\id 1CO Reconstructed from Ventura Publisher \ide UTF-8 \h 1 Korin \toc1 Khe Por Fharav Koriniŋ Ndi Khergi Gap \toc2 1 Korin \toc3 1 Ko \mt1 1 KORIN \mt2 Khe Por Fharav Koriniŋ Ndi Khergi Gap \imt Khe fharav ganɨnga buni khare. \ip Por kegi tugen, Korin ana Akaia fhain ŋgu bakɨme ma, ana Grik fhain ki. Por ana fharav Zisas buni vhuuiŋ bun Korin ŋgu bakɨmen ki gumgi gu mbigi ga nzuav, Korinan sios khavgi guma ma. \ip Por maam mbe han sios khavgiap, ana mbe thav, harigi ŋanen vugim, simtɨk Korin siosir hɨgi. Maaŋ muuŋgiap Por kha gava khergiap, mbe ndɨkndɨgir mben nɨɨŋv vhɨra mben simtɨgi, ndi thɨgar maan zav kha gava khergiap mbe ndi mbarigi. Por Korinan kav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi ga nzuav, ndɨkndɨgi vhɨrve ga mbui. Ana kha ndɨkndɨga mbui, mbe muuŋv kɨv guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk mbe fhura ana kuegɨrim, ana korgi ŋgirgɨ rivgi. Ana vhɨra mben tɨvir vhuuiŋ vhɨra mbatɨgirga nen rivgi. Por mba mani gu mburi muunga tɨvir vhuuiŋ ana nta nzuai. Ana vhɨra, mba gumgi mbe fhura Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara ganɨrim, ana mbe ganɨ thagim, mben hi simtɨgi ana nta nzuai. Ana vhɨra mbe Fhe Bakɨme rotur muunga tɨvi gum Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar fhura guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi ana mbe ndɨɨi ndɨkndɨgi vhuuiŋ ana nta nzuai. Ana vhɨra gumgi vhɨzav taagia khavi ne nzuai. \ip Kha bigi, nta zam simtɨgir Koriniŋ ga ndɨɨi. Por mben kurarim, mbe guigira Fhe Bakɨme kaŋgira buni vhuuin mbe nzuai. Kha gavar guigira khuen mbe khɨvigi. Ana mbe guigira harigi gumgi gu mbigi vuzvugɨp wari wo ndavir mben nɨɨnga tɨvar mbe khɨvigi. Mba tɨv, ana fharigi ndɨkndɨgar vhuuiŋ ma, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar fhura ana Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigi ga ndɨɨi. \c 1 \ms Guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe fhura ntari gu ruur muuŋv, wari wo zɨri ndiv vun kuamkua thari. \p \v 1-2 \x - \xo 1.1-2: \xo*\xt FG 9.14; 18.1; 18.17; Ro 1.7; 10.12; 1 Ko 6.11; 2 T 1.9\xt*\x*Gu Por, gu Krais Zisas farasarigi ŋaara guma mbe ma. Ana Fhe Bakɨme vuzvugar, ana na ndi fagi. Gu nza wari tɨgap guigira Zisas khothɨgi guma Sostenes, ŋka kha gava khergiap, nde Fhe Bakɨme gumgi gu mbigi, nde Korin ŋgu bakɨmen ki siosar ki. Ŋka mba gavar nde ndi mbai. Krais Zisas, ana ŋgaravra kɨr zav nden kamgiap, ana nden wora mbuigi. Ana za kha ŋguir nza wo Bakɨme Zisas Krais zɨn rotu mbuav, ana zɨn Fhe Bakɨmen kaav ana phorga nzuai gumgi gu mbigi, ana mben nde phorgap wora mbuigi. Ana mbe Bakɨme gum, ana vhɨra nza Bakɨme ma. \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt Ro 1.7; 2 Ko 1.2\xt*\x*Nza Ndia Fhe Bakɨme gum nza Bakɨme Zisas Krais fhura nde kora muuŋv, ndava mɨɨtɨgar nden nɨɨŋrim, nde kɨri. \s Por Fhe Bakɨmen ndikndigap ana phorga nzuai. \p \v 4 Nde Krais Zisasan phorga kim, Fhe Bakɨme fhura nde kora mbuav, tɨvir vhuuin nde mbuim, gu ne nzuav zazera wo Fhe Bakɨme phorga nzuav anan ndikndigi. \v 5-6 \x - \xo 1.5-6: \xo*\xt 1 Ko 2.1-2; 12.8; 2 Ko 8.7; 2 T 1.8; VB 1.2\xt*\x*Gu khueŋ nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuav ana ndikndigi. Nza fhum Kraisan buna vhuueŋ bun nde suaŋgim, ne khaŋ tɨga havhargiap, nden ndavi vherir ki. Nde Zisas phorga kim, maaŋ muuŋgiap, Fhe Bakɨme za kha bigir nde nɨɨŋgi. Fhe Bakɨme vhɨra nden kurkurigim, nde tuituigiap anan buni vhuuiŋ bun nzuav, nde vhɨra anan Ŋina Ŋaar ŋgari bigi, nde tuituigira nta kaŋgi. \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt Ru 17.30; Fi 3.20; 2 Te 1.7; Ta 2.13; 2 Pi 3.12\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde nza wari wo Bakɨme Krais Zisas za kɨrar hɨrganen rarga kav, nde ntigem za Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar fhura ndɨɨi ndɨkndɨgir vhuuiŋ gum ŋkasŋkagi ndigap, nde ndɨkndɨgi gum ŋkasŋkagi ga nzuav tivgi fhuvara. \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt Fi 1.6; Kor 1.22; 1 Te 3.13; 5.23\xt*\x*Zisas Krais nden kurarga, nde havhargip kɨv kɨrim, ana taagip zirɨrga tuk hɨgɨrga. Nde mba nza Bakɨme Krais Zisas hɨrga tugar, nde mba tugen, nde Fhe Bakɨme nɨman, simtɨk thueŋ kɨrga fhu. \v 9 \x - \xo 1.9: \xo*\xt Ais 49.7; Zo 17.21; 1 Ko 10.13; 1 Te 5.24; 1 Zo 1.3\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana won Kam Zisas Krais phorgɨp ndava bavira kɨr zav nden kamgi. Ana nza Bakɨme ma. Fhe Bakɨme mba suaŋgi bigi, ana zam ntan muuŋgirga. \s Sios shɨgeregi. \p \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt Ro 12.16; 2 Ko 13.11; Fi 2.2; 3.16; 1 Pi 3.8\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, gu nza wari wo Bakɨme Zisas Krais zɨn, gu kama havharar khaŋ nde nzuai. Nde mba nzuai buni, nde wari tɨgɨp ndava bavira kɨv, mba buni suaŋri. Nde wari shɨgɨ su thari. Nde guigira wari tɨgɨra kɨv, ndɨkndɨga bavira muuŋv, wari tɨgɨp vuzvuga bavira kɨri. \v 11 Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, Krowe phorga ki gumgi mbari, mbe khaŋ na nzuai. Nde wari ga vhegap, wari shɨga sui tɨv nden rɨgar ki. \v 12 \x - \xo 1.12: \xo*\xt Zo 1.42; FG 18.24-28; 19.1; 1 Ko 3.4\xt*\x*Gu mba tɨvi ga nzuai. Nde mbari khaŋ nzuai, “Nza Por ntɨɨri ma.” Nde mbari khaŋ nzuai, “Nza Aporos ntɨɨri ma.” Nde mbari khaŋ nzuai, “Nza Pita ntɨɨri ma.” Nde mbari khaŋ nzuai, “Nza Krais ntɨɨri ma.” \v 13 Ram muuŋgi tɨvi mbare? Ee, Krais, ana rɨgɨra wo shɨga suegire? Ee, gu Por, gu nden kurkura zav nde nzuav khanararen rimgire? Ee, nde Por zɨn panan ruagire? Fhuvara! \v 14 \x - \xo 1.14: \xo*\xt FG 18.8; 19.29; Ro 16.23\xt*\x*Gu khuen ndikndigi. Gu nden rɨgar, gu Krispus gum Gaiasra ruagi. Gu harigi gumgi thari ruagi fhuvara. Gu ne nzuav, gu Fhe Bakɨmen ndikndigi. \v 15 Gu khuen ndikndigi, guma the ntigem khaŋ suanga fhu, “Gu Por zɨn panan ruagi.” \v 16 \x - \xo 1.16: \xo*\xt 1 Ko 16.15\xt*\x*Gu vhɨra Stefanas gum ana phenan ki ntɨɨri, gu mbe ruagi. Gu vhɨra harigi ntɨɨri, ruagi thi? Gu kaŋgi fhuvara, gu ndɨkndɨk ŋangi. \v 17 \x - \xo 1.17: \xo*\xt Mt 28.19; Zo 4.2; 1 Ko 2.1; 2.4; 2.13; 2 Pi 1.16\xt*\x*Krais, ana won zɨn panan gumgi ruar zav na farasarigi fhuvara. Gu maaŋ muuŋgiap ndikndigi. Ana wo buna vhuueŋ bun suan zav nan farasarigi. Gu ana buna vhuueŋ, gu kha nuianan ndɨkndɨgi vhuuiŋ kav buni nzuai tɨvi zɨn vov ne bun nzuai fhuvara. Gu kha nuiana gumgi ndɨkndɨgi vhuuiŋ kav buni nzuai tɨvi zɨn vov anan buna vhuueŋ bun suanga, Krais mba rimgi khanarareŋ ne ŋkasŋka, ne fhura ki ne ma. \s Krais, ana Fhe Bakɨmen ŋkasŋka gum ndɨkndɨgir vhuuiŋ ma. \p \v 18 \x - \xo 1.18: \xo*\xt FG 17.18; Ro 1.16; 1 Ko 2.14; 15.2; 2 Ko 4.3\xt*\x*Khueŋ guigira, kɨr Fhe Bakɨme segap ŋgu mbatɨgar ŋgɨrga tɨvi ga mbui gumgi, mbe kha ndɨkndɨga mbui. Krais rimgi khanarareŋ bun nzuai kameŋ, mbe fhura ŋanŋangia nzuai kameŋ ma. Nza Fhe Bakɨme taagia nza ndigi gumgi gu mbigi, nza kaŋgi, Krais rimgi khanarareŋ bun nzuai kaman vhuueŋ, ne Fhe Bakɨmen ŋkasŋka ma. \v 19 \x - \xo 1.19: \xo*\xt Ais 29.14; Jer 8.9\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap vhɨra khaŋ nzuai, “Gu mba ndɨkndɨgi vhuuiŋ ki gumgi, gu mbe ndɨkndɨgir vhuuin muuŋgirim, mbe nduarira nta ganɨnga, nta fhura ki ndɨkndɨgir vhuuiŋ ma. Gu vhɨra mba bigi kaŋgi gumgi, gu mbe ndɨkndɨgir muuŋgirim, nta bigɨn then muuŋgirga, tuktɨgi fhuvara.” \v 20 \x - \xo 1.20: \xo*\xt Jop 12.17; Ais 19.12; 33.18; 44.25; Mt 11.25; Ru 10.21; Ro 1.20-21; 1.28\xt*\x*Ndɨkndɨgi vhuuiŋ ki gumgi maaŋ ki? Moses suaŋgi tɨvir vhuuiŋ sure muuŋgi gumgi maaŋ ki? Kha nuianan ndɨkndɨgi vhuuiŋ kav ŋkasŋkagiap buni nzuav harigi gumgi buni daasuav mbe kambai gumgi maaŋ ki? Fhe Bakɨme kha nuianan gumgir ndɨkndɨgi gum mbe nzuai buni, ana za nta mbuim, nta fhura shɨkshɨgap tamtam nzuai buni ma. \p \v 21 \x - \xo 1.21: \xo*\xt Mt 11.25; Ru 10.21; Ro 1.20-21; 1.28\xt*\x*Kha nuiana gumgi, mbe won ndɨkndɨgir vhuuin panan, mbe Fhe Bakɨme kaŋgirga tuktɨgi fhuvara. Maaŋ muuŋgiap, Fhe Bakɨme taagia kha nuianan ki gumgi ndir zav harigi khesharigi tuav ga muuŋgi. Nza Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun nzuaim, kha nuiana gumgi khaŋ nzuai, “Mbe fhura shɨshɨga nzuai buna vhuueŋ ma.” Mbe maaŋ nzuai buna vhuueŋ, nza ne bun nzuaim, ne mbararav ne khothɨgi gumgi, Fhe Bakɨme taagia mbe ndirganen ndikndigi. \v 22 \x - \xo 1.22: \xo*\xt Mt 12.38; Mk 8.11; Zo 4.48; FG 17.18; 17.32\xt*\x*Mbe Zudaiŋ, mbe khaŋ tɨga havhargiap mirikori ganɨv nta khothivɨ za mbui. Mbe Grikiŋ, mbe khaŋ tɨga havhargiap ndɨkndɨgi vhuuiŋ kaŋgir za mbui. \v 23 \x - \xo 1.23: \xo*\xt Ais 8.14; Mt 11.6; Zo 6.60; 6.66; Ro 9.32; 1 Ko 2.14; Ga 5.11\xt*\x*Nza Krais khanarareŋ ga ntorgap rimgim, nza ana bun nzuaim, mbe Zudaiŋ, mbe ne mbararagim, ne mbe ndɨkndɨgir buna mbatɨgeŋ ma. Mbe