\id JAS Reconstructed from Ventura Publisher \ide UTF-8 \h Zems \toc1 Khe Zems Khergi Gap \toc2 Zems \toc3 Ze \mt1 ZEMS \mt2 Khe Zems Khergi Gap \imt Khe fharav ganɨnga buni khare. \ip Zems khergi gap, ana Zems khergi buni vhuuiŋ vhɨrve ana ki. Mba buni, nta ana Fhe Bakɨme zɨn vui gumgi gu mbigi, ana mbe tɨvir vhuuiŋ zɨn ŋgɨr zav mbe nzuai buni ma. Ana vhunaa ga si bunin vhɨrvera mbe suaŋgi. \ip Ana maaŋ muuŋgirga, mba gumgi gu mbigi, mbe ndɨkndɨgi vhuuiŋ ndiv, mbe vhɨra ana suaŋgi buni, mbe tuituigip nta ndɨkndɨgɨrga. \c 1 \ms Nza mparmparei nzan hɨrim, nza thɨgɨ havhargirga, nza Fhe Bakɨme phorgɨv nzerara kɨrga. \p \v 1 \x - \xo 1.1: \xo*\xt Mt 13.55; Mk 6.3; FG 15.13; Ga 1.19; 1 Pi 1.1\xt*\x*Gu Zems, gu Fhe Bakɨme gum Guma Bakɨme Zisas Kraisan ŋaara guma ma. Gu kha gava khergiap, nde guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, gu za anan nde ndi mbai. Nde wari won ŋgui thav, vov, harigi fhaiŋ ŋguir nuianin ki. Gu won raar vhuun nde ndɨɨi. \s Mparmparei nzan hav, nzan havhari. \p \v 2 \x - \xo 1.2: \xo*\xt FG 5.41; Ro 5.3-5; Hi 10.34; 1 Pi 1.6-7; 4.13; 4.16\xt*\x*Nde guigira na phorgap Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, maaŋ muuŋgip mbarkɨrga mparmparei nden hɨrga, nde kha ndɨkndɨgar muuŋri, nta ndikndigi bigi ma. \v 3 Nde kaŋgi, nde guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨgar mpari mparmparei nden hɨgi, nde nta khɨge ri fhu, nde thɨgɨ havhargip, simtɨgi ndir zav nden havhari. \v 4 Nde maaŋ muuŋgip, nde zazera thɨgɨ havhargip simtɨgi ndiri. Mba tɨv guigira havhargip nden kɨv hɨri. Nde maaŋ muuŋv nde nzerara kɨrga. Nde maaŋ muunga, nde Fhe Bakɨmen tɨva thueŋ, nde ne suaŋv tivgirga fhu. Zakɨra fhuvara! Nden tɨvi guigira nzerav, nzerara kɨrga. \s Guma ndɨkndɨgi vhuuin tivgiv, ana Fhe Bakɨme phorgɨv suaŋri. \p \v 5 \x - \xo 1.5: \xo*\xt 1 Kin 3.9-12; Snd 2.3-6; Zo 15.7; 1 Zo 5.14-15\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, nde rɨgar guma the ndɨkndɨgi vhuuin tivgip, ana Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋrim, Fhe Bakɨme ndɨkndɨgi vhuuin ana nɨɨŋgirga. Fhe Bakɨme guigira ndikndigap, bigi vhuuiŋ vhɨrver za kha gumgi ga ndɨɨi. Ana bigi ga nzuav ana nzai gumgi, ana mbe vhegi fhuvara. \v 6 \x - \xo 1.6: \xo*\xt Mk 11.24; 1 T 2.8\xt*\x*Mba Guma, ana guigira Fhe Bakɨme khothɨgɨp anan nzaŋri. Ana Fhe Bakɨme khothɨvi ndɨkndɨk thaneŋ kuegɨp, kha ndɨkndɨgar muuŋ thari, “Ee, Fhe Bakɨme mba bigɨnan nan nɨɨŋgirga o, fhu?” Ne khaŋ muuŋgi, mba guma ndɨkndɨga phuniaŋ mbui, ana ndɨkndɨk mbasɨk fara muuŋgi. Bɨɨŋbɨɨŋ ana rɨgim, ana phurira shogap, mbur vov, khar zi. \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt Ze 4.8\xt*\x*Mba khesharigi guma, ana kha ndɨkndɨgar muuŋ thari, Fhe Bakɨme bigɨn then ana nɨɨŋgirga thi. Zakɨra fhuvara! \v 8 Mba guma ndɨkndɨk phuni ki, ana mbui tɨvi gu ana ndɨkndɨgi, nta tuav bavira vui fhuvara. \s Zems kha bunin bigi sosuagi gumgi gu bigi vhɨrve ki gumgi ga nzuai. \p \v 9 \x - \xo 1.9: \xo*\xt Ze 2.5\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guigira Zisas khothɨgi fek o ŋguga the bigi sosuagi, ana ndikndigɨri. Ne khaŋ muuŋgi, ana Fhe Bakɨme khothɨgap, ana gari, ana anan kurkurarga. Ana maaŋ muuŋgiap, ana Fhe Bakɨme nɨman zɨ bakɨme ki. \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt Sng 37.2; 90.5-6; 1 Ko 7.31; 1 Pi 1.24; 1 Zo 2.17\xt*\x*\x - \xo 1.10: \xo*\xt Ais 40.6-7\xt*\x*Guma maaŋ muuŋgip bigi vhɨrve kɨrga, Fhe Bakɨme ana zɨ mbevigi, ana ne suaŋv ndikndigɨri. Ne khaŋ muuŋgi, ana kaŋgi, anan ŋkɨɨa gum anan bigi vhɨrve, nta fhura vhɨzgip, mba vhazɨgi shivi fhura vhɨzav, nzɨɨi fara muuŋgi. \v 11 Nza khueŋ kaŋgi, ra ndav, shɨrav havhargim, mba vhazɨgi za nzɨɨi. Nta nzɨɨim, ntan sivi nzɨɨv korerim, ntan ganganan vhuuŋ fhura za vhɨzgi. Mba tɨvara ŋkɨɨa gum bigi vhɨrve ki gumgi, mben ŋkɨɨa gum bigir vhuuiŋ, mbe ntan mba bigir muuŋvra kɨrim, nta fhura vhɨzgirga. \s Fhe Bakɨme tɨvir vhuuiŋra nza mbui. Ana nza ŋgim, nza tɨvi mbatɨgi ga mbui fhuvara. \p \v 12 \x - \xo 1.12: \xo*\xt Snd 3.11-12; 2 T 4.8; Hi 12.5; Ze 2.5; 1 Pi 5.4; VB 2.10\xt*\x*Guma thɨga havhargiap, anan hi simtɨgi ana nta ndi, ana ndikndigɨri. Ana maaŋ muuŋgip, anan hi simtɨgi, ana nta khɨgɨ tɨgɨrga Fhe Bakɨme zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨn ana nɨɨŋgirga, ana ana vhez ma. Guigira wari won ndavir Fhe Bakɨme nɨɨŋgi gumgi, ana mba vhezar za mben nɨɨn zav suaŋgi. \v 13 Maaŋ muuŋgip bigɨn thueŋ guma the ndava khavgip