\id 1CO - Hinsaal \h 1 KORIN \toc3 1Ko \toc1 No Luena Pakpakat ta Pol tupas ira KORIN \toc2 1 Korin \mt1 No Luena \mt2 Pakpakat ta Pol tupas ira \mt1 KORIN \ip Pol ga so no lotu aras Korin tano nuna airua na hinahaan ma no tahut na hinhinawas (nas Apostolo 18.1-18). No pisa na hala Korin a tamat na taman ia tano pakana bung Pol ga haan ukaia ma a haleng na tunatuna kaia diet ga mur ira bilingana magingin ma diet ga manga lotu tupas ira palimpua tikai ma ira sakana pinapalim na hilawai. Io, tano nuna aitul a hinahaan Pol ga kiskis aras Epesas (Apostolo 19.22) gaam ser lah aring purpuruan tano lotu aras Korin (1 Korin 1.11). Pol ga hadadei uta diet ira sigara Kristian kinas Korin bia ga manga dadas bia aring na haan talur ira nudiet sakana magingin manaluai. A tutun bia no Halhaliana Tanua ga manga tabar timaan ira Kristian kaia Korin ma ira haleng na bilai na hartabar, senbia pa diet ga lon timaan ma kaikek ra hartabar. Diet ga lik bia diet manga mintota (1.18-2.16) ma diet ga manga hatamat diet (4.6-21). Tiga tunana ga sua tikai ma no hahina tano ana sus (5.1-8) ma diet ga lam harbasianei diet bia diet na tur ra warkurai (6.1-11). Ma a mon tuntunur hararasanai nalamin tano lotu mah (1.10-17; 3.1-23). Ma aring mes na tunatuna diet ga hanuat maras Korin, diet gaam a tiri Pol uta aring linga diet ira Kristian kaia Korin pa diet ga manga palai tanai (7.1; 8.1; 12.1; 16.1). Io hua, Pol ga pakat iakan ra pakpakat bia na hakatom diet ta ira nudiet sakana magingin ma wara balbalu timaan ira nudiet tiniri. Ga hasasei diet utano magingin na tinolen (7.1-40) ma bia tikai pa na hapuka no tasina narako ta Karisito ma ira magingin i lik bia i tahut bia na gil ma sen no tasina i lik bia i sakena (8.1-11.1). Ga hasasei diet bia diet na lotu hoeh ma ira nudiet hartabar tano Halhaliana Tanua (11.2-14.40) ma bia no tuntunut hut sukun ra minaat ia tiga tamat na suruna tano tahut na hinhinawas (15.1-58). \c 1 \p \v 1-2 Iau Pol nong Kalou ga tatau lah iau haruat ma no nuna nemnem bia iau tiga apostolo ta Iesu Karisito. Ma mamir ma no tasi dahat Sostenis, mamir tulei kan ra nianga tupas muat ira mataniabar na lotu gar Kalou ing muat kis kaia Korin, muat ing Kalou i ta bul hasisingen muat bia muat naga gamgamatien narako ta Iesu Karisito, muat ing i ta tatau lah muat bia muat ira nuna mataniabar tus tikai ma diet bakut ta ira tamtaman ing diet lotu tupas no nudahat Watong Iesu Karisito, ia no nudiet Watong ma no nudahat mah. \p \v 3 A harmarsai ma ra malum tupas muat makaia ta Kalou no adahat Sus ma no Watong Iesu Karisito. \s1 Pol ga tanga tahut tupas Kalou \p \v 4 Iau la tangtanga tahut hait ta Kalou uta muat kanong i ta tabar bia muat narako ta Iesu Karisito ma no nuna harmarsai. \v 5 Iau tanga tahut tana kanong i ta manga haidanei muat ma ira kaba hartabar bakut, ta ira kaba mangana nianga ma ta ira kaba mangana mintota bakut. \v 6 Hokaiken Kalou ga hatutun no hinhinawas uta Karisito nalamin ta muat. \v 7 Io hua, taia tiga hartabar bia i panim kaia nalamin ta muat ing muat kiskis kahai ma ra tamat na masmasingai tano hapuasa tano nudahat Watong Iesu Karisito. \v 8 Ma na hatur hadadas mah muat tuk taar tano haphapataam bia pa da nas lah ta sakena ta muat ta iakano bung tano nudahat Watong Iesu Karisito. \v 9 Ma Kalou na gil haruatanei ira linga ga kukubus bia na gil. Ia nong ga tatau lah muat bia muat na kap ra kinkinis tikai ma no Natina Iesu Karisito no nudahat Watong. \s1 Ira tuntunur hararasanai narako tano lotu \p \v 10 Kaba tasigu narako ta Karisito, iau saring muat tano hinsa Iesu Karisito no nudahat Watong bia muat bakut, muat na haut tikai nalamin ta muat ma na taia ta tuntunur hararasanai mah ta muat. Ma iau saring muat bia muat na tur tikai ma tiga kapawena lilik mon. \v 11 Bar tasigu ta Karisito, aring makaia tano kabana ta Kloi diet ta hasasei iau bia a mon hargau kaia nalamin ta muat. \v 12 Ma i hokaiken, bia muat tikatikai muat la tangtangai aring linga i mesa harbasiai. Tikai i la tangtangai bia, “Iau la murmur Pol.” Tikai i tangai bia, “Iau la murmur Apolos.” Ma tikai mah i tangai bia, “Iau la murmur Pita.” Ma tikai mah at i la tangtangai bia, “Iau la murmur Karisito.” \v 13 Muat lik bia Karisito a nudiet sena mon ia taring? Di ga lau Pol tano ula kabai uta muat? Ma di ga bapitaiso dak muat narako tano hinsa Pol? \v 14 Iau tanga tahut ta Kalou bia pa iau ga bapitaiso taring ta muat, senbia Kirispus sena mon ma Gaius. \v 15 Io hua, pai tale tikai bia na tangai bia i ta kap bapitaiso narako tano hinsagu. \v 16 Io, ma iau lik lah mah no haratamaan ta Sepanas ing iau ga bapitaiso diet. Ma makaia um pa iau lik lah um tikai bia iau ga bapitaiso ia. \v 17 Kanong warah, Karisito pa ga tulei iau bia iau na bapitaiso. Taia. Ga tulei iau bia iau na ianga utano tahut na hinhinawas. Ma sen pataia bia iau na ianga ma ra mintota ma ra keskes na nianga gar na tunatuna mon, kaba no kabai ta Karisito gi ngan bia a linga bia mon ia. \s1 No kabai ma no mintota ta Kalou \p \v 18 Iau tangai hua kanong diet ing diet hanahaan tano ngaas na hinirua, diet nas no nianga utano kabai bia a ba na lilik mon ia. Senbia dahat, ing dahat kis taar tano nuna harhalon, dahat nas kilam no nianga tano kabai bia ia no dadas ta Kalou. \v 19 I hoken di ga pakat ing Kalou ga tangai, \q1 “Iau na gil hagawai ira mintota ta ira tena mintota, \q1 ma iau na waak sei ira minminonas ta ira tena minminonas.” \m \v 20 Ma aha um ira minminonas na lilik ta ira tena minminonas? Aha um ira mintota ta ira tena hausur ta ira warkurai? Ma aha mah no keskes ta diet ira tena sa nianga? Tutuna sakit Kalou i ta haminis bia ira mintota tano ula hanua a ba na lilik mon. \v 21 Tano nuna minminonas, Kalou pa ga haut lah ira tena minminonas tano ula hanua bia diet na nunurei ia. Diet ga nas kilam no tahut na hinhinawas bia a ba na lilik ia. Io hua, Kalou ga nem bia na papalim ma iakano hinhinawas wara halhalon diet ing diet nurnur. \v 22 Ira Iudeia diet la sipsip bia diet na nas ira dadas na hakilang wara hamhaminis bia tiga linga i tutuna. Ma ira Grik diet la nanaas ta ira mintota. \v 23 Senbia mehet ing mehet ianga utano Mesaia nong di ga lau tar ia tano ula kabai. Ta ira Iudeia a linga na tukatukai ta diet kanong diet mola tana. Ta ira Grik diet lik bia a ba na lilik mon iakan ra linga. \v 24 Senbia diet ing Kalou i ta tatau lah diet, diet ira Iudeia ma diet ira Grik mah, diet nas kilam Karisito bia ia nong i haminis no dadas ta Kalou ma no mintota ta Kalou. \v 25 Kanong warah, no pinapalim ta Kalou ing diet nas bia i haminis ra ba na lilik, i haminis balik ra minminonas i tamat ta ira minminonas ta ira tunatuna. Ma no nuna pinapalim ing diet nas bia i tabales, i haminis balik ra dadas i tamat ta ira dadas ta ira tunatuna. \p \v 26 Kaba tasigu ta Karisito, muat na lilik bia a mangana tunatuna sa muat ta iakano pakana bung ing Kalou ga tatau lah muat. Pai haleng ta muat ing ira tunatuna diet ga nas kilam bia a lualua bia a tena mintota bia a tena dadas muat. \v 27 Senbia wara hahirhir ira tena mintota, Kalou ga pilak lah ira linga ing no ula hanua i nas bia i haminis ra ba na lilik. Ma wara hahirhir ira tena baso, Kalou ga pilak lah mah ira linga ing no ula hanua i nas bia pata dadas tana. \v 28 Ga pilak ira linga ing no ula hanua i nas hanapu ma i miligiruanei bia a linga bia, wara gilgil haliarei ira linga diet lik bia i tamat. \v 29 Kalou ga pilak kaiken ra linga hua waing taia tikai pa naga ianga na latlaat ra matmataan tana. \v 30 Senbia tano pinapalim ta Kalou at muat kis narako ta Karisito ma ia nong Kalou ta bul ia bia no nudahat mintota. Ma ia no nudahat mintota hoken kanong narako ta Karisito, Kalou i ta warkurai bia dahat takodas ma i ta bul hasisingen dahat bia dahat naga gamgamatien ma i ta kul halangalanga lah mah dahat. \v 31 Io hua, hoing di ga pakat tano nianga ta Kalou, “Siga nong i wara latlaat, i tahut bia na lat no Watong.” \c 2 \p \v 1 Kaba tasigu narako ta Karisito, ing iau ga haan tupas muat ma iau ga ianga utano hinhinawas ta Kalou, pa iau ga hanuat hoing tiga tena nianga na mintota. \v 2 Iau ga warawai hua kanong ing iau ga kis nalamin ta muat iau ga bul no nugu lilik bia pa iau na lilik ta tiga mes na linga, senbia Iesu Karisito ma no nuna minaat tano ula kabai sena mon. \v 3 Taia ta dadas tagu ing iau ga kis nalamin ta muat. Iau ga hanuat ma ra tamat na bunurut ma ra dedar. \v 4 Ing iau ga warawai ma iau ga hinawas palai ta ira kukuraina ta ira nugu nianga, io, pa iau ga halawen muat ma ra nianga na mintota. Taia. No nugu hinhinawas ga haminis no dadas tano Halhaliana Tanua. \v 5 Ma iau ga ianga hua waing ira numuat nurnur pa naga sua korai ta ira mintota gar na tunatuna mon, senbia na sua korai tano dadas ta Kalou. \s1 No Tanua ia nong i tar ra mintota \p \v 6 Senbia mehet iangianga balik ma ra mangana mintota nalamin ta diet ing i matukal ira tanua diet tupas Kalou. Ma senbia pa mehet iangianga ta ira mintota u katin. Ma pataia mah ta ira mintota ta ira lualua kaiken ing diet wara patpataam. \v 7 Senbia mehet la warawai ma no mintota ta Kalou nong ga susuhai naluai ta ira tunatuna ma senbia i ta hanuat puasa kaiken. Ma Kalou ga pua tar manaluai tano hathatahun ta ira linga bakut bia iakano mintota na manga hatahutnei dahat. \v 8 Taia ta tikai ta diet ira lualua tano ula hanua kaiken ga nunurei iakano mintota. Taia. Ing bia diet gaar nunurei tar, pa diet gaar lau no Tamat na Watong taar tano ula kabai. \v 9 I hoken no nianga ta Kalou di ga pakat ia i tangai, \q1 “Ira linga ta Kalou ing taia tikai pai nas ma pai hadadei ma pai nunurei, \q1 io, kaiken ra linga at Kalou i ta tagurei wara uta diet ing diet sip ia.” \m \v 10 Ma pa diet ga nunurei kanong Kalou i ta hapuasnei tar ia ta dahat ma no Tanuana. \p No Tanua ta Kalou i la nanaas ta ira linga bakut. Tutun sakit, i nanaas mah ta ira linga aram narako tutun at ta Kalou. \v 11 Ma iakan i palai kanong no tanuana tikai, ia sena mon i tale bia na manga nunurei timaan iakano tunatuna. Ira mes na tunatuna pa diet tale. Hua mah, taia ta tiga tunatuna i manga nunurei timaan Kalou, senbia no Tanua ta Kalou sena mon. \v 12 Pa dahat kap no mangana lilik tano ula hanua. Taia. Dahat ta kap no Tanua maram ta Kalou waing dahat naga nunurei tar bia asa ing Kalou i ta tabar bia dahat manei. \v 13 Ma kaiken ra linga ing mehet la iangianga uranai. Ma iasen pa mehet ianga ma ra mangana nianga ing mehet ta hausur tanai ta ira mintota gar na tunatuna. Taia. Mehet ianga ma ra mangana nianga ing no Tanua i ta hausur mehet tanai. Mehet palpalas ira kukuraina ta ira linga gar tano Tanua. Ma mehet gil hua ma ra mangana nianga ing mehet ta kap makaia tano Tanua. \v 14 Siga nong pai hatur kahai no Halhaliana Tanua pai taram lah ira linga ing i hanuat makaia tano Tanua gar ta Kalou. Kanong warah, i lik