\id COL - SOKAREK Published 
\h KOLOSE 
\toc3 Kolose 
\toc1 No Pakpakat tane Pol tupas ira KOLOSE 
\toc2 KOLOSE 
\mt2 No Pakpakat tane Pol tupas ira  
\mt1 KOLOSE  
\ip I nanaas be Pol ga kis ra hala na harpadano tusu Rom ing iga pakat ikin ra pakpakat tupas di ira Kolose tano katano Esia (nes Apostolo 28:16-21). Iga pakat ira iruo pakpakat tupas Pilemon ma ira Epesas ta ikino pana bung bileng. Pol pai gale so no lotu tusu Kolose. I nanaas be Epaparas ga hadade no tahut na hininaawas tane Pol tusu Epesas, igom hana utusu Kolose ma iga harpir kaia (Kolose 1:7-8 ma Apostolo 19:10). Pol ga pakat ikin ra pakpakat ura hakatom di ira Kolose ta ira tena harausur harabota. Di ga harakale uta ari haleng na mangana linge. Di ga bul hatamat ari mangana bung (Kolose 2:16) ma ira angelo (2:18). Di ga sip be ira turadi na kis ra hena ira harkurai (2:21) ma no tintalen na kut palatamaina turadi (2:11). Di ga hatamat ira nudi mangana lilik be aie no mangana minanes i lamus dait tano nilon (2:4; 2:8; 2:18). Iesene Pol ga manga bul hatamat Krais be aie sene mon i haruat be na halon ira turadi. Krais no malalar tane God (1:15). Krais ga hakisi ira linge bakut (1:16). Krais i balaure ira linge bakut (1:17). Krais no luaina ura tuntunut hut sukun ra minat (1:18). Krais i haruat harsakit ma ne God (1:19; 2:9). Krais na kap pukus ira linge bakut ukaia hone God (1:20-22). Io kaie, \bd Krais i tamat ta ira linge bakut ma i manga haruat ura haalon dait,\bd* ma ikinong no surno ta ikin ra pakpakat.  
\c 1  
\p
\v 1-2 Aiou Pol tike apostolo tane Krais Jisas haruat tano sinisip tane God, ma ne Timoti no tasi dait naramon tane Krais, mir tule karek ra nianga tupas mu ira matanabar tus tane God kaia Kolose, mu ira ut na nurnur tano numu kinkinis tane Krais.  
\p A harmarsai ma ra malum tupas mu metuma hone God no nudait Mama.   
\s1 Pol ga tanga tahut uta ira nurnur ma ira harmarsai ta ira Kolose, ma iga sasaring be di na nunure timaan God.  
\p
\v 3  \x - \xo 1:3 \xt Epesas 1:15,16\x*Mir la tangtanga tahut tane God no Mama tano nudait Watong Jisas Krais ing mir la saasaring uta mu.  
\v 4-6 Mir tanga tahut hobi tana kinong mir te hadade uta ira numu nurnur tane Krais Jisas ma uta ira numu harmarsai tupas di bakut ira matanabar tane God. Ma mu la harmarsai ma nurnur hobi kinong mu kis na nanahe ta ira haridan i kis taguro ter uta mu tuma ra mawe. Ma mu gate hadade ter kike ra haridan ing no nianga tutuno ga hana tupas mu, aie no tahut na hininaawas. Ikin ra tahut na hininaawas ila huhuei ma ila hanana hakakari tano ula hanuo bakut, hoke igate tatalen hobi kaia nalamin ta mu tur leh tano luaina bung mu ga hadade ie ma mu ga palai ta ira tutuno tano harmarsai tane God.  
\v 7  \x - \xo 1:7 \xt Kolose 4:12; Pilemon 23\x*Ma no numem bilai na harwis Epaparas nong i tur tikai ma mem tano pinapalim ma a bilai na ut na pinapalim ie tane Krais uta mu, aie nong ga hausur mu uta ikin.  
