\id 1TH Reconstructed from Ventura Publisher \ide UTF-8 \h 1 Tesaronaika \toc1 Khe Por Fharav Tesaronaikaiŋ Ndi Khergi Gap \toc2 1 Tesaronaika \toc3 1 Te \mt1 1 TESARONAIKA \mt2 Khe Por Fharav Tesaronaikaiŋ Ndi Khergi Gap \imt Khe fharav ganɨnga buni khare. \ip Tesaronaika, ana Masedonia ŋgu bakɨme fhain ki ŋgu bakɨme ma. Por Firipai thav, khavgia vov, Tesaronaika ŋgu bakɨmen vugap, ana maam sios mbe khavgi. Ndu Farasarigi Gumgi 17.1-9 Por maam sios khavgim, Zudaiŋ garim, gumgi gu mbigi vhɨrve, mbe Por nzuai buni mbarav, guigira Zisas khothɨgim, mbe ne nzuav Por ga nzuav ndavi simgiap, maaŋ Por ga mbuim, ana Tesaronaika thav, vugi. Por zumgum vov, Korin ŋgu bakɨmen kim, ana phorgap mba ŋaara mbui guma Timoti, anan han vugap, ana mba Tesaronaikan kav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigir hɨgi bigeŋ bun ana suaŋgi. \ip Por mbaram Timoti suaŋgi buni mbararagiap, Por gu Sairas, Timoti mbe wari tɨgap mbu Tesaronaikan kav, guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi ndavi havharɨr zav, kha gava khergi. Bigi kaŋgi gumgi vhɨrve kha ndɨkndɨga mbui, kha Por khergi gavi, nta kha Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gavar ki, mbe kha ndɨkndɨga mbui, kha gap, ana Por fhara guarara khergi gap ma. Por kha gava kherav, ana Tesaronaikan kav, guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, ana mbe guigira Zisas khothɨgi tɨvar ndikndigap, ana vhɨra mbe mbui tɨvir ndikndigi. \ip Mbe vhɨra maaŋ kav, guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe vhɨra Zisas taagi zirɨrga tuav, mbe ana kaŋgi fhuvara. Mbe vhɨra khueŋ kaŋgir za mbui, mba vhɨzgi gumgi, mbe Krais ntigar zirɨrga, mbe vhɨra zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ ndigirie? Mbe vhɨra khaŋ nzuai, Krais maaŋgi tugar zirɨrie? Mbe mba nzambari ga muuŋgim, Por mben nzambari ŋgarkarav khaŋ mbe nzuai, “Nde tɨvir vhuuiŋra zɨn ŋgɨp, nde Guma Bakɨme taagi zirɨrgeŋ suaŋv anan rargɨ kɨri.” \c 1 \ms Por wo phorga ŋgari gumgir kov, mbe Tesaronaikaiŋ kora muuŋgi. \p \v 1 \x - \xo 1.1: \xo*\xt FG 17.1-13; 2 Te 1.1\xt*\x*Gu Por, Sairas, gu Timoti, nza kha gava khergiap, nde Tesaronaika ŋgu bakɨmen kav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nza anan nde ndi mbai. Nde nza Ndia Fhe Bakɨme gum Guma Bakɨme Zisas Krais phorga ki gumgi gu mbigi ma. \p Fhe Bakɨme nden korar muuŋv, ndavi mɨɨtɨgir nden nɨɨŋrim, nde kɨri. \s Por Tesaronaikaiŋ guigira Zisas khothɨgi tɨvar ndikndigi. \p \v 2 \x - \xo 1.2: \xo*\xt Ef 1.16; Fi 1.3-4; Kor 1.3; 2 Te 1.11\xt*\x*Nza zazera nde ndɨkndɨgap, nde nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuav, ana ndikndigi. Nza zazera Fhe Bakɨme phorga nzuav, nza za nde zɨri zitav Fhe Bakɨme nzuai. \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt 1 Ko 13.13; Ga 5.6; Kor 1.4-6; Hi 6.10\xt*\x*Nde guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk nde ndavi khavim, nde tɨvir vhuuiaŋ mbuav, nde ŋaarir vhuuiŋra mbuav, wari won ndavi ndiv harigi gumgi ga ndɨɨi. Nde vhɨra wari wo ndavi havhargiap, nza wo Bakɨme Zisas Krais taagia zirɨrga tugar rargap wari ki. Nza ne nzuav, nza wo Ndia Fhe Bakɨme phorga ndavar ana ndikndigi. \v 4 \x - \xo 1.4: \xo*\xt 1 Ko 2.4-5; 4.20; Kor 2.2; 3.12; 2 Te 2.13; Hi 2.3\xt*\x*Nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, Fhe Bakɨme guigira wo ndarar nde nɨɨŋgim, nza vhɨra guigira khueŋ kaŋgi, Fhe Bakɨme nden wora mbuigi. \p \v 5 Nza mba Fhe Bakɨme buna vhuueŋ ndiga nde ndi vugi, ne fura hɨgi buna khɨneŋ fhuvara. Ne Fhe Bakɨmen ŋkasŋka gum ana Ŋina Ŋaara phorga him, nde nza khaŋ tɨga havhargiap guigira Zisas khothɨgi tɨv, nde guigira ana gangi. Nde vhɨra, nde nduarira nza nden rɨgar kav nden kurkurigi tɨv, nde ana kangi. Nza nden kurkurar zav, ne muuŋgi. \p \v 6 \x - \xo 1.6: \xo*\xt FG 17.1-9; 1 Ko 4.16; 11.1; Fi 3.17; 2 Te 3.9\xt*\x*Nde nzan tɨva ndigap, nde vhɨra Guma Bakɨme tɨva ndigi. Nde Fhe Bakɨme buna vhuueŋ ndigim, simtɨgi vhɨrve nden hi. Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar nde ndavi khavim, nde ndikndigap, nde mba bunen ndigi. \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt 1 Pi 5.3\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde tɨvar vhuuŋra mba Masedonia fhaiŋ gum Akaia fhain kav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi khɨvigi. \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt Ro 1.8\xt*\x*Nde Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun nzuaim, ne mbar vov, mbar vui, ne mbe phɨɨaŋ mbuim, ana khɨkhɨm mbar vui fara muuŋgiap vui. Mba buna vhuueŋ Masedonia gum Akaia fhaiŋra vui fhuvara. Mba buna vhuueŋ za mba fhain ki ŋguir vuim, mbe za nde guigira Zisas khothɨgi kameŋ mbararagi. Maaŋ muuŋgiap, nza wom mbe suanga kameŋ ki fhu. \v 9 \x - \xo 1.9: \xo*\xt FG 14.15; 1 Ko 12.2; Ga 4.8; 1 Te 2.1\xt*\x*Nza nden han zim, mbe nduarira mba hegi bigi, mbe nta bun nza nzuai. Mbe nde mbarɨvi gu tori thav, ndavi dorgap, nde zazera mbara muuŋgiap ki Fhe Bakɨ guara zɨn vui, mbe ne bun nza nzuai. Mbe ne bun nzuav, vhɨra nde Fhe Bakɨme ŋaara gumgi kav, \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt FG 17.31; 1 Te 4.16; 5.9; Ta 2.13; 2 Pi 3.12\xt*\x*nde vhɨra ana Kam Hevenan kegɨp taagi zirɨrganen rarga ki. Anan Kam rimgim, ana taagia ana khavgi. Ana Zisas ma, ana taagia nza ndi. Nza zumgum Fhe Bakɨmen ndav shirɨ hɨrga tugar, nza nzerara kɨrga. \c 2 \s Por Tesaronaikan wo muuŋgi ŋaara nzuai. \p \v 1 \x - \xo 2.1: \xo*\xt 1 Te 1.5; 1.9\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde nduarira gu nden rɨgar ka muuŋgi ŋaar, nde ana kaŋgi, mba ŋaara fhura vov vhɨzgi fhuvara. \v 2 \x - \xo 2.2: \xo*\xt FG 16.19-24; 17.1-9; Fi 1.30; Kor 2.1\xt*\x*Nde kaŋgi, nza ntigar nden han zɨrga, mba tugen nza Firipai ŋgu bakɨmen ki. Nza anan kav, nza zaa bakɨme ndim, mbe nzan fhavir farfav, nza mbevav, buni mbatɨgi nza nzuai. Nza ntigem nden han zegim, gumgi mbari nza mbevim, nzan Fhe Bakɨme, ana ŋgɨrɨtɨn nza nɨɨŋgim, nza mba khesharigi farfar rɨvi fhu. Fhuvara. Nza khaŋ tɨgap thɨga havhargiap, Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun nde nzuai. \v 3 Nza vhɨra, nza guigira Zisas khothɨgɨv, ana zɨn ŋgɨr zav nde nzuav, nza pham buni tharir nde suaŋgi fhu, nza vhɨra tɨva mbatɨga thuen nden muunga ndɨkndɨk the kav, nde vhagi fhu, nza vhɨra tɨva thuen nde guigi fhu. Zakɨra fhuvara! \v 4 \x - \xo 2.4: \xo*\xt Jer 11.20; Ga 1.10; 1 T 1.11\xt*\x*Fhe Bakɨme nzan mparav, ana nduara wo vuzvugara, ana won buna vhuueŋ bun suan zav, kha ŋaarar nza nɨɨŋgi. Maaŋ muuŋgiap, nza kha gumgi gu mbigi nzan ŋaara vuzvugɨr zav nza Fhe Bakɨmen buna vhuueŋ bun nzuai fhu. Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme, ana nduara nzan ndavi vheri gari, ana nduara nzan ŋaara vuzvugɨrga. \v 5 \x - \xo 2.5: \xo*\xt Zo 5.41; 5.44; FG 20.33; Ro 1.9; 1 Ko 9.1-6; 2 Ko 11.9; 1 Te 2.10; 2 Te 3.8-9; 2 Pi 2.3\xt*\x*Nde kaŋgi, Fhe Bakɨme vhɨra nen nde suanga, nza nde raaŋ shi buna thuen nde nzuai fhuvara. Nza vhɨra nde bigi gangiap, nta niihegap, kha buna vhuuen nde nzuai fhuvara. \v 6 Nza gumgi, nza zɨri ndi vun kuamkuargeŋ vuzvugi fhu. Nza vhɨra nde harigi gumgi gu mbigi, nza zɨri ndi vun kuamkuargeŋ vuzvugi fhu. \v 7 \x - \xo 2.7: \xo*\xt 1 Ko 2.3; 2 Ko 13.4; 2 T 2.24\xt*\x*Khueŋ guigira, nza Krais nzan farasarigim, nza ana ŋaara gumgi ki. Nza maaŋ muuŋgi vuzvuk kake, nza warir kurkurar zav simtɨgen nde ndɨɨe. Nza nde phorga ki tugen, nza mbarara nde phorga kav, mbarara nde phorga ŋgari. Nza mbik tan won tara ndɨɨi fara muuŋgiap kegi. \v 8 Nza guigira, wari wo ndavir nde nɨɨŋgiap, nza maaŋ muuŋgiap Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun nde suan za mbui. Nza vhɨra nden kurkurar zav, za wari won fhavi ndiv nde nɨɨŋgi. Ne khaŋ muuŋgi, nde guigira nzan kaa gumgi guari ma. \p \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt FG 20.34; 1 Ko 4.12; 2 Ko 11.9; 12.15\xt*\x*Nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nza nde phorga kav, Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun nzuav, nza wari wo mba nzuav ŋaara mbatɨga muuŋgi, nde ne kaŋgi. Nza khaŋ tɨga havhargiap, raa gu maan mba ŋaara muuŋgi. Nza khueŋ nzuav maaŋ muuŋgi, nza mban wari ganɨngeŋ suaŋv simtɨgar nden nɨɨŋ thagi. \p \v 10 Nde kaŋgi, Fhe Bakɨme vhɨra, nen nden suanga, nde guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nza nde muuŋgi tɨvi, ana vhɨra nta kaŋgi. Nza Fhe Bakɨme nɨman, nza tɨvir ŋaarira muuŋgi. Nza tɨva mbatɨga thuen nde muuŋgi fhu. Nza vhɨra gumgi nza sɨv, nza suanga tɨva mbatɨga thuen nde muuŋgi fhuvara. \v 11-12 \x - \xo 2.11-12: \xo*\xt FG 20.31\xt*\x*\x - \xo 2.11-12: \xo*\xt Fi 1.27; Kor 1.10; 2 T 1.9; 1 Pi 5.10\xt*\x*Nde kaŋgi, nza ndia won tara mbui tɨvara nde muuŋgi. Nza mba tɨvar nde mbuav, nde ndɨkndɨgi khavav, nden ndavi havhari bunira nde suaŋgi. Nza nde nzuav, nza Fhe Bakɨme guigira vuzvugi tɨvi zɨn ŋgɨr zav nde suaŋgi. Fhe Bakɨme mba tɨvara zɨn ŋgɨr zav nden kamgi. Mba tɨvara, nde Fhe Bakɨme wo gumgi gu mbigi garim, mbe ana piin ki, ŋgu Hevenan ŋgirgɨp, nde mpirmpirɨgar vhuun muuŋgirga. \s Guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe guigira thɨga havhargiap simtɨgi ndi. \p \v 13 \x - \xo 2.13: \xo*\xt Ga 1.11-12; 4.14; 1 Te 1.2-3; 2 Te 2.13; 2 Pi 3.2\xt*\x*Nza vhɨra zazera khueŋ nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuav ana ndikndigi. Nde nza thɨɨri tɨn Fhe Bakɨme buna vhuueŋ ndiav, nde guma won ndɨkndɨgar nzuai buni ndi tɨva muuŋgiap ne ndigi fhuvara. Nde guigira Fhe Bakɨme buna guareŋ, nde ne khothɨgap ne ndigi. Ne guigira Fhe Bakɨme buna guareŋ ma. Mba buneŋ, nde guigira Zisas Krais khothɨgi gumgi gu mbigi, mba buneŋ khaŋ tɨgap havhargiap, nde ndavi vherir ŋgari. \v 14 \x - \xo 2.14: \xo*\xt FG 17.5; Hi 10.33-34\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde Zudian guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi fara muuŋgi. Mbe Zisas Krais phorgi gumgi gu mbigi ma. Nden kɨvntogi simtɨgar nde ndɨɨi tɨvara, mbe Zudian kav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, Zudaiŋ simtɨgar mbe nɨɨŋgi. \v 15 \x - \xo 2.15: \xo*\xt FG 2.23; 3.15; 7.52; 9.23; 9.29; 13.45; 13.50; 14.2; 14.5; 14.19; 17.5; 17.13; 18.12\xt*\x*Zudaiŋ, mbe nza Bakɨme Zisas shogim, ana rimgim, mbe vhɨra Fhe Bakɨmen kamthooŋ gumgi, mbe vhɨra mbe shogim, mbe vhɨzgi. Mbe vhɨra nza vharvharigi. Mbe Fhe Bakɨme vuzvugi tɨvi, mbe nta dagasuav, panan za kha gumgi ga kegi. \v 16 \x - \xo 2.16: \xo*\xt Mt 23.32-33; 24.6; Ru 11.52; FG 13.50\xt*\x*Mbe nza Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun harigi fhaiŋ gumgi ga suanga tuav, mbe ana mpɨri. Mbe khueŋ nzuav, mbe Fhe Bakɨme taagip mba gumgi gu mbigi ndirganen, mbe suangane vuzvugi fhu. Mbe maaŋ muuŋgiap, zazera tɨvi mbatɨgi ga mbui. Mbe maaŋ mbuav simtɨgir warira phogi ga vuav, vov ntige mpuu bigeŋ ga muuŋgi. Mbe maaŋ mbuim, Fhe Bakɨmen ndav shirɨ ntigera mben ki. \s Por guigira taagip Tesaronaikaiŋ ganɨngeŋ vuzvugi. \p \v 17 \x - \xo 2.17: \xo*\xt 1 Te 3.10\xt*\x*Nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, kha Zudaiŋ nza mbuim, nza tuga tɨvaneŋra nde thav, khar kav, nza kha ndɨkndɨga mbui, ndia won tari thav, samra ki. Nza nden ŋkoo gari fhuvara, nzan ndɨkndɨgi gum nzan ndavi vheri nde phorga ki. Nza maaŋ muuŋgiap taagi nde ganɨ zav tuavi ndi garav ŋaara mbatɨga mbuav khar ki. Nza guigira nde gangirga vuzvuk bakɨme nzan ki. \v 18 Nza nden han ŋgɨrgeŋ vuzvugi. Gu Por, gu tugi vhɨrvera, gu nden han ŋgɨr za mbuim, Satan nzan tuav mpɨri. \v 19 \x - \xo 2.19: \xo*\xt Fi 2.15-16; 4.1; 2 Te 1.4\xt*\x*Nza khaŋ muuŋv kɨrga, nza Bakɨme Zisas taagip zirɨrga, thagɨna bigɨn nzan muuŋgirim, nza havhargip, ana nɨma thɨgɨp ndikndigɨrie? Nza thagɨna bigɨna ndigi ŋgɨp, ana khɨvav, khaŋ suaŋrie, nza ŋaara vhuuaŋ muuŋgi? Nza ndera suaŋv ndikndigɨrga. \v 20 \x - \xo 2.20: \xo*\xt 2 Ko 1.14; 1 Te 3.13; VB 1.7\xt*\x*Ahaŋ, nza nden ndikndigi, nde nza muuŋgim, nza ndavi nzerav ki. \c 3 \s Por Tesaronaikaiŋ havharɨ zav, Timoti ga sarigim, ana mben han vugi. \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt FG 17.15\xt*\x*Nza nde ndɨkndɨgi ndɨkndɨk guigira nzan kɨvgim, nza thav, kha ndɨkndɨga mbui, nza thagɨne rargɨ kɨrie? \v 2 \x - \xo 3.2: \xo*\xt FG 16.1-3; Ef 3.13; 2 T 3.12\xt*\x*Nza mba ndɨkndɨga muuŋgiap, wari tɨgap, kama shogiap, ŋka Atensan kav, ŋka Timoti ga sarigim, ana nden han vugi. Timoti, ana nza phorgap guigira Zisas khothɨgi guma ma. Ana Fhe Bakɨmen ŋaara mbuav Zisas Krais buna vhuueŋ bun nzuai, guma ma. Nza ana sarigim, ana nden han ŋgɨp, nden kurkurarim, nde guigira Zisas khothɨgi tɨv havhargirga. \v 3 Nza khuen rivgi, nde mba simtɨgi gu zaagi ndiv, nde thari ndɨkndɨgi vhɨrve muunga. Nde nduarira kaŋgi, Fhe Bakɨme mba khesharigi simtɨgi ndir zav nzan farasarigi. \v 4 \x - \xo 3.4: \xo*\xt FG 14.22; 20.24\xt*\x*Nza fhum nde phorga kav, nza khaŋ nde suaŋgi, mbarkɨrga simtɨgi nzan hɨrga. Nde tuituigip khueŋ kaŋgiri, mba simtɨgi nzan hɨgi. \v 5 \x - \xo 3.5: \xo*\xt Fi 2.16\xt*\x*Gu mba bigɨna nɨɨreŋra nzuav, gu thagɨne rargɨ kɨrie? Gu maaŋ muuŋgiap Timoti ga sarigim, ana nden han vugi. Gu nde guigira Zisas khothɨgi tɨva kaŋgi zav ana sarigi. Gu khuen rivgi, nde guigira Zisas khothɨgi, nde muuŋv kɨrim, Satan nden mpɨrarim, nza mba muuŋgi ŋaar, ana fhura mbar ŋgɨgɨrga. \s Timoti Tesaronaikan vugap, kegap, taagiap kaman vhuueŋ ndiga Por ndi zɨgim, Por ne nzuav ndikndigi. \p \v 6 \x - \xo 3.6: \xo*\xt FG 18.5\xt*\x*Timoti nden han kegap, ana ntigera zav, nzan hɨgi. Ana hɨgap, kaman vhuuŋ guareŋra nza nɨɨŋgi. Ana khaŋ nza nzuai, nde khaŋ tɨga havhargiap, guigira Zisas khothɨgi, nde guigira ndavir wari ga ndɨɨi. Ana vhɨra khaŋ nzuai, nde zazera nza ndɨkndɨgap, nza nzuav ndavi mbɨrav ki. Nde, nza nde gangir zav, nde ndɨkndɨgap ndavi simgiap ki tɨvara muuŋgiap, nde nza gangir zav ndavi simgiap ki. \v 7 \x - \xo 3.7: \xo*\xt 2 Te 1.4\xt*\x*Nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nza nde mbararagim, nde khaŋ tɨgap