\id 2CO Reconstructed from Ventura Publisher \ide UTF-8 \h 2 Korin \toc1 Khe Por Phenatɨtɨgap Koriniŋ Ndi Khergi Gap \toc2 2 Korin \toc3 2 Ko \mt1 2 KORIN \mt2 Khe Por Phenatɨtɨgap Koriniŋ Ndi Khergi Gap \imt Khe fharav ganɨnga buni khare. \ip Korin ŋgu bakɨmen ki siosan vhen ki gumgi gu mbigi mbari, mbe buni mbatɨgir Por ga suaŋgim, Por ne nzuav guigira ndav simgi. Ana Koriniŋ phorgɨp mba buni ndiv thɨgar maan zav kha gava khergi. \ip Ana maaŋ muuŋgip, ana taagip mbe phorgɨp ndikndigirga. Ana mba gava kherav, ana fharav, ana kama havharar ana mba fhum Koriniŋ ga suaŋgi buni, ana wom ntan mbe nzuai. Ana guigira mba buni suangeŋ vuzvugi fhuvara. Mbe khaŋ muuŋgi, mbe rɨɨrɨɨv buni mbatɨgir ana suaŋgim, ana maaŋ muuŋgiap kama havharar mba bunin mbe nzuai. Ana mbe suaŋgim, mbe ana buni mbararagiap, wari wo mbui tɨvi ndiv thɨgar mbarigim, ana maaŋ muuŋgiap ntigem guigira ndikndiga mbatɨga mbui. \ip Mba tugen Zudia ŋgu bakɨmen guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe kɨrɨ tɨva mbatɨga mbuim, Por mbe nzuav ŋkɨɨa fukfugi. Ana mba ŋkɨɨa ndigi ŋgɨp mben nɨɨnga. Maaŋ muuŋgiap, sapta 8 gu 9, Por Koriniŋ ndavi khavi bunin mbe nzuai. Mbe mba ŋaara suaŋv ŋkɨɨa ndi nɨɨn zav, ana mba bunin mbe nzuai. \ip Por mbe nzua vov, mba gavar mpuu buni, ana mba Fhe Bakɨmen ŋaara gumgir fhura wari ga shɨshɨgi gumgi bun nzuai. Mbe zav Korinan kav, Por zɨ mbevav, Por mba Zisas ana farasarigim, ana mba mbui ŋaar, mbe buni mbatɨgir ana nzuav, ana mbevav, ana farfagi. \c 1 \ms Por Zisas farasarigi ŋaara gumgi Fhe Bakɨme mbe nɨɨŋgi ŋaari ga nzuai. \p \v 1 \x - \xo 1.1: \xo*\xt FG 18.1; 1 Ko 1.1\xt*\x*Gu Por, gu Krais Zisas farasarigi ŋaara guma. Fhe Bakɨme vuzvugara Zisas na farasarigim, gu anan ŋaara guma ki. Na phorga guigira Zisas khothɨgi guma Timoti, ŋka kha gava khergiap, nde Korin ŋgu bakɨmen Fhe Bakɨme sios vhen ki gumgi gu mbigi, ŋka kha gava khergiap, nde ndi mbaav, vhɨra guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde Akaia ŋgu bakɨme fhain ki, ŋka vhɨra anan nde ndi mbai. \v 2 \x - \xo 1.2: \xo*\xt 1 Ko 1.3\xt*\x*Nzan Ndia Fhe Bakɨme gum nza Bakɨme Zisas Krais, mani fhura nden kora muuŋgi kora muumbar gum ndava mɨɨtɨgar nden nɨɨŋrim, nde kɨri. \s Por Fhe Bakɨme ana kurigi ne nzuav anan ndikndigi. \p \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt Ro 15.5; Ef 1.3; 1 Pi 1.3\xt*\x*Nza Fhe Bakɨme zɨ ndiv vun kuamkuarga. Ana nza Bakɨme Zisas Kraisan Fhe Bakɨme gum anan Ndia ma. Ana guigira za kora mbui tɨvir Ndia ma. Ana za ndava mɨɨtɨgar simtɨk ki gumgi ga ndɨɨi Fhe Bakɨme ma. \v 4 Ana za ŋkan hi simtɨgi, ana ndava mɨɨtɨgar ŋka ndɨɨi. Maaŋ muuŋgiap, Fhe Bakɨme ndava mɨɨtɨgar ŋka ndɨɨi tɨvara, ŋka vhɨra mbarkɨrga simtɨgi ndi gumgi, ŋka mba ndava mɨɨtɨgar mben nɨɨnga. \v 5 \x - \xo 1.5: \xo*\xt Sng 34.19; 94.19; Kor 1.24\xt*\x*Krais zaagi gu simtɨgi vhɨrve ndigi, ŋka vhɨra zaagi gu simtɨgi vhɨrve ndi. Mba tɨvara Fhe Bakɨme Kraisan panan, anan ndava mɨɨtɨk ŋkan ndava vheni givigi. \v 6 Ŋka maaŋ muuŋgip simtɨgi ndirga, nde ne nzuav ndavi mɨɨtɨgi ndiv, nde nzerara kɨrga. Fhe Bakɨme maaŋ muuŋgip ndava mɨɨtɨgar ŋkan nɨɨnga, ana vhɨra ndava mɨɨtɨgar nden nɨɨnga. Fhe Bakɨme maaŋ muuŋgiap, ŋkasŋka nde ndɨɨi, nde thɨgɨ havhargip, ŋkan farar muuŋgip mbarkɨrga simtɨgi ndirga. \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt Ro 8.17; 2 T 2.12\xt*\x*Ŋka guigira khueŋ khothɨga havhargi, nde thɨgɨ havhargirga. Ŋka kaŋgi, nde ŋka phorgap mba simtɨgi ndi, nde vhɨra ŋka phorgɨv ndava mɨɨtɨga ndirga. \p \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt FG 19.23; 1 Ko 15.32\xt*\x*Nde ŋka phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde Esia ŋgu bakɨme fhain ŋkan hɨgi simtɨgi, ŋka khueŋ vuzvugi, nde nta kaŋgirga. Mba tugar ŋkan hɨgi simtɨgi, nta guigira kɨvgiap, ŋka mbevigi. Maaŋ muuŋgiap, ŋka guigira khueŋ ndɨkndɨgi, ŋka za vhɨzgirga. \v 9 Ne guigira khaŋ muuŋgi, ŋka vov bigi ndi thɨgar mbai guman pana nɨman thɨgap ŋka mbararagim, ana khaŋ ŋka nzuai, “Ŋko rimgip, za vhɨzgirga.” Mba simtɨk mba fara muuŋgiap ŋkan hɨgi. Mba simtɨgi ŋkan hɨgɨrim, ŋka maaŋ muuŋgip wom wani won ŋkasŋka ga ndɨkndɨgɨrga fhuvara. Ŋka Fhe Bakɨmen ŋkasŋka ga ndɨkndɨgɨrga. Ana vhɨzi gumgi, ana taagia mbe khavi guma ma. \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt 2 T 4.18; 2 Pi 2.9\xt*\x*Mba simtɨga mbatɨga guareŋra, ne guigira ŋka shogirim, ŋka vhɨzgirga tuktɨgi. Fhe Bakɨme thav taagia ŋka ndigi. Ana vhɨra zumgum mbara muuŋgip taagi ŋka ndigirga. Ŋka khueŋ khothɨga havhargi. Mba bigi mbatɨgi zazera ŋkan farfa saŋv muunga, Fhe Bakɨme taagip ŋka ndigirga, ŋka nzerara kɨrga. \v 11 Nde vhɨra ŋkan kurav Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋri. Nde maaŋ muunga Fhe Bakɨme gumgi vhɨrve buni mbararav ŋkan kurkurarga. Maaŋ muunga, gumgi gu mbigi vhɨrve, mbe Fhe Bakɨme ŋkan kurkurigi tɨva ganɨv, mbe Fhe Bakɨmen ndikndigirga. \s Por Koriniŋ guigi fhuvara. \p \v 12 \x - \xo 1.12: \xo*\xt 1 Ko 1.17; 2.4; 2.13; 2 Ko 2.17; Hi 13.18\xt*\x*Ŋka bigɨna bueŋra nzuav wani wo zɨni ndi vun kuamkuagi. Ŋka ndava vheni khueŋ kaŋgi, ŋka nden han kav muuŋgi tɨvi, ŋka zazera khaŋ tɨga havhargiap Fhe Bakɨme vuzvugi tɨvi gum tɨvi guari, ŋka nta zɨn vui. Ŋka mba tɨvar za kha gumgi gu mbigi ga mbui. Fhe Bakɨme fhura ŋkan kora muuŋgiap ŋkan kurkurigim, ŋka mba tɨva muuŋgi. Ŋka kha nuianan ki gumgi ndɨkndɨgi vhuuiŋ zɨn vui fhuvara. \v 13-14 \x - \xo 1.13-14: \xo*\xt 2 Ko 5.12; Fi 2.16\xt*\x*Ŋka gavi kherav nde ndi mbav, ŋka nde ganɨv kaŋgirga buni ntɨɨriveŋra kherav nde ndi mbai. Ŋka harigi khesharigi buni thari khergiap nde ndi mbarigi fhuvara. Khueŋ guigira, nde tugi mbarir, nde tuituigiap ŋka khergiap nde ndi mbarigi buni mbari, nde ntan ntɨɨriveŋ kaŋgi fhuvara. Ŋka khueŋ vuzvugi, ŋka nzuai buni, nde za nta ntɨɨriveŋ kaŋgirga, nza Bakɨm nza muuŋgi tɨvi ga suaŋv nza suanga tugar, nde guigira ŋka suaŋv ndikndigɨrga, ŋka vhɨra mba tɨvara muuŋgip nde suaŋv ndikndigɨrga. \p \v 15-16 \x - \xo 1.15-16: \xo*\xt FG 19.21; 1 Ko 16.5-6\xt*\x*Gu guigira khueŋ khothɨga havhargiap khaŋ suaŋgi, gu fharav zɨv nde gangip, nde thav Masedonia ŋgu bakɨme fhain ŋgɨrga. Gu Masedonia ŋgu bakɨme fhain kegɨp, gu ana thav, gu taagip nden han zɨrga. Gu mba tɨvar muuŋgirga, Fhe Bakɨme wom phena tɨtɨgɨp tɨvar vhuun nde muunga. Nde vhɨra nan kurarim, gu Zudia ŋgu bakɨme fhain ŋgɨrga. \v 17 Ee, ram muuŋgi, nde ndɨkndɨgi, gu nde guiguigire? Ee, nde ndɨkndɨgi, gu fhura buni nzuav, wom nta domdora suav, kha nuiana gumgi mbui tɨva mbuav, khaŋ nzuaire? Gu “Ahaŋ” nzuavra, vhemkora khaŋ nzuaire “Fhuvara”? Zakɨra fhuvara! \v 18 Fhe Bakɨme, ana wo suaŋgi buni, ana za nta zɨn vui. Mba tɨvara, gu guigira nde nzuai. Gu nde suaŋgi buni, nta “Ahaŋ” gu “Fhuvara” ki fhu. Gu buni guarira suaŋgi. \v 19 \x - \xo 1.19: \xo*\xt FG 9.20; 18.5\xt*\x*Gu Sairas gu Timotin kov, nza nden rɨgar kav, nza Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun nde suaŋgi. Mba buna vhuueŋ ne Fhe Bakɨmen Kam Zisas Krais bun nzuai kameŋ ma. Nde kaŋgi, Zisas Krais, “Ahaŋ” gum “Fhuvara” ndi ndɨɨi guma fhuvara. Zakɨra fhuvara! Krais, ana zazera “Ahaŋ” rɨgi guma ma. \v 20 \x - \xo 1.20: \xo*\xt Ro 15.8-9; VB 3.14\xt*\x*Fhe Bakɨme nza suaŋgi kaa vhɨrvera kim, Krais maaŋ muuŋgiap, zazera ana mba nza suaŋgi kaaveŋ ga nzuav, ana zazera khaŋ nzuai, “Ahaŋ.” Maaŋ muuŋgiap, nza Fhe Bakɨme suaŋgi bunin vhuuiŋ mbararav, nza Krais zɨn panan, nza khaŋ nzuai, “Guigi guarara.” Nza ne nzuav, nza Fhe Bakɨme zɨ ndi vun kuamkuagi. \v 21 \x - \xo 1.21: \xo*\xt 1 Zo 2.20; 2.27\xt*\x*Fhe Bakɨme nduara nzan havharav, nden havharim, nza Krais phorgap havhargi. Ana vhɨra nzan wora mbuigi. \v 22 \x - \xo 1.22: \xo*\xt Ro 8.16-17; 2 Ko 5.5; Ef 1.13-14; 2 T 2.19; 1 Zo 2.27; VB 2.17\xt*\x*Ana won ruuŋ farav nza khɨngiap, won Ŋina Ŋaarar nza nɨɨŋgi. Ana mba nzan nɨɨn za mbui bigir vhuuin panan, ana fharav anan nza nɨɨŋgi. Nza anan Ŋina Ŋaara ndigap, nza kaŋgi, nza guigira mba harigi bigi, nza vhɨra nta ndirga. \s Por vhemkora Korinan vugi fhuvara. \p \v 23 \x - \xo 1.23: \xo*\xt Ro 1.9; 2 Ko 11.31\xt*\x*Na buni havhari guma Fhe Bakɨme, gu ana zɨn panan, gu guigira khaŋ nzuai, gu vhemkora Korinan zɨgɨrga fhuvara. Ne khaŋ muuŋgi, gu simtɨgar nden nɨɨŋ thagi. Nera khare. \v 24 \x - \xo 1.24: \xo*\xt 1 Pi 5.3\xt*\x*Ŋka nde guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨgi gari fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nde guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨgi, nta thɨga havhargi. Nza wari tɨgɨp ŋgarɨv, nden ndikndigirga. \c 2 \p \v 1 \x - \xo 2.1: \xo*\xt 1 Ko 4.21; 2 Ko 12.21\xt*\x*Gu zi fhuv, ne khaŋ muuŋgi. Gu ntige kha tugen wom nde han zɨv, fhum simtɨgar nde nɨɨŋgi tɨvar muuŋgip, wom simtɨgar nden nɨɨngeŋ thagi. \v 2 Gu nden muuŋgirim, nde ndavi simgirga, the kɨv nan ndavar muuŋrim, gu ndikndigirie? Nde gu ndavar simtɨgar nɨɨŋgi ntɨɨri, ndera mbar ki. \v 3 Nde nan muuŋrim, gu ndikndigɨrga gumgi gu mbigi ma. Maaŋ muuŋgiap, gu nden han zɨv, ndava simtɨk ndi thagi. Mba bigɨna nɨɨeŋra, gu fhum mba gava khergiap, nde ndi mbarigi. Gu kaŋgi, gu bigɨn then ndikndigɨrga, nde vhɨra za mba bigɨnan ndikndigɨrga. \v 4 \x - \xo 2.4: \xo*\xt FG 20.31\xt*\x*Gu guigira gava khergiap nde ndi mbarav, gu guigira nden kora mbuav, nan ndava vhee guigira simgim, gu nzi mbatɨga muuŋgi. Gu mba gava khergiap, gu ndav simtɨgar nden nɨɨn za muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu mba gava khergi, nde kaŋgirga, gu guigira nde vuzvugiap, gu won ndavar nde nɨɨŋgi. \s Mbe Koriniŋ tɨva mbatɨgeŋ muuŋgi guma, mbe ana muuŋgi tɨva mbatɨgi vhɨzgip ne ndɨkndɨgɨ thari. \p \v 5 \x - \xo 2.5: \xo*\xt 1 Ko 5.1; Ga 4.12\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma the ndava simtɨgar harigi gumgi tharir nɨɨŋgirga, ana ndava simtɨgar na ndɨɨi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu mba khesharigi bigi, gu kama havharar buni vhɨrver nta suaŋ thagi. Gu thav za khaŋ nzuai, nde za mba bigeŋ ga nzuav maneŋ ndava simgi. \v 6 Mba bigeŋ muuŋgi guma, nde vhɨrve khaŋ nzuai, “Ana kha vheza mbatɨga ndirga.” Mba vhez ana tuktɨgi. \v 7 Maaŋ muuŋgiap, nde ntigem harigi tɨvar muuŋ. Nde ana muuŋgi bigeŋ vhɨzgip, ne ga ndɨkndɨgɨ thav, mbarara ana suaŋv, ndava mɨɨtɨgar ana nɨɨŋri. Nde maaŋ muunga fhuv, ndava simtɨga bakɨme mba guma mbevarga. \v 8 Gu khaŋ tɨgap nde nzuai, nde kha tɨvar taagi ana khɨvɨri, nde wari wo ndavir ana nɨɨŋgiap, ana vuzvugira ki. \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt 2 Ko 7.15; 10.6\xt*\x*Gu nden panɨn zav gu fhum mba gava khergiap nde ndi mbarigi. Gu khueŋ kaŋgir zav, nde gu suaŋgi buni, nde za nta zɨn vov bigi ga mbui o, fhu? \v 10 Nde maaŋ muuŋgip, guma the nde muuŋgi tɨva mbatɨgeŋ nde ne vhɨzgip, ne ndɨkndɨgɨ tharga, gu vhɨra mba guma muuŋgi bigeŋ ndɨkndɨk tharga. Maaŋ muuŋgip, gu simtɨk thueŋ kɨrga, gu nden kurkurar saŋv, gu Krais nɨman mba simtɨgeŋ vhɨzgip, ne ga ndɨkndɨgɨ tharga. \v 11 \x - \xo 2.11: \xo*\xt Ru 22.31\xt*\x*Gu khaŋ muuŋgiap ne mbui, gu khuen rivgi, nza muuŋv kɨrim, Satan nza guigip nza kambara rivgi. Nza ana ndɨkndɨgi gum ana tɨvi, nza nta kaŋgi. \s Por Taitus ganɨ za mbui. \p \v 12 \x - \xo 2.12: \xo*\xt FG 14.27; 1 Ko 16.9\xt*\x*\x - \xo 2.12: \xo*\xt FG 20.1\xt*\x*Gu zav Troas ŋgu bakɨmen hɨgap Krais buna vhuueŋ bun suan za mbuim, Fhe Bakɨme na nzuav tuav ga muuŋgim, gu mba ŋaara muuŋgi. \v 13 Gu mba ŋaara mbuav, na ndav nan mbɨrigim, gu ki fhuvara. Ne khaŋ muuŋgi, gu wo ŋguga Taitus gangi fhuvara. Gu maaŋ muuŋgiap Troas ŋgu bakɨme thav vov, Masedonia ŋgu bakɨme fhain vugi. \s Fhe Bakɨme ŋkasŋkar panan Zisas farasegi 12 thɨgi ŋaara gumgi, mbe ntara mbuav, mbe mba phorga shogi ntɨɨri, mbe mbe kambai. \p \v 14 Gu ntigem, Fhe Bakɨmen ndikndigap ana phorga nzuai. Gu khueŋ nzuav, ana zazera nzan kua ruav, won ŋkasŋkar za kha gumgi gu mbigi khɨvi, ana za kha bigi kambarav ŋkasŋka bakɨme ki. Ana vhɨra nzan kua ruim, nza Krais taagi nza ndir zav nza nzuav muuŋgi ŋaara ŋkasŋka, nza ana bun nzuai. Nza mba tɨvar muuŋrim, kha gumgi gu mbigi Krais kaŋgirga. Mbe ana kaŋgirga, mba tɨv, ana bigɨna vhuuŋ ndɨga fharar muuŋgip, ana ndɨk bɨɨŋbɨɨŋ, za ana ndiv, za mba bigir ŋgɨrim, mbe ana ndɨk gorɨrga.