ana ŋgɨrim, ana khaŋ suaŋ thari, “Fhe Bakɨme khar na ŋgi.” Zakɨra fhuvara! Tɨvi mbatɨgi Fhe Bakɨme ŋgɨrgɨrga tuktɨgi fhuvara. Fhe Bakɨme vhɨra guma ŋgɨrgɨrim, ana tɨvi mbatɨgir muuŋgirga tuktɨgi fhuvara. \v 14 \x - \xo 1.14: \xo*\xt Ro 7.7-10\xt*\x*Nza zam, nza bevbevira, nzan ndavi khavav, nza ŋgi. Nza ndavi vherir ki vuzvugi mbatɨgi, nta nduarira nza raaŋ shav, nza guiguigiap, nza ndavi khavav, nza ŋgi. \v 15 \x - \xo 1.15: \xo*\xt Sng 7.14; Ro 5.19-21\xt*\x*Mba ndavi khavi tɨv, ana nza ndavi vherir kim, nza mbik ndavar ki fara muuŋgiap wari ki. Ana kav zumgum nza ndavi khavim, nza tɨva mbatɨgeŋ muuŋgi. Nza mba tɨva mbatɨgeŋ muuŋgim, ne kɨrar hɨgap, mbik tara tegi fara muuŋgi. Mba tɨva mbatɨgeŋ nzan ka vov, kɨvgiap, nza shogim, nza rimgi. \p \v 16 Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde muuŋv kɨv fhura mba ndɨkndɨgi ganɨrim, nta nde guigirga. \v 17 \x - \xo 1.17: \xo*\xt Mal 3.6; Mt 7.11; Zo 3.27; Ro 11.29; 1 Ko 4.7\xt*\x*Nza kha ndi bigir vhuuiŋ guarira, nta Fhe Bakɨme nza ndɨɨi, nta za Hevenan kegap, zeri. Dara kha buivar ki vhavi ga muuŋgi, ana mba bigi ndi mbaim, nta nzan han zeri. Mba Dara, ana tamtam won ndɨkndɨgi gum tɨvir kurkurigi ne fhuvara. Ana vhɨra ra ndav shɨrigim, bigɨna tum hɨgi fara muuŋgiap ana mpeeŋgia kegap, wom vov tivgi. Ana mba fara muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! \v 18 \x - \xo 1.18: \xo*\xt Zo 1.13; Ef 1.12; Ze 2.3; 1 Pi 1.23; VB 14.4\xt*\x*Ana won vuzvugara, ana nzan Ndia ki. Ana won buna vhuueŋ, ana nza ndi hiaŋ tɨgi. Nza za kha gumgi gu mbigi kharav, nza ana fharigi gumgi gu mbigi kɨv, nza vhɨra ana mba muuŋgi bigi kharav, fharav kɨrga. \ms Nza maaŋ muuŋgip guigira Fhe Bakɨme khothɨgɨrga, nza vhɨra tɨvir vhuuin muunga. \s Nza buni mbararav, vhɨra nta zɨn ŋgɨri. \p \v 19 Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde tuituigip kha bigi kaŋgiri. Nde vhemkora tuituigira buni mbarara saŋv khuari rɨgɨri. Nde fhumra buna thueŋ suaŋ thari, nde vhɨra vhemkora ndavi shiv, vhegɨ thari. \v 20 \x - \xo 1.20: \xo*\xt Snd 10.19; 17.27; Sav 5.1-2; 7.9\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, guman ndav shirɨ, ana Fhe Bakɨme muungeŋ vuzvugi tɨvir vhuuiŋ ndi kɨra phɨgi fhuvara. \v 21 \x - \xo 1.21: \xo*\xt 1 Ko 15.2; Kor 3.8; Hi 2.3; 1 Pi 1.9; 2.1\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, mba Fhe Bakɨme nɨman ŋzanzaŋgi tɨvi gum tɨvi mbatɨgi vhɨrve, nde nta vhararim, nta nde thav sari. Nde vhɨra wari wo vuzvugi mbevav, nde mba Fhe Bakɨme nde ndavi vheri ga tɨgi bunin vhuuiŋ, nde nta suirari. Mba bunin vhuuiŋ, nta taagip nden ntuu ndigirga. \p \v 22 \x - \xo 1.22: \xo*\xt Mt 7.21; 7.26; Ru 6.46; Ro 2.13; 1 Zo 3.7\xt*\x*Nde mba ndigi buni, nde nta zɨn ŋgɨri. Nde fhura nta mbarara thari. Zakɨra fhuvara! Nde fhura nta mbarararga, nde fhura warira guiguigi. \v 23 \x - \xo 1.23: \xo*\xt Ru 6.47; Ze 2.14\xt*\x*Guma the maaŋ muuŋgip fhura Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ mbararav nta zɨn ŋgɨrga fhu, mba guma ana mɨniŋina wo khoma gari fara muuŋgi. \v 24 Ana wo khoma gangiap, ana mbur vov, ana vhemkora won khoma gangana ndɨkndɨk ŋangi. \v 25 \x - \xo 1.25: \xo*\xt Zo 13.17; Ro 8.2; 2 Ko 3.18; Ze 2.12\xt*\x*Kha tɨv, ana tɨvi mbatɨgi ŋkasŋka phɨrav nza mbuim, nza bɨkbɨɨgi, ana guigira tɨvar vhuuŋ ma. Maaŋ muuŋgip, guma the tuituigip mba tɨva ganɨv, tuituigip ana nzuai kameŋ zɨn ŋgɨrga, Fhe Bakɨme mba guma mbui ŋaarir muuŋgirim, nta guigira hɨrɨ vhuuŋra muuŋgirga. Ana fhura mba buni mbararav vhemkora nta ndɨkndɨk ŋanɨ thari. \p \v 26 \x - \xo 1.26: \xo*\xt Sng 34.13; 39.1; 141.3; 1 Pi 3.10\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma the kha ndɨkndɨgar muunga, “Gu guigira Zisas khothɨgap, gu guigira Fhe Bakɨme rotu mbui guma ma.” Ana maaŋ nzuav, ana tuituigiap wo thɨni gari fhu, ana nduara wora shɨshɨgi. Ana maaŋ mbuav, ana guigira Zisas khothɨgi tɨvi gum, ana rotu mbui bigi, nta fhura ki bigi ma. \v 27 \x - \xo 1.27: \xo*\xt Ais 1.16-17; 58.6-7; Mt 25.36; Ro 12.2; 1 Zo 5.18\xt*\x*Guigira Zisas khothɨgi gumgi, mben tɨvi guigira nzerara ki, mben tɨvi nza Ndia Fhe Bakɨme nɨman simtɨk thueŋ kɨrga fhu. Ne khaŋ muuŋgi, nza mba ndegi gu ndegmbori vhɨzgi tari ga ndɨkndɨgɨp, vhɨra mba mani vhɨzgi mbigi, nza vhɨra mbe ndɨkndɨgɨp, mben kurkurav mben simtɨgi ndirga. Harigi bigɨna mueŋ vhɨra, nza vhɨra wari won ruru tɨvi gu bigi, nza tuituigip nta ganɨnga, kha nuianan tɨvi nzan muuŋgirim, nza Fhe Bakɨme nɨman