Grikiŋ, mbe kha ndɨkndɨgar mba buna vhuueŋ ga mbui, ne fhura ŋanŋanav tamtam nzuai buneŋ ma. \v 24 \x - \xo 1.24: \xo*\xt Ro 1.4; 1.16; 1 Ko 1.18; Kor 2.3\xt*\x*Nde nza Fhe Bakɨmen nzan kamgi ntɨɨri, nde Zudaiŋ gum, nde Grikiŋ, nza wari tɨgɨra nza kaŋgi, Krais, ana Fhe Bakɨmen ŋkasŋka gum ana ndɨkndɨgar vhuuŋ ma. \v 25 \x - \xo 1.25: \xo*\xt 2 Ko 13.4\xt*\x*Kha nuiana gumgi, mbe wari won ndɨkndɨgira kha ndɨkndɨgar Fhe Bakɨme mbui, ana ndɨkndɨgi mbari ŋanŋangiap, mben ndɨkndɨgi kambarigi fhuvara. Mbe mba ndɨkndɨgi ga mbui, nta guigira ndɨkndɨgi guari fhuvara. Fhe Bakɨmen ndɨkndɨgi nta guigira mben ndɨkndɨgi vhuuiŋ kambarigi. Mbe vhɨra kha ndɨkndɨga mbui, mbe Fhe Bakɨmen ŋkasŋkagi mbari gari, nta ŋkasŋka ki fhu. Mbe fhura maaŋ nzuai. Anan ŋkasŋkagi, nta guigira ŋkasŋka bakɨme kav, ntan ŋkasŋka guigira gumgir ŋkasŋka kambarigi. \p \v 26 \x - \xo 1.26: \xo*\xt Mt 11.25; Zo 7.48; Ze 2.1-5\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde mba Fhe Bakɨme nden kamgim, nde ndavi domdorgiap, guigira Zisas khothɨgi, nde mba tuge ndɨkndɨgɨri. Nde vhɨrve, nde kha nuiana gumgi rɨmgi nɨman, nde ndɨkndɨgi vhuuiŋ kaŋgi gumgi fara muuŋgi fhuvara. Nde vhɨrve, nde zɨri bakɨvi ki fhuvara. Nde vhɨra, nde vhɨrve, nde zɨri ki fhuv ndegi gu ndegmbori nde tegi. \v 27 \x - \xo 1.27: \xo*\xt Mt 11.25; Ze 2.5\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana gumgi garav khaŋ nzuai gumgi, “Khe ŋanŋangi gumgi khare.” Mbe maaŋ nzuai gumgi, ana mbe farasav, mbe ndiav, ana memɨrar mba khaŋ nzuai gumgi ga ndɨɨi, “Nza guigira ndɨkndɨgi vhuuiŋ ki.” Ana mba gumgi khaŋ nzuai gumgi, “Mbe zɨ ki fhuv gumgi ma.” Ana mbe maaŋ nzuai gumgi, ana mbe farasav mbe ndiav, ana memɨrar mba zɨ ki gumgi ga ndɨɨi. \v 28 Ana kha nuianan zɨ ki fhup gumgi, ana mbe ndiav, mbe farasi. Mba gumgi, mbe harigi gumgi mbe garim, mbe zɨri ki fhu, mbe bigɨn then muuŋgirga tuktɨgi fhuvara. Ana maaŋ mbuim, mba zɨri kav ŋkasŋka ki gumgi, mbe zɨri fhura kora verav, mbe zɨri ki fhuv gumgi fara muuŋgiap gumgi khɨni fara muuŋgiap ki. \v 29 \x - \xo 1.29: \xo*\xt Ro 3.27; Ef 2.9\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, guma the ntigem Fhe Bakɨme rɨmani nɨman wo zɨ ndiv vun kuarga tuktɨgi fhuvara. \v 30 \x - \xo 1.30: \xo*\xt Jer 23.5-6; Zo 17.19; 2 Ko 5.21\xt*\x*Fhe Bakɨme nduara nde ndigap Krais Zisas phorgi. Ana Krais ndi tɨgi, ana nzan ndɨkndɨgi vhuuin nɨɨŋge ma. Fhe Bakɨme Kraisan panan, ana nza muuŋgim, nza tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi kav, nza ana vuzvugi tɨvi zɨn vui. Nza Krais muuŋgi ŋaara panan Fhe Bakɨme taagiap nza vhezgiap, nza ndigim, tɨvi mbatɨgi wom nza gari fhu. \v 31 \x - \xo 1.31: \xo*\xt Jer 9.23-24; 2 Ko 10.17\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, Fhe Bakɨme khuen muungen nza vuzvugi. Ana buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Guma ana ndikndigɨr za mbui, ana Fhe Bakɨme ana muuŋgi ŋaarara ndikndigɨri.” \c 2 \s Por Koriniŋ Zisas khothɨgi tɨva nzuai. \p \v 1 \x - \xo 2.1: \xo*\xt 1 Ko 1.17\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde na ndɨkndɨgɨ. Gu nde han zɨgap, gu Fhe Bakɨme buni, gu nta bun nde nzuav, gu mba bigi kaŋgi gumgi mba buni bakɨvi nzuai mbugum nde suaŋgi fhuvara. Gu mbe nzuai suambarar nde muuŋgi fhuvara. \v 2 \x - \xo 2.2: \xo*\xt Ga 6.14; Fi 3.8\xt*\x*Gu nde rɨgar kav, gu harigi bigɨn the nzuai fhuvara. Gu Zisas Kraisra ndɨkndɨgi. Ahaŋ, Zisas Kraisra, ana khanarareŋ ga ntorgap, rimgi. \v 3 \x - \xo 2.3: \xo*\xt FG 18.9; 2 Ko 10.1\xt*\x*Gu nde phorga kav, gu ŋkasŋka ki fhu. Zakɨra fhuvara! Gu rivgiap, ninɨk na mbuim, gu ki. \v 4 \x - \xo 2.4: \xo*\xt Ro 15.19; 1 Ko 1.17; 1 Te 1.5; 2 Pi 1.16\xt*\x*Gu nde nzuai buni gum, gu nde suaŋgi, gu kha nuianan ki ndɨkndɨgi vhuuiŋ kaŋgi gumgi nde nzuai fara muuŋgiap, nde nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaarar ŋkasŋka gu nzuai bunin nde khɨvi, nde kaŋgi, gu nde suaŋgi buni, nta guigira buni ma. \v 5 \x - \xo 2.5: \xo*\xt 2 Ko 4.7; 6.7\xt*\x*Gu khueŋ nzuav maaŋ muuŋgi. Gu guma ndɨkndɨgar nde ndɨkndɨgi khavɨrim, nde Zisas khothivɨ thagi. Gu vuzvugi, Fhe Bakɨme ŋkasŋka nduara nde ndɨkndɨgi khavɨrim, nde Zisas khothɨgɨrga. \s Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar ndɨkndɨga vhuun nza ndɨɨi. \p \v 6 \x - \xo 2.6: \xo*\xt 1 Ko 1.28; Ef 4.13; Fi 3.15; Hi 5.14\xt*\x*Gumgi, mbe Fhe Bakɨmen tɨvi zɨn vov, thɨga havhargi. Nza bun nzuai buna vhuueŋ, mbe nta mbararav, nta kaŋgi. Mbe mba kaŋgi ndɨkndɨgi, nta kha nuianan ki gumgi ŋkasŋkagir ndɨkndɨgi vhuuiŋ fhuvara. Nta vhɨra kha nuianan ki gumgir panin ndɨkndɨgi fhuvara. Mba gumgir pani, mbe za mbatɨgi mbe ŋgu mbatɨgar ŋgɨr za mbui ntɨɨri ma. \v 7-8 \x - \xo 2.7-8: \xo*\xt Ro 16.25-26; Ef 3.5; 3.9; Kor 1.26; 2 T 1.9\xt*\x*\x - \xo 2.7-8: \xo*\xt Ru 23.34; Zo 7.48; FG 13.27; 2 Ko 3.14\xt*\x*Nza Fhe Bakɨme zorga ki ndɨkndɨgir vhuuiŋ, nza nta bun nzuai. Fhe Bakɨme zumgum kha nuiana muuŋgi. Ana fhum wo ndɨkndɨgar, nza nzuav tuav ga muuŋgi, nza ana han Hevenan mpirmpirɨga vhuun muunga. Mba mpirmpirɨgar vhuun kameŋ zorga ki, kha nuiana guman pana the ne kaŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Mbe ne kaŋgia kake, mbe Heven gari Guma Bakɨme, mbe ana ndi khanarareŋ ga tɨga fhuge ntɨɨŋ. \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt Ais 64.4\xt*\x*Fhe Bakɨmen buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuaim, nza ne bun nzuai, “Mba bigi, guma the fhum nta gangiap, ntan kameŋ mbararagi fhuvara. Guma the vhɨra mba bigi ga ndɨrigi fhuvara. Mba bigi, guigira wari wo ndavir Fhe Bakɨme nɨɨŋgi gumgi, ana mbe nzuav mba bigi bevahegim, nta ki.” \v 10 \x - \xo 2.10: \xo*\xt Mt 13.11; 16.17; Zo 14.26; 1 Zo 2.27\xt*\x*Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar mba bigin nza khɨvigim, nza maaŋ muuŋgiap nta kaŋgi. Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar, Fhe Bakɨme mba zorga ki ndɨkndɨgi, ana nta ndi gari. \v 11 \x - \xo 2.11: \xo*\xt Snd 20.27; Jer 17.9; Ro 11.33-34\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, harigi guma the harigi guma the ndɨkndɨgi kaŋgirga tuktɨgi fhuvara. Mba guman vhen ki guma, ana nduara ana ndɨkndɨgi kaŋgi. Fhe Bakɨme vhɨra mba tɨvara muuŋgi. Guma the Fhe Bakɨmen ndɨkndɨgi kaŋgirga tuktɨgi fhuvara. Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar, ana nduara ana ndɨkndɨgi kaŋgi. \v 12 \x - \xo 2.12: \xo*\xt Zo 16.13-14\xt*\x*Nza kha nuianan ki gumgi ndɨkndɨgi ndɨkndɨgi zɨn vov, Fhe Bakɨmen ndɨkndɨgi kaŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza Fhe Bakɨme han kega zergi Ŋina, ana nzan vhen ki. Ana nza vhen kim, nza maaŋ muuŋgiap, ana fhura nza nɨɨŋgi bigir vhuuiŋ, nza nta kaŋgi. \v 13 \x - \xo 2.13: \xo*\xt 1 Ko 1.17; 2.4; 2 Pi 1.16\xt*\x*Nza maaŋ muuŋgiap, mba bigir vhuuiŋ, nza nta bun nzuav, nza kha nuiana guma the nza khɨvigi ndɨkndɨgi vhuuiŋ, nza nta bun nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nza Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar nza khɨvigi buni, nza nta bun nzuai. Nza Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara buni vhuuiŋ, nza nta bun Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar vhen ki gumgi, nza ntan mbe khɨvi. \p \v 14 \x - \xo 2.14: \xo*\xt Mt 16.23; Zo 8.47; 14.17; Ro 8.5-7; 1 Ko 1.18; 1.23\xt*\x*Guma Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar ki fhu, ana Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar fhura ndɨɨi ndɨkndɨgi vhuuiŋ, ana nta kaŋgirga tuktɨgi fhuvara. Ne khaŋ muuŋgi, ana khueŋ ndɨkndɨgi, mba bigi nta fhura ŋanŋangi bigi ma. Maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar ki gumgi, mbera mba ndɨkndɨgi vhuuiŋ ga ndɨkndɨgɨp nta kaŋgirga. \v 15 \x - \xo 2.15: \xo*\xt 1 Te 5.21; 1 Zo 2.20; 4.1\xt*\x*Guma Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar ki, ana bigi mbararav, nta ndɨkndɨgi. Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar ki guma, guma the ana mbui tɨvi ganɨv, nta suaŋv ana suaŋgirga tuktɨgi fhuvara. \v 16 \x - \xo 2.16: \xo*\xt Jop 15.8; Ais 40.13; Jer 23.18; Zo 15.15; Ro 11.34\xt*\x*Fhe Bakɨmen buni vhuuŋ ki gap khaŋ nzuai, “The Guma Bakɨme ndɨkndɨgi kaŋgi? The maaŋ muuŋgip ndɨkndɨgi tharir ana khɨvɨrie?” Nzara Krais ndɨkndɨk nzan ki. \c 3 \s Siosan ŋaara guma, ana Fhe Bakɨmen ŋaara guma ma. \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt Zo 16.12; 1 Ko 2.14-15\xt*\x*Nde guigira na phorgap Zisas khothɨgi gumgi, gu fhum Fhe Bakɨmen buni vhuuiŋ bun nde nzuav, gu Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara zɨn vui gumgi ga nzuai mbugum nde suaŋgi fhuvara. Gu ndava vura tɨvi zɨn vui gumgi ga nzuai suambarar nde muuŋgi. Mba tugen nde tarire fara muuŋgi, nde ntigar Kraisan tɨvi zɨn vui. \v 2-3 \x - \xo 3.2-3: \xo*\xt Zo 16.12; 1 Ko 1.10-11; 11.18; Ga 5.20-21; Hi 5.12-14; Ze 3.16; 1 Pi 2.2\xt*\x*Gu nde ndɨɨi buni, nta ta fara muuŋgi. Gu tan nde ndɨɨi. Gu mban havharɨr nde ndɨɨi fhuvara. Ne khaŋ muuŋgi, nde mba tugen, nde mban havharɨr mbɨrga tuktɨgi fhuvara. Nde ntigem vhɨra, nde mban havharɨr mbɨrga tuktɨgi fhuvara. Ne khaŋ muuŋgi, nde ndavi vuri tɨvi zɨn vuavra ki. Nde panara thav wari garav, wari daav, wari shogavra ki. Mba tɨvi, nta ndava vura tɨvi zɨn vui gumgi mbui tɨvi fhuv thi? \v 4 \x - \xo 3.4: \xo*\xt 1 Ko 1.12\xt*\x*Nden gumgi mbari khaŋ nzuai, “Nza Por zɨn vui.” Nde mbari khaŋ nzuai, “Nza Aporos zɨn vui.” Nde mba khesharigi buni nzuav, nde kha nuiana gumgi mbui tɨva mbui fhuv thi? \p \v 5 Ee, Aporos zɨ bakɨme kire? Ee, Por zɨ bakɨme kire? Ee, nza zam fhura Fhe Bakɨmen ŋaara gumgi kim, ana nzan kurkurigim, nde Zisas khothɨgi. Nza bevbevira, nza zam Fhe Bakɨme nza nɨɨŋgi ŋaari, nza nta mbui. \v 6 \x - \xo 3.6: \xo*\xt FG 18.4-11; 18.24-28; 19.1; 1 Ko 1.30; 2 Ko 3.5; 10.14-15\xt*\x*Gu nde suaŋgi bunin vhuuiŋ, nta khaŋ muuŋgi, gu mban vhɨga mpɨrigi. Aporos zav mbɨn ana nɨɨŋgi. Fhe Bakɨme, ana nduara mba mban vhɨga muuŋgim, ana vhuuŋgiap mba tegi. \v 7 \x - \xo 3.7: \xo*\xt 2 Ko 12.11; Ga 6.3\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, mba mban vhɨgi pargi guma, ana fhura ki ne ma. Mba mbɨn nta nɨɨŋgi guma, ana vhɨra fhuvara. Fhe Bakɨme, ana nduara mba mba muuŋgim, nta mba tegi, ana nduara zɨ ki. \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt Ro 2.6; Ga 6.4-5; VB 22.12\xt*\x*Mba mban vhɨgi pargi guma gum, mbɨn nta nɨɨŋgi guma, ne khaŋ muuŋgi. Mani vhɨra Fhe Bakɨme ŋaara muuŋgi. Mani won ŋaara muuŋgi ne suaŋv, mani won ŋaara tugɨra tɨgɨp, wani won vheza ndirga. \v 9 \x - \xo 3.9: \xo*\xt Mt 13.3-9; FG 15.4; 2 Ko 6.1; Ef 2.20-22; Hi 3.3-4; 1 Pi 2.5\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, ŋka fhura Fhe Bakɨme phorga ŋgari gumani ma. Nde Fhe Bakɨmen mɨni fara muuŋgi. \s Fhe Bakɨmen ŋaara guma, ana pheni ga mbui guman fara muuŋgi. \p Nde vhɨra Fhe Bakɨme phena fara muuŋgi. Ana nde muuŋgim, nde ki. \v 10 \x - \xo 3.10: \xo*\xt Ro 15.20; 1 Ko 4.15; 15.10; 1 Pi 4.11; 2 Pi 3.15; VB 21.14\xt*\x*Fhe Bakɨme kha ŋaara muunga ndɨkndɨgar na nɨɨŋgim, gu guigira pheni ga mbui ŋkɨɨra guma fara muuŋgiap, gu fharav mba phenan muunga kɨni havhari ndi suegi. Gu nta ndim suegim, harigi guma mbe zav, mba kɨni tɨn mba phena muuŋgi. Nde gumgi bevbevira, nde zam tuituigira wari wo mbui pheni ŋkɨɨri ganɨri. \v 11 \x - \xo 3.11: \xo*\xt Ais 28.16; Mt 16.18; 2 Ko 11.4; Ga 1.7; 1 Pi 2.4-6\xt*\x*Nde khueŋ kaŋgi, Fhe Bakɨme Zisas Krais ndim mba phenan rɨga kuaŋ khɨngi. Guma the ana sigɨp harigi rɨga kuaŋ the ndi khɨngip, ana tɨn mba phenan muuŋgirga tuktɨgi fhuvara. \v 12 Fhe Bakɨme ana ndim, mba phena rɨga kuaŋ khɨngim, gumgi anan tɨn phena mbui. Mbe gumgi mbari, mbe gorar phena mbui. Mbe mbari sirvar phena mbui. Mbe mbari, mbe vhez vun ndagi ŋkɨɨar phena mbui. Mbe mbari khirar phena mbui. Mbe mbari, mbe tugi suagiap, phena mbui. Mbe mbari wit hari ndigap phena mbui. \v 13 \x - \xo 3.13: \xo*\xt Ru 2.35; 1 Ko 4.5; 2 Te 1.7-10; 1 Pi 1.7; 4.12\xt*\x*Mbe maaŋ mbui, zumgum Fhe Bakɨme za khaŋ nuianan ki gumgi gu mbigi mbui tɨvi ga suaŋv mbe suanga tuga sarigi. Mba tugar, mbe mba mbui ŋaari, nta za kɨrar hegɨrga. Mba tuk, ana vhava farar muuŋgip hɨgɨp, za mba gumgi muuŋgi ŋaari, ana nta shiv, ntan panɨnga, mbe ŋaari vhuuiŋra muuŋgi o, fhu. \v 14 Guma, ana kha rɨga kuan kuamkuav phenan muuŋgirga, ana phen shigirga fhu, mba ŋaara guma, ana won vheza ndirga. \v 15 Maaŋ muuŋgip, ŋaara guma the, anan ŋaar za shigirga, mba guma muuŋgi ŋaari za vhɨzgirga. Mba guma, ana vhava rɨgap shigim, mbe taagia ana ndigi guman farar muuŋgip kɨrga. \s Nde Fhe Bakɨme phen ma. \p \v 16 \x - \xo 3.16: \xo*\xt 1 Ko 6.19; 2 Ko 6.16; Ef 2.21-22; Hi 3.6; 1 Pi 2.5\xt*\x*Nde Fhe Bakɨme phen ma. Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar nden vhen ki. Nde ne kaŋgi fhuve? \v 17 Guma the Fhe Bakɨmen phenan farfagirga, Fhe Bakɨme mba guman farfagirga. Ne khaŋ muuŋgi. Fhe Bakɨme won mbuigi phen, ana ana phen ma. Fhe Bakɨmen phen, ana ŋgaravra ki. Ndera ana phen ma. \s Nza gumgi zɨri ndiv vun kuamkuarga fhu. \p \v 18 \x - \xo 3.18: \xo*\xt Snd 3.7; Ais 5.21\xt*\x*Nde nduarira wari guiguigɨ thari. Maaŋ muuŋgip, nde rɨgar guma the kha nuiana bigi, ana zam nta kaŋgip, kha ndɨkndɨgar won muunga, “Gu guigira ndɨkndɨga vhuuŋ ki.” Ana maaŋ nzuaim, ana fharav bigi kakagi guma ga gegɨp, kegɨp, ana guigira bigi kaŋgi guma kɨrga. \v 19 \x - \xo 3.19: \xo*\xt Jop 5.13; 1 Ko 1.20; 2.6\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, kha nuianan ndɨkndɨgi vhuuiŋ, Fhe Bakɨme nta garim, nta ana rɨmani nɨman, nta ŋanŋangi tɨvi ma. Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ mba tɨvi ga nzuai, “Gumgi mbari, mbe mbarkɨrga tɨvi mbatɨgir harigi gumgir muunga ndɨkndɨgi ki. Fhe Bakɨme mben tɨvi mbatɨgi ga mbuim, nta wom mbera farfagi.” \v 20 \x - \xo 3.20: \xo*\xt Sng 94.11\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap vhɨra kha kameŋ ki, \b \q1 “Guma Bakɨme, ana mba bigi kaŋgi gumgi, ana mben ndɨkndɨgi kaŋgi. \q1 Ana mbe muun za ndɨkndɨgi ndɨkndɨgi, ana za nta kaŋgi, nta fhura ki ndɨkndɨgi ma.” \b \p \v 21 \x - \xo 3.21: \xo*\xt 1 Ko 1.12; 3.4-6; 2 Ko 4.5; 4.15\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, nde mba gumgi zɨri ndiv vun kuamkuagi tɨv, nde ana thari. Ne khaŋ muuŋgi, mba gumgi gum mba bigi, nta zam nde ntɨɨri ma. \v 22 Por, gu Aporos, Pita, kha nuian, nde ntigem khar ki, nde rimgirga zumgum hɨrga bigi, mba bigi, nta zam nden ntɨɨri ma. \v 23 \x - \xo 3.23: \xo*\xt Ro 14.8; 1 Ko 11.3; 2 Ko 10.7; Ga 3.29\xt*\x*Nde Krais ntɨɨri ma, Krais, ana Fhe Bakɨme ne ma. \c 4 \s Guma Bakɨme, ana nduara won ŋaara guma muuŋgi ŋaari ga suaŋv ana suanga. \p \v 1 \x - \xo 4.1: \xo*\xt Ru 12.42; 1 Ko 3.5; 2 Ko 6.4; Ta 1.7; 1 Pi 4.10\xt*\x*Nza, nde kha ndɨkndɨgar muuŋri, nza Kraisan ŋaara gumgi ma. Fhe Bakɨme wo vhagi buni, ana nta bun suanga ŋaarar nza nɨɨŋgi. \v 2 \x - \xo 4.2: \xo*\xt Ru 12.42\xt*\x*Guma, ana harigi guman ŋaara guma ki, ana tuituigira wo gari guma buni zɨn ŋgɨri. \v 3 Maaŋ muuŋgip, nde gu mbui tɨvi ga suaŋv na suan za mbui o, maaŋ muuŋgip, gumgi thari gu muuŋgi bigi ga suaŋv na suaŋv suanga, gu ne suaŋ thaneŋ ndɨkndɨgi vhɨrver muuŋgirga tuktɨgi fhuvara. Gu vhɨra, gu wo mbui tɨvi ga nzuav, wora nzuav nzuai fhuvara. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt Jop 9.2; Sng 143.2; Snd 21.2; Ro 4.2\xt*\x*Guigi guarara, gu wo muuŋgi tɨva mbatɨk thueŋ kaŋgi fhuvara. Gu vhɨra khaŋ suanga fhu, “Gu tɨvir vhuuiaŋ mbui guma ma.” Nan tɨvi ga suaŋv na suanga ŋaar, ana Guma Bakɨmen ŋaar ma. \v 5 \x - \xo 4.5: \xo*\xt Ro 2.1; 2.29; 1 Ko 3.8; 2 Ko 5.10; VB 20.12\xt*\x*Fhe Bakɨme nza khar mbui tɨvi ga suaŋv nza suanga tuk ntigar. Maaŋ muuŋgiap, nde fhumra harigi gumgi mbui tɨvi ga suaŋv mbe suaŋ thari. Nde Guma Bakɨme rargɨri, ana zirɨrga. Ana mba zorga gɨngɨnan ki bigi, ana nta ndiv kɨrar vhava ŋaara khɨngirga. Ana za mba gumgir ndɨkndɨgi ndiv kɨra khɨngirga. Mba tugen nza bevbevira, Fhe Bakɨme nza muuŋgi ŋaari ga suaŋv nzan ndikndigirga. \s Mbe Koriniŋ, mbe nduarira wari wo zɨri ndiv vun kuamkuagi. \p \v 6 \x - \xo 4.6: \xo*\xt Ro 12.3; 1 Ko 1.12; 3.4; 3.21\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, gu nde ndɨkndɨgir kurkurar zav, ŋka Aporos gum, gu ŋka wani zɨni zitav kha buni suaŋgi. Nde ŋka ndɨkndɨgɨp, nde Fhe Bakɨmen buni vhuuiŋ ki gap suaŋgi tɨvi guari, nde nta zɨn ŋgɨri. Nde mba buni khiiŋ thivɨ thari. Maaŋ muuŋgiap, nde rɨɨŋrɨɨŋv guma the zɨ ndi vun fɨv, the zɨ mbevɨ thari. \v 7 \x - \xo 4.7: \xo*\xt Zo 3.27; Ro 12.6; Ze 1.17; 1 Pi 4.10\xt*\x*Nde, the nde ndi fegim, nde zɨri ki gumgi ki? Nde mba ntigem ndiga ki bigi Fhe Bakɨme nde nɨɨŋgi bigi ma. Maaŋ muuŋgip, ne guigi guarara, nde Fhe Bakɨmen harani panan mba bigi ndigi. Nde thaŋ nzuav wari won ŋkasŋkara mba bigi ndigi fara muuŋgiap, nde wari wo zɨri ndiv vun kuamkuagi? \p \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt VB 3.17; 3.21\xt*\x*Ore, nde za mba bigir vhuuiŋ ndigap, nde za bigi tuktɨgi. Nde za mba bigi vhuuiŋ ndigap, nde guigira nzerara ki. Nde nza kambarigi. Nde nza kambarav ŋgui vhɨrve gari gumgir pani fara muuŋgiap ki. Gu guigira nde ŋgui vhɨrve gari gumgir pani kɨrganen nde vuzvugi. Nde maaŋ muuŋgip kɨrim, nza vhɨra nde phorgɨp, nza ŋgui vhɨrve gari gumgir pani kɨrga. \v 9 \x - \xo 4.9: \xo*\xt Ro 8.36; 1 Ko 15.30-31; 2 Ko 6.9; Hi 10.33\xt*\x*Fhe Bakɨme maaŋ nza muuŋgi fhuvara. Gu kha ndɨkndɨga mbui. Fhe Bakɨme, ana nza kha Zisas farasegi ŋaara gumgi, ana nza ndiv zɨ guarara tɨgi. Mbe nza nzuav suaŋgim, mbe za kha nuianan ki gumgi gu mbigi gum Fhe Bakɨme