\f a \fr 2.14 \fr*\ft Kha ŋanen Grikar kaman kha bun tuituigiap hɨgi fhuvara. \ft*\f* \v 15 \x - \xo 2.15: \xo*\xt 1 Ko 1.18; 2 Ko 4.3\xt*\x*Khueŋ guigi guarara, nza nduarira mba ndɨga vhuuŋ hi ruina fara muuŋgi, mbe ana mpooim, ana ndɨk Krais ana ndigap Fhe Bakɨme ofa muuŋgi. Ana Fhe Bakɨme ofa mbuim, ana ndɨk Hevenan tuavar ki gumgi phorav, vhɨra Herar tuavar ki gumgi phori. \v 16 \x - \xo 2.16: \xo*\xt Ru 2.34; Zo 9.39; 1 Ko 15.10; 2 Ko 3.5-6; 1 Pi 2.7-8\xt*\x*Mba Herar tuavar ki gumgi, ana vhɨzgi ndɨga hav mbe phorav mbe mbuim, mbe vhɨzi. Mba Hevenan tuavar ki gumgi, ana zazera mbara muuŋgiap ki ndɨga fara muuŋgiap, mbe phorav mbe mbuim, mbe zazera mbara muuŋgia ki bɨɨŋbɨɨŋ ndi. The mba khesharigi ŋaarar muungeŋ tuktɨgi? \v 17 \x - \xo 2.17: \xo*\xt 2 Ko 1.12; 4.2; 11.13; 1 Pi 4.11; 2 Pi 2.3\xt*\x*Nza mba Fhe Bakɨme buni vhuuin shɨga mbui gumgir fara muuŋgi fhuvara. Mbe fhura tamtam ruav, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ, mbe ntan shɨga mbui. Nza Fhe Bakɨme han mba ŋaara ndigim, ana nza sarigi, nza fhura guiguigi fhuvara. Nza Krais phorgap ndava bavira kav, nza Fhe Bakɨme rɨmani nɨman, ana mba nza suaŋgi bunin vhuuiŋ, nza ntara bun nzuai. \c 3 \s Zisas farasegi ŋaara gumgi, mbe Fhe Bakɨme nza phorga suaŋgi kaman kamen ŋaara gumgi ma. \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt FG 18.27; Ro 16.1; 2 Ko 5.12\xt*\x*Ee, nza kha buni nzuai ne khaŋ muuŋgire? Nza wari wom wo zɨri ndi vun kuamkuagire? Ee, nza gumgi mbari farar muuŋgip harigi gumgi ga suaŋrim, mbe gavi kherɨv, nde ndim maaŋv, khaŋ nde suaŋrie, nza gumgir vhuuiŋ ma? Ee, nza ndera suaŋrim, nde nzan kurkurar saŋv maaŋ muuŋgi gavi kherɨrie? Zakɨra fhuvara! \v 2 \x - \xo 3.2: \xo*\xt 1 Ko 9.2\xt*\x*Nde nduarira nzan gavi fara muuŋgiap ki. Ndera nzan tɨvi bun harigi gumgi ga suanga. Mba gavar ki buni, nta nza ndavi vherir ki. Mba gumgi nzan tɨvi ganɨv, mbe mba gavar ki buni ganɨnga. \v 3 \x - \xo 3.3: \xo*\xt Kis 24.12; Jer 31.33; Ese 11.19; 36.26; 1 Ko 3.5; Hi 8.10\xt*\x*Nde za kɨrara ki, nde Krais han kega zɨgi gava fara muuŋgiap kɨrara ki. Nza mbui ŋaara panan Krais mba gava khergi. Ana gavi kheri fhɨgar, ana khergi fhuvara. Ana zazera mbara muuŋgip ki Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaarar ana khergi. Ana kɨma tɨn, ana khergi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana gumgi gu mbigi ndavi vherir ana khergi. \p \v 4 \x - \xo 3.4: \xo*\xt 2 Ko 2.16\xt*\x*Mba buna nɨɨeŋ khaŋ muuŋgi. Gu Kraisan panan, gu Fhe Bakɨme nɨman khueŋ khothɨgi, Fhe Bakɨme won ŋaarar muuŋrim, ana nzerarga. \v 5 \x - \xo 3.5: \xo*\xt Zo 15.5; 1 Ko 15.10; Fi 2.13\xt*\x*Khueŋ guigi guarara, nza nduarira kha ŋaarar muuŋgirga tuktɨgi fhuvara. Maaŋ muuŋgiap, nza khaŋ suanga tuktɨgi fhu, nza nduarira kha bigi ga mbui. Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme nduara nza mbuim, nza mba ŋaarar muunga tuktɨgi. \v 6 \x - \xo 3.6: \xo*\xt Jer 31.31; Zo 6.63; Ro 7.6; 1 Ko 11.25; Ga 3.10; Ef 3.7; Kor 1.25; Hi 8.6-8\xt*\x*Ana nduara nza muuŋgim, nza mba ana nza phorga suaŋgi kaman kameŋ ŋaara gumgi kɨrga. Mba kaman kameŋ, mbe ne khergi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara bigɨn ma. Fhe Bakɨme kɨman khergiap Moses ga nɨɨŋgi tɨvi, nta gumgi shogim, mbe vhɨzi. Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar, ana zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨn gumgi ga ndɨɨi. \p \v 7 \x - \xo 3.7: \xo*\xt Kis 34.1; 34.28-30; Lo 10.1; Ro 7.10\xt*\x*Nde ndɨkndɨgɨ. Fhe Bakɨme mba muuŋgi ŋaar, ana mba ŋaara mbuav, mba tɨvir Moses ga nɨɨŋgi. Mba tɨvi rɨmrɨm ndi hiaŋ tɨgim, gumgi gu mbigi vhɨzi. Mba tɨvi Fhe Bakɨmen vhava ŋaara bakɨme phorga zɨgi. Fhe Bakɨme mba tɨvi, ana ntan kɨma mparaveŋ khergiap Moses ga ndɨɨv, ana vhɨra won vhava ŋaara bakɨme phorgap Moses ga nɨɨŋgi. Maaŋ muuŋgiap, Moses fharav vov Isrerin him, ana khom guigira ŋgarav vhava ŋaara bakɨme fara muuŋgim, Isreriŋ ana khoma ganɨngen mbovaragi. Mba vhavar ŋaar zumgum ana khoma thagi. \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt Ga 3.2; 3.5\xt*\x*Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaarar muuŋgi ŋaar, ana guigira mba ana won tɨvir Moses ga nɨɨŋgi ŋaara kambarigi. Ana mba muuŋgi ŋaar, ana vhava ŋaara bakɨme gum ana ŋkasŋka, ni guigira kɨvgip, mba ŋaarar kɨrga. \v 9 \x - \xo 3.9: \xo*\xt Lo 27.26; Ro 1.17; 3.21\xt*\x*Mba Moses suaŋgi tɨvi mbui ŋaar, nta nza mbui tɨvi ga nzuav nza nzuav, khaŋ nza nzuai, nza fhɨrgirɨgɨp, ŋgu mbatɨgar ŋgegɨrga. Mba ŋaar maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨmen vhava ŋaara bakɨme phorgɨp hɨrga, Fhe Bakɨme nɨman tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi ki ŋaar, ana guigira Fhe Bakɨmen vhava ŋaara bakɨ guarara phorgɨp hɨrga. \v 10 \x - \xo 3.10: \xo*\xt Kis 34.29\xt*\x*Fhe Bakɨmen vhava ŋaara bakɨme gum ana ŋkasŋka, ni guigira kɨvgiap, ana mba muuŋgi ŋaara kaman ki. Ni guigira, ana mba muuŋgi ŋaara vurar vhava ŋaara kambarigi. Maaŋ muuŋgiap, nza ntigem garim, mba ŋaara vurar vhava ŋaar bakɨme, ana za vhɨzgi fara muuŋgi. \v 11 Mba ŋaara vur, ana Fhe Bakɨmen vhava ŋaara bakɨme phorga zɨgi, ana zazera mbara muuŋgip kegɨrga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana vhɨzgirga. Maaŋ muuŋgiap, nza kaŋgi, mba ŋaarar kam, ana zazera mbara muuŋgip kɨrga. Maaŋ muuŋgiap, ana phorga zɨgi Fhe Bakɨmen vhava ŋaara bakɨ, ana Fhe Bakɨmen vhava ŋaara bakɨ vur, ana guigi guarara kambarigi. \p \v 12 \x - \xo 3.12: \xo*\xt 2 Ko 7.4; Ef 6.19\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nza khaŋ tɨga havhargiap, guigira mba vhava ŋaara khothɨgap, ana rargap ki. Ana khaŋ tɨgɨp havhargip nzan kɨv, zazera mbara muuŋgip kɨrga. Maaŋ muuŋgiap, nza rɨvi fhu. Zakɨra fhuvara! Nza maaŋ muuŋgiap, nza tuituigira ana buna vhuueŋ bun nzuai. \v 13 \x - \xo 3.13: \xo*\xt Kis 34.33-35; Ro 10.4; Ga 3.23\xt*\x*Nza Moses muuŋgi tɨva muuŋgi fhuvara. Moses, ana Fhe Bakɨmen vhavar ŋaara bakɨme ana khoman vhɨzi, ana mbaram, shaa fɨgeŋ ndigap, won khoma vharigi. Moses Isreriŋ ana khoma ganɨnga, mba vhava ŋaara bakɨme vɨzɨrgeŋ thagi. \v 14 \x - \xo 3.14: \xo*\xt Ais 6.10; Zo 12.40; FG 28.26-27; Ro 11.7-8; 11.25\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, mbe Isreriŋ, Fhe Bakɨme mbe muuŋgim, mbe ndɨkndɨgi thaneŋ mba bigir sagi fhu. Maaŋ muuŋgiap, mbe zazera Fhe Bakɨme Moses ga nɨɨŋgi tɨvi vuri gari. Mbe maaŋ muuŋgiap, mbe mba mbararagi buni, mbe nta ntɨɨriveŋ kaŋgi fhuvara. Mbe mba Moses won khoma ndogi shaa fɨgeŋ fara muuŋgi bigɨn, mbe ndɨkndɨgir kav, mbe ndɨkndɨgi mpɨrigi. Mben guma the mba shaa fɨgeŋ fara muuŋgi bigɨna daaŋgirga fhuvara. Zakɨra fhuvara! Krais nduara mba shaa fɨgeŋ daaŋgi. \v 15 Mbe zazera mba Moses suaŋgi tɨvi, mbe nta garav, mba shaa fɨgeŋ fara muuŋgi bigɨn zazera mben ndɨkndɨgi mpɨra zav, ntigem kha tugen hɨgi. \v 16 \x - \xo 3.16: \xo*\xt Kis 34.34; Ais 25.7; Ro 11.23; 11.26\xt*\x*Mbe maaŋ muuŋgia kav, guma ana ndav dorgap, Guma Bakɨme zɨn vuim, Fhe Bakɨme ana tɨn mba ana ndɨkndɨk mpɨrigi shaa fɨgeŋ fara muuŋgi bigɨna daaŋgi. \v 17 \x - \xo 3.17: \xo*\xt Zo 8.32; 8.36; Ro 8.2; 1 Ko 15.45; 2 Ko 3.6; Ga 5.1\xt*\x*Gu Guma Bakɨme nzuai kameŋ, ne khaŋ muuŋgi. Gu Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara nzuai. Maaŋ muuŋgip, Guma Bakɨmen Ŋina guma the phorgɨp kɨrga, bigɨna the mba guma tuav mpɨrarga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana guigira bɨkbɨɨgip kɨrga. \v 18 \x - \xo 3.18: \xo*\xt Kis 16.7; 24.17; Ro 8.29; 1 Ko 13.12; 15.49; 1 T 1.11\xt*\x*Nza zam bigɨna the nza ŋkoo vhagi fhuvara. Maaŋ muuŋgip, Guma Bakɨmen vhava ŋaara bakɨme nza shɨrigim, nza wari wo ŋkoo gari mɨniŋina fara muuŋgim, mba vhava ŋaar ana shɨgim, ana harigi gumgi ŋkoo ga vhekvhegi. Nza zazera mba vhava ŋaara ndim, mba vhava ŋaar nza muuŋgim, nza Guma Bakɨmera fara muuŋgi. Guma Bakɨme, ana Ŋina ma, ana maaŋ muuŋgiap mba tɨva mbui. \c 4 \s Zisas farasarigi 12 thɨgi ŋaara gumgi, mbe nuianan muuŋgi ndari fara muuŋgi. \p \v 1 \x - \xo 4.1: \xo*\xt 2 Ko 3.6; 1 T 1.13\xt*\x*Fhe Bakɨme nzan kora muuŋgiap, kha ŋaarar nzan nɨɨŋgim, nza ana muungen vhukvhugi fhuvara. Zakɨra fhuvara! \v 2 \x - \xo 4.2: \xo*\xt 1 Ko 1.18; 2 Ko 2.17; 6.4; 6.7; 1 Te 2.3-5\xt*\x*Nza mba gumgi zomzora mbui tɨvi mbatɨgi, nza kɨr nta segi. Nza guiguigi tɨvi zɨn vui fhu. Nza vhɨra Fhe Bakɨmen buna vhuueŋ, nza ne domdora sui fhu. Zakɨra fhuvara! Nza Fhe Bakɨme nɨman buni guarira nzuai. Mba gumgi gu mbigi nzan tɨvi ganɨv, Fhe Bakɨme khothɨgɨp, khaŋ suanga, mbe guigira Fhe Bakɨmen buni guarira nzuai. \v 3 \x - \xo 4.3: \xo*\xt 1 Ko 1.18; 2 Ko 2.15; 2 Te 2.10\xt*\x*Maaŋ muuŋgip gumgi thari nza kha bun nzuai buna vhuueŋ nɨɨeŋ kaŋgi fhu, mba gumgi, mbe Herar veri tuavar ki ntɨɨri ma. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt Zo 1.18; 12.31; 12.45; 2 Ko 4.4; Ef 2.2; Fi 2.6; Kor 1.15; Hi 1.3\xt*\x*Satan, ana kha nuiana gari guma ma. Ana mba gumgi muuŋgim, mbe ndɨkndɨgir mpɨrigim, mbe gɨngɨnan ki. Mbe Fhe Bakɨme buna vhuueŋ khothɨgi fhu. Maaŋ muuŋgiap, Fhe Bakɨme buna vhuueŋ vhavar ŋaar gum Kraisan vhava ŋaar bakɨ mben ndavi vherir ŋgirgɨrga tuktɨgi fhuvara. Maaŋ muuŋgiap, mbe Krais garav, khueŋ ndɨkndɨgi fhuvara, ana Fhe Bakɨ guarara fara muuŋgi. \p \v 5 \x - \xo 4.5: \xo*\xt 1 Ko 1.9; 1.13; 1.19; 1.23; 2 Ko 1.24\xt*\x*Nde mbarara, nza wari wo zɨri ndi vun kuamkuar zav Fhe Bakɨmen buna vhuueŋ bun nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza nzuai kameŋ khare, “Krais Zisas, ana za kha bigi gari Guma Bakɨme ma. Nza ana suaŋgi kameŋ zɨn vov, nza ana nzuav nden ŋaara gumgi ki.” \v 6 \x - \xo 4.6: \xo*\xt Stt 1.3; Ais 9.2; 2 Ko 3.18; 1 Pi 2.9; 2 Pi 1.19\xt*\x*Fhe Bakɨme fhum guarara suaŋgi, ana khaŋ nzuai, “Gɨngɨnan vhen vhavar ŋaar shɨrarga.” Mba Fhe Bakɨmen vhava ŋaarara, ana nza ndavi vherir kav, guigira khaŋ tɨgap nta shɨrigi. Ana maaŋ mbuav, nza guigira Zisas Krais khomara garav, nza vhɨra vhava ŋaara guara garav, nza kaŋgi, ana Fhe Bakɨmen vhava ŋaara bakɨme ma. \p \v 7 \x - \xo 4.7: \xo*\xt 1 Ko 2.5; 2 Ko 5.1; 12.9\xt*\x*Nza ana kaŋgiap, nza kaŋgi, ana guigira bigɨna vhuuŋ guarara fara muuŋgi. Mba bigɨna vhuuŋ, nza Zisas farasarigi 12 thɨgi ŋaara gumgi, mba bigɨn nzan vhen ki. Nza nuianan muuŋgi ndari fara muuŋgim, Fhe Bakɨme won ŋkɨɨa gum bigir vhuuin nzan ndavir vheri ga vhuigim, nta givigi fara muuŋgiap nzan ki. Nta nzan kav kɨrar him, mbe mba ŋkasŋka bakɨme garav, mbe kaŋgi, ana guigira Fhe Bakɨme ŋkasŋka bakɨme ma, ana nzan ŋkasŋka fhuvara. \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt 2 Ko 1.8; 7.5\xt*\x*Kha ŋani zam, mbe mbarkɨrga simtɨgir nza ndɨɨi. Mba simtɨgi, zam nzan ŋkasŋka vhɨzgi fhuvara. Bigi vhɨrve nza ndɨkndɨgi ŋgim, nza ndɨkndɨgi pham vui. Nta zam nzan ndɨkndɨgir farfagi fhuvara. \v 9 Gumgi vhɨra tɨvi mbatɨgir nza mbui, Fhe Bakɨme nza thagi fhuvara. Mbe nza shogim, nza ri, mbe za nzan farfagi fhuvara. \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt Ro 8.17; 1 Ko 15.31; Fi 3.10; 1 Pi 4.13\xt*\x*Nza fhura wari wo fhavi garim, mba gumgi gu mbigi zazera Zisas rimgi tɨva gari. Maaŋ muuŋgiap, Zisasan kɨrɨ tɨvi, nta vhɨra nzan fhavir kav kɨrar hi. \v 11 \x - \xo 4.11: \xo*\xt Ro 8.36; 1 Ko 15.31; 15.49\xt*\x*Nza Zisasan ŋaara mbuim, maaŋ muuŋgiap, nza kha nuianan kim, kha gumgi nza shogɨrim, nza vhɨzɨr za mbui. Maaŋ muuŋgiap Zisasan kɨrɨ tɨvi, nta vhɨra nzan vhɨzi fhavir kav kɨrar hi. \v 12 Maaŋ muuŋgiap, vhɨzi tɨv, ana nza Zisas farasarigi 12 thɨgi ŋaara gumgi, ana nzan vhen won ŋaara mbuim, zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ, ana nden hɨgap, ana nden ŋgari. \fig Zisas farasarigi 12 thɨgi gumgi nuiana nda fara muuŋgi. (4.7)|src="HK00143C.tif" size="col" copy="Horace Knowles/Louise Bass" ref="4.7"\fig* \p \v 13 \x - \xo 4.13: \xo*\xt Sng 116.10; Ro 1.12; 2 Pi 1.1\xt*\x*Nza Zisas khothɨgap, maaŋ muuŋgiap, nza Fhe Bakɨmen buni vhuuiŋ ki gap suaŋgi kameŋ, nza ne zɨn vui. Mba kameŋ khaŋ nzuai, “Gu Fhe Bakɨme khothɨgap, gu maaŋ muuŋgiap ne bun nzuai.” Nza vhɨra ne khothɨgap, nza vhɨra ne bun nzuai. \v 14 \x - \xo 4.14: \xo*\xt Ro 8.11; 1 Ko 6.14\xt*\x*Nza khueŋ kaŋgi, Fhe Bakɨme Guma Bakɨme Zisas, ana taagia ana khavgi. Nza vhɨra Zisas phorgi, ana vhɨra nza khavgirga. Ana nza ndiv, vhɨra nde ndigip, nza wari tɨgɨp ŋgɨp, ana han kɨrga. \v 15 \x - \xo 4.15: \xo*\xt 1 Ko 3.21; 2 Ko 1.3-6; Kor 1.24; 2 T 2.10\xt*\x*Gu khaŋ nzuai, ne khaŋ muuŋgi. Gu kaŋgi, khar nzan hi bigi, nza nden kurkurar zav, mba bigi nzan hi. Mba tɨv, Fhe Bakɨme fhura kora muuŋgi korar muumbar, ana gumgi gu mbigir vhɨrvera hi. Mba gumgi gu mbigi, mbe ne suaŋv khaŋ tɨgɨp kɨvgi, Fhe Bakɨmen ndikndigɨp ana zɨ ndiv vun kuamkuari. \s Zisas farasegi 12 thɨgi ŋaara gumgi, mbe guigira ana khothɨgap ŋkasŋka ndi. \p \v 16 \x - \xo 4.16: \xo*\xt Ro 7.22; Ef 3.16; Kor 3.10; 1 Pi 3.4\xt*\x*Nza Fhe Bakɨme muuŋgi ŋaara vhuuaŋ ndɨkndɨgap, nza ana ŋaarar muungen vhukvhugi fhuvara. Nzan fhavi guigira mbarɨgɨ za mbui. Nza ndavi, nta rari tugɨratɨgap wom ŋkasŋka ndiav ndikndigi. \v 17 \x - \xo 4.17: \xo*\xt Mt 5.12; Ro 8.17-18; 1 Pi 1.6\xt*\x*Nza ndikndigi, ne khaŋ muuŋgi. Nza kaŋgi, nza mba ndi simtɨgi gu zaagi, ntan zaa kɨvgi fhuvara. Nta vhɨra tuga tɨvaneŋra kegɨrga. Nta nzan kurarga, nza Hevenan guigira mpirmpirɨgar vhuun muuŋgip, nza zazera mbara muuŋgip kɨrga. Nza khar ndi zaagi bisarire gum simtɨgire, nta nzan muuŋgirim, nza guigi guarara mpirmpirɨga vhuuŋra muuŋgip, zazera mbara muuŋgip kɨrga. Nza vhɨra kaŋgi, nza mba ndirga bigɨr vhuuiŋ, nta zazera mbara muuŋgip kɨrga, nta vhɨra guigi guarara mba simtɨgi gu zaagi kambarigi. \v 18 \x - \xo 4.18: \xo*\xt Ro 8.24; 2 Ko 5.7; Kor 1.16; Hi 11.1-3\xt*\x*Nza kha rɨmanin gari bigi, nza nta nzuav gari fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza mba rɨmanin gari fhuv bigi, nza nta nzuav khaŋ tɨga havhargiap, nta nzuav gari. Ne khaŋ muuŋgi. Nza kha rɨmanin gari bigi, nta tuga tɨvaneŋra kegɨrga. Nza wari wo rɨmgir gari fhuv bigir vhuuiŋ, nta zazera mbara muuŋgip kɨrga. \c 5 \m \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt 2 Ko 4.7; 2 Pi 1.13-14\xt*\x*Nza khueŋ kaŋgi, nza ntige kha nuianan ki fhavi, nta sher phena fara muuŋgi. Nta maaŋ muuŋgip mbatɨgirga, Fhe Bakɨme vhɨra harigi phena nza ndɨɨi farar muuŋgip harigi fhavir nzan nɨɨŋgirga. Mba fhavi, nta guma wo farve suirav muuŋgi phena fara muuŋgi fhuvara. Mba fhavi, nta Hevenan ki phen fara muuŋgi fhavi ma, nta zazera mbara muuŋgip kɨrga.\f a \fr 5.1 \fr*\ft Kha “nuianan ki sher phen,” ana nza kha nuianan khɨga ki fhavi ga nzuai kameŋ ma. Ana nza kha ki fhavi vhunama si kameŋ ma. “Mba harigi pheni” nta nza Hevenan ndirga fhavi, ana nta nzuai. \ft*\f* \v 2 \x - \xo 5.2: \xo*\xt Ro 8.23\xt*\x*Nza ntigem kha ki phenan fara muuŋgi fhavi kav, nza nziav ki. Nza nziav, nza Hevenan ki phena fara muuŋgi fhavi, nza guigira nta ndirgane vuzvugi. Nza nta ndigirga, nta shaa vharigi mbugum nza vhararga. \v 3 Nza nta ndigirga tugar, nza mbugara ki farar muuŋgirga fhu. Nza Hevenan ki fhavi ndigap, nza shagi shari mbugum nta shargi. \v 4 \x - \xo 5.4: \xo*\xt 1 Ko 15.53-54\xt*\x*Nza kha nuianan sher phena fara muuŋgi fhavi, nza nta khɨga kav, nza simtɨgi ndiav wari nziav ki. Nza ntige khar ki fhavi vuri thamthar za mbui fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza guigira fhavi ŋkaa ndirgeŋ vuzvugi. Nza shagi shari farar muuŋgip nta shargirga. Mba rɨɨv vhɨzi fhavi, Fhe Bakɨme ntan kurarga, nta zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ ndigirga. \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt Ro 8.16; 8.23; 2 Ko 1.22; Ef 1.14; 2.10\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana nduara mba zazera mbara muuŋgiap ki kɨrɨ tɨva ndir zav nza bevahegi. Ana nduara won Ŋina Ŋaarar nza nɨɨŋgi. Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar, ana Fhe Bakɨme mba nzan nɨɨn zav mbui bigir vhuuin pana kharav fharigi bigɨnan vhuuŋ ma. Maaŋ muuŋgiap, nza Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara ndigi, nza kaŋgi, nza guigi guarara mba harigi bigi, nza vhɨra nta ndigirga. \p \v 6 \x - \xo 5.6: \xo*\xt Hi 11.13-16\xt*\x*Nza ne ndɨkndɨgim, ne zazera nzan ndavi havhari. Nza kaŋgi, nza kha fhavi khɨga kav, nza Guma Bakɨme phorgap ana ŋgun ki fhuvara. \v 7 \x - \xo 5.7: \xo*\xt Ro 8.24-25; 1 Ko 13.12; 2 Ko 4.18; Hi 11.1\xt*\x*Nza ntigem kha gari bigi, nza nta khothɨgap, nza rui fhuvara. Nza guigira ana kameŋ khothɨgap, nza rui. \v 8 \x - \xo 5.8: \xo*\xt Fi 1.23\xt*\x*Gu suaŋgi, nza ndavi havhargiap, wari ki. Nza kav, nza guigira khueŋ vuzvugi. Nza kha fhava thav, nza ŋgɨp, Guma Bakɨme phorgɨp ana ki ŋgun kɨrga, ana guigira nzan ŋgu guar ma. \v 9 \x - \xo 5.9: \xo*\xt Kor 1.10; 1 Te 4.1\xt*\x*Nza kha nuianan ki o, nza Hevenan ki, nza zazera Guma Bakɨme muungen nza vuzvugi tɨvi, nza khaŋ tɨga havhargiap ntan muungeŋ ndɨkndɨgi. \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt Sav 12.14; Ro 2.16; 14.10; Ga 6.7; Kor 3.24-25; VB 22.12\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi. Nza za kaŋgi, nza zam Krais nɨma thivgirim, ana nza kha nuianan ki fhavi khɨga kav muuŋgi tɨvi ga suaŋv nza suaŋv suaŋgirga. Nza ntigem ŋam kɨv, nza tɨvir vhuuin muuŋgirga o, nza tɨvi mbatɨgir muuŋgirga. Nza zam, nza mba muuŋgi tɨvi, nza bevbevira ntan vheza ndigirga. \s Nza harigi gumgir kurkurarim, mbe Fhe Bakɨme phorgɨv ndava bavira kɨrga ŋaar ki. \p \v 11 \x - \xo 5.11: \xo*\xt 2 Ko 4.2; Hi 10.31; Zu 1.23\xt*\x*Nza Guma Bakɨme kaŋgiap, anan rɨvine, ne tɨvar vhuuŋ ma. Nza maaŋ muuŋgiap, ana piin ki. Nza maaŋ muuŋgiap, nza harigi gumgi ndɨkndɨgi khavi, mbe vhɨra ana khothɨgɨrga. Nza mba ŋaara mbuav, nza tɨvi mbatɨgi zɨn vov mba ŋaara mbui fhuvara. Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme za nzan ndɨkndɨgi gum nzan tɨvi kaŋgi. Maaŋ muuŋgiap, gu khueŋ khothɨgi, nden ndavi vherir, nde vhɨra khueŋ kaŋgi, nza ŋaara vhuuŋra mbui. \v 12 \x - \xo 5.12: \xo*\xt 2 Ko 1.14; 3.1\xt*\x*Nza kha bunin taagip nde suaŋrim, nde kha ndɨkndɨgar nzan muunga, nza gumgir vhuuiŋ ma. Zakɨra fhuvara! Gumgi mbari, mbe fhura gumgir zɨrir ndikndigi. Mbe mba gumgir ndavi vherir kav hi tɨvi, mbe nta ndɨkndɨgap ndikndigi fhu. Nde nza mbui tɨvi ndikndigɨr zav, nza kha buni khergiap nde ndi mbai. Nde ntigem mbe nzuai buni ŋgarkarav mbe suanga. \v 13 Maaŋ muuŋgip, nza nzuai buni gum, nzan tɨvi ŋanŋangi gumgi nzuai buni gum tɨvi fara muuŋgi, ne mbara muuŋ, nza Fhe Bakɨmen ŋaara mbui. Nza ndɨkndɨgi vhuuiŋra muunga, ne nzerara, nza nden kurkurar zav maaŋ mbui. \v 14 \x - \xo 5.14: \xo*\xt Ro 5.15\xt*\x*Krais won ndavar nza nɨɨŋgim, mba ndɨkndɨk nza garav, nza khavim, nza ŋgari. Nza khueŋ kaŋgi, guma bavira, ana za nzan ŋana ndigap rimgim, nza mba tuavara, nza za rimgi. \v 15 \x - \xo 5.15: \xo*\xt Ro 14.7-8; 1 Ko 6.19; Ga 2.20; 1 Te 5.10; 1 T 2.6; 1 Pi 4.2\xt*\x*Mba guma, ana ntige nza khar ki gumgi, ana nzan kurkurar zav, ana mba tɨva muuŋgi. Maaŋ muuŋgiap, nza ntigem kha ndɨkndɨgar muunga fhu. Nza nduarira khar ka rui, nza wari won vuzvuga zɨn ŋgɨrga. Zakɨra fhuvara! Nza mba nzan ŋana ndigap, rimgiap, taagia khavgi guma, nza ana ndɨkndɨgɨrga. Nza ana ndɨkndɨgɨp, ana vuzvugar rurga. \p \v 16 \x - \xo 5.16: \xo*\xt Zo 6.63; 15.14; Fi 3.7-8; Kor 3.11\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nza ntigem nza ndava vura ndɨkndɨgi zɨn vov, nza harigi gumgir tɨvi garav nta nzuai fhuvara. Nza fhum guigira, nza ndava vura tɨvi ga ndɨkndɨgap, nza Kraisan tɨvi garav, nta suaŋgi. Nza ntigem mba tɨva zɨn vuav, wom ana tɨvi ga nzuav ana garav ana nzuai fhuvara. \v 17 \x - \xo 5.17: \xo*\xt Ais 43.18; Ro 8.1; 8.9-10; Ga 5.6; 6.15; Ef 2.15; VB 21.5\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma the Krais phorgɨp havhargirga, Fhe Bakɨme mba guman muuŋgirga, ana won ndava vura tɨvi thav, ana guman kama gegap, ana Fhe Bakɨmen tɨvi zɨn ŋgɨrga. Nde tuituigip khueŋ mbararari. Ntigem, ndava vura tɨvi za vhɨzgim, nza Fhe Bakɨme tɨvi zɨn vui. \p \v 18 \x - \xo 5.18: \xo*\xt Ro 5.10; Ef 2.16; Kor 1.20; 1 Zo 2.2\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana nduara mba bigir nza mbuim, nta nzan hi. Nza fhum, ana pana gumgi kim, ana Kraisan panan, ana nza muuŋgim, nza ana phorgap ndava bavira kim, ana kha ŋaarar nza nɨɨŋgi. Nza ana kurav, ana pana gumgi ga suaŋrim, mbe ana phorgɨp ndava bavira kɨrga. \v 19 \x - \xo 5.19: \xo*\xt Ro 3.23-25; Kor 1.19-20\xt*\x*Nza nzuai buni khare. Fhe Bakɨme, ana Krais phorga kav, mba gumgi ga mbuim, mbe panan ana kɨ thav, ana phorgap ndava bavira ki. Ana mbe muuŋgi tɨvi mbatɨgi, ana wom nta ndɨkndɨgɨrga fhu. Ana mba ŋaarar muuŋv won pana gumgi phorgɨ suanga buni, ana ntan nza suaŋgi. Nza mba bunin mbe suanga, mbe ana phorgɨp ndava bavira kɨrga. \v 20 \x - \xo 5.20: \xo*\xt 2 Ko 3.6; 6.1; Ef 6.20\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nza Krais kamthooŋ ndigap, ana buni bun nzuai. Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme nduara nzan kaathoorin mba gumgir kaai. Nza khaŋ tɨgap Krais buneŋra bun mba gumgi ga nzuav khaŋ nzuai, “Nde panan Fhe Bakɨme ki tɨva thav, ana phorgɨp ndava bavira kɨri.” \v 21 \x - \xo 5.21: \xo*\xt Ais 53.6-12; Zo 8.46; Ro 5.19; 1 Ko 1.30; Ga 3.13; Fi 3.9; Hi 4.14-15; 1 Pi 2.22-24; 1 Zo 3.5\xt*\x*Krais, ana guigira tɨva mbatɨk thueŋ muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme nzan kurkurar zav, ana nza muuŋgi tɨvi mbatɨgi, ana za nta ndiav, ana kɨrar mbarigim, Krais ana guigira tɨvi mbatɨgi ga mbui guman fara muuŋgi. Fhe Bakɨme maaŋ muuŋgirim, nza Krais phorgɨp kɨv, nza ana ŋkasŋkar panan, nza Fhe Bakɨmen tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigir kɨrga. \c 6 \s Krais farasarigi 12 thɨgi ŋaara gumgi, mbe won ŋaara mbuav, mbe simtɨgi vhɨrve ndi. \p \v 1 \x - \xo 6.1: \xo*\xt 1 Ko 3.9; 2 Ko 5.20; Hi 12.15\xt*\x*Nza Fhe Bakɨme phorgap ŋgarav, nza khaŋ tɨga havhargiap khaŋ nde nzuai, “Nde Fhe Bakɨmen fhura kora mbui kora muumbara ndigi. Nde muuŋv kɨv fhura anan kora muumbara kuegɨrga.” \v 2 \x - \xo 6.2: \xo*\xt Ais 49.8; Ru 4.19-21\xt*\x*Fhe Bakɨme khaŋ nzuai, “Gu tɨvar vhuun nden muunga tuga sarav, gu nden nzi mbararagiap, gu vhɨra mba taagiap nde ndigirga tugara, gu nden kurigi.” Nde mbarara! Ntigera, nde ntigera Fhe Bakɨme tɨvar vhuuŋ ndirga tuk ma. Ntigera Fhe Bakɨme vhɨra taagi nde ndirga tuk ma. \p \v 3 \x - \xo 6.3: \xo*\xt Ro 14.13; 1 Ko 9.12; 10.32\xt*\x*Nza gumgi thari buni mbatɨgir nzan ŋaara suangeŋ, nza ne vuzvugi fhu. Maaŋ muuŋgiap, nza gumgi suira sɨrim, mbe rɨrga tɨvi, nza nta muunga fhu. Zakɨra fhuvara! \v 4 \x - \xo 6.4: \xo*\xt 2 Ko 4.2\xt*\x*Nza Fhe Bakɨmen ŋaara gumgi ki. Nza maaŋ muuŋgiap, nza zazera wari won tɨvar vhuun kha gumgi gu mbigi khɨvi. Nza mbarkɨrga simtɨgi nzan him, nza thivgia havhargiap, vhɨra tɨva mbatɨgar nza mbui bigi, simtɨgir nza ndɨɨi bigi, vhɨra nzan farfagi bigi, nta nzan him, nza vhɨra thivgia havhargi. \v 5 \x - \xo 6.5: \xo*\xt FG 16.23; 2 Ko 11.23-27\xt*\x*Mbe vhɨra nza shogap, nza ndi bɨna sui. Nzan pana gumgi vhɨra nzan bɨna vhuav, ŋgarŋgara mbatɨgar nza mbuav, nza shogɨr za mbui. Nza guigira ŋaara mbatɨga mbui. Nza ŋkuur vhuuaŋ mbui fhu, nza vhɨra kav thir vhɨzi. \v 6 \x - \xo 6.6: \xo*\xt 1 T 4.12\xt*\x*Nza tɨvir ŋaarira mbuav, nza Fhe Bakɨme nza ndɨɨi ndɨkndɨgir vhuuiŋra suirigi. Nza vhemkora ndav shiav vhegi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza tɨvar vhuuŋra gumgi gu mbigi ga mbui. Nza Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara ŋkasŋka ndi. Nza vhɨra guigira wari won ndavir gumgi ga ndɨɨi tɨv, nza guigira mba tɨva mbui. Nza vhɨra kamthooŋra mba tɨva bun nzuai fhuvara. \v 7 \x - \xo 6.7: \xo*\xt 1 Ko 2.4; 2 Ko 10.4; Ef 6.11-13; 2 T 4.7\xt*\x*Nza guigira buni guarira bun nzuav, nza Fhe Bakɨme ŋkasŋkar panan ŋgari. Nza tɨvar vhuuŋ, nza ntari ga mbui bigɨna suigi fara muuŋgiap, ana wari won guva haren ana suirav, vhɨra anan wari won ŋkɨn haren ana suirigi. Nza ana suirav, Fhe Bakɨmen ŋaara mbuav, Fhe Bakɨmen ŋaara nzuav shogi. \p \v 8 Gumgi mbari, mbe nza zɨri ndiv vun kuamkuagi. Mbe mbari nza zɨri mbevi. Mbe mbari, mbe nza zɨn mbav bunin nza nzuaim, mbe mbari, mbe harigi ntɨɨri phorga nzuav, khaŋ mbe nzuai, nza tɨvir vhuuiaŋ mbui. Mbe gumgi mbari, kha ndɨkndɨga mbui, nza bigi guiguigi gumgi ma. Mbe mba ndɨkndɨga mbui, nza maaŋ mbui fhuvara. Nza guigira buni guarira nzuai. \v 9 \x - \xo 6.9: \xo*\xt Sng 118.18; 1 Ko 4.9; 2 Ko 4.2; 4.9-10\xt*\x*Mbe nza Zisas farasarigi ŋaara gumgi, mbe nzan kakagi gumgir fara muuŋgi. Nza kaŋgi, mbe gumgir vhɨrvera, mbe nza Zisas farasarigi ŋaara gumgi, mbe nza kaŋgi. Nza vhɨzɨr zav mbui gumgir fara muuŋgi. Nza vhɨzgi fhuvara, nza khar ki. Mbe simtɨgi gu zaagir nza ndɨɨim, nza vhɨzgir zav mbuav, nza vhɨzgi fhuvara. \v 10 \x - \xo 6.10: \xo*\xt 2 Ko 7.4; Fi 2.17; Kor 1.24\xt*\x*Nza khaŋ muuŋgiap ki. Nza zazera ndava simtɨk phorga ki. Nza maaŋ muuŋgiap kav, nza kha ndɨkndɨga mbui, ne mbara muuŋ. Nza mba ndɨkndɨga mbuav, nza zazera ndikndigi. Nza guigira bigi sosuagi gumgi ki fara muuŋgiap wari ki. Ne mbara muuŋ. Nza harigi gumgir kurkurigim, mbe bigi vhɨrve ndi fara muuŋgi. Nza bigi thari ki fhuv gumgir fara muuŋgi. Nza za mba bigi ki. \p \v 11 Nde Koriniŋ, nza guigira thuga phɨrgiap, nde suaŋgi. Nza guigira khaŋ tɨgap wari won ndavir nde nɨɨŋgi. \v 12 Nza nde nzuav ndavi mpɨrigi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza guigira nde vuzvugiap, wari won ndavir nde nɨɨŋgi. Nde nduarira wari won ndavi havhargiap, nza wari tɨgap ndava bavira ki fhuvara. \v 13 \x - \xo 6.13: \xo*\xt 1 Ko 4.14\xt*\x*Gu ntigem ndia won tari ga nzuai suambarar nde mbui. Nde ntigem, nza nde mbui tɨvara, nzan muuŋri. Nde guigira za wari won ndavir za nzan nɨɨŋgiri. \s Nza Fhe Bakɨme Phena fara muuŋgiap wari ki. \p \v 14 \x - \xo 6.14: \xo*\xt Lo 7.2-3; 1 Sml 5.2-3; 1 Ko 5.9; Ef 5.7; 5.11\xt*\x*Mba Fhe Bakɨme zɨn panan ruagi fhuv gumgi gu mbigi, mbe harigi khesharigi. Nde mbe phorgɨp kɨ thari. Maaŋ muuŋgip, ram muuŋgip tɨvar vhuuŋ gum Fhe Bakɨme suaŋgi tɨvi daasui tɨv, mani wani phorgɨp ŋgarɨrie? Maaŋ muuŋgip, ram muuŋgip vhava ŋaar gum gɨngɨn wani tɨgɨp kegɨrie? \v 15 Ee, Krais Satan phorgap, mani ndava bavira kire? Ee, Krais khothɨgi guma, Krais khothɨgi fhuv guma, mani ndɨkndɨgani mba farara muuŋgirie? \v 16 \x - \xo 6.16: \xo*\xt Wkp 26.12; Ese 37.27; 1 Ko 3.16; 6.19\xt*\x*Nza ram muuŋgip Fhe Bakɨmen Phena ndiv mbarɨvi gu tori phena phorgɨrie? Nde nduarira khueŋ kaŋgi, nza nduarira mbara muuŋgiap ki Fhe Bakɨmen Phen ma. Fhe Bakɨme fhum mba kameŋ suaŋgi. Ana khaŋ nzuai, “Gu mbe phorgɨ kɨv, mbe rɨgar kɨv, mbe phorgɨp rurga. Gu vhɨra mben Fhe Bakɨme kɨrga, mbe nan gumgi gu mbigi kɨrga.” \v 17 \x - \xo 6.17: \xo*\xt Ais 52.11; Ese 20.34; 2 Ko 7.1; VB 18.4\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, Guma Bakɨme wom nzuav khaŋ nzuai, “ ‘Nde mbe han ŋgɨp, mbe phorgɨ ru thari. Nde kɨv, tuituigira wari ganɨri. Nde na nɨman nzaŋnzaŋgi tuavir ŋgɨ thari. Gu nduara nde ndi guma ma. Nde maaŋ muunga, gu nde ndigirga. \v 18 \x - \xo 6.18: \xo*\xt 2 Sml 7.14; 1 Sto 17.13; Ais 43.6; Jer 31.9; VB 1.8; 21.7\xt*\x*Gu nde ndigip, gu nden ndia kɨrga, nde nan ŋkaa gu ŋkaar mbigi kɨrga.’ Guma Bakɨme, ana za mba ŋkasŋkagi ki Fhe Bakɨme ma, ana maaŋ nzuai.” \c 7 \m \v 1 \x - \xo 7.1: \xo*\xt 2 Ko 6.17-18; 1 Zo 3.3\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nza Fhe Bakɨme nza suaŋgi bigi, ana nta nza muuŋgi. Maaŋ muuŋgiap, nza mba nzan fhavi gu ntuu ga mbuim, nta Fhe Bakɨme nɨman nzaŋnzai tɨvi mbatɨgi, nza nta tharga. Nza kɨv rɨvɨv, guigira Fhe Bakɨme piin kɨv, guigira za warir ana nɨɨŋv, zazera tɨvir ŋaarira zɨn ŋgɨrga. \s Mbe Koriniŋ, mbe ndavi domdorgim, Por guigira nen ndikndigi. \p \v 2 \x - \xo 7.2: \xo*\xt FG 20.33; 2 Ko 12.17\xt*\x*Nde wari won ndavir nzan nɨɨŋgiri. Nza tɨva mbatɨga thuen guma the muuŋgi fhuvara. Nza vhɨra guma then farfagi fhuvara. Nza vhɨra guma the guigap, ana tɨn ana bigɨn the ndigi fhuvara. \v 3 \x - \xo 7.3: \xo*\xt 2 Ko 6.11-12\xt*\x*Gu kha bunin nde sɨrgeŋ vuzvugiap, kha buni nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu fhum ne suaŋgi, nza guigira wari won ndavir nde nɨɨŋgi. Nza nde vuzvugira ki. Nza vhɨzgi o, nza ŋamra ki, nza nde vuzvugira ki. \v 4 Gu kaŋgi, gu guigira khar nde nzuai. Gu bigɨn thuen nde vhagirga tuktɨgi fhuvara. Gu guigira nde nzuav ndikndigap, nan ndav guigira havhargim, gu ki. Mba nzan hi simtɨgi, nta mbar hɨ, gu zazera nde ndɨkndɨgara ki. Gu nde ndɨkndɨgap, mba ndɨkndɨk na mbuim, ndikndik guigira na ndava vhee givigi. \p \v 5 \x - \xo 7.5: \xo*\xt 2 Ko 2.13\xt*\x*Nza vov, Masedonian ki tugen, nza thaneŋ vhuksuegi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza maaŋ kim, mbarkɨrga simtɨgi zazera nzan hi. Nza kim, gumgi nza phorga vhegap, nza phorga nzuav nza daai. Nza ŋgava mbatɨga muuŋgiap, mbarkɨrga ndɨkndɨgi nzan him, nza rivgi. \v 6 \x - \xo 7.6: \xo*\xt 2 Ko 1.3-4; 2.13\xt*\x*Fhe Bakɨme ndavi simgi gumgi gu mbigi, ana mbe ndavi ga mbuim, mbe ndavi mbɨrigi. Ana maaŋ muuŋgiap Taitus ga sarigim, ana nza han zɨgi. Ana maaŋ nza muuŋgim, nza ndavi havhargi. \v 7 Fhe Bakɨme mba tuavra nzan ndavi havhari fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nde fharav Taitus ndava havhargim, ana nde ana muuŋgi ne bun nza suaŋgi. Mba tɨvara, Fhe Bakɨme vhɨra nzan ndavi havhargi. Taitus zav, khaŋ nza suaŋgi, nde guigira na ganɨngeŋ nzuav vuzvuk bakɨme ki. Nde vhɨra wari wo muuŋgi bigi, nde guigira nta kora muuŋgiap, nde guigira na phorgɨp ndava bavira kɨrga ndɨkndɨk guigira nden kɨvgi. Maaŋ muuŋgiap, gu guigira ne nzuav ndikndiga mbatɨga mbui. \p \v 8 \x - \xo 7.8: \xo*\xt 2 Ko 2.4\xt*\x*Gu kaŋgi, gu khergi gap nde muuŋgim, nde ndavi simgi. Gu ne nzuav pim nden kora mbui fhuvara. Gu guigira fhum nden kora muuŋgi, ntige fhuvara. Gu kaŋgi, mba gap, ana tuga tɨvaneŋra ndava simtɨgar nde ndɨɨv, nde muuŋgim, nde mbergi. \v 9 Gu ntigem ndikndigi. Gu nden hɨgi ndava simtɨga nzuav ndikndigi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu mba ndava simtɨk gum memɨr nden hɨgap, nde muuŋgim, nde ndavi domdorgi, gu ne nzuav guigira ndikndigi. Gu kaŋgi, Fhe Bakɨme, ana nduara mba ndava simtɨk gum memɨrar nde nɨɨŋgi. Maaŋ muuŋgiap, nza suaŋgi buni, nta thaneŋ nden ndɨkndɨgir farfagi fhu. Zakɨra fhuvara! \v 10 \x - \xo 7.10: \xo*\xt 2 Sml 12.13; Snd 17.22; Mt 26.75; 27.3-5; Hi 12.16-17\xt*\x*Fhe Bakɨme ndɨɨi simtɨgi gum memɨri, nta nza gumgi nza mbuim, nza ndavi domdori. Nza mba tɨva mbuim, Fhe Bakɨme taagia nza ndi. Maaŋ muuŋgiap, nza ndavi dorgine suaŋv warir korar muuŋ thari. Kha tɨvani, ndava simtɨk gum memɨr, mani kha nuiana gumgir tɨvi zɨn vui gumgir hi. Fhe Bakɨme mba tɨvani ga mbuim, ni mben hi fhuvara. Mba tɨvani, kha nuianan tɨvani