ma no uno dadas nong i la paapalim narako ta dahat, io, a pirhakasing tupas ie mekaia ta ira matanaiabar na lotu ma mekaia hone Krais Jisas ta ira bungbung bakut namur ma pa nale pataam. Amen. \c 4 \s1 Dahat ira sumsubaan tano palatamai Krais ma sen dahat kapawena mon. \p \v 1 Io kaik, iau nong di te wis kawase iau utano nugu pinapalim tano Watong, iau haragat muat bia muat na mur no mangana nilon i haruat ma no tintau nong God ga tatau muat mei. \v 2 I tahut bia muat na lon hoing ira matien na tunotuno ma bia muat na manga bul hanapu habaling muat. Muat na bala maat ma muat na balane ira mes ma ra harmarsai ing diet gil harongane muat. \v 3 Muat na manga walar bia muat na palim hadadas no numuat magingin na tuntunur tika ing muat hatur kawasei mekaia tano Halhaliana Tanuo. Ma muat na tur tika huo hohe? Muat na kis ma ra malum ta muat hargilaas, iakano malum nong i wis pakur muat bia muat na kapawena mon. \v 4 Tikai mon no palatamaine ma tiga Tanuo mon. Huo mah, tikai mon iakano nong God ga tatau muat utana nong muat nanaho ma ra nurnuruan panei. \v 5 Tiga Watong, tiga mangana tintalen na nurnur, ma tiga magingin na baptais mon. \v 6 Tiga God mon ma aie sen mon no Mama ta dahat bakut. Aie i tamat ta dahat bakut, i papalim nalamin ta dahat bakut, ma iakana narako ta dahat bakut. \p \v 7 Iesen Krais ga tabar bia dahat bakut tikatikai ma ira hartabar haruat ma ira mangana hartabar ing at ga hartabar me. \v 8 Iakano i haruat ma no nianga ta God di ga pakat ie i tange bia, \q1 “Ing ga hanut uram naliu, \q1 ga lamus ira haleng na hiruo ing diet ga kis taar ta ira udiet winwisaan, \q1 ma ga tar ra hartabar taar ta ira tunotuno.” \m \v 9 Ma bia no pakpakat i tange bia “Ga hanut,” io, i kukuraina hoken bia ga hansur mah ukai napu tano ula hanuo. \v 10 Ma aie nong ga hansur, aie at mon iakanong ga hanut uram naliu gaam manga sakit no ula mawe. Ma ga gil huo bia na kis ta ira matahu linge bakut. \v 11-13 Ma aie at nong ga tar ira apostolo, ira tangesot, ira ut na harpir, ira ut na harbalaurai ma ira tena harausur wara tangtagure ira matanaiabar tus ta God bia diet naga gil ira pinapalim na harharahut waing dahat no palatamai Krais, dahat naga tahuat dadas, tuk taar bia dahat bakut dahat na tikai mon ta ira linge dahat nurnur ine ma tano udahat mintot utano Nati God, ma bia dahat naga patpatuan timaan mah ma bia ira udahat tintalen na haruat ta ira bilai na tintalen sakit ta Krais. \p \v 14 Io kaik, dahat pai bana baling bia ira pakananoh na se hurbitane dahat. Huo mah, ira ut na hasakit diet pai tale bia diet na lamus hurbitane dahat ma ira udiet harausur hoing ira dadaip i pupuh hurbitane ira linge. Diet pa na petlaar wara lamlamus habato dahat ma ira udiet keskes na hartuam taar ta ira nironga. \v 15 Iesen dahat pa na gil huo. Dahat na tar ra harmarsai ta ira tunotuno ma dahat na tange ira tutun taar ta diet. Ma ing dahat na tatalen huo dahat na patpatuan haruat ma no ulu dahat, aie ne Krais. \v 16 Ra hena ira uno harharahut ira singarena bakut tano palatamaine, diet harpasum tika. Ma ira lalos na harpasum diet palim dit tikane huo no palatamaine bia pa na talapus. Ma bia ira sumsubaan bakut tano palatamaine diet gil ira udiet pinapalim tus tikatikai, io, no kidilona palatamaine na tahuat dadas tano tintalen na harmarsai. \s1 