\v 8 Aie nong ga hinawase mir utano numu tintalen na harmarsai nong no Halhaaliena Tanuo te tabar mu ma ie.   
\p
\v 9  \x - \xo 1:9 \xt Epesas 1:16,17\x*Karek ra linge no burwana be mir paile sangeh ma ra sinsaring uta mu tur leh tano bung mir ga ser leh no hininaawas uta mu. Mir la sarsaring God be na tabar mu ma ra tamat na minanes ta ira linge i haruat ma ira numu nilon na tanuo be mu nage hung ma ra minminanes utano nuno sinisip.  
\v 10-12  \x - \xo 1:10-12 \xt Epesas 1:11,18\x*Ma mir sasaring bileng hobi be mu nage lon hoke i sip be mu na lon hobi ma be ta ira linge bakut ing mu la gilgil mu nage halaro ie horek: na mon puspusno ta ira numu bilai na gingilaan bakut, mu na tatahuat hanana ta ira numu minanes utana, mu na kap ira dades bakut haruat ma no nuno tamat na baso sakit be mu nage tur dades ma mu na bala malum ta ira tirih, ma be mu na tanga tahut tano nudait Mama ma ra gungunuama nong ite harahut mu be mu nage petlaar be mu na kap no pinalau ta mu tikai ma ira matanabar tus tane God ing di kis ter tano madares.  
\v 13  \x - \xo 1:13 \xt Luk 22:53; Epesas 2:2\x*Ma aie nong ga halon dait sukun no nudait kinkinis ra hena no harkurai tano kadado ma iga hamaren dait ter ra hena no bilai na harkurai tano Natine nong i manga sip ie.  
\v 14  \x - \xo 1:14 \xt Epesas 1:7\x*Ma no Natine iat nong ga kul halangalanga dait ing iga lik luban leise ira nudait sana tintalen.   
\s1 Krais i tamat ta ira linge bakut ma ite hamaram tikane dait ma ne God.  
\p
\v 15  \x - \xo 1:15 \xt 2 Korin 4:4; Jon 1:18\x*Ma aie no malalar tane God nong pa di lale nesnes ie. Aie hoke no luaina bulu kinong no nuno kinkinis i tamat sakit ta ira linge bakut ing God ga hakisi.  
\v 16 Ma no nuno kinkinis i manga tamat hobi kinong God ga hakisi ira linge bakut ma no lumane Krais, ira linge tuma ra mawe ma kira tano pu, ira linge da nes ma ing pa di lale nesnes, ma ira mangana tanuo hokakarek: ira lilie ma dong ing di manga dades ma dong ing di la harkurai. Di bakut kakarek, God ga hakisi di ma no lumane Krais ma ura hatamat Krais.  
\v 17  \x - \xo 1:17 \xt Jon 1:1; 8:58\x*Krais iat ga kis menalalie ta ira linge bakut ma di bakut di kis timaan ter ra hena no nuno harbalaurai.  
\v 18  \x - \xo 1:18 \xt Epesas 1:22-23; Apostolo 26:23; Ninanaas 1:5\x*Aie no ulno tano lotu, ma di ra matanabar na lotu, di no palatamaine. Aie no burwana ta ira nudi nilon kinong aie no luaina ura tuntunut hut sukun ra minat, ma iga huna tut hut hobi waing inage tamat sakit ta ira linge bakut.  
\v 19  \x - \xo 1:19 \xt Kolose 2:9\x*Krais i ngan hobi kinong God ga laro be Krais na hung ma ira bilai na linge bakut ing God la hung ter me.  
\v 20  \x - \xo 1:20 \xt Epesas 1:10; 2:16\x*Ma tano pinapalim tano Natine, God ga sip be na kap pukus ira linge bakut baling ukaia ho ie. Iga bul ra malum ma no de ne Krais tuma ra ula kabai, kaie igom kap pukus habaling ira linge bakut, ira linge kira tano pu ma tuma bileng ra mawe.   