bia diet a linga na ba. Ma pai tale bia na palai tanai kanong tikai na nunurei kilam kaiken ra linga ma no harharahut tano Tanua. \v 15 Iasen siga nong i hatur kahai no Halhaliana Tanua i tale bia na nunurei kilam ira linga bakut. Tiga mes na tunatuna balik pai tale bia na kurei no magingin ta iakano tunatuna bia i tahut bia i sakena. \v 16 I hoken no nianga ta Kalou di ga pakat ia i tangai bia, \q1 “Pataia tikai i tale bia na nunurei no lilik tano Watong. \q1 Ma siga i tale bia na hausur ia?” \m Senbia dahat, dahat hatur kahai no mangana lilik gar ta Karisito. \c 3 \s1 Waak dahat tur hararasanai \p \v 1 Ma pa ga tale iau bia iau na haianga muat hoing ira tunatuna ing diet hatur kahai no Halhaliana Tanua. Taia. Iau ga nas bia i tahut bia iau na haianga muat hoing ira tunatuna ing diet mur ira magingin makai napu. Muat ga ngan hoing ira gona ta ira numuat kinkinis narako ta Karisito. \v 2-3 Iau ga tabar muat ma ra palona sus, taia bia a dadas na nian, kanong pa muat ga tagura panei. Tutun sakit, pa muat tagura kaiken kanong muat murmur a baa ira magingin makai napu. Ing muat harngangaar harbasiai ma muat mangaha ta ira kinkinis gar na mesa, i haminis bia muat a baa makai napu ma muat lonlon hoing ira tunatuna ta iakan ra ula hanua mon. \v 4 Kanong ing tikai i tangai bia, “Iau mur Pol” ma tiga mesa balik bia, “Iau mur Apolos,” io, i haminis bia muat ira tunatuna tano ula hanua mon. \p \v 5 Siga um iakano Apolos? Ma siga mah iakano Pol? Airua tultulai mon dir ing muat ga nurnur ta ira nudir nianga. Mamir bakut tikatikai mamir gil haruatanei hoing no Watong i ta tar ta mamir bia mamir na gil. \v 6 Iau ga saso ma Apolos ga kapkapal. Senbia Kalou ga hakuburuan. \v 7 Io hua, nong i saso ma nong i kapkapal, dir bakut a linga bia mon dir. Senbia nong i tamat, ia Kalou nong i hakuburuan. \v 8 Nong i saso ma nong i kapkapal dir haruat mon. Kalou na tar ra kunkulaan ta dir tikatikai, haruat ma ira nudir pinapalim. \v 9 Mamir papalim tikai, mamir ira airua tunatuna gar ta Kalou. Muat no uma gar ta Kalou. Muat no hala nong Kalou ga gil ia. \p \v 10 Iau ga hatur ira kasong hoing tiga keskes na tena gil hala, haruat ma ing Kalou ga tar tagu bia iau na gil hua. Tiga mesa i pasum ira pinapalim ta kaikek ra kasong. Senbia i tahut bia ira tunatuna bakut, tikatikai, diet na harbalaurai bia diet na pasum hobibihanei ira pinapalim ta kaikek ra kasong. \v 11 Kanong warah, pai tale tikai bia na hatur lah tiga mes na kasong ta kaikek i ta kis taar. Ma kaikek ra kasong, ne Iesu Karisito a mon. \v 12 Aring diet na pasum ira pinapalim ma ra gol bia ra siliwa bia ira bilai na maririsuan na haat. Aring mesa diet na pasum ira pinapalim ma ra dahai mon bia ra tingari bia ra pagala bia. \v 13 Ira mangana pinapalim sa tikatikai i ta gil na hanuat palai kanong iakano tamat na bung na hanuat ma na hapalainei. A mon iaah na hapalainei ira mangana pinapalim. Ma no iaah at na tun walar kaikek ra pinapalim wara hamhaminis bia i tahut bia i sakena. \v 14 Ing bia ira pinapalim a nuna ta tikai pa na doda, na kap ra bilai na harkul. \v 15 Ing bia no iaah i tun haliarei ira pinapalim a nuna ta tikai, pa na hatur kahai ta linga. Ia balik na laka tano harhalon, senbia na ngan hoing bia di ras lah ia talur ra kamariana iaah. \p \v 16 Hoeh, pa muat nunurei bia muat no halhaliana hala gar ta Kalou, ma bia no Tanua ta Kalou i la kis taar ta muat? \v 17 Ing bia siga tikai na hagawai no halhaliana hala gar ta Kalou, Kalou mah na hagawai ia, kanong no nuna hala, a nuna tus ia ma i tur sisingen talur ira sakena. Ma muat at, muat iakano hala. \p \v 18 Waak muat lam habisbis ira numuat lilik. Ing bia tikai ta muat i lik bia a tena mintota ia hoing no ula hanua i nas kilam tikai bia a mintatona ia, io, i tahut bia na ba mon waing naga mintota tutun. \v 19 Kanong warah, asa ing no ula hanua i nas kilam bia a linga na mintota, a ba na linga mon ia tano ninaas ta Kalou. Hoing no nianga ta Kalou di ga pakat ia i tangai, \qt “Kalou i hakuni ira tena mintota ta ira nudiet keskes na lilik at.”\qt* \v 20 Ma ira nianga ta Kalou i tangai mah bia, \qt “No Watong i nunurei tar ira lilik ta ira tena mintota bia a linga bia mon ia.”\qt* \v 21 Io hua, waak bia tikai na laalat uta ira linga a tunatuna mon i tale bia na gil kanong a numuat ira linga bakut. \v 22 Pol, Apolos, Pita, iakan ra ula hanua, a nilon, a minaat, ira linga kaiken ma ing mah namur, kaikek ra linga bakut a numuat. \v 23 Ma gar ta Karisito muat, ma Karisito a gar ta Kalou ia. \c 4 \s1 Pol ga hakatom ira Korin bia diet na ruu ira apostolo \p \v 1 Io hua, i tahut bia ira tunatuna diet na nas kilam mital bia mital mon aitul a tultulai gar ta Karisito ma bia mital ira aitul a tunatuna ing Kalou i ta bul tar no nuna pinapalim ta mital bia mital na balaurei timaan ira nuna linga ing ga susuhai naluai ma kaiken i ta hanuat puasa. \v 2 Ma kaikek ra mangana tultulai hua, tiga linga i tamat, bia diet na gil haruatanei no nemnem tano nudiet tamat ing i nuruan diet hua. \v 3 A linga bia mon tagu bia muat na nas murmur ira nugu tintalen bia i tahut bia i sakena. Ma pai tiga tamat na linga tagu bia ira tunatuna mon diet na nas murmur iau haruat ma ira nudiet mangana warkurai. Ma iau at pa iau kurei habalin iau bia iau bilai bia iau sakena. \v 4 Pa iau lik lah bia iau ta gil tiga sakena, ma senbia iakano mangana lilik pai hatutuna bia iau takodas sakit. Taia. No Watong at nong i nas murmur iau bia iau tahut bia iau sakena. \v 5 Io hua, waak muat kurkurei ta tikai kanong no pakana bung na warkurai pai hanuat baa. Waak muat warkurai hua manaluai tano hinanuat tano Watong. Ia nong na hamadaraas ing i kis kumaan tano kankado ma na hapuasnei ira lilik ma ira nemnem ing i kis narako ta ira tunatuna. Ma ta iakano pakana bung um ira mataniabar tikatikai diet na hatur kahai ira nudiet pirharlat maram ta Kalou at. \p \v 6 Bar tasigu ta Karisito, iau tangai kaiken ra linga bakut uta mamir ma ne Apolos wara harharahut muat waing muat na kap hausur ta mamir ing kaba muat gi lakai ira nianga ta Kalou di ga pakat. Iau nem bia muat na lon hua waing pa muat na lat tikai ma muat na hanapu no mesa. \v 7 Siga i ta hatamat muat? Hoeh, Kalou pai tabar muat ma ira linga kaikek muat hatur kahai? Ma ing bia Kalou ga tar kaikek ra linga ta muat, wara biha muat lat muat hoing bia muat at muat ga hatahuat kaikek ra linga? \p \v 8 Kaiken um muat ta hatur kahai ira linga haruat ma ira numuat sinisip! Ma muat ta tinanei um ra tamat na bunbulaan! Muat ta watong um, ma mehet, pataia. \f + \fr 4.8 \ft Pol ga hasakit mon kanong ira Korin diet ga lik bia diet manga bilai ma diet ga nas hanapu Pol.\f* Gaar tahut bia muat ta watong tutun, mehet mah, mehet naga watong tikai ma muat. \v 9 Gaar tahut hua kanong i nanaas tagu bia Kalou i ta bul mehet ira apostolo hoing ira hirua ing ira umri diet haminis hani. Mehet hoing diet ira hirua ing di ta kurei bia diet na maat ma diet murmur hani ira umri ukaia tano nudiet minaat. I hoing bia ira tunatuna tano ula hanua bakut ma ira angelo mah, diet itamai mehet hua. \v 10 Ta ira numuat ninaas, mehet ira ba uta Karisito senbia muat ira tena mintota narako ta Karisito! Muat lik bia a malmalungana mehet ma a dadasina muat! Di ruu muat ma sen di nas hanapu mehet. \v 11 Mehet la tamtaburungan ma mehet la marmaruk. A pulutuana mehet. Di la manga hagawai mehet ma taia ta ngasia mehet. I la ngan taar hua manaluai tuk kaiken. \v 12 Mehet la paapalim dadas ma ira airua lima mehet at. Ing di tangai hagawai mehet, mehet la haidanei balik diet. Ing di hagawai ta mehet, pa mehet suar ngaangar. \v 13 Ing di tangai ra sakana nianga uta mehet, mehet balu ma ra tahut na nianga. Mehet hoing ira sakana ibah tano ula hanua bakut ma ira linga i ta langosa tuk taar kaiken. \p \v 14 Ma pa iau pakat kaiken ra nianga wara hahirhir muat. Taia. Senbia wara hakatom muat hoing ira natigu ing iau manga nem muat. \v 15 I tutuna bia a haleng sakit ira numuat tena harbalaurai tano numuat kinkinis ta Karisito. Senbia taia amuat ta haleng sus. Kanong warah, tano numuat kinkinis ta Karisito iau ga ngan hoing no amuat sus ing iau ga tar no tahut na hinhinawas taar ta muat. \v 16 Io hua, iau haragat muat bia muat na mur ira nugu tintalen. \v 17 No burena iakan iau gi tulei Timoti ukaia ta muat. Ia no natigu narako ta Karisito ma iau manga nem ia, ma a tutun na tunatuna ia tano Watong. Na halilik lah muat tano nugu mangana nilon narako ta Karisito, iakano mangana nilon nong i haruat ma ira hausur iau la tartar ta ira mataniabar na lotu ta ira kaba sibaan. \p \v 18 Io, ma taring ta muat, muat ta hatamat habal muat kanong muat lik bia pa iau na hanuat ukaia ta muat. \v 19 Senbia iau na hanuat gasien ukai ta muat ing bia no Watong i nem hua. Ma iau na nunurei lah ira dadas ta kaiken ra tena latlaat, ma pataia bia ira nudiet nianga mon. \v 20 Hokaiken, no matanitu ta Kalou pai nianga mon. A dadas at. \v 21 Muat nem hoeh? Iau na hanuat ukaia ta muat ma tiga dangdangat bia ma ra harmarsai tikai ma ra magingin na matmatien na tunatuna? \c 5 \s1 Ira sakana tunatuna nalamin tano lotu \p \v 1 Di hasahesa hanahaan uta muat bia a mon magingin na hilawai kana nalamin ta muat. Ma i manga sakena. Ira tabuna nurnur pa diet la gilgil hua. Di tangai bia tiga tunaan i la sua tikai ma no hahina tano ana sus. \v 2 Ma muat ira tena latlaat! Gaar tahut bia muat gaar manga tapunuk. I tahut bia muat gaar tulei sei no tunatuna nong ga gil hua ma nalamin ta muat. \v 3 A tutuna bia no palatamaigu pai kis tikai taar ma muat kaiken. Senbia no tanuagu i kis tikai taar at ma muat. Ma hoing bia iau kis tutuna tikai taar ma muat, ma iau ta kurei tano hinsa Iesu no nudahat Watong bia no tunatuna nong i gil hua i gil ra sakena. \v 4-5 Ing no tanuagu i kis tikai taar ma muat ma no dadas tano Watong Iesu i kis tikai taar ma dahat, io, tano nugu lilik iau ta kurei bia muat na tar sei iakan ra tunatuna tano lima Satan, hua ira magingin tano palatamaina naga panim laah. Ma muat na gil hua tana waing no tanuana na laka tano harhalon tano bung gar tano Watong. \p \v 6 Ma pai tahut bia muat na latlaat. Hoeh, pa muat nunurei bia a pet na is na halalat tiga kidilona beret? \v 7 Muat na kap sei ira tuarena is na sakana magingin waing muat naga bilai hoing tiga sigara beret ing pataia ta is tana. Tutun sakit, muat at hoing ira sigara beret. Ma muat na gil hua kanong di ta bu bing Karisito hoing no nudahat nat na sipsip na hartabar utano Nian na Hinahaan Sakit. \v 8 Io hua, i tahut bia dahat na murmur ira mangana magingin i haruat ma iakano Nian. Waak dahat murmur ia ma ira kaba sakana magingin hoing bia a tuarena is. Taia. Dahat na mur ia ma ra tutun na gamgamatien na magingin hoira beret ing pataia ta is tana. \p \v 9 Ma iau ga pakpakat ukaia ta muat bia pa muat na manga lon tikai ma ira tunatuna ing diet mur ira magingin na hilawai. \v 10 Tutuna sakit, pa iau iangianga uta ira mataniabar ta iakan ra ula hanua ing diet ira hilawai, bia ira tena mangaha linga, bia ira tena karit, bia ira tena lotu tupas ira palimpua. Ing bia no kukuraina tano nugu nianga gaar ta ngan hua, gaar tahut bia muat gaar haan talur no ula hanua. \v 11 Senbia taia. No kukuraina tutuna tano nugu pakpakat bia, waak muat manga lon tikai ma tikai ing i tangai bia a tasi muat ia ta Karisito ma senbia a hilawai ia, bia a tena mangaha linga ia, bia a tena lotu tupas ira palimpua ia, bia a tena tanga hagaha ri ia, bia a tena minminom ia, bia a tena karit ia. Waak muat ianiaan tikai mah ma tiga tunatuna hua. \p \v 12-13 Pai takodas bia iau na kurei ira tunatuna ing pa diet gar ta ira mataniabar ta Karisito. Kalou na kurei diet. Senbia i tahut bia muat na kurei ira tunatuna ing diet ma nalamin ta muat ira mataniabar gar ta Karisito. I hoing no nianga ta Kalou di ga pakat ia i tangai bia, \qt “Muat na tulei sei no sakana tunatuna ma nalamin ta muat.”