enseri rɨmgi nɨman mbe nza shogɨrim, nza vhɨzɨrga. \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt FG 26.24; 1 Ko 1.18; 3.18\xt*\x*Nza guigira Zisas khothɨgap, nza ndɨkndɨk ki fhuv gumgi fara muuŋgiap wari ki. Nde Zisas phorga kav, nde kha ndɨkndɨga mbui nde ndɨkndɨgir vhuuiŋ ki gumgir fara muuŋgiap ki. Nza vhɨra ŋkasŋkagi fhu, nde kha ndɨkndɨga mbui, nde ŋkasŋkagip wari ki. Nde kha ndɨkndɨga mbui, kha gumgi zɨri bakɨvi nde ndɨɨv, nza zɨri mbevi. \v 11 \x - \xo 4.11: \xo*\xt FG 23.2; Ro 8.35; 2 Ko 11.23-27; Fi 4.12\xt*\x*Fhum kav zav ntigem, nza thi ndavira kav, nza mbɨ nzuav fhɨri khiav, nza shagi gori shari. Mbe vhɨra nza shogim, nza tuituigip pera kegɨrga ŋana thueŋ ki fhu, nza fhura tamtam kha ŋanin vui. \v 12 \x - \xo 4.12: \xo*\xt Sng 109.28; Mt 5.44; FG 18.3; 1 Ko 9.14-15; 1 Te 2.9; 2 Te 3.8; 1 T 4.10\xt*\x*Nza guigira wari won farira ŋaara mbatɨga mbui. Mbe nza nzɨɨv nza nzuaim, nza mbe nzuai fhu, nza tɨvar vhuun mben muun zav, mbe nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuai. Mbe tɨva mbatɨgar nza mbui, nza fhura wari wo thɨɨri pɨngiap mba simtɨgi ndi. \v 13 \x - \xo 4.13: \xo*\xt Kra 3.45\xt*\x*Mbe nza zɨri mbevav buni mbatɨgi guarira nza nzuaim, nza mbe buni ŋgarkav mbarara bunin mbe nzuai. Nza kha gumgi gu mbigi rɨmgi nɨman, mbe nza garim, nza guigira mbatɨgiap nzaŋnzaŋgi fara muuŋgi. Nza za kha gumgi rɨmgi nɨman, nza bigi mbatɨgi fara muuŋgiap guigira nzaŋnzaŋgi. Nza mbara muuŋgiap kav, zav, ntige khar ki. \s Por khueŋ vuzvugi, Koriniŋ anan tɨva zɨn ŋgɨrga. \p \v 14 Gu memɨran nden nɨɨn zav kha buni khergiap, nde ndi mbai fhuvara. Gu kha buni kheri, ne khaŋ muuŋgi. Nde nan tari ma. Gu guigira won ndavar nde ndɨɨi. Gu nde mba bigi kaŋgir zav, gu maaŋ muuŋgiap nde ndɨkndɨgi hiav nde nzuai. Nde maaŋ muuŋgip zazera Krais zɨn ŋgɨrga. \v 15 \x - \xo 4.15: \xo*\xt FG 18.11; Ga 4.19; Ze 1.18\xt*\x*Nde 10,000 gumgi kav, Kraisan tɨvir nde khɨvav, nde gari, nde ndegi vhɨrve ki fhuvara. Krais Zisasan tɨvi ga nzuav, gu nduara nden ndia bavira. Gu Fhe Bakɨme buna vhuuen nde nzuai tugen, nde nan tari ga gegi. \v 16 \x - \xo 4.16: \xo*\xt 1 Ko 11.1; Fi 3.17; 1 Te 1.6; 2 Te 3.9\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, gu khaŋ tɨgap nden nzuai, nde nan tɨvi ganɨv, nan tɨvi zɨn ŋgɨri. \v 17 \x - \xo 4.17: \xo*\xt FG 19.22; Fi 2.19-22\xt*\x*Gu nera nzuav Timoti ga sararim, ana nde han zɨrga. Ana guigira Zisas Krais khothɨgap, ana nan kama fara muuŋgim, gu guigira won ndavar ana nɨɨŋgi. Gu ana khothɨgi, ana tuituigiap Guma Bakɨmen ŋaara gari guma ma. Ana nde ndɨkndɨgi khavɨrim, nde gu Krais phorga havhargiap mbui tɨvi, nde nta ndɨkndɨgɨrga. Mba tɨvi, gu za kha ŋguir ki siosir ki gumgi gu mbigi khɨvi, mbe mba tɨvira zɨn ŋgɨrga. \p \v 18 Nde thari khueŋ ndɨkndɨgi, gu zɨv, nde gangirga fhuv thi? Mbe maaŋ muuŋgiap fhura rɨɨrɨɨv ki. \v 19 \x - \xo 4.19: \xo*\xt FG 18.21; 19.21; 1 Ko 16.5; 2 Ko 1.15; 1.23; Hi 6.3\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, Guma Bakɨme na vuzvugirga, gu vhemkora nde han zɨgɨrga. Gu maaŋ muuŋgip zɨgɨrga, gu mba rɨɨrɨɨi ntɨɨri bunira mbarara zav zi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu vhɨra khueŋ nzuav gara zi, mbe ram mbui khesharigi ŋkasŋka ki. \v 20 \x - \xo 4.20: \xo*\xt 1 Ko 2.4; 1 Te 1.5\xt*\x*Fhe Bakɨme wo gumgi gu mbigi garim, mbe ana piin ki tɨv, ana ŋkasŋka ki bigɨn ma, ana fhura kamthoon nzuai tɨvi fhuvara. \v 21 Nde vuzvugi, gu ram mbui khesharigi tɨvar muuŋrie? Ee, nde vuzvugi gu mpiiŋsɨga ndigi zɨv, nde thɨɨ kharɨv, nde ndi thɨgar maaŋrie? Ee, nde vuzvugi, gu ndavar nden nɨɨŋgip, nden korar muuŋgip, zɨv, mbarara nden muuŋrie? \c 5 \ms Guigira Zisas khothɨgi gumgi, mbe wari rɨgar ki tɨvi mbatɨgi, mbe nta ndiv thɨgar maaŋri. \s Fhura ruarir mbigi gu gumgi, wari ndi tɨv Koriniŋ rɨgar ki \p \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt Wkp 18.7-8; Lo 22.30; 27.20; Ef 5.3\xt*\x*Guigi guarara, gu mbararagim, mbe kha neŋgɨa mbui, nde ruarir mbigi gu gumgi wari ndi tɨva mbatɨga guarara nden rɨgar ki. Mba Fhe Bakɨme guara rotu mbui fhuv gumgi, mbe vhɨra mba khesharigi tɨva mbatɨga mbui fhu. Mba tɨv khare, guma mbe, ana ruarir won ravar niamuuŋ ndiav ki. \v 2 Ndera mba tɨva garav, nde ne nzuav wari ndi vun kuamkuagi. Nde wari wo zɨri ndiv vun kuamkuagi tɨva thav, nde wari korar muuŋv, wari ga suaŋv nziri. Mba nden rɨgar kav mba tɨva mbatɨga mbui guma, nde ana vhararim, ana nde thav sari. \p \v 3 \x - \xo 5.3: \xo*\xt Kor 2.5\xt*\x*Khueŋ guigi guarara, gu nde thav samra kim, nan vhen ki guma, ana nde phorga ki. Maaŋ muuŋgiap, ne khaŋ muuŋgi, gu guigira nde phorga ki. Gu nde phorga kav, mba tɨva mbatɨgeŋ muuŋgi guma, gu ne ga nzuav ana suaŋgi. \v 4 \x - \xo 5.4: \xo*\xt Mt 16.19; 18.18; Zo 20.23; 2 Ko 13.10\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, gu khaŋ nzuai, nza wari wo Bakɨme Zisas zɨn panan nde phogar kɨrga, nza Bakɨme Zisasan ŋkasŋka nde phorgɨ kɨrim, nan vhen ki guma, ana vhɨra nde phorgɨp kɨrga. \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt FG 26.18; 1 T 1.20; 1 Pi 4.6\xt*\x*Nde mba phogar kɨv, mba guma ndiv Satan farve khɨngirga, ana anan ndava vurar tɨvir farfagirga. Nza maaŋ muuŋgirga, Guma Bakɨme taagip zirɨrga tugen, Fhe Bakɨme taagip mba guman tuma ndigirga. \s Mbe Koriniŋ, mbe tɨva mbatɨgeŋ muuŋgi guma, mbe ana vhararim, ana mbe thav sari. \p \v 6 \x - \xo 5.6: \xo*\xt 1 Ko 3.21; 15.33; Ga 5.9; Ze 4.16\xt*\x*Nde wari wo zɨri ndiv vun kuamkuagi, ne tɨvar vhuuŋ fhuvara. Ee, ram muuŋgi? Nde khueŋ kaŋgi fhuve? Mba is bisanera, nera za mba viktuman muuŋgirga, ana vhuuŋgip kɨvgirga. \v 7 \x - \xo 5.7: \xo*\xt Kis 12.5; 12.21; 13.7; Ais 53.7; Zo 1.29; 1 Pi 1.19; VB 5.6; 5.12\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, nde za mba isa vur, nde zam ana ndi mbur suegɨp, nde is ki fhuv viktuma kama farar muuŋgip wari kɨri. Gu nde kaŋgi. Nde is ki fhuv viktuma fara muuŋgiap wari ki. Ne khaŋ muuŋgi, mbe Krais shogiap, anan nde nzuav ofa muuŋgi. Ana Pasova, tuga bakɨmen shogiap, ofa mbui sipsiva fara muuŋgi. \v 8 \x - \xo 5.8: \xo*\xt Lo 16.3; Mt 16.6; 16.12; Ru 12.1\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, nzan kɨrɨ tɨvi, nta mba tuga bakɨmen rotur muun zav bigi bevahegap ki gumgir farar muuŋgip wari kɨri. Nza mba harigi gumgi ga nzuav ndavi mbarɨgi tɨvi gum tɨvi mbatɨgi, nza zam nta thav, nta vhararim, nta nza thav sarim, nza guma mba tuga bakɨme ndɨkndɨgap, mba tuga bakɨme nzuav wo bigi bevahav wo phenan ki is vuri, ana zam nta ndiav nta fuasuegi fara muuŋgi kɨri. Nza maaŋ muuŋgip, nza ndavi vheri ŋgaravra kɨv, guigira buni suanga. Mba tɨv, ana is ki fhuv viktuma kama farar muuŋgip nzan kɨrga. \p \v 9 \x - \xo 5.9: \xo*\xt Mt 18.17; 2 Ko 6.14; Ef 5.11; 2 Te 3.14\xt*\x*Gu mba harigi gava khergiap nde ndi mbav, gu khaŋ nde suaŋgi, “Nde mba ruarir gumgi gu mbigi wari ndi gumgi phorgɨ ru thari.” \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt Zo 17.15; 1 Ko 1.20; 10.27\xt*\x*Gu guigira za kha nuianan ruarir mbigi gu gumgi wari ndi gumgi gum, bigi garav nta niihi gumgi gum, harigi gumgi bigi kɨɨi gumgi, gum mbarɨvi gu tori rotu mbui gumgi, gu za mbe thamthar zav nde nzuai fhuvara. Nde maaŋ muuŋgip za mba khesharigi gumgi, nde za mbe thamthar za mbui, nde za kha nuiana thav sari. \v 11 \x - \xo 5.11: \xo*\xt Mt 18.17; Ro 16.17; 2 Te 3.6; Ta 3.10; 2 Zo 1.10\xt*\x*Gu kha kameŋ khergi, ne nɨɨeŋ khaŋ muuŋgi. Gu kha zɨn wari ga rɨgi gumgi, gu mbe nzuai. Mbe khaŋ nzuai, “Gu guigira Krais khothɨgi.” Maaŋ nzuai guma, ana ruarir mbigi ndi o, ana harigi gumgi bigi garav, nta niihi o, ana mbarɨvi gu tori rotu mbui o, ana harigi gumgi zɨrir farfagi o, ana pharar ŋanŋani pav o, ana harigi gumgi bigi kɨɨi, nde ana phorgɨ ru thari. Nde vhɨra mba khesharigi guma phorgɨ mbɨ thari. \v 12 \x - \xo 5.12: \xo*\xt Lo 13.5; 17.7; 21.21; 22.21-24; Mk 4.11; 1 Ko 6.1-4; Kor 4.5; 1 Te 4.12; 1 T 3.7\xt*\x*Gu ram muuŋrie? Gu mba sios thav kɨrar ki gumgi, gu mbe mbui tɨvi ga suaŋv mbe suanga ŋaara ndigire? Fhuvara! Mba sios vhen ki gumgi, mbe mbui tɨvi ga suaŋv mbe suanga ŋaar, ana nden ŋaara guar ma. \v 13 Mba sios thav kɨrar ki gumgi, Fhe Bakɨme nduara mbe mbui tɨvi ga suaŋv mbe suanga. Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Nde mba guma mbatɨk nden rɨgar ki, nde ana vhararim, ana nde thav sari.” \c 6 \s Nde guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde sios vhen ki gumgi gu mbigi ga suaŋv suaŋri. \p \v 1 Nde guigira khaŋ muuŋ thari. Nden rɨgar ki guma the, ana guma the suaŋv suan saŋv ana Fhe Bakɨme gumgi gu mbigi khara thɨgɨ ŋgɨp, Fhe Bakɨme khothɨgi fhuv gumgi rɨmgi nɨman ana suaŋv suaŋ thari. Ana mba tɨvar muungen mbergirga fhuv thi? \v 2 \x - \xo 6.2: \xo*\xt Dan 7.22; Mt 19.28; VB 2.26; 3.21; 20.4\xt*\x*Nde khueŋ kaŋgi fhuv thi? Nza Fhe Bakɨme zɨn vui gumgi gu mbigi, nza zumgum kha nuianan ki gumgi gu mbigi mbui tɨvi ga suaŋv mbe suanga. Nza maaŋ muunga, nde thaŋ nzuav kha nden rɨgar hɨgi simtɨgi bisarire, nde nta suaŋ wari ga suangeŋ thagire? \v 3 \x - \xo 6.3: \xo*\xt 2 Pi 2.4; Zu 1.6\xt*\x*Nde vhɨra khueŋ kaŋgi fhuve? Nza Fhe Bakɨme enseri tɨvi ga suaŋv vhɨra mbe suanga. Nza maaŋ muuŋgiap, nza vhɨra kha nuiana simtɨgi, nza nta suaŋv suanga tuktɨgi. \v 4 Maaŋ muuŋgip simtɨga thueŋ nden rɨgar hɨgɨrga, nde thaŋ nzuav mba simtɨgeŋ ga suan zav, sios thav kɨrar ki gumgi ga nzuai? \v 5 Gu nde mberɨr zav, gu khuen nde nzuai. Ee, nden sios vhen ki gumgi rɨgar ndɨkndɨk vhuuŋ ki guma the ki fhuve? Ana kɨv nden sios vhen hɨ simtɨgi ndiv thɨgar maanga. \v 6 Nde thav, guigira Zisas khothɨgi guma mbe, ana guigira Zisas khothɨgi guma mbe muuŋgi simtɨgeŋ ga nzuav, ana ndiga vov, guigira Zisas khothɨgi fhu gumgi nɨman ana nzuav nzuai. \p \v 7 \x - \xo 6.7: \xo*\xt Mt 5.39; Snd 20.22; Ru 6.29; Ro 12.17-19; 1 Te 5.15; 1 Pi 3.9\xt*\x*Nde sios vhen ki gumgi gu mbigi mbari ndiga vov, mbe nzuav nzuai. Nde maaŋ mbuav, nde regap, nde Krais tɨvi zɨn vui fhuvara. Nde fhura mbe ganɨrim, mbe tɨvi mbatɨgi nden muunga, ne guigira nzerarga. Nde vhɨra fhura mbe ganɨrim, mbe nde bigi kɨmɨnga, ne guigira nzerarga. \v 8 Nde kha tɨvir vhuuiŋ zɨn ŋgɨ thagi. Nde vhɨra tɨvi mbatɨgi ga mbuav, nde wari tɨn wari wo bigi kɨɨi. Nde mba tɨva mbuav, nde phorga guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde ne mbera mbui. \p \v 9-10 \x - \xo 6.9-10: \xo*\xt Ga 5.19-21; Ef 5.5; 1 T 1.9; Hi 12.14; VB 22.15\xt*\x*Mba tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi, mbe Fhe Bakɨme wo gumgi garim, mbe ana piin ki ntɨɨri phorgɨ kegɨrga tuktɨgi fhuvara. Nde ne kaŋgi fhuve? Nde nduarira wari won ndavi vheri guiguigi thari. Kha tɨva mbui gumgi, ruarir mbigi gu gumgi wari ndi gumgi, mbarɨvi gu tori rotu mbui gumgi, mani ga rɨgi mbigi phorga tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi, mbarkɨrga mberi tɨvi mbatɨgi gumgi ntan harigi gumgi phorga mbui, kɨɨi gumgi, harigi gumgi bigi garav nta niihi gumgi, zazera phara ŋanŋani pi gumgi, harigi gumgi zɨri mbevi gumgi, harigi gumgi bigi ŋgi gumgi, mba khesharigi gumgi zam, mbe Fhe Bakɨme wo gumgi garim, mbe ana piin ki ntɨɨri phorgɨ kegɨrga tuktɨgi fhuvara. \v 11 \x - \xo 6.11: \xo*\xt Ef 2.2; Kor 3.7; Ta 3.3-7; Hi 10.22\xt*\x*Nde mbari fhum mba khesharigi tɨvi ga mbui gumgi kegi. Nde maaŋ muuŋgiap kim, Fhe Bakɨme nde ndigap, nde ruagim, nde ana gumgi gu mbigi guari ki. Nde ntigem, Guma Bakɨme Zisas Krais, nde ana zɨn panan, nde Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara ŋkasŋkar panan, Fhe Bakɨme nde muuŋgim, nde ntigem ana rɨmani nɨman, nde tɨvir vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi ki. \s Nzan fhavi, nta Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaarar phen ma. \p \v 12 \x - \xo 6.12: \xo*\xt 1 Ko 10.23\xt*\x*Gumgi mbari, mbe khaŋ nzuai, “Gu za kha bigi ga mbui, ne nzerara.” Mba kameŋ, ne guigira. Mba bigi, nta za nden kurarim, nde nzerara kegɨrga tuktɨgi fhuvara. Gu za mba bigir muunga, ne nzerara. Gu fhura mba bigɨn the ganɨrim, ana na ganɨnga tuktɨgi fhuvara. \v 13 \x - \xo 6.13: \xo*\xt Ro 14.17; 1 Ko 6.15; 15.19-20; Kor 2.22-23; 1 Te 4.3-7\xt*\x*Gumgi mbari khaŋ nzuai, “Mba, nta ndava mbuim, ana givi bigi ma. Ndav, ana mba nzuav ki ne ma.” Mba kameŋ, ne guigi guarara. Fhe Bakɨme, ana mbarkɨrga mba, ana ntan vhɨzɨv, ana vhɨra nzan ndavi, ana vhɨra nta vhɨzgirga. Nzan fhavi, nta ruarir mbigi gu gumgi wari ndir zav Fhe Bakɨme nta muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nzan fhavi, nta Guma Bakɨme ŋaara mbui fhavi ma. Guma Bakɨme, ana nzan fhavi gari. \v 14 \x - \xo 6.14: \xo*\xt Ro 6.5; 6.8; 8.11; 1 Ko 15.20; 2 Ko 4.14; Ef 1.19-20\xt*\x*Fhe Bakɨme won ŋkasŋkara Guma Bakɨme rimgim, ana taagia ana khavgi. Ana vhɨra nza khavgirga. \p \v 15 \x - \xo 6.15: \xo*\xt Ro 12.5; 1 Ko 12.27; Ef 4.12; 4.16; 5.30\xt*\x*Ee, nde khueŋ kaŋgi fhuv thi? Nde fhavi nta Kraisan fhavir fɨgiveiŋ ma? Maaŋ muuŋgip, gu Kraisan fhava thueŋ ndigip nen ruarir gumgi ndi mbigar fhava phorgɨrga, ne tɨvar vhuuŋ ee? Zakɨra fhuvara! \v 16 \x - \xo 6.16: \xo*\xt Stt 2.24; Mt 19.5; Ef 5.31\xt*\x*Guma, ana ruarir gumgi ndi mbiga phorgi, ana ana phorgap, mani fhava bavira ki. Ee, nde ne kaŋgi fhuv thi? Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Mani wani tɨgap fhava bavira ki.” \v 17 \x - \xo 6.17: \xo*\xt Zo 17.21-23; Ro 8.9-11; Ef 4.4\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma ana Guma Bakɨme phorgi, ana vhen ki guma ana phorgap, mani guma bavira ki. \v 18 \x - \xo 6.18: \xo*\xt Ro 1.24; 6.12-13; 1 Te 4.3; Hi 13.4\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde ruarir gumgi gu mbigi wari ndi tɨva thav rɨɨv ŋgɨp samra kɨri. Mba harigi tɨvi mbatɨgi zam, gumgi nta mbui nta gumgi kɨrar wari won fhavi ndirar mbui tɨvi mbatɨgi ma. Guma ana ruarir mbigi gu gumgi wari ndi, ana tɨva mbatɨgar won fhavara mbui. \v 19 \x - \xo 6.19: \xo*\xt Ro 14.7-8; 1 Ko 3.16; 2 Ko 6.16\xt*\x*Ee, nde khueŋ kaŋgi fhuv thi? Ndun fhav, ana Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaarar phen ma. Fhe Bakɨme won Ŋina Ŋaarar nde nɨɨŋgim, ana nden vhen ki. Ndun fhav, ana ndu ne fhuvara. \v 20 \x - \xo 6.20: \xo*\xt 1 Ko 7.23; Ga 3.13; Fi 1.20; Hi 9.12; 1 Pi 1.18-19\xt*\x*Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme vheza bakɨ guarara ndu vhezgi. Maaŋ muuŋgiap, ndu wo fhavar mbui bigi, ndu Fhe Bakɨme zɨ ndi vun kuamkuav mba bigir muuŋri. \c 7 \ms Por mani gu muuiŋ wari ga rɨgi ne nzuai. \s Por mani gu muuiŋ wari ga rɨgi ne nzuai. \p \v 1 \x - \xo 7.1: \xo*\xt 1 Ko 7.8; 7.26\xt*\x*Gu ntigem nde mba gavar khergi kameŋ, gu ne ŋgarkar za mbui. Guma, ana muuaŋ tɨgi fhu, ne nzerara. \v 2 Ne nzerara, ntigem ruarir gumgi gu mbigi wari ndi tɨv guigira kɨvgim, maaŋ muuŋgiap khaŋ muuŋgirga, ne nzerarga. Gumgi bevbevira, mbe won muuŋra hiari. Mbigi vhɨra, mbe bevbevira, mbe won manira hiari. \v 3 \x - \xo 7.3: \xo*\xt Kis 21.10; 1 Pi 3.7\xt*\x*Guma, ana fhav, ana ana muun fhav ma. Ana won fhavar won muuŋ ga kirpɨgɨ thari. Mba tɨvara, ana muun fhav, ana ana mana ne ma, ana won fhavar won mana kirpɨgɨ thari. \v 4 Mbik, ana nduara wo fhava gari fhuvara. Anan man, ana ana fhava gari guma ma. Mba tɨvara, ana man, ana vhɨra ana nduara wo fhava gari fhuvara. Anan muuŋ, ana ana fhava gari mbik ma. \v 5 \x - \xo 7.5: \xo*\xt Jol 2.16; Sek 7.3; 1 Te 3.5\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip, mani gu muuiŋ warir rɨgip, nde kɨr wari ga sɨv, the won fhavar the kirpɨgɨ thari. Khueŋ guigira, ŋko maaŋ muuŋgip wani ga suaŋgip ndava bavira kɨv, tuga tɨvaneŋra Fhe Bakɨme phorgɨp suan saŋv wani phorgɨ ku thamtharga, ne nzerara. Ŋko maaŋ muuŋgip, ŋko zumgum wom wani phorgɨ kuri. Ŋko muuŋv kɨv, ŋko nuanira tuituigip wani won vuzvugi ganɨnga fhuv, Satan zɨv ŋkon mpararim, ŋko rɨgɨrga. \v 6 Kha buneŋ, nde khaŋ suaŋ thari, tha mbe ma, nza mba tɨva zɨn ŋgɨrga, fhuvara. Gu nden kurkurar zav, gu kha buneŋ nzuai. \v 7 \x - \xo 7.7: \xo*\xt Mt 19.12; FG 26.29; 1 Ko 12.11\xt*\x*Gu vuzvugi, kha mbigi gu gumgi, mbe zam nan farar muuŋgip sɨɨŋra kɨrga. Fhe Bakɨme za kha gumgi bevbevira, ana mbarkɨrga ndɨkndɨgi vhuuiŋ gum ŋaarir muun zav ŋkasŋkagir mbe nɨɨŋgi. Guma mbe, ana ndɨkndɨga vhuuŋ gum ŋkasŋka mben ana nɨɨŋgiap, harigi ne, ana harigi ndɨkndɨgar vhuuŋ gum ŋkasŋka ana nɨɨŋgi. \p \v 8 Mba sɨɨŋra ki gumgi gu mbigi, mba mani vhɨzgi sɨɨŋra ki mbigi, gu khaŋ mbe nzuai. Mbe nan farar muuŋgip sɨɨŋra kɨrga, ne nzerara. \v 9 \x - \xo 7.9: \xo*\xt 1 T 5.14\xt*\x*Mbe maaŋ muuŋgip kɨv, mbe tuituigi wari won vuzvugi gari fhuv, mbe mani gu muuiŋ rɨgɨri. Mbe maaŋ muuŋgirga, ne nzerarga. Mbe fhura kɨrga, mbe ruarir gumgi gu mbigi wari ndirga ne suaŋv zɨgzɨgɨ rivgi. \p \v 10 \x - \xo 7.10: \xo*\xt Mal 2.14-16\xt*\x*\x - \xo 7.10: \xo*\xt Mt 5.32; 19.9; Mk 10.11-12; Ru 16.18\xt*\x*Mba mani gu muuiŋ ga rɨgi gumgi gu mbigi, gu kha tɨva zɨn ŋgɨr zav mba tɨvar mbe ndɨɨi. Mba tɨv, gu nduara nzuai tɨv fhuvara. Ana Guma Bakɨme zɨn ŋgɨr zav nzuai tɨv ma. Mba tɨv khaŋ nzuai, mbik mana tɨgi, ana won mana thamtha thari. \v 11 Ana wo mana thagi, ana sɨɨŋra kɨri. Ana sɨɨŋra kegɨrga tuktɨgi fhuvara, ana taagip wo mana phorgɨp ndava bavira kɨv, ana taagip ŋgɨp wo mana phorgɨ kɨri. Mba tɨvara, guma vhɨra, ana won muuŋ thamtha thari. \p \v 12 Gu nduara, gu buna muen mba wari ga rɨgiavra ki ntɨɨrir ki. Khe Guma Bakɨme suaŋgi buneŋ fhuvara. Gu khaŋ nzuai. Maaŋ muuŋgip, na phorgap guigira Zisas khothɨgi guma the mbiga the tɨgi, ana mba tɨgi mbik guigira Zisas khothɨgi fhu, mba mbik won mana vuzvugira kɨrim, ana man ana thamtha thari. \v 13 Mbik vhɨra, ana guigira Zisas khothɨgi fhuv guma the tɨgi, mba guma, ana vuzvugira kɨrim, mba mbik ana thamtha thari. \v 14 Gu khaŋ muuŋgiap ne nzuai, guma, ana guigira Zisas khothɨgi fhu, ana muuŋ guigira Zisas khothɨgi, ana ana phorga kim, Fhe Bakɨme ana garim, ana anan guma mbe fara muuŋgi. Mbik, ana guigira Zisas khothɨgi fhu, ana man guigira Zisas khothɨgi, ana ana phorga kim, Fhe Bakɨme ana garim, ana anan mbiga mbe fara muuŋgi. Maaŋ muuŋgiap, nden tari ntigem Fhe Bakɨme mbe gari. Fhe Bakɨme maaŋ muuŋgirga fhu, mben tari mbe Fhe Bakɨmen khothɨgi fhuv gumgi gu mbigir tari farar muuŋgip kɨrga. \v 15 \x - \xo 7.15: \xo*\xt Ro 12.18; 14.19; Hi 12.14\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma o mbik guigira Zisas khothɨgi fhu, anan muuŋ o man guigira Zisas khothɨgi, ana ana thamtha za mbui, ana fhura ana ganɨrim, ana ŋgɨri. Maaŋ muuŋgip, mba tɨv hɨrga, guigira Zisas khothɨgi guma o mbik maaŋ muuŋgip guigira Zisas khothɨgi fhuv guma o mbiga tɨgi, mani bɨnan ki fara muuŋgi fhuvara. Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme nza wari tɨgɨp ndava bavira kɨr zav nzan kamgi. \v 16 \x - \xo 7.16: \xo*\xt 1 Pi 3.1\xt*\x*Ndu mbik, ndu won manan kurarim, ana guigira Zisas khothɨgɨrga o, fhu. Ndu ne kaŋgi fhu. Ndu guma, ndu won muun kurarim, ana guigira Zisas khothɨgɨrga o, fhu? Ndu vhɨra ne kaŋgi fhu. \s Nza Fhe Bakɨme nzan mbuigi kɨrɨ tɨvir kɨrga. \p \v 17 \x - \xo 7.17: \xo*\xt 1 Ko 4.17; 7.20; 7.24\xt*\x*Nde bevbevira Guma Bakɨme Zisas nzan mbuigi kɨrɨ tɨva zɨn ŋgɨv kɨrga. Nde ram muuŋgi kɨrɨ tɨvar kim, Fhe Bakɨme nden kamgim, nde mba kɨrɨ tɨva kɨrga. Gu kha tɨva zɨn ŋgɨr zav mba tɨvar za kha siosi ga nɨɨŋgi. \v 18 Maaŋ muuŋgip, guma the mbe ana fooŋgirim, Fhe Bakɨme zumgum ana kamgirim, mba guma mbe ana fooŋgi ne ndi zomzorɨv wom wo fhava nder ndi thɨgar maaŋ thari. Maaŋ muuŋgip, guma the mbe ana fooŋgi fhu, Fhe Bakɨme ana kamgi, ana won fooŋ thari. \v 19 \x - \xo 7.19: \xo*\xt Zo 15.14; Ro 2.25; Ga 5.6; 6.15\xt*\x*Fooi tɨv, ana fhura ki tɨv ma. Fooi fhuv tɨv, ana vhɨra fhura ki tɨv ma. Fhe Bakɨmen tɨvi zɨn vui tɨv, ana guigira bigɨna guar ma. \v 20 Nza ram muuŋgi kɨrɨ tɨvar kim, Fhe Bakɨme nzan kamgi, nza mba kɨrɨ tɨvara kɨri. \v 21 Ee, ndu fhura ŋaara guma gum ŋaara mbiga khɨn kim, Fhe Bakɨme ndu kamgire? Ndu ne suaŋv ndav simɨ thari. Ndu bɨkbɨɨgip kɨrga tuav kɨri, ndu mba tuav zɨn ŋgɨri. \v 22 \x - \xo 7.22: \xo*\xt Zo 8.36; Ga 5.13; Ef 6.6; Fm 1.16; 1 Pi 2.16\xt*\x*Guma ana fhura ŋaara khɨnan muuŋv kɨrim, Guma Bakɨme ana kamgirga, ana ntigem Guma Bakɨme guma ma. Ana ntigem, Guma Bakɨme rɨmani nɨman, ana wom ŋaara guma khɨn ki fhuvara. Mba tɨvara, guma ana bɨkbɨɨgip kim, Guma Bakɨme ana kamgi, ana ntigem fhura Kraisan ŋgari ŋaara guma khɨn ki. \v 23 \x - \xo 7.23: \xo*\xt 1 Ko 6.20; 1 Pi 1.18-19\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana guigira vheza bakɨ guarara nde vhezgi. Maaŋ muuŋgiap, nde fhura harigi gumgir vuzvugi zɨn ŋgɨp mben ŋaari gumgi khɨni kɨ thari. \v 24 Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde ram muuŋgi khesharigi kɨrɨ tɨvar kim, Fhe Bakɨme nden kamgim, nde mba khesharigi kɨrɨ tɨvara muuŋv kɨri. \s Por nzɨri gumgi gu mbigi ga nzuai buni khare. \p \v 25 \x - \xo 7.25: \xo*\xt 1 Ko 7.6; 7.10; 7.40; 2 Ko 8.8-10; 1 T 1.12-13; 1.16\xt*\x*Gu ntigem nde nzɨri gumgi gu mbigi ga nzuav nan nzarigim, gu nden nzambareŋ ŋgarkar za mbui. Gu Guma Bakɨme nzɨri gumgi gu mbigir nɨɨn zav na nɨɨŋgi tɨva thueŋ ki fhu. Gu khaŋ muuŋgiap, gu won ndɨkndɨgɨra bun suan za mbui. Fhe Bakɨme, ana fhura nan kora muuŋgiap, na muuŋgim, gu ana buni guari bun nzuai guma ma. Nde na mbararari. \v 26 Ntigem, kha tugivigen simtɨga bakɨvi hi, nde ntige mba ki kɨrɨ tɨv mbara muuŋgip wari kɨri. \v 27 Nde muuiaŋ rɨgi, nde taagip mbe thamtharga tuavi ndi ganɨ thari. Nde muuiaŋ rɨgi fhuv ntɨɨri, nde muuiaŋ rɨgɨrgeŋ ndɨkndɨgɨ thari. \v 28 \x - \xo 7.28: \xo*\xt 1 Ko 7.38\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip muuin rɨgɨr za mbui ntɨɨri, nde tɨva mbatɨgeŋ muun za mbui fhuvara. Maaŋ muuŋgip, mbigar kam, ana mana rɨgi, ana tɨva mbatɨgeŋ muuŋgi fhuvara. Nde kaŋgi, mani ga rɨgi mbigi gu muuiŋ ga rɨgi gumgi, mbe simtɨgi vhɨrve mben hɨrga. Gu mba simtɨgi nden hɨrgane vuzvugi fhuvara. \p \v 29 \x - \xo 7.29: \xo*\xt Ro 13.11\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, gu khaŋ nde nzuai, nza ntige khar ki tuk tivgi. Maaŋ muuŋgiap, ntigem kha ki tugivigen, nde muuiŋ ki gumgi, nde khueŋ kaŋgiri, mani gu muuiŋ wari ga rɨgi tɨv, ana kha tuga tɨvaneŋra kegɨrga. \v 30 Mba nzi gumgi, mbe nzi gumgira farar muuŋgip wari kɨ thari. Mba ndikndigi gumgi, mbe ndikndigi gumgira farar muuŋgip wari kɨ thari. Mba bigi ga vhezi gumgi, mbe mba bigir warira muuiŋ thari. \v 31 \x - \xo 7.31: \xo*\xt Sng 39.6; Ze 1.10; 4.14; 1 Pi 1.24; 1 Zo 2.17\xt*\x*Kha nuianan bigir ŋgari gumgi, mbe khaŋ muuŋgip kɨri. Kha nuiana bigir ŋgari ŋaari, nta ntigem nza kha ki kɨrɨ tɨvir, nta bigi bakɨvi fhuvara. Nza kaŋgi, kha nuian gum ntige anan ki bigi, nta za vhɨzgirga tuk za han mbarigi. \p \v 32 Gu kha nuiana bigi ga nzuav ndɨkndɨgi vhɨrve ga mbui ndɨkndɨgi, nde ndɨkndɨgi ŋgɨrgane vuzvugi fhuvara. Guigira Zisas khothɨgi guma, ana muuaŋ tɨgi fhuv, ana ndɨkndɨgi vhɨrver Guma Bakɨmen tɨvi ga mbui. Ana Guma Bakɨme vuzvugi tɨvir muun za mbui. \v 33 Muuaŋ tɨgi guma, ana ndɨkndɨgir vhɨrver kha nuiana bigi ga mbui. Ana won muuŋ vuzvugi tɨvir muun za mbui. \v 34 \x - \xo 7.34: \xo*\xt Ru 10.40\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, mbe ndɨkndɨgi shɨgeri. Mba sɨɨŋra ki biptarir ŋkaa gum tira kara vergi nzɨrir mbigi, mani vhɨzgi nzɨrir mbigi, mbe guigira Guma Bakɨme vuzvugi tɨvi ga ndɨkndɨgi. Mbe za wari ndiv Fhe Bakɨmen nɨɨŋgip, mben fhavi za ŋgaravra kɨrim, mben ntuu vhɨra ŋgarav kɨrga. Mana tɨgi mbik, ana kha nuiana bigi ga nzuav ndɨkndɨgi vhɨrve ga mbui. Ana won man vuzvugi tɨvi, ana ntan muun za mbui. \v 35 Gu nden kurarim, nde nzerara kɨr zav, gu kha buni nzuai. Gu nde thɨvav kha buni nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu bigi thari nde ndɨkndɨgi ŋgɨrgeŋ vuzvugi fhuvara. Gu khueŋ vuzvugi, nde tɨvir vhuuiŋra zɨn ŋgɨp zazera Guma Bakɨmen ŋaarar muuŋri. \v 36 Maaŋ muuŋgip, guma the, mbe ana ndi fagi mbik, ana ana garav anan rɨgɨrga bigi bevahi fhu, ana vhɨra mba mbiga garim, ana tani phɨrgia verim, ana kha ndɨkndɨga ana mbui, “Gu ana tɨgɨrga,” ana mba mbigar tɨgɨri. Ana maaŋ muuŋgi, ana tɨva mbatɨgeŋ mbui fhuvara. \v 37 Maaŋ muuŋgip, guma the, ana ndɨkndɨk gum ana ndav havhargip, ana bigɨn thueŋ nzuav vhɨzgi fhu. Ana vhɨra tuituigiap won vuzvuga garav khaŋ nzuai, “Gu mbe na ndi fagi mbigar rɨgɨrga fhu. Gu fhura sɨɨŋra kɨrga.” Ana ne nzuai, ne tɨvar vhuuŋ ma. \v 38 Maaŋ muuŋgiap, guma mbe ana ndi fagi biptara kama tɨgi, ana tɨvar vhuuaŋ muuŋgi. Guma mbe, ana ndi fagi biptara kama tɨgi fhu, ana tɨvar vhuuŋ guarara muuŋgi. \p \v 39 \x - \xo 7.39: \xo*\xt Ro 7.2-3; 2 Ko 6.14\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, mbiga the ana mana rimgi fhu, mba mbik mba guman tɨgɨra kɨri. Maaŋ muuŋgip, ana man rimgirga, ana harigi guma then rɨgɨr saŋv, ana mba guman rɨgɨri. Mba mbik, ana guigira Zisas khothɨgi gumara tɨgɨri. \v 40 \x - \xo 7.40: \xo*\xt 1 Ko 7.25; 1 Te 4.8\xt*\x*Gu nduara kha ndɨkndɨga mbui. Ana maaŋ muuŋgip wom mana the tɨgi fhu, ana ndikndigira kɨrga. Gu khueŋ ndɨkndɨgi, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar na vhen kav ndɨkndɨgar na ndɨɨim, gu kha buni bun nde nzuai. \c 8 \ms Guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe mbarɨvi nɨma tɨgi mba gu sɨgir mbɨrie? \s Por mbarɨvi ndɨɨa rɨgi sɨgi ga nzuai. \p \v 1 \x - \xo 8.1: \xo*\xt FG 15.20; 15.29; Ro 14.3; 14.10; 14.14; 1 Ko 10.19\xt*\x*Gu ntigem mbe mbarɨvi ndɨɨa rɨgi sɨgi pi ne suan za mbui. Mbe gumgi mbari khaŋ nzuai, “Nza za ndɨkndɨgi ki.” Mba kameŋ guigira. Gu khaŋ nzuai, kaaŋmbara khɨna muuŋgi tɨvi, mba tɨvi rɨɨŋrɨɨŋ ndi sui. Nza won ndavir harigi ntɨɨri ga ndɨɨi tɨv, nza muuŋgim, nza guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigir havhari ki. \v 2 \x - \xo 8.2: \xo*\xt 1 Ko 13.8-9; 13.12; Ga 6.3; 1 T 6.4\xt*\x*Guma the kha ndɨkndɨgar muunga, “Gu guigira bigi kaŋgi.” Maaŋ nzuai guma, ana mba bigi kaŋgi ndɨkndɨk tuktɨgi fhuvara. \v 3 \x - \xo 8.3: \xo*\xt Nah 1.7; Mt 7.23; Ga 4.9\xt*\x*Guma the maaŋ muuŋgip wo ndavar Fhe Bakɨme nɨɨŋgi, Fhe Bakɨme guigira mba guma kaŋgi. \p \v 4 \x - \xo 8.4: \xo*\xt Lo 4.35; 4.39; 6.4; Ais 41.24; 1 Ko 10.19; Ga 4.8; Ef 4.6; 1 T 2.5\xt*\x*Gu khaŋ mba mbarɨvi ofa mbui mba ga nzuai. Nza kaŋgi, mbarɨvi kha nuianan ki, nta bigi guari fhuvara. Nza kaŋgi, Fhe Bakɨ bavira ki. \v 5-6 \x - \xo 8.5-6: \xo*\xt Mal 2.10; Zo 1.3; FG 17.28; Ro 