\p
\v 21  \x - \xo 1:21 \xt Rom 5:10; Epesas 2:12\x*Nalalie mu ga kis sisingen talur God. Mu ga malentakuane ie ma mu git gilgil ira sana tintalen.  
\v 22  \x - \xo 1:22 \xt Epesas 2:14-16; 5:27\x*Iesene kakarek God te hamaram leh mu ukaia ho ie ma no minat tano palatamaine Krais waing inage hatur mu ra matmataan tana ma mu na gamgamatien ma pata um ta bilinge be ta sasana ta mu.  
\v 23 Ma i tale be mu na tur ter hobi ing be mu na manga tur dikdikit ter tano numu nurnur tano tahut na hininaawas ma ing be pa mu nale kari talur no numu nanahe ma ra nurnur uta ira linge mu ga hadade tano tahut na hininaawas. Ma ikin ra tahut na hininaawas iat nong di ga harpir ma ie tupas ira matanabar kira ra ula hanuo. Ma iou Pol, iou tike tultule ta ikino tahut na hininaawas.   
\s1 Pol ga manga papalim dades uta di ira matanabar na lotu.  
\p
\v 24 Ma iou laro kakarek uta ira ngunngutaan i ubal iou uta mu. Ma iou puspusak kakarek ra ngunngutaan tano palatamaigu ura hapatam ira ngunngutaan tane Krais ing i kis ter baak. Ma iou la puspusak hobi utano palatamaine, mu ira matanabar na lotu.  
\v 25  \x - \xo 1:25 \xt Epesas 3:2,7-8\x*Iou te kap no pinapalim na harharahut uta mu ira matanabar na lotu kinong God ga ter no nuno pinapalim tagu be ni gil ie haruat ma no nuno lilik ma be ni gil hobi ura hatahutne mu. Iga ter ie tagu be ni hadukduk timaan no nugu pinapalim na harpir ma no nuno nianga.  
\v 26  \x - \xo 1:26 \xt Rom 16:25-26; Epesas 3:5,9\x*Ma ikin ra nianga nong ga susuhai ta ira turadi ta ira tintinohon menalalie ma sene ite hapuasne um ta ira nuno matanabar tus kakarek.  
\v 27 God ga sip be na hapalaine di be ikino linge nong ga susuhai na manga haidane timaan di ing pa dile Iudeia. Ma no surno ta ikino linge nong ga susuhai, aie horek, be Krais i kis ter ta mu, kaie mu nage nanahe ma ra nurnur be mu na lala tano tamat na minamar tana.  
\v 28 Ma mem la harpir utane Krais ta ira mangana turadi bakut. Mem hausur di ma mem hakatom di ma ra tamat na minminanes sakit waing di bakut di nage bilai harsakit tano nudi kinkinis naramon tane Krais ing mem lamus ter di ra matmataan tane God.  
\v 29  \x - \xo 1:29 \xt Epesas 3:7,20; Pilipai 4:13\x*Ma ikinong no burwana be iou papalim dades. Iou manga baso haruat ma no nuno tamat na dades ing ila manga harahut iou ma ie be ni gil hobi.   
\c 2  
\p
\v 1 Ma iou sip be mu na palai be iou manga papalim dades uta mu ma uta di bileng rusu Laudisia ma uta di bakut bileng ing pa dile nes baak iou.  
\v 2 Iou papalim dades hobi be ni haragat ira tinga di ma be di na tikenong mon tano nudi harmarsai harbasie waing di nage hung ma ira tamat na minminanes bakut, kaie di nage nunure ikino tutuno nong God ga sie, ma aie ne Krais iat.  
\v 3  \x - \xo 2:3 \xt 1 Korin 1:24,30\x*Ma ira mangana minminanes ma ira minanes bakut i kis mun ter tane Krais hoke tike bilai na bunbulaan.  
\v 4  \x - \xo 2:4 \xt Rom 16:18\x*Iou tange kakarek ra linge ta mu be pata ta tikenong nahula hakalak mu ma no nuno keskes na nianga ma ina lamus hakale leh mu.  