ma. Mani vhɨzi tɨva ndi hiaŋ tɨgi. \v 11 Nde thukhɨngira ndɨkndɨgɨri. Mba Fhe Bakɨme nde nɨɨŋgi ndavar simtɨk, ana nde nzuav mbarkɨrga tɨvir vhuuiŋ ndiv hiaŋ tɨgi. Fhe Bakɨme mba tɨva muuŋgiap, nden kurigim, nde vhemkora wari wo buni ndiav thɨgar maangeŋ vuzvugi. Ana nde ndɨkndɨgi khavim, nde tɨvi mbatɨgi ga mbui guma, nde ana vhegap, nde vhɨra Fhe Bakɨmen rivgi. Ana nde muuŋgim, nde guigira vhemkora na ganɨv, nan kurkurargeŋ vuzvugi. Nde mba tɨvi mbatɨgi ga mbui guma, nde khaŋ tɨgap havhargiap anan tɨvi ndiv thɨgar mbarigi. Ana nde mbuim, nde tɨvir vhuuiŋra mbui. Maaŋ muuŋgiap, nde bigɨn thueŋ nzuav simtɨk ki fhu. \p \v 12 Gu kha gava khergiap, gu mba tɨvi mbatɨgi ga mbui guma ga ndɨkndɨgap, ana khergi fhuvara. Gu mba harigi guma, guma mbe tɨva mbatɨgen ana muuŋgi, gu mba guma ga ndɨrgap kha gava khergi fhuvara. Gu khueŋ vuzvugiap, kha gava khergi, nden tɨvir vhuuiŋ za kɨrar hɨgɨrga. Nde Fhe Bakɨme nɨman, nde tuituigip khueŋ kaŋgirga, nde guigira wari won ndavir nza nɨɨŋgi. Gu kha bigɨna nɨɨeŋra nzuav, gu kha gava khergiap, nde ndi mbarigi. \v 13 Maaŋ muuŋgiap, ntigem nde muuŋgi tɨvi nza muuŋgim, nzan ndavi havhargiap ki. \p Nza ndavi havhargiap, nza ndikndigi. Nza vhɨra khueŋ nzuav guigira ndikndiga mbatɨga mbui. Nde zam Taitus simtɨgi vhɨzgiap, ana muuŋgim, ana guigira ndikndigap ndava vhee nzerara ki. \v 14 Gu fhum nden tɨva vhuuŋ bun Taitus ga nzuav, gu nden zɨri ndiv vun kuamkuagiap, gu ne nzuav memɨra ndigi fhu. Zakɨra fhuvara! Nza nde mbui tɨvi neŋgi buni, nta guigira buni guari ma. Maaŋ muuŋgiap, mba tɨvara ntigem Taitus kaŋgi, nza nde zɨri ndiav vun kuamkuav suaŋgi buni, nta guigi guarara. \v 15 \x - \xo 7.15: \xo*\xt 2 Ko 2.9\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, Taitus zav nden hɨgim, nde ana gangiap, nde rivgiap, ninɨk nde mbuim, nde ana ndigap, ana nzuai buni mbararagi. Ana nden tɨvi ga ndɨkndɨgɨra kav, ana wo ndava vhen, ana guigira khaŋ tɨgap nde vuzvugi. \v 16 Gu ntigem guigira ndikndigi. Gu guigira khueŋ khothɨga havhargi, nde ntigem tɨvir vhuuiŋra muunga. \c 8 \ms Mbe Korinan kav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe Zudar kav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigir kurkurar zav ŋkɨɨa gu bigi bevahi. \s Guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe Zudian ki gumgi gu mbigi kurkurar zav ŋkɨɨa fukfugi. \p \v 1 \x - \xo 8.1: \xo*\xt Ro 15.26\xt*\x*Nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nza ntigem Fhe Bakɨme Masedonia ŋgu bakɨmen fhain ki siosan vhen ki gumgi gu mbigir ana fhura kora mbui kora muumbar mben kurigi, ne bun nde suan za mbui. \v 2 Mbe simtɨga bakɨ guarara mben hɨgap guigira mben ndavir mparigi. Mbe mba tugen, mbe guigira fhɨrgerɨgap, wari ki. Mba tugen, Fhe Bakɨme mben kurigim, mbe guigira ndikndiga mbatɨga mbuav, mbe Zerusareman kav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi ga ndɨkndɨgap, mben kurkurar zav ŋkɨɨa gum bigi ndiv phok bakɨme vhuigi. \v 3 Gu khuen nde suan za mbui. Mbe wari wo vuzvugira, mbe mba ŋkɨɨa ndi nɨɨŋgi. Mbe nɨɨnga bigi tugɨratɨgap kav, mbe nta ndi ndɨɨi. Mbe nta ndi ndɨɨv, mbe mba ki bigi, mbe nta kambaraga nɨɨŋgi. \v 4 \x - \xo 8.4: \xo*\xt 2 Ko 9.1-2\xt*\x*Mbe guigira khaŋ tɨga havhargiap khaŋ nza nzuai, nza fhura mbe ganɨrim, mbe khaŋ tɨgɨp havhargip harigi siosir vhen ki gumgi gu mbigi phorgɨp ŋgarɨv, Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigi mbe Zerusarem ŋgu bakɨmen ki, mbe mben kurkurarga. \v 5 Nza khuen mbe ndɨkndɨgi, mbe ŋkɨɨa thari ndiv nɨɨnga. Mbe mbui tɨvi, mba ŋkɨɨa ndi ndɨɨi ne kambarigi. Mbe mbui tɨv, mbe fharav guigira wari ndiv Guma Bakɨme nɨɨŋgiap, mbe Fhe Bakɨme vuzvuga zɨn vov, mbe vhɨra wari won ndavir nza nɨɨŋgi. \p \v 6 Taitus fhum nden rɨgar kav, ana mba fhura harigi ntɨɨri kora mbui kora muumbar, ana ana khavgi. Maaŋ muuŋgiap, nza khaŋ tɨga havhargiap ana sasarigi, ana taagi nden han ŋgɨp, nde phorgɨ kɨv, mba ŋaara vhuun muuŋv, za ana vhɨzgirga. \v 7 \x - \xo 8.7: \xo*\xt 1 Ko 1.5; 12.13; 16.1-2; 2 Ko 9.8\xt*\x*Nde za mba bigi ga mbuav, nde tɨvir vhuuiŋra zɨn vuav nta mbui. Nde guigi guarira Fhe Bakɨme khothɨgap, nde khaŋ tɨga havhargiap ana khothɨgi tɨv, nde thukhɨngira ana bun nzuai. Nde vhɨra Fhe Bakɨme tɨvi gu ndɨkndɨgi vhɨrve kaŋgiap, nde vhɨra guigira Fhe Bakɨmen ŋaarar muungeŋ vuzvugi. Nde maaŋ mbuav, nde guigira wari won ndavir nza nɨɨŋgi. Nde nzerara maaŋ mbui, nde mba tɨvara, nde ntigem Fhe Bakɨme nde kora mbui ŋaar, nde khaŋ tɨgɨp vhɨra mba ŋaarar muuŋv nde vhɨra khaŋ tɨgɨp harigi ntɨɨrir kurkurigi ŋaarar muuŋri. \p \v 8 Gu wo buneŋ zɨn ŋgɨr zav, gu kha kamen nde nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu harigi gumgi gu mbigi kha ŋaara khavgiap, guigira ana mbui, gu ne bun nde nzuai. Gu nden mparav nde nzuai. Nde maaŋ muuŋgip guigira wari won ndavir harigi gumgi gu mbigi ga ndɨɨi tɨva ndi khɨvɨrga, ana guigira bigɨna guar ma. \v 9 \x - \xo 8.9: \xo*\xt Mt 8.20; Ru 9.58; Fi 2.6-7\xt*\x*Nde nza wo Bakɨme Zisas Kraisan fhura kora muuŋgi korar muumbar, nde ana kaŋgi. Ana guigira bigɨr vhɨrve ki, ana nden kurkurar zav, ana guigira saa tara guarara fara muuŋgiap ki. Ana saa tara guarara kɨv, nden kurarim, nde Fhe Bakɨme bigir vhɨrve ndirga. \p \v 10 Gu ntigem nde mba ŋkɨɨa fukfugi ne nzuav, gu wo ndɨkndɨga bun nde suan za mbui. Nde mba fhum mpariven, nde fharav mba ŋaara khavgiap, nde vhɨra, ndera fharav guigira mba ŋaarar muungeŋ vuzvugi. Nde ntigem mba ŋaara vhɨzgiri. \v 11 Nde fhum mba ŋaarar muunga ne nzuav ndavi khavgi. Ne nzerara, nde ntigem khaŋ tɨgɨ havhargip mba ŋaara vhɨzgiri. Nde ntige mba tɨvara muuŋv, vhemkora mba ki bigi tugɨra tɨgɨp, nde mba ŋaara vhɨzgiri. \v 12 \x - \xo 8.12: \xo*\xt Mk 12.43; Ru 21.3\xt*\x*Guma maaŋ muuŋgip guigira bigi ndi nɨɨngeŋ ndikndigi, Fhe Bakɨme vhɨra guigira mba bigi ndirgane ndikndigi. Fhe Bakɨme guma nɨɨnga tuktɨgi bigi, ana ntan ndikndigi. Ana guma ki fhuv bigi, ana nta nzuav ana nzuai fhuvara. \p \v 13 Gu nde simtɨga bakɨme ndirim, mba harigi gumgi nzerara kɨrga, gu ne nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu khueŋ vuzvugi, nza zam mba tɨvara harigi ntɨɨrir muunga, nza wari tɨgap, nza nzerara kɨrga. \v 14 \x - \xo 8.14: \xo*\xt 2 Ko 9.12-13\xt*\x*Nde ntigem, kha tugen, nde bigi vhɨrve kav, nde harigi gumgi bigi sosuagim, nde mben kurkurar zav bigi ndi ndɨɨi. Maaŋ muuŋgip, zumgum, nde sosuagirga, mbe bigi vhɨrve kɨrga, mbe nden kurkurarga bigi ndi nɨɨnga. Nde za mba tɨvar muunga, nde za nzerara kɨrga. \v 15 \x - \xo 8.15: \xo*\xt Kis 16.18\xt*\x*Mba tɨv Fhe Bakɨmen buni vhuuiŋ ki gap suaŋgi kameŋ zɨn vugi. Mba kameŋ khaŋ nzuai, “Gumgi ndi mban vhɨrve, nta gumgir vhɨrve kambarigi fhuvara. Mba bisarire ndi gumgi, mben mba tivi fhu.” \s Por Gumgi mbari ga sarigim, mbe Korinan vui. \p \v 16 Gu Fhe Bakɨme phorga nzuav, ana ndikndigi. Ana Taitus ndava khavgim, ana nza ndɨkndɨgi ndɨkndɨgara mbui. Ana vhɨra guigira nden kurkurargeŋ vuzvugi. \v 17 Nza taagi nden han ŋgɨr zav ana nzarigim, ana vuzvugi. Ana vhɨra guigira mba ŋaarar muungeŋ vuzvugi. Ana maaŋ muuŋgiap, ana wo vuzvugar, ana nden han mbar vui. \v 18 Nza phorgap guigira Zisas khothɨgi guma mbe, nza vhɨra ana sarigim, ana ana phorga mbar vui. Kha siosir ki gumgi gu mbigi, mbe za ana kaŋgi, ana Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun nzuai zɨ ki guma ma. \v 19 Ana mba ŋaarara mbui zɨ ki fhuvara. Zakɨra fhuvara! Kha siosir ki gumgi gu mbigi ana ndi fagim, ana nza phorgɨ ŋgɨrga. Nza mba ŋaara mbuav, Guma Bakɨme zɨ ndiv vun kuamkuav, khuen harigi gumgi gu mbigi khɨvi, nzan ndavi mba ŋaarar muun zav khavim, nza mba ŋaara mbui. \v 20 Nza guma the kha gumgi fhura harigi gumgi gu mbigir kurkurav ndɨɨi ŋkɨɨa gum vhɨra nta gari tɨva suaŋv buni mbatɨgir nza suanga, nza ne vuzvugi fhuvara. Nza maaŋ muuŋgiap, nzan siosi mba fega sarigim, ana nza phorga zɨgi. \v 21 \x - \xo 8.21: \xo*\xt Snd 3.4; Ro 12.17; Fi 4.8; 1 Pi 2.12\xt*\x*Nza guigira tɨvar vhuuŋra muungeŋ vuzvugi. Nza mba tɨv, nza Guma Bakɨmera nɨman mba tɨvar muungeŋ vuzvugi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza mba gumgi gu mbigi nɨman, nza vhɨra mba tɨvar muungeŋ vuzvugi. \p \v 22 Nza vhɨra harigi fek mbe sarigim, ana vhɨra mani phorga vui. Nza tugi vhɨrvera, nza ŋaari vhɨrvera ana mparav, nza ana garim, ana khaŋ tɨga havhargiap mba ŋaari ga mbui. Ana vhɨra guigira khueŋ kaŋgi, nde fhura wo bigi gu ŋkɨɨa nɨɨŋge vuzvugiap, tɨvir vhuuiŋra muunga. Maaŋ muuŋgiap, ana ntigem mba ŋaarar muunga vuzvuk bakɨme ki.\f a \fr 8.22 \fr*\ft Nza mba Taitus phorgɨp Korinan ŋgɨr za mbui fek gu ŋguk, nza mani zɨni kaŋgi fhuvara. Nza fek Por ves 18 kegap vov, ves 20 thɨgi ana mani ga nzuai. Ana ves 22 ana harigi fek ra nzuai. \ft*\f* \p \v 23 Nde Taitus kaŋgi, ana nan khurkhum ma. Ana vhɨra na phorgap ŋgarav nden kurkurigi guma ma. Mba nzan harigi fegani, nde khaŋ muuŋgip mani kaŋgiri. Mani sios farasarigi ŋaara gumani ma. Mani mba ŋaara mbuim, manin tɨvira Krais zɨ ndiv vun kuamkuagi. \v 24 \x - \xo 8.24: \xo*\xt 2 Ko 7.13-14; 8.1-7\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde tɨvar vhuuŋra kha gumgir muuŋrim, mba siosir vhen ki gumgi gu mbigi, mbe za guigira nde wari won ndavir harigi gumgi gu mbigi ga ndɨɨi tɨva gangip, kaŋgirga, nza fhura nde mbui tɨvir vhuuiŋ, nza fhura kamthooŋra nen ndikndigi fhuvara. \c 9 \s Koriniŋ fhura Fhe Bakɨme gumgi gu mbigir kurkurar saŋv ŋkɨɨa ndi nɨɨŋri. \p \v 1 \x - \xo 9.1: \xo*\xt 2 Ko 8.1-7\xt*\x*Nde nza Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigir kurkurar zav suegi ŋkɨɨa, nde nta kaŋgi. Maaŋ muuŋgiap, gu buni vhɨrve kherɨv nde suanga fhuvara. \v 2 Gu kaŋgi, nde Zerusareman kav bigi sosuagi gumgi gu mbigir kurkurar zav, nde ndavi khavgim, nde mba ŋaarar muun za mbui. Gu maaŋ muuŋgiap, gu Masedoniaiŋ nɨman, gu nde zɨri ndiv vun kuamkuagi. Gu khaŋ mbe nzuai. “Fhum mbu mpariven Akaiaiŋ mba ŋaara khavɨr za mbui.” Mbe nde mbararagim, nde guigira ŋkɨɨa ndi nɨɨn zav vuzvuk bakɨme kim, mba ndɨkndɨk Masedonian ki gumgi vhɨrve ndavi khavgim, mbe vhɨra ŋkɨɨa ndi nɨɨn za mbui. \v 3 Gu khueŋ vuzvugi fhu. Nza nde zɨri ndiv vun kuamkuagine, ne fhura kama khɨneŋ kɨrga. Gu khueŋ vuzvugi. Nde gu muun zav mbe suaŋgi tɨvar muuŋv, nde ŋkɨɨa gu bigi bevahɨp, nta ndi suri. Gu ne ndɨkndɨgap, gu mba fegi ga sarigim, mbe nden han vegi. \v 4 Nza guigira khueŋ khothɨgi, nde bigi ndi nɨɨn za mbui. Gu vhɨra khueŋ ndɨkndɨgi. Nde muuŋv kɨrim, Masedonia thari na phorgɨ ŋgɨp, ganɨnga, nde ŋkɨɨa thari ndi suegi fhu, gu nen memɨra ndirga, nde vhɨra mba memɨra ndirga. \v 5 Gu maaŋ muuŋgiap kha ndɨkndɨga mbui. Gu kha fegi ga sararim, mbe fharav nden han ŋgɨp, nden kurarim, nde mba fhura kurkura zav suaŋgi ŋkɨɨa, nde nta bevahɨrga. Maaŋ muuŋgip, gu nden han ŋgɨrga, mba gumgi gu mbigi nde ganɨnga, nde mba ŋkɨɨa ndi nɨɨngen ndikndigɨri. Mbe kha ndɨkndɨgar muunga fhu, nza nden ŋkɨɨa ŋgi. \p \v 6 \x - \xo 9.6: \xo*\xt Snd 11.24; 22.9; Ro 12.8; Ga 6.7-9\xt*\x*Nde tuituigip khueŋ ndɨkndɨgɨri. Guma ana mba bisanera pargi, ana zumgum mba bisanera ndi. Guma mban vhɨrve pargi, ana zumgum mba vhɨrve ndirga. \v 7 \x - \xo 9.7: \xo*\xt Lo 15.7; Snd 11.25; Ro 12.8\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde zam bevbevira, nde tuituigip ndɨkndɨgɨp, nde mba nɨɨn za mbui bigi, nde za nta ndi nɨɨŋri. Nde guma the ndava simtɨk phorgɨv wo bigi ndi nɨɨŋv, khueŋ ndɨkndɨgɨrga, “Gu wo bigi ndiv nɨɨngeŋ vuzvugi fhu. Mbe khaŋ tɨgap nzuaim, gu nɨɨŋgi.” Ndu mba ndɨkndɨga mbuav wo bigi ndi nɨɨŋgi, ne nzerigi fhuvara. Fhe Bakɨme guma, ana ndikndigap ana wo vuzvugar wo bigi ndi ndɨɨi, ana mba khesharigi gumgi vuzvugi. \v 8 \x - \xo 9.8: \xo*\xt Snd 28.27; Fi 4.19\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana za mbarkɨrga bigir vhuuin nden nɨɨnga tuktɨgi. Ana mba bigir nden nɨɨnga, nde guigira bigi tuktɨgɨrga. Maaŋ muuŋgiap, nde zazera bigi tuktɨgɨp, mba bigi vhɨrve nden kɨrim, nde ŋaari vhuuiŋ vhɨrver muunga. \v 9 \x - \xo 9.9: \xo*\xt Sng 112.9\xt*\x*Mba tɨv Fhe Bakɨmen buni vhuuiŋ ki gap khaŋ mba tɨva nzuai, \b \q1 “Guma mba vhɨrve ndi mɨnan pari fara muuŋgiap, ana won bigir vhɨrver bigi sosuagi gumgi ga nɨɨŋgi. \q1 Ana mba mbui tɨvar vhuuŋ, anan vhɨzgirga tuktɨgi fhuvara. \q1 Mba tɨv zazera mba guman kɨrga.” \b \m \v 10 \x - \xo 9.10: \xo*\xt Ais 55.10; Hos 10.12; Mt 6.1\xt*\x*Fhe Bakɨme mɨnan parir zav mban vhɨgir gumgi ga ndɨɨi. Ana vhɨra mbarkɨrga mban gumgi ga ndɨɨim, mbe nta pi. Mba tɨvara Fhe Bakɨme bigir vhɨrvera nden nɨɨnga, nde bigi tuktɨgɨp, nde vhɨra gumgi gu mbigir kurkurarga. Fhe Bakɨme nden muunga, nden tɨvir vhuuiŋ, nta guigira khaŋ tɨgɨp kɨvgip, hɨrga. Nden tɨvir vhuuiŋ, nta guma mban mɨnan pargim, ana mɨn zumgum mba tava horgi farar muuŋgirga. \v 11 \x - \xo 9.11: \xo*\xt 2 Ko 1.11; 4.15\xt*\x*Fhe Bakɨme mbarkɨrga bigir vhɨrvera nden nɨɨnga. Maaŋ muuŋgip, nde vhɨra zazera bigir vhɨrvera, harigi gumgir nɨɨnga tuktɨgi. Nza kha mbui ŋaar, nde mba fhura harigi gumgi ga ndɨɨi bigi vhɨrvera nta mba gumgi gu mbigir muunga, mbe Fhe Bakɨmen ndikndigɨp ana zɨ ndi vun kuamkuarga. \v 12 \x - \xo 9.12: \xo*\xt 2 Ko 8.14\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde mba mbui ŋaar, ana mba Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigi mbe Zerusareman ki, mba ŋaar mben kurkurarga, mbe bigi ga sosuarga fhu. Mbe vhɨra khaŋ tɨgɨp Fhe Bakɨmen ndikndigirga. \v 13 Nde mben kurkurav mbuin ŋaar, ana nden tɨvar vhuuŋ, ana za ana ndiv hiiŋ khɨngirga. Mbe nde kaŋgi, nde khaŋ nzuai, nde Kraisan buna vhuueŋ, nde guigira ne khothɨgap, nde vhɨra tuituigira ana buna vhuueŋ zɨn vui. Mbe vhɨra, nde mbe nɨɨŋgi bigir vhuuiŋ vhɨrve, mbe nta ganɨnga, vhɨra mba harigi fhain guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe vhɨra mba bigi ganɨv, mbe Fhe Bakɨme zɨ ndiv vun kuamkuarga. \v 14 Mbe vhɨra guigira khueŋ kaŋgirga, Fhe Bakɨme fhura kora mbui kora muumbara bakɨme, ana guigira nden ki. Mbe maaŋ muuŋgip, gangip, mbe guigira nde vuzvugɨp, nde suaŋv Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋrim, ana tɨvar vhuun nden muunga. \v 15 \x - \xo 9.15: \xo*\xt Ze 1.17\xt*\x*Nza kha Fhe Bakɨme fhura nza nɨɨŋgi bigɨna vhuuŋ o, ndɨkndɨga vhuuŋ, ana guigira kɨvgi. Nza ram muuŋgip za ana bun suaŋgirie? Nza ana fhura kora mbui kora muumbar suaŋv, nza guigira anan ndikndigirga. \c 10 \ms Gumgi mbari buni mbatɨgir Por ga nzuav, Koriniŋ ndavi ga muuŋgim, mbe Por ga nzuav ndavi shigim, Por ne nzuav Koriniŋ ndɨkndɨgi ndi thɨgar mbai. \s Por ŋaara mbevi gumgi, ana mbe ana nzuai buni, ana nta ŋgarkar za mbui. \p \v 1 \x - \xo 10.1: \xo*\xt 1 Ko 2.3\xt*\x*Gu Por, gu khaŋ nzuai. Gumgi mbari, mbe fhura shɨshɨgap buni na sav, khaŋ nzuai, “Por, ana nzan han kav, ana guigira wo mbevav nzan han ki. Ana nza thav vov samra kav, ana kama havharara nza nzuai.” Mbe mba kamen na suaŋgim, gu Por, gu ntigem khaŋ tɨgap nde nzuai. Nde Krais Zisas, ana guigira wo mbevav, mbarara gumgi ga mbui tɨvi, nde nta ndɨkndɨgɨp, gu ntigem nde nzuai, nde tuituigira gu ntigem nde suan za mbui kameŋ, nde ne ndɨkndɨgɨri.\f a \fr 10.1 \fr*\ft Kha sapta 10.13 ki kameŋ ne kha 2 Korinan ki kaaveŋ fara muuŋgi fhuvara. Sapta 9, Por khaŋ nzuai, “Ana guigira Koriniŋ mbui tɨva vuzvugiap, ana mben tɨvir ndikndigi.” Ana vhɨra sapta 10, ana kama havharar mbe nzuai. Ana maaŋ muuŋgi buna nɨɨaiŋra nzuav, mba bigi kaŋgi gumgi mbari khaŋ ndɨkndɨgar mba sapta 10, ves 13 buni, nta harigi gavar ki Por nta khergi. Ana nta khergi, zumbugum gumgi mbari ana mba khergi gavani ndiga wani tɨ khɨngi. \ft*\f* \v 2 \x - \xo 10.2: \xo*\xt 1 Ko 4.21\xt*\x*Gu ndɨkndɨgi, gu guigira khaŋ nza nzuai gumgi, “Mbe nuiana gumgi mbui tɨvi zɨn vui,” gu kama havharara mbe phorgɨ suaŋgirga. Gu khaŋ tɨgap nde nzuai, gu maaŋ muuŋgip zɨv, nde phorgɨ kɨrga, nde nan muuŋrim, gu kama havharar nde suangeŋ thagi. \v 3 Khueŋ guigi guarara, nza kha nuianan ki. Nza kha nuianan kav, nza kha nuianan ntari ga mbui gɨɨtɨvi gumgi shogi tɨva mbuav shogi fhuvara. \v 4 \x - \xo 10.4: \xo*\xt 1 Ko 2.5; Ef 6.13-17; 1 Te 5.8; 1 T 1.18\xt*\x*Nza mba suirav shogi bigi, nta kha nuiana bigi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nta Fhe Bakɨmen ŋkasŋka ntan ki. Nta nzan pana guman bɨna havhar, nta ana shogɨ, ana phɨrgirga ŋkasŋka ki. \v 5 \x - \xo 10.5: \xo*\xt 1 Ko 1.19; 3.19\xt*\x*Nza mbarkɨrga ndɨkndɨgi gum guiguigiap wari ndi vun kuamkuagi buni, nta Fhe Bakɨme kaŋgir za mbui gumgir tuavi mpɨrim, nza mba ndɨkndɨgi phorga shogap, nta togasui. Nza nta mbevav, nza mba gumgi, nza mbe ndɨkndɨgi, nza za nta bɨrav, nza Krais vuzvuga zɨn ŋgɨr zav mbe mbui. \v 6 \x - \xo 10.6: \xo*\xt 2 Ko 2.9\xt*\x*Nza ne nzuav nden rargi. Nde maaŋ muuŋgip, za nza nzuai buni zɨn ŋgɨrga, nza khaŋ tɨgɨp havhargip Fhe Bakɨme vuzvugi tɨvi daasui gumgi, nza muumbara mbatɨgar mben muuŋgirga. \p \v 7 \x - \xo 10.7: \xo*\xt 1 Ko 3.23; 14.37; 2 Ko 5.12; 1 Zo 4.6\xt*\x*Nde mba bigi garav, nde tuituigiap nta ndɨkndɨgi fhuvara. Maaŋ muuŋgip, guma the kha ndɨkndɨgar muunga, ana nduara, ana guigira Kraisan guma guar ma. Ana mba ndɨkndɨga mbui, ana tuituigip khueŋ mbugum kaŋgiri. Nza vhɨra ana fara muuŋgiap, nza guigira Kraisan gumgi ki. \v 8 \x - \xo 10.8: \xo*\xt 2 Ko 12.6; 13.10\xt*\x*Guma Bakɨme mba ŋaarar muunga zɨ bakɨmen nza nɨɨŋgi. Nde ana khothɨgi ndɨkndɨk, ana mba ndɨkndɨk havharɨrgen nza vuzvugi. Ana nza nden farfarga ne vuzvugi fhuvara. Maaŋ muuŋgip, gu nza wo mbui ŋaara suaŋv, nza thaneŋ wari wo zɨri ndiv vun kuamkuarga, gu ne suaŋv mberɨrga fhu. \v 9 Gu rɨrɨvar nden nɨɨnga gavi kherɨrgane vuzvugi fhuvara. \v 10 Gumgi mbari khaŋ nzuai, “Por kheri gavi, nta mbarkɨrga buni havhari ntan ki. Ana nduara zav nzan han zav, nza phorga nzuaim, nza ana gari, ana guigira ŋkasŋka ki fhu. Ana vhɨra Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ bun nzuai tɨv nzerigi fhu.” \v 11 \x - \xo 10.11: \xo*\xt 2 Ko 7.14; 12.6; 13.2; 13.10\xt*\x*Mba khesharigi buni nzuai gumgi, mbe tuituigip khueŋ kaŋgiri. Nza mbar ŋgɨp nden han kɨv, nde muunga tɨv, ana nza samra kav, mba gavi kherav nde suaŋgi tɨvara zɨn ŋgɨrga. \p \v 12 \x - \xo 10.12: \xo*\xt 2 Ko 3.1; 5.12\xt*\x*Nza khueŋ suanga fhu, nza nduarira wari wo zɨri ndiv vun kuamkuav, nen ndikndigi gumgi mbui tɨvir muunga. Nza vhɨra khaŋ suanga fhu, nza mbui tɨvi, mbe mbui tɨvi fara muuŋgi. Zakɨra fhuvara! Mba gumgi, mbe wari wo vuzvugira, mbe wari wo mbui tɨvi garav, nta nzuai. Mbe khaŋ mbui, mbe wari wo mbui tɨvi garav, nta nzuav wari phorga nzuai. Maaŋ mbui gumgi, mbe guigira ndɨkndɨgi vhuuiŋ ki fhuvara. \v 13 \x - \xo 10.13: \xo*\xt Ro 12.3\xt*\x*Nza wari wo mbui ŋaari gum zɨ bakɨmen warir nɨɨngeŋ thagi. Nza Fhe Bakɨme nzan mbuigi ŋaar, nza ana muunga. Nza mba tha kamɨnga fhu. Fhe Bakɨme mba muun zav nza nɨɨŋgi ŋaar, mba ŋaar vhɨra vov, Korin thɨgi. \v 14 \x - \xo 10.14: \xo*\xt 1 Ko 3.5; 3.10; 4.15; 9.1\xt*\x*Fhe Bakɨme fhara muun zav nza nɨɨŋgi ŋaar, ana nde vharigi. Nzara, nza fharav Zisasan buna vhuueŋ ndigap, nde Koriniŋ ndi vugi. Maaŋ muuŋgiap, nza Zisas Kraisan buna vhuueŋ bun nde nzuav, nza ana nza suaŋgi tha kambai fhuvara. Zakɨra fhuvara! \v 15 \x - \xo 10.15: \xo*\xt Ro 15.20\xt*\x*Nza wari wo tha kambav, harigi gumgi mbui ŋaari ga nzuav wari wo zɨri ndiv vun kuamkuagi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza Fhe Bakɨme nza nɨɨŋgi ŋaar, nza mba ŋaarara mbui. Nza khueŋ khothɨgi. Nza maaŋ muunga, nde guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk, ana khaŋ tɨgɨp kɨvgirga, nza nden rɨgar ka mbui ŋaar kɨvgirga. \v 16 Nza vhɨra Zisasan buna vhuueŋ ndigip, nde zɨn kɨrar ki ŋgui ŋgɨrga. Nza harigi gumgi vov ŋaara muuŋgi ŋgui, nza ntan ŋgegɨrga fhuvara. Nza vhɨra fhura harigi guma muuŋgi ŋaarar ndikndigɨp, wari wo zɨri ndiv vun kuamkuarga tuktɨgi fhuvara.\f b \fr 10.16 \fr*\ft Por khaŋ nzuai, “Nde zɨn kɨrar ki ŋgui,” ana mba ra veri fhain ki ŋgui ga nzuai. Mba ŋgui, nta Korin ŋgu bakɨme fhain ki. Mba ŋgui Rom ŋgu bakɨme, gum Spen ŋgu bakɨme ma. Ndu FG 19.21 ganɨri. Nde vhɨra Rom 15.24-28 thɨgɨri. \ft*\f* \p \v 17 \x - \xo 10.17: \xo*\xt Ais 65.16; Jer 9.24; 1 Ko 1.31\xt*\x*“Guma wo zɨ ndi vun kuamkuar za mbui, ana Guma Bakɨme muuŋgi ŋaara suaŋv, Guma Bakɨmera zɨn ndi vun kuamkuari.” \v 18 \x - \xo 10.18: \xo*\xt Snd 27.2; Ro 2.29; 1 Ko 4.4-5\xt*\x*Nza kaŋgi, guma ndikndigap nduara wo zɨ ndiv vun kuamkuagi, mba guma, ana Fhe Bakɨme nɨman, ana zɨ ki fhu. Zakɨra fhuvara! Guma Bakɨme, maaŋ muuŋgip guma the zɨ ndi vun kuamkuarga, mba gumara, ana guigira zɨ ki. \c 11 \s Por mbui tɨvi, nta fhura Zisas farasarigi ŋaara gumgir wari ga shɨshɨgi gumgi mbui tɨvir fara muuŋgi fhuvara. \p \v 1 Gu khueŋ vuzvugi, nde fhura na mbararari. Nde fhura na mbarararim, gu maaŋ muuŋgip, gu pham buna thueŋ suanga. \v 2 \x - \xo 11.2: \xo*\xt Hos 2.19-20; 1 Ko 4.15; Ga 4.17-18; Ef 5.26-27; Kor 1.28\xt*\x*Fhe Bakɨme guigira khueŋ vuzvugi, vuzvuk bakɨme anan ki. Ana khueŋ vuzvugi, kha gumgi gu mbigi, mbe za ara piin kɨrga. Mba tɨvara, gu vhɨra khuen nde vuzvugi vuzvuk bakɨme ki. Nde fhum guma the ndiga kegi fhuv mbigar kama fara muuŋgi. Gu kha guma ga nzuav nde ndi fegi. Mba guma, Kraisra. \v 3 \x - \xo 11.3: \xo*\xt Stt 3.1-5; 3.13; Zo 8.44; Hi 13.9; 2 Pi 3.17\xt*\x*Gu nde ndiga vov, mba guigira bigi guiguigi kaŋgi kuruga ndɨkndɨgi. Mba kuruk, ana fhum Iv guigi. Gu khuen nden rɨvi. Nde muuŋv kɨrim, mba khesharigi tɨv nden hɨgɨrga. Nden ndɨkndɨgi pham ŋgegɨrga, nde nzerara ki ndɨkndɨgi vhuuiŋ thav, nde vhɨra Kraisra ndɨkndɨgi ndɨkndɨk, nde vhɨra ana