\id GAL Reconstructed from Ventura Publisher \ide UTF-8 \h Garesia \toc1 Khe Por Garesiaiŋ Ndi Khergi Gap \toc2 Garesia \toc3 Ga \mt1 GARESIA \mt2 Khe Por Garesiaiŋ Ndi Khergi Gap \imt Khe fharav ganɨnga buni khare. \ip\fig [introduction - needs no cap]|src="HK-19e.tif" size="span" loc="1/4 page picture spans both columns" copy="Horace Knowles/Louise Bass"\fig* Fharav guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui ntɨɨri khare, Zudaiŋ ma. Ore, zumgum Zisas Por ga sarigim, ana vov, mba harigi fhaiŋ ŋguir vegap, ana vhɨra Zisas Krais buna vhuueŋ bun vhɨra mbe suaŋgi. Por vov, mbe nzuaim, mba harigi fhaiŋ ŋgui gumgi, mbe zav guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui ntɨɨri vhen verim, simtɨk hɨgi. Mba harigi fhaiŋ ŋgui gumgi, mbe fhum, mbe Zudaiŋ mbui tɨva mbuav Moses suaŋgi tɨvi zɨn vui fhuvara. Mbe mba tugar, Zisas khothɨgap ana zɨn panan ruagiap, mbe vhɨra Moses suaŋgi tɨvi zɨn ŋgɨrga o, fhuvara? \ip Mbe gumgi mbari, mbe khaŋ mbe nzuai, mbe Zudaiŋ mbui tɨva zɨn ŋgɨp, mbe vhɨra warir fooŋgiri. Mbe warir fooŋgip, mbe vhɨra Moses suaŋgi tɨvi zɨn ŋgɨri. Mbe maaŋ nzuaim, Por khaŋ nzuai, “Fhuvara.” Por maaŋ suaŋgiap khaŋ nzuai, “Nza Zisas Krais khothɨgap, ana zɨn vuav, nza za Fhe Bakɨme nɨman, nza tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi kav, nza zazera mbara muuŋgia ki bɨɨŋbɨɨn kama ndigi.” \ip Mbe Zudaiŋ mbari, mbe vov, Garesia ŋgu bakɨme fhain vegap, mbe mba Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi, mbe Moses suaŋgi tɨvi zɨn ŋgɨr zav mbe nzuai. Mbe maaŋ mbe mbuim, Por mba kameŋ mbararagiap, ana mbara kha gava khergiap, mbe Garesiaiŋ ana anan mbe ndi mbai. Ana mbe Zisas khothɨgi ndɨkndɨgi, ana taagip nta ndi tuavara maaŋv, mben tɨvi ndi thɨgar maan zav kha gava khergiap, mbe ndi mbai. \ip Por mba gava kherav, ana fharav khaŋ nzuai, “Fhe Bakɨme nduara ana farasarigim, ana anan ŋaara guma ki. Ana won vuzvuga zɨn vui fhu, ana vhɨra harigi guma the nzuai kameŋ zɨn vui. Fhuvara. Fhe Bakɨme nduara ana kamgiap, kha ŋaarar ana nɨɨŋgiap, ana sarigim, ana vov, Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun ana kaŋgi fhuv gumgi gu mbigi ga nzuai.” Por nen mbe suaŋgiap, ana zumgum khaŋ nzuai, “Mba guigira Krais Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigira, mbe Fhe Bakɨme nɨman tɨvi vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi ma.” Ana nen mbe suaŋgiap, ana mpuur kamen, ana mba gavar khaŋ nzuai, “Nza Krais khothɨgim, Krais nza muuŋgim, nza wom ndɨkndɨgi vhɨrve ga mbui fhu, nza bɨkbɨɨgi. Nza bɨkbɨɨgim, Fhe Bakɨmen Ŋinan Ŋaar nzan kurkurigim, nza ruav, nza tɨvir vhuuin harigi gumgi gu mbigi ga mbui.” \c 1 \ms Fhe Bakɨme nduara Por farasarigim, ana anan ŋaara guma ki. \p \v 1 \x - \xo 1.1: \xo*\xt Ga 1.11-12\xt*\x*Gu Zisas farasarigi ŋaara guma Por. Gu guma the kha ŋaara nzuav na farasarigi fhuvara. Gu vhɨra gumgi na sarigim, gu zɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu Fhe Bakɨme gu Zisas Krais, gu manin farve tɨn kha ŋaara ndigi. Nzan Ndia Fhe Bakɨme, ana Krais rimgim, ana taagia ana khavgi. \v 2 Na phorgap guigira Zisas Krais khothɨgap ana zɨn vui gumgi, gu mben kov, nza kha gava khergiap, nde mba Garesia ŋgu bakɨme fhain kav guigira Zisas Krais khothivav, ana zɨn vui gumgi gu mbigi, nza anan nde ndi mbai. \p \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt Ro 1.7; Fi 1.2\xt*\x*Nzan Ndia Fhe Bakɨme gum nza Bakɨme Zisas Krais, mani nde korar muuŋv, ndava mɨɨtɨgar nden nɨɨŋrim, nde kɨri. \v 4 \x - \xo 1.4: \xo*\xt Ro 4.25; Ga 2.20; 1 T 2.6; Ta 2.14; Hi 2.5; 1 Zo 5.19\xt*\x*Krais, ana nzan Ndia Fhe Bakɨme vuzvuga zɨn vov, ana won tuma fekhɨngiap, nza fhum muuŋgi tɨvi mbatɨgi, ana nta vhɨzgi. Ana ne muuŋgim, ntige kha tugar kha nuianan ki tɨvi mbatɨgi, ana nza ndigim, nza mba tɨvi mbatɨgi thagi. \v 5 Maaŋ muuŋgiap, nza zazera Fhe Bakɨme zɨn ndi vun kuamkuarga. Ne guigi guarara. \s Kha buna vhuuŋ bueŋra ki. \p \v 6 Nde kha tɨva mbuim, gu nde mbararagiap, nan ndavar vhee ŋgava mbatɨga muuŋgi. Krais nden kora muuŋgiap, kha ŋaara muuŋgi. Fhe Bakɨme, ana won gumgi gu mbigi kɨr zav nden kamgi. Nde thav vhemkora hegap, ana thav, nde harigi khesharigi buna vhuueŋ, nde ne zɨn vegi. \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt FG 15.1; 15.24; 2 Ko 2.17; 11.4; 11.13\xt*\x*Harigi khesharigi buna vhuuŋ thueŋ ki fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gumgi mbari, mbe fhura nde ndɨkndɨgi ŋgav, fhura shɨkshɨgap, Kraisan buna vhuueŋ, mbe ne domdora suav, ne nzuai. \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt 1 Ko 16.22\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, nza nduarira mba buna vhuueŋ bun nde suanga o, Fhe Bakɨme enser the mba buna vhuueŋ bun nde suanga, mba buna vhuueŋ ne nza fhum nde suaŋgi buna vhuueŋ fara muuŋgi fhu, maaŋ mbui guma, ana mbar Herar ŋgɨ. \v 9 \x - \xo 1.9: \xo*\xt Lo 4.2; Snd 30.6; VB 22.18-19\xt*\x*Nza fhum mba kamen nde suaŋgi, nza ntigem mba kameŋra wom nde nzuai. Maaŋ muuŋgip, guma the buna vhuuen nde suanga, mba buna vhuueŋ nza fhum nde suaŋgi buna vhuueŋ fara muuŋgi fhu, mba guma mbar Herar ŋgɨ. \p \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt 1 Te 2.4; Ze 4.4; 1 Zo 3.19\xt*\x*Nde ram mbui ndɨkndɨga mbui? Gu ntige nde nzuai kameŋ, gu gumgi ndɨkndɨga vhuun nan muun zav gu nzuai o, Fhe Bakɨme ndɨkndɨga vhuun nan muun zav gu nzuai, ee, gu fhura kha gumgi raaŋ shav nzuaire? Nde mbarara! Gu fhura gumgi raaŋ shɨrga, gu Kraisan ŋaara guma fhuvara. \s Por Zisas ana farasarigim, ana anan ŋaara guma hɨgi ne neŋgi buni khare. \p \v 11 \x - \xo 1.11: \xo*\xt Mt 16.17; 1 Ko 15.1\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi, gu guigira nde nzuai. Gu mba fhum nde suaŋgi buna vhuueŋ, ne guma the ndi kɨra tɨgi buna vhuueŋ fhuvara. \v 12 \x - \xo 1.12: \xo*\xt 1 Ko 15.1-3; Ga 1.1; Ef 3.3\xt*\x*Gu guma then han mba buna vhuueŋ ndigi fhuvara. Guma the vhɨra mba buna vhuuen na khɨvigi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Zisas Krais, ana nduara mba buna vhuuen na khɨvigi. \p \v 13 \x - \xo 1.13: \xo*\xt FG 8.3; 9.1; 22.3-5; 26.9-11; Fi 3.6; 1 T 1.13\xt*\x*Nde gu fhum muuŋgi bigi, nde ntan kameŋ mbararagi. Gu guigira khaŋ tɨga havhargiap Zudaiŋ khothɨgi tɨva zɨn vui guma ma. Gu nta zɨn vov, gu tɨva mbatɨgar Fhe Bakɨme zɨn panan ruagiap, ana zɨn vui gumgi gu mbigi, gu mben farfagi. Gu mben kora mbui fhu. Gu za mbe vhɨzɨ za mbui. \v 14 Gu guigira khaŋ tɨga havhargiap Zudaiŋ khothɨgi tɨvi zɨn vov, zɨ bakɨme ndir za mbui guma ma. Gu mba tɨva mbuav, gu wo phorga vhuuŋgi Zudaiŋ gumgir ŋkaa vhɨrve, gu mbui tɨvi, nta guigira mbe mbui tɨvi kambarigi. Gu guigira won nzɨgi tɨvi zɨn vui guma ma. \p \v 15-16 \x - \xo 1.15-16: \xo*\xt Ais 49.1; Jer 1.5; 49.1; FG 9.15; Ro 1.1\xt*\x*\x - \xo 1.15-16: \xo*\xt FG 9.3-6; 22.6-10; 26.13-18\xt*\x*\x - \xo 1.15-16: \xo*\xt Ro 11.13; 2 Ko 4.6; Ga 2.7\xt*\x*Gu maaŋ mbui, gu fhum na niamuuŋ nan tegi fhuvara, ana zumgum na tɨrga, Fhe Bakɨme fhum na kora muuŋgiap na farasarav, ana won kaman na khɨvɨrgeŋ vuzvugi. Gu anan ŋaarar muuŋv, ana muuŋgi bigɨna vhuueŋ bun harigi fhaiŋ ŋguir ki gumgi gu mbigi ga suanga. Fhe Bakɨme mba tɨvar na muuŋgim, gu vov, mba bigi ga nzuav harigi gumgir nzaŋgi fhuvara. \v 17 Gu Zisas fharav farasarigi 12 thɨgi ŋaara gumgi, gu mbe ganɨ zav Zerusareman ndagi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu vov, Arebia ŋgu bakɨme fhain ki. Gu maaŋ kegap, zumgum taagia vov Damaskusan vugi. \v 18 \x - \xo 1.18: \xo*\xt Zo 1.42; FG 9.26-30\xt*\x*Gu kav kim, mpari mpuveni khegntɨrive vhɨzgim, gu Pita phorgɨv suan zav Zerusareman ndagi. Gu ndav, 15 rarir, gu ana phorga kegi. \v 19 \x - \xo 1.19: \xo*\xt Mt 13.55\xt*\x*Gu ana phorga kav, gu Zisas farasarigi 12 thɨgi ŋaara guma the phorgap gangi fhu. Gu guma mbe gangi, ana nza Bakɨmen ŋguk ma. Ana zɨ Zems, gu ara gangi. \v 20 Gu ntige khar khergiap nde ndi mbai buni, gu guigi guarara Fhe Bakɨme rɨmani nɨman nde nzuai, gu nde guiguigi fhuvara. \p \v 21 \x - \xo 1.21: \xo*\xt FG 9.30\xt*\x*Gu zumgum vov, Siria ŋgu bakɨme fhaiŋ ga ruav, vov, Sirisia ŋgu bakɨme fhaiŋ ga ruigi. \v 22 Mba Zudia ŋgu bakɨme fhain guigira Krais khothɨgav ana zɨn vui gumgi gu mbigi, mbe na khoma gangi fhuvara. \v 23 Mbe fhum nan kameŋ mbararagim, mbe khaŋ nzuai “Mba guma, ana fharav nza guigira Krais khothɨgav ana zɨn vui gumgi gu mbigi, ana nza shogim, nza vhɨzi. Ana ntigem guigira Krais khothɨgap ana zɨn vui buna vhuueŋ, ana ne bun nzuai. Ana fhum guigira mba buna vhuueŋ khothɨgi ntɨɨri, ana mben farfagi.” \v 24 Mbe maaŋ nzuav, Fhe Bakɨme na muuŋgi bigi, mbe nta mbararagiap, mbe ne nzuav, Fhe Bakɨme zɨ ndiv vun kuamkuagi. \c 2 \s Zisas Krais farasarigi 12 thɨgi ŋaara gumgi, mbe Por phorgap ndava bavira ki. \p \v 1 \x - \xo 2.1: \xo*\xt FG 11.30; 15.2\xt*\x*Gu kim, 14 mpari vhɨzgim, gu Barnabasan kov, taagiap Zerusareman ndagi. Gu vhɨra Taitus ndigim, ana ŋka phorgap ndagi. \v 2 Fhe Bakɨme nduara na suaŋgim, gu ndav Zerusareman kav, gu maam guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi gari gumgi panira garav, gu mbera phorga nzuai. Gu mbe phorga nzuav, gu mba harigi fhaiŋ ŋgui gumgi phorga suaŋgi buna vhuueŋra, gu nera mbe nzuai. Gu khueŋ ndɨkndɨgap, gu muuŋv kɨrim, gu khar mbui ŋaar gum gu fhum muuŋgi ŋaari, nta fhura mbar ŋgɨgɨrivgi. \v 3-5 \x - \xo 2.3-5: \xo*\xt FG 15.1; 15.24; 16.3; 2 Ko 11.20; 11.26; Ga 1.7; 5.1; 5.13\xt*\x*\x - \xo 2.3-5: \xo*\xt Ga 3.1; 4.16\xt*\x*Khueŋ guigi guarara, nza phorgap guigira Zisas Krais khothɨgap ana zɨn vui nen wari ga shɨshɨgi ntɨɨri, mbe wari vhagiap, zav, nza phogar zegi. Mbe zegap, wari vhagiap, mba Krais Zisas nza nɨɨŋgi tɨv, mba tɨv nza Moses suaŋgi tɨvi zɨn vuim, nta nza kegi tɨva fhɨrgiap, nza muuŋgim, nza fhɨrgia daav bɨkbɨɨgi. Mbe mba tɨva ganɨv, mba buni mbarara zav wari zorga zegi. Mba gumgi, mbe taagip nzan muuŋrim, nza fhura Zudain tɨvir ŋaara gumgi kɨr za mbui. Taitus, ana na phorga ki, ana Grik guma ma. Gu mbe phorga ki, mbe Taitusan foon zav nzuai, gu nen mbe khɨrigi fhuvara. Nza mbe nzuai buni piin ki fhuvara. Mba Zerusarem siosa gari gumgir pani, mbe vhɨra Taitusan foon zav ŋka nzuai fhuvara. Nza khueŋ vuzvugi, Fhe Bakɨme buna vhuueŋ, ne buna guareŋ ma, ne domdora sui, ne nzerigi fhuvara. Ne mbara muuŋgip kɨrim, nde ne zɨn ŋgɨri. \p \v 6 \x - \xo 2.6: \xo*\xt Lo 10.17; FG 10.34; Ro 2.11; 2 Ko 12.11; Ga 6.3\xt*\x*Gumgi mbari, mbe Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi gari gumgir pani ki. Na ndɨkndɨgar, mbe zɨri bakɨvi ki o, fhu, ne fhura ki ne ma. Fhe Bakɨme gumgi zɨri ga ndɨkndɨgi fhuvara. Mba zɨri ki gumgi, mbe buni tharir na buni ga phevav nzuai fhu. \v 7 \x - \xo 2.7: \xo*\xt FG 22.21\xt*\x*Zakɨra fhuvara! Mbe na garim, gu Fhe Bakɨme kha ŋaarar na nɨɨŋgim, gu harigi fhaiŋ gumgi gu mbigi, gu Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun mbe nzuai. Ana mba ŋaarara Pita ga nɨɨŋgim, ana Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun Zudaiŋ ga nzuai. \v 8 Ahaŋ, Fhe Bakɨme ŋkasŋkar Pita ga nɨɨŋgim, ana anan ŋaara guma kav, ana Zudaiŋ rɨgar anan buna vhuueŋ bun Zudaiŋ ga nzuai. Gu vhɨra mba tɨvara muuŋgi. Fhe Bakɨme, ana nduara ŋkasŋkar na nɨɨŋgim, gu mba harigi fhaiŋ ŋgui gumgi gu mbigi rɨgar kav, ana buna vhuueŋ bun nzuai. \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt Zo 1.42; Ro 1.5; Ef 3.8\xt*\x*Mba gumgi gu mbigi, mbe Zems, gu Pita, Zon, mbe mbe garim, mbe Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi gari gumgir pani ki. Mba gumgi, mbe khueŋ kaŋgi, Fhe Bakɨme nan kora muuŋgiap, ana kha ŋaarar na nɨɨŋgim, mbe mbaram, ŋka Barnabas gum ŋkan haranin suirav, ŋka ndigim, ŋka guigira mbe phorga ŋgari gumani ki. Mbe ŋka ndigav, nza wari tɨgap ndava bavira kav, wari tɨgap kama shogiap, khaŋ nzuai, “Ŋka harigi fhaiŋ ŋgui gumgi gu mbigi rɨgar kɨv, mbe phorgɨp ŋgarɨrga. Mbe nduarira Zudaiŋ rɨgar kɨv, mbe phorgɨp ŋgarɨrga.” \v 10 \x - \xo 2.10: \xo*\xt FG 11.29-30\xt*\x*Mbe buna bueŋra ŋka suaŋgi. Mbe khaŋ ŋka suaŋgi. Mbe khueŋ vuzvugi, ŋka guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vov bigi sosuagi gumgi gu mbigi, ŋka mben kurkurarga. Gu fhum mba khesharigi