nzaŋnzaŋgirga tuktɨgi fhuvara. \c 2 \s Nza mba mbui tɨva bavira za kha gumgir muunga. \p \v 1 \x - \xo 2.1: \xo*\xt Lo 1.17; Snd 24.23; Mt 22.16; FG 10.34; Ze 2.9\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde nza wari wo Bakɨme Zisas Krais khothɨgi, ana Hevenan ki bigir vhuuiŋ gari Guma Bakɨme ma. Maaŋ muuŋgiap, nde mba mbui tɨva bavira za mba gumgir muuŋri. \v 2 Maaŋ muuŋgip guma the ana sɨɨn vhuuaŋ muuŋgip, goran muuŋgi ring sharav, nden rotu mbui phena vhen ŋgirgɨrga. Maaŋ muuŋgip, bigi sosuagi guma the shagi gorivige shargip, ana vhɨra nde rotu mbui phena vhen ŋgirgɨrga. \v 3 Nde mba sɨɨn vhuuŋ guarara muuŋgi guma, nde khaŋ ana suanga, “Guma, ndu zɨv kha mpirmpirɨga pera.” Nde mba bigi sosuagi guma, nde khaŋ ana suanga thi, “Ndu ŋgɨp mbugu thɨgɨ,” o, “Ndu zɨv, na ŋkarveni nɨman khaŋ nɨɨn pera.” \v 4 Nde maaŋ muuŋgip mba khesharigi tɨvar muunga, nde kha khesharigi tɨva mbui. Nde wari wo ndɨkndɨgir mben kurav, mbe nzuai. Nde mbe mbui tɨvi ga nzuav mbe nzuai guma fara muuŋgiap, ndɨkndɨgi mbatɨgir mbe mbui tɨvi ga nzuav mbe nzuai. Nde maaŋ mbuav, nde sios shɨgi. \p \v 5 \x - \xo 2.5: \xo*\xt Mt 5.3; Zo 7.48; 1 Ko 1.26-28; 1 T 6.18; 2 T 4.8\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde mbarara. Kha nuianan ki gumgi nɨman bigi sosuagi gumgi, mba gumgira Fhe Bakɨme mben farasegi, mbe guigira Zisas khothɨgi tɨva zɨn ŋgɨrga. Ana fhum mba kameŋ suaŋgi, ana khaŋ nzuai, mba guigira wari won ndavir ana nɨɨŋgi gumgi gu mbigi, ana mbe ndim, ana won gumgi gu mbigi garim, mbe ana piin ki ntɨɨri phorga khɨngirga. \v 6 \x - \xo 2.6: \xo*\xt FG 13.50; 18.12; 1 Ko 11.22; Ze 5.6\xt*\x*Nde mba bigi sosuagi gumgi, nde memɨrar mbe ndɨɨi. Nde khueŋ ndɨkndɨgɨ, theiŋ nde mbevav, simtɨgir nde ndɨɨv, nde ŋgav nde nzuav nzuai gumgi nɨman vov nde nzuav nzuai. Mba ŋkɨɨa vhɨrve ki gumgira mba tɨvar nde mbui. \v 7 Fhe Bakɨme Kraisan zɨn vhuun nde nɨɨŋgim, theiŋ mba zɨn farfagi? Mba ŋkɨɨa vhɨrve ki gumgira. \p \v 8 \x - \xo 2.8: \xo*\xt Wkp 19.18; Mt 19.19; 22.39; Ro 13.8-9; Ga 5.14\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana nzan ŋgui vhɨrve gari guman pan ma. Ana won buni vhuuiŋ ki gavar, ana tɨva muen nza ndi tɨgi. Mba tɨveŋ khaŋ nzuai, “Nde warira vuzvugi tɨvara, nde wari won ndavir harigi ntɨɨri nɨɨŋri.” Nde maaŋ muuŋgip guigira mba tɨva zɨn ŋgɨrga, nde tɨvar vhuuaŋ mbui. \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt Lo 1.17\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip tɨvar vhuun guma mbe mbuav, nde kɨr harigi ne segi, nde tɨva mbatɨgeŋ mbui. Nde maaŋ muuŋgim, mba tɨv khaŋ nde nzuai, nde Fhe Bakɨme suaŋgi tɨvi phɨra sui gumgi ma. \v 10 \x - \xo 2.10: \xo*\xt Lo 27.26; Mt 5.19; Ga 3.10\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma the za mba Fhe Bakɨme Moses ga nɨɨŋgi tɨvi, ana zam nta zɨn ŋgɨp kɨv, ana maaŋ muuŋgip mba tɨva bavira phɨrgirga, ana ne suaŋv ndirga simtɨgeŋ khaŋ muuŋgi, ana za mba tɨvi phɨrgi. \v 11 \x - \xo 2.11: \xo*\xt Kis 20.13-14; Lo 5.17-18; Ro 13.9\xt*\x*Nza kaŋgi, Fhe Bakɨme khaŋ suaŋgi, “Nde mani gu muuiŋ ga rɨgi gumgi gu mbigi, nde ruarir wari kɨmɨv wari ndi thari.” Ana ne nzuav vhɨra khaŋ suaŋgi, “Nde guma shogirim, ana rɨmɨ thari.” Nde maaŋ muuŋgip ruarir gumgi gu mbigi wari kɨɨv wari ndi fhu, nde guma shogirim, ana rimgirga, nde Fhe Bakɨme Moses ga nɨɨŋgi tɨvi phɨri gumgi ma. \v 12 \x - \xo 2.12: \xo*\xt Ga 6.2; Ze 1.25-26; 1 Pi 2.16\xt*\x*Nde tuituigip khueŋ kaŋgiri. Mba tɨvi mbatɨgi phɨrav nde mbuim, nde bɨkbɨɨgi tɨv, Fhe Bakɨme ana ndɨkndɨgɨp nde mbui tɨvi mbatɨgi ga suaŋv nde suanga. Maaŋ muuŋgiap, nde zazera mba Fhe Bakɨme buna vhuueŋ piin ki gumgi nzuai buni suaŋv, ne piin ki tɨvir muuŋri. \v 13 \x - \xo 2.13: \xo*\xt Snd 21.13; Mt 5.7; 18.32-35; 25.41-42; 1 Zo 4.17-19\xt*\x*Guma the maaŋ muuŋgip, harigi guma the korar muuŋ tharga, Fhe Bakɨme ana muuŋgi tɨvi ga suaŋv ana suanga tugar, ana thaneŋ ana korar muuŋgirga tuktɨgi fhuvara. Guma ana harigi gumgi kora mbui, mba guma ana Fhe Bakɨme mba gumgi gu mbigi mbui tɨvi ga suaŋv mbe suanga tugar, ana kameŋ kɨrga fhu. \s Nde guigira Zisas khothɨgi tɨv, ana tɨvar vhuun ndi hiaŋ rɨgi fhu, nde guigira Zisas khothɨgi tɨv, ana fhura ki tɨv ma. \p \v 14 \x - \xo 2.14: \xo*\xt Mt 7.21; 7.26; Ze 1.23\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde the maaŋ muuŋgip khaŋ suanga, “Gu guigira Krais khothɨgi.” Ana maaŋ nzuav, ana vhɨra tɨvir vhuuiaŋ mbui fhu, mba khesharigi tɨva mbuav Zisas khothɨgi