Waak dahat mur ira udahat tuarena sakana magingin, iesen dahat na sigam no sigar nilon. \p \v 17 Hoing iau te tange tar, meram narako tano nugu kinkinis tano Watong iau manga hakatom muat bia muat pa na lalon haruat baling ma ira tabuna nurnuruan ing a tatahunena ira udiet lilik. \v 18 A kankadowana ira udiet lilik ma diet kis sisingen talur no nilon ta God kanong pataie ta palai ta diet. Ma diet pai palai kanong i dadas ira bala diet. \v 19 Diet pai tale bia diet na nes kilam ira tahut ma ira sakena, kaik diet te tar habaling diet taar ta ira magingin na hilawa wara gilgil haitne ira mangana bilingana magingin, ma diet sunang tartar taar um wara gilgil haitne. \v 20 Iesen muat balik, ing muat ga harausur uta Krais, muat pa ga harausur ta ira magingin huo. \v 21 A tutun sakit muat ga hadade uta Krais ma muat te kap ra harausur utana haruat ma ira tutun ta God i kis ta Jisas, naka? \v 22 Muat ga kap ra harausur uta ira numuat mangana nilon ing muat git lalon huo menalua. Muat ga harausur bia muat na kap se no tuarena nilon nong i wara marmarsang ta ira uno sakana sinisip ing i la lamlamus habatoi. \v 23-24 Ma muat ga harausur mah bia ira numuat lilik na sigarine, ma bia muat na sigam no sigar nilon nong God ga hakisii bia na tatalen hoing aie at ta ira takodasuana ma ira halhaliana magingin haruat ma ira tutun ta God. \p \v 25 Io kaik, muat na kap se no magingin na harabota ma \it muat bakut tikatikai muat na tange ra tutun hargilaas ta muat \it* ira harahinsakaan narako ta Krais, kanong dahat bakut dahat ira sumsubaan tano kapawena palatamaine. \v 26 \it Ing bia muat ngalngaluan, waak muat gil ta ronga.\it* Waak um bia no kasakes i suguh ma ira numuat ngalngaluan baak kana. \v 27 Ma waak muat tar mauho taar ta Sataan bia na gil tiga linge. \v 28 Ma nong git kikinau, waak bia i kikinau baling. Iesen i tahut bia na papalim ma ira limana tus wara gilgil ira pinapalim a mon hunena, waing naga tale bia na tabar diet ing audiet mon sunupi. \v 29 Waak bia tiga katona sakana nianga na puko suur ta ira ha muat. Iesen i tahut bia muat na tange sen mon ira mangana nianga ing i haruat bia na harahut ira mes ta ira udiet sunupi, waing muat naga hatahutne diet ing diet hadade. \v 30 Ma waak muat hatapunuk no Halhaliana Tanuo ta God, no Tanuo nong ga bare bat muat wara gar ta God, a hakilang ie tuk taar ta iakano bung bia God na halangalanga ise muat. \v 31 Muat na kap se ira bala ngungut bakut ma ira mangana ngalngaluan ma ira dadas na harngangaar. Waak muat mur no tintalen na kamahar malus. Waak muat tange hagahe tikai ma muat na kap se ira mangana sinisip wara hangungut ira mes. \v 32 Ma muat na gil ra tahut tika ma ra harmarsai hargilaas ta muat. Muat na lik luban se ira numuat nironga hargilaas ta muat hoing ta ira pinapalim ta Krais, God ga lik luban se ira numuat. \c 5 \s1 Dahat na lon hoing ira nat na madaraas. \p \v 1 Io kaik, muat na tatalen hoing God kanong muat ira natine ing i manga sip muat. \v 2 Muat na lon ma ra magingin na harmarsai hoing at mon Krais ga marse dahat ma ga tar se no uno nilon wara gaie dahat hoing tiga hartabar ing i huhur kala mismisien tupas God. \v 3 Muat na harbalaurai timaan bia taie ta tikai pa na tale bia na tange bia muat hutet tano magingin na hilawa bia ira bilingana magingin huo, ma bia muat