\qt* \c 6 \s1 Waak bia ira tabuna nurnur diet na kurei ira Kristian \p \v 1 Ing bia tikai i hargau ma no tasina narako ta Karisito, hoeh, na haan tupas ira tena gil warkurai ing pa diet nunurei Kalou wara hatakodasnei no linga? Waak tutuna at bia na gil hua! Na haan tupas ira mataniabar tus ta Kalou bia diet na kurei. \v 2 Hoeh, pa muat nunurei bia ira mataniabar tus ta Kalou diet na kurei no ula hanua? Ma bia i tutuna bia muat na kurei no ula hanua, hoeh, pai tale muat bia muat na kurei ira nat na linga? \v 3 Pa muat nunurei bia dahat na kurei ira angelo? Bia i tutuna hua, dahat na manga tale bia dahat na kurei ira linga ta iakan ra nilon. \v 4 Ing bia a mon mangana purpuruan hua nalamin ta muat, waak muat hanhan tupas diet ing pa diet kis tikai ma muat wara kurkurei hatakodasnei ira linga. \v 5 Iau tangai hua wara hahirhirnei muat. Hoeh, i tutuna bia taia ta tena mintota ta muat nong na tale bia na kurei hatakodasnei ira purpuruan nalamin ta muat ira haratasin narako ta Karisito? \v 6 Senbia aring diet la tartar ira tasi diet narako ta Karisito taar ra warkurai. Ma diet taram lah ira tabuna nurnur wara kurkurei hatakodasnei ira linga. \p \v 7 Ma bia muat la hanahaan tupas ira tena gil warkurai wara hatakodasnei ira hargau nalamin ta muat, i haminis bia muat ta manga puka um. Iasen i tahut bia muat na taram lah balik tikai bia na harango muat. Ma i tahut mah bia muat na haut lah tikai bia na karit lah ira numuat linga. \v 8 Senbia muat at, muat la karkarit ma muat la gilgil sakena. Ma muat la gilgil kaikek ta ira tasi muat narako ta Karisito. \v 9-10 Hoeh, pa muat nunurei bia ira tena sakena pa diet na hatur kahai no matanitu ta Kalou? Waak muat lamlam habisbis lah ira numuat lilik. Ira mangana tunatuna ing pa diet na hatur kahai no matanitu ta Kalou, diet hoken: ira hilawai, ira tena lotu tupas ira palimpua, diet ing diet sua tikai ma tikai gar na mesa, diet ira tunaan ing diet sua tikai baal ma tiga tunaan ma ira hahina ing diet gil mah hua, ira tena kikinau, ira tena mangaha linga, ira tena minminom, ira tena tanga hagaha tunatuna, ma ira tena karit. \v 11 Ma aring ta muat diet ga ngen hua naluai. Senbia no Tanua tano nudahat God ga kapal sei ira numuat sakena ma ga bul hasisingen muat wara nuna tus ma ga kurei bia muat takodas ra matmataan tana. Ma ga gil hua taar ta muat tano hinsa Iesu Karisito no Watong. \s1 Waak dahat mur ira magingin na hilawai \p \v 12 Ma tikai na tangai bia, “Asa ing iau nem bia iau na gil, i takodas bia iau na gil.” Masa. Senbia ira linga bakut pai tale bia na hatahutnei uga. I tale bia iau na tangai mah bia, “Asa ing iau nem bia iau na gil, i takodas bia ni gil.” Senbia iau mola bia iau na kis manapu ra warkurai ta tiga linga. \v 13 Tiga mesa balik na tangai bia, “Ira bala dahat wara nian, ma ira nian uta ira bala dahat.” Masa. Ma Kalou na hapataam dir bakut. Senbia pai tutuna bia ira palatamai dahat wara magingin na hilawai. Taia. Ira palatamai dahat a gar tano Watong, ma no Watong i manga ngarau ta ira palatamai dahat. \v 14 Kalou ga hatut no Watong sukun ra minaat ma no nuna dadas. Ma na hatut mah dahat hua ma iakano dadas. \v 15 Hoeh, pa muat nunurei bia ira palatamai muat a simsibaan tano palatamaina no Watong? Ing bia i tutuna hua, muat lik bia i takodas bia iau na kap ira simsibaan tano palatamai Karisito, ma iau na pasum ma no palatamaina no hilawai? Taia tutun at! \v 16 Hoeh, pa muat nunurei ing bia tikai i pasum no palatamaina ma tiga hilawai, i hoing bia dir tiga kapawena mon ta ira palatamai dir? Iakan i palai kanong i hoing no nianga ta Kalou di ga pakat ia i tangai, “Dir na tiga kapawena mon ta ira palatamai dir.” \v 17 Senbia siga tikai i pasum habalin ia tano Watong, dir tikai mon tano Tanua. \p \v 18 Muat na hilau talur ira magingin na hilawai. Ira mes na sakana magingin ing tiga tunatuna na gil pai kis tano palatamaina no tunatuna. Senbia nong i mur ra magingin na hilawai i hagawai no palatamaina at ma iakano magingin sakena. \v 19 Hoeh, pa muat nunurei bia ira palatamai muat a hala tano Halhaliana Tanua, ma i kis narako ta muat, ma muat ta kap ia maram ta Kalou? Ma pa muat nunurei mah bia pai numuat at muat? \v 20 Taia. Kalou ga kul halangalanga lah muat ma ra tamat na kunkulaan. Io hua, i tahut bia muat na lat Kalou ma ira palatamai muat. \c 7 \s1 No magingin na tinolen \p \v 1 Io, iau na tar um ra binabalu uta ira linga muat ga pakpakat utanei. Muat tangai bia pai tahut bia tikai na sigirei tiga hahina. \v 2 Senbia aring ta muat diet murmur ira magingin na hilawai, io hua, i tahut bia tiga tunana na kis tikai ma no nuna hahina iat, ma tiga hahina ma no nuna tunana iat. \v 3 No tunana na tar no palatamaina tano nuna hahina, haruat ma no nemnem tano nuna hahina, ma no hahina mah hua tano nuna tunana. \v 4 No hahina pai kurei no palatamaina at. Taia. No nuna tunana i kurei ia. Ma no tunana pai kurei no palatamaina at. Taia. No nuna hahina i kurei ia. \v 5 Waak bia tikai na mus bat no palatamaina tano suana kanong tano suana at ia. Ing bia mamur haut tikai i tale bia mamur na kis harbasiai ta dahina wara sinsaring. Senbia i tahut bia mamur na hanuat tikai balin, kanong ing bia pa mamur balaurei timaan ira numamur sinisip, i tale bia Satan na walaam mamur hua. \v 6 Iakan ra nianga iau tar ia wara harharahut mon mamur, ma pataie bia a warkurai ia. \v 7 Ma iau nem um bia ira tunatuna bakut diet gaar haruat ma iau. Senbia a mon hartabar maram ta Kalou tupas ira tunatuna tikatikai. Tikai i hatur kahai tiga hartabar wara tinolen ma tikai tiga mes na mangana hartabar bia na kis na lala. \p \v 8 Ma ta diet ing pa diet tolai, ma ta ira makosa, iau wara tangtangai hoken, bia i tahut bia diet na kis na lala taar mon hoing iau. \v 9 Senbia diet ing pa diet tale bia diet na kurei hadadas ira nudiet sinisip, i bilai bia diet na tolai. Kanong warah, i bilai bia na tolai ma pa na manga mamahien no nuna sinisip wara utano sinsinua tikai. \p \v 10 Ma iau wara tartar kan ra warkurai tupas ira tinolen. Ma sen, pai iau mon, no Watong at. Ma i hoken. No hahina pa na haan talur no nuna tunana. \v 11 Iasen ing bia i gil hua, na kis na lala hatikai taar at. Ma bia i mola bia na kis na lala, na tapukus taar tano nuna tunana. Ma no tunana pa na hilau talur no nuna hahina. \p \v 12 Ma ta muat ira mesa mah iau wara tangtangai iakan ta muat. Iakan, a nugu nianga at ia, pai tano Watong ia. Ma i hoken. Ing bia tiga tasi dahat narako ta Karisito i ta tolai tiga hahina nong pai nurnur ta Karisito ma iakano hahina i taram taar bia dir na kis tikai, io, pa na waak sei no nuna hahina. \v 13 Ma ing bia tiga hinini dahat ta Karisito i ta tolai tiga tunana nong pai nurnur ta Karisito ma iakano tunana i taram taar bia dir na kis tikai, io, pa na waak sei no nuna tunana. \v 14 Kanong warah, no tunana nong pai nurnur i ta kap ra gamgamatien na kinkinis narako tano kinkinis na tinolen ma no nuna hahina. Ma hua mah tano hahina nong pai nurnur. I ta kap ra gamgamatien na kinkinis narako tano kinkinis na tinolen ma no nuna tunana. Ma bia pai tutuna hua, Kalou pa gaar tale bia na balak lah ira nati muat. Senbia pataia. Diet gamgamatien hua mah. \p \v 15 Iasen nong pai nurnur ta Karisito i haan talur no suana, io, i tale bia da waak sei ia. Ma bia i ngan hua, io, taia tiga warkurai i duan no tasi dahat bia no hinini dahat narako ta Karisito bia na kis taar tano nuna tinolen. Senbia Kalou i ta tatau lah dahat bia dahat na kis ma ra malum. \v 16 Hokaiken, uga ra hahina, u nunurei hoeh bia pai tale uga bia u na halon no num tunana? Ma uga ra tunana mah, u nunurei hoeh bia pai tale uga bia u na halon no num hahina? \p \v 17 Iau haut lah muat bia muat na gil hua, senbia i tahut bia tikatikai ta muat na kis taar tano mangana kinkinis na nilon nong no Watong i ta bul tar tana. Tano pakana bung bia Kalou ga tatau lah muat, muat bakut tikatikai, muat ga kis taar ta ira numuat mangana kinkinis hua. Io, waak muat walwalar um bia muat na kios ira numuat mangana kinkinis kaiken. Ma iau tar iakan ra warkurai ta ira mataniabar na lotu ta ira tamtaman bakut. \v 18 Ing bia Kalou ga tatau lah tiga tunana nong di gata kut tar no palatamaina, io, waak i walwalar bia na ngan hoing tikai nong pa di kut baa ia. Ma ing bia Kalou ga tatau lah tiga tunana nong pa di kut baa ia, waak i haut lah bia da kut ia. \v 19 No magingin na kutkut ira palatamainari, a linga bia mon ia. Ma bia pa di kut mah tikai, a linga bia mah iakanong. Senbia no tamat na linga, bia dahat na mur ira kaba warkurai ta Kalou. \v 20 Muat bakut tikatikai, muat ga kis taar ta ira numuat mangana kinkinis na nilon tano pakana bung bia Kalou ga tatau lah muat. Io, waak muat walwalar um bia muat na kios ira numuat mangana kinkinis kaiken. \v 21 Bia uga tiga tultulai tano pakana bung bia Kalou ga tatau lah uga, waak u ngarngarau utana. (Ma sen ing bia i tale uga bia u na langalanga talur no num kinkinis na tultulai, io, i tahut bia u na gil hua.) \v 22 Ma iau tangai hua kanong bia tikai, a tultulai ia tano pakana bung bia no Watong ga tatau lah ia, io, narako tano Watong i ngan hoing tikai nong i langalanga talur ra kinkinis na tultulai. Hua mah ta nong pa ga tultulai tano pakana bung bia Kalou ga tatau lah ia. Katin i ngan hoing tiga tultulai gar ta Karisito. \v 23 Kalou ga kul halangalanga lah muat ma tiga tamat na kunkulaan. Io, waak muat tultulai gar na tunatuna. \v 24 Bar tasigu narako ta Karisito, muat bakut tikatikai, muat ga kis taar ta ira numuat mangana kinkinis na nilon tano pakana bung bia Kalou ga tatau lah muat. Io, waak muat walwalar um bia muat na kios ira numuat mangana kinkinis kaiken. Muat na kis taar hua tikai ma Kalou. \p \v 25 Ma iau wara iangianga kaiken uta diet ira lala ing pa diet tolai baa. Pa