\v 5  \x - \xo 2:5 \xt 1 Korin 5:3\x*A tutuno be no palatamaigu paile kis tikai ter ma mu kakarek. Iesene no tanuagu i kis tikai ter ma mu ma iou laro ing iou nunure kilam be i takados ira numu tintalen ma be ira numu nurnur i tur dades ter tane Krais.   
\s1 Tano nudait kinkinis ta Krais, dait langalanga sukun ira harkurai gar na turadi mon.  
\p
\v 6 Io kaie, hoke mu te hatur kawase Krais Jisas be aie no Watong, i tahut be mu na lolon haruat ma no numu kinkinis tana.  
\v 7  \x - \xo 2:7 \xt Epesas 3:17\x*Mu na tur dikdikit ter tano numu kinkinis tane Krais ma mu na hadades ira numu nilon naramon tana. Mu na tur dades ter ta ira linge mu te nurnur ine hoke di ga hausur ter mu hobi. Ma mu na manga hung sakit ma no tintalen na tanga tahut tupas God.   
\p
\v 8 Mu na harbalaurai timaan ta tikenong nahula hakale lamus mu ter tano nuno pabono lilik, nage hiis kawase mu. Kike ra mangana lilik i tahuat ta ira harausur ta ira turadi mon. I tahuat ta ira minminanes mon mekira napu ma pata be tane Krais.   
\p
\v 9  \x - \xo 2:9 \xt Jon 1:14,16\x*Mu na harbalaurai timaan hokike kinong ira bilai na linge bakut ing God la hung ter me i kis ter tane Krais nong ga hanawat turadi.  
\v 10  \x - \xo 2:10 \xt Epesas 1:21-22\x*Ma ne God te hakudulena mu tano numu kinkinis tane Krais, aie nong i tamat sakit ta ira tanuo ing di la harkurai ter, ma ira mes na lilie bileng.  
\v 11  \x - \xo 2:11 \xt Rom 2:29\x*Tano numu kinkinis tane Krais i ngan hoke be Krais ga mur no tintalen na kutkut leise tike katano ta ira palatamai mu. Iesene pata be hoke ira turadi mon di la gilgil ma ira luma di. Pata. Krais iat ga kap leise no sana katano ta ira numu nilon.  
\v 12  \x - \xo 2:12 \xt Rom 6:4\x*Ma ne God ga bus mu tikai ma ie ing di ga baptais mu. Ma tano numu nurnur tano dades tane God nong ga hatut Krais sukun ra minat, God ga hatut pakur mu ma ie.  
\v 13-14  \x - \xo 2:13-14 \xt Epesas 2:1,4-5\x*\x - \xo 2:13-14 \xt Epesas 2:14-16; 1 Pita 2:24\x*Nalalie mu gate mat ter ing mu ga gil ira sana tintalen ma ing ikino sana katano ga kis ter baak ta ira numu nilon. Iesene God ga halon pakur mu ma ne Krais. Iga lik luban leise ira nudait sana tintalen horek, ing iga suge leise no pakpakat nong i tahuat leh ta ira harkurai, ikino pakpakat nong i tange hamanis be a mon nirara kanaia ta dait ing i haruat be dait na hiruo urie kinong dait paile mur kike ra harkurai, ma ira harkurai iat di ga ura hagae dait. Iga kap leise no dades ta ikin ra pakpakat ing iga tut ter no pakpakat ter tano ula kabai.  
\v 15 Ing God gate kap leise ira baso ta ira tanuo ing di la harkurai ter ma ira mes na lilie bileng, iga bul hamanis ra matmataan na haruat be pata um a nudi ta dades igom paas hasur di ma no pinapalim tano ula kabai ma hoke tike tamat na umri ga lamus haselsel hanane di hoke ira nuno hiruo.   