pai nes kalak mah ira linge gar na mes. Waak bia muat mur kaiken ra mangana magingin kanong ira halhaliana tunotuno tus ta God diet pai tatalen huo. \v 4 Ma waak muat pipinas. Waak muat tange ira nianga na ba mon huo, bia ira bilingana hinasakit ta kaike ra linge. Pai haruat bia muat ira mangana tunotuno hokaike muat na ianga huo. Iesen i tahut balik bia muat na tanga tahut tupas God. \v 5 Muat naga palai um bia pataie tikai nong i mur ra magingin na hilawa bia ira mangana bilingana tintalen pa na laka tano kinkinis na harkurai ma ra harbalaurai ta Krais ma God. Huo mah ta tikai nong i la nesnes kalak ira linge gar na mes (tiga mangana tunotuno huo i haruat ma tikai nong i lotu tupas ira palimpuo). Aie mah pa na laka. \v 6 Waak muat bale leh tikai bia na habato lamus muat ma ira pabona nianga. Kaiken ra mangana magingin no burena bia no ngalngaluan ta God na puko burung diet ira ut na takahaat. \v 7 Io kaik, waak muat harwis ma diet. \p \v 8 Muat git kiskis tano kankado iesen kaiken um tano numuat kinkinis narako tano Watong, muat kis tano madaraas. I tahut bia muat na lon hoing ira nat na madaraas. \v 9 (Ma no hunena ta diet ing diet kis tano madaraas aie hoken, bia ira tahut na magingin bakut, ma ira magingin takodas, ma ira magingin haruat ta ira tutun God i te hapuasne.) \v 10 Ma i tahut mah bia muat na silihe bia a mangana tintalen hohe ing God i kanakana urie. \v 11 Muat na tapaka talur ira magingin na kankado ing pataie ta hunena. Iesen muat na bul hamadaraasne balik kaiken ra magingin. \v 12 Kanong warah, i hahirhir dahat bia dahat ianga mon uta kaiken ra linge ing ira ut na takmaluk diet gil suhe. \v 13 Ma bia no lulungo i murarang taar ta tiga linge, i hanuat palai bia a mangana linge sai. \v 14 Hokaiken, bia no madaraas i hapalaine tiga linge, iakano linge na ngan hoing no lulungo. Ma iakano no burena kaik di gaam tange bia, \q1 “Augu nong u kumkubaba, nu tangahun, \q1 ma nu tut hut sukun ra minaat, \q1 ma ne Krais na murarang sare ugu.” \p \v 15 Io kaik, muat na harbalaurai timaan bia muat na lon hohe. Waak muat lon hoing diet ing diet pai palai ta ira bilai na magingin. Taie. Muat na lon hoing diet ing diet mintot ta ira tahut. \v 16 I tahut bia muat na gil ira bilai ta ira pakana bung bia i tale muat bia muat na gil huo, kanong kaiken ra bung diet sakena. \v 17 Hokaiken, waak muat tatalen hoira ba. I tahut bia muat na palai bia asa ing no Watong i sip bia muat na gil. \v 18 Waak muat manga mame ira dadas na taah. Iakan ra magingin i hatahuat ira haleng na sakena. Iesen i tahut bia muat na hung ma no Halhaliana Tanuo. \v 19 Muat na ianga hargilaas ma ira nianga ta ira mangana halhaliana ninge. Muat na inge tupas no Watong ma muat na pit garaan ie meram narako ta ira bala muat. \v 20 Ma tano hinsana no udahat Watong Jisas Krais, muat na tanga tahut hait tupas God no adahat Sus uta ira linge bakut. \p \v 21 Ma i tahut bia muat na hanapu hargilasane habaling muat kanong muat manga ru Krais. \s1 No tunaan na manga marse no uno hahin, ma no hahin na manga urur tano uno tunaan. \p \v 22 Muat ira hahin, muat na hanapu habaling muat ra hena ira numuat tunaan, ma bia muat gil huo, muat te gil mah tano Watong. \v 23 I tahut bia muat na gil huo kanong no tunaan i tamat ta dir ma no uno hahin hoing Krais mah i tamat ta