ŋaarar muungeŋ vuzvugi. Gu maaŋ muuŋgiap khaŋ tɨga havhargiap mba ŋaara mbui. \s Por Pita muuŋgi simtɨgeŋ bun nzuai. \p \v 11 Pita zumgum zav Antiok ŋgu bakɨmen zɨgim, gu ana khomara garav ana vhegi. Ana tɨva mbatɨgeŋ muuŋgi. \p \v 12 \x - \xo 2.12: \xo*\xt FG 11.3\xt*\x*Ana khaŋ muuŋgi. Mba Zisas khothɨgap ana zɨn vui Zudaiŋ gumgi mbari, mbe Zems han kegap, zergi fhuvara. Mbe mbur kim, Pita harigi fhaiŋ ŋgui gumgi, mbe guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui, ana mbe phorga pav ki. Ana mbe phorga pav kim, mba guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui Zudaiŋ, mbe Zems han kegap, zav hegim, Pita mben rivgi. Mbe khaŋ tɨga havhargiap fooi tɨva zɨn vui ntɨɨri ma. Ana maaŋ muuŋgiap, mba harigi fhaiŋ ŋgui gumgi thav, samra kav, ana wom khurkhuman mbe khuui fhu. \v 13 Mba Zisas khothɨgap ana zɨn vui Zudaiŋ mbari, mbe vhɨra ana phorgap, mbe mba guiguiga muuŋgi. Mbe maaŋ muuŋgim, zumgum mbe ndɨkndɨk, ana vhɨra Barnabas ŋgɨrgi. \v 14 \x - \xo 2.14: \xo*\xt 1 T 5.20\xt*\x*Gu mbe garim, mbe Fhe Bakɨme buna vhuuŋ guareŋra zɨn vui fhu. Gu maaŋ muuŋgiap Pita khomara garav khaŋ ana nzuai, “Ndu Zuda guma mbe ma. Ndu harigi fhaiŋ ŋgui gumgi mbui tɨvi zɨn vuav, ndu Zudaiŋ mbui tɨvi zɨn vui fhuvara. Ndu maaŋ mbuav, ndu thaŋ nzuav Zudaiŋ tɨva zɨn ŋgɨr zav, khaŋ tɨgav harigi fhaiŋ ŋgui gumgi ga nzuai?” \ms Mba guigira Zisas Krais khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigira, mbe Fhe Bakɨme rɨmani nɨman, mbe tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi ma. \s Guma, ana guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui, ana tɨvir vhuuiaŋ mbui guma ma. \p \v 15 Gu maaŋ Pita ga suaŋgiap, khaŋ nzuai, “Nza Zudaiŋ, nza guigira, nza Zudaiŋ gumgi ma. Nza harigi ŋguir kega zegi fhuvara. Mba harigi fhaiŋ ŋgui, nza khaŋ mbe nzuai, mbe tɨvi mbatɨgi ga mbui ntɨɨri ma. \v 16 \x - \xo 2.16: \xo*\xt Sng 143.2; FG 13.38-39; 15.10-11; Ro 1.17; 3.20-28; 4.5; 11.6; Ga 3.11; Hi 7.18-19\xt*\x*Nza kaŋgi, Fhe Bakɨme, ana Moses suaŋgi tɨvira zɨn vui gumgi gu mbigi, ana ne ndɨkndɨgap, tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigir mben kaai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Guma, ana guigira Krais Zisas khothɨgim, Fhe Bakɨme mba guma, ana tɨvir vhuuiaŋ mbui guman mba guman kaai. Nza vhɨra, nza guigira Krais Zisas khothɨgap, nza vhɨra khueŋ kaŋgi, mba tuav Fhe Bakɨme tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgir nzan kaai. Ana nza Moses suaŋgi tɨvi zɨn vui ne nzuav fhuvara. Ne khaŋ muuŋgi, guma the tuituigip Moses suaŋgi tɨvi, ana nta zɨn ŋgɨrim, Fhe Bakɨme tɨvir vhuuiaŋ mbui guman ana kamgire? Fhuvara. \v 17 \x - \xo 2.17: \xo*\xt 1 Zo 3.8-9\xt*\x*Nza Krais khothɨgi tuava zɨn vov gari, nza Fhe Bakɨme nɨman, nza tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi ki. Nza maaŋ mbuav garim, nza Zudaiŋ, nza vhɨra Moses suaŋgi tɨvi zɨn vui fhu Zudaiŋ, mbe khaŋ nzuai, “Nde vhɨra tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi ma. Nza maaŋ mbuav, nza khueŋ ndɨkndɨgi thi? Krais, ana nduara tɨvi mbatɨgi havharɨrgeŋ vuzvugi thi?” Zakɨra fhuvara! Nza maaŋ suanga fhu. \v 18 Gu maaŋ muuŋgip Moses suaŋgi tɨvi, gu ntan piin ki tɨva vhɨzgip, gu wom mba tɨvi piin kɨrga, gu nduara tɨvi mbatɨgi ga mbui guma ma. \f a \fr 2.18 \fr*\ft Por buni khaŋ tuituigiap kɨrar hɨgi fhuvara. Ana buni khaŋ mbui gangana muuŋgi, ana khaŋ suan za mbui. Guma ana guigira Zisas khothɨgap, ana Fhe Bakɨme zɨn panan ruagi, ana wom Zudain tɨvir piin ki fhuvara. Mbe Fhe Bakɨme zɨn panan ruagi gumgi mbari, mbe nduarira wari wo vuzvugira khaŋ tɨgɨ havhargip mba tɨvi zɨn ŋgɨrga. Mbe vhɨra mba Moses suaŋgi tɨvi piin ki gumgi farar muuŋgip tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi ki. Rom 7.4-6 ganɨ. \ft*\f* \v 19 \x - \xo 2.19: \xo*\xt Ro 6.11; 6.14; 7.6; 2 Ko 5.15; 1 Te 5.10; Hi 9.14\xt*\x*Gu Moses suaŋgi tɨvi zɨn vui tuav thav, gu nta nɨman, gu rimgi guma fara muuŋgiap ki. Gu ntige maaŋ muuŋgiap Fhe Bakɨme vuzvuga piin ki. \v 20 \x - \xo 2.20: \xo*\xt Zo 13.1; Ro 6.11; Ga 1.4; Ef 5.2; Ta 2.14; 1 Pi 4.2\xt*\x*Gu maaŋ muuŋgiap Krais phorgap, khanarareŋ ga ntorgap rimgi fara muuŋgiap ki. Gu ana phorgap rimgiap, bɨɨŋbɨɨn kama ndigi. Gu mba ndigi bɨɨŋbɨɨŋ, ana nan bɨɨŋbɨɨŋ fhuvara. Zakɨra fhuvara! Krais, ana nan vhen kav, ana mba bɨɨŋbɨɨn na nɨɨŋgi. Maaŋ muuŋgiap, gu ntige kha nuianan mbui tɨvi gum nan ŋaari, nta gu Krais khothɨgap ana zɨn vuav mbui bigi ma. Gu guigira Fhe Bakɨmen Kama khothɨgi, ana guigira won ndavar na nɨɨŋgiap, ana won tuma fekhɨngiap, nan kurigi. \v 21 \x - \xo 2.21: \xo*\xt Ga 3.21; Hi 7.11\xt*\x*Gu mba Fhe Bakɨme na kora muuŋgi ne, gu ne ndɨkndɨgi, ne fhura ki bigeŋ fhuvara. Maaŋ muuŋgip Moses suaŋgi tɨvi, nta nzan muuŋgirim, nza Fhe Bakɨme nɨman tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi kɨrga, Krais ana fhura shɨshɨgap rimgi. \c 3 \s Moses suaŋgi tɨvi gum Krais khothɨgi tɨp. \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt Ga 2.13-14; 5.7\xt*\x*Nde Garesia gumgi, nde ŋanŋangi gumgi ma. Nza Zisas Kraisan nde khɨvigi. Nde wari won rɨmgira ana garim, ana khanarareŋ ga ntorgi fara muuŋgi. The ntigem nden ndɨkndɨgi ŋgɨrgi? \v 2 \x - \xo 3.2: \xo*\xt FG 10.47; 15.8; Ro 10.16-17; Hi 6.4\xt*\x*Gu bigɨn bueŋra nzuav nden nzan za mbui. Nde maaŋgi tuav guarara nde Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara ndigi? Nde Moses suaŋgi tɨvi zɨn vui ne nzuav o, nde Fhe Bakɨmen buna vhuueŋ mbararagiap, nde guigira Krais khothivi ne nzuave? \v 3 \x - \xo 3.3: \xo*\xt Ga 4.9; Hi 7.16; 9.10\xt*\x*Thagɨn nde muuŋgim, nde ŋanŋangi? Nde fharav Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara ŋkasŋka zɨ ruav kav, nde ntigem wari won ŋkasŋkara mba ruru vhɨzɨ za mbuire? \v 4 \x - \xo 3.4: \xo*\xt Hi 10.35-36; 2 Zo 1.8\xt*\x*Nde mba fhum nden hi bigir vhuuiŋ, nta fhura hi bigi thi? Nde ram mbui ndɨkndɨgar nta mbui? Nde kha ndɨkndɨga mbui thi, nta nɨɨeŋ kav hi bigi? \f a \fr 3.4 \fr*\ft Bigi kaŋgi gumgir vhɨrve mba vezeŋ kherav khaŋ nzuai, “Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar muuŋgi bigir vhuuiŋ nde rɨgar hɨgim, nde nta ndɨkndɨk ŋangi thi? Gu ndɨkndɨgi, nde nta ndɨkndɨk ŋangi fhuvara.” \ft*\f* \v 5 Fhe Bakɨme won Ŋina Ŋaarar nde nɨɨŋgim, ana nde phorga kim, nde mirikori ga mbui. Ana thaŋ nzuav mba tɨvar nde mbui, ee, nde Moses suaŋgi tɨvi zɨn vui ne nzuav ana maaŋ nde mbui o, nde Fhe Bakɨme buna vhuueŋ mbararagiap, guigira ne khothɨgi ne nzuav ana maaŋ nde mbui? \p \v 6 \x - \xo 3.6: \xo*\xt Stt 15.6; Ro 4.3; Ze 2.23\xt*\x*Abraham mbara muuŋgi. Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Abraham ana guigira Fhe Bakɨme suaŋgi kameŋ khothɨgim, Fhe Bakɨme tɨvir vhuuiaŋ mbui guman anan kaai.” \v 7 \x - \xo 3.7: \xo*\xt Zo 8.39; Ro 4.11-12; 4.16\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde khueŋ kaŋgiri, mba Fhe Bakɨme buna vhuueŋ khothɨgap, ne zɨn vui gumgi, mbe guigira Abrahaman tari ma. \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt Stt 12.3; 18.18; 22.18; FG 3.5; 3.25; Ro 9.17\xt*\x*Fhe Bakɨme fhum khueŋ kaŋgi, mba harigi fhaiŋ ŋgui gumgi, mbe vhɨra Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ khothivɨrga, ana tɨvar vhuuiaŋ mbui gumgir mben kamɨnga. Maaŋ muuŋgiap, Fhe Bakɨme fhum guarira mba buna vhuuen Abrahama suaŋgi. Maaŋ muuŋgiap, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gava vhen ki buni vhuuiŋ khaŋ nzuai, “Gu ndun panan, gu tɨvar vhuun za kha gumgi gu mbigir muunga.” \v 9 \x - \xo 3.9: \xo*\xt Ro 4.16\xt*\x*Abraham, ana Fhe Bakɨme khothɨgim, ana tɨvar vhuun ana muuŋgi. Ntige, mba tɨvara, Fhe Bakɨme khothivi gumgi gu mbigi, ana tɨvar vhuuŋra mben muunga. \v 10 \x - \xo 3.10: \xo*\xt Lo 27.26; Jer 11.3\xt*\x*Mba khueŋ ndɨkndɨgi gumgi gu mbigi, mbe Moses suaŋgi tɨvi zɨn vui, mbe Fhe Bakɨme nɨman tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi ma. Mba ndɨkndɨga mbui gumgi gu mbigi, Fhe Bakɨme khaŋ mbe suaŋgi, “Gu mben farfagirga.” Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Guma za Moses suaŋgi tɨvi ki gavar ki tɨvi, ana za nta zɨn vui fhu, Fhe Bakɨme khaŋ suaŋgi, ‘Gu anan farfagirga.’ ” \v 11 \x - \xo 3.11: \xo*\xt Hab 2.4; Ro 1.17; Ga 2.16; Hi 10.38\xt*\x*Nza khueŋ kaŋgi, Fhe Bakɨme nɨman Moses suaŋgi tɨvi zɨn vui ne nzuav, Fhe Bakɨme tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgir mben kaai fhuvara. Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Mba guigira Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ khothɨgi gumgi gu mbigi, Fhe Bakɨme tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigir mben kamɨnga. Mbe vhɨra zazera mbara muuŋgip ki bɨɨŋbɨɨŋ ndigip kɨrga.” \v 12 \x - \xo 3.12: \xo*\xt Wkp 18.5; Neh 9.29; Ro 4.4; 10.5; 11.6\xt*\x*Moses suaŋgi tɨvi zɨn vui ne, ne guigira Fhe Bakɨme khothɨgi tɨva zɨn vui fhuvara. Mba tɨv, ana wo hiavra ki. Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Guma za Moses suaŋgi tɨvi zɨn ŋgɨrga, mba guma, ana zazera za mba tɨvi zɨn ŋgɨrga.” \p \v 13 \x - \xo 3.13: \xo*\xt Lo 21.23; Ro 8.3; 2 Ko 5.21; Ga 4.5\xt*\x*Moses suaŋgi tɨvi khaŋ nzuai, nza za mba tɨvi zɨn vui fhu, nza mbatɨgirga. Fhe Bakɨme maaŋ nzan muungeŋ thav, nzan kurkurar zav, Krais kha zɨ ndigi. Mba zɨ khare, “Mbarɨgɨrga guma.” Ana mba zɨ ndigap, ana taagia nza ndigi. Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Khanarareŋ ga tui gumgi, Fhe Bakɨme mbe garim, mbe za mbatɨgirga.” \v 14 \x - \xo 3.14: \xo*\xt Ese 11.19; Jol 2.28-29; Sek 12.10; FG 2.33\xt*\x*Fhe Bakɨme ŋgɨrkaman vhuun Abrahama muuŋgiap, khaŋ nzuai, ana tɨvar vhuun za kha harigi fhaiŋ ki gumgi gu mbigir muunga. Ana mba Zisas Krais muuŋgi ŋaara panan, ana taagia nza ndigap, ana ŋgɨrkama vhuun za kha harigi fhain ki gumgi gu mbigi ga muuŋgi. Ana maaŋ muuŋgim, nza guigira Fhe Bakɨme khothivɨv, nza anan Ŋina Ŋaara ndigirga. Fhe Bakɨme fhum mba kameŋ suaŋgim, ne ki. \s Fhe Bakɨme suaŋgi tɨvi, nta Fhe Bakɨme nza suaŋgi buni vhɨzgirga tuktɨgi fhuvara. \p \v 15 Nde guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi, gu ntigem za gumgi wari won tɨvi, ga suan zav mbui. Nza maaŋ muuŋgip, nzan guma phunini, mani maaŋ muuŋgip, wani tɨgɨp kama shogip, buna thueŋ suaŋgirga. Mani mba suaŋgi kameŋ, ne mani suaŋgi kameŋ ma. Harigi guma the harigi buna thuen mani suaŋgi kameŋ ga phevarga tuktɨgi fhuvara. Harigi guma the khaŋ suanga fhu, “Nza mba mani suaŋgi kameŋ zɨn ŋgɨrga fhu.” \v 16 \x - \xo 3.16: \xo*\xt Stt 12.3; 12.7; FG 7.5; 17.7; 1 Ko 12.12\xt*\x*Fhum Fhe Bakɨme khaŋ suaŋgi, bigɨna vhuuŋ zumgum hɨrga. Ana mba suambarar Abraham gu nzɨga muuŋgi. Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ suaŋgi fhuvara, “Ndun nzɨgi.” Fhuvara. Ana nzɨgi vhɨrve ga suaŋgi fhuvara. Ana ana nzɨga bavira suaŋgi. Ana mba nzɨga bavira nzuav khaŋ suaŋgi, “Ndun nzɨk”, mba nzɨk ana Krais ma. \f b \fr 3.16 \fr*\ft Por mba nzuai kameŋ, ne farigi gap Stat 13.15 ki. Mba kameŋ vhɨra Stat 15.18 ki, vhɨra 17.8 ki. Ndu tor kaman mba buniveŋ ganɨnga, nta Por suaŋgi buni fara muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Mba buni khaŋ muuŋgi, “Mba buni nta zumgum ndun tarir hɨrga.” Por kha ndɨkndɨga mbui, Krais, ana mba Fhe Bakɨme fhum Abrahama suaŋgi kam ma. Ana Hibruiŋ kaman mba kameŋ gangiap ne khergi. Mbe Hibruiŋ, mben kaman nzuai buni, nta maneŋ harigi khesharigi. Maaŋ muuŋgiap, nza tor kaman mba buni nza tuituigip nta dorgɨrga tuktɨgi fhuvara. \ft*\f* \v 17 \x - \xo 3.17: \xo*\xt Kis 12.40; Ro 4.13-14; Ga 3.21\xt*\x*Gu nzuai kama nɨɨeŋ khaŋ muuŋgi. Fhe Bakɨme ana fharav Abraham phorgap mba kameŋ suaŋgi. Ana mba kamen ana suaŋgim, 430 mpari vov vhɨzgim, zumgum Moses suaŋgi tɨvi hɨgi. Mba Moses suaŋgi tɨvi, nta zɨ guarara hɨgi, nta Fhe Bakɨme suaŋgi kameŋ ga vhararga tuktɨgi fhuvara. Nta vhɨra Fhe Bakɨme fhum suaŋgi kameŋ vhɨzgirga tuktɨgi fhuvara. \v 18 \x - \xo 3.18: \xo*\xt Ro 4.14; 8.17; 11.6\xt*\x*Nza maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨme nzan nɨɨn zav nzan mbuigi bigi, nza Moses suaŋgi tɨvi zɨn ŋgɨp, nta ndirga. Nza mba Fhe Bakɨme nɨɨn zav nza suaŋgi tuavar mba bigi ndi fhuvara. Nza khueŋ mbugu kaŋgiri, Fhe Bakɨme mba bigir Abrahaman nɨɨn za suaŋgiap, ana maamgiap, ana ndɨɨi. \v 19 \x - \xo 3.19: \xo*\xt Lo 5.5; 5.22-27; Zo 1.17; FG 7.38; 7.53; Ro 5.20; Hi 2.2\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, thaŋ nzuav Moses suaŋgi tɨvi ki? Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme khueŋ vuzvugi, ana mba tɨvi mbatɨgi nɨɨŋge ndi kɨra khɨngir za mbui. Ana maaŋ muuŋgiap mba buni suaŋgia thugap, ana zumgum mba tɨvir Moses ga nɨɨŋgim, ana nta bun suaŋgi. Ana khueŋ vuzvugi, ana mba Moses ga suaŋgi tɨvi nta kɨrim, ana nzɨk hɨgɨrga. Mba nzɨk, ana fhum mba bigir ana nɨɨn zav suaŋgi. Fhe Bakɨme, ana mba tɨvir wo enseri ga nɨɨŋgim, mbe ntan nza rɨgɨra ki guma mbe nɨɨŋgi. Mba nza rɨgɨra ki guma, ana ntan nza nɨɨŋgi. \v 20 \x - \xo 3.20: \xo*\xt Ro 3.29-30\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma the, ana nduara buna thueŋ suan saŋv, ana mba bunen rɨgɨra ki guma ga suaŋgirga fhu. Fhe Bakɨme, ana nduara, kha bunen Abraham ga suaŋgi. \s Moses suaŋgi tɨvi, nta nza gari ndia ma. Nta nza garav, nzan kov, Krais han vui. \p \v 21 \x - \xo 3.21: \xo*\xt Ro 8.2-4\xt*\x*Gu khaŋ suan za mbui thi? Moses suaŋgi tɨvi, nta Fhe Bakɨme fhum suaŋgi bunin pana gumgi thi? Zakɨra fhuvara! Maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨme nza nɨɨŋgi tɨva thueŋ zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨn nzan ndɨɨ kake, nza maaŋ muuŋgip Moses suaŋgi tɨvi zɨn vuim, Fhe Bakɨme tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigir nzan kae. \v 22 \x - \xo 3.22: \xo*\xt Ro 3.9-19; 3.23; 4.11-12; 4.16; 11.32\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Tɨvi mbatɨgi za kha nuianan ki gumgi gu mbigi kegi.” Fhe Bakɨme fhura mba tɨva garim, mba tɨv hɨgi. Nza maaŋ muuŋgip guigira Zisas Krais khothɨgi gumgi gu mbigi, nza ana khothɨgi ne suaŋv Fhe Bakɨme mba nɨɨn za suaŋgi bigɨn, ana anan nzan nɨɨnga. \p \v 23 \x - \xo 3.23: \xo*\xt Ga 4.3\xt*\x*Nza guigira Zisas Krais khothɨgi tɨv ntigar hɨrga, Moses suaŋgi tɨvi, nta fhum nza kegim, nza nta bɨnan ki. Nza nta bɨnan kav kim, Zisas Krais khothɨgi tɨv za nzan han kɨrar hɨgi. \v 24 \x - \xo 3.24: \xo*\xt FG 13.39; Ro 10.4; Ga 2.16; Kor 2.17; Hi 9.9-10\xt*\x*Moses suaŋgi tɨvi, nta nza gari ndia ma. Nta nzan kov, Krais han vui. Nta nza garav kim, Zisas hɨgi. Nta maaŋ nza mbuav kim, nza guigira Zisas khothɨgɨrga, Fhe Bakɨme tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigir nzan kamɨnga. \v 25 Nza ntigem Zisas Krais khothɨgi tuk hɨgim, nza guigira ana khothɨgap, nza wom ntan piin kim, nta nza gari fhuvara. \s Nza guigira Zisas Krais khothɨgap, ana zɨn vov, nza Fhe Bakɨmen tari ki. \p \v 26 \x - \xo 3.26: \xo*\xt Zo 1.12; Ro 8.14-16; 1 Zo 3.1-2\xt*\x*Nde zam guigira Krais Zisas khothɨgi, nde mba tɨva mbuav, nde Fhe Bakɨmen tari ki. \v 27 \x - \xo 3.27: \xo*\xt Ro 6.3; 13.14\xt*\x*Nde guigira Zisas Krais khothɨgap ana zɨn panan ruagi gumgi gu mbigi, nde Krais ndigap, nde Krais mbui tɨvi zɨn vov, nde Kraisra fara muuŋgiap ki. \v 28 \x - \xo 3.28: \xo*\xt Zo 10.16; Ro 10.12-13; 1 Ko 12.13; Ef 2.14; Kor 3.11\xt*\x*Nde Krais ndigi ntɨɨri, nde Zudaiŋ, nde Grikiŋ, nde ŋaara gumgi, nde fhura kav bɨkbɨɨgi gumgi, nde gumgi, nde mbigi, nde zam Krais Zisasan, nde wari tɨgap Fhe Bakɨme nɨman tuga bavira ki. \v 29 \x - \xo 3.29: \xo*\xt Ro 4.13; 9.7; Ga 4.7; 4.28; 5.1; Ef 3.6; Hi 11.18\xt*\x*Nde Krais Zisasan gumgi gu mbigi kɨrga, nde vhɨra Abrahaman tari ma. Ndera mba Fhe Bakɨme fhum Abrahaman nɨɨn za suaŋgi bigɨna ndirga. \c 4 \s Krais muuŋgi ŋaara panan, nza ŋaara gumgi nza Fhe Bakɨmen tari ma. \p \v 1 Na buni khaŋ muuŋgi. Ndia ana tara bavira ki, mba tar ana zumgum won ndia bigi ndirga. Ana bigi, nta anan tara bigi ma. Anan kam, ana guma ruma muuŋgi fhu. Ana guman kamara kav, ana won ndia ŋaara guma fara muuŋgiap ki. \v 2 Ana won ndegi ntogi gum won gumgi ruu, ana mben piin ki. Ana mbara muuŋgip kɨrim, ana ndia ana sarigi tugar hɨgɨrga. \v 3 \x - \xo 4.3: \xo*\xt Ga 2.4; 3.23; Kor 2.20\xt*\x*Nza vhɨra mbara muuŋgi. Nza fhum tarire fara muuŋgiap kav, nza Fhe Bakɨme buna vhuueŋ kaŋgi fhu. Nza fhura mba buip gu nuiana gari ŋiniŋgi gu bigir ŋaara gumgi ki. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt Stt 3.15; Mt 5.17; Ru 1.31; Zo 1.14; Ro 1.3; Ef 1.10; Hi 2.14\xt*\x*Nza kav kim, Fhe Bakɨme wo sarigi tugara, ana won Kama sarigim, ana zergi. Ana kha nuianan mbik ana tegim, ana Moses suaŋgi tɨvir piin ki. \v 5 \x - \xo 4.5: \xo*\xt Mt 20.28; Zo 1.12; Ga 3.13; Ef 1.5-7; 1 Pi 1.18-19\xt*\x*\x - \xo 4.5: \xo*\xt Ro 8.15-17\xt*\x*Ana taagip, nza Moses suaŋgi tɨvi piin ki gumgi gu mbigi, ana nza vhezɨ zav zergi. Ana maaŋ nzan muuŋgirim, nza Fhe Bakɨmen tari kɨrga. \p \v 6 \x - \xo 4.6: \xo*\xt Ro 5.5\xt*\x*Nde ntigem, Fhe Bakɨmen tari guari ki. Maaŋ muuŋgiap, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar, ana vhɨra ana Kaman vhen ki. Ana ana sarigim, ana zerav, nzan ndavi vherir kav, ana nza mbuim, nza kha kakaman Fhe Bakɨme mbui, “Dara.” \f a \fr 4.6 \fr*\ft Araman kam, ana Zisas nzuai kam ma. Mbe mba kaman mbe “Dara”, mbe kha zitɨr ana mbui, “Aba”. Maaŋ muuŋgiap, Zisas Fhe Bakɨme phorga nzuai. Ana anan Ndia ma. Ana maaŋ muuŋgiap, kha kakaman ana mbui, “Aba.” Mak 14.36 ganɨ. \ft*\f* \v 7 \x - \xo 4.7: \xo*\xt Ga 3.29\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap nde ŋaara gumgi khɨni ki fhuvara. Fhe Bakɨme nde muuŋgi, nde ana tari guari ma. Nde Fhe Bakɨmen tari ma, nde kaŋgi, nde anan bigi vhuuiŋ ndirga. \s Por guigira Garesiaiŋ ga nzuav ndav simgi. \p \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt Ro 1.25; 1 Ko 8.4-6; 12.2; Ef 2.11-12; 1 Te 4.5\xt*\x*Nde fhum Fhe Bakɨme kaŋgi fhuv, nde fhura mba mbarɨvi gu tori ŋaara gumgi kav khaŋ nzuai, “Mbe Fhe Bakɨme ma.” Fhuvara. Mbe Fhe Bakɨme fara muuŋgi fhu. \v 9 \x - \xo 4.9: \xo*\xt Ro 8.3; 1 Ko 8.3; Kor 2.20; Hi 7.18\xt*\x*Nde ntigem Fhe Bakɨme kaŋgi, o gu khaŋ muuŋgi suanga, Fhe Bakɨme nde kaŋgi. Maaŋ muuŋgiap, nde thaŋ nzuav taagi ŋgɨp, mba ŋkasŋka ki fhuv ŋiniŋgi mbatɨgi, nde nta zɨn ŋgɨv ntan ŋaara gumgi kɨrie? \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt Ro 14.5; Kor 