tharga. \v 4 \x - \xo 11.4: \xo*\xt Ga 1.7-9\xt*\x*Gu khueŋ nzuav rɨvi. Gu kaŋgi, gumgi mbari nden han zav, mbe harigi Zisas bun nde nzuai. Nza kha bun nde nzuai Zisas, ana harigi Zisas ma. Nde mba tɨva mbuav, nde maaŋ muuŋgip, harigi ŋina ndigirga. Mba ŋina, ana nde fhum ndigi Ŋina Ŋaar fhuvara. Nde maaŋ muuŋgip, nde vhɨra ntige harigi buna vhuueŋ ndi, mba buneŋ, ne nde fhum ndigi buna vhuueŋ fhuvara. Gu kaŋgi, mbe nde rɨgar kav mba tɨva mbui, nde fhura mbe garav nde mbe buni mbararagi. \p \v 5 \x - \xo 11.5: \xo*\xt 1 Ko 15.10; 2 Ko 12.11; Ga 2.6\xt*\x*Nde mbarara. Gu ndɨkndɨgi, gu thaneŋ mba fhura wari ga shɨshɨgap khaŋ nzuai gumgi, “Nza Zisas farasarigi ŋaara muunga zɨri ki gumgi ma,” gu mbe piin ki fara muuŋgi fhuvara. \v 6 \x - \xo 11.6: \xo*\xt 1 Ko 1.17; 2.1; 2.13; 2 Ko 4.2; 10.10; Ef 3.4\xt*\x*Gu tuituigiap Zisas Kraisan buna vhuueŋ bun nzuai fhu, ne nzerara. Na ndɨkndɨk bigɨn thuen phavgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza zazera zɨn vui tuavi gum tɨvi, nza mba kaŋgi tɨvir nde khɨvi. \p \v 7 \x - \xo 11.7: \xo*\xt 1 Ko 9.12; 9.18\xt*\x*Nde kaŋgi, gu Zisas Kraisan buna vhuueŋ bun nde nzuav, gu mba ŋaarar panan vheza ndi fhuvara. Gu mba tɨva mbuav, gu nduara wo mbevigi. Gu wo mbevav, gu nde vun fegɨrga. Gu maaŋ muuŋgim, ne ram muuŋgi? Ee, gu mba tɨva mbui ne tɨva mbatɨgeŋ thi? \v 8 Gu sios thari han ŋkɨɨa thari ndiav won kurkurav nden rɨgar kav ŋgarire? Gu mba tɨva muuŋgi, gu mben bigi kɨɨi fara muuŋgi. \v 9 \x - \xo 11.9: \xo*\xt 2 Ko 12.13; Fi 4.15-18; 1 Te 2.9\xt*\x*Gu nde phorga ki tugen, gu maaŋ muuŋgiap bigɨn the sosuagiap, gu ne nzuav simtɨgar nde the nɨɨŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, gu Masedonia thav, zav, Korinan zɨgi, mbe gu sosuagi bigi, mbe ntan nan kurigi. Gu khaŋ tɨga havhargiap kha ndɨkndɨga mbui, gu simtɨga thanen nden nɨɨngeŋ thagi. Gu ntigem mba ndɨkndɨgara zɨn vui. \v 10 \x - \xo 11.10: \xo*\xt 1 Ko 9.15\xt*\x*Kraisan buni guari na phorga kim, gu guigira khaŋ nzuai. Kha Akaia ŋgui bakɨvi fhain ki, guma the, gu kha mbui tɨva nzuav wo zɨ ndiv vun kuamkuagi ne suaŋv nan tuav mpɨrarga tuktɨgi fhuvara. \v 11 Gu thaŋ nzuav maaŋ muuŋgi? Ee, gu guigira won ndavar nde nɨɨŋgi fhuv thi? Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme na kaŋgi, gu guigira won ndavar nde nɨɨŋgi. \p \v 12 Gu ŋgɨp, mba ki kɨrɨ tɨvar muuŋgip kɨv, mba mbui ŋaarara muuŋv kɨrga. Nza mbe mbui ŋaarara mbui. Mba fhura shɨshɨgap wari wo zɨri ndiv vun kuamkuarga tuavi ndi garav khaŋ nzuai gumgi, “Nza Zisas farasarigi ŋaara gumgi ma. Nza mbe mbui ŋaarara mbui.” Gu ŋgarɨp mben tuav mpɨrarga. \v 13 \x - \xo 11.13: \xo*\xt Ro 16.18; 2 Ko 2.17; Ga 1.7; Fi 3.2; 2 Pi 2.1; VB 2.2\xt*\x*Mba gumgi, mbe fhura shɨshɨgap Zisas farasegi ŋaara gumgir wari ga shɨshɨgap, mbe fhura guiguigi ŋaara gumgi ma. Mbe fhura shɨshɨgap wari wo mbui tɨvi domdora suav, gumgi ga mbuim, mbe kha ndɨkndɨgar mben muunga, mbe guigi guarara Krais farasegi ŋaara gumgi guari ma. \v 14 \x - \xo 11.14: \xo*\xt Ga 1.8\xt*\x*Nde mbe mbui tɨvi ganɨv, ŋgava mbatɨgar muuŋ thari. Nza kaŋgi, Satan, ana nduara won tɨva dorga khɨngiap, ana Fhe Bakɨme enser ŋaarar wo tɨgi. \v 15 \x - \xo 11.15: \xo*\xt 2 Ko 3.9; Fi 3.19\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, Satanan ŋaara gumgi, mbe vhɨra, mbe won tɨvi mbatɨgi dorgɨ khɨngip, tɨvar vhuuaŋ mbui ŋaara gumgir warir tɨgɨrga, nza ne suaŋv ŋgava mbatɨgar muuŋ thari. Mbe zumgum, mbe mba mbui tɨvir mbatɨgi tugɨra tɨgɨp ntan vheza ndigɨrga. \s Por Zisas farasarigi ŋaara guma kav, ana simtɨgir vhɨrve ndigi. \p \v 16 \x - \xo 11.16: \xo*\xt 2 Ko 12.6\xt*\x*Gu fhum ne suaŋgi, gu maaŋ muuŋgip ndɨkndɨk ki fhuv guma nzuai mbugum suaŋgirim, nde ne mbararagip, nde kha ndɨkndɨgar nan muuŋ thari, “Ana ŋanŋangi guma ma.” Nde maaŋ muuŋgip khaŋ suanga, “Ana ŋanŋangi,” ne tugara. Nde vhɨra fhura na ganɨrim, gu thaneŋ wo zɨ ndiv vun kuarga. \v 17 Gu Guma Bakɨme vuzvuga zɨn vov, kha kameŋ nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu ŋanŋangi guma buni nzuai fara muuŋgiap, gu nduara wo zɨ ndiv vun kuamkuagi. \v 18 Gumgi vhɨrve, mbe nuianan tɨvi zɨn vov, mbe nduarira wari won zɨri ndiv vun kuamkuagi. Gu vhɨra mba tɨva zɨn vov, gu vhɨra nduara wo zɨ ndiv vun kuamkuagi. \v 19 Nde guigira ndɨkndɨgi vhuuiŋ ki ntɨɨri ma. Nde maaŋ muuŋgiap, nde guigira mba ŋanŋangi gumgi, nde mben ndikndigap, fhura mbe garim, mbe pham bunin nde nzuai. \v 20 Khueŋ guigi guarara, maaŋ muuŋgip guma the fhura nde ŋgɨrgɨrim, nde ŋgɨp, mbe muuŋgi bigeŋ khɨnan ŋgarɨrga o, ana za nde bigi vhɨzgirga o, ana nde guiguigip nde raaŋ shɨv o, ana khaŋ nde suanga, ana guman rum ma o, ana nden kureŋ phɨrgirga, nde fhura ana gari. \v 21 \x - \xo 11.21: \xo*\xt Fi 3.5\xt*\x*Gu guigira nden kora muuŋgi, nza mba tɨvar nden muunga ŋkasŋka ki, nza mba tɨvar nde mbui fhu. Gu nza wo muuŋgi tɨva mbatɨgeŋ bun nde suangen mbergi. \p Maaŋ muuŋgip, guma the fhav ŋkasŋkagip, won tɨvi bun suanga, gu vhɨra fhav ŋkasŋkagip, won tɨvi bun suanga. Gu nden kora muuŋgi, gu ŋanŋangi guma nzuai mbugum buni nzuai. \v 22 Mbe Hibru ntɨɨrie? Gu vhɨra, gu Hibru ne ma. Ee, mbe Isreriŋ e? Gu vhɨra, gu Isrer ne ma. Ee, mbe Abraham nzɨgi ee? Gu vhɨra, gu Abraham nzɨk ma. \v 23 \x - \xo 11.23: \xo*\xt FG 16.23; 1 Ko 15.10\xt*\x*Ee, mbe Krais ŋaara gumgi ee? Gu ntigem guigira ŋanŋangi guma nzuai mbugum buni suan za mbui. Gu Kraisan ŋaara mbuav, gu guigira mbe kambarigi. Gu guigira ŋaara mbatɨga muuŋgi. Gu muuŋgi ŋaar, ana guigira mbe kambarigi. Tugi vhɨrvera, mbe na ndiv bɨna suav, mbe tugi vhɨrve guarira na shogi. Gu mba simtɨgi ndiav, gu guigira mbe kambarigi. Gu tugi vhɨrvera, gu za rimgir za muuŋgi. \v 24 \x - \xo 11.24: \xo*\xt Lo 25.3\xt*\x*Mbe Zudaiŋ, mbe phivɨgar na khara vov, 39 tɨgi. Mbe meeŋthɨgi tugir mba tɨvar na muuŋgi.\f a \fr 11.24 \fr*\ft Tɨvi ki gap sapta 25.1-3. Mba vezi khaŋ nzuai. Mbe Isreriŋ, mbe guma the mbe muumbara mbatɨgar ana muun saŋv, be phivɨga ndigip, mba guma khargirga. Mbe ana kharɨp, mbe 40 thɨgi khariven ana muuŋgirga. Mbe Zudaiŋ kha ndɨkndɨga mbui. Mbe maaŋ muuŋv, mbe tuituigip, mba ana khari khariveŋ mbe pham nta ruemɨv, mbe muuŋv kɨv tum kambarav ana khargirga. Mbe maaŋ muuŋgiap, mbe muumbara mbatɨgar guma then muun zav, mbe ana kharav, mbe vov, 39 ra thivi. \ft*\f* \v 25 \x - \xo 11.25: \xo*\xt FG 14.19; 16.22; 27.41\xt*\x*Mbe Romiŋ, tuga mpuani khegenen, mbe mpiiŋsɨgar na shogi. Tuga bueŋra mbe na shogɨrim, gu rimgir zav, mbe ŋkɨɨar na segi. Tuga mpuani khegenen, gu kema bakɨme vuim, kem na khɨgap mbatɨgim, gu maaŋ gu raa bavira, gu fhura mbasɨga rɨgager kegi. \v 26 \x - \xo 11.26: \xo*\xt FG 9.23; 13.50; 14.15; 20.3; 23.10-11\xt*\x*Gu tugi vhɨrvera, gu saman ki ŋguir vov, gu phara bakɨvi ga rav, gu tuman muun za mbuav, gu vhɨra kɨɨv shogi gumgi, mbe tuav rɨksɨgivigen kav, nan farfar za muuŋgi. Nan kaa gumgira nan farfa za mbuim, vhɨra harigi fhaiŋ ntɨɨri, mbe vhɨra nan farfa za mbui. Gu ŋgui bakɨvir kim, mbe na farfa za mbui. Gu vhɨra mba gumgi vhɨrve ki fhuv ŋanin tuavi rɨksɨgivigen kim, mbe nan farfar za mbui. Gu vhɨra mbasɨga rɨgar, gu vhɨzɨ za muuŋgi. Mba guigira Zisas khothɨgi nen wari ga shɨkshɨgi gumgi, mbe vhɨra na vhɨzɨ za muuŋgi. \v 27 \x - \xo 11.27: \xo*\xt FG 20.31; 1 Ko 4.11; 2 Ko 6.5\xt*\x*Gu guigira simtɨk ki ŋaari, gu nta muuŋgiap, gu guigira vhugi. Gu tugi vhɨrvera, gu mbarir ŋgarav, gu kui fhuvara. Gu thir vhɨzav, gu mbɨ nzuav fhɨr ki. Gu tugi vhɨrver, gu mba ki fhu. Gu vhɨra tugi vhɨrvera, gu rugi mbatɨgi hav, gu ruga hav shari shaa thige ki fhu. Gu guigira rugi mbatɨgi hi. \v 28 \x - \xo 11.28: \xo*\xt FG 20.18-21; 20.31\xt*\x*Gu vhɨra harigi simtɨgi vhɨrve vhɨra nan hegi, gu nta bun suanga. Gu vhɨra zazera rari tugɨra tɨgap tuituigip siosi ganɨnga tuavi ga ndɨkndɨgi. Mba ndɨkndɨk, ana guigira simtɨga bakɨme na ndɨɨi. \v 29 \x - \xo 11.29: \xo*\xt 1 Ko 8.13; 9.22\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui guma the, ana ŋkasŋka vhɨzɨrga, gu vhɨra nan ŋkasŋka vhɨzɨrga. Maaŋ muuŋgip, bigɨn thueŋ hɨv, guigira Zisas khothɨgi guma then muuŋgirim, ana rɨgɨp, tɨva mbatɨga thuen muuŋgirga, gu guigira ne suaŋv vhega mbatɨgar muunga. \p \v 30 \x - \xo 11.30: \xo*\xt 2 Ko 12.5; 12.9-10\xt*\x*Gu maaŋ muuŋgip nduara wo zɨ ndiv vun kuamkuarga tuav the kɨrga, gu mba nan hɨgi bigi, gu nta bun suanga. Gu mba nan hav nan ŋkasŋka vhɨzi bigi, gu nta bun suaŋv, nta ndiv vun kuamkuarga. \v 31 \x - \xo 11.31: \xo*\xt 2 Ko 1.23\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana nza Bakɨme Zisasan Ndia ma. Nza zazera ana zɨ ndiv vun kuamkuarga. Ana kaŋgi, gu guiguigi fhuvara. \v 32 \x - \xo 11.32: \xo*\xt FG 9.23-25\xt*\x*Gu Damaskusan kim, Damaskusan ŋgui vhɨrve gari guman pan Aretas piin gari guman pan, ana ntari ga mbui gɨɨtɨvi mbari ndi fegim, mbe mba ŋgu bakɨmen vhen veri thɨrkaa gari. Mbe mba thɨrkaa gari, ne khaŋ muuŋgi, mbe na ndi bɨna sur za mbui. \v 33 Mbe maaŋ na mbuim, na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi mbari, mbe na ndim kɨrɨma bakɨ mbe khɨngiap, mpiin mba kɨrɨman fav, na ndim, mba ŋgu bakɨmen bɨnan bɨɨŋbɨɨŋ ndi thooŋ mbugum, ana ndim kɨrar mbarigim, gu zerav, nɨɨŋ thɨgap, vugi. Mbe mba tɨvar na muuŋgim, gu mba guman pana farve thav, ra vugi. \c 12 \s Fhe Bakɨme rɨman Por khav buni vhɨrver ana suaŋgi. \p \v 1 Gu nduara wo zɨ ndiv vun kuamkuarga. Kha tuav guigira guma then kurarga tuktɨgi fhu. Gu ntige khaŋ tɨgɨp, nta buni suanga, gu vhɨra Guma Bakɨme rɨman na khav, mba vhagi bunin na suaŋgi, gu nta bun suanga. \v 2 Gu Kraisan guma mbe, gu ana kaŋgi. Fhe Bakɨme fhum ana ndigap, won han Hevenan ndagim, 14 mpari vhɨzgi. Ana won fhava khɨgɨra ki o, ana wo fhava thav harigi khesharigi, gu kaŋgi fhuvara. Fhe Bakɨme nduara ne kaŋgi.