tɨv, mba tɨv taagip mba guma ndigirie? Zakɨra fhuvara! \v 15-16 \x - \xo 2.15-16: \xo*\xt Jop 31.19-20; Ru 3.11; 1 Zo 3.17\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guigira nde phorgap Zisas khothɨgi guma o mbik, ana shaa mbatɨgeŋ kav, ana mba ki fhu, nde the ana gangip khaŋ ana suanga, “Ndu ŋgɨp, ndav mbɨrav kɨri. Ndu ŋgɨp, shaa shɨrav, fhav gurgurgip kɨri. Ndu ŋgɨp, mban mbegɨp, ndav givari.” Ndu maaŋ ana suanga, ndu ana kurkurarga bigɨn thueŋ mbui fhu, ndu mba nzuai kameŋ ram muuŋgip ana kurarie? \v 17 \x - \xo 2.17: \xo*\xt Ze 2.20; 2.26\xt*\x*Zisas khothɨgi tɨv, ana vhɨra mbara muuŋgi. Nde Zisas khothɨgi tɨv ana fhura kɨv, ana tɨvar vhuuŋ ndi hiiŋ phɨgi fhu, nde Zisas khothɨgi tɨv, ana rimgi. \p \v 18 \x - \xo 2.18: \xo*\xt Ga 5.6; Ze 3.13\xt*\x*Maaŋ muuŋgip guma the khaŋ suanga, “Ndu Zisas khothɨgi, gu tɨvir vhuuiaŋ mbui. Gu ram muuŋgip, ndu guigira Zisas khothɨgi tɨva kaŋgirie? Gu, gu tɨvar vhuun muunga, nan tɨvar vhuuŋ, ana gu guigira Zisas khothɨgi tɨvar ndu khɨvarga.” \v 19 \x - \xo 2.19: \xo*\xt Mt 8.29; Ru 4.34; FG 16.17\xt*\x*Ndu khueŋ khothɨgi, “Fhe Bakɨ bavira ki.” Ne nzerara. Mba ŋiniŋgi mbatɨgi vhɨra ne khothɨgi, mbe ne khothɨgap ninɨga mbatɨga mbui. \v 20 Ndu pham bigi ga mbui guma ma. Ndu fhura guigira Zisas khothɨgap, ndu tɨvar vhuuaŋ mbui fhu, ndu guigira Zisas khothɨgi tɨv, ana fhura ki ne ma. Ndu kha buna nɨɨeŋ kaŋgirga ne vuzvugi thi? Aria, ndu mbarara! \v 21 \x - \xo 2.21: \xo*\xt Stt 22.1-14\xt*\x*Fhum nzan nzɨk Abraham, ana Aisak ndiga vov, artar ga tɨgap, ana Fhe Bakɨme suaŋv ofa muun za mbui. Fhe Bakɨme mba tugar ana tɨva gangiap, tɨvir vhuuiaŋ mbui guman ana kamgi. \v 22 \x - \xo 2.22: \xo*\xt Hi 11.17-18\xt*\x*Nde thukhɨngip khueŋ ndɨkndɨgɨri. Abraham guigira Fhe Bakɨme khothɨgi tɨv gum ana tɨvar vhuuŋ, mani vhɨra wani khuav, anan tɨvar vhuuŋ, ana guigira Fhe Bakɨme khothɨgi tɨvar kurigi. \v 23 \x - \xo 2.23: \xo*\xt Stt 15.6; 2 Sto 20.7; Ais 41.8; Ro 4.3; 4.9; 4.22; Ga 3.6\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Abraham, ana guigira Fhe Bakɨme khothɨgim, Fhe Bakɨme tɨvir vhuuiaŋ mbui guman ana kamgi.” Ana tɨvir vhuuiaŋ mbui guman ana kaav, ana vhɨra kha kakaman ana muuŋgi, “Nan kɨvntok ma.” \v 24 Nde ntige kaŋgi, Fhe Bakɨme fhura ana khothɨgi ne nzuav, ana tɨvir vhuuiaŋ mbui nen gumgir kaai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana guma guigira ana khothɨgav, vhɨra tɨvir vhuuiaŋ mbui ne nzuav, ana tɨvir vhuuiaŋ mbui guman anan kaai. \p \v 25 \x - \xo 2.25: \xo*\xt Jos 2.1-21; Hi 11.31\xt*\x*Mba tɨvara ruarir fhura ferferav, ruarir gumgi ndi mbik Rahap, ana Zosua sarigi gumgi, ana gangana vhuun mbe mbuav, mbe ndi zorga kegap, mbe sarigim, mbe harigi tuavar vegim, Fhe Bakɨme ne nzuav tɨvir vhuuiaŋ mbui mbigar anan kamgi. \v 26 \x - \xo 2.26: \xo*\xt Ze 2.17\xt*\x*Nza khueŋ kaŋgi, guma, ana vhen ki guma ana thav vugi, mba guma rimgi. Mba tɨvara, guma guigira Zisas khothɨgi tɨv, tɨvar vhuuŋ mba tɨva phorga kav hi fhu, mba guma, ana guigira Zisas khothɨgi tɨv ana fhura ki tɨv ma. \c 3 \s Nza tuituigira wari wo nzuai buni ganɨri. \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt Mt 23.8; 23.14; Ru 6.37; 12.47; 1 Pi 5.3\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde muuŋv kɨv, nde rɨgar gumgi vhɨrve, mbe Fhe Bakɨme vuzvugi tɨvir harigi ntɨɨri khɨvav, mbe sure mbui ŋaara ndigip, ana muunga. Nde khueŋ kaŋgi, Fhe Bakɨme zumgum kha gumgi gu mbigi muuŋgi tɨvi ga suaŋv mbe suanga. Ana tuituigira nza kha Fhe Bakɨme vuzvugi tɨvir kha gumgi gu mbigi khɨvav, mbe sure mbui gumgi, ana ne suaŋv guigira nza gangirga. \v 2 \x - \xo 3.2: \xo*\xt 1 Kin 8.46; Snd 20.9; Mt 12.37; 1 Zo 1.8\xt*\x*Nza zam, tugi vhɨrvera nza bigir muungeŋ ndɨkndɨgap nza pham nta mbui. Maaŋ muuŋgi guma the kɨv, ana pham buna thueŋ nzuai fhu, ana guman vhuuŋ guarara. Ana maaŋ muuŋgip tuituigip za wo ganɨnga. \v 3 Nza aini tɨviveŋ ndiav hozi kaathoori ga vhuigi. Nza ntan nta kaathoori ga vhuigim, nta ntan muuŋrim, nta nza vuzvuga zɨn ŋgɨrga. Nza maaŋ mbe muuŋgiap, nza mben kaathoori gari. Nza mba tɨva muuŋgiap, nza za mbe garim, mbe nza vuzvuga zɨn vui. \v 4 Nde vhɨra mba ŋkee mbui tɨvi ga ndɨkndɨgɨri. Kem, ana bigɨna bakɨme ma, bɨɨŋbɨɨŋ baikɨvi zav ana sim, ana kɨzrɨga mbasɨgar vui. Mba kema shɨman suigi bigɨna ne, ne bigɨna bisaneŋ ma. Maaŋ muuŋgip mba kema shɨman suigi guma maaŋgi ŋanen ŋgɨr zav, ana mba kema shɨman suigi bigɨna bisaneŋ suirav, ne dorgɨrga, mba kem, ana vuzvugi