ira matanaiabar na lotu ma aie at nong ga halon diet, diet no palatamaine. \v 24 Ma hoing ira matanaiabar na lotu diet hanapu habaling diet ta Krais, na tahut bia ira hahin diet na hanapu habaling diet ra hena ira udiet tunaan uta ira linge bakut. \p \v 25-26 Muat ira tunaan, muat na manga marse ira numuat hahin hoing Krais ga manga marse ira matanaiabar na lotu ma ga tar habaling at ie uta diet bia na hagamgamatien diet ing i kapal diet ma ra taah ma no nianga waing diet naga halhaal. \v 27 Ma Krais ga gil huo bia diet na manga melmel na tunotuno ma taie ta rungrugut bia ta mangana bilinge bia ta tiga mes na saksakena ta diet, ma na lamus leh diet ukaia ho ie. I sip bia diet na manga gamgamatien ma diet na bilai harsakit ta ira udiet nilon. \v 28 Huo mah, i tahut bia ira tunaan diet na manga marse ira udiet hahin hoing diet marse habaling at ira palatamai diet. Ma sige nong i marse no uno hahin, i marse habaling at ie. \v 29 Ma i palai bia iakano i tutun kanong taie tiga nong pai la malmalentakuane habaling no palatamaine, iesen i la balbalaure timaan ie ma i iaan timaan. Ma Krais i la gilgil mah huo ta ira matanaiabar na lotu. \v 30 Kanong warah, dahat ira sibana tano palatamaine. \v 31 \it “Hokaiken, no tunaan naga haan sukun no ana sus ma no pawasine, ma dir na kis tika ma no uno hahin. Ma dir na tikai mon.”\it* \v 32 A tamat na linge iakan nong ga susuhai ma i te hanuat puasa um. Ma sen iau, ing iau tange huo, iau iangianga uta Krais ma ira matanaiabar na lotu. \v 33 Iesen iakan ra nianga i tutun mah uta muat. I manga tahut bia ira tunaan tikatikai na manga marse no uno hahin hoing i marse habaling at ie, ma bia no hahin na manga urur tano uno tunaan. \c 6 \s1 Ira bulu ma ira hinasik, diet na taram ira adiet sus ma ira pawasi diet. \p \v 1 Muat ira bulu ma ira hinasik, muat na taram ta ira amuat sus ma ira pawasi muat. Iakan ra magingin i haruat ma no numuat kinkinis tano Watong ma i takodas mah. \v 2 \it “Ru no am sus ma no pawasim.”\it* Iakano hartula ta ira harkurai ta Moses, aie no luena hartula ing God ga bul tiga kunubus taar tana bia nu kap ta bilai ing bia nu mur iakano hartula. \v 3 Ma iakano hartula i tange bia nu urur huo \it “waing naga tahut utaam ma na talona no num nilon kai ra pise.”\it* \p \v 4 Muat ira adiet sus ira bulu ma ira hinasik, waak muat hangalngaluan ira nati muat. Iesen ing muat halhalon diet i tahut bia muat na pir diet ma muat na hausur timaan diet hoing no Watong i sip bia muat na gil huo. \s1 Ira tultulai diet na taram ira udiet tamat ma ra but na urur, ma ira tamat, diet na balaure ira udiet tultulai ma ra tahut na magingin. \p \v 5 Ma muat ira maris na tultulai, muat na taram ta ira numuat tamat mekai napu ma ra but na urur sakit ma ra tutun aram narako ta ira bala muat hoing muat gor taram ta Krais. \v 6 Waak muat taram ta diet tano pakana bung sen mon diet ngok taar ta muat bia diet naga kanakana. Taie. Muat na taram ta diet hoing muat ira tultulai ta Krais. Ma ing muat gil huo meram narako ta ira bala muat, muat na gil haruatne no sinisip ta God. \v 7 Ma na tahut bia na mamahien ira numuat lilik uta ira numuat pinapalim na tultulai, hoing bia muat papalim tupas no Watong, ma pataie bia ira tunotuno mon. \v 8 I tahut bia muat na papalim huo kanong muat nunure tar bia no Watong na