havhargiap, guigira Zisas khothɨgi. Nza mba kameŋ mbararagiap, mba kameŋ nza ndavi havhargim, nzan hi simtɨgi gu zaagi, nza zam nta ndi. \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt Fi 4.1\xt*\x*Nza khueŋ kaŋgi, nde maaŋ muuŋgip havhargiap, Guma Bakɨme phorga kirga, nzan kɨrɨ tɨvi guigira hɨgi. \v 9 Nza nde mbararagiap, nza wari wo Fhe Bakɨme nɨman, nza guigira ndikndiga bakɨme mbui. Nza ndikndigap, kha ndɨkndɨga mbui, nza Fhe Bakɨme phorga nzuav ana ndikndigi tɨv, ana nza nɨɨŋgi ndikndiga tuktɨgi fhuvara. \v 10 \x - \xo 3.10: \xo*\xt FG 26.7; Ro 1.10; Kor 4.12; 2 T 1.3\xt*\x*Nza khaŋ tɨgap havhargiap, raari gu mbarir nza Fhe Bakɨme phorga nzuai, ana nza khɨrarim, nza nde ganɨ saŋv mbar ŋgɨrga. Nde maaŋ muuŋgip guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk thaneŋ tivgirga, nza ana muuŋgirim, ana havhargirga. \s Por Fhe Bakɨme phorga nzuai, ana ana sararim, ana mben han ŋgɨrga. \p \v 11 \x - \xo 3.11: \xo*\xt 2 Te 2.16\xt*\x*Nza khueŋ vuzvugi, nzan Ndia Fhe Bakɨme gum nza Bakɨme Zisas, mani na suaŋv tuavar muuŋgirim, nza nden han ŋgɨrga. \v 12 \x - \xo 3.12: \xo*\xt 1 Te 4.9-10; 5.15; 2 Pi 1.7\xt*\x*Nza khueŋ vuzvugi, Guma Bakɨme nden muuŋgirim, nde guigira wari won ndavir harigi gumgir nɨɨnga tɨv guigira nden kɨrga. Nde zam wari wo ndavi ndiv, guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigir nɨɨŋv, vhɨra za mba gumgi gu mbigir nɨɨnga. Nza wari won ndavir nde ndɨɨi tɨvar, nde mben muuŋri. \v 13 \x - \xo 3.13: \xo*\xt Sek 14.5; 1 Ko 1.8; Fi 1.10; 2 Te 1.7; 1.10; 2.17\xt*\x*Nde mba tɨvara muunga, Fhe Bakɨme nde ndavi havhargirga. Ana nde ndavi havhargirim, nde kɨrim, nza Bakɨme Zisas taagi won gumgi gu mbigir kov zirɨrga, ana nde ganɨrim, nde ŋgaravra kɨrga. Nde vhɨra nzerara kɨv, nde nza wo Ndia Fhe Bakɨme nɨman bigɨna mbatɨga thueŋ muuŋgi ne suaŋv kama thueŋ kɨrga fhu. Ne guigi guarara. \c 4 \ms Mbe Tesaronaikaiŋ, mbe Fhe Bakɨme vuzvugi tɨvi zɨn ŋgɨrim, mba tɨvi guigira mben kɨri. \s Nza ruarir gumgi gu mbigi wari ndirga fhu. \p \v 1 \x - \xo 4.1: \xo*\xt Fi 1.27; Kor 1.10; 2.6; 1 Te 2.12; 2 Te 3.6\xt*\x*Nde nza wo Bakɨme Zisas zɨn panan nde suaŋgi buni, nde nta kaŋgi. Maaŋ muuŋgiap, nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, gu ntigem kha gavar khaŋ nde nzuai. Nza nde Fhe Bakɨme ndikndigirga tɨvi zɨn ŋgɨrga tɨvi, nza zam ntan nde khɨvigi. \v 2 Nde mba tɨvi zɨn vui. Nza ntigem, guigira nde ndavi havhara nde nzuai. Nza wo Bakɨme Zisas zɨn panan khaŋ nde nzuai, nde mba tɨv, nde khaŋ tɨgɨ havhargip, anan muuŋv ŋgɨri. \v 3 \x - \xo 4.3: \xo*\xt 1 Ko 6.15; 6.18; Ef 5.3; 5.17; 5.27; Kor 3.5; 1 Te 5.23; Hi 10.10; 1 Pi 1.16\xt*\x*Fhe Bakɨme vuzvuk khaŋ muuŋgi. Nde guigira zam wari won ndavir ana nɨɨŋgip, nde ana nɨman ŋgaravra kɨri. Maaŋ muuŋgiap, nde gumgi gu mbigi ruarir wari ndi tɨvi, nde guigira nta ŋkɨɨari. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt Ro 6.19; 1 Ko 6.13-15; 6.18\xt*\x*Nde won ndavi vheri khavi vuzvugi mbatɨgi, nde nta ganɨri, nta nde ganɨ thari. Nde nta ganɨv, nde Fhe Bakɨme vuzvugi tɨvir muuŋv, nde ana nɨman ŋgaravra kɨv, nde vhɨra harigi gumgi nɨman nzerara kɨri. \f a \fr 4.4 \fr*\ft Kha ŋanen mbe Grikar kaman suaŋgi kameŋ tuituigiap hɨgi fhuvara. \ft*\f* \v 5 \x - \xo 4.5: \xo*\xt Sng 79.6; Ga 4.8; Ef 2.12; 4.17-18; 2 Te 1.8\xt*\x*Nde muuŋv kɨrim, mba vuzvugi mbatɨgi gum ndɨkndɨgi mbatɨgi nde ŋgɨrgɨrim, nde kɨr Fhe Bakɨme segi gumgi gu mbigi fara muuŋgirga, mbe Fhe Bakɨme kaŋgi fhu. Nde mbe farar