iau hatur kahai tiga warkurai makaia tano Watong uta iakan. Senbia iau na bul no nugu lilik mon. Ma no Watong i ta marsei iau bia iau tiga mangana tunatuna nong i tale muat bia muat na so ira numuat nurnur tana. \v 26 Iau palai tano purpuruan i hanuat taar nalamin ta muat. Io hua, iau lik bia i tahut bia muat na kis taar at haruat ta ira numuat mangana kinkinis tikatikai. \v 27 Hoeh, di ta tar bat tiga hahina wara num? Waak u walwalar bia u na kutus no numamur kunubus. U nunurei tar bia pa di tar bat tar tikai wara num? Waak u nanaas bia u na tolai. \v 28 Iasen ing bia u na tolai, pau gil tiga sakena. Ma bia tiga lala na hahina na tolai, pai gil tiga sakena mah. Iasen bia tikai na tolai, na kap ra tinirih ta iakan ra lon. Ma iau ta ianga hua kanong iau wara turtur bat ira tinirih ta ira numuat lon. \p \v 29 Bar tasigu narako ta Karisito, iau nem bia muat na palai ta tiga linga hoken, bia no pakana bung i ta kumkum. Ma hatahun lah kaiken, ing diet ta tolai, diet na lon hoing bia pa diet ga tolai baa. \v 30 Diet ing diet susuah, diet na ngan hoing bia pa diet tapunuk. Diet ing diet guama, diet na ngan hoing bia pa diet guama. Diet ing diet ta kukul, diet na ngan hoing bia pa diet tinanei kaikek ra linga. \v 31 Ma diet ing diet la paapalim ma ira linga ta iakan ra ula hanua, diet na ngan hoing bia pa diet manga mur kaiken ra linga. Kanong warah, ira mangaan tano ula hanua i wara panpanim laah. \p \v 32 Iasen iau nem bia pa muat na ngarngarau. Nong pai tolai i ngarngarau uta ira linga gar tano Watong waing naga haguama no Watong. \v 33 Ma sen nong i tolai taar i ngarngarau uta ira linga tano ula hanua, waing naga haguama no nuna hahina. \v 34 Io hua, ira nuna nemnem i tapaleng taar. Ma ira gurar ing pa diet tolai baa, ma ira mes na lala na hahina mah, diet ngarngarau uta ira linga gar tano Watong, waing diet naga gamgamatien tano palatamai diet ma ira tanua diet mah. Senbia no hahina nong i tolai taar i ngarngarau uta ira linga tano ula hanua, waing naga haguama no nuna tunaan. \v 35 Ma iau tangai kaiken ra linga wara hatahutnei muat. Pa iau nem bia iau na tigal muat. Taia. Iau wara hatahuat ira magingin i haruat ta ira numuat kaba mangana kinkinis. Ma iau nem bia muat na mur timaan no Watong ma pa muat na siel laah ta dahina. \p \v 36 Ma iau wara iangianga uta tiga tunaan ing bia di ta tar bat tiga hahina wara nuna. Ing bia no tunaan i lik bia i hanghagawai no hahina kanong pai nem bia na tolai ia, ma bia i mamahien no nuna lilik wara kinkinis tikai ma ia ma bia i lik bia i tahut bia dir na tolai, io, i tahut bia na gil hoing i sip. Pai gil ra sakena. Dir na tolai. \v 37 Iasen no tunaan nong i ta lik hadadas tano nuna lilik bia pa na tolai, ma taia tiga mesa i ta duan ia hua, ma sen i ta kurei no nuna lilik at ma i ta bul hahuat no nuna lilik at bia pa na tolai, io, iakan ra tunaan i gil ra tahut mah. \v 38 Io hua, nong i tolai no hahina i gil ra tahut, ma sen nong pai tolai ia i gil no linga i manga tahut. \p \v 39 Tiga hahina pai tale bia na haan talur no nuna tunaan bia no tunaan i lon taar baa. Iasen bia no nuna tunaan i ta maat, no hahina i langalanga taar bia na tolai siga tikai ing i sip, ma senbia iakano tunaan na nurnur tano Watong. \v 40 Iasen tano nugu lilik, iau lik bia na manga guama ing bia i kis na lala baa. Ma iau lik mah bia iau hatur kahai tar no Tanua ta Kalou. \c 8 \s1 Tikai pa na hapuka no tasina \p \v 1 Ma iau wara iangianga uta ira nian na hartabar tupas ira palimpua. I tutuna bia dahat bakut, dahat ta kap minmintota hoing muat la tangtangai. No magingin na tena mintota i gil tikai bia na lik hanapu ira mesa. Senbia no magingin na tena harmarsai i gil tikai bia na harahut ira mesa. \v 2 Ing bia tikai i lik bia i nunurei aring linga, io, pai kap ra mintota tutuna. \v 3 Iasen siga tikai i sip Kalou, Kalou i nunurei ia. \p \v 4 Hokaiken, iau na ianga tano magingin na ienien ira nian di ta hartabar taar ta ira palimpua manei. Dahat nunurei bia ira palimpua a malalar mon ma taia ta linga tutuna ta diet. Dahat nunurei bia tiga Kalou sen mon i kana. \v 5 I tutuna bia aring linga di kilam bia a god aram ra mawai ma kai napu ra pisa mah. Ma tutuna bia di haruatanei ra haleng na mangana god hua ma ira watong mah. \v 6 Senbia ta dahat, tiga God sena mon i kana, ma ia no Mama ma ia no burena ta ira linga bakut. Ma dahat lon wara utana. Ma ta dahat, tiga Watong sena mon i kana, ma ia ne Iesu Karisito nong ga hakisi ira linga bakut, ma dahat gi lon tana. \p \v 7 Senbia, ira tunatuna bakut pa diet nunurei iakan. Aring diet sala manga murmur no magingin na lotu tupas ira palimpua, ma bia diet ien ira mangana nian hua kaiken, diet ien hoing a hartabar ia taar ta ira palimpua. Ira nudiet lilik pai palai bia asa no tahut ma no sakena, hua diet gi habilinga ira nudiet nilon ing diet iaan. \v 8 Senbia ira nian pai tale bia na lam tar dahat tupas Kalou. Ing bia pa dahat na iaan hua, iakan pa na hagawai dahat. Ma bia dahat iaan, iakan mah pa na hatahutnei dahat. \p \v 9 I tutuna bia muat langalanga um wara nian haruat ma ira numuat sinisip. Senbia muat na harbalaurai bia no numuat mangana tintalen hua pa na ngan hoira linga bia diet ing pai palai ira nudiet lilik bia asa no tahut ma no sakena, diet na tukai diet tanai. \v 10 Iau tangai hua kanong bia tikai nong no nuna lilik pai palai, ma i nas uga bia u ta kap iakan ra mintota ma u kis narako tano hala na lotu ta ira palimpua ma u iaan kaia, ma bia i nas uga bia u gil hua, no num tintalen na gil ia bia na iaan ta kaikek ra nian di ta hartabar taar ta ira palimpua manei. \v 11 Hokaiken, nong pai palai no nuna lilik, na mur no num mintota, ma na hirua sakasaka. Ma ia no tasim nong Karisito ga maat wara utana. \v 12 Ma ing muat gil ra sakena taar ta ira tasi muat narako ta Karisito hua, ma muat hagawai ira nudiet lilik ing pai palai tano tahut ma no sakena, io, muat gil ra sakena taar ta Karisito. \v 13 Io hua, ing bia ira nian i burena bia no tasigu narako ta Karisito na puka, io, pa iau na ien ta warat baal, kaba iau gi hapuka no tasigu. \c 9 \s1 Gaar takodas bia Pol na kap ta harharahut tano nuna pinapalim \p \v 1 Hoeh, pa iau langalanga um bia iau na mur ira nugu sinisip? Ma pa iau tiga apostolo? Ma pa iau ga nas Iesu no nudahat Watong? Hoeh, pa muat no hunuena ira nugu pinapalim tupas no Watong? \v 2 Ing bia aring mesa diet lik bia pai apostolo iau, senbia tutuna sakit, muat nas kilam iau bia iau tiga apostolo. Kanong warah, no numuat kinkinis narako tano Watong i hinawas tutuna bia iau tiga apostolo. \p \v 3-4 Uta diet ing diet bul hanapu iau, ira nugu nianga wara turtur bat iau i hoken: hoeh, ing mehet papalim nalamin ta muat, pai takodas bia mehet na kap nian ma ra minminom kaia ta muat? \v 5 Diet ira mes na apostolo ma ira tasina no Watong ma ne Pita mah, diet la tiktikai haan ma ira nudiet hahina ing diet nurnur. Hoeh, pai takodas bia mehet mah, mehet na gil hua? \v 6 Ma hoeh, i tahut bia mamir sen mon ma ne Barnabas, mamir na papalim uta ira numamir nilon at? \p \v 7 Siga na papalim hoing tiga umri ma ia iat na kul habal ira linga i supi? Siga na so tiga uma ma pa na ien ta nian tana? Ma siga na balaurei tiga huna me ma pa na mamai ta palona sus makaia? \v 8 Hoeh, iau tangai hua kanong ira mangana nilon ta ira tunatuna mon i ngan hokaikek? Taia. Ira warkurai ta Moses i tangai mah hua. \v 9 Narako ta ira warkurai di ga pakat bia, \qt “Waak muat palakus no bulumakau ing i paspaas papok ira pat na wit.”\qt* Muat lik bia Kalou i manga lilik uta ira bulumakau mon? \v 10 A tutuna sakit, i tangai iakan uta dahat. Tako, di ga pakat ia wara uta dahat. Nong i homa ma i kil nian, i nurnur bia ana kaikek ra nian, ma i tahut bia na papalim hua. \v 11 Mehet ga papalim nalamin ta muat hoing ira tena gil uma ing muat naga kubur timaan ta ira linga gar ta Kalou. Io hua, muat lik bia i sakena bia muat na tabar mehet ma taring linga gar tano ula hanua? \v 12 Ing bia i takodas bia ira mes na kap iakan ra harharahut makaia ta muat, tutuna sakit, i takodas bia mehet mah, mehet na kap mah hua. \p Ga takodas bia mehet na gil hua, senbia pa mehet ga gil. Taia. Mehet ga guama bia mehet na harusa ira haleng na tinirih waing kaba mehet halis dahina no hinahaan tano tahut na hinhinawas ta Karisito. \v 13 Muat manga palai bia diet ing diet papalim narako tiga hala na lotu, diet la kapkap ira adiet nian makaia. Masa. Diet ing diet la paapalim kaia ra suuh na hartabar, diet la kapkap ira pinlawe diet kaia. \v 14 Ma hoing a mah mon, no Watong i ta tangai uta diet bia, ing diet la warawai ma no tahut na hinhinawas, diet na kap no nudiet harkul maram narako ta iakano pinapalim. \p \v 15 Gaar takodas bia muat na gil hua tagu senbia pa iau ga saring muat bia muat na gil. Ma pa iau pakat kaiken tupas muat kanong bia iau nem bia muat na gil hua tagu. Taia. Ing bia muat wara harharahut iau hua, na bilai bia iau na maat baa waing pa muat na tale, kanong iau mola bia tikai na tur bat iau tano nugu latlaat tano ngaas iau mur ia tano nugu pinapalim na warawai. \v 16 Pai takodas bia iau na latlaat ing bia iau na ianga ma no tahut na hinhinawas kanong no Watong i duan iau bia iau na ianga hua. Maris tagu! Na manga sakena tagu bia pa iau na ianga ma no tahut na hinhinawas. \v 17 Ing bia iau warawai kanong iau at iau nem bia iau na gil hua, io, i tale bia iau na kap ra harkul. Iasen, bia Kalou i ta pilak iau bia iau na papalim hua, io, i nanaas bia iau gil haruatanei mon no nuna hartulai tupas iau. \v 18 Io, asa um ira nugu kunkulaan? I hoken, bia iau na ianga bia mon ma no tahut na hinhinawas, ma pataia ta harkul. Hokaiken, pa iau saring muat bia muat na harahut iau hoing i takodas bia muat na gil tagu tano nugu pinapalim tano tahut na hinhinawas. Ma iakanong a mon no nugu kunkulaan. \p \v 19 I tutuna bia pa iau kis manapu ra warkurai a nuna ta tikai. Senbia iau ga taram bia iau na tultulai ta ira tunatuna bakut waing enaga tale bia ni lam ta haleng ukaia ta Karisito. \v 20 Ing iau ga kis nalamin ta ira Iudeia iau git lonlon hoing ira Iudeia, bia enaga lam diet. Pa iau kis manapu ta ira warkurai ta Moses, senbia ing iau ga kis nalamin ta diet ing diet la kis taar manapu ta kaikek ra warkurai, io, iau git lonlon hoing tikai i kis manapu ta ira warkurai ta Moses bia enaga lam mah diet. \v 21 Ing iau ga kis nalamin ta diet ing pa diet hatur kahai ira warkurai ta Moses, iau git lonlon hoing tikai pai hatur kahai kaikek ra warkurai, bia enaga lam diet. Senbia pai tutuna bia pa iau hatur kahai ira warkurai ta Kalou. Taia. Iau kis manapu ra warkurai ta Karisito. \v 22 Ing iau ga kis nalamin ta diet ing pai manga palai ira nudiet lilik tano tahut ma no sakena, io, iau git lonlon hoing tikai ta diet bia enaga lam mah diet. Ing iau kis nalamin ta ira mangana tunatuna sa, iau la