2.16\xt*\x*Nde zazera kha ndɨkndɨgi ga mbui, nza Zudaiŋ rotui ga mbui tugi bakɨvi, gu kɨnin kam hɨgi rotu bakɨvi, gu mpari ŋkave hɨgi rotu bakɨvi ga mbui tɨvi, nza nta zɨn ŋgɨrga. \v 11 Gu nde mbui tɨva ndɨkndɨgap, gu guigira rivgi. Gu nde rɨgar ka muuŋgi ŋaar, ana fhura mbar ŋgɨgɨrga. \p \v 12 Nde Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi, gu khaŋ thɨgap havhargiap nden nzai, nde nan farar muuŋgiri. Gu ndera fara muuŋgi. Gu Moses suaŋgi tɨvi, gu nta thagi. Nde bigɨn mbatɨk thuen na muuŋgi fhuvara. \v 13 \x - \xo 4.13: \xo*\xt 1 Ko 2.3; 2 Ko 11.30; 12.7-9\xt*\x*Nde kaŋgi, gu mba rɨmrɨm na mbuim, gu fhara guarara mba Fhe Bakɨmen buna vhuueŋ bun nde suaŋgi. \v 14 Na fhav ŋkasŋkagi fhu, gu maaŋ muuŋgiap simtɨgar nde ndɨɨi. Nde ne nzuav kɨr na segi fhuvara. Nde vhɨra na phorgɨv kɨrgen vhukvhugi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nde na ndigap, Fhe Bakɨme enser mbe ndigi tɨvar na mbui. Nde vhɨra Zisas Krais ndigi tɨvara na muuŋgi. \v 15 Nde mba tugar, nde guigira nan ndikndigap tɨvar vhuuŋra na muuŋgi. Mba tɨv ntige maaŋ ki? Gu guigira khar nzuai, nde mba tugar, nde guigira nan kurkurar zav vuzvuk bakɨme kegi. Nde maaŋ muuŋgip wari wo rɨmgi siav, na ndɨɨ kake, nde nta sigap, na nɨɨŋge. \v 16 \x - \xo 4.16: \xo*\xt Amo 5.10; Ga 2.5; 2.14\xt*\x*Ee, ram muuŋgi? Gu fhara guarara buna vhuuŋ guareŋra bun nde suaŋgim, mba buneŋ na muuŋgim, gu nden pana guma kire? \p \v 17 Nde mbarara! Mba khaŋ tɨgap havhargiap nde raaŋ shav nde nzuai gumgi, mbe nden kurkurarga ndɨkndɨgi ki fhuvara. Zakɨra fhuvara! Mbe warira kurkurar zav nde bɨri. \v 18 Nza harigi ntɨɨrir kurkurar zav ndɨkndɨk havhargi, ne nzerara. Nde zazera mba tɨvar muuŋri, nde gu nde phorga kim, nde nan sugup, mba tɨvar mben muuŋ thari, nde zazera mba tɨvar mben muuŋri. \f b \fr 4.18 \fr*\ft Khaŋ Grikar kaman kha kameŋ tuituigiap hɨgi fhuvara. \ft*\f* \v 19 Nde nan tari, gu taagia mbik tara tɨr zav zaa ndi fara muuŋgi zaa ndi. Gu khaŋ muuŋgiap, gu khueŋ vuzvugi, nde guigira Fhe Bakɨmen tari kɨv, nde Kraisra farar muuŋgiri. \v 20 Gu nden kora muuŋgi. Gu ntige nde phorga ki fhuvara. Gu maaŋ muuŋgip, nde phorgɨ kɨrga, gu buni vhuuiŋ tharirer nde suanga. Gu guigira nden kora muuŋgi, gu kaŋgi fhu, gu ram mbui tɨvar muuŋgip nden kurarie? \s Hagar gu Sara vhunama si kameŋ. \p \v 21 Nde Moses suaŋgi tɨvi piin kɨr za mbui gumgi, nde ntige na suaŋ. Nde tuituigiap Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ kaŋgi fhuv thi? \v 22 \x - \xo 4.22: \xo*\xt Stt 16.15; 21.2\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, Abraham kama phunini ki. Fhura ana ŋaara khɨna mbui mbik Hagar, ana mbe tegi, anan muuŋ gɨrgɨr Sara, ana mbe tegi. \v 23 \x - \xo 4.23: \xo*\xt Stt 18.10-14; Ro 9.7-9; Hi 11.11\xt*\x*Mba ŋaara khɨna mbui mbik tegi kam, ana nza gumgi gu mbigi nza wari ga rɨgap tari ti tɨva muuŋgiap hɨgi. Mba ana muuŋ gɨrgɨr Sara tegi kam, ana Fhe Bakɨme fhum khaŋ Abraham ga suaŋgi, “Ndun muuŋ gɨrgɨr Sara, ana ndu gon kama tegɨrga.” Mba tar mba kameŋ zɨn vugap hɨgi. \v 24 \x - \xo 4.24: \xo*\xt Ro 8.15; Ga 5.1\xt*\x*Mani vhunama si kameŋ ki, mba kameŋ mani neŋgi bunin vhen ki. Mba mbigani, mani Fhe Bakɨme suaŋgi kama mpuani zɨn vugi. Hagar, ana Sainai mbɨkshɨma suaŋgi kameŋ zɨn vugap, won ŋkaa tegim, mbe fhura ŋaara gumgi khɨni ki. \v 25 Hagar, ana Sainai mbɨkshɨma nzuai. Mba mbɨkshɨm, ana Arebian mbɨkshɨm ma. Ana vhɨra ntige mbur ki Zerusarema nzuai. Ntigem mba Zerusareman anan ki gumgi gu mbigi, mbe fhura ŋaara gumgi khɨni ma. \v 26 \x - \xo 4.26: \xo*\xt Hi 12.22; VB 3.12; 21.2; 21.10\xt*\x*Harigi Zerusarem ana Hevenan ki. Mba Zerusareman ki tari, mbe ŋaara gumgir khɨni fhuvara. Mba Zerusarem, ana nzan niamuuŋ fara muuŋgi. \f c \fr 4.26 \fr*\ft Ves 22 Por kha zitɨr Sara ga muuŋgi, “Bɨkbɨɨgiap ki mbik.” Kha vhunama si bunai, Sara ana Fhe Bakɨme suaŋgi kameŋ ma. Ana kam Aisak, ana mba guigira Zisas khothɨgi gumgi ma. Ndu ves 28 ganɨri. \ft*\f* \v 27 \x - \xo 4.27: \xo*\xt Ais 54.1\xt*\x*Fhe Bakɨmen buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Ndu mbiga mbatɨgage, ndu khura ti, ndu ne suaŋv ndikndigɨri. Ndu tara tav, ana zaa mbararagi fhuv mbik, ndu ndav mbɨrav kɨri. Ndu ŋgavar muuŋv, ndikndigɨp, sɨmɨri, ne khaŋ muuŋgi. Ndu guigira tari vhɨrve guarira tegɨrga. Ndu mana tɨgim, ndun man ndu thagi mbik, ndu tɨrga tari, nta guigira mba mana tɨgɨra ki mbigar tari kambarav guigira horgirga.” \v 28 \x - \xo 4.28: \xo*\xt FG 3.25; Ro 9.7-8; Ga 3.29\xt*\x*Nde guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi, nde Aisak farar muuŋgi. Fhe Bakɨme suaŋgi kameŋ zɨn vov, nde ana tari ma. \v 29 \x - \xo 4.29: \xo*\xt Stt 21.9; Ga 5.11; 6.12\xt*\x*Mba gumgi gu mbigi, mbe wari ga rɨgap tari ti tuavar hɨgi tar, ana mba Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar Abrahama suaŋgim, Sara ana gon tegi tar, ana tɨva mbatɨgar ana muuŋgi. Ntige vhɨra, mba tɨv, ana mbara muuŋgiap ki. \v 30 \x - \xo 4.30: \xo*\xt Stt 21.10; Zo 8.35\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap ram nzuai? Ana khaŋ nzuai, “Nde mba ŋaara khɨna mbui mbik won kaman kov, nde mani ga vharari. Mba ŋaara khɨna mbui mbik tegi tar, ana won ndia gu anan kama gɨrgɨr, ana manin bigir fɨga thueŋ ndigirga fhu.” \v 31 \x - \xo 4.31: \xo*\xt Zo 8.36; Ga 3.29; 5.1; 5.13\xt*\x*Nde Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi, nde kaŋgi, nza mba ŋaara khɨna mbui mbiga tegi tari fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza Abrahaman muuŋ gɨrgɨr tegi tari ma. \c 5 \ms Krais, ana nza muuŋgim, nza bɨkbɨɨgim, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar nzan kurkurav, ndɨkndɨgar nza ndɨɨim, nza tɨvar vhuun harigi gumgi ga mbui. \s Nza guigira bɨkbɨɨgip kɨri. \p \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt Zo 8.32; 8.36; FG 15.10; Ro 6.18; Ga 2.4; 5.13; 1 Pi 2.16\xt*\x*Krais nza muuŋgim, nza bɨkbɨɨgiap, nza wom Moses suaŋgi tɨvi piin kɨrga fhu. Maaŋ muuŋgiap, nde thɨgɨ havhargip kɨri. Nde fhura mba gumgi ganɨrim, mbe nden muuŋrim, nde fhura mben ŋaara gumgir khɨni kɨ thari. \p \v 2 