ŋanen ŋgɨrga. \v 5 \x - \xo 3.5: \xo*\xt Sng 12.3; 73.8-9; Snd 12.18; 15.2\xt*\x*Mba tɨvara, kamthooŋ, ana guma fhavar ki bigɨna bisaneŋ ma. Ne nza mbuim, nza guigira ndikndigap wari wo zɨri ndi vun kuamkuagi. \fig Nza ainan hos kamthooŋ khɨngip anan muuŋrim, ana nza vuzvuga zɨn ŋgɨrga. (3.3) |src="LB00035C.tif" size="col" copy="Horace Knowles/Louise Bass" ref="3.3"\fig* \p Nza vhɨra khueŋ kaŋgi, vhava bisanera, nera vhava bakɨme khavgip, mba ruaŋ bakɨme shiv, mba khira shigirga. \v 6 \x - \xo 3.6: \xo*\xt Snd 16.27; Mt 12.36-37; 15.11; 15.18-19; Mk 7.15; 7.20; 7.23\xt*\x*Kamthooŋ, ana vhava fara muuŋgi. Ana nza mbuim, nza tɨvi mbatɨgi ga mbui ŋkasŋka ki bigɨna bisaneŋ ma. Ana mbarkɨrga tɨvi mbatɨgi nɨɨŋge ma, ana nta ndi kɨra sui. Ana za nza fhavi ga mbuim, nta nzaŋnzaim, ana mbarkɨrga tɨvi mbatɨgi, ana nta mbuim, nta nzan kɨrɨ tɨvi gu bigi ga mbuim, nta mbatɨgiap shirɨ mbatɨga muuŋgiap, gurgurgi vhava fara muuŋgi. Mba vhav, ana Herar vhav ma. \v 7 Gumgi za mba ruaŋruaŋgi sɨgi, mbe nta ndiav, mbe korigi gu kurigi, mbe vhɨra nta ndiav, mba mbasɨgar ki bigi, mbe vhɨra nta ndi. Mbe mba bigi ndiav, nta daav nta mbuim, nta mbe piin kav, mbe vuzvugi zɨn vui. \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt Sng 140.3; Ro 3.13\xt*\x*Guma the ana tuituigip wo thɨni gangirga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nzan kaathoori vhuksu kakagi, nzan zeri fhura domdorerap buni mbatɨgi nzuai. Nzan kaathoori kuga mbatɨk nta givigi. \v 9 \x - \xo 3.9: \xo*\xt Stt 1.26; 5.1; 9.6; 1 Ko 11.7\xt*\x*Nza wari won kaathoorira, nza Guma Bakɨme nzan Ndia, nza ana zɨ ndiv vun kuamkuagi. Nza vhɨra mba kaathoorira, nza harigi gumgir farfav, buni mbatɨgir mbe nzuai. Fhe Bakɨme nza kha gumgi gu mbigi, ana za nza muuŋgim, nza ara fara muuŋgi. \v 10 Nza Fhe Bakɨme zɨ ndim vun kuamkuagi buni gum gumgir farfav buni mbatɨgi mbe nzuai buni, nta vhɨra wari tɨgap kamthooŋ bavira hi. Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde mba tɨvar muuŋ thari! \v 11 Mbok mbɨ the mbɨn vhuuŋ kav, mbasɨk mbɨ phorgap ki fhuvara. \v 12 Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde ndɨkndɨgɨ. Fik khage niŋge oriv vhɨgi mbararga o, fhu? Ee, wain karɨk fik vhɨgi mbararga thi? Mba tɨvara, mbasɨk mbɨ, ana mbɨn vhuuŋ ndiv hiaŋ tɨgɨrga fhu. \s Guma ndɨkndɨga vhuuŋ ki, ana tɨvar vhuun muunga. \p \v 13 \x - \xo 3.13: \xo*\xt Ga 6.4; Ze 1.21; 2.18\xt*\x*The nde rɨgav ndɨkndɨgi vhuuiŋ gu bigir vhuuiŋ kaŋgiap, nta zɨn vui? Ana tuituigip ndɨkndɨgi vhuuiŋ kaŋgip, mbarara kɨv, nta zɨn vui tɨvir muuŋri. \v 14 \x - \xo 3.14: \xo*\xt Ro 2.17; 2.23; 13.13\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip harigi gumgi ga nzuav guigira ndavi shiv, nde zazera wari wo zɨri ndiv vun kuamkuarga tuavi ndiv ganɨnga. Nde maaŋ muuŋv, nde wari wo mbui ndɨkndɨgi gum tɨvir ndikndigɨ thari. Nde maaŋ muuŋv, nde fhura wari guiguigɨv, nden tɨvi mbatɨgi buni guari mbevi. \v 15 \x - \xo 3.15: \xo*\xt Fi 3.19; Ze 1.5; 1.17\xt*\x*Mba khesharigi ndɨkndɨgi, nta Hevenan kegap zeri fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nta kha nuianan ndɨkndɨgi ma. Nta ndava vura tɨvi ma, Satan mba ndɨkndɨgi ndia ma. \v 16 \x - \xo 3.16: \xo*\xt 1 Ko 3.3; Ga 5.20\xt*\x*Nde mbarara. Maaŋ muuŋgip, gumgi harigi gumgi ga suaŋv ndav shiv, wo zɨ ndiv vun kuamkuarga tuavi ndi gari. Mba khesharigi gumgi, mbe tuituigip piigi fhuvara, mbe mbarkɨrga tɨvi mbatɨgi ga mbui. \v 17 \x - \xo 3.17: \xo*\xt Ro 12.9; 1 Ko 2.6-7; 1 Pi 1.22; 1 Zo 3.18\xt*\x*Mba Fhe Bakɨme han kega zeri ndɨkndɨgi vhuuiŋ, kha khesharigi tɨvi ga mbui. Fharigi tɨv khare, mbe ndɨkndɨgi ŋaarira zɨn vui. Ara thɨgi ne khare, mbe harigi ntɨɨri phorgap ndava bavira kav, mbarara mbe nzuav, harigi gumgi ga ndɨkndɨgav, harigi gumgi nzuai buni mbararagi. Mbe vhɨra guigira harigi ntɨɨri kora mbuav, tɨvir vhuuiŋra mbe mbui. Mbe mba mbui tɨvara za mba gumgi ga mbui. Mbe vhɨra tɨvir vhuuiŋ zɨn ŋgɨrgen wari guiguigi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Mbe guigira tɨvir vhuuiŋ zɨn vui. \v 18 \x - \xo 3.18: \xo*\xt Snd 11.18; Ais 32.17; Mt 5.9; Fi 1.11; Hi 12.11\xt*\x*Mba gumgi maaŋ muuŋgip wari tɨgɨp ndava bavira kɨrga, mba mban vhɨgir parigi fara muuŋgi. Mba tɨvir vhuuiŋ mben kav hi, nta mban vhuuiŋ mɨnan kav hi fara muuŋgi. \c 4 \s Guma ana kha nuiana tɨvi mbatɨgi vuzvugi, ana Fhe Bakɨmen pana guma ma. \p \v 1 \x - \xo 4.1: \xo*\xt Ro 7.23; Ga 5.17; 1 Pi 2.11\xt*\x*Ramgi khesharigi bigi nde wari ga