\p
\v 16  \x - \xo 2:16 \xt Rom 14:1-12\x*Waak mu haut leh tikenong be na kure mu uta so ing i bilai be mu na en be mu na mame. Ma hobi bileng ta ira tamat na bung na lotu, be a sigar teka, be no Bung na Sinangeh.  
\v 17  \x - \xo 2:17 \xt Hibru 8:5\x*Di bakut kike ra tintalen di haruat ma ra hapupuo mon uta ira linge ing iga ura hinanawat. Iesene ira linge tutuno urie, dait nes leh tane Krais.  
\v 18 Ma dong ing di harababo be di manga sip be a matien na turadi di, ma di lotu tupas ira angelo, ma di manga hininaawas uta ira nudi mangana ninanaas na tanuo, io, waak mu bala leh di be di na kure mu uta so i bilai ing mu sip be mu na gil. Ira nudi sana lilik mon i hatamat habaling di ma pata ta burwana be di na gil hobi.  
\v 19  \x - \xo 2:19 \xt Epesas 2:21; 4:16\x*Ira mangana turadi hobi di te tamakutus leh talur Krais, aie no ulno ta dait no palatamaine. Aie nong ila balaure timaan ter no kudulena palatamaine be no tamaine na kap ra dades ma ina harpasum timaan ma no harharahut ta ira lalos na harpasum, ma be ina tahuat hoke God i sip be na tahuat hobi.   
\p
\v 20-21  \x - \xo 2:20-21 \xt Galesia 4:3,9; 1 Timoti 4:3\x*Mu te mat tikai ma ne Krais ma mu langalanga sukun no mangana minminanes mekira napu. Io kaie, ura biha mu lolon hoke be tano ula hanuo baak mu? Ura biha mu la bulbul habaling mu ra hena ira harkurai? Kike ra harkurai i tange be, “Waak mu palim! Waak mu namiane! Waak mu sigire!”  
\v 22  \x - \xo 2:22 \xt Matiu 15:9\x*Di bakut kakarek ra linge, di na panim leh ing dait papalim me be dait en be dait gil so bileng me. Waak mu mur kakarek ra mangana harkurai kinong i tahuat ta ira hartule ma ira harausur ta ira turadi mon.  
\v 23 A tutuno, ari di lik be a mon minminanes ta di ing be di mur kakarek ra harkurai ing i tange be i tahut be tikenong na mamahien no tingana ura pakila lotu, be na bul hanapu habaling ie, be na kure hadades no palatamaine. Iesene be pata. Karek ra tintalen paile harahut ta dahine ura tutur bat ira sana sinisip.   
\c 3  
\s1 Dait na kap leise ira tuarena sana tintalen ma dait na sige ira tahut na sigar tintalen.  
\p
\v 1  \x - \xo 3:1 \xt Mak 12:36; 16:19; Epesas 1:20\x*Io kaie, i tahut be ira kati mu na mur ira linge metuma nalu kaia hone Krais ing i kis ter kaia tano tamat na kinkinis tano kata na lumane God, kinong God te hatut pakur mu ma ne Krais.  
\v 2  \x - \xo 3:2 \xt Matiu 6:33\x*Mu na hatur ira numu lilik ta ira linge metuma nalu, ma pata be ta ira linge mekira tano ula hanuo.  
\v 3 Kinong urah, mu gate mat, ma ira numu mangana nilon kakarek i kis mun tikai ma ne Krais ra matmataan tane God.  
\v 4 Ma be Krais nong no burwana tano numu nilon na hanawat puasa, io, ta ikino pana bung mu bileng, mu na hanawat puasa tikai ma ie ma ra tamat na minamar.   
\p
\v 5  \x - \xo 3:5 \xt Rom 6:6,11; Epesas 4:19; 5:3-6\x*Io kaie, i tahut be mu na bing leise ira numu mangana tintalen gar ta ikin ra ula hanuo. Mu na bing leise ira tintalen na hilawa ma ira bilingana tintalen hobi ma kike ra mangana namnamas bileng. Hobi bileng, mu na bing leise ira sana sinisip ma no tintalen na nes kalak linge gar na mes. Ma ikino tintalen i haruat ma no tintalen na lotu tupas ira palimpuo.  
