\id 1PE Reconstructed from Ventura Publisher \ide UTF-8 \h 1 Pita \toc1 Khe Pita Fhara Khergi Gap \toc2 1 Pita \toc3 1 Pi \mt1 1 PITA \mt2 Khe Pita Fhara Khergi Gap \imt Khe fharav ganɨnga buni khare. \ip Pita kha gava khergiap, mba guigira Zisas khothɨgap, simtɨgi bakɨvi ndi gumgi gu mbigi ndi mbarigi. Ana ana kherav, khaŋ mbe nzuai, “Nde guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde Zisas Kraisan buna vhuueŋ, nde taagi ne ndɨkndɨgɨri. Zisas rimgiap taagia khavgi. Ana khavgiap, Fhe Bakɨme han Hevenan ndav, khaŋ suaŋgi, ana taagi zirɨrga.” Mbe mba ana suaŋgi kameŋ ndɨkndɨgɨp, ana rargɨ kɨrim, ana taagi zirɨrga. \ip Mbe guigira Zisas khothɨgi gumgi, mbe guigira simtɨgi ndi. Mba simtɨgi, mbe guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨgir mpari simtɨgi ma. Mbe maaŋ muuŋgip guigira Zisas khothɨgɨ thivgiv, havhargip, ŋgɨv kɨrim, Zisas taagi zirɨrga. Mba tugen, mbe ne suaŋv vheza vhuuŋ guarara ndigirga. \c 1 \ms Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigi tɨvir vhuuin muuŋv, mba ndirga bigir vhuuin rargɨp wari kɨri. \p \v 1 \x - \xo 1.1: \xo*\xt 2 T 1.15; Ze 1.1\xt*\x*Gu Pita Krais Zisas farasarigi ŋaara guma mbe ma. Gu kha gava khergiap, nde Fhe Bakɨme won mbuigi gumgi gu mbigi, gu anan nde ndi mbai. Nde mba tamtam fhura harigi ŋguir mba Pontus ŋgu bakɨme gum, Garesia ŋgu bakɨme, Kapadosia ŋgu bakɨme, Esia ŋgu bakɨme gum, Bitinia ŋgu bakɨme, nde ntan ki. Gu kha gava khergiap nde ndi mbai. \v 2 \x - \xo 1.2: \xo*\xt Ro 1.7; 8.29; 2 Te 2.13; Hi 10.22; 12.24; 2 Pi 1.2\xt*\x*Fhe Bakɨme fhum wo vuzvugar ana nden won mbuigim, nde ana gumgi gu mbigira ki. Ana Ŋina Ŋaar nden kurkurigim, nde za wari won ruru tɨvi gum bigi ndiv, zam anan nɨɨŋgiap, ana nɨman ŋgarav ki. Nde ŋgarav kɨv, nde tuituigip Zisas Kraisan buni vhuuiŋ zɨn ŋgɨrim, ana vɨzɨn nde ruarim, nde Fhe Bakɨme rɨmani nɨman ŋgaravra kɨrga. Fhe Bakɨmen kora muumbar khaŋ tɨgɨp nde phorgɨ kɨrim, nde ndavi mbɨrav, wari kɨri. \s Kɨrɨ tɨvar vhuuŋ nza garav, Hevenan mbur ki. \p \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt 1 Ko 15.20; 2 Ko 1.3; Ef 1.3; Ze 1.18\xt*\x*Nza ne suaŋv Fhe Bakɨme zɨ ndi vun kuamkuarga. Ana Fhe Bakɨme ma, ana nza Bakɨme Zisas Kraisan Ndia ma. Ana guigira kora muumbara bakɨme nzan kav, ana taagia Zisas Krais khavgi. Ana mba tuavar, ana kɨrɨ tɨv gum ruru kaman nza nɨɨŋgi. Mba kɨrɨ tɨv gum rurur kam nzan havhargirim, nza kɨv, ana mba nzan nɨɨn za suaŋgi bigir vhuuin rargɨp wari kɨrga. \v 4 \x - \xo 1.4: \xo*\xt Kor 1.5; 1.12; 2 T 4.8; Ze 5.4\xt*\x*Ana Hevenan mpirmpirɨgar vhuuŋ, ndir zav nzan farasegi. Mba mpirmpirɨgar vhuuŋ ana mbatɨgirga fhu. Mba mpirmpirɨk, ana Fhe Bakɨme rɨmani nɨman ŋgarigi. Mba mpirmpirɨgar vhuuŋ, anan vhɨzgirga tuktɨgi fhuvara. Fhe Bakɨme mba mpirmpirɨga vhuuŋ, ana ana bevahegim, ana Hevenan mbur ki. Nde ana phorgɨp Hevenan kɨv, mba mpirmpirɨga vhuuŋ ndigip, kɨrga. \v 5 \x - \xo 1.5: \xo*\xt Zo 10.28-29; 17.11-15; Zu 1.1\xt*\x*Nde Krais khothɨgim, Fhe Bakɨme won ŋkasŋkar nde garim, nde nzerara kɨrga. Ana khueŋ vuzvugi, ana taagi nde ndigirim, nde guigira nzerara kɨrga. Ana mba nden muun zav mbui bigeŋ, ne Zisas taagi kha nuianan zirɨrga, ne za kɨrar hɨgɨrga. \p \v 6 \x - \xo 1.6: \xo*\xt Ro 12.12; 2 Ko 4.17; 6.10; Ze 1.2; 1 Pi 5.10\xt*\x*Nde Fhe Bakɨme nden muun za mbui bigeŋ, nde ne ndɨkndɨgap ndikndigi. Nde ntigem kha tuga tɨvɨnera, mbarkɨrga mparmparei nden hɨv, simtɨgi gu zaagir nden nɨɨnga. \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt Jop 23.10; Sng 66.10; Snd 17.3; Ais 48.10; Sek 13.9; Mal 3.3; Ro 2.7; 2.10; Ze 1.3\xt*\x*Mba tɨvi nden him, Fhe Bakɨme nde guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk, ana anan mpari. Nza khueŋ kaŋgi, gor, ana guigira bigɨna vhuuŋ guar ma. Mbe fhara anan mparav, ana tui, ana gor guar o, fhu. Nde guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk, ana guigira gor kambarav, guigira bigɨna vhuuŋ ma. Ne khaŋ muuŋgi, gor, ana mbarɨgi bigɨn ma. Maaŋ muuŋgip, mbarkɨrga mparmparei nden hɨrga, nta khuen nde khɨvi, nde guigira Krais khothɨgi. Nde zumgum Zisas Krais taagi zirɨp za kɨrar hɨrga tugar, ana guigira nden ndikndigɨp, nde zɨri ndiv vun kuamkuav, zɨ bakɨmen nden nɨɨnga. \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt Zo 20.29; 2 Ko 5.7; Hi 11.1; 11.27; 1 Zo 4.20\xt*\x*Nde ana gangi fhuvara, nde ana vuzvugiap wari won ndavir ana ndɨɨi. Nde vhɨra ana gari fhu, nde ana khothɨgap, anan ndikndigi. Nde anan ndikndigi ndikndik, ana guigira za kha nuianan ndikndigi kambarigi. Nza kamthoon za mba ndikndiga bun suaŋgirga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! \v 9 \x - \xo 1.9: \xo*\xt Ro 6.22\xt*\x*Fhe Bakɨme taagia nde ndi ne khaŋ muuŋgi, nde Krais khothɨgi. \p \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt Dan 2.44; Hag 2.7; Sek 6.12; Mt 13.16-17; 2 Pi 1.19-21\xt*\x*Fhe Bakɨmen kamthooŋ gumgi, mbe ntigem Fhe Bakɨme nde muuŋgi bigi, mbe nta bun nzuai. Mbe khaŋ tɨgap ŋaara mbatɨga mbuav, Fhe Bakɨme taagia nde ndigi kama nɨɨeŋ ga nzuav