\f a \fr 12.2 \fr*\ft Nza khaŋ muuŋgia kaŋgi, “Kraisan guma,” ana Por ra. Ndu ves 3 ganɨ ŋgɨp, 7 thɨgɨri. \ft*\f* \v 3-4 Gu khueŋ kaŋgi, Fhe Bakɨme ana ndigap, won han Hevenan ndagi. Ana ndav, ana wo fhava thagi o, ana won fhava khɨgɨra ki, gu kaŋgi fhuvara. Fhe Bakɨme nduara kaŋgi. Ana Hevenan ndav, ana guma bun suaŋgirga tuktɨgi fhuv buni, ana nta mbararagi. Mba buni, mbe vhɨra bun suangeŋ thɨvigi buni ma. \v 5 \x - \xo 12.5: \xo*\xt 2 Ko 11.30\xt*\x*Gu ne nzuav mba guma zɨ ndi vun kuamkuarga, gu wo zɨra ndi vun kuamkuarga fhu. Gu khaŋ wo suanga, gu mba nan hav nan ŋkasŋka vhɨzi bigi, gu nduara nta bun suaŋv nta ndiv vun kuamkuarga. \p \v 6 \x - \xo 12.6: \xo*\xt 2 Ko 10.8; 11.16\xt*\x*Guigira, gu maaŋ muuŋgip nduara wo zɨ ndi vun kuamkuar saŋv, gu ŋanŋangi guma nzuai mbugum buni suaŋgirga fhuvara. Ne khaŋ muuŋgi, gu guigira buni guarira bun suanga. Gu ne suaŋv wo zɨ ndi vun kuarga fhu. Ne khaŋ muuŋgi, gu khueŋ vuzvugi, kha gumgi na ndɨkndɨgi zɨ ndi vun kuamkuargeŋ, gu ne thagi. Mbe gu mbui tɨvi ganɨv, gu nzuai buni, mbe nta mbararav, mbe nzerara na ndɨkndɨgɨrga. \s Ŋgara fara muuŋgi bigɨn Por fhava thivi. \p \v 7 \x - \xo 12.7: \xo*\xt Jop 2.6; Ese 28.24; Ru 13.16; Ga 4.13-14\xt*\x*Fhe Bakɨme fhum vhagi bigir vhuuiŋ vhɨrve na khɨvigi. Ana khuen na vuzvugi fhu, gu mba ana na khɨvigi bigi ga ndɨkndɨgɨp, nduara won tɨvi ga suaŋv ndikndigɨrga. Ana nen na vuzvugi fhuvara. Maaŋ muuŋgiap, ana ŋgara fara muuŋgi bigɨna mbe, ana fhura ana garim, ana zav, ana han kav, nan fhava thivi fara muuŋgi. Mba bigɨn, ana Satanan ŋaara guma ma. Ana maaŋ muuŋgiap zazera tɨva mbatɨgar na mbui. Ana na mbevɨ zav zɨgi. Ana na mbevɨrga, gu ndikndigɨp nduara wo zɨ ndi vun kuamkuarga fhu. \v 8 \x - \xo 12.8: \xo*\xt Mt 26.44\xt*\x*Gu tuga mpuani khegenen, gu won tɨn mba bigɨna vharvharar zav, khaŋ tɨgap havhargiap Guma Bakɨme phorga suaŋgi. \v 9 \x - \xo 12.9: \xo*\xt 2 Ko 11.30; Fi 4.11-13; 1 Pi 4.14\xt*\x*Ana khaŋ na nzuai, “Gu fhura korar mbui korar muumbar, ana za ndun tugɨratɨgi. Ne khaŋ muuŋgi, guma kaŋgi, ana ŋkasŋka ki fhu, nan ŋkasŋka khaŋ tɨgap havhargiap guigira anan hi.” Guma Bakɨme maaŋ nzuaim, gu maaŋ muuŋgiap, ntigem gu ŋkasŋka ki fhuv, gu guigira ndikndigirga. Ne khaŋ muuŋgi, gu ŋkasŋka ki fhu, Kraisan ŋkasŋka nan kɨrga. \v 10 \x - \xo 12.10: \xo*\xt Ro 5.3; 2 Ko 7.4; 13.4\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, gu Kraisan ŋaarar muun zav, gu ŋkasŋka ki fhuv, kha gumgi buni mbatɨgir na nzuav na nzɨɨim, mbarkɨrga simtɨgi gu bigi mbatɨgi nan hɨrga, kha gumgi nan farfarga, gu Kraisan ŋaarar muunga tuav mpɨrarga, nan ndava vhee mbɨrigim, gu ki. Ne khaŋ muuŋgi, gu ŋkasŋka ki fhu, mba tugara, gu guigira ŋkasŋka ki. \s Por Koriniŋ guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨgi havharɨ za mbui. \p \v 11 \x - \xo 12.11: \xo*\xt 2 Ko 11.5\xt*\x*Gu kha suaŋgi buneŋ, ne guigira gu ŋanŋangi guma nzuai mbugum suaŋgi. Nde nduarira, nde na muuŋgim, gu mba buneŋ suaŋgi. Nde nan tɨvar vhuuŋ bun suaŋgirga tuktɨgi, nde ne bun suangeŋ thagim, gu nduara ne bun suaŋgi. Khueŋ guigi guarara, gu guigira guma khɨn ma. Gu zɨ ki fhu. Mbe gumgi mbari khaŋ nzuai, “Nza Zisas farasegi ŋaarar muunga zɨri ki gumgi,” gu nde ntɨɨri piin ki fhuvara. \v 12 \x - \xo 12.12: \xo*\xt Ro 15.19\xt*\x*Gu nden rɨgar ki tugen, gu ŋkasŋka ki ŋaarir bigi vhɨrver nde khɨvigi. Nde mba ŋaari gangiap, kaŋgi, gu guigira Zisas farasarigi ŋaara guma guar ma. Gu mba tugen, guigira thɨga havhargiap simtɨgi ndav, mba tɨva mbuav, gu mbarkɨrga mirikori gum harigi khesharigi ŋkasŋka ki ŋaari, gu nden rɨgar nta muuŋgi. \v 13 \x - \xo 12.13: \xo*\xt 2 Ko 11.9\xt*\x*Gu nde mbui tɨvara, gu harigi siosi ga mbui. Gu mbe mbui bigɨna bueŋra, gu nen nde mbui fhu. Gu mba gu bigir wo ganɨ zav simtɨgar nde ndɨɨi fhu. Gu maaŋ mbui ne nzuav simtɨk ki thi? Gu maaŋ muuŋgirim, nde gu muuŋgi bigeŋ, nde ne ndɨkndɨk ŋangiri. \p \v 14 \x - \xo 12.14: \xo*\xt 2 Ko 13.1\xt*\x*Gu fhum ruru mpuanin nde muuŋgi, gu ntigem wom nden han mbar ŋgɨr za mbui. Gu ntige nden han vui ruru, gu vhɨra simtɨgar nden nɨɨŋgirga fhu. Nde mbarara. Gu nden ŋkɨɨa gu bigi ndirgeŋ vuzvugi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu ndera ndir zav zi. Nde kaŋgi, tari bisarire, mbe wari won ndegi gu ndegmbori ganɨv, mbe kurkurarga mba gu bigi ndiv phogir vhorga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Mben ndegi gu ndegmbori, mbe nduarira won wari tari ganɨv mben kurkurarga bigi ndiv, phogir vhorga ne kaŋgi. \v 15 \x - \xo 12.15: \xo*\xt Fi 2.17\xt*\x*Gu wo bigir za nden nɨɨngane vuzvugiap, gu vhɨra nden kurkurav za won tuma fekhɨngirga ne nzuav ndikndigi. Gu guigira khaŋ tɨgap won ndavar nde nɨɨŋrim, mba tɨv nde muuŋgim, nde bisanera wari won ndavir na nɨɨŋrie? \p \v 16 Nde gu fhum muuŋgi tɨv, nde ana vuzvugiap, nde na phorgap ndava bavira ki. Nde mbari gu mbui tɨvi, nde khaŋ nta nzuai, “Ana guigira ana kɨrar hiiŋ sarav, nza bigi ndi fhuvara. Ana guigira nzan raaŋ shɨrganeŋ kaŋgi. Ana maaŋ mbuav, nza guiguigav, nza ndɨɨfhɨri ga sav, nza bigi ŋgi.” \v 17 Ee, gu ram muuŋgiap mba gumgi ga sarigim, mbe nden han zegi. Ee, ram muuŋgi? Gu mba guma then panan, gu nde guiguigap, nden bigi kɨmgire? \v 18 \x - \xo 12.18: \xo*\xt 2 Ko 8.6; 8.16-18\xt*\x*Gu khaŋ tɨgɨp Taitus ga sarigim, ana nden han mbar vugi. Ana nden han vuim, gu mba nza phorgap guigira Zisas khothɨgi guma mbe sarigim, ana ana phorga mbar vugi. Mani vugap, Taitus nde guiguigap nde bigi thari kɨmgire? Ee, ŋka ndɨkndɨk bavira zɨn vui fhuve? Ee, ŋka tuav bavira vui fhuve? \p \v 19 Nde kha gava gangiap, nde kha ndɨkndɨga mbuav ki thi? Nza wari ga nzuav gorav kha buni khergiap nde ndi mbai. Ne maaŋ muuŋgi fhuvara. Nza Krais phorga havhargiap, nza Fhe Bakɨme nɨman mba buni nzuai. Nde guigira nan kɨvntogi guari. Nza kha mbui bigi, nta za nde guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨgi havhargirga. \v 20 \x - \xo 12.20: \xo*\xt 2 Ko 2.1-4\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, gu maneŋ rivgiap kha ndɨkndɨga mbui. Gu ŋgɨp, nde ganɨnga, nde gu vuzvugi gumgi gu mbigi ki kɨrɨ tɨvar muunga fhu. Nde vhɨra, nde na ganɨv khaŋ na suanga, “Nza khaŋ muuŋgi guma ganɨngeŋ vuzvugi fhu.” Gu ŋgɨp, kha khesharigi tɨvi ganɨrim, nta nde rɨgar kɨrga. Kha khesharigi tɨvi, nde warira daav, wari ga nzuai buni, harigi ntɨɨri ga nzuav ndavi shi, vhegi, fhura ferferi, harigi gumgi nzɨɨi, harigi gumgi zɨn mbav mbe nzuai, rɨɨrɨɨi, ŋaarir farfagi. Gu mba khesharigi tɨvi ganɨngeŋ thagi. \v 21 \x - \xo 12.21: \xo*\xt 2 Ko 13.2\xt*\x*Gu vhɨra khuen rivgi. Gu nden han zɨrga na Fhe Bakɨmen nde nɨman nan muuŋgirim, gu nden mbergirga. Gu vhɨra fhum tɨvi mbatɨgi ga mbuav ki gumgi gu mbigi vhɨrve, mbe mba tɨvi ga mbuav, ndavi domdorɨ thagi. Mbe kɨr kha khesharigi tɨvi ga sɨ thagi. Mba tɨvi khare, ruari mbigi gu gumgi wari kɨɨi, ndavi khavav tɨvi mbatɨgi ga mbui, mberi tɨvi mbatɨgi, mbe kɨrara ntan wari wo fhavi ga mbui. Mbe fhum mba khesharigi tɨvi mbatɨgi ga mbuav ki. Gu mba khesharigi tɨvi ganɨnga, gu guigira mbergip, gu guigira nden korar muuŋgirga. \c 13 \s Mbe Koriniŋ, mbe guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk, mbe tuituigira ana ganɨri. \p \v 1 \x - \xo 13.1: \xo*\xt Lo 17.6; 19.15; Mt 18.16; 2 Ko 12.14; 1 T 5.19\xt*\x*Gu fhum phenatɨtɨgap nden han vugap, gu ntigem wom nden han ŋgɨr za mbui. Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Guma, maaŋ muuŋgip guma the suaŋv suan za mbui, maaŋ muuŋgip, guma phuni o phuni khegene, guma the ganɨri, ana tɨva mbatɨk thueŋ muuŋgirim, nza mba bigeŋ ndiv thɨgar maanga.” \v 2 Gu fhum phenatɨtɨgap nde phorga ki tugen, gu mba tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi phorga nzuai, gu vhɨra mba vuzvugi tɨvi, gu ntan mba harigi gumgi phorga suaŋgi. Gu ntigem, gu samra kav, gu wom khaŋ mbe nzuai, gu taagip nden han zɨrga, gu fhum tɨvi mbatɨgi ga muuŋgi gumgi gum vhɨra ntige tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi, gu fhura mbe gangirga tuktɨgi fhuvara. \v 3 Nde ne kaŋgir za mbui, Krais ana nan kamthoon ka nzuai o, fhu? Nde maaŋ muuŋgip kaŋgir za mbui, gu nden muunga, nde kaŋgirga. Nde mbarara! Krais, ana nde mbui tɨvi mbatɨgi ndi thɨgar maanga ŋkasŋka bakɨme ki. Ana nde rɨgar, ana guigira ŋkasŋka bakɨme ki. Nde khueŋ ndɨkndɨgɨ thari, ana ŋkasŋka ki fhu. Zakɨra fhuvara. \v 4 \x - \xo 13.4: \xo*\xt Ro 6.4; Fi 2.7-8; 1 Pi 3.18\xt*\x*Guigira, ana fhum ŋkasŋka ki fhuv, mbe ana ndi khanarareŋ ga tɨga fugim, ana rimgi. Ntigem, Fhe Bakɨme ŋkasŋkar ana taagia khavgiap, zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ ndigap ki. Gu ana phorgap, gu vhɨra ŋkasŋkar ki fhu. Gu Fhe Bakɨmen ŋkasŋkan panan, Krais phorgɨ kɨv nden ŋgarɨrga. \p \v 5 \x - \xo 13.5: \xo*\xt 1 Ko 9.27; 11.28; Ga 4.19\xt*\x*Nde wari wo mbui tɨvira ganɨv, wari wo ndɨkndɨgira ganɨv, warira ndɨkndɨgɨri, nde guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk havhargi o, fhu? Nde tuituigip wari wo mbui tɨvira ganɨri. Ee, nde kaŋgi fhuv thi? Zisas Krais nden ndavi vherir ki o, fhu? Ana nde phorga ki fhu, nde guigira ana khothɨgi fhu. \v 6 Gu ntigem khueŋ khothɨgi, nde nduarira khueŋ ga suaŋv ganɨv, ne kaŋgiri, gu guigira Krais farasarigi ŋaara guma ma. \v 7 Gu nde nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuai. Nde tɨva mbatɨk thueŋ muunga fhu. Gu khueŋ nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuai fhuvara. Mba gumgi na ganɨv, khaŋ na suanga, gu Krais farasarigi ŋaara guma mbe ma. Fhuvara. Gu khueŋ nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuai, nde tɨvir vhuuin muunga. Mbe gumgi mbari khaŋ na nzuai, gu Krais farasarigi ŋaara guma fhuvara, ne nzerara. \v 8 \x - \xo 13.8: \xo*\xt 1 Ko 13.6\xt*\x*Nde khueŋ kaŋgi, gu Krais buna guareŋ mbevarga buna thueŋ suaŋgirga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu Krais buna guaren kurkurigi ŋaarara muunga. \v 9 Maaŋ muuŋgip, nde ŋkasŋkagirga, gu ŋkasŋkagirga fhu, gu nen ndikndigi. Gu zazera nde nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuai, nde khaŋ tɨgɨp havhargip guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi kɨrga. \v 10 \x - \xo 13.10: \xo*\xt 1 Ko 4.21; 2 Ko 2.3; 10.2; 10.8; 12.20-21; Ta 1.14\xt*\x*Guma Bakɨme won ŋaara ganɨ zav, nan farasarav, mba ŋaarar muunga ŋkasŋkar na nɨɨŋgi. Maaŋ muuŋgiap, gu ntigem samra kav, kha kameŋ khergiap, nde ndi mbarigi. Ne khaŋ muuŋgi, gu nden han zɨrga, gu nden tɨvi ndi thɨgar maan saŋv, havharar nde phorgɨ suangeŋ thagi. Guma Bakɨme na farasarav mba ŋaarar na nɨɨŋgi. Gu nde ana khothɨgi ndɨkndɨgi havharɨrga, gu nden farfarga fhu. \s Por won raar vhuun mbe ndɨɨi. \p \v 11 \x - \xo 13.11: \xo*\xt Ro 15.33\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, gu ntigem wo buni vhɨzav, gu won raar vhuun nde ndɨɨi. Nde wari wo mbui tɨvi mbarigi ndi thɨgar maaŋv, nde khaŋ tɨgap havhargip guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi kɨri. Nde gu suaŋgi buni mbararari! Nde vhɨra, nde zam ndɨkndɨk bavira muuŋv, wari tɨgɨp ndava bavira kɨri. Fhe Bakɨme ana ndava ndi ndɨɨi tɨvar nɨɨŋge ma. Ana vhɨra ndava bavira ki nɨɨŋge ma. Ana nde phorgɨ kɨri. \p \v 12 \x - \xo 13.12: \xo*\xt Ro 16.16; 1 Te 5.26; 1 Pi 5.14\xt*\x*Nza Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigi, nza won tɨva zɨn ŋgɨp, nde bevbevira, nde Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigi, nde mben harir suigɨp mbe viavɨri. Khaŋ ki Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigi, mbe wari won raar vhuun nde ndɨɨi. \p \v 13 Guma Bakɨme Zisas Krais nden korar muuŋrim, Fhe Bakɨme won ndavar nden nɨɨŋrim, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar nden kurarim, nde za wari tɨgɨp guigira ndava bavira kɨri.