\v 6 Karek ra mangana tintalen no burwana be no ngalngaluan tane God na puko burung di ira mangana turadi hobi.  
\v 7 Mu bileng, mu git tatalen hobi ta ira numu ngas na nilon ing mu ga lon hobi nalalie.  
\v 8  \x - \xo 3:8 \xt Epesas 4:25-29; 5:4\x*Iesene be kakarek i tahut be mu na kap leise karek ra tintalen bakut sukun mu. Mu na kap leise ira mangana ngalngaluan ma no sinisip ura hangungut ira mes. Waak mu tange hagae tikenong, ma mu na bul leise ira nianga na harhuli sukun ira ho mu.  
\v 9-10  \x - \xo 3:9-10 \xt Epesas 4:22,25\x*\x - \xo 3:9-10 \xt Epesas 4:24\x*Waak mu hakale harbasiane mu kinong mu te kap leise ira numu tuarena nilon tikai ma kike ra tuarena tintalen, ma mu te sige no sigar nilon nong God ila hasigarna ie hoke tike malalar tane God iat nong ga hakisi ikino nilon. Ma ila hasigarna ie hobi waing mu nage nunure timaan ie.  
\v 11  \x - \xo 3:11 \xt Galesia 3:28\x*Ma ta ikin ra sigar nilon, ira Iudeia ma di ing pa dile Iudeia, di haruat mon. Dong ing di ga kut leise ira palatamai di, ma di ing pa di gale kut leise, di haruat bileng. Ma i ngan hobi bileng ta ira tultule ma di ing pa dile tultule. Ma be da nes hasur ugo be augo me tapa ma a mes ugo, be da tange be a ba hurungo ugo, pata ta linge. No tamat na linge, Krais sene mon, ma be i kis ta dait bakut.   
\p
\v 12  \x - \xo 3:12 \xt 1 Pita 2:9\x*Mu ira turadi ing God gate gilamis mu, ma mu ira halhaaliena turadi ing God i sip mu. Io kaie, i tahut be mu na sige no tintalen na bala marmaris uta ira tirih i ubal ira mes, ma no tintalen na gilgil ra tahut ta ira mes bileng. Mu na bul hanapu habaling mu ma mu na lon hoke ira matien na turadi. Ma mu na tabuna ngalngaluan malus.  
\v 13  \x - \xo 3:13 \xt Epesas 4:2,32\x*Mu na bala malum ma ira mes ing di gil hagae mu. Mu na lik luban leise harbasiane ta mu ira linge mu kilingane be di hagae mu me. Hoke no Watong ga lik luban leise ira numu sasana, mu bileng mu na gil hobi.  
\v 14  \x - \xo 3:14 \xt Rom 13:8-10\x*Ma no tintalen na harmarsai um, mu na sige ie me nalu ta kakarek ra tintalen bakut. No tintalen na harmarsai, aie nong i hiis tikane di bakut be di na kapawena tutuno iat tano nudi tuntunur tikai.   
\p
\v 15  \x - \xo 3:15 \xt Pilipai 4:7; 1 Korin 12:27; Epesas 4:4\x*I tahut be no malum tane Krais na kure ira numu nilon. Hokakarek, God ga tato mu tano numu kinkinis na tuntunur tikai be mu na kis ma ra malum harbasie ta mu. Ma mu na tangtanga tahut tupas ie.  
\v 16  \x - \xo 3:16 \xt Epesas 5:19\x*I bilai be no hininaawas utane Krais na manga kis dades ta ira tinga mu. Hobi kaie, mu nage hausur ma mu na pir harbasiane mu ma ira minminanes bakut ma ira mangana halhaaliena ninge bileng. Ma ing be mu na inge hobi, mu na kilam tahut tupas God metuma naramon ta ira tinga mu.  