muuŋgip, mbarkɨrga tɨvi mbatɨgir muuŋv, vhɨra ferferɨp, ruarir gumgi gu mbigi wari ndirga. \v 6 \x - \xo 4.6: \xo*\xt Wkp 19.11-13; Sng 94.1; 1 Ko 6.8; 2 Te 1.8\xt*\x*Nde wari tɨgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde mba tɨvi mbatɨgir mben muuŋv, mbe guiguigip, mba tɨvir mben muuin muuŋ thari. Nza fhum kama havharar khaŋ nde suaŋgi, Guma Bakɨme mba khesharigi tɨvi ga mbui gumgi, ana muumbara mbatɨgar mben muuŋgirga. \v 7 \x - \xo 4.7: \xo*\xt 1 Ko 1.2; 2 Te 2.13-14; Hi 12.14; 1 Pi 1.14-16\xt*\x*Fhe Bakɨme mba khesharigi tɨvi mbatɨgir muun zav nzan kamgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana tɨvir ŋaarir muun zav nzan kamgi. \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt Ese 36.27; 37.14; Ru 10.16; 1 Ko 2.10; 2 Ko 1.22; 1 Zo 3.24\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, guma ana kha kameŋ daaŋgia khɨngi, ana guma suaŋgi kameŋra daai fhuvara. Ana Fhe Bakɨme suaŋgi kameŋ daasui. Mba Fhe Bakɨme, ana won Ŋina Ŋaarar nde ndɨɨi. \s Nza khaŋ tɨgɨ havhargip, tɨvir vhuuin muuŋri. \p \v 9 \x - \xo 4.9: \xo*\xt Zo 13.34; 15.12; Hi 8.11; 1 Zo 2.20; 2.27; 3.11-13\xt*\x*Gu nde ndavir guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigir nɨɨn saŋv kama thueŋ kherɨv nde suanga fhu. Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme nduara mba tɨvar nde khɨvigi. \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt 2 Te 3.4\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde wari won ndavir Masedonian fhain kav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi ga ndɨɨi. Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, gu nde ndavi havharɨ za mbui. Nde khaŋ tɨgɨp havhargip, mba tɨvar muuŋv ŋgɨri. \v 11 \x - \xo 4.11: \xo*\xt Ef 4.28; 2 Te 3.8; 3.12; 1 Pi 4.15\xt*\x*Nde maaŋ muuŋv, mbarara piigip, wari won ŋaarir muuŋri. Nde wari wo harira ŋgarɨv, nduarira wari ganɨri. Nza fhum mba kameŋ nde suaŋgi. \v 12 \x - \xo 4.12: \xo*\xt Ro 13.13; 2 Ko 8.21; Kor 4.5\xt*\x*Nde maaŋ muunga, nde bigɨn the suaŋv tivgirga fhu. Mba Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi fhu, mbe nden tɨvir ndikndigɨrga. \s Guma Bakɨme taagi zirɨv nza fugɨrga. \p \v 13 \x - \xo 4.13: \xo*\xt Ef 2.12\xt*\x*Nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nza khueŋ vuzvugi, nde mba vhɨzgi gumgi gu mbigir hɨrga bigeŋ, nde ne kaŋgirga. Nde ne kaŋgirga fhuv, nde pim vhɨzi gumgi ga suaŋv nziv kɨrga. Nde mba Zisas khothɨgi fhuv gumgi gu mbigi farar muuŋgirga. Mbe Fhe Bakɨme taagip mba vhɨzgi gumgi gu mbigi khavɨrga, mbe nen rarga ki fhuvara. \v 14 \x - \xo 4.14: \xo*\xt Ro 14.9; 1 Ko 15.3-4; 15.12-13; 15.18; 15.23\xt*\x*Nza khueŋ khothɨgi, Zisas rimgiap, taagia khavgi, ana taagip zirɨrga. Maaŋ muuŋgiap, nza vhɨra khueŋ khothɨgi, mba guigira Zisas khothɨgap vhɨzgi gumgi gu mbigi, mbe vhɨra taagi khavgirga. Fhe Bakɨme taagi mbe ndigirim, mbe Zisas phorgɨp anan han naanga. \p \v 15 \x - \xo 4.15: \xo*\xt 1 Ko 15.51-52\xt*\x*Nza Guma Bakɨme buni vhuuiŋ bun nde nzuav, nza khaŋ nzuai. Guma Bakɨme taagi zirɨrga, nza ntige khaŋ ŋamki gumgi gu mbigi, nza mba vhɨzgi gumgi gu mbigi kambarav fhararga tuktɨgi fhu. Fhuvara! \v 16 \x - \xo 4.16: \xo*\xt Mt 24.30-31; FG 1.11; 1 Ko 15.23; 15.52; 1 Te 1.10; 2 Te 1.7\xt*\x*Fhe Bakɨme khaŋ tɨgɨp havhargip suanga, anan enserar vhari kamɨnga, Fhe Bakɨmen mbarɨp sɨmɨnga, Guma Bakɨme Hevenan kegɨp, zirɨrga. Mba guigira Zisas khothɨgap vhɨzgi gumgi gu mbigi, mbe fharav khavgirga. \v 17 \x - \xo 4.17: \xo*\xt Zo 12.26; FG 1.9; VB 11.12\xt*\x*Nza mba tugen, nza guigira Zisas khothɨgap ŋamki gumgi gu mbigi, nza mbe phorgɨp, nza zam naaŋv, buivar Guma Bakɨmen purga. Nza ana han ndav, nza zazera Guma Bakɨme phorgɨp mbara muuŋgip kɨrga. \v 18 Nde kha buni bun wari ga suaŋv, wari ndavi havharɨri. \c 5 \s Nza wari thɨthɨm tɨgɨp, Guma Bakɨme zirɨrga tugar rargɨp kɨrga. \p \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt Mt 24.36\xt*\x*Nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nza mba bigi hɨrga raa gum tuga bun nde suaŋgirga tuktɨgi fhuvara. \v 2 \x - \xo 5.2: \xo*\xt Mt 24.42-44; Ru 12.39; 2 Pi 3.10; VB 3.3\xt*\x*Nde nduarira kaŋgi, Guma Bakɨme zirɨrga tuk, ana kɨɨi guma maan kɨmɨn zav zi fara muuŋgi. \v 3 \x - \xo 5.3: \xo*\xt Ese 13.10; Hos 13.13; Mt 24.39; Ru 21.34-35; Zo 16.21-22\xt*\x*Mba gumgi gu mbigi khaŋ suanga, “Ntige tugar vhuuŋ ma, nza nzerara ki.” Mbe maaŋ suanga, mben farfarga bigɨn, ana vhemkora mben hɨgɨrga, mba bigɨna zaa mbik tara tɨr zav zaa ndi zaa farar muuŋgip mben hɨgɨrga. Mbe mba bigɨna ŋkɨɨarga tuktɨgi fhuvara. \v 4 \x - \xo 5.4: \xo*\xt Ro 13.12-13; 1 Zo 2.8\xt*\x*Nde guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde gɨngɨnan ki fhuvara. Nde gɨngɨnan kɨv, nde mba tuk nden hɨrim, nde guma kɨma guma garim, ana hanera ana him, ana ŋgava mbatɨga muuŋgi farar muuŋrie? Fhuvara! \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt Ro 13.12; Ef 5.8-9\xt*\x*Nde zam vhava ŋarar kav, nde raar ki fara muuŋgiap ki ntɨɨri ma. Nza maaŋ gum gɨngɨnan ki ntɨɨri fhuvara. \v 6 \x - \xo 5.6: \xo*\xt Mt 24.42; 25.5; 25.13; 1 Pi 5.8\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nza muuŋv kɨv, nza harigi gumgi farar muuŋgip kuv kɨrga. Fhuvara! Nza semsegip wari ga nzuav ganɨv kɨrga. \v 7 \x - \xo 5.7: \xo*\xt Ru 21.34-36; Ro 13.13; Ef 5.14\xt*\x*Nza kaŋgi, kui gumgi, mbe maan kui. Phara ŋanŋari pi gumgi, mbe maan nta pi. \v 8 \x - \xo 5.8: \xo*\xt Ais 59.17; Ef 6.13-17\xt*\x*Nza mɨn thugim, nza raar ki gumgi, nza ndɨkndɨgi bigi kaŋgip wari ganɨv kɨrga. Nza vhɨra guigira Zisas khothɨgi tɨva ndigip, ana zɨn ŋgɨp, guigira won ndavi ndi harigi gumgi gu mbigi nɨɨŋri. Mba tɨv, nza siot kapa shari tɨvar muuŋgip, ana shɨrari. Ana nden fhavi ganɨrim, nde nzerara kɨrga. Nza ana sharav, nza Fhe Bakɨme taagip nza ndirganen rargɨ kɨrga tɨv, nza kapa khorar fi tɨvar muuŋgip, ana fav kɨrga. Mba ndɨkndɨk, ana nza panan kɨv, nza ndɨkndɨgi ganɨnga. Nza maaŋ muuŋgip tuituigip thɨgɨ havhargip, wari ganɨ kɨrga. \v 9 \x - \xo 5.9: \xo*\xt Ro 9.22; 1 Te 1.10; 2 Te 2.13-14; 1 Pi 2.8\xt*\x*Fhe Bakɨme won ndav shirɨ ndir zav nza farasarigi fhuvara. Ana nza Guma Bakɨme Zisas Krais taagi nza ndir zav, ana nza farasarigi. \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt Ro 14.8-9; 2 Ko 5.15; 1 Te 4.14\xt*\x*Zisas nzan kurkurar zav rimgi. Maaŋ muuŋgiap, nza ŋamki o, nza rimgi, nza zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ ndigip ana phorgɨ kɨrga. \v 11 \x - \xo 5.11: \xo*\xt Zu 1.20\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde bevbevira nde bunin vhuuiŋra guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi phorgɨv suaŋv, mbe ndavi havharɨri. Nde ntige mba tɨva mbui, nde mba tɨvara muuŋri. \s Fhe Bakɨme guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigir kurkurarim, mbe tɨvir vhuuiŋra muunga. \p \v 12 \x - \xo 5.12: \xo*\xt 1 Ko 16.18; Fi 2.29; 1 T 5.17; Hi 13.7; 13.17\xt*\x*Nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nza