gari. \v 11 \x - \xo 1.11: \xo*\xt Sng 22; Ais 53; Ru 24.26-27; 1 Pi 3.19; 2 Pi 1.21\xt*\x*Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar, Fhe Bakɨmen kamthooŋ gumgir vhen kav, ana mbe rugim, mbe mba Krais ndirga simtɨgi, mbe nta bun nzuai. Ana mba simtɨgi ndigip, ana zumgum zɨ bakɨme ndigirga. Mba Fhe Bakɨmen kamthooŋ gumgi vhɨra khueŋ nzuav nzai, “Mba taagia nza ndirga guma, ana rasɨ tugar hɨgɨrie? Thagɨna bigɨn mba tugar hɨgɨrie?” \v 12 \x - \xo 1.12: \xo*\xt Dan 9.24; Ef 3.10; Hi 11.13; 11.39-40\xt*\x*Mbe maaŋ nzuaim, Fhe Bakɨme khuen mbe khɨvigi, mba bigi nta nduarira wari won tuga sarav hegɨrga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Mbe Fhe Bakɨme taagi nde ndirga kameŋ bun nzuaim, nde ne mbarara. Ntigem, Fhe Bakɨme won Ŋina Ŋaara sarigim, ana Hevenan kegap zergim, ana ŋkasŋkar panan, gumgi ana buna vhuueŋ bun nzuav, mbe Fhe Bakɨme nden muun zav suaŋgi buneŋ, mbe ne bun suaŋgi. Fhe Bakɨme enseri, mbe vhɨra Fhe Bakɨme nden muun za mbui bigeŋ kaŋgirgane vuzvugi. \s Fhe Bakɨme ŋgaravra kɨrgeŋ nzuav nzan kamgi. \p \v 13 \x - \xo 1.13: \xo*\xt Ru 12.35; Ro 13.13; 1 Ko 1.7; 1 Te 5.6-8\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nden ndɨkndɨgi zazera ndɨkndɨgɨp, nde tuituigira wari wo rui ruru tɨvi ganɨri. Nde guigira khaŋ tɨgɨp havhargip Zisas khothɨgɨri. Zisas Krais za kɨrar hɨrɨm, Fhe Bakɨme nden muun za suaŋgi bigen vhuueŋ nde nen rarga ki, ana mba bigen nden muunga. \v 14 \x - \xo 1.14: \xo*\xt Ro 12.2; Ef 2.3; 4.17-18; 1 Te 4.5\xt*\x*Nde tari bigi mbararagi farar muuŋgip bigi mbararari. Nde fhum, ndɨkndɨgi ki fhu, nde fhura mba ndɨkndɨgi gu vuzvugi mbatɨgi, nde nta zɨn vegi. Nde ntigem wom mba tɨvi zɨn ŋgɨ thari. \v 15 \x - \xo 1.15: \xo*\xt Wkp 11.44-45; 19.2; 20.7; Mt 5.48; 2 Ko 7.1; Hi 12.14; 2 Pi 3.11\xt*\x*Fhe Bakɨme nden kamgi, ana ŋgarav, ana vhɨra tɨvir vhuuiŋra mbui guma ma. Maaŋ muuŋgiap, nde wari ndiv, Fhe Bakɨmen nɨɨŋgip, nden ruru tɨvi gu bigi ŋgaravra kɨri. \v 16 Fhe Bakɨmen buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Nde ŋgaravra kɨv tɨvir vhuuiŋra zɨn ŋgɨri. Ne khaŋ muuŋgi, gu nde Fhe Bakɨme, gu ŋgaravra ki.” \s Fhe Bakɨme vheza bakɨmen nza vhezgi. \p \v 17 \x - \xo 1.17: \xo*\xt Lo 10.17; Mt 6.9; FG 10.34; Ro 2.11; 2 Ko 5.6; 7.1; 2 T 4.14; Hi 11.13; 12.28; VB 2.23\xt*\x*Nde Fhe Bakɨmen kaav, “Darar” anan kaai. Mba Dara, ana nzan zɨri ga ndɨkndɨgap, nza garap, nza nzuav nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana nza mbui tɨvi garav, nta nzuav nza nzuai. Maaŋ muuŋgiap, nde zazera ntige kha nuianan kɨv, nde khueŋ kaŋgiri, kha nuian, ana guigira nzan ŋgu guar fhuvara. Maaŋ muuŋgiap, nde guigira Fhe Bakɨmen piin kɨri. \v 18 \x - \xo 1.18: \xo*\xt Ese 20.18; 1 Ko 6.20; 7.23; 1 Pi 4.3\xt*\x*Nde ntige kaŋgi, nde fhum, nde wari won nzɨgi han ndigi tɨvi mbatɨgi, nde nta zɨn vegi. Fhe Bakɨme ntigem taagia nde vhezgiap, ana mba bigi tɨn nde ndigi. Ana nde ndigap, ana kha nuianan mbarɨgi bigi, gor gu sirva, ana ntan nde vhezgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! \v 19 \x - \xo 1.19: \xo*\xt Kis 12.5; Ais 53.7; Zo 1.29; 1.36; FG 20.28; 1 Ko 5.7; Hi 9.12-14; 1 Pi 1.2; VB 5.9\xt*\x*Ana Krais vɨzɨnra nde vhezgi. Mba vɨzɨn, ana guigira vhez vun ndagi vɨzɨn ma. Krais, ana sum kav, bigɨna mpɨga thaneŋ ki fhuv sipsiva ŋguga fara muuŋgi. \f a \fr 1.19 \fr*\ft Mbe Isreriŋ, mbe wari wo muuŋgi tɨvi mbatɨgi vhɨzɨr zav, Fhe Bakɨme suaŋv, bigi ndia zav, mbe sipsivi vhuuiŋra ndiav zav, Fhe Bakɨme nzuav ofari ga mbui. Ndu Wok Pris 22:17 kegɨp ganɨ ŋgɨp, ves 25 thɨgɨri. Pita mba tɨva ndɨkndɨgap khaŋ nzuai, “Krais, ana guigira ofar muunga sipsivir vhuuŋ guar ma.” \ft*\f* \v 20 \x - \xo 1.20: \xo*\xt FG 2.23; Ga 4.4; Ef 1.4; 1.10; Kor 1.26; Ta 1.2-3; Hi 9.26\xt*\x*Fhe Bakɨme zumgum kha nuiana muuŋgi. Ana fhum guarara, ana taagi nde vhezgip, nde ndir zav, mba ŋaarar muun zav, Zisas farasarav, mba ŋaarar ana nɨɨŋgi. Kha mpuur rari vige hɨgim, Fhe Bakɨme nden kurkurar zav Krais ga sarigim, ana za kɨrar hɨgi. \v 21 \x - \xo 1.21: \xo*\xt Zo 14.6; FG 2.24; 2.33; Ro 4.24; 5.1-2; 10.9; Fi 2.9; Hi 2.9; 1 Pi 3.22\xt*\x*Ana kɨrar hɨgap, nden kurkurigim, nde Fhe Bakɨme khothɨgi. Fhe Bakɨme Krais rimgim, ana taagia ana khavgiap, zɨ bakɨmen ana nɨɨŋgi. Maaŋ muuŋgiap, nde Fhe Bakɨme khothɨgap, ana nden nɨɨn za suaŋgi bigi, nde ntan rarga ki. \s Nza guigira wari won ndavir nza phorgɨp guigira Zisas khothɨgi gumgi nɨɨŋri. \p \v 22 \x - \xo 1.22: \xo*\xt Zo 13.34; FG 15.9; Ro 12.9-10; 1 T 1.5; 2 Pi 1.7; 1 Zo 3.18\xt*\x*Nde guigira buna guareŋ zɨn vui. Nde maaŋ mbuav, nde nduarira Fhe Bakɨme rɨmani nɨman ŋgarav ki. Nde maaŋ mbuav, nde wari won ndavir nza phorgɨp guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi ga ndɨɨi. Nde maaŋ mbui, nde khaŋ tɨgɨp havhargip, guigira mbe vuzvugɨp, guigira wari won ndavir za mben nɨɨŋri. \v 23 \x - \xo 1.23: \xo*\xt Zo 1.13; Hi 4.12; Ze 1.18; 1 Zo 3.9\xt*\x*Fhe Bakɨme nde muuŋgim, nde niamuuŋ taagia nde tegi fara muuŋgiap, nde gumgi gu mbigir ŋkaa ki. Fhe Bakɨme won buna