\v 17  \x - \xo 3:17 \xt 1 Korin 10:31; Epesas 5:20\x*Ma ra so ing mu tange ma ra so ing mu gil, mu na tatalen hoke i takados be nong i mur no Watong Jisas na tatalen hobi. Ma ing mu lolon hobi, i tahut be tano numu kinkinis tane Krais, mu na tanga tahut tupas God no nudait Mama.   
\s1 Ira hatatamana di na tatalen hohaam.  
\p
\v 18  \x - \xo 3:18 \xt Epesas 5:22\x*Mu ira haine, mu na hanapu habaling mu ra hena ira numu tunana kinong ikin tike takados na tintalen haruat ma no numu kinkinis naramon tano Watong.   
\p
\v 19  \x - \xo 3:19 \xt Epesas 5:25\x*Mu ira tunana, mu na manga marse ira numu haine ma waak mu bala ngungut ter ta di.   
\p
\v 20  \x - \xo 3:20 \xt Epesas 6:1\x*Mu ira bulu ma ira hinasik, mu na taram ira numu mama ma ira numu makai ta ira mangana linge bakut kinong ikin ra tintalen i halaro no Watong.   
\p
\v 21  \x - \xo 3:21 \xt Epesas 6:4\x*Mu ira mama ta ira bulu ma ira hinasik, waak mu la tangtange hagae ira nati mu, di nahula malamales ta mu.   
\s1 Ira tultule ma ira nudi tamat di na tatalen hohaam.  
\p
\v 22  \x - \xo 3:22 \xt Epesas 6:5-8\x*Mu ira maris na tultule, mu na taram ta ira numu tamat mekira napu ta ira linge bakut. Waak mu taram ta di tano pana bung sene mon di ngok ter ta mu be di nage laro. Pata. Mu na taram ta di ma ra tutuno na tinga mu tano numu tamat na urur tupas no Watong.  
\v 23 Ma ta so ing mu gil, mu na gil ie ma no numu dades bakut hoke be mu gilgil ie tupas no Watong, ma pata be tupas ira turadi mon.  
\v 24 Ma i tahut be mu na gil hobi kinong mu nunure be mu na hatur kawase ikino numu pinalau metuma hono Watong hoke ra puspusno no numu mangason. Io, ne Krais um no Watong nong mu papalim utana.  
\v 25  \x - \xo 3:25 \xt Rom 2:11\x*Nesi tikenong ing i gil ra sasana na kap ra kunkulaan haruat ma no nuno sasana. God na ter ra takados na kunkulaan. Pai nale hatahutne tikenong ma ina hagae bia tike mes.   
\c 4  
\p
\v 1  \x - \xo 4:1 \xt Epesas 6:9\x*Ma mu ira tamat, mu na ter ta ira numu tultule ing i takados ma i tahut. Mu nunure ter be numu bileng tike Tamat i ruma ra mawe.   
\s1 Pol ga hapalaine di be di na sasaring hohaam ma be di na wowor tikai hohaam ma ira tabuna nurnur.  
\p
\v 2  \x - \xo 4:2 \xt Epesas 6:18; Pilipai 4:6\x*Io, ma mu na nanget ma ra sinsaring. Ma be mu na sasaring, i tahut be ira numu lilik na taguro timaan ma mu na tangtanga tahut tupas God.  
\v 3  \x - \xo 4:3 \xt Rom 15:30; Epesas 6:19\x*Mu na sasaring uta mem bileng, be God na papos no matanangas ta ira numem harpir waing mem nage hininaawas utano linge nong ga susuhai naramon tane Krais. No burwana uta ikino tahut na hininaawas kakarek, iou te kis tano hala na harpadano.  
\v 4 Mu na sasaring be iou ni petlaar be ni hapalaine timaan ie hoke i tahut be ni gil hobi.   