Nde mbarara! Gu Por, gu nde nzuai. Nde fhura mbe ganɨrim, mbe nden fooŋgirga, Krais nde nzuav muuŋgi ŋaar, ana thaneŋ nden kurarga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! \v 3 \x - \xo 5.3: \xo*\xt Ga 3.10\xt*\x*Nde fhura mbe garim, mba nden fooŋgi gumgi, gu taagia buna thuen nde suan za mbui. Nde mba tɨva muuŋgi, nde vhɨra mba Moses suaŋgi tɨvi, nde zam nta zɨn ŋgɨri. \v 4 \x - \xo 5.4: \xo*\xt Ro 9.31-32; Hi 12.15\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip, Moses suaŋgi tɨvi zɨn ŋgɨrim, Fhe Bakɨme tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigir nden kamɨn za mbui, nde Krais thagi ntɨɨri ma. Nde Krais thav, nde Fhe Bakɨmen kora muumbar, nde vhɨra ana thagi. \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt Ro 8.24-25; 2 T 4.8\xt*\x*Nza Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaarar ŋkasŋkar panan, nza guigira Fhe Bakɨme khothɨgap, ana tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgir nzan kamɨngen rarga ki. \v 6 \x - \xo 5.6: \xo*\xt 1 Ko 7.19; Ga 6.15; Kor 3.11; Ze 2.18-22\xt*\x*Guma maaŋ muuŋgip, Krais Zisas phorgɨp kɨrga, mba fooi tɨv, ana fhura ki tɨv ma. Mba gumgi warir fooi fhuv ne, ne vhɨra fhura ki ne ma. Kha tɨv, guma guigira Krais khothɨgap, ana guigira won davar harigi gumgi ga ndɨɨi, mba tɨv ana guigira tɨva guar ma. \p \v 7 \x - \xo 5.7: \xo*\xt 1 Ko 9.24; Ga 1.6; 3.1\xt*\x*Nde fhum, nde nzerara Krais tuava ruigi. Nde ntigem, the nde tuav mpɨrigim, nde wom mba buni guari, nde nta zɨn vui fhu? \v 8 Nde ntigem, mba zɨn vui ndɨkndɨgi, nta nden kamgi Fhe Bakɨme han kega zɨgi fhuvara. \v 9 \x - \xo 5.9: \xo*\xt 1 Ko 5.6; 15.33\xt*\x*Nde ndɨkndɨgɨ, nde mba is bisanera ndi khɨngip, mba viktuman muuŋgirga, mba is bisanera, nera mba viktuman muuŋgirim, ana kɨvgirga. \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt 2 Ko 2.3; 8.22; 10.6; 11.15; Ga 1.7\xt*\x*Gu khueŋ khothɨgi, Guma Bakɨme nden kurarga, nde na ndɨkndɨk zɨn ŋgɨrga. Nde nan ndɨkndɨga zɨn ŋgɨv, nde harigi ndɨkndɨga suirarga fhu. Gu kaŋgi fhuvara, the nde ndɨkndɨgi ŋgi. Ne mbara muuŋ, mba guma, ana wo muuŋgi tɨva mbatɨgeŋ suaŋv, Fhe Bakɨme vheza mbatɨgar anan nɨɨnga. \p \v 11 \x - \xo 5.11: \xo*\xt 1 Ko 1.23; 15.30; Ga 6.12; 6.17\xt*\x*Nde nan phorgav Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi, gu maaŋ muuŋgip, gumgir foon saŋv nde suaŋvra kɨrga, mbe thaŋ suaŋv tɨva mbatɨgar nan muuŋrie? Gu maaŋ muuŋgip khaŋ suanga, nde gumgir fooŋri, gu maaŋ suanga Zisas rimgi khanararen kameŋ ne wom gumgir ndɨkndɨgir farfarga fhu. \v 12 Mba nde ndɨkndɨgi ŋgi gumgi, mbe khaŋ tɨga havhargiap warir fhavi ndirar fooi ne nzuav havhargi. Gu ne vuzvugi, mbe nduarira warir fooŋv, mbe vhɨra za wari wo fhavi ndira, mbe zam nta gorɨ suegɨri. \p \v 13 \x - \xo 5.13: \xo*\xt 1 Ko 8.9; 9.19; 1 Pi 2.16; 2 Pi 2.16-19\xt*\x*Nde nan phorgav Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi, Fhe Bakɨme nden kamgi, nde bɨkbɨɨgip kɨri. Nde bɨkbɨɨgi, kɨv khueŋ ndɨkndɨgɨ thari, “Nza ntige bɨkbɨɨgi, nza wari won ndava vhura tɨvi zɨn ŋgɨrga.” Zakɨra fhuvara! Nde mba ndɨkndɨgar muuŋ thari. Nde bevbevira, nde Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigi, nde fhura mben ŋaara gumgi kɨv, nde wari won ndavir mben nɨɨŋgiri. \v 14 \x - \xo 5.14: \xo*\xt Wkp 19.18; Mt 5.43; 7.12; Ro 13.8-9; Ze 2.8\xt*\x*Mba Moses suaŋgi tɨvi, nta zam mba kama bueŋra vhen ki. Mba kameŋ khaŋ nzuai, “Nde warira vuzvugi tɨvara, nde wari won ndavir wari wo kaa gumgi nɨɨŋri.” \v 15 Nde maaŋ muuŋgip, nde nduarira fani gum fugir wari ga romrogɨp kɨrga, nde rɨvɨri. Nde muuŋv kɨv, nde wari tɨgɨra fhɨrgiregɨrga. \s Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaarar tɨvi, guman ndava vurar tɨvi. \p \v 16 \x - \xo 5.16: \xo*\xt Ro 6.12; 8.4; 13.14; Ga 5.25; 1 Pi 2.11\xt*\x*Na buni khaŋ muuŋgi, nde fhura Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara ganɨrim, ana nden ruru tɨvi gu bigi ganɨri. Nde maaŋ muunga, nde ndava vura vuzvuga zɨn ŋgɨrga fhu. \v 17 \x - \xo 5.17: \xo*\xt Ro 7.15-23; 8.6-7; 1 Pi 2.11\xt*\x*Nza khueŋ kaŋgi, nzan ndava vur, ana Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara mbevɨ za mbuim, Fhe Bakɨmen Ŋinan Ŋaar, ana nzan ndava vurar mbevɨr za mbui. Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar, ana nzan ndava vurar pana guma ma. Ana nzan kurarga, nza ndava vurar tɨvi zɨn ŋgɨrga fhu. \v 18 \x - \xo 5.18: \xo*\xt Ro 6.14; 8.2; 8.14\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgiap Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara zɨn vui, nde Moses suaŋgi tɨvi, nde nta piin ki fhu. \p \v 19-21 \x - \xo 5.19-21: \xo*\xt 1 Ko 3.3; 6.9-10; Ef 5.3; Kor 3.5; Ze 3.14-15\xt*\x*\x - \xo 5.19-21: \xo*\xt 1 Ko 6.9; Ef 5.5; Kor 3.6; VB 22.15\xt*\x*Nde ndava vurar tɨvi, nde nta kaŋgi. Nta kha khesharigi tɨvi ma. Ruarir gumgi gu mbigi wari ndi, tɨvi mbatɨgi ga mbui, ndavi khavav tɨvi mbatɨgi ga mbui, gumgi mbarɨvi gu tori rotu mbui, mbarkɨrga kugi gu mbara ga mbui, panan gumgi ga ki, ndav shi, vhegi, harigi gumgi ndav shi, harigi gumgi bigi niihi, nde warira ndɨkndɨgi tɨvi, ntari ga mbuav, wari shɨga sui tɨvi, harigi gumgi mbe nzerara kim, mbe nzuav ndav zɨgzɨgi tɨv, pharar ŋanŋani pav, fhura ferferi, fhura tuava pura rui, kha khesharigi tɨvi ma. Gu fhum mba bunin nde suaŋgiap, gu ntigem wom mba bunira nde nzuai. Mba khesharigi tɨvi ga mbui gumgi, mbe Fhe Bakɨme wo gumgi gu mbigi garim, mbe ana piin ki ŋgun vhen ŋgirgɨrga tuktɨgi fhuvara. \p \v 22-23 \x - \xo 5.22-23: \xo*\xt 1 Ko 13.7; Ef 5.9; Kor 3.12; Ze 3.17\xt*\x*\x - \xo 5.22-23: \xo*\xt 1 T 1.9\xt*\x*Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar nzan ndavi dorgap, nzan kurkurigim, nza tɨvir vhuuiaŋ mbui. Mba tɨvi khare, guigira harigi gumgi ndavar mbe ndɨɨi tɨv, ndikndigi tɨv, ndava mɨɨtɨgar ki tɨv, vhemkora ndav shi fhuv tɨv, tɨvar vhuuaŋ mbuav, harigi gumgir kurkurigi tɨv, mba tɨva mbuav nzerara kav, kha nuianan nzerara rui. Ana ruav, mbarara kav, won ndava vura tɨvi, ndu nta mbevi. Kha khesharigi tɨvi, nta thɨvir kama thueŋ ki fhuvara. \v 24 \x - \xo 5.24: \xo*\xt Ro 6.6; 13.4; Kor 3.5; 1 Pi 2.11\xt*\x*Krais zɨn vui gumgi gu mbigi, mbe won ndava vhura vuzvugi, mbe nta ndiav, mba bigi garav, nta niihi vuzvuga mbatɨk, mbe nta ndiav, Zisas Krais phorgav khanarareŋ ga tɨgap fugim, mba vuzvugi vhɨzgi. \p \v 25 \x - \xo 5.25: \xo*\xt Ro 8.4-5; Ga 5.16\xt*\x*Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar ana zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨn nza nɨɨŋgi. Nza vhɨra ndava vura tɨvi thagi. Nza maaŋ muuŋgiap, nza fhura Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara ganɨrim, ana ndɨkndɨgar nzan nɨɨŋrim, nza ana vuzvugar kha nuianan kɨv, ana vuzvugar ruri. \v 26 \x - \xo 5.26: \xo*\xt Fi 2.3\xt*\x*Nza fhura nduarira wari wo zɨri ndi vun kuamkuarga fhu. Nza vhɨra harigi ntɨɨri ndavi ga sɨrga fhu. Nza vhɨra harigi ntɨɨri bigi ganɨv, nta niihɨrga fhu. \c 6 \s Ndu ram mbui khesharigi mbar pargi, ndu mba mbara ndirga. \p \v 1 \x - \xo 6.1: \xo*\xt Mt 18.15; 1 Ko 2.15; 4.21; 7.5; 2 T 2.25; Hi 12.13; Ze 5.19\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi, nde maaŋ muuŋgip guma the ganɨrim, ana tɨva mbatɨk thueŋ muuŋgirim, nde Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar nde garim, nde ana vuzvuga zɨn vui gumgi, nde mbarara mba guma phorgɨv suaŋv, ana mbui tɨva mbatɨgeŋ ndi thɨgar mbarari. Nde maaŋ muuŋv, nde vhɨra tuituigira wari ganɨri. Nde muuŋv kɨrim, Satan nden mpararim, nde vhɨra regɨp, tɨvi mbatɨgir muuŋgirga. \v 2 \x - \xo 6.2: \xo*\xt Zo 13.14-15; Ro 15.1; 1 Te 5.14; 1 Zo 4.21\xt*\x*Nde vhɨra harigi gumgir kurav mben simtɨgi ndiri. Nde mba tɨvar muunga, nde guigira Krais suaŋgi tɨva zɨn ŋgɨrga. \v 3 \x - \xo 6.3: \xo*\xt Ro 12.3; 1 Ko 8.2; 2 Ko 3.5\xt*\x*Nden rɨgar guma the maaŋ muuŋgip khaŋ suanga, “Gu zɨ bakɨme ki guma ma.” Fhuvara, ana zɨ ki guma fhuvara, ana maam wora shɨshɨgi. \v 4 \x - \xo 6.4: \xo*\xt 1 Ko 11.28; 2 Ko 13.5\xt*\x*Nde gumgi zam, nde wari wo mbui tɨvi gu ŋaarira ganɨri, nta nzerara o, fhu. Mba khesharigi tɨvi ga mbui gumgi, mbe won tɨvir ndikndigɨri. \v 5 \x - \xo 6.5: \xo*\xt Ro 2.6; 14.12; 1 Ko 3.8\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, nza gumgi bevbevira nza zam nza wari wo mbui ŋaarir simtɨga ndirga. \p \v 6 \x - \xo 6.6: \xo*\xt Ro 15.27; 1 Ko 9.11; 9.14\xt*\x*Guma ana harigi guma Fhe Bakɨme buni vhuuin ana khɨvi, mba guma ana won bigi vhuuiŋ tharir mba Fhe Bakɨme buni vhuuin ana khɨvi guman nɨɨŋgiri. \p \v 7 \x - \xo 6.7: \xo*\xt Jop 13.9; Ru 16.25; Ro 2.6; 1 Ko 6.9\xt*\x*Nde muuŋv kɨv, nde warira guiguigip, nde kha ndɨkndɨgar muunga, nza Fhe Bakɨme nɨfhɨ darga. Nde maaŋ muuŋgirga tuktɨgi fhu. Zakɨra fhuvara! Nde ramgi khesharigi mbar pargi, mba mbara nden mɨnin hegɨrga. \v 8 \x - \xo 6.8: \xo*\xt Hos 8.7; 10.12; Zo 3.6; 6.63; Ro 8.13; Ze 3.18\xt*\x*Guma the maaŋ muuŋgip won ndava vura vuzvugi zɨn ŋgɨrga, anan ndava vura vuzvugi, nta mba mbatɨgi tɨrga. Mba guma, ana guigira za mbatɨgirga. Ana maaŋ muuŋgip Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaarar tɨvi zɨn ŋgɨrga, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨn anan nɨɨŋgirga. \v 9 \x - \xo 6.9: \xo*\xt 1 Ko 15.58; 2 Te 3.13; Hi 3.6; 3.14; VB 2.10\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nza tɨvar vhuun muungen vhukvhugɨ thari. Nza tɨvar vhuun muungen vhukvhugɨrga fhu, nza zumgum mba ndirga tuk hɨgɨrga, nza mban vhuuiŋ guarira ndirga. \v 10 \x - \xo 6.10: \xo*\xt Ef 2.19; 1 Te 5.15; 1 T 6.18; Hi 3.6\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap nza tɨvar vhuun harigi ntɨɨri muunga tuk ki, nza tɨvar vhuun mben muunga. Nza maaŋ muuŋv, nza khaŋ tɨgɨp havhargip, mba guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi, nza tɨvir vhuuiŋra mben muunga. \fig Nde ramgi khesharigi mbr pargi, mba mbara nden mɨnin hegɨrga. (6.7)|src="LB00098C_flip.tif" size="col" copy="Horace Knowles/Louise Bass" ref="6.7"\fig* \s Por Krais rimgi khanararen ndikndigi. \p \v 11 Kha kameŋ, gu nduara ne khergi. Nde gu kha kameŋ khergi ŋkeeri bakɨvi ganɨ. \f a \fr 6.11 \fr*\ft Ndu 1 Korin 16.21 ganɨri. \ft*\f* \v 12 \x - \xo 6.12: \xo*\xt Ga 2.3; 2.14; 5.11; Fi 3.18\xt*\x*Nde mbarara. Mba nden foon zav kha tɨga havhargi gumgi, mbe khueŋ nzuav, mbe harigi gumgi nɨman mbe zɨ bakɨvi ndir zav maaŋ mbui. Mbe khueŋ ndɨkndɨgap rivgi. Mba Zudaiŋ muuŋv kɨv, mbe nza Krais rimgi khanarareŋ khothɨgap, nza fooi tɨva zɨn vui fhu, mbe ne mbararagi, ne nzerigi fhu. Mbe ne mbararagirga, mbe tɨva mbatɨgar nzan muunga. \v 13 Mba Zudaiŋ mbui tɨva zɨn vov warir fooŋgi gumgi, mbe nduarira mbe Moses suaŋgi tɨvi, mbe tuituigiap nta zɨn vui fhuvara. Mbe maaŋ muuŋv, mbe wari wo zɨri ndiv vun kuamkuarga. \v 14 \x - \xo 6.14: \xo*\xt Ro 2.29; 6.6; 1 Ko 1.31; 2.2; Fi 3.3; 3.7-8\xt*\x*Gu wo zɨ ndi vun kuarga tuktɨgi fhu. Gu vhɨra, guma the zɨ ndi vun kuarga fhu. Zakɨra fhuvara! Gu Zisas Krais zɨra ndi vun kuamkuarga. Nza Bakɨme Zisas Krais khanararen rimgim, gu guigira nen ndikndigi. Zisas Krais khanararen muuŋgi ŋaarar panan, kha nuianan tɨvi nan ndɨkndɨgar vhɨzgim, gu kha ndɨkndɨga mbui. Gu nduara ana phorgap mbu khanarareŋ ga ntorgap rimgiap, gu wom kha nuiana tɨvi zɨn vui fhu. \v 15 \x - \xo 6.15: \xo*\xt 2 Ko 5.17; Ga 5.6; Kor 3.11\xt*\x*Ntigem, fooi tɨv, ana fhura ki tɨv ma, vhɨra fooi fhuv ne, ne vhɨra fhura ki tɨveŋ ma. Nza ndava vura tɨvi thav, nza Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar vuzvugi zɨn vui, ne guigira bigɨna guareŋ ma. \v 16 Mba ndɨkndɨk suirav, ana zɨn vui gumgi gu mbigi, Fhe Bakɨme mben korar muuŋrim, mbe ndavi mbɨrav wari kɨri. Mba khesharigi gumgi gu mbigi, mbe guigira Fhe Bakɨmen Isreriŋ guari ma. \p \v 17 \x - \xo 6.17: \xo*\xt 2 Ko 1.5; 4.10; 11.23; Ga 5.11; Kor 1.24\xt*\x*Gu guma the harigi simtɨga thueŋ phorgɨv nan nɨɨngeŋ, gu ne thagi. Gumgi mbari, mbe na shogim, mba nzuu pira na fhavar ki. Mba nzuu pira khaŋ muuŋgi, gu guigira Kraisan ŋaara guma guar ma. \p \v 18 Nde na phorgap guigira Zisas Krais khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi, nzan Guma Bakɨme Zisas Kraisan korar muumbar nde phorgɨp kɨri. Guigi guarara. Zam.