vhuueŋ ŋkasŋkar panan, ana nde muuŋgi. Fhe Bakɨme buna vhuueŋ ŋkasŋka ki. Ana mbara muuŋgiap ki bigɨna fara muuŋgi. Fhe Bakɨme buna vhuueŋ zazera mbara muuŋgiap ki. Ne guigira buna guareŋ ma. Nde ntigem, nde vhɨzi fhu Dara tari ma. Nzan ndegi gu nzɨgi, mbe za vhɨzi gumgi ma. \v 24 \x - \xo 1.24: \xo*\xt Sng 103.15; Ais 51.12; Ze 1.10-11\xt*\x*\x - \xo 1.24: \xo*\xt Ais 40.6-8\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Kha gumgi gu mbigi, mbe tuga mpeen kha nuianan kegɨrga tuktɨgi fhuvara. Mbe vhazɨgi fara muuŋgiap vhemkora vhɨzi. Mbe zɨ bakɨvi vhazɨgi shivi fara muuŋgiap fhura koskogav nɨɨeŋri. Vhazɨgi nzɨɨi, ntan shivi koskogav nɨɨeŋri. \v 25 \x - \xo 1.25: \xo*\xt Zo 1.1; 1.14; 1 Zo 1.1-3\xt*\x*Fhe Bakɨme buneŋ, ne zazera mbara muuŋgiap ki.” Mba buneŋ, mbe mba buna vhuueŋ, mbe ne bun nde suaŋgi. \c 2 \s Guma Bakɨme, ana zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ ki kɨman vhuuŋ ma. \p \v 1 \x - \xo 2.1: \xo*\xt Ef 4.22; 4.25; Kor 3.8; Hi 12.1; Ze 1.21\xt*\x*Nde ntigem tɨvir ŋkaa ndigi. Maaŋ muuŋgiap, nde mba tɨvi mbatɨgi, nde zam nta thav, nde mba bigi guiguigi tɨvi, nde vhɨra nta thari. Nde vhɨra fhura wari ga shɨshɨgi tɨvi, nde zam nta thari. Nde vhɨra guma bigi vhɨrve kim, nde ana niihi tɨvi, nde vhɨra nta thav, vhɨra harigi gumgi zɨri mbugum mbe nzuai tɨvi, nde vhɨra nta thari. \v 2 \x - \xo 2.2: \xo*\xt Sng 34.8; Mt 18.3; Mk 10.15; 1 Ko 3.2; 14.20; Ef 4.15-16; Hi 5.12-13; 6.5\xt*\x*Nza khueŋ kaŋgi, niamuuŋ ntigera ruagi tar, ana guigira ta vuzvugi. Mba tɨvara, nde guigira Fhe Bakɨme han kega zi ta nde guigira ana vuzvugiri. Ana bigɨna mbatɨga the anan ki fhuvara. Mba khesharigi ta, ana nden ntuur kurkurigim, nta thɨgɨ havhargip ŋkasŋkagip, Fhe Bakɨme nde nɨɨŋgi kɨrɨ tɨvar kama zɨn ŋgɨrga. Nde maaŋ muuŋv, zumgum Fhe Bakɨme phorgɨp nzerara kɨrga. \v 3 Nde Guma Bakɨme nza mbui tɨv, nde anan mparav, nde kaŋgi, Guma Bakɨme tɨvar vhuuŋra nza mbui. \p \v 4 \x - \xo 2.4: \xo*\xt Sng 118.22; Ais 28.16; Mt 21.42; FG 4.11\xt*\x*Guma Bakɨme, ana zazera mbara muuŋgiap ki kɨma fara muuŋgi, nde ana han zɨri. Kha gumgi gu mbigi ana garim, ana bigɨna mbatɨga fhara muuŋgi. Mbe maaŋ muuŋgiap ana thav, ana fekhɨngi. Fhe Bakɨme anan farasarav, ana garim, ana guigira bigɨna vhuuŋ ma. \v 5 \x - \xo 2.5: \xo*\xt Kis 19.6; Ais 61.6; Hos 14.2; Mal 1.11; Ro 12.1; Ef 2.21-22; Fi 4.18; Hi 13.15-16; VB 1.6\xt*\x*Nde vhɨra zazera mbara muuŋgiap ki ŋkɨɨ ma. Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara ŋkasŋkar panan, Fhe Bakɨme nden muuŋgirim, nde anan phen kɨrga. Nde maaŋ muuŋgirga, Fhe Bakɨme nden farasegɨrga, nde anan rotu gari gumgi kɨv, nde Zisas Krais zɨn panan, nde Fhe Bakɨme vuzvugi ofa farar muuŋgip, nde wari ndi Fhe Bakɨmen nɨɨŋgirim, ana nde vuzvugirga. \p \v 6 \x - \xo 2.6: \xo*\xt Ais 28.16; Ro 9.33; Ef 2.20\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Nde mbarara. Gu mba phenan muuŋgirim, ana havhargirga kɨman vhuuŋ guarara, gu ana heav, ana ndi ndarigim, ana khar ki. Ana guigira kɨma havharar vhuuŋ ma. Gu ana ndi fagim, ana Saion mbɨkshɨman ki. Ana kaŋgiap, ana khothɨgi gumgi, mbe memɨra ndigirga tuktɨgi fhu.” \v 7 \x - \xo 2.7: \xo*\xt Sng 118.22; Mt 21.42; FG 4.11\xt*\x*Nde Krais khothɨgi ntɨɨri, Krais, ana guigira nden kurarga kɨman vhuuŋ ma. Mba ana khothɨgi fhuv gumgi, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, \b \q1 “Mba pheni ga mbui gumgi, mbe mba kɨma gangiap, khaŋ ana nzuai, ‘Ana kɨma mbatɨk ma.’ \q1 Mbe maaŋ suaŋgiap, ana phogia mbur khɨngi. \q1 Mba kɨm, ana ntigem, ana fharav mba phena bɨna suirigim, ana havhargi.” \b \m \v 8 \x - \xo 2.8: \xo*\xt Ais 8.14-15; FG 4.11; Ro 9.22; 9.33; 1 Te 5.9\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap vhɨra khaŋ nzuai, “Mba kɨm, ana vhɨra mben tuav ga ndarigi kɨma fara muuŋgi. Mbe vhɨrvera mba kɨman savkorɨv, rɨv, mbarɨgɨrga.” Mbe Fhe Bakɨme buna vhuueŋ daasui. Mbe maaŋ muuŋgiap, mba kɨman savkorav wari ri. Fhe Bakɨme fhum suaŋgi, mbe mba tɨvar muunga. \p \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt Kis 19.5-6; Lo 4.20; 7.6; 14.2; Ais 9.2; 40.20-21; 43.20-21; Zo 17.19; FG 20.28; 26.18; Ef 5.8; Kor 1.13; Ta 2.14; 1 Pi 2.5\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana nden farasegi, nde anan gumgi gu mbigi guari ma. Nde ŋgui vhɨrve gari guman panan rotu gari gumgi ma. Nde vhɨra ŋgarav Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigi guari ma. Nde Fhe Bakɨme wora mbuigi gumgi gu mbigi ma. Nde, Fhe Bakɨme nde muuŋgi tɨvir vhuuiŋ guarira, nde nta bun suanga. Fhe Bakɨme nden kamgim, nde fhum kegi gɨngɨn, nde ana thagim, ana nde ndigap won vhava ŋaarar zɨgi. Mba vhavar ŋaar, ana guigira vhavar ŋaara vhuuŋ ma. \v 10 \x - \xo 2.10: \xo*\xt Hos 1.9-10; 2.23; Ro 9.25\xt*\x*Nde fhum gumgi gu mbigi khɨni kegi. Nde ntigem, nde Fhe Bakɨme gumgi gu mbigi ki. Nde vhɨra fhum, nde Fhe Bakɨme kora muumbara ndigi fhuvara. Nde ntigem, nde ana kora muumbara ndigi. \ms Nza harigi gumgi gu mbigi rɨgar nza nzerara ruri. \s Nza fhura Fhe Bakɨmen ŋaara gumgi