lonlon haruat ma diet. Iau la murmur ira kaba ngaas bakut hua, bia enaga tale bia ena halon tari. \v 23 Io, ma iau la gilgil um kaiken bakut hua wara utano hinahaan tano tahut na hinhinawas, waing enaga kap no pinlawegu ta ira haridaan ta iakano tahut na hinhinawas. \p \v 24 Hoeh, pa muat palai uta ira tena hinilau ing diet la hilhilau harbusbus? Diet bakut diet la hilhilau, ma senbia tikai sena mon na kap no bilai na linga di tabar nong i luai ma ia. Io, i tahut bia muat na hilau timaan um waing muat naga luai. \v 25 Ma diet bakut ing diet laka ta ira mangana minamagu hua, pa diet mur ira nudiet nemnem, ma senbia diet la walwalar ma ra tamat na dadas bia diet naga manga tahut ta kaiken ra minamagu. Ma diet gil um hua wara kapkap no linga di tabar nong i luai ma ia, a vuvu nong na mahiawa ma na pataam. Senbia dahat gil hua wara kapkap no linga nong na kis hathatikai. \v 26 Io hua, pa iau hilau hurlabit. Taia. Iau la hilhilau takodas. Ma pa iau harubu hoing tikai i tumtubul mon no mahua. \v 27 Taia. Iau kurei hadadas no palatamaigu bia na mur timaan ira nugu sinisip, bia kaba di kap sei iau ma pa iau naga luai um tano harbusbus. Masa. Kaba di kap sei iau namur ta ing iau ta warawai taar ta ira mesa. \c 10 \s1 Ira linga ga haan tupas ira Israel wara hatumarang dahat \p \v 1 Kaba tasigu narako ta Karisito, iau nem bia muat na palai bia ira hintubu dahat, diet bakut diet ga hanahaan manapu tano baakut ma diet bakut diet ga haan kutus nalamin tano Tes Dardaraan. \v 2 Diet bakut diet ga kap bapitaiso tano baakut ma tano Tes, ma iakan i hinawas palai bia diet ira mataniabar ta Moses. \v 3 Diet bakut diet ga ien tiga kapawena nian mon, a mangana nian makaia ta Kalou. \v 4 Ma diet bakut diet ga mom tiga kapawena minminom mon, a mangana minminom makaia ta Kalou. Iakan i palai kanong diet git mamom tano haat kis nong git tiktikai ma diet, a mangana haat makaia ta Kalou. Ma iakano haat kis, ne Karisito mon ia. \v 5 Senbia Kalou pa ga guama balik uta ira haleng sakit ta diet. Ma iakan i palai kanong ira nudiet turangan ga sua hurlabit tano hanua bia. \v 6 Ma kaiken ra linga ga haan tupas diet hoira malalar ta dahat wara hatumarang dahat bia kaba dahat nem ira sakana linga hoing diet ga gil. \v 7 Ma waak muat lotu tupas ira palimpua hoing aring ta diet, diet ga gil. Hoing di ga pakat tano nianga ta Kalou, “Ira mataniabar diet ga kis napu wara nian ma wara minminom, ma diet ga taman tut um wara gilgil ra sakana minamagu ma ira hahina.” \v 8 Waak dahat gil ra magingin na hilawai hoing aring ta diet, diet ga gilgil, ma tiga bung mon, airua sangahul ma itul na arip ta diet ga maat. \v 9 Waak dahat walwalar no Watong hoing aring ta diet, diet ga gil, ma ira sui gaam karat bing diet. \v 10 Ma waak dahat rungurung hoing aring ta diet, diet ga gil, ma no angelo na hanghagawai gaam hagawai diet. \p \v 11 Kaiken ra linga ga haan tupas diet, na ngan hoira malalar na hatumarang ta dahat. Ma di ga pakat kaiken wara pirpir dahat, dahat ing no haphapataam ta ira pakana bung i ta haan tupas um dahat. \v 12 Io hua, ing u lik bia u tur dadas taar, u na harbalaurai timaan bia kaba gu puka. \v 13 Ira mangana harwalaam ing i haan tupas muat, i haruat mon ma ing i haan tupas ira tunatuna bakut. Kalou na gil haruat ta ira nuna nianga, hua i tale bia dahat na so ira nudahat nurnur tana. Pa na waak tar tiga harwalaam bia na tupas muat ing pa muat tale bia muat na tur dadas tana. Taia. Ma ing bia tiga harwalaam na hanuat taar ta muat, Kalou na tagurei no ngaas bia muat naga haan pas ia waing naga tale muat bia muat na tur dadas tano harwalaam. \s1 No nian gar tano Watong \p \v 14 Io hua, ira bilai na talaigu, i tahut bia muat na hilau pas no magingin na lotu tupas ira palimpua. \v 15 Iau iangianga tupas muat ing i bilai taar ira numuat minminonas, bia muat na nunurei kilam ira nugu nianga bia i tahut bia pai tahut. \v 16 A tutuna sakit, ing dahat mom ta iakano gapgopai nong dahat tanga tahut tupas Kalou utana, io, i ngan hoing bia dahat laka tano pakpakilai tano gapi ne Karisito. A tutuna mah, ing dahat bingit no beret ma dahat ien ia, dahat laka tano pakpakilai tano palatamai Karisito. \v 17 Tiga kapawena beret mon, hua dahat ira haleng dahat tiga kapawena palatamai dahat mon kanong dahat bakut dahat iaan tikai ta iakan tiga kapawena beret. \p \v 18 Muat na lik lah ira mataniabar na Israel. A tutun sakit, diet ing diet ien ira warat ing di hartabar manei, io, diet laka tano pakpakilai ta iakano suuh na hartabar. \v 19 Ing bia iau tangai hua muat lik bia iau tangai bia a hartabar tupas tiga palimpua a tamat na linga ia, ma bia tiga palimpua at a dadas na linga mah ia? \v 20 Taia, a linga bia mon. Senbia iau tangai bia diet ing pa diet nurnur, diet tamtabar ira tadaar, ma pataia bia Kalou. Ma pa iau nem bia muat na laka ta ira pakpakilai ta ira tadaar. \v 21 Pai tale bia muat na mom tano gapgopai tano Watong ma tano gapgopai gar na tadaar mah. Ma pai tale bia muat na iaan tano suuh na nian gar tano Watong ma tano suuh gar na tadaar mah. \v 22 Ing bia dahat gil hua dahat na hatatik no nginaluan gar tano Watong kanong i nem bia dahat na lotu tupas sena mon ia. Hoeh, dahat manga dadas tana, kaikek dahat gi gil hua? \s1 Dahat langalanga taar senbia waak dahat hatirih tiga mesa \p \v 23 Di tangai bia, “Asa ing dahat nem bia dahat na gil, i takodas bia dahat na gil.” Masa. Senbia ira linga bakut pai tale bia na hatahutnei muat. Di tangai bia asa ing diet nem bia diet na gil, i takodas bia diet na gil. Senbia ira linga bakut pai tale bia na harahut. \v 24 Waak tikai i gilgil ira linga ing na harahut ia. Na gilgil mon ira linga ing na harahut mah ira mesa. \p \v 25-26 I tahut bia muat na ien ta sa ing di suhuranei tano sibaan di la susuhuranei ira warat kaia. Waak muat hatirih ira numuat lilik bia i takodas bia muat na ien bia pataia, kanong \qt “gar tano Watong no ula hanua ma ira linga bakut i la kis taar tana.”\qt* \p \v 27 Ing bia tikai nong pai nurnur i saring muat wara ninian kaia ra nuna hala, ma muat nem bia muat na haan, io, i tahut bia muat na ien kaikek ing i palau muat manei. Waak bia muat na hatirih no numuat lilik bia muat na iaan bia taia. \v 28 Iasen bia tikai i tangai ta muat bia, “Di ta hartabar tupas ira palimpua ma kaiken ra warat,” io, waak muat ra ienien. I tahut bia muat na lilik uta nong i tangai hua ta muat. Ma waak muat ienien mah kanong pai tahut bia muat na hatirih no lilik a nuna tikai. \v 29 Pa iau ianga uta ira numuat lilik. Taia. Iau ianga utano lilik a nuna no mesa. Io, wara biha no lilik a nuna tiga mesa na kurei iau ta ira linga i tale bia iau na gil ma ing pai tahut bia iau na gil? \v 30 Ing bia iau tanga tahut tupas Kalou uta ira linga iau ien, wara biha di tangai hagawai iau uta kaikek ra linga iau ta tanga tahut uranai? \v 31 Io hua, ing bia muat na iaan bia muat na mom, ma asa ing muat na gil, i tahut bia muat na gil wara hatamat Kalou. \v 32 Waak muat ra hatirih ira nilon nudiet ira Iudeia ma diet ing pai Iudeia diet, ma ira mataniabar na lotu ta Kalou mah. \v 33 I tahut bia muat na lon hoing iau lon hua. Iau mur no mangana nilon bia ira mataniabar bakut diet na nem ira nugu tintalen bakut. Pa iau lilik uta ira linga ing na hatahutnei at iau, senbia ing na hatahutnei ira mataniabar bakut, waing diet naga hatur kahai no harhalon. \c 11 \m \v 1 Muat na mur ira nugu tintalen hoing iau la murmur Karisito. \s1 Ira magingin takodas ing da lotu \p \v 2 Io, ma iau pirlat muat kanong muat la liklik kahai iau ta ira linga bakut ma muat palim hadadas ira hausur ing iau ga tar hakari ukaia ta muat. \p \v 3 Ma iau nem bia muat na madaraas bia Karisito no wali diet ira tunana, i kukuraina bia no nudiet lualua. Ma no tunana no walina no hahina, i kukuraina mah bia no nuna lualua. Ma hua mah Kalou no wali Karisito. \v 4 Bia ta tiga tunana i sasaring ma bia i ianga na poropet ma i pulus tar no walina, i bul hanapu no nuna lualua. \v 5 Ma bia tiga hahina i sasaring ma bia i ianga na poropet ma pai pulus no walina, i bul hanapu no nuna lualua. I haruat ma tiga hahina di ta gaar sei ira hina. \v 6 Ma ing bia tiga hahina pa na pulus no walina, i tahut bia da gar sei ira hina. Ing bia a linga na hirhir bia da kut hakumkum ira hina bia da gar sei, io, na tahut bia no hahina na pulus no walina. \p \v 7 Waak bia tiga tunana na pulus no walina kanong ia no malalar ta Kalou ma ia i hamhaminis no minamar gar ta Kalou. Senbia tiga hahina i hamhaminis no minamar gar na tunana. \v 8 Iakan i palai kanong no tunana pa ga tahuat laah tano hahina. Taia. No hahina ga tahuat tano tunana. \v 9 Hua mah, Kalou pa ga gil no tunana wara utano hahina. Taia. Ga gil no hahina wara utano tunana. \v 10 Io hua, i tahut bia tiga hahina na mon tiga hakilang tano walina wara hamhaminis bia i kis taar ra warkurai. Ma ira angelo, tiga burena mah bia tiga hahina na mon tiga hakilang hua. \p \v 11 A tutun, senbia tano nudiet kinkinis tano Watong, no hahina pai tale bia na tangai bia pai supi no tunana ma no tunana mah pai tale bia na tangai bia pai supi no hahina. \v 12 Kanong warah, hoing no hahina ga tahuat laah tano tunana, ma ira tunana, a hahina i kaha mah diet. Senbia ira linga bakut diet tahuat laah ta Kalou. \v 13 Muat at muat na lilik ta iakan bia i takodas ing bia tiga hahina na sasaring tupas Kalou ma pai pulus no walina. \v 14 Ira nudahat ninaas ta ira tunatuna i haminis bia a linga na hirhir bia i taltalona no hina tiga tunana. \v 15 Senbia i haminis mah ing bia i taltalona no hina tiga hahina, no minarina iakanong, kanong Kalou i ta tar no taltalona hina tana hoing tiga pupulus. \v 16 Ing bia siga tikai i rungurung uta iakan, taia numehet ta tiga mes na mangana magingin. Ma diet ira mataniabar na lotu ta Kalou ta ira tamtaman pa diet mur mah tiga mes na magingin. \s1 No nian gar tano Watong \p \v 17 Io, ma ta kaiken ra linga iau wara hauhausur muat tanai, pa iau na lat muat kanong ta ira numuat kis hulungai pa muat gil ira bilai. Taia. Muat gil ira magingin na hanghagawai. \v 18 Ma no luena linga iau wara tangtangai ia, ia hoken, bia iau ta ser lah ing bia muat la hanhanuat hulungai wara lotu, a mon tuntunur hararasanai i la kis taar nalamin ta muat. Ma haleng na linga iau ta hadadei iau lik bia i tutuna. \v 19 (Tutun sakit, a mon tuntunur hararasanai na hanuat nalamin ta muat wara hamhaminis bia siga ta muat ing Kalou i nas kilam bia i tahut.) \v 20 Ma ing muat hanuat hulungai ta ira numuat kinkinis hulungai, taia bia no nian gar tano Watong iakan ing muat iaan tana. \v 21 Kanong warah, ing muat ianiaan, tikatikai at i dadas bia na huna ien ira ana nian ma pa na kis kahai ira mesa. Tikai i taburungan baa ma tiga mesa i ta talau a mon ma no minminom. \v 22 Hoeh, pataia ta ngasia muat bia muat na iaan ma muat na mom kaia? Muat nem bia