11.36; 1 Ko 12.6; Ef 4.5-6; Fi 2.11\xt*\x*Khueŋ guigi guarara, mbe fhura “tori gu mbarɨvi” kaai bigi vhɨrve gum gumgi mbari “guma bakɨmen” kaai bigi vhɨrve kha buip gu nuianan ki. Nza kaŋgi, Fhe Bakɨ bavira ki. Ana nzan Ndia ma. Ana za kha bigi nɨɨŋge ma. Ana bɨɨŋbɨɨŋ nza ndɨɨim, nza ki. Nza vhɨra Guma Bakɨ bavira ki, ana Zisas Krais ma. Anan panan Fhe Bakɨme za kha bigi ga muuŋgiap, vhɨra anan panan ana bɨɨŋbɨɨn nza nɨɨŋgi. \p \v 7 \x - \xo 8.7: \xo*\xt Ro 14.14; 14.23; 1 Ko 10.28-29\xt*\x*Kha gumgi mbari, mbe ne kaŋgi fhuvara. Mbe mbari, mbe fhum mbarɨvi rotu muuŋgi. Mbe maaŋ muuŋgiap, mbe mba mba pav, mbe kha ndɨkndɨga mbui. Khe mbarɨvi ofa muuŋgi mba guari ma. Mbe tuituigiap bigi kaŋgiap mba mba pi fhuvara. Mbe maaŋ muuŋgiap, kha ndɨkndɨga mbui, “Nza mbui tɨv nzerigi fhuvara. Nza Fhe Bakɨme niman nzaŋnzaŋgi.” \v 8 \x - \xo 8.8: \xo*\xt Ro 14.17\xt*\x*Khueŋ guigi guarara, mba nza ndigip Fhe Bakɨme han ŋgɨgɨrga tuktɨgi fhuvara. Nza mba mba mbegi fhu, nza Fhe Bakɨme rɨmani nɨman mbatɨgi fhuvara. Nza maaŋ muuŋgip mba mban mbegɨrga fhu, ne nzan muuŋgirim, nza Fhe Bakɨme rɨmani nɨman nzerarga fhu. \v 9 \x - \xo 8.9: \xo*\xt Ro 14.13-15; 14.20; Ga 5.13\xt*\x*Nde tuituigira wari ganɨri. Nde za mba bigir mbɨr saŋv, nde fhura za ntan mbɨrga. Nde mba tɨvar muunga, nden tɨvi mba tuituigiap bigi kaŋgi fhuv gumgir ndɨkndɨgir muuŋgirim, mbe regɨp, tɨva mbatɨgeŋ muuŋgirga. \p \v 10 Nde ndɨkndɨk ki gumgi, nde maaŋ muuŋgip ŋgɨp mbarɨvi rotu mbui phena vhen ŋgirɨp, piigip kɨv mbɨrga. Maaŋ muuŋgip, guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk havhargi fhuv guma the ŋgɨp, nde gangip, ana ndav khavgip, vhɨra ŋgɨp, mbarɨvi ofa muuŋgi mban mbɨrga. \v 11 \x - \xo 8.11: \xo*\xt Ro 14.15-20\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgim, mba tɨv mba guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨgi havhargi fhup guma ndɨkndɨgir farfagi. Mba guma, Krais taagip ana ndir zav ana nzuav rimgi. \v 12 Nde mbarara. Nde phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi mbari, mbe tuituigiap bigi kaŋgi fhuvara. Nde mba tɨva mbuav, nde tɨva mbatɨgar mbe mbuav, mbe guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk, nde ana farfagi. Nde maaŋ mbuav, nde tɨva mbatɨgar Krais ga mbui. \v 13 \x - \xo 8.13: \xo*\xt Ro 14.21; 2 Ko 11.29\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, mba pi tɨv, na phorgap guigira Zisas khothɨgi guma then muuŋgirim, ana rɨgɨp, tɨva mbatɨga thuen muuŋgirga, gu wom sɨga then mbegɨp kɨv rimgirga fhu. Gu maaŋ muuŋgirga fhup, ne khaŋ muuŋgi, gu mba mba mbɨrga, gu wo phorgap guigira Zisas khothɨgi guma then muuŋgirim, ana rɨgɨrga. \c 9 \s Por Fhe Bakɨme anan farasarigi ŋaara mbuav vheza ndi fhuv nen ndikndigi. \p \v 1 \x - \xo 9.1: \xo*\xt FG 9.3; 9.15-17; 18.9; 26.16; 1 Ko 15.8; 2 Ko 12.12; Ga 2.7-8\xt*\x*Gu wo vuzvugar bigɨn then muunga, na thɨvɨrga bigɨn the ki fhu, gu bɨkbɨɨgi. Mbe mbari khaŋ na nzuai, gu Fhe Bakɨme farasarigi ŋaara guma fhuvara. Fhuvara, gu ana farasarigi ŋaara guma ma. Mbe mbari khaŋ na nzuai, gu nza wari wo Bakɨm Zisas gangi fhu. Fhuvara, gu ana gangi. Ee, gu nza wo Guma Bakɨme Zisas, gu ana ŋaara mbuim, nde gu mbui ŋaara panan, nde guigira Zisas khothɨgi gumgi ki fhuv thi? Fhuvara, nde gu mbui ŋaarara panan, nde guigira Zisas khothɨgap ki. \v 2 \x - \xo 9.2: \xo*\xt 2 Ko 3.2-3\xt*\x*Mbe gumgi mbari, mbe khaŋ na nzuai, gu Fhe Bakɨme farasarigi ŋaara guma fhuvara. Mbe maaŋ nzuai, nde kaŋgi, gu Fhe Bakɨme farasarigi ŋaara guma ma. Nde guigira Zisas khothɨgap ana phorgap havhargi. Nde maaŋ mbuav, nde na ndi mbe khɨvi, gu guigara Guma Bakɨme farasarigi ŋaara guma ma. \p \v 3 Gumgi mbari, mbe nan tɨvi garav na nzuaim, gu mbe ŋgarkav khaŋ mbe nzuai. \v 4 \x - \xo 9.4: \xo*\xt Ru 10.8; 1 Ko 9.13-14\xt*\x*Ahaŋ, gu Zisas farasarigi ŋaara guma ma. Gu won vheza ndiv, mbɨ gum mban ndirga tuktɨgi. \v 5 Ahaŋ, gu vhɨra, gu guigira Zisas khothɨgi mbigar tɨgɨp ana ndigi rurga. Gu ana ndigip, Zisas farasarigi ŋaara gumgi mbari gum, nza Bakɨmen ŋgugi, gum Pita muuŋgi, mbe nen na thɨvgire? Zakɨra fhuvara! Gu nen muunga tuktɨgi. \v 6 Ee, ŋka Barnabas gum, ŋka nuanira wani ganɨnga ŋkɨɨan ŋgarɨrga thi? Zakɨra fhuvara! Ŋka nden han vheza ndirga tuktɨgi. \v 7 \x - \xo 9.7: \xo*\xt Lo 20.6; 2 Ko 10.4; 1 T 1.18; 1 Pi 5.2\xt*\x*Maaŋgi guma, ana ntari ga mbui ŋaara guma kav, ana vhɨra nduara wo nzuav mban ŋgari? Fhuvara! Ana mba ŋaara mbuim, mbe mban ana ndɨɨi. Ee, maaŋgi guma, ana mɨnan pargiap, ana mba mɨnan mba ndia pi fhu? Fhuvara! Guma mba mɨna ŋgargiap, ana mba mɨnan mba ndi. Ee, maaŋgi guma, ana sipsivi garav, ana nduara mben tapooŋ pi fhu? Fhuvara! Ana mbe garav, ana mben tapooŋ pi. \p \v 8 Nde ndɨkndɨgi gu gumgi ndɨkndɨgi zɨn vov, kha buni nzuaire? Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme suaŋgi tɨv vhɨra ne nzuai. \v 9 \x - \xo 9.9: \xo*\xt Lo 25.4; 1 T 5.18\xt*\x*Moses Fhe Bakɨme ana nɨɨŋgi tɨvi kherav khaŋ suaŋgi, “Nde borombaga rezi gururim, nde mban mbɨrganen ana kamthooŋ pɨnɨ thari.” Ee, nde khueŋ ndɨkndɨgi thi? Fhe Bakɨme borombaga ga nzuav mba kameŋ suaŋgi thi? Zakɨra fhuvara! \v 10 \x - \xo 9.10: \xo*\xt 2 T 2.6\xt*\x*Ana nza ndɨkndɨgap mba kameŋ suaŋgi. Ahaŋ, ana mba suaŋgi kameŋ, ana nzara ndɨkndɨgap suaŋgi! Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme kha tɨvar muungen, nza vuzvugi. Guma, ana mban parɨ zav mɨna khui. Guma mbe rezi guri. Mani vhɨra mba ŋaarani ga mbui. Mani khueŋ nzuav, mani wo mbui ŋaarani panan, mani vhɨra mba ndirga. \v 11 \x - \xo 9.11: \xo*\xt Ro 15.27; Ga 6.6\xt*\x*Nza ntuur kurkurigi bigɨna vhuuŋ, nza nden rɨgar ana mpɨrigi. Maaŋ muuŋgiap, nde nzan fhavir kurkurigi nzerigi fhuve? Ahaŋ, nde nzan kurkurigi, ne nzerara. \v 12 \x - \xo 9.12: \xo*\xt FG 20.33-35; 1 Ko 9.15; 9.18; 13.7; 2 Ko 11.7-9; 11.12\xt*\x*Nde fhura harigi ntɨɨri garim, mbe nden han bigi ndi. Nza mbe kambarigi, nza guigira nden han bigi ndirga ntɨɨri ma. \p Nza mba nde han ndir za mbui bigi, nza nde han nta ndi fhuvara. Maaŋ muuŋgiap, nza simtɨgi vhɨrve ndi. Nza nde han mba bigi ndirgane thagi, ne khaŋ muuŋgi, nza Kraisan buna vhuueŋ tuav pɨnɨ thagi. \v 13 \x - \xo 9.13: \xo*\xt Wkp 6.16; 6.26; Nam 18.8; 18.31; Lo 10.9; 18.1\xt*\x*Fhe Bakɨme rotu gari gumgi, mbe Fhe Bakɨme Phena vhen mba mbari ndia zav, nta pi. Mba artara ofari ga mbui gumgi, mbe artarar ofa mbui, mba mbari ndia zav nta pi. Nde ne kaŋgi fhuve? \v 14 \x - \xo 9.14: \xo*\xt Mt 10.10; Ru 10.7; Ga 6.6; 1 T 5.17\xt*\x*Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun nzuai gumgi mba tɨvara. Guma Bakɨmen tɨv khaŋ suaŋgi. Anan buna vhuueŋ bun nzuai gumgi, mbe mba ŋaara panan vheza ndirga. \p \v 15 \x - \xo 9.15: \xo*\xt FG 18.3; 20.34; 2 Ko 11.10; 1 Te 2.9\xt*\x*Ana maaŋ suaŋgim, gu nduara anan kameŋ zɨn vugi fhu. Gu vhɨra nden han bigɨn the ndir zav kha kameŋ nzuai fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu fhura khara muuŋgip, kɨv, rimgirga. Gu khar mbui tɨv, gu guigira anan ndikndigi. Maaŋ muuŋgiap, gu khar ndɨkndɨgi tɨv, guma the nan tɨn ana vhararga tuktɨgi fhuvara. \v 16 \x - \xo 9.16: \xo*\xt Jer 20.9\xt*\x*Gu Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun nzuav, gu nduara won zɨ ndiv vun kuamkuav ndikndigap khaŋ wo nzuai fhu, gu tɨvar vhuuŋ guarara mbui. Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun nzuai ŋaar, Guma Bakɨme anan na nɨɨŋgim, gu ana muunga. Gu mba ŋaara tharga fhu. Gu Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun suanga fhu, mbaia, Fhe Bakɨme zumgum na suaŋv suanga tugar, gu guigira za mbatɨgirga. \v 17 \x - \xo 9.17: \xo*\xt 1 Ko 3.8; 3.14; 4.1; Ga 2.7; Kor 1.25\xt*\x*Gu maaŋ muuŋgip wo vuzvugara mba ŋaarar muunga, gu ne suaŋv vheza ndirga. Fhuvara. Khe Fhe Bakɨme nan kamgiap, na nɨɨŋgi ŋaar ma, gu mba ŋaarar muunga. \v 18 \x - \xo 9.18: \xo*\xt 1 Ko 7.31; 10.33; 2 Ko 4.5\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, gu ram mbui khesharigi vheza ndirie? Maaŋ muuŋgip, gu mba mbui ŋaarar vheza ndia kake, gu ana ndige, gu thagi. Gu Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun gumgi gu mbigi ga suangen ndikndigi. Gu mba nen ndikndigi ndikndik, ana nan vhez ma. \s Por za kha gumgir ŋaara guma ki fara muuŋgi. \p \v 19 \x - \xo 9.19: \xo*\xt Mt 18.15; 20.26-27; Ga 5.13; 1 Pi 3.1\xt*\x*Gu bɨkbɨɨgi, gu fhura guma then ŋaara guma khɨn ki fhuvara. Gu won vuzvugara, gu fhura za kha gumgir ŋaara guma khɨn fara muuŋgiap ki. Gu khueŋ nzuav, gu maaŋ muunga, gu gumgi gu mbigi vhɨrve ndigirim, mbe Krais gumgi gu mbigir vhen zirɨrga. \v 20 \x - \xo 9.20: \xo*\xt FG 16.3; 18.18; 21.20-26\xt*\x*Gu maaŋ muuŋgiap, gu Zudaiŋ phorga ki, gu mbe ndir zav, gu Zudaiŋ tɨvi zɨn vui. Gu nduara, gu Moses suaŋgi tɨvi piin ki gumgi rɨmgi nɨman, gu Moses