farar muuŋgip wari kɨri. \p \v 11 \x - \xo 2.11: \xo*\xt 1 Sto 29.15; Sng 39.12; Ro 13.14; Ga 5.17; 5.24; Hi 11.13; Ze 4.1\xt*\x*Nde nan kɨvntogi guari, nde kha nuianan, nde harigi ŋgui gumgi fara muuŋgiap kav, nde vhɨra vhunaa fara muuŋgiap fhura tuigap ki. Maaŋ muuŋgiap, gu khaŋ nde nzuai, nde wari won ndavi vuri vuzvugi mbatɨgi, nde kɨr nta segɨri. Mba tɨvi nde ndavi vherir kav, zazera nde ndɨkndɨgi phorga shogi. \v 12 \x - \xo 2.12: \xo*\xt Mt 5.16; Ru 19.44; Ro 12.17; 2 Ko 8.21; Fi 2.15; Ta 2.8\xt*\x*Nde kɨr Fhe Bakɨme segi gumgi, nde mben rɨgar nzerara ruri. Mbe maaŋ muuŋgip, buni mbatɨgir nde suanga, mbe zumgum nde mbui tɨvir vhuuiŋ ganɨv, mbe Fhe Bakɨme za kha nuianan ki gumgi gu mbigi muuŋgi tɨvi mbatɨgi ga suaŋv mbe suanga tugar, mbe Fhe Bakɨme zɨ ndiv vun kuamkuarga. \p \v 13 \x - \xo 2.13: \xo*\xt Mt 22.21; Ro 13.1; Ta 3.1\xt*\x*Nde Guma Bakɨme ndɨkndɨgɨp, za mba ŋgui gari gumgir pani piin kɨri. Ŋgui bakɨvi vhɨrve gari guman pan, ana guigira fharigi guma ma. Nde ana buni zɨn ŋgɨri. \v 14 Nde vhɨra ŋgui bakɨvi gari gumgir pani, nde vhɨra mbe buni zɨn ŋgɨri. Mba ŋgui vhɨrve gari gumgir pani mbe ndi fegim, mbe kav, mba tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi, mbe zaagir mbe ndɨɨv, tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi, mbe mbe zɨri ndi vun kuamkuarga. \v 15 \x - \xo 2.15: \xo*\xt Ta 2.8; 1 Pi 2.12; 3.16\xt*\x*Fhe Bakɨme khuen nde vuzvugi, nde tɨvir vhuuiŋra muuŋri. Nde tɨvir vhuuin muuŋv, mba pham buni nzuav ndɨkndɨgi vhuuiŋ ki fhuv gumgi, mbe buni mbatɨgir nde nzuai, nde mbe thɨri pɨngirga. \v 16 \x - \xo 2.16: \xo*\xt 1 Ko 7.22; Ga 5.1; 5.13\xt*\x*Nde bɨkbɨɨgi gumgi rui rurur muuŋri. Nde mba rurur muuŋv, nde khueŋ ndɨkndɨgɨ thari, “Nza ntigem bɨkbɨɨgi.” Nde maaŋ suaŋgip, nde mbarkɨrga tɨvi mbatɨgir muunga. Zakɨra fhuvara! Nde Fhe Bakɨme ŋaari gumgi khɨni rui rurur muuŋri. \v 17 \x - \xo 2.17: \xo*\xt Snd 24.21; Mt 22.21; Ro 12.10; Fi 2.3; Hi 13.1; 1 Pi 1.22\xt*\x*Nde tɨvir vhuuin za kha gumgir muuŋri. Nde vhɨra guigira wari won ndavir nza phorgav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigir nɨɨŋri. Nde vhɨra Fhe Bakɨme rɨvɨv anan piin kɨri. Nde vhɨra tɨvir vhuuin ŋgui bakɨvi vhɨrve gari guman panan muuŋri. \s Nza Krais tɨva zɨn ŋgɨp zaagi ndirga. \p \v 18 \x - \xo 2.18: \xo*\xt Ef 6.5; Kor 3.22; 1 T 6.1\xt*\x*Nde ŋaara gumgi, nde wari wo gari mpiiŋsɨgi piin kɨv, mbe nzuai buni zɨn ŋgɨri. Gu mba mpiiŋsɨgi vhuuiŋra gum mbarara nde nzuai mpiiŋsɨgi piin kɨr zav nde nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nde mba vhav shi mpiiŋsɨgi mbatɨgi, nde vhɨra mbe piin kɨri. \v 19 Ahaŋ, nde maaŋ muuŋgip fhura Fhe Bakɨme ganɨrim, ana nde ndɨkndɨgi ganɨnga, nde ŋgarɨrga. Mbe maaŋ muuŋgip fhura zaagir nden nɨɨnga, nde mba zaagi ndirga, Fhe Bakɨme tɨvar vhuun nden muunga. \v 20 \x - \xo 2.20: \xo*\xt 1 Pi 3.14; 3.17; 4.14-15\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip tɨvi mbatɨgir muunga, mbe nta suaŋv, nde shogɨrga, nde mba zaa ndirga, nde ne suaŋv thagɨna bigɨna ndigirie? Nde maaŋ muuŋgip tɨvar vhuun muunga, mbe ne suaŋv nde shogɨrga, nde mba zaa ndirga, Fhe Bakɨme tɨvar vhuun nden muunga. \p \v 21 \x - \xo 2.21: \xo*\xt Mt 16.24; Zo 13.15; FG 14.22; 1 Pi 3.18; 1 Zo 2.6\xt*\x*Fhe Bakɨme mba tɨva zɨn ŋgɨr zav nden kamgi. Ne khaŋ muuŋgi, Krais vhɨra nden kurkura zav zaagi ndigi. Ana won tɨvar nde khɨvigi, nde mba tɨva zɨn ŋgɨri. \v 22 \x - \xo 2.22: \xo*\xt Ais 53.9; Zo 8.46; 2 Ko 5.21; Hi 4.15\xt*\x*Ana tɨva mbatɨk thueŋ muuŋgi fhu, ana vhɨra buna thueŋ guigi fhu. \v 23 \x - \xo 2.23: \xo*\xt Ais 53.7; Mt 27.39; Zo 8.48-49; Hi 12.3; 1 Pi 3.9\xt*\x*Mbe buni mbatɨgir ana nzuai, ana mbe buna mbatɨk thueŋ ŋgarkarigi fhu. Ana zaa ndiav, ana mben farfa zav suaŋgi fhu. Zakɨra fhuvara! Ana wo ndi Fhe Bakɨme farve khɨngi. Ana nzerara za mba bigi ndiv thɨgar mbai guma ma. \v 24 \x - \xo 2.24: \xo*\xt Ais 53.5; Ro 6.2; 6.11; 7.6; Hi 9.28\xt*\x*Krais, ana khanarareŋ ga ntorgap, ana nza muuŋgi tɨvi mbatɨgi, ana za ntan wo fhava phorgi. Ana maaŋ muuŋgim, nza mba tɨvi mbatɨgi, nza za nta tharga. Nza nta thav, nza kɨrɨ tɨva vhuun muuŋv, nza tɨvir vhuuiŋra zɨn ŋgɨrga. Mbe hor mbatɨgar ana muuŋgim, ana zaagi mbatɨgi ndigim, nza taagia nzerigi. \p \v 25 \x - \xo 2.25: \xo*\xt Ais 53.6; Ese 34.5-6; 34.23; Mt 9.36; Zo 10.14; Hi 13.20\xt*\x*Nde zam sipsivi fara muuŋgip, fhura tamtam ruigi. Nde ntigem, Fhe Bakɨme taagia nde ndigim, nde zav wari wo vuavi han zegi. Nde vuavi tuituigia nden ntuu gari guma ma. \c 3 \s Khe mani gu muuiaŋ rɨgi gumgi gu mbigi ga nzuai buni khare. \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt Mt 18.15; 1 Ko 7.14-16; Ef 5.22; Kor 3.18; Ta 2.5\xt*\x*Mba tɨvara, nde mani ga rɨgi mbigi, nde wari wo manin piin kɨri. Nden mani thari, mbe Fhe Bakɨme buna vhuueŋ zɨn vui fhu. Nde mben muuiŋ Fhe Bakɨme piin ki tɨvir vhuuiŋ, mbe nta ganɨp, nde buni tharir mbe suanga fhu, mbe ndavi dorgɨrga. \v 2 Nde mben muuiŋ, mbe nde gari, nde nzerara ruav, guigira Fhe Bakɨme piin ki. \v 3 \x - \xo 3.3: \xo*\xt 1 T 2.9; Ta 2.3\xt*\x*Nde vhɨra fhura kɨrar wari wo fhavi sɨɨŋv, wari wo pani sɨɨŋv, nta farɨv, gorar muuŋgi bigi sɨɨŋv, mbarkɨrga shagi vhuuiŋ sharɨ thari. Zakɨra fhuvara! \v 4 \x - \xo 3.4: \xo*\xt Sng 45.13; Ro 7.22; 2 Ko 4.16\xt*\x*Nde mbarɨgi fhuv sɨɨn wari wo ndavi vheri, nde nta sɨɨŋri. Mba sɨɨŋ khare, ndav nzerara kav, ndav mbɨrav ki. Mba tɨv, ana Fhe Bakɨme rɨmani nɨman, ana tɨvar vhuuŋ guar ma. \v 5-6 \x - \xo 3.5-6: \xo*\xt Stt 18.12\xt*\x*Mba fhum kegi mbigi, mba mbiga mbe khare, Sara. Sara, ana wo ndiv Fhe Bakɨme nɨɨŋgiap, ana muun zav suaŋgi bigi, ana ntan rarga ki. Mbe mba khesharigi tɨvir wari nzɨɨv, wari won mani piin ki. Sara Abraham nzuai buni zɨn vov, kha kakaman ana mbui, “Guman Rum”. Nde maaŋ muuŋgip tɨvir vhuuin muuŋv, nde bigɨn then rivɨrga fhu, nde Sarar ŋkarmbigir fara muuŋgi. \p \v 7 \x - \xo 3.7: \xo*\xt 1 Ko 7.3; 12.23; Ef 5.25; Kor 3.19; 1 Te 4.4\xt*\x*Nde muuiŋ ga rɨgi gumgi, nde ndɨkndɨgi vhuuiŋ zɨn ŋgɨp, nde tuituigip wari won muuiŋ phorgɨp piigip wari kɨri. Mbigi, mben fhavi ŋkasŋkagi fhuvara, nde tɨvar vhuuŋra mben muuŋri. Nde khaŋ muuŋgip kaŋgiri, mba mbigi, mbe vhɨra zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ ndirga. Nde maaŋ muuŋgip mba tɨvi zɨn ŋgɨrga, nde Fhe Bakɨme phorgɨp suanga, bigɨn the nde ana phorga nzuai buni tuav puigi fhu. \s Nza zazera tɨvar vhuun harigi ntɨɨrir muuŋri. \p \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt Mt 5.44; Ro 12.10; Fi 3.16; Kor 3.12; 1 Te 5.15; 1 Pi 2.17; 2.23\xt*\x*Gu ntigem kha buni vhɨzɨ zav, gu khaŋ nzuai. Nde za wari tɨgɨp ndɨkndɨk ndava bavira kɨv, za kha gumgir korar muuŋri. Nde guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde guigira wari won ndavir wari wo phorge regi ntɨɨri ga ndɨɨi tɨvara, nde wari won ndavir mben nɨɨŋv, guigira mben korar muuŋv, rɨɨrɨɨi tɨvi thari. \v 9 \x - \xo 3.9: \xo*\xt Mt 25.34; Ro 12.14; 1 Te 5.15\xt*\x*Gumgi tɨvi mbatɨgir nden muuŋrim, nde nta ŋgarka thari. Mbe buni mbatɨgir nde suaŋrim, nde mben buni mbatɨgi ŋgarkav buni mbatɨgir mbe suaŋ thari. Zakɨra fhuvara! Nde kha tɨvar mben tɨvi ŋgarkari. Nde mbe suaŋv Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋrim, ana tɨvar vhuun mben muuŋri. Fhe Bakɨme mba tɨvar muun zav nden kamgi. Nde nduarira ana ŋgɨr kaman vhuuŋ ndirga. \p \v 10 \x - \xo 3.10: \xo*\xt Ze 1.26; 1 Pi 2.1; 2.22\xt*\x*\x - \xo 3.10: \xo*\xt Sng 34.12-16\xt*\x*Nza kaŋgi, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, \q1 “Guma, ana mpirmpirɨga tɨv nzerara kɨv, ana ndikndigɨp, tugir vhuuin kɨr saŋv, ana buni mbatɨgi suaŋ thari, ana vhɨra bigi guiguigi thari. \q1 \v 11 \x - \xo 3.11: \xo*\xt Ais 1.16-17; Ro 12.18; Hi 12.14\xt*\x*Ana wo kɨrar tɨvi mbatɨgi ga segɨp, ana tɨvi vhuuiŋra zɨn ŋgɨri. \q1 Ana harigi gumgi gu mbigi phorgɨp ndava bavira kɨv, ana khaŋ tɨgɨp havhargip, mba tɨva zɨn ŋgɨri. \q1 \v 12 \x - \xo 3.12: \xo*\xt Zo 9.31\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, Guma Bakɨme, ana tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi garav, ana mbe ana phorga nzuai buni, ana khuarar nta rɨgi. \q1 Guma Bakɨme, ana tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi gu mbigi, ana mben vuzvugi gori.” \s Nza wari wo mbui tɨvir vhuuiaŋ nzuav zaagi ndi, ne nzerara. \p \v 13 \x - \xo 3.13: \xo*\xt Snd 16.7; Ro 8.28\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip khaŋ tɨgɨp havhargip tɨvi vhuuiŋ zɨn ŋgɨrga, the tɨva mbatɨgar nden muuŋgirie? \v 14 \x - \xo 3.14: \xo*\xt Jer 1.8; Mt 5.10; Ze 1.12; 1 Pi 2.20; 4.14\xt*\x*\x - \xo 3.14: \xo*\xt Ais 8.12-13\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip tɨvir vhuuin muuŋv ne suaŋv zaagi ndirga, nde ne suaŋv ndikndigɨri. Mbe rɨvɨrga bigɨn thuen nden muuŋrim, nde mben rɨvɨ thari. Nde ne suaŋ ŋgava mbatɨgar muuŋ thari. Zakɨra Fhuvara! \v 15 \x - \xo 3.15: \xo*\xt FG 4.8; Kor 4.6; 2 T 2.25\xt*\x*Nde wari won ndavir vherir, nde Kraisra ndigiri, ana nden ndɨkndɨgir fhara kɨri. Ana nde Bakɨme ma. Mbe maaŋ muuŋgip, nde rarga ki bigɨna vhuuŋ nɨɨŋge suaŋv nden nzanga, nde zazera mben ŋgarka saŋv wari kɨri. \v 16 \x - \xo 3.16: \xo*\xt Ta 2.8; Hi 13.18; 1 Pi 2.12\xt*\x*Nde zazera bunin vhuuiŋra mben buni ŋgarkav, mbarara mbe suaŋri. Nde vhɨra Fhe Bakɨme rɨmani nɨman, nde nzerara wari kɨri. Mbe maaŋ muuŋgip buni mbatɨgir nde suaŋv nde sɨɨnga. Nde Krais tɨvar vhuuŋ zɨn vuim, nde nzɨɨi gumgi, mbe wari wo suaŋgi buni mbatɨgi, mbe ntan mbergirga. \v 17 \x - \xo 3.17: \xo*\xt 1 Pi 2.20\xt*\x*Fhe Bakɨme vuzvugirga, nza kha tɨvir vhuuiaŋ mbuav ntan panan zaagi ndi, ne nzerara. Nza maaŋ muuŋgip tɨvi mbatɨgir muuŋv, ntan panan zaagi ndirga, ne guigira bigɨna mbatɨgeŋ ma. \s Krais rimgiap, nza ndir zav taagia khavgi. \p \v 18 \x - \xo 3.18: \xo*\xt Ro 5.6; 6.10; 8.11; 2 Ko 13.4; Ef 2.18; Kor 1.21-22\xt*\x*Nde vhɨra Krais ga ndɨkndɨgɨ. Ana tɨvir vhuuiŋra zɨn vui guma ma. Ana kha tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi gu mbigi ŋana ndigap, ana tɨvi mbatɨgi vhɨzɨ zav rimgi. Ana rimgiap, nde ndiga Fhe Bakɨme han