vhegap, wari daai bigir nɨɨeŋ? Kha khesharigi bigi nde ndavi vheri ki vuzvugi ga nzuav, ndavi khavi tɨvi, nta za nde ndavi vheri khavi. Mba khesharigi tɨvira, nde wari daav, wari ga vhegi tɨvi khavi. Ee, kha khesharigi tɨv fhuve? \v 2 Nde mbarkɨrga bigi ndirgane vuzvugi, nde mba bigi ndi fhuvara. Nde maaŋ muuŋgiap, mba gumgi shogim, mbe vhɨzgi. Nde mba garav niihi bigi, nde nta ndi fhu. Nde maaŋ muuŋgiap, nta nzuav vhegap, ntari ga mbui. Nde mba bigi ndir zav, nta nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuav ana nzai fhuvara. Mba bigɨna nɨɨeŋra nde mba bigi ndi fhu. \v 3 \x - \xo 4.3: \xo*\xt Sng 66.18; Ais 1.15; Mai 3.4; Sek 7.13; 1 Zo 3.22\xt*\x*Nde vhɨra bigɨna ndir zav, ana nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuav, anan nzav nde mba bigɨna ndi fhu. Ne khaŋ muuŋgi, nde ndɨkndɨgi nzerara kav, Fhe Bakɨme phorga nzuav, anan nzai fhuvara. Nde wari wo ndavi vheri vuzvugar, nde nta ndir zav nta ndɨkndɨgi. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt Zo 15.19; 17.14; Ro 8.7; Ga 1.10; 1 Zo 2.15\xt*\x*Nde Fhe Bakɨme thav, nde mbik wo mana thav, vov fhura ferferap ruarir harigi gumgi ndi tɨva fara muuŋgi. Guma ana kha nuianan tɨvi vuzvugi, ana panan Fhe Bakɨme kegi. Nde ne kaŋgi fhuve? Maaŋ muuŋgi guma, ana kha nuiana tɨvi khurkhuma muuŋgi, ana Fhe Bakɨmen panan guma ki. \v 5 \x - \xo 4.5: \xo*\xt Stt 6.5; Kis 20.3-5; Nam 11.29; Snd 21.10\xt*\x*Fhe Bakɨmen buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Fhe Bakɨme bɨɨŋbɨɨn nzan vhen ki guma ga nɨɨŋgi. Mba nza vhen ki guma, ana guigira kha nuianan ki bigi garav, ana guigira niihɨ mbatɨgar nta mbui.” Nde khueŋ ndɨkndɨgi thi, mba kameŋ fhura ki kameŋ ma? \f a \fr 4.5 \fr*\ft Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gavar harigi ŋanen kha kameŋ fara muuŋgi kama thueŋ ki fhu, vhɨra Grikar kaman kha kameŋ tuituigiap hɨgi fhuvara. Mbe gumgi mbari kha ndɨkndɨga mbui, “Fhe Bakɨme mba nzan ndavir vheri khɨngi ŋina, ana zazera bigi mbatɨgi garav nta niihap nta nzuav rɨmani mbɨ tui.” \ft*\f* \p \v 6 \x - \xo 4.6: \xo*\xt Sng 138.6; Snd 3.34; Ru 14.11; 1 Pi 5.5\xt*\x*Fhe Bakɨme guigira nza kora mbui. Maaŋ muuŋgiap, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Fhe Bakɨme wari zɨri ndiv vun kuamkuagi gumgi, ana mbe tuavi pui. Ana mba wari mbevi gumgi, ana mbe kora mbuav, tɨvir vhuuiŋra mbe mbui.” \v 7 \x - \xo 4.7: \xo*\xt Ef 4.27; 6.11-12; 1 Pi 5.7\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde wari mbevav, Fhe Bakɨme piin kɨri. Nde vhɨra Satan daaŋgi mbur khɨngirim, ana nde thav rɨɨv ŋgɨgɨrga. \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt 2 Sto 15.2; Ais 1.16; Sek 1.3; Mal 3.7; Ze 1.8; 1 Zo 3.3\xt*\x*Nde za guigira Fhe Bakɨme hara ŋgɨgɨrim, ana za nden hara zɨgɨrga. Nde tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi, nde wari wo fari ruagiri. Nde ndɨkndɨk phuni ki gumgi, nde mba ndɨkndɨgi mbatɨgi, nde wari won ndavi vherir nta vharari. \v 9 Nde ndavi simgip nzi mbatɨgar muuŋri. Nde ntigem kɨɨrsaŋ ga mbui gumgi, nde mba tɨva thav, nde nziri. Nde ntigem ndikndigi gumgi, nde mba ndikndigi tɨva thav, nde guigira ndavi simgiri. \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt Jop 5.11; 22.29; Mt 23.12; 1 Pi 5.6\xt*\x*Nde Guma Bakɨme nɨman, nde guigira wari mbevari. Nde maaŋ muunga, Guma Bakɨme nde zɨri ndi vun kuarga. \s Nza fhura bunin harigi gumgi ga sɨrga tuktɨgi fhu. \p \v 11 \x - \xo 4.11: \xo*\xt Ru 6.37; Ro 2.1; Ef 4.31; 1 Pi 2.1\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde buni mbatɨgir wari ga suaŋ thari. Guma ana buni mbatɨgir guigira Zisas khothɨgi gumgi ga nzuav, bunin mbe sav, mbe mbui tɨvi ga nzuav, mbe nzuai. Mba guma, ana buni mbatɨgir Fhe Bakɨme Moses ga nɨɨŋgi tɨvi ga sav nta nzuav, fhura bunin nta nzuai. Nde maaŋ mbuav, nde wom Fhe Bakɨme Moses ga nɨɨŋgi tɨvi piin ki gumgir fara muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nde khaŋ muuŋgi, nde Fhe Bakɨme Moses ga nɨɨŋgi tɨvi garav, nta nzuav nzuai gumgi fara muuŋgiap ki. \f b \fr 4.11 \fr*\ft Zems mba ndɨkndɨgi tɨva mbe, ana kha vezar ki, ndu mba tɨv, ndu Wok Pris 19.18 ganɨv, ndu Zems 2.8 ganɨri. \ft*\f* \v 12 \x - \xo 4.12: \xo*\xt Mt 10.28; Ro 2.1; 14.4; 14.13\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana nduara mba tɨvir Moses ga nɨɨŋgi. Ana nduara nza muuŋgi tɨvi mbatɨgi ga suaŋv nza suanga guma ma. Ana nduara taagia mba gumgi gu mbigi ndi guma ma. Ana vhɨra nduara mben farfarga. Maaŋ muuŋgiap, ndu the, ndu harigi gumgi mbui tɨvi ga nzuav bunin mbe sav, mbe nzuai. \s Nza rɨɨŋrɨɨnga fhu. \p \v 13 \x - \xo 4.13: \xo*\xt Ru 12.18-20\xt*\x*\x - \xo 4.13: \xo*\xt Snd 27.1\xt*\x*Nde khaŋ nzuai gumgi, gu kameŋ nden ki. Nde khaŋ nzuai, “Gu ntige o, gurmaŋgip gu ŋgu bakɨ the ŋgɨgɨp, gu mpari bavira anan kɨv shɨgar muunga. Gu mba tɨvar muuŋv, gu ŋkɨɨa vhɨrve ndigirga.” \v 14 \x - \xo 4.14: \xo*\xt Sng 39.5; 39.11; 102.3; Ze 1.10; 1 Pi 1.24\xt*\x*Nde mba khesharigi kameŋ nzuai, nde gurmaŋgip hɨrga bigeŋ kaŋgi fhuvara. Nde ntige khar ndia rui bɨɨŋbɨɨŋ, ana vhava thuura fara muuŋgi. Ana tuga bisanera kegɨp, fhura thugɨp, mbar ŋgɨgɨp, za vhɨzgirga. \v 15 \x - \xo 4.15: \xo*\xt FG 18.21; 1 Ko 4.19; Hi 6.3\xt*\x*Nde khaŋ muuŋgip tɨgɨ suanga ne nzerara. Nde khaŋ suaŋ, “Fhe Bakɨme vuzvuk ma. Ana vuzvugirga, gu ŋam kɨv, gu kha ndɨkndɨgi bigir muunga.” \v 16 Nde maaŋ mbui fhu, nde nduarira wari won zɨri ndiv vun kuamkuav, wari wo muunga ŋaari bakɨvi, nde nta bun nzuai. Mba khesharigi tɨvi ga mbuav ndikndigi tɨvi, nta guigira tɨvi mbatɨgi ma. \v 17 \x - \xo 4.17: \xo*\xt Ru 12.47; Zo 9.41; 15.22; Ro 1.20-21; 2.17-18; 2.23\xt*\x*Nde tuituigip khueŋ ndɨkndɨgɨri. Nde maaŋ muuŋgip tɨva vhuuŋ thueŋ kaŋgip, nde ne mbui fhu, nde tɨvi mbatɨgi ga mbui. \c 5 \s Ŋkɨɨa gu bigi vhɨrve ki gumgi, mbe vheza mbatɨga ndirga. \p \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt Snd 11.28; Ru 6.24; 1 T 6.9\xt*\x*Nde ntigem ŋkɨɨa vhɨrve ki gumgi gu mbigi, nde na mbarara. Nde ŋkɨɨa vhɨrve ki gumgi gu mbigi, nde tuituigip mba nden hɨrga simtɨgi bakɨvi ga ndɨkndɨgɨri. Nde nta ndɨkndɨgɨp, nziv, sɨsɨm mbatɨgar muuŋri. \v 2 \x - \xo 5.2: \xo*\xt Jop 13.28; Ze 2.2\xt*\x*\x - \xo 5.2: \xo*\xt Mt 6.19\xt*\x*Nde mba ndigi bigi gum nden sɨɨŋ, nta khurigi. Nden shagi gu bigi, baa za nta gorgi. \v 3 Nden gor gum sirva, nta wari thɨvhɨgi. Zumgum Fhe Bakɨme za kha nuianan ki gumgi gu mbigi muuŋgi tɨvi mbatɨgi ga suaŋv mbe suanga tugar, nta wari thɨvhɨgi tɨvara nde muuŋgi tɨvi mbatɨgi nta kɨrar hegɨp, vhav shi farar muuŋgi nde fhavi shigirga. Zisas taagip zirɨrga, kha nuian gum buip vhɨzɨrga tuk han mbarigim, nde fhura wari won bigi vhɨrve ndi phogi ga vhuigi. \f a \fr 5.3 \fr*\ft Fhe Bakɨme za kha nuianan ki gumgi gu mbigi tɨvi mbatɨgi ga suaŋv, mbe suanga tugar, ana mba gumgi gu mbigi ganɨnga bigɨna vhuuŋ the mben kegɨrga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Mbe za mbarɨgɨrga bigira suigirga. Mba bigi khuen ndi khɨvarga mbe kha nuianan kav, mbe tɨvir vhuuiaŋ muuŋgi fhuvara. Mbe mba nzuai vhav, ana mben vhez ma, mbe mba vheza mbatɨga ndirga. \ft*\f* \v 4 \x - \xo 5.4: \xo*\xt Lo 24.14-15; Jer 22.13; Mal 3.5\xt*\x*Nde tuituigip khueŋ mbararari. Ŋaara gumgi nde mɨnin mban mpaim, nde mbe guiguigiap, nde mben vheza thiphorgi. Nde mba thiphorgi vhez, nde mbui tɨva mbatɨgeŋ, mba ŋaara gumgi ne ŋgarkarav kav kaai kakameŋ, ne za kha bigi kharav, ŋkasŋka bakɨme ki Guma Bakɨme khorothoonin vugi. \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt Jer 12.3; 25.34; Amo 6.1; 6.4; Ru 16.19; 16.25; 1 T 5.6\xt*\x*Nde zazera kha nuianan kav, nde bigir vhuuiŋra ndiav, nde ndikndigap wari ki. Nde mba kɨvgia pav, nde guigira vhuuŋgiap kɨvgi, nde shogɨrim, nde vhɨzɨrga tuk hɨgi. \v 6 Nde mba tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi, nde mbe nzuav suaŋgip, mbe shogim, mbe vhɨzgi. Nde mbe shogim, mbe nde ŋkasŋka daav, nden ntara ŋgarkarigi fhuvara. \ms Nza ŋkasŋkagip, thivgip, Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋv, Guma Bakɨme rargɨ kɨrim, ana taagi zɨrga. \s Nza wari won ndavi havhargip, simtɨgi ndiv, Guma Bakɨme rargɨ kɨrim, ana taagi zirɨrga. \p \v 7 \x - \xo 5.7: \xo*\xt Lo 11.14; Jer 5.24; Hos 6.3; Jol 2.23; Sek 10.1; Ru 21.19\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde wari won ndavi havhargip, mbaram kɨv, simtɨgi ndiv, Guma Bakɨme rargɨ kɨrim, ana taagi zirɨrga. Nza khueŋ kaŋgi, guma mɨn ki, ana won mɨn mban vhuuŋ tɨrgen rarga ki. Ana won ndava havhargiap, ana mbarara kav, mbok gum ran rargim, mani fharav won ŋaara muuŋgim, ana zumgum mba ndi. \v 8 \x - \xo 5.8: \xo*\xt Ro 13.11-12; Fi 4.5; Hi 10.25; 10.37; 1 Pi 4.7\xt*\x*Nde vhɨra mba tɨvar muuŋgiri, nde wari won ndavi havhargip mbarara kɨv mba nden hi simtɨgi ndiri. Guma Bakɨme taagi zirɨrga tuk guigira han mbarigi. \p \v 9 \x - \xo 5.9: \xo*\xt Mt 24.33; 1 Ko 4.5; Ze 4.11\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde fhura wari ga vhegɨp, zɨn maaŋv, wari ga suaŋ thari. Fhe Bakɨme, ana nduara nza mbui tɨvi mbatɨgi ga suaŋv nza suanga guma ki. Nde mbarara! Mba nza suaŋv suanga guma, ana zav thɨmkamanin mbur thɨgap ki. \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt Mt 5.12; Hi 11.35\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde mba Fhe Bakɨmen kamthooŋ gumgi, mbe fhum Guma Bakɨme zɨ bun suaŋgi. Mbe maaŋ mbuim, mben pana gumgi panan, mbe kav tɨvi mbatɨgir mbe mbuim, mbe wari won ndavi havhargiap, mbarara kav, mba simtɨgi ndigi. Nde mbe muuŋgi tɨvara muuŋv, mben tɨvara zɨn ŋgɨri. \v 11 \x - \xo 5.11: \xo*\xt Kis 34.6; Jop 1.21-22; 2.10; 42.10; Sng 94.12; 103.8; 111.4; Mt 5.10-11\xt*\x*Nde mbarara. Nza khaŋ nzuai, “Mba wari won ndavi havhargiap simtɨgi ndi gumgi, mbe nzerara kav, ndikndigi.” Nde mba Zop muuŋgi tɨv, nde ana mbararagi. Ana won ndava havhargiap, mbarara kav, ana hi simtɨgi, ana za nta ndigi. Ana maaŋ muuŋgim, nde kaŋgi, Guma Bakɨme zumgum tɨvar vhuun ana muuŋgi. Ahaŋ, nza kaŋgi, Guma Bakɨme, ana guigi guarara nzan kora mbuav, ana zazera tɨvara vhuuŋra mbui. \s Nza fhura Fhe Bakɨme zɨ zitɨrga fhu. \p \v 12 \x - \xo 5.12: \xo*\xt Mt 5.34-37\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde fhara muunga bigeŋ, ne khaŋ muuŋgi. Nde fhura Heven o, nuiana o, harigi bigɨn the zitɨv fhura buna thueŋ havharɨ saŋv kha vun ki Fhe Bakɨme zitɨ thari. Nde fhura khaŋ suanga “Ahaŋ,” ne nzerara. Ndu “Ahaŋ” tɨgi, ne tugɨra. Ndu maaŋ muuŋgip khaŋ suanga, “Fhuvara,” ndu “Fhuvara” tɨgi ne tugara. Ndu muuŋv kɨv, Fhe Bakɨme zɨ zitarga, ana ne suaŋv, nde suaŋv suaŋgirga. \s Tɨvir vhuuiaŋ mbui guma, ana Fhe Bakɨme phorga nzuai buni ŋkasŋka ki. \p \v 13 \x - \xo 5.13: \xo*\xt Ef 5.19; Kor 3.16\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, nde the simtɨga ndirga, ana Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋri. Maaŋ muuŋgip, nde the ndavar vhee maaŋ muuŋgip ndikndigɨrga, ana Fhe Bakɨme zɨ ndiv vun kuamkuav ŋgavar muuŋri. \v 14 \x - \xo 5.14: \xo*\xt Mk 6.13; 16.18\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, nde the rɨmɨnga, ana sios gari gumgir panin kamɨri. Mbe zɨv, Guma Bakɨme zɨn mporiin ana hɨvɨv, ana rɨmrɨm vhɨzɨ saŋv ana suaŋv Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋri. \v 15 \x - \xo 5.15: \xo*\xt Ais 33.24; Mt 9.2; Mk 16.18\xt*\x*Mbe maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨme khothɨgɨp ana phorgɨp suanga, Guma Bakɨme mba rɨɨi guma rɨmrɨm vhɨzgip, ana kurarim, ana taagip khavgirga. Ana maaŋ muuŋgip, vhɨra tɨva mbatɨk thueŋ muuŋgi, ana vhɨra ne bun suaŋrim, mbe vhɨra ne suaŋv Fhe Bakɨme phorgɨ suaŋrim, Guma Bakɨme mba tɨva mbatɨgeŋ vhɨzgip, ne ndɨkndɨk ŋangirga. \v 16 \x - \xo 5.16: \xo*\xt Lo 9.18-20; 1 Sml 12.18; 1 Kin 13.6; Sng 34.15; Zo 9.31\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde bevbevira, nde wari wo mbui tɨvi mbatɨgi bun, guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde wari ga suaŋri. Nde mbe suaŋv, nde bevbevira nde warir kurkura saŋv Fhe Bakɨme phorgɨv suaŋrim, Fhe Bakɨme nden muuŋrim, nden rɨmrɨɨ vhɨzɨri. Maaŋ muuŋgiap, tɨvir vhuuiaŋ mbui guma, ana Fhe Bakɨme phorgɨp suanga, ana nzuai kameŋ ŋkasŋka bakɨme ki, ana harigi guman kurarga. \v 17 \x - \xo 5.17: \xo*\xt 1 Kin 17.1; 18.1; Ru 4.25; FG 14.15\xt*\x*Eraiza, ana nzara fara muuŋgi guma ma. Ana mbok nzirganen ana thɨvav, khaŋ tɨgap havhargiap, Fhe Bakɨme phorga nzuaim, mpari mpuven khegntɨrive mporathɨgi kɨnin mbok kha nuianan nzigi fhu. \v 18 \x - \xo 5.18: \xo*\xt 1 Kin 18.42-45\xt*\x*Ana mbara zumgum wom Fhe Bakɨme phorga nzuaim, mbok wom buivar kega zerim, mba wom mɨnin vhuui. \s Guma tuav guara thagi, nza taagip ana ndigi zɨrga. \p \v 19 \x - \xo 5.19: \xo*\xt Mt 18.15; Ga 6.1\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, maaŋ muuŋgip nde the guigira Fhe Bakɨme buna guareŋ tuav thav, fhura tamtam ŋgɨrga. Nde ana phorgap guigira Zisas khothɨgi guma the taagip ana ndigi zɨv, Fhe Bakɨme tuav guarara khɨngiri. \v 20 \x - \xo 5.20: \xo*\xt Sng 51.13; Snd 10.12; Ro 11.14; 1 Ko 9.22; 1 T 4.16; 1 Pi 4.8\xt*\x*Nde tuituigip kha kameŋ kaŋgiri. Maaŋ muuŋgip, nza phorgap guigira Zisas khothɨgi guma the ŋgɨp, tɨvi mbatɨgi ga mbui guma the han ŋgɨgɨp, ana suaŋrim, ana mba vui tuav mbatɨga thav, taagi Fhe Bakɨme han zɨgɨrga. Mba guma, ana taagiap mba tɨvi mbatɨgi ga mbui guman tuma ndigim, ana rimgip, ŋgu mbatɨgar ŋgɨgɨrga fhu. Mba tɨv, Fhe Bakɨme tɨvi mbatɨgi vhɨrve vhɨzgirga.