kul ira tunotuno tikatikai, bia a tultulai ie bia pai tultulai, haruat ma ira bilai na tintalen ing i gil. \p \v 9 Ma muat ira tamat, muat na gil mah huo ta ira numuat tultulai. Waak muat mang diet. Muat nunure bia no udiet Tamat, aie nong anumuat Tamat mah ie, ma i la kis taar aram ra mawe ma i la kurkure ira matanaiabar bakut ma tiga takodasuana harkurai sen mon. Pa na habilai tikai ma na hagahe bia tiga mes. \s1 Dahat na sigam bakut ira linge na hinarubu meram ho God. \p \v 10 Io, ma wara hapataam ira nugu nianga, iau tange bia muat na kap dadas meram narako tano numuat kinkinis tano Watong ma mekaia ho no uno but na baso. \v 11 Muat na sigam bakut ira linge na hinarubu meram ho God waing muat naga petlaar wara turtur bat ira hartuam ta Sataan. \v 12 Muat na sigam kaiken ra mangana linge na hinarubu huo kanong dahat pai la harharubu ma ira tunotuno mon. Taie. Dahat la harharubu ma ira lualua ma ira ut na harkurai ma ira ut na dadas ta iakanin ra kankado na ula hanuo. Dahat la harharubu huo ma ira sakana tanuo meram ra mawe. \v 13 Io kaik, muat na sigam bakut ira linge na hinarubu meram ho God ma bia no sakana bung i haan tupas muat, muat naga petlaar bia muat na harubu timaan. Ma ing bia muat te manga taguro um huo, muat na tur dikdikit taar. \v 14-15 Muat na tur dikdikit hoken. Muat na taltalin ma no tutun. Muat na sigam ira magingin takodas hoing tiga umri na sigam tiga dadas na sigasigam wara balbalaure no bangbangona. Ma muat na sigam ira pala lamaas na tinaguro ta ira kaki muat, a mangana tinaguro i hanuat mekaia tano tahut na hinhinawas utano malum. \v 16 Ma taie bia kaike ra linge sen mon. Muat na kap mah ira bahbahit na nurnuruan ing na tale bia muat na papalim me wara bingbing ira lulungo na rumus tano laplapot tano Ut na Sakena. \v 17 Muat na kuhe no numuat harhalon ma muat na palim leh ira nianga ta God hoing ira wise na hinarubu tano Halhaliana Tanuo. \v 18 Ma muat na sasaring hait ma ira mangana sinasaring ma no harharahut tano Halhaliana Tanuo. Muat na lik leh kaiken ra linge bia muat na tur na tinaguro ma muat pa na sangeh, ma sen muat na sasasaring uta diet ira matanaiabar bakut ta God. \p \v 19 Ma muat na sasaring mah utagu bia tano pakana bung iau wara nianga, God na tar ra nianga tagu bia ni ianga ma ra balaraan wara hapalaine ira tunotuno ta ira linge ing ga susuhai nalua ma kaiken i te hanuat puasa tano tahut na hinhinawas. \v 20 Ma iau kis kai ta ira winwisaan kanong iau tiga turturkiles ta iakano tahut na hinhinawas. Muat na sasaring bia ni ianga ma ra balaraan utano tahut na hinhinawas hoing i tahut bia ni ianga huo. \p \v 21 Io, ma Tikikus no bilai na tasi dahat nong i papalim timaan tano uno pinapalim na tultulai tupas no Watong, aie um na hinawase muat ta ira linge bakut waing muat naga palai bia no nugu kinkinis i ngan taar hohe. \v 22 No burena iakan iau nigi tulei ukaia ho muat bia muat naga nunure bia iau lon hohe ma bia naga haragat muat. \p \v 23 Iau sasaring bia God no adahat Sus tika ma no Watong Jisas Krais na tar ra malum tupas muat ira harahinsakaan narako ta Krais. Ma iau sasaring bia na hadadas ira numuat nurnuruan ma ira numuat harmarsai hargilaas. \v 24 A harmarsai meram naliu tupas diet bakut ing diet sip no udahat Watong Jisas Krais ma ra mangana sinisip ing pa nale pataam.