zi. Ana rɨmrɨm bueŋra muuŋgi, ana wom rimgirga fhu. Ana kha nuianan guma kim, mbe ana shogim, ana rimgi. Ana rimgiap, taagia khavgiap, Hevenan ndav, ana ŋina fara muuŋgiap ki. \v 19 \x - \xo 3.19: \xo*\xt Stt 6.1–7.24; 8.18; Hi 11.7; 2 Pi 2.5\xt*\x*Ana ŋina fara muuŋgiap kav, ana vov, gumgi ntuu bɨnan ki ŋgun vergap Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun mbe suaŋgi. \f a \fr 3.19 \fr*\ft Bigi kaŋgi gumgi mbari kha ndɨkndɨgi ga mbui. Mba gumgi gu mbigir ntuu, mbe fhum Noa tugen vhɨzgi gumgi gu mbigir ntuu ma. Mbe mbari kha ndɨkndɨga mbui. Ana mba Fhe Bakɨme kaadogi ŋiniŋgi o, Fhe Bakɨme enseri ga nzuai. Mbe Zudaiŋ khueŋ khothɨgi. Mbe gumgi gu mbigir ntuu, mbe Noa tugen vhɨzgim, Fhe Bakɨme mbe ndim phena tɨvaneŋ ga suegi ntɨɨri ma. \ft*\f* \v 20 Mba gumgi, mbe fhum Noa tugen, mbe Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ kaadogi. Noa kegi tugen, tɨvi mbatɨgi guigira kɨvgi, Fhe Bakɨme vhemkora nen vhezar mbe nɨɨŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana Noan rarga kim, ana za won kema bakɨme muuŋgia thugi. Ana won kema bakɨme muuŋgia thugim, harathɨgi gumgira, mbe mba kema bakɨme vhen vergim, mbɨ bakɨme vhuuŋgia ndav, mbe khɨga mba kema fegim, Fhe Bakɨme taagiap mbe ndigim, mbe nzerara ki. \v 21 \x - \xo 3.21: \xo*\xt Ro 10.10; Ef 5.26; Ta 3.5; Hi 10.22\xt*\x*Mba mbɨ, ana nza ndavi dorgap Fhe Bakɨme zɨn panan ruai, nen panpana rugi. Ne khaŋ muuŋgi, nza Fhe Bakɨme mbɨn panan, ana taagia nza ndigi. Nza ana zɨn panan ruagi ruarɨ, mba ruarɨ, ana nzan fhava nzaŋnzaŋ ruai ruarɨ fhuvara. Zakɨra fhuvara! Mba ruarɨ, nza Fhe Bakɨme phorgap khaŋ nzuai ruarɨ ma. Nza ana rɨmani nɨman ŋgaravra kɨrga. Nza ana zɨn panan ruagi ruarɨ, Fhe Bakɨme taagia nza ndir zav, ne nzuav Zisas Krais rimgim, ana taagia ana khavgi. \f b \fr 3.21 \fr*\ft Kha vezar Grikar kaman kha kameŋ tuituigiap hɨgi fhuvara. \ft*\f* \v 22 \x - \xo 3.22: \xo*\xt Sng 110.1; Mt 22.44; Ro 8.34; 8.38; 1 Ko 15.24; Ef 1.20-21\xt*\x*Ana ana khavgim, ana ntigem Hevenan ndagi. Ana ndav, ntigem ana Fhe Bakɨme guva hareŋ ga perav mbur ki. Ntigem mba Fhe Bakɨme enseri gum, mba ŋkasŋka bakɨme ki ŋiniŋgi, mba ŋkasŋka ki bigi zam, mbe ana piin ki. \fig Krais kha nuianan ana guma guara gegap kim, mbe ana shogim, ana rimgiap, khavgiap, ana ntigem Hevenan ana ŋinan fara muuŋgiap ki. (3.21) |src="HK-29A.tif" size="col" copy="Horace Knowles/Louise Bass" ref="3.21"\fig* \c 4 \ms Mparmpara Bakɨme guigira Zisas khothɨgi gumgir him, mbe zaagi ndi. \s Nza won ndavi vuri tɨvi zɨn ŋgɨ thari. \p \v 1 \x - \xo 4.1: \xo*\xt Ro 6.2; 6.7; Ga 5.24; Kor 3.3-5\xt*\x*Krais, ana won fhavara ana zaagi ndigi. Nde ana suirigi ndɨkndɨgara suirari. Ne khaŋ muuŋgi, guma maaŋ muuŋgip, ana won fhavara zaagi ndigirga, ana tɨvi mbatɨgi ga mbui tɨva tharga. \f a \fr 4.1 \fr*\ft Zaa ndi tɨva nzuai buni mbari vhɨra I Pita 3:13 kegɨp ganɨ ŋgɨp 22 thɨgɨri. \ft*\f* \v 2 \x - \xo 4.2: \xo*\xt Zo 1.13; Ro 6.11; 2 Ko 5.15; Ga 2.20; 1 Zo 2.16\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip ŋamra kɨv, nde won vuzvugi zɨn ŋgɨrga fhu. Zakɨra fhuvara! Nde Fhe Bakɨmen vuzvugara zɨn ŋgɨri. \v 3 \x - \xo 4.3: \xo*\xt FG 17.30; Ef 2.2-3; 4.17; Ta 3.3\xt*\x*Nde za ndava vura tɨvi zɨn vegap, mba Fhe Bakɨme khothɨgi fhuv gumgi guigira vuzvugap, mbui tɨvi mbatɨgi, nde nta muuŋgi. Mba tɨvi khare, gumgi gu mbigi ruarir wari ndi, tɨvi mbatɨgi ga nzuav ndavi khavi, pharar ŋanŋani pi, shaa bakɨvi ga mbuav mba kɨvgia pav, kɨvgiap pharar ŋanŋani pav tɨvi mbatɨgi ga mbuav, Fhe Bakɨme suaŋgi tɨvi daasuav, mbarɨvi gu tori guigira tɨvi mbatɨgi guarira mbuav, ntan rotu mbui. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt FG 13.45; 18.6; 1 Pi 3.16\xt*\x*Nde ntigem, nde Fhe Bakɨme khothɨgi fhuv gumgi phorgap feiŋ gu daa ndɨkndɨgi ndɨkndɨgi ga mbui fhu. Nde nta mbui fhuv, mbe mba tɨva gangiap, ŋgava mbatɨga muuŋgiap, mbe buni mbatɨgir nde nzuai. \v 5 \x - \xo 4.5: \xo*\xt FG 10.42; 17.31; 1 Ko 15.51-52; Ze 5.9\xt*\x*Mbe zumgum, mbe nduarira Fhe Bakɨme nɨma thivgip, mbe wo muuŋgi tɨvi, mbe nta bun ana suanga. Mba tɨvi ga nzuav nzuai guma, mbe suan zav mben rarga mbur ki. Ana ŋamki gumgi mbui tɨvi ga suaŋv mbe suanga, ana vhɨra vhɨzgi gumgi muuŋgi tɨvi ga suaŋv mbe suanga. \v 6 \x - \xo 4.6: \xo*\xt Ro 8.10; 1 Ko 5.5\xt*\x*Mba buna nɨɨeŋra nzuav Krais rimgiap, ana vov, mba vhɨzgi gumgi ki ŋgun vergap, won buna vhuueŋ bun mbe suaŋgi. Khueŋ guigi guarara, kha nuianan ki gumgi tɨvi mbatɨgi ga muuŋgiap, mbe za vhɨzɨrga, mbe mba tɨva muuŋgiap vhɨzgi. Mbe ntigem Krais won buna vhuueŋ bun mbe suaŋgim, mbe ne khothɨgap, mbe zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ ndigap, mbe ŋiniŋgi ga gegap, mbe Fhe Bakɨme ki fara muuŋgiap wari ki. \f b \fr 4.6 \fr*\ft Khaŋ mbe Grikar kaman suaŋgi kameŋ, kha vezar tuituigiap hɨgi fhuvara. Mbe gumgi mbari kha ndɨkndɨga mbui. Ana kha nzuai kameŋ ne sapta 3 ves 19 fara muuŋgi. Mbe ne domdorav khaŋ nzuai. “Mba bigɨna nɨɨeŋra nzuav, Zisas Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun mba