\p
\v 5  \x - \xo 4:5 \xt Epesas 5:15-16\x*Mu na minanes pane ira numu tintalen tupas di ing pa dile nurnur. Mu na gil ira bilai hokakarek ta ira pana bung be i tale mu be mu na gil hobi.  
\v 6  \x - \xo 4:6 \xt Epesas 4:29; 1 Pita 3:15\x*I tahut be ira numu winor tikai ma di na hung ma ra nianga ing i bilai ma i namnamien waing mu nage palai be mu na balu di tiketike hohaam.   
\s1 Pol ma ira nuno harwis, di ga haatne leh ira turadi ura hapatam ikin ra pakpakat.  
\p
\v 7  \x - \xo 4:7 \xt Epesas 6:21\x*Io, ma no bilai na tasi dait Tikikus na hinawase mu ta ira linge bakut ura utagu. I tur tikai ma iou tano pinapalim tano Watong ma a bilai na ut na pinapalim ie.  
\v 8  \x - \xo 4:8 \xt Epesas 6:22\x*No burwana tutuno be iou ura tultule ie ukaia ho mu, be inage hinawase hapalaine mu be no numem nilon i ngan hohaam ma be inage haragat ira tinga mu.  
\v 9  \x - \xo 4:9 \xt Pilemon 10-12\x*Dur na tikai huat ma ne Onesimus no bilai na tasi dait. A tutuno na turadi ie ma aie iat tikenong ta mu mekaia. Dur na hinawase mu ta ira mangana linge bakut i hanawat ta mem kira.   
\p
\v 10  \x - \xo 4:10 \xt Apostolo 12:12; 15:37-39; 13:13\x*Aristarkus nong i kis tikai ma iou kira ra hala na harpadano, i haatne leh mu. Hobi bileng ne Mak, no tasine Banabas. (Mu te hadade ra hininaawas utana ma ing be ina hanawat ukira ho mu, mu na bala leh ie.)  
\v 11 Jisas nong di kilam bileng ie be Iustus i haatne bileng mu. Duhat sene mon kike ing a Iudeia duhat nalamin ta dong ing di tur tikai ma iou tano pinapalim utano kingdom tane God. Ma duhat te manga habalaraan um iou.  
\v 12  \x - \xo 4:12 \xt Kolose 1:7; 2 Timoti 4:10-11; Pilemon 23-24\x*Epaparas nong aie bileng tikenong ta mu ma a tultule ie tane Krais Jisas, i haatne bileng mu. Ila saasaring hait uta mu ma ra tamat na dades be mu na tur dades ma mu na manga palai ta ira sinisip tane God.  
\v 13 I papalim dades uta mu ma uta di bileng kaia Laudisia ma Hirapolis. Ma i tale be ni tange hobi ta mu kinong iou nunure ter be i tutuno.  
\v 14 Luk no ut na harulai, no numem bilai na harwis, dur ma ne Demas, dur haatne bileng mu.  
\v 15 Mu na ter no nugu haratne ta ira hinsaa dait naramon tane Krais kaia Laudisia. Ma tupas bileng ne Nimpa ma ira matanabar ing di kis hulungan ura lotu kaia ra nuno hala.   
\p
\v 16 Ing be di te was ter ikin ra pakpakat ra matmataan ta mu, i tahut be mu na nes be da was bileng ie ta ira matanabar na lotu kaia Laudisia. Ma mu na lik leh bileng be mu na was no pakpakat mekaia Laudisia.   
\p
\v 17  \x - \xo 4:17 \xt Pilemon 2\x*Mu na tange tane Arkipus be, “Nu harbalaurai timaan be nuge gil haruatne no pinapalim u ga hatur kawase ie tano num kinkinis naramon tano Watong.”  
\v 18  \x - \xo 4:18 \xt 1 Korin 16:21\x*Iou Pol, iou pakat ikin ra harharatne ma no lumagu iat. I tahut be mu na lik leh iou kira ra hala na harpadano. A harmarsai tupas mu.