muat na lik hanapu no kis hulungai ta ira mataniabar na lotu gar ta Kalou? Ma muat nem bia muat na hahirhir diet ira maris? Iau na tangai hoeh ta muat? I takodas bia ni lat muat uta iakan ra magingin? Taia tutun at, pa iau na lat muat. \p \v 23-24 Iau tangai bia pa iau na lat muat hua kanong no hausur nong iau ga tar ia ta muat iau ga kap lah ia tano Watong ma i hoken, bia tano bung at di ga harhus sei no Watong Iesu, ga raun lah no beret, gaam tanga tahut utana, gaam bingit ia, ma ga tangai bia, “Iakan no tamaigu wara uta muat. Muat na gil hua wara liklik kahai iau.” \v 25 Hoing a mon mah, manamur tano nian, ga raun lah no gapgopai na wain ma ga tangai bia, “Iakan ra gapgopai na wain i haruat ma no gapigu nong na hatutun no sigara kunubus maram ta Kalou. Ma ing muat na mamai ia, muat na gil hua wara liklik kahai iau.” \v 26 Hokaiken, ta ira pakaan bakut ing muat na ien iakan ra beret ma muat na mamai ira wain ta iakan ra gapgopai, muat na hasahesa utano minaat tano Watong tuk taar bia na hanuat. \p \v 27 Io hua, siga tikai i ien no beret tano Watong ma i mamai ira nuna wain tano gapgopai ma pai mur ira magingin i takodas ta kaiken ra nian ma ra minminom, io, i hoing bia i ta gil hagawai no tamaina ma no gapina no Watong. \v 28 Senbia i tahut bia tikatikai na lilik ta ira nuna magingin bia i bilai bia taia, manaluai ta ing bia na ien no beret ma na mom tano gapgopai na wain. \v 29 Kanong warah, siga tikai i iaan ma i mom ma pai lilik bia a mangana linga sa no palatamai Karisito, na kap ra harpidinau ing i iaan ma i mom. \v 30 Ma iakan no burena bia haleng nalamin ta muat diet maset ma taia um nudiet ta dadas, ma aring mah diet ta maat. \v 31 Iasen bia dahat gar luena lilik ta ira nudahat magingin, pa dahat gaar kap ra harpidinau. \v 32 Ing no Watong i hapidinau dahat, ira nuna harpidinau i hausur dahat waing Kalou pa naga manga hapidinau dahat tikai ma no ula hanua. \p \v 33 Io hua, bar tasigu narako ta Karisito, ing muat hanuat hulungai wara ninian, i tahut bia muat na kis kahai baa ira mesa. \v 34 Ing bia tikai i taburungan, i tahut bia na iaan kaia ra ngasiana waing kaba muat gi kap ra harpidinau ing muat hanuat hulungen. \p Io, ma ing ni hanuat um, iau na hatakodasnei kaikek ra mes na linga nalamin ta muat. \c 12 \s1 Ira hartabar tano Tanua \p \v 1 Io, ma bar tasigu ta Karisito, iau nem bia muat na palai uta ira hartabar makaia tano Halhaliana Tanua. \v 2 Muat nunurei bia tano pakana bung pa muat ga nurnur baa, bia di git lamlam harango muat ta ira kaba ngaas wara latlotu tupas ira palimpua ing pai tale bia diet na ianga. \v 3 Io hua, iau hapalainei ta muat bia no Halhaliana Tanua pa na gil tikai bia na manga tangai haliarei Iesu. Ma tikai pai tale bia na tangai, “Iesu, ia no Watong,” ing bia no Halhaliana Tanua pai luai ia bia na tangai hua. \p \v 4 Ma aring mangana hartabar kana senbia tiga kapawena Halhaliana Tanua mon. \v 5 Aring mangana pinapalim na harharahut senbia tiga kapawena Watong mon. \v 6 Aring mangana dadas wara pakpakilei ira linga, senbia tiga kapawena Kalou mon nong i la pakpakilei bakut kaikek ra linga nalamin ta ira tunatuna bakut. \p \v 7 Ma Kalou i la hamhaminis ta diet tikatikai bia no Halhaliana Tanua i gil ira nuna pinapalim nalamin ta diet wara harharahut diet bakut. \v 8 No Tanua i tabar tikai ma ra hinhinawas na mintota. Ma iakano Tanua ia mah i tabar tiga mesa ma ra hinhinawas na palpalai. \v 9 Ma iakano Tanua ia mah i tar no nurnur ta tiga mesa. Ma iakano kapawena Tanua i tabar tiga mesa ma ira mangana hartabar wara halangalanga ira minaset. \v 10 Na tabar tiga mesa ma ira dadas wara gilgil ira tamat na pinapalim na kinarup. Ta tiga mesa na tar ra nianga gar na poropet. Ma ta tiga mesa na tar ra hartabar na nasnas kilam nianga ing na nunurei bia iakano nianga i hanuat makaia tano Halhaliana Tanua bia taia. Ma ta tiga mesa na tar ra hartabar na nianga ta ira mes na mangana nianga. Ma ta tiga mesa na tar ra hartabar na pinapalas uta kaikek ra mangana nianga. \v 11 Senbia tiga kapawena Halhaliana Tanua mon i gilgil kaiken ra linga bakut. Ma i la palpalau harbasianei tikatikai hoing i nem bia na palau diet hua. \s1 Dahat ira sibaan tano palatamai Karisito \p \v 12 No palatamaina no tunatuna tiga kapawena linga mon, senbia a haleng na sibaan balik tana. I tutuna bia i haleng ira nuna sibaan, senbia kaikek ra sibaan diet gil tiga palatamaina mon. Ma i hua mah ta Karisito. \v 13 Ma hokaiken dahat ga kap ra bapitaiso tano Tanua waing dahat naga kis narako ta tiga palatamaina ta tikai mon. Taia ta linga bia dahat a Iudeia bia a Grik bia a tultulai bia pai tultulai dahat. Kalou ga hamamo dahat ma tiga kapawena Tanua mon bia dahat na mom tana. \p \v 14 Taia bia tiga sibaan sena mon tano palatamaina no tunatuna. A haleng na sibaan diet kis tana. \v 15 Ing bia no kakina na tangai bia, “Pa iau a limana, hua pa iau sibaan tano palatamaina,” io, iakan pai tiga burena bia da nas ia bia ia pai tiga sibaan tano palatamaina. \v 16 Ma ing bia no talingana na tangai bia, “Pa iau no matana, hua pa iau sibaan tano palatamaina,” io, iakan pai tiga burena bia da nas ia bia ia pai tiga sibaan tano palatamaina mah. \v 17 Ing bia no kidilona palatamaina no tunatuna gaar matana sen mon, gaar la hanhadoda hoeh? Ma bia no kidilona palatamaina gaar talingana sen mon, gaar singsingnanei ira linga hoeh? \v 18 Senbia Kalou i ta bul timaan balik ira kaba sibaan bakut tano palatamainari hoing i nem bia na gil hua tana. \v 19 Ing bia kaikek ra sibaan diet gaar tiga kidilona sibaan mon, pai tale bia diet na gil no palatamaina. \v 20 Senbia i tutuna balik bia haleng sakit ira kaba sibaan ma sen tiga kapawena palatamaina mon. \p \v 21 Ma pai tale bia no matana na tangai tano limana bia, “Pa iau supi uga,” ma bia no walina na tangai mah tano kakina hua. \v 22 Senbia kaikek ra sibaan tano palatamaina ing di lik bia pai dadas, no palatamainari i manga supi balik. \v 23 Ma ira sibaan ing dahat nas bia pai manga bilai, kaiken balik dahat manga ruu. Ma ira hirhiriana sibaan dahat hasulu bat. \v 24 Senbia ira sibaan i bilai bia da nas, pa dahat manga lik hatirih. Ma Kalou i ta bul tikanei ira sibaan tano palatamainari ma i ta tar ra tamat na kinkinis na urur ta ira sibaan ing dahat lik bia pa dahat na manga ruu. \v 25 Ma i ta gil hua waing kaba gi mon kinkinis na hararasanai nalamin tano palatamainari, ma senbia ira kaba sibaan diet na tar tiga kapawena mangana harharahut harbasiai ta diet bakut. \v 26 Ma bia tiga sibaan i kap ra ngunngutaan, diet ira simsibaan bakut diet kap mah iakanong ra ngunngutaan. Ma bia di hatamat tiga sibaan ira simsibaan bakut diet guama tikai ma ia. \p \v 27 Ma muat um, muat no palatamai Karisito. Ma muat bakut tikatikai muat ira simsibaan harbasiai tana. \v 28 Ma aram narako ta ira mataniabar na lotu Kalou i ta bul timaan tar ira simsibaan. Io, no luena no kinkinis na apostolo, no airua no kinkinis na poropet, ma no aitul tana no kinkinis na tena hausur. Ma namur ta kaiken i ta pilak bia ari diet na gil ra tamat na pinapalim na kinarup ma bia taring diet na kap ira mangana hartabar wara halangalanga ira minaset. I pilak mah bia aring wara harharahut, ma aring wara hatakodasnei ira pinapalim ta ira mataniabar ma ra bilai na mintota, ma aring wara nianga ta ira mes na mangana nianga. \v 29 Hoeh, diet bakut diet ira apostolo? Diet bakut diet ira poropet? Diet bakut diet ira tena hausur? Diet bakut diet gil ira tamat na pinapalim na kinarup? \v 30 Diet bakut diet hatur kahai ira mangana hartabar wara halangalanga ira minaset? Diet bakut diet ianga ma ira mes na mangana nianga? Diet bakut diet palas kaikek ra mangana nianga? Taia! \v 31 Senbia i tahut bia muat na manga nem bia muat na kap ira hartabar ing diet manga tamat. \p Ma iau na haminis um ta muat tiga ngaas nong i bilai sakit. \c 13 \s1 No magingin na harmarsai \p \v 1 Ing bia iau iangianga ma ira mes na mangana nianga ta ira tunatuna ma ta ira angelo mah, ma iasen pa iau harmarsai, io, iau haruat ma tiga laalit i kakel bia mon, bia ta tiga hik i kakel bia. \v 2 Ing bia iau hatur kahai no hartabar na nianga gar na poropet ma iau tale bia ni palai ta ira linga bakut i susuhai ma i manga tamat no nugu mintota, ma iau hatur kahai a mangana nurnur i tale bia na hakari ira uladih, iasen pa iau harmarsai, a linga bia mon iau. \v 3 Ing bia iau tar bakut sasei ira nugu bunbulaan taar ta ira maris, ma bia iau taram lah ira tunatuna bia diet na tun no palatamaigu, iasen pa iau harmarsai, pa na hatahutnei iau ta dahina. \p \v 4 No magingin na harmarsai, a bala malum ma i gil ira tahut. Pai mangaha ta ira kinkinis gar na mesa, ma pai latlaat ma pa lik hatamat ia. \v 5 Pai mur ra pusukana magingin, pai lilik uta ira linga ing na hatahutnei sena mon ia, pai ngalngaluan gasien, ma pai lik kahai ira sakena di gil tar tana. \v 6 No magingin na harmarsai pai guama ta ira sakena iasen i guama panei ira tutuna. \v 7 Pa na haut lah tiga tinirih bia na hamalmalas ia bia na gil no bilai. I la nurnur hathatikai, i la dadas taar no nuna lilik uta ira linga na hanuat baa, ma i la tur dadas hathatikai manapu ta ira tinirih. \p \v 8 No magingin na harmarsai pa na pataam. Iasen, bia a mon hartabar na nianga na poropet na panim laah. Ma a hartabar na nianga ta ira mes na mangana nianga, na pataam. Ma bia a hartabar na hinhinawas palpalai, na panim laah mah. \v 9 Iakan i palai kanong dahat nunurei a sibaan mon ta ira linga bakut ma dahat ianga na poropet mah uta aring linga sen mon. \v 10 Iasen bia no haphapataam na hanuat, kaiken ra linga ing diet papalim ma ra simsibaan mon, diet na panim laah. \v 11 Ing iau ga nat na bulu taar, iau ga iangianga hoing ira nat na bulu, ma iau ga lilik hoira nat na bulu ma iau ga mintota panei ira linga hoira nat na bulu. Ing bia iau ta tunatuna um iau bul sei ira tintalen na gona. \v 12 Kaiken dahat nanaas hoing tiga tirtirewa i nanaas bohboh. Senbia namur dahat na harnasnaas. Ma kaiken iau nunurei mon a dahina. Ma namur iau na nunurei ira linga bakut hoing Kalou i la nunurei timaan tar iau. \p \v 13 Io, ma kaiken ra aitul a linga dal la kis taar: a nurnur, a dadas na lilik uta ira linga bia na hanuat baa, ma a harmarsai. Senbia no harmarsai i tamat sakit ta dal bakut. \c 14 \s1 Ira nianga na poropet \p \v 1 Muat na murmur no magingin na harmarsai. Ma i tahut mah bia muat na nem ira hartabar tano Halhaliana Tanua. Senbia i tahut bia muat na manga nem no hartabar na nianga na poropet. \v 2 Iau tangai hua kanong nong i ianga ma no hartabar na mes na mangana nianga, pai iangianga taar ta ira tunatuna. Taia. I iangianga tupas Kalou. Taia tikai pai hadadei kilam. Senbia tano dadas tano Halhaliana Tanua i tangai ira linga i susuhai. \v 3 Senbia nong i ianga na poropet i iangianga taar ta ira tunatuna wara hanhadadas