vhɨzgi gumgi gu mbigi ga suaŋgi. Mba gumgi gu mbigi, mbe za kha gumgi gu mbigi vhɨzgi tɨvara muuŋgiap vhɨzgi. Mbe wari wo muuŋgi tɨvir mbatɨgir vheza ndigi. Ana vov, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ bun mbe suaŋgi. Mbe maaŋ muuŋgip ana buni vhuuiŋ khothɨgɨrga, mbe zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ ndigip, mben ntuu Fhe Bakɨmen ŋina ki farar muuŋgip kɨrga.” \ft*\f* \s Nza Fhe Bakɨme fhura nza nɨɨŋgi ndɨkndɨgir vhuuiŋ, nza tuituigira ntan ŋgarɨri. \p \v 7 \x - \xo 4.7: \xo*\xt Mt 24.13-14; Ru 21.34; Ro 13.11-12; 1 Ko 10.11; Fi 4.5; Kor 4.2; 2 Pi 3.9; 1 Zo 2.18\xt*\x*Kha bigi za vhɨzɨrga tuk han mbarigi. Maaŋ muuŋgiap, nde tuituigip ndɨkndɨgɨp, tuituigip wari wo mbui tɨvi ganɨv, nde tuituigip Fhe Bakɨme phorgɨ suanga. \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt Snd 10.12; 1 Ko 13.7; Kor 3.14; Hi 13.1; Ze 5.20; 1 Pi 1.22\xt*\x*Kha tɨvi za nta kharav farigi tɨv khare, nde guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde guigira wari won ndavir mben nɨɨŋv, mba tɨv, nde guigira ana suirav havhargiri. Mba tɨv khaŋ muuŋgi, harigi guma tɨvi mbatɨgi vhɨrver nde muuŋgi, nde za nta mbevav, nta ndɨkndɨk ŋangiri. Mba tɨv, ana mba harigi tɨvi, kambarigi. \v 9 \x - \xo 4.9: \xo*\xt 2 Ko 9.7; Fi 2.14; Fm 1.14; Hi 13.2\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi thari zɨv, nden han kɨrim, nde tuituigip mbe ganɨri. Nde mba ŋaarar muuŋv, nde ne suaŋv, ndavi mbarɨgɨ thari. \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt Ro 12.6-8; 1 Ko 4.1-2; 4.7; Ta 1.7\xt*\x*Nde bevbevira Fhe Bakɨme nde kora muuŋgiap, ana fhura mba ndɨkndɨgi vhuuin gum ana won ŋaarir muun zav nɨɨŋgi ŋkasŋkagir nde nɨɨŋgi. Maaŋ muuŋgip, nde bevbevira, nde Fhe Bakɨme ŋaara gumgir vhuuiŋ kɨv, mba ndɨkndɨgir vhuuin, nde warira kurkurari. \v 11 \x - \xo 4.11: \xo*\xt 1 Ko 3.10; 10.31; Ef 5.20; 1 Pi 5.11; VB 1.6\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma the Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun suanga ndɨkndɨga vhuuŋ ndigi, ana guigira Fhe Bakɨmen buna vhuueŋra bun suaŋri. Guma gumgir kurkurigi, ana Fhe Bakɨme ana ndɨɨi ŋkasŋkar, ana khaŋ tɨgɨp havhargip, mba ŋaarar muuŋri. Nde maaŋ muuŋrim, harigi gumgi nde mbui bigi ganɨnga. Mbe nde ganɨv, Zisas Kraisan zɨn panan mbe Fhe Bakɨme zɨ ndiv vun kuamkuarga. Ana zɨ bakɨme gum ŋkasŋka bakɨme zazera mbara muuŋgiap ki. Ne guigi guarara. \s Nza Krais zaagi ndigi mbugum, zaagi ndirga ne suaŋv ndikndigɨrga. \p \v 12 \x - \xo 4.12: \xo*\xt 1 Ko 3.13; 1 Pi 1.6-7\xt*\x*Nde guigira na phorgap Zisas Krais khothɨgi gumgi, nde ntigem mparmpare vhav nde shi fara muuŋgiap nde shirga. Nde ne suaŋv ŋgava mbatɨgar muuŋgip, khueŋ ndɨkndɨgi thari, khe harigi khesharigi tɨv nzan hi. Zakɨra fhuvara! \v 13 \x - \xo 4.13: \xo*\xt FG 5.41; Ro 8.17; 2 Ko 1.7; 2 T 2.12; Ze 1.2; 1 Pi 1.5-6; VB 1.9\xt*\x*Nde mba mparmpare nden hi, nde Krais ndigi zaagi, nde nta ndi. Maaŋ muuŋgiap nde ndikndigɨri. Zumgum Krais zɨ bakɨme za kɨrar hɨrga, nde guigira ndikndiga mbatɨgar muuŋv, nde ndavi nzerav kɨrga. \v 14 \x - \xo 4.14: \xo*\xt Sng 89.50-51; Mt 5.11; 2 Ko 12.10; Ze 1.12; 1 Pi 2.20\xt*\x*Nde Krais zɨ suirigim, ana nden ki, mbe ne suaŋv buni mbatɨgir nde suav nde sɨɨŋrim, nde ne suaŋv ndikndigɨri. Ne khaŋ muuŋgi, nde kaŋgi, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar, ana zɨ bakɨme gum ŋkasŋka bakɨme ki, mba Ŋina Ŋaar nden ki. \v 15 \x - \xo 4.15: \xo*\xt 1 Te 4.11; 1 T 5.13; 1 Pi 2.20\xt*\x*Nde tuituigira wari ganɨri, nde muuŋv kɨv guma the shogirim, ana rimgi o, bigi thari kɨmgirga o, harigi khesharigi tɨvi mbatɨgi ga muuŋgi o, harigi guman ŋaara farfagi, mbe mba bigi ga suaŋv zaagir nden nɨɨnga. \v 16 \x - \xo 4.16: \xo*\xt FG 11.26; Fi 1.20\xt*\x*Guma ana guigira Zisas khothɨgi, ana ne nzuav zaagi ndi, ana ne suaŋv mberɨ thari. Zakɨra fhuvara! Ana mba guigira Zisas khothɨgi nen zɨ ndi, ana nen ndikndigɨri. Ana nen ndikndigɨp Fhe Bakɨmen zɨ ndiv vun kuamkuari. \p \v 17 \x - \xo 4.17: \xo*\xt Jer 25.29; Mal 3.5; Ru 10.12-14; 23.31; 2 Te 1.8\xt*\x*Fhe Bakɨme, nza ana ntɨɨri, ana nza muuŋgi tɨvi ga suaŋv nza suanga tuk, ana hɨgi. Maaŋ muuŋgip, nza fharav ana nɨma thivɨrga, mba Fhe Bakɨme buna vhuueŋ daasui gumgi, mbe ana nɨma thivɨrga, ana mbe muuŋgi tɨvi ga suaŋv mbe suanga, mbe buni ram mbui vhɨza tɨvar muuŋgirie? \v 18 \x - \xo 4.18: \xo*\xt Snd 11.31; Ru 23.31\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Maaŋ muuŋgip, mba tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi mbe ŋaara mbatɨgara muuŋgip, Fhe Bakɨme taagip mbe ndirga tuav kɨrga. Mba kɨr Fhe Bakɨme ga segap, tɨvi mbatɨgi mbui gumgi ram muuŋgirie?” \v 19 \x - \xo 4.19: \xo*\xt Sng 31.5; Ru 23.46; 2 T 1.12\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨme vuzvuk ma. Ana gumgi thari vuzvugi mbe zaagi ndirga, mba gumgi mbe wari ndiv Fhe Bakɨme farve khɨngip, mbe tɨvir vhuuiŋra muuŋri. Fhe Bakɨme nza muuŋgiap, ana zazera tuituigira nza gari. \c 5 \s Nde Fhe Bakɨme gumgi gu mbigi gari gumgir pani, nde guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi nde tuituigira mbe ganɨri. \p \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt FG 1.8; 1.22; Ro 8.17-18; VB 1.9\xt*\x*Gu ntigem nde sios gari gumgir pani, gu nde suan za mbui. Gu vhɨra nde mbui ŋaarara mbui. Gu vhɨra won rɨmanira, gu Krais garim, ana zaa ndigi. Gu zumgum nza zam wari tɨgɨra mba Fhe Bakɨme nzan nɨɨn za suaŋgi bigir vhuuiŋ, Krais ŋkasŋka bakɨme gu zɨ bakɨme zumgum za kɨrar hɨgɨrga, nza mba bigi ndirga. Maaŋ muuŋgiap, nde sios gari gumgir pani, gu maaŋ muun zav nde nzuai. \v 2 \x - \xo 5.2: \xo*\xt Zo 10.11-13; 21.15-17; FG 20.28; 1 Ko 9.17; 1 T 3.3; 3.8; Ta 1.7; 1.11; Fm 1.14\xt*\x*Nde tuituigira guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi ganɨri. Mbe sipsivi fara muuŋgiap nden farven ki. Nde Fhe Bakɨme nde vuzvugi tɨva zɨn ŋgɨp mba ŋaarar muuŋv, nde nen ndikndigɨri. Nde muuŋv kɨv, harigi ntɨɨri vuzvuga zɨn ŋgɨp, mba ŋaarar muunga. Nde vhɨra vhezara suaŋv mba ŋaarar muuŋ thari. Fhuvara. Nde guigira mba ŋaarar muunga vuzvuk kɨv, mba ŋaarar muuŋri. \v 3 \x - \xo 5.3: \xo*\xt Sng 74.2; 1 Ko 3.9; 2 Ko 1.24; Fi 3.17; 1 T 4.12; Ta 2.7\xt*\x*Nde gumgi ruu farar muuŋgip kɨv mba Fhe Bakɨme nde farve khɨngi gumgi gu mbigi, nde mbe mbevɨv, mbe kharav, vun kɨ thari. Fhuvara. Nde tɨvar vhuuŋra muuŋrim, mbe mba tɨva ganɨv, nde zɨn ŋgɨri. \v 4 \x - \xo 5.4: \xo*\xt 1 Ko 9.25; 2 T 4.8; Hi 13.20; 1 Pi 1.4\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip mba tɨvar muunga, mba Sipsivi Gari Guman Vhari Krais, ana za kɨrar hɨgɨrga, nde ne suaŋv, fharigi vheza vhuuŋ guarara ndigirga. Mba vhez, ana zazera mbara muuŋgiap ki vhez ma, ana mbarɨgi vhez fhuvara. \s Nza wari ndiv Fhe Bakɨme farve khɨngiri. \p \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt Snd 3.34; Ais 57.15; Ef 5.21; Fi 2.3; Ze 4.6\xt*\x*Mba tɨvara, nde gumgir ŋkaa, nde wari won gumgir pani piin kɨri. Nde za kha tɨva zɨn ŋgɨri. Nde za wari mbevav, nde guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi piin kɨri. Nza kaŋgi, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Fhe Bakɨme wari wo zɨri ndi vunfi gumgi, ana mbe zɨri mbevi. Ana wo zɨri mbevi gumgi, ana mbe kora mbuav, tɨvar vhuuŋra mbe mbui.” \v 6 \x - \xo 5.6: \xo*\xt Mt 23.12; Ru 14.11; 18.14; Ze 4.10\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde wari wo vuzvugi mbevav, nde Fhe Bakɨme hara ŋkasŋkani piin kɨri. Nde kɨv kɨrim, ana wo sarigi tugara, ana nde suirav nde vun fegɨrga. \v 7 \x - \xo 5.7: \xo*\xt Sng 37.5; 55.22; Mt 6.25-30; Fi 4.6\xt*\x*Fhe Bakɨme nde kora mbui. Maaŋ muuŋgiap, nde mba ndi simtɨgi, nde nta ndiv, ana farve ga suri. \p \v 8 \x - \xo 5.8: \xo*\xt Ru 22.31; 1 Te 5.6; VB 12.12\xt*\x*Nde tuituigira wari ganɨv, anan rargɨ kɨri. Nden pana guma Satan, ana raion bakɨme fara muuŋgiap davav, mbur vov, khar zav ki. Ana zazera gumgi gu mbigir farfa zav mbe nzuav garav ki. \v 9 \x - \xo 5.9: \xo*\xt FG 14.22; Ef 6.11-13; 2 T 3.12; Ze 4.7\xt*\x*Nde khaŋ tɨgɨp havhargip Zisas khothɨgɨp, Satan daaŋgi mbur khɨngiri. Nde kaŋgi, guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi vhɨrve kha nuianan ki. Mbe vhɨra nde ndi simtɨgira ndi. \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt 2 Ko 4.17; 1 Te 2.12; 2 Te 2.17; 1 T 6.12; Hi 13.21; 1 Pi 1.6\xt*\x*Fhe Bakɨme ana mbarkɨrga kora muumbara, ana za ntan nɨɨŋge ma. Ana Krais Zisasan zɨn panan, ana nden kamgi. Nde ana phorgɨp, ana ŋkasŋka vhuuŋ bakɨme, ana zazera mbara muuŋgiap ki, nde ana phorgɨp, anan vhen kɨrga. Maaŋ muuŋgip, nde tuga tɨvaneŋra, nde zaa ndigirga. Ana zumgum nden muuŋgirim, nde nzerarga. Nde ana khothɨgi ndɨkndɨk, ana anan havhargip, nden kurarim, nde ndɨkndɨgi havhargip, nde zazera thɨgɨ havhargirga. \v 11 Ana nduara zazera mbara muuŋgiap ki ŋkasŋka ki. Ne guigira guarara. \s Buni mbariveŋ khare. \p \v 12 \x - \xo 5.12: \xo*\xt FG 15.22; 15.40; 2 Ko 1.19; 1 Te 1.1; Hi 13.22; 2 Pi 1.12\xt*\x*Gu kha buniveŋ nzuaim, Sairas nta khergi. Gu ana garim, ana guigira nza phorgap Zisas khothɨgi guma ma. Gu kha gavar, gu Fhe Bakɨme nde kora mbuav won kora muumbarar nde khɨvav, nde mbui tɨvi bun nde suan za mbui. Ana nduara zazera mbara muuŋgiap ki ŋkasŋka ki. Ne guigi guarara. Gu nduara ana kora muumbara guar, gu ana kaŋgi. Gu maaŋ muuŋgiap ana bun nzuai. Gu nde ndavi havharɨrgeŋ nzuav nde nzuai. Nde guigira thɨgɨ havhargip, ana khothɨgɨri. \p \v 13 \x - \xo 5.13: \xo*\xt FG 12.12; 12.25; 13.13; 15.37-39; Kor 4.10; 2 T 4.11; Fm 1.24\xt*\x*Mba Babironan guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mba gumgi gu mbigi, Fhe Bakɨme mben nde phorga ruegi, mbe wari won raar vhuun nde ndɨɨi. Nan kam Mak, ana vhɨra won raar vhuun nde ndɨɨi. \v 14 \x - \xo 5.14: \xo*\xt Ro 16.16; 1 Ko 16.20; Ef 6.23\xt*\x*Nde zam mba guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde mben harir suigɨp, mbe viavɨv, mbe ŋkor panɨri. Nde mba tɨvar mben muunga, mbe kaŋgi, nde guigira mbe vuzvugiap, wari won ndavir mbe ndɨɨi. \p Nde guigira Krais phorgi, nde ndavi mbɨrav wari kɨri.