khueŋ vuzvugi. Nden kurkurigi gumgi, nde mben piin kɨri. Guma Bakɨme mbe ndi fegim, mbe nde gari gumgir pani ki. Mbe kav ŋaara mbatɨga mbuav bunin nde nzuav nden tɨvi ndiv thɨgar mbai. \v 13 Nde mbe mbui ŋaara ndɨkndɨgɨp, ndavi mbɨrav guigira mben piin kɨv guigira wari won ndavi mben nɨɨŋri. Nde mbe vuzvugɨp, nde vhɨra wari tɨgɨp ndava bavira kɨri. \p \v 14 \x - \xo 5.14: \xo*\xt Ga 5.22; 6.1-2; Kor 3.12; 2 Te 3.6; 3.11; 3.15; Hi 12.12\xt*\x*Nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nza mba vhukvhugi gumgir tɨvi ndi thɨgar maan zav, nde ndɨkndɨgi khavav, vhɨra rɨvi gumgi ndavi havharɨv, mba thɨga havhargi fhuv gumgi, nza mben kurkura zav nde nzuai. Nde mbarara mba gumgi ga suaŋri. \p \v 15 \x - \xo 5.15: \xo*\xt Snd 20.22; Mt 5.39; Ro 12.17; 1 Ko 6.7; 1 Pi 3.9\xt*\x*Mbe maaŋ muuŋgip tɨvi mbatɨgir nde muuŋrim, nde mbe mbui tɨvi mbatɨgi ŋgarka thari. Nde zazera khaŋ tɨgɨp havhargip, warir kurkurav, zam mba gumgi gu mbigir kurkurari. \p \v 16-17 \x - \xo 5.16-17: \xo*\xt 2 Ko 6.10; Fi 4.4\xt*\x*\x - \xo 5.16-17: \xo*\xt Ru 18.1; Ef 6.18; Kor 4.2; 1 Pi 4.7\xt*\x*Nde zazera ndikndigɨp, zazera Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋri. \v 18 \x - \xo 5.18: \xo*\xt Ef 5.20; Kor 3.17\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, bigɨn thueŋ nden hɨgɨrim, nde ne suaŋv simɨ thari, nde ne suaŋv Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋv, nen ndikndigɨri. Fhe Bakɨme khueŋ vuzvugi, nde Krais Zisas phorga havhargi gumgi gu mbigi, nde mba tɨvar muuŋri. \p \v 19 \x - \xo 5.19: \xo*\xt Ef 4.30; 1 T 4.14; 2 T 1.6\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar bigɨn thuen muun saŋv nde ndɨkndɨgi khavɨrim, nde ana mbevɨ thari. \v 20 \x - \xo 5.20: \xo*\xt 1 Ko 14.1; 14.39\xt*\x*Nde guma Fhe Bakɨme kamthooŋ guma buni nzuai mbugum buni suaŋrim, nde khaŋ suaŋ thari, ne fhura ki buneŋ ma. \v 21 \x - \xo 5.21: \xo*\xt 1 Ko 2.11; 2.15; Fi 4.8; 1 Zo 4.1\xt*\x*Nde tuituigip ana nzuai buni mbararav, nta ndɨkndɨgɨri, nta guigira Fhe Bakɨme buni guari o, nta harigi guma ndɨkndɨgar nzuai buni. Nde tɨvir vhuuiŋ, nde nta suirari. \v 22 \x - \xo 5.22: \xo*\xt Jop 1.1; 1.8; 2.3\xt*\x*Nde nta suirav, mbarkɨrga tɨvi mbatɨgi, nde nta ŋkɨɨari. \p \v 23 \x - \xo 5.23: \xo*\xt Ro 15.33; 1 Ko 1.8; Fi 4.9; 1 Te 3.13; 2 Te 3.16\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana ndava mɨɨtɨgar nɨɨŋge ma. Ana nden muuŋgirim, nde guigira wari wo ndavir zam ana nɨɨŋgirga, ana nden muuŋgirim, nde guigira ŋgararga. Ana nden vherir ki gumgi, nden ntuu, nden fhavi, ana nta ganɨnga, guma bigɨn thueŋ suaŋv fharar nde sɨrga fhu, nde za nzerara kɨrga. Nde nzerara kɨrim, nza Bakɨme Zisas Krais taagi zirɨrga tuk hɨgɨrga. \v 24 \x - \xo 5.24: \xo*\xt 1 Ko 1.9; 10.13; 2 Te 3.3\xt*\x*Fhe Bakɨme nden kamgi, ana mba tɨvir nden muunga. Ne khaŋ muuŋgi, ana wo nzuai buni, ana zam nta zɨn vui. \p \v 25 \x - \xo 5.25: \xo*\xt Kor 4.3; 2 Te 3.1\xt*\x*Nde nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde nza suaŋv Fhe Bakɨme phorgɨv suaŋrim, ana nzan kurkurarga. \p \v 26 \x - \xo 5.26: \xo*\xt Ro 16.16\xt*\x*Nde guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nza won tɨv nde bevbevira, nde guigira Zisas khothɨgi gumgir harir suigɨp, mbe viavɨri. \p \v 27 Gu guma Bakɨme zɨn kaman havharar nde nzuai, nde kha gava ganɨv za nza phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi ga suaŋri. \p \v 28 Nza Bakɨme Zisas Kraisan kora muumbar nde phorgɨ kɨri.