diet ma wara harharagat diet ma wara hamhamaraam diet. \v 4 Nong i ianga ma no hartabar na mes na mangana nianga i hadadas habal at ia. Senbia nong i ianga na poropet i hadadas diet ira mataniabar na lotu. \v 5 Iau nem bia muat bakut muat na iangianga ma no hartabar na mes na mangana nianga. Senbia iau manga nem bia gaar tale bia muat na ianga na poropet. Nong i ianga na poropet i tamat ta dir ma nong i ianga ma ra mes na mangana nianga. Senbia nong i ianga ma ra mes na mangana nianga na palas no nuna nianga waing naga hadadas ira mataniabar na lotu, io, dir haruat ma nong i ianga na poropet. \p \v 6 Io, kaba tasigu narako ta Karisito, bia iau na haan tupas muat ma iau na me ianga ma ra mes na mangana nianga, iau gil ra tahut hoeh ta muat ing bia pa iau hapuasnei ira linga i susuhai, bia pa iau tar ra hinhinawas palai bia pa iau ianga na poropet ma bia pa iau tar ra hausur? \v 7 Ma hua mah ta ira linga ing taia ta nilon ta diet ma a mon inga diet hoira tulaal bia a harp. I tale hoeh bia tikai na hadadei kilam ira inga dir ing bia pa dir mur timaan no kaungana tiga nirudu? \v 8 Ma ing bia no tahur pai kakel timaan, siga na tagura wara hinarubu? \v 9 Muat mah a mon hua. Ing bia pa muat ianga ma ra mangana nianga ing i tale bia da hadadei kilam, hoeh ing tikai na palai ta ira linga ing muat tangtangai? Na ngen hoing bia muat iangianga taar tano mahua. \v 10 I nanaas bia a haleng sakit ira kaba nianga tano ula hanua. Ma diet bakut, diet la haphapuasnei ira lilik ta ira tunatuna. \v 11 Iasen bia pa iau hadadei kilam no nianga tikai i tangtangai ia, iau na nunurei bia a mesa ia, ma ia na nunurei bia a mesa iau. \v 12 Ma hua mah nalamin ta muat. Muat manga nem bia muat na hatur kahai ira hartabar tano Halhaliana Tanua. Io hua, i tahut bia muat na walar bia muat na hatur kahai ira mangana hartabar ing na manga hadadas ira mataniabar na lotu. \p \v 13 Ma iakan no burena ing bia siga tikai i iangianga ma ra mes na nianga i tahut bia na sasaring tano hartabar bia naga tale ia bia na palas mah no nuna nianga. \v 14 Iau tangai hua kanong ing bia iau sasaring ma ra mes na nianga, no tanuagu i sasaring ma sen no nugu lilik pai gil tiga linga. \v 15 Io, iau na biha um? Iau na sasaring ma no tanuagu iasen i tahut bia iau na palai ma no nugu lilik mah uta ira linga iau sasaring tanai. Iau na rudu ma no tanuagu sen i tahut bia iau na palai ma no nugu lilik mah uta ira linga iau rudu tanai. \v 16 Iasen bia u tangtanga tahut uram ta Kalou ma no tanuaam sena mon, i tale hoeh bia tikai ta diet ing pa diet palai na tangai ‘Amen’ tano num sinsaring? Pa na tale ia kanong pai nunurei bia asa ing u tangtangai. \v 17 A tutuna bia no num sinsaring i tahut senbia pai hadadas no mes na tunatuna. \p \v 18 Iau tanga tahut tupas Kalou bia ta dahat bakut iau no tunatuna nong e la manga iangianga ma ra mes na nianga. \v 19 Iasen nalamin ta ira mataniabar na lotu iau sip bia ena tangai ra liman na sibana nianga ing i tale bia da hadadei kilam, ma waak um bia iau tangai ra sangahul na arip na sibana nianga ma ra mes na mangana nianga. \p \v 20 Bar tasigu narako ta Karisito, waak muat lilik hoing ira nat na bulu. Ta ira sakana magingin i tahut bia muat na tatalen hoira gona senbia ta ira numuat lilik muat na ngan hoira tamat na tunatuna. \v 21 Ira warkurai ta Kalou ing di ga pakat i tangai bia no Watong i tangai hoken: \q1 “Iau na haianga iakan ra mataniabar ma ra nianga gar na mes na tunatuna. \q1 Iau na haianga diet ma ira ha diet ira tunatuna ma tapaka. \q1 A linga bia bi iau na haianga diet hua, ma pa diet na taram iau.” \m \v 22 Hokaiken, no hartabar na nianga ta ira mes na mangana nianga a hakilang ia taar ta diet ing pa diet nurnur, ma pataia bia a hakilang ia tupas diet ing diet nurnur taar. Senbia no hartabar na nianga na poropet a hakilang ia taar ta diet ing diet nurnur, ma pataia bia a hakilang ia tupas diet ing pa diet nurnur. \v 23 Io hua, bia ira mataniabar na lotu bakut diet hanuat hulungai ma ira tunatuna bakut diet ianga ma ra mes na mangana nianga ma bia ari ing pa diet manga palai ta ira numuat pinapalim bia aring tabuna nurnur diet na laka, tutuna sakit diet na tangai bia muat iangianga hoira ba. \v 24 Iasen bia tiga tabuna nurnur, bia tikai nong pai manga palai ta ira numuat mangana pinapalim na laka ma ira tunatuna bakut diet iangianga na poropet io, na hadadei diet bakut ma na palai bia a tena sakena ia ma diet bakut diet na nunurei kilam ia bia a mangana tunatuna sa ia. \v 25 Ma ira linga i manga susuhai aram narako tano balana na hanuat palai. Io hua, na satudu napu ma na lotu tupas Kalou ma na tangai bia, “Tutun sakit, Kalou i kis nalamin ta muat!” \s1 Waak muat ianga harburungburung tano lotu \p \v 26 Io, ma dahat na biha um ta kaiken iau ta tangai? Ing bia muat na hanuat hulungai, i tahut bia tikai na tar tiga nirudu, tiga mesa na tar ra hausur, tiga mesa na tar ra nianga wara haphapuasnei ira linga i susuhai, tiga mesa na ianga ma ra mes na mangana nianga, ma tiga mesa na palas no nianga. Ta ira linga bakut ing muat na gil, muat na gil wara hadadas ira mataniabar na lotu. \v 27 Ing bia muat wara nianga ma ra mes na mangana nianga, io, airua bia aitul mon dal na ianga. Senbia pa na lakai ra aitul. Ma dal na ianga tikatikai, tikai na luai ma tiga mesa na mur. Ma tiga tamat na linga, bia dal nem bia dal na ianga, i tahut bia tikai na palas ira nudal nianga. \v 28 Ma bia taia taring wara palpalas ira nianga, i tahut bia nong i wara nianga na kis matien nalamin ta ira mataniabar na lotu ma na haianga Kalou aram narako tano balana iat. \v 29 Ma i tahut bia airua bia aitul dal na ianga na poropet, ma ira mesa diet na nas kilam ira nudal nianga bia i tutuna bia taia. \v 30 Ma bia Kalou i tar ra nianga puasa ta tikai ing i kis taar, io, no tunatuna nong i luena ianga na sangeh wara nianga. \v 31 I tahut bia muat na gil hua kanong i tale muat bakut bia muat na ianga na poropet, tikai na luai ma tikai na mur lah ia. Ma muat na ianga na poropet hua ing ira tunatuna bakut diet na kap ra hausur ma ra nianga na haragat. \v 32 Ma diet ing diet ianga na poropet diet tale bia diet na kurei timaan no nudiet hartabar na nianga na poropet. \v 33 Ma i tale bia diet na gil hua kanong Kalou a god na harmur ia, ma pai tiga mangana god nong i tar ra hakarepat bia. Taia. I tar ra malum. Ma i la gilgil hua nalamin ta ira nuna mataniabar na lotu ta ira tamtaman bakut. \p \v 34 Ing ira mataniabar na lotu diet hanuat hulungai i tahut bia ira hahina diet na kis matien kanong pai takodas bia diet na ianga. Iasen i tahut bia diet na bul hanapu habal diet hoing no warkurai ta Moses i tangai. \v 35 Bia diet nem bia diet na palai uta tiga linga, i tahut bia diet na tiri ira nudiet tunaan kaia ta ira ngasia diet, kanong a linga na hirhir bia tiga hahina na ianga kaia nalamin tano kis hulungai ta ira mataniabar na lotu. \p \v 36 Hoeh, no nianga ta Kalou ga hanuat makaia ta muat? Bia muat lik bia iakano nianga ga haan tupas muat sen mon? \v 37 Ing bia siga tikai i lik bia ia tiga poropet bia ia tiga tunatuna gar tano Halhaliana Tanua, i tahut bia na nas kilam bia kaiken ra linga iau pakpakat tupas muat, a warkurai tano Watong ia. \v 38 Iasen ing bia tikai pai nas kilam iakan hua, pa da lik lah ia. \p \v 39 Io hua, bar tasigu narako ta Karisito, i tahut bia muat na manga nem bia muat na ianga na poropet, ma waak muat tingtigal tikai bia na ianga ma ra mes na mangana nianga. \v 40 Senbia i tahut bia muat na mur tiga takodasiana ngaas ma ra bilai na harmur ta ira linga bakut muat gil. \c 15 \s1 No tuntunut hut ta Karisito \p \v 1 Io, kaba tasigu narako ta Karisito, iau nem bia iau na halilik muat tano tahut na hinhinawas nong iau ga ianga ta muat ma ia. Ma iakano tahut na hinhinawas at nong muat ga kap timaan ia ma muat ta tur taar tana. \v 2 Ma ta iakan ra tahut na hinhinawas Kalou i halhalon muat ing bia muat palim hadadas ira nianga iau ga pir tar ta muat. Ing bia taia, muat ta nurnur bia. \p \v 3-5 Io, asa nong di ga tar ia tagu, iau tar mah ia ta muat. Ma iakan i manga tamat sakit, bia Karisito ga maat wara uta ira nudahat sakana magingin hoing no nianga ta Kalou di ga pakat ia i tangai hua, ma bia di ga halaka ia tano midi, ma bia Kalou ga hatut habalin ia tano aitul a bung hoing no nianga ta Kalou di ga pakat ia i tangai hua mah, ma bia ga hapuasa taar ta Pita ma namur ta ira sangahul ma irua na apostolo. \v 6 Ma tiga pakaan mah namur ga hapuasa taar ta ira tasi dahat ta Karisito, ira nudiet winawas i sakit ra liman na maar. A haleng sakit ta diet, diet lon baa katin ma senbia aring diet ta maat. \v 7 Ma namur mah ga hapuasa taar ta Jemes, ma namur um ta diet bakut ira apostolo. \p \v 8 Ma namur ta diet bakut ga hapuasa taar tagu, iau hoing tiga hana bulu pa di ga kaha iau tano tusa na pakana bung na kinakaha. \v 9 Ma i tale bia iau na tangai hua kanong iau no hansik ta ira kaba apostolo ma pai tale tutun at bia da kilam iau tiga apostolo kanong iau ga haliarei ira mataniabar na lotu ta Kalou. \v 10 Ma sen Kalou ga tabar bia mon iau ma no nuna harmarsai, ma a mangana tunatuna a mon iau hua. Ma no nuna harmarsai pa ga tupas bia iau. Taia. Iau ga manga papalim dadas ta diet bakut, iasen pataia bia iau, no harmarsai nong Kalou ga tabar bia mon iau ma ia ga papalim tagu. \v 11 Io hua, bia iau bia diet, mehet bakut mehet la warawai ma iakan ra hinhinawas at. Ma iakan nong muat ga nurnur tana. \s1 Ira minaat diet na tut hut \p \v 12 Iasen ing bia mehet la warawai bia Kalou ga hatut habal Karisito talur ra minaat, i tale hoeh bia aring ta muat diet na tangai bia taia ta tuntunut hut balin? \v 13 Ing bia i tutuna bia taia ta tuntunut balin talur ra minaat, io, Karisito mah um pa ga tut hut balin. \v 14 Ma ing bia Kalou pa ga hatut habal Karisito, ira numehet warawai na linga bia ma ira numuat nurnur i ta linga bia mah. \v 15 Ma bia i tutuna hua bia pataia ta tuntunut hut balin ta ira minaat, io, tiga linga i tamat mah ta iakanong, ma ia hoken, bia i ta kis palai bia mehet ta bisbis uta Kalou kanong mehet ta hasahesa bia Kalou ga hatut Karisito talur ra minaat. Ing bia pa na hatut habal ira minaat, io, a tutuna bia pa ga hatut Karisito. \v 16 Iakan i palai kanong ing bia ira minaat pa diet na tut huat balin, io, Karisito mah pa ga tut hut bilang. \v 17 Ma ing bia Kalou pa ga hatut habal Karisito, ira numuat nurnur a linga bia. Ma muat kis taar a baa ta ira numuat sakana magingin. \v 18 Ma bia i tutuna hua, diet ing diet ta maat narako tano nudiet kinkinis ta Karisito, diet ta hirua um. \v 19 Ing bia dahat ta kis kahai ma ra nurnur ta Karisito uta iakan ra nilon kai napu sena mon, io, a maris dahat ta ira tunatuna bakut. \p \v 20 Senbia i tutuna at bia Kalou ga hatut habal Karisito talur ra minaat ma bia Karisito no luena nong i hatutuna bia diet ira mes na minaat diet na tut huat balin mah. \v 21 Ma i palai hua kanong no magingin na minaat ga hanuat, i burena tiga tunatuna mon, io hua, no tuntunut hut talur ra minaat i hanuat mah tiga tunatuna mon. \v 22 Hokaiken, ira tunatuna bakut tano nudiet kinkinis ta Adam, diet maat. Hua mah diet bakut tano nudiet kinkinis ta Karisito, diet na lon huat balin. \v 23 Senbia tikatikai na lon huat balin haruat tano nuna pakana bung at. Karisito no luena ta diet bakut. Namur, bia Karisito na hanuat, diet ira nuna, diet na lon huat. \v 24 Namur um no mutuaina pakana bung na hanuat ma ta iakano pakana bung Karisito na tar ira linga tano nuna matanitu taar ta Kalou no ana Sus. Ma Karisito na gil hua ing i ta paas hasur diet bakut ing diet ta kap no matanitu, diet ira tena harbalaurai, ma diet ira mes na dadas na lualua mah. \v 25 Na ngan hua kanong a tutuna sakit Karisito na kap no nuna kinkinis na warkurai tuk taar bia na bul hasur ira nuna ebar manapu ta ira lapara kakina \v 26 Ma no mutuaina ta ira ebar ing diet na hirua, no magingin na minaat. \v 27 Ma i palai bia na ngan hua kanong hoing no nianga ta Kalou di ga pakat ia i tangai bia, \qt “I ta bul hasur ira linga bakut manapu ta ira lapara kakina.”