suaŋgi tɨvi piin ki guma fara muuŋgi. Gu maaŋ muunga, gu Moses suaŋgi tɨvi piin ki gumgi ndigirga. Gu nduara guigira Moses suaŋgi tɨvi piin ki fhu. \v 21 \x - \xo 9.21: \xo*\xt Ro 2.12-14; 1 Ko 7.22; Ga 2.3; 3.2; 5.13\xt*\x*Gu Moses suaŋgi tɨvi piin ki fhuv gumgi, gu mben rɨmani nɨman, gu Moses suaŋgi tɨvi piin ki fhuv guma fara muuŋgi. Gu maaŋ muunga, gu Moses suaŋgi tɨvi piin ki fhuv gumgi ndigirga. Gu maaŋ mbui, Fhe Bakɨme suaŋgi tɨvi, gu nta thagi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu Krais tɨvira zɨn vui. \v 22 \x - \xo 9.22: \xo*\xt Ro 11.14; 15.1; 1 Ko 10.33; 2 Ko 11.29\xt*\x*Guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk havhargi fhuv gumgi, gu mbe rɨmgi nɨman, gu guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk havhargi fhuv guma fara muuŋgiap rui. Gu maaŋ muuŋv, gu mbe ndigirga. Gu za kha gumgi mbui tɨvi ga mbui. Ne khaŋ muuŋgi, gu za thari ndigir zav, gu za mba tuavir mpari. \v 23 Gu Kraisan buna vhuueŋ za kha gumgi gu mbigir ŋgɨrim, mbe za ne kaŋgir zav, gu za mba tɨvi ga mbui. Gu maaŋ muuŋgirga, gu vhɨra guigira Guma Bakɨme buna vhuueŋ khothɨgi gumgi gu mbigi, ana mben nɨɨn zav bevahegi bigir vhuuiŋ, gu vhɨra mbe phorgɨp nta ndigirga. \s Nza khɨrɨv khuafuv, mba khuafɨ kambarav, nza nen vheza ndirga. \p \v 24 \x - \xo 9.24: \xo*\xt Ga 5.7; Fi 2.16; 3.14; 2 T 4.7; Hi 12.1\xt*\x*Guma harigi gumgi kambarav bigin the ndir zav, ana khuafui. Gumgi, mbe za khuafui. Mbe za khuafuav, guma bavira ana mba bigɨna ndi. Ee, nde ne kaŋgi fhuve? Nde vhɨra khuafuv, mba khuafɨ kambarav, nde mba bigɨna ndigirga. \v 25 \x - \xo 9.25: \xo*\xt Ef 6.12; Fi 3.14; 2 T 2.4-5; 4.8; Ze 1.12; 1 Pi 1.4; 5.4; VB 2.10\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, guma mba bigɨna ndir za, mba guma ana khuafuv ana za mba harigi gumgi kambarar zav, ana za won vuzvugi mbevav, ana khaŋ tɨga havhargiap, ana khuafuav mba bigɨna ndi. Mbe mba khuafuav ndi bigi, nta zumgum mbatɨgirga. Nza khar ndir zav ndɨkndɨgi bigɨn, ana mbarɨgi bigɨn fhuvara. \v 26 Maaŋ muuŋgiap, gu mba bigɨna ndigir zav ana nzuav khuafui guma fara muuŋgiap, gu khɨrɨv khuafui. Gu khuafuav, gu phokphoga mbur gari fhuvara. Gu khuafuav, gu mba wo khuafɨ vhɨzɨrga ŋanera garav, gu khuafui. Gu guma torhora mbuav fhura won hara fuasuav bɨɨŋbɨɨŋra phorgap shogi fhuvara. \v 27 \x - \xo 9.27: \xo*\xt Ro 6.18-19; 8.13; 13.14; 2 Ko 13.5-6; Kor 3.5\xt*\x*Zakɨra fhuvara! Gu guigira won fhava mbuim, ana nan vuzvuga zɨn vui. Gu maaŋ muunga fhu, gu Zisasan buna vhuueŋ bun gumgi ga suaŋgip, gu zumgum nen suaŋv ndirga bigɨn, gu ana ndigɨrga fhu. \c 10 \s Nza muuŋv kɨrim, mparmpare the nzan hɨgɨrim, nza ana khɨgɨ rɨgɨrga. \p \v 1 \x - \xo 10.1: \xo*\xt Kis 13.21-22; 14.22-29; Nam 9.18; Neh 9.12; Sng 78.13\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, gu vuzvugi, nde tuituigip khueŋ kaŋgirga. Gu khueŋ nzuai ne khaŋ muuŋgi. Moses ki tugen, nzan nzɨgi, Fhe Bakɨme mbe nzuav, buiva hura mbige ndi tɨgim, mbe za niŋge piin kim, niŋge tuavar mbe khɨvav, mbe gari. Niŋge tuavar mbe khɨvav, mbe garim, mbe zav, Retsi sharav muen hegi. \v 2 Mbe maaŋ muuŋgiap, mba buiva hurige zam mbe ruagim, mbe mba shɨra vegi mbasɨk mbɨ vhɨra mbe ruagim, mbe maaŋ muuŋgiap, Moses piin ki gumgi gu mbigi ki. \v 3 \x - \xo 10.3: \xo*\xt Kis 16.35; Neh 9.15; 9.20; Sng 78.24\xt*\x*Mbe kav, mbe zam Fhe Bakɨme won ŋkasŋkar mbe ndɨɨi mba, mbe nta mbegi. \v 4 \x - \xo 10.4: \xo*\xt Sng 78.15\xt*\x*Mbe zam Fhe Bakɨme won ŋkasŋkar mbe ndɨɨi mbɨ, mbe ana mbegi. Ahaŋ, mbe zam Fhe Bakɨme won ŋkasŋkar phorga rui kɨma mbɨ, mbe ana mbegi. Mba kɨm, ana Krais ma. \v 5 \x - \xo 10.5: \xo*\xt Nam 14.16; 14.29-30; Sng 106.26; Hi 3.17; Zu 1.5\xt*\x*Mba gumgi gu mbigi mba ŋkasŋka bakɨme gangi, mben vhɨrvera Fhe Bakɨme mben tɨvi vuzvugi fhuvara. Nza kaŋgi, Fhe Bakɨme mben ndikndigi fhu. Ana maaŋ muuŋgiap, mbe shogim, mbe mba gumgi ki fhuv ŋanin vhɨzgim, mben ŋkuu fhura tamtam mba ŋanin ki. \p \v 6 \x - \xo 10.6: \xo*\xt Nam 11.4; 11.34; Sng 106.14; 1 Ko 10.11\xt*\x*Mba tɨvi mben hegi, mba bigi nza khɨvi bigi ma. Nza ntigem nta gangip kaŋgirga, nza mbe tɨvi mbatɨgi niihegi tɨva zɨn ŋgɨrga fhu. \v 7 \x - \xo 10.7: \xo*\xt Kis 32.6; 1 Ko 10.14\xt*\x*Mbe vhɨra mba gumgi mbarɨvi gu tori kaai bigi, mbe mbari nta rotur mbui. Nde mba tɨvar muuŋ thari. Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Mbe piigiap mba pav, phara ŋanŋani mbegap, mbe mbara vov, mbigi phorgap surav mbe phorga hii.” \v 8 \x - \xo 10.8: \xo*\xt Nam 25.1-18; Sng 106.29; VB 2.14\xt*\x*Nza mben tɨvar muuŋv, ruarir gumgi gu mbigi wari ndi thari. Mben mbari maaŋ muuŋgiap, mbe raa bavira 23,000 vhɨzgi. \v 9 \x - \xo 10.9: \xo*\xt Kis 17.2; 17.7; Nam 21.5-6; Lo 6.16\xt*\x*Nza vhɨra mben mbari muuŋgi tɨvar muuŋv, nza Guma Bakɨmen panɨnga fhu. Mben mbari maaŋ muuŋgim, kurigi mbatɨgi mbe bim, mbe vhɨzgi. \v 10 \x - \xo 10.10: \xo*\xt Kis 16.2; Nam 14.2; 14.29; 14.37; 16.41-49; 1 Sto 21.15; Hi 3.11; 3.17\xt*\x*Nde mben farar muuŋgip Fhe Bakɨme zɨn maaŋv buni suaŋ thari. Mben mbari maaŋ muuŋgim, Fhe Bakɨme enser mbe sarigim, ana mbe shogim, mbe vhɨzgi. \p \v 11 \x - \xo 10.11: \xo*\xt Ro 15.4; 1 Ko 10.6; Fi 4.5; Hi 10.25; 10.37; 1 Pi 4.7; 1 Zo 2.18\xt*\x*Mba mben hegi bigi, nta harigi gumgi ganɨv, kaŋgir zav, mbe khɨvi bigi ma. Mba bigi neŋgap, ntan Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gavar nta khergi. Mbe nta kherav, nza ntige kha tugen ki gumgi, mbe ndɨkndɨgar nza ndɨɨi. Nza kha nuian vhɨzɨrga tuga han mbarav ki. \v 12 Maaŋ muuŋgiap, guma the kha ndɨkndɨgar muunga, “Gu thɨga havhargi,” ana tuituigira wo ganɨri. Ana muuŋv kɨv, rɨgɨrga. \v 13 \x - \xo 10.13: \xo*\xt Jer 29.11; 1 Ko 1.9; 2 Pi 2.9\xt*\x*Mba nden hi mparmpare, ana harigi khesharigi mparmpare fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana mba harigi gumgir hi mparmparera fara muuŋgi. Fhe Bakɨme, ana wo suaŋgi kameŋ zɨn vui. Ana fhura nden ŋkasŋka kambarigi mparmpare the ganɨrim, ana nden hɨv, nden ŋkasŋka mbevarga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nde maaŋ muuŋgip, mparmpare nden hɨrga, Fhe Bakɨme nden kurkurarga tuavar muuŋgirga. Mba tuav khaŋ muuŋgi. Ana nden kurarim, nde thɨgɨ havhargirga, mba mparmpare nde mbevarga fhu. \s Nza Fhe Bakɨme rotur muuŋv, nza vhɨra ŋiniŋgi mbatɨgi rotur muuŋ thari. \p \v 14 \x - \xo 10.14: \xo*\xt 2 Ko 6.17; 1 Zo 5.21\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde guigira nan kɨvntogi guari, nde gumgi mbarɨvi gu tori kaai bigi, nde ntan rotur muuŋ thari. Nde mba tɨva thav samra kɨri. \v 15 Nde ndɨkndɨgi ki, gu maaŋ muuŋgiap nde nzuai. Nde nduarira na buneŋ ga ndɨkndɨgɨri, ne buna guareŋ o, fhuvara? \v 16 \x - \xo 10.16: \xo*\xt Mt 26.26-28; Mk 14.22-24; Ru 22.19-20; FG 2.42; 2.46\xt*\x*Nza mba pi thama mbɨ, nza ana nzuav Guma Bakɨme phorga nzuav, anan ndikndigiap ana pi. Mba thama mbɨ za nza fugim, nza Krais vɨzɨna phorgap ki. Nza mba pi viktum, ana za nza fugim, nza Krais fhava phorga ki. \v 17 \x - \xo 10.17: \xo*\xt Ro 12.5; 1 Ko 12.27; Ef 4.16\xt*\x*Nza pi viktuma bavira ki, nza za mba viktumara pi. Nza maaŋ muuŋgiap, nza gumgi gu mbigi vhɨrve, nza za wari tɨgap kharɨga bavira ki. \v 18 \x - \xo 10.18: \xo*\xt Wkp 7.6; 7.15\xt*\x*Nde Isreriŋ muuŋgi tɨva ndɨkndɨgɨ. Mbe mba artarar tui sɨgar nder mueŋ mbe wari tɨgap ne mbegap, mbe za wari tɨgap, mba artar gari Fhe Bakɨme phorgi. \p \v 19 \x - \xo 10.19: \xo*\xt 1 Ko 8.4\xt*\x*Nde khuen na ndɨkndɨgi thi, gu khaŋ nzuai. Mba kɨr Fhe Bakɨme segap mbarɨvi gu tori rotu mbuav mbe nzuav ofa mbui mba, nta bigi guari thi? Zakɨra fhuvara! Gu vhɨra khaŋ nzuai fhu, mba gumgi mbarɨvi gu tori rotu mbui bigi, nta guigira bigi guari ma. Zakɨra Fhuvara! \v 20 \x - \xo 10.20: \xo*\xt Lo 32.17; Sng 106.37; VB 9.20\xt*\x*Gu khaŋ nzuai, mba kɨr Fhe Bakɨme segi gumgi, “mbe ofa mbui mba, nta mbe ŋiniŋgi mbatɨgi ga nzuav mbui ofari ma. Nta mbe Fhe Bakɨme nzuav mbui ofari fhuvara.” Gu ŋiniŋgi mbatɨgi phogɨrganen nde vuzvugi fhuvara. \v 21 \x - \xo 10.21: \xo*\xt Lo 32.38; 2 Ko 6.15-16\xt*\x*Nde Guma Bakɨmen thama mbɨn mbɨv vhɨra ŋiniŋgi mbatɨgir thama mbɨn mbɨ thari. Nde vhɨra Guma Bakɨmen kaar mban mbɨv vhɨra ŋiniŋgi mbatɨgir kaar mban mbɨ thari. \v 22 \x - \xo 10.22: \xo*\xt Lo 32.21; Ese 22.14\xt*\x*Ee, nza Guma Bakɨmen muuŋrim, ana nza suaŋv ndav mbarɨgɨp, nza vhegɨr zav nza mbui thi? Ee, nza khueŋ ndɨkndɨgi thi, nzan ŋkasŋka ana ŋkasŋka kambarigi? \s Nza zazera Fhe Bakɨme zɨ ndiv vun kuamkuari. \p \v 23 \x - \xo 10.23: \xo*\xt 1 Ko 6.12\xt*\x*Gumgi mbari khaŋ nzuai, “Nza za kha bigir muunga.” Kha bigi, nta za nzan kurkurigim, nza nzerara ki fhuvara. “Nza za kha bigir muunga.” Mba bigi, nta za nza guigira Zisas khothɨgi tɨvar kurkurigi fhuvara. \v 24 \x - \xo 10.24: \xo*\xt