\qt* Ma ing i tangai bia, ira linga bakut i ta bul manapu ta ira lapara kakina, i palai bia pai ianga uta Kalou, ia at nong ga bul ira linga bakut manapu ta Karisito. \v 28 Ma bia Kalou i ta gil kaiken ira linga bakut, namur um no Natina na kis manapu ta iakan nong ga bul ira linga bakut manapu tana. Ma na ngan hua waing Kalou naga warkurai ta ira linga bakut. \p \v 29 Ma bia i tutuna bia pataia ta tuntunut huat balin, diet ing diet kap ira bapitaiso uta diet ra minaat, diet na biha um? Ing bia Kalou pa na hatut habal at um ira minaat, wara biha ira mataniabar diet na kap bapitaiso uta diet ra minaat? \v 30 Ma mehet mah, wara biha bia mehet na kanan bia mehet na harusa haitnei ira harubaal? \v 31 Kaba tasigu narako ta Karisito, i huteta bia iau na hirua ta ira kaba bungbung bakut. Iau sasalima bia i tutuna. Ing bia i tutuna bia iau latlaat uta muat narako ta Iesu Karisito no nudahat Watong, iau sasalima bia i tutuna mah bia i huteta bia iau na hirua. \v 32 Ing bia iau mur ra mangana lilik ta ira tunatuna mon makai tano ula hanua ma iau ga harubu ma diet ing diet hoing ira dadas na roka kai Epesas, i hatahutnei iau hoeh? Ing bia Kalou pa na hatut ira minaat, \qt “i tahut bia dahat na iaan ma dahat na mom kanong marakan dahat na maat.”\qt* \v 33 Waak bia tikai na lam harango muat. Hoing di tangai, “Ing bia muat na harbartalaina ma ira tena sakena, diet na hagawai ira numuat tahut na tintalen.” \v 34 Muat na kap habal ra bilai na lilik hoing i takodas bia muat na gil hua. Waak um muat gilgil ira sakena. Iau tangai hua kanong aring ta muat pa diet nunurei tutun at Kalou. Ma iau tangai hua mah wara hahirhir muat. \s1 Ira palatamai dahat na tut hut balin hoeh? \p \v 35 Iasen tikai na tiri bia, “I tale hoeh bia ira minaat diet na tut huat balin? A mangana tamai diet hoeh ing diet na tut huat balin manei?” \v 36 U ianga hoira ba! Bia u bus tiga pat na dahai tano pisa ma bia pai maat baa, pa na kubur huat. \v 37 Ma bia u la buubus, u bus no pat na dahai mon, hoing tiga pat na wit bia tiga mes na linga. Pau bus no mangana tamaina nong na tahuat namur. \v 38 Senbia Kalou i tar no mangana tamaina tana nong i nem bia na tar ia tana. Ma i tar tiga mangana tamaina ta ira mangana patina tikatikai. \v 39 Ira tamainari bakut pai tiga mangana mon. Tiga mangana tamai diet ira tunatuna, a mes na mangana tamai diet ira wawaguai, a mesa at ira maan ma a mesa at ira kirip. \v 40 Ira linga aram ra mawai a mon tamai diet ma ing makai ra pisa mah a mon tamai diet. Senbia tiga mangana minarina ira tamai diet ira linga aram ra mawai ma tiga mes na mangana minamar ta ira tamai diet ira linga makai ra pisa. \v 41 Tiga mangana minamarina no kasakesa, tiga mesa tano teka, ma a mesa ta ira tagul. Ma ira minamarina ira tagul i mes harbasiai tikatikai. \p \v 42 Na ngan hua mah tano tuntunut hut balin ta ira minaat. No tamaina nong di bus ia na marota. Iasen bia na tut hut balin, pai tale bia na marota. \v 43 Ing di bus ia, a linga na milmiligiruan. Ma ing i tut hut, a mon minamar tana. Ing di bus ia, a tabalesuana ia. Ma ing i tut hut, a mon dadas tana. \v 44 Ing di bus ia a mangana tamainari makai napu. Ma ing i tut hut, a mangana tamainari tano Halhaliana Tanua. Ma ing bia a mon mangana tamainari makai napu, io, a mon mangana tamainari mah tano Halhaliana Tanua. \v 45 Hoing, di ga pakat tano nianga ta Kalou bia, “No luena \qt tunatuna Adam, Kalou ga hakisi ia bia a lilona ia makai napu.”\qt* No mutuaina Adam, nong i tar ra nilon ma no Tanua. \v 46 Nong gar tano Tanua pai luena hanuat, senbia nong makai napu, ma namur um, nong gar tano Tanua. \v 47 No luena tunatuna di ga gil ia ma ra kaabus, hua a gar na pisa ia. No airua na tunatuna ia maram ra mawai. \v 48 Diet ing gar tano pisa, diet haruat ma iakano gar tano pisa. Ma diet ing gar tano mawai, diet haruat ma iakanong gar tano mawai. \v 49 Dahat ta tatalen hoing iakanong gar tano pisa, hua i tahut bia dahat na tatalen mah hoing iakanong gar tano mawai. \p \v 50 Ma no ngaas utano linga iau tangtangai ta muat, ia hoken, bia iakan ra mangana tamai dahat a warat ma ra gaap i kis tana pai tale bia na sola tano matanitu ta Kalou. Hua mah, nong na marota pa na sola tano sibaan bia taia ta marotiana linga kaia. \v 51-52 Muat hadadei baa! Iau na hasasei muat tiga linga nong ga kis susuhai naluai, bia dahat bakut pa dahat na maat, senbia tano mutuaina pakana bung ing no tahur na kakel dahat na kikios gasien sakit hoing tikai i pulapula. No tahur na kakel ma Kalou na hatut ira minaat ma pai tale bia diet na marota baal um. Ma dahat, dahat na kikios. \v 53 Na ngan hua kanong Kalou i ta kurei bia nong i la marmarota na kikios ma pa na tale um bia na marota, ma nong i tale bia na maat na kikios ma pa na tale um bia na maat. \v 54 Ma tano pakana bung bia no marotiana na kikios taar ta nong pai tale bia na marota ma no minatina na kikios taar ta nong pai tale bia na maat, io, no nianga ta Kalou di ga pakat ia na hanuat tutuna hoken, \qt “Kalou ga haliarei hasakitnei no magingin na minaat ing ga paas hasur ia.” \qt* \q1 \v 55 \qt “Ai minaat, ia ha um no num dadas wara paspaas hasur ira num ebar? \qt* \q1 \qt Ma ia ha um no num dadas wara harding?” \qt* \m \v 56 No harding tano minaat, ira magingin sakena. Ma bia di bul ra warkurai, io, kaikek ra warkurai i tar ra dadas ta ira magingin sakena. \v 57 Senbia dahat na tanga tahut tupas Kalou. Tano nudahat Watong Iesu Karisito, Kalou i ta tar ra dadas ta dahat bia na tale dahat wara paspaas hasur iakan ra nudahat ebar. \p \v 58 Io hua, bar bilai na tasigu narako ta Karisito, i tahut bia muat na tur dadas ma waak ta tiga linga i hamagila muat. Hatikai muat na tar hakidilona muat tano pinapalim gar tano Watong kanong muat nunurei bia pa muat papalim bia tupas no Watong. \c 16 \s1 No hartabar na kinewa uta ira tena nurnur kinam Ierusalem \p \v 1 Io, ma iau wara nianga utano numuat bulbul hulungai ira kinewa uta ira mataniabar tus ta Kalou. Muat na gil hoing iau ga tangai ta ira mataniabar na lotu kinas Galesia bia diet na gil. \v 2 Ira Sade, tikatikai ta muat na bulbul sei ta kinewa haruat ma ira numuat kunkulaan ta kaikek ra bung, kaba gi dadas ta muat bia muat na bul hulungai tano pakana bung bia iau na hanuat. \v 3 Ma bia iau ta haan tupas muat, iau na pakat tari hinhinawas palai ma iau na tar ta ira tunatuna ing muat na gilimis. Ma iau na tulei diet tikai ma ira pakpakat bia diet na kap no numuat hartabar uram Ierusalem. \v 4 Ma ing bia i takodas taar mon bia iau na haan mah, io, diet na tikai ma iau. \s1 Ira harpingit ta Pol \p \v 5 Ma bia iau ta haan sakiit no hanua Masedonia, iau na me haan tupas muat, kanong iau ni haan uras Masedonia. \v 6 Ma iau lik bia i tale dak bia iau na kis halis dahina kaia ta muat, bia iau naga kis sasei no tinahon na labur kaia. Io hua, muat naga harahut iau tano nugu hinahaan bia ing iau hanahaan uha. \v 7 Pa iau sip bia iau na nas muat kaiken ma ni kis dahin tar mon ma ni haan harsakit. Taia. Iau manga nem bia iau na kis halis baa ma muat ing bia no Watong na waak tar iau. \v 8-9 Senbia iau na kis kai Epesas tuk taar tano bung na Pentikos kanong a mon mahua i tagura utagu utano pinapalim a mon hunena tana, ma haleng kai diet wara turtur bat iau. \p \v 10 Ma ing Timoti na haan tupas muat, iau nem bia muat na balak lah ia waing pa na burtei tiga linga ing i kis nalamin ta muat. Kanong warah, ia mah i la puspusak no pinapalim tano Watong hoing iau. \v 11 Io hua, waak ta tikai i nasnas hanapu ia. Muat na tur tulei ia ma ra malum ing naga tapukus balin ukai tagu. Ma iau tangai hua kanong iau kis kahai ia tikai ma ira tasi dahat. \p \v 12 Io, ma iau wara nianga utano tasi dahat Apolos. Iau ga manga haragat ia bia na tikai ma ira tasi dahat tupas muat. Ga mola tutun at bia na haan kaiken, senbia na haan namur ing bia a mon mahua utana. \s1 Pol ga haragat ira Korin \p \v 13 I tahut bia muat na harbalaurai ma muat na tur dadas ta ira linga muat nurnur tanai. Muat na balamasa ma muat na dadas. \v 14 Ma muat na gil ira linga bakut ma ra harmarsai. \p \v 15-16 Muat nunurei tar bia no haratamaan tane Sepanas, diet ira luena ta diet ing diet ga lilik pukus aras Akaia. Ma diet ta tar habalin diet wara harharahut ira mataniabar tus ta Kalou. Ma iau haragat muat, bar tasigu ta Karisito, bia muat na bul hanapu muat ta ira mangana tunatuna hua ma ta ira tunatuna bakut ing diet tur tikai ta iakan ra pinapalim ma diet laka tana ma ra dadas. \v 17 Iau guama utano hinanuat ta Sepanas, Potunatus ma ne Akaikus. Pai tale bia muat bakut muat na hanuat ukai hoing iau, senbia i nanaas bia dal kaiken dal ta kap no numuat mahua wara nasnas iau. \v 18 Dal ta habilai no nugu nilon ma ira numuat mah. Io hua, i tahut bia muat na nas kilam ira mangana tunatuna hua bia i takodas bia da wariru ta diet. \s1 Pol ga tula harkaro \p \v 19 Ira mataniabar na lotu ta ira tamtaman kai Esia, diet tula harkaro ta muat. Akuila ma ne Pirisila, dir tangai ra bilai na harkaro ta muat narako tano nudahat kinkinis tano Watong. Ma hua mah ira mataniabar na lotu ing diet la kis hulungai tano ngasia dir. \v 20 Ma ira tasi dahat ta Karisito kai, diet mah diet tula harkaro ta muat. Muat na karo harbasianei muat ma muat na gawanei harbasianei muat ma ra tahut na magingin. \p \v 21 Iau Pol, iau pakat iakan ra harkaro ma no limagu at. \p \v 22 Siga tikai pai sip no Watong, Kalou na haliarei tutun at ia. Watong, u na mai! \p \v 23 No harmarsai tano Watong Iesu na kis tikai ma muat. \p \v 24 Iau tar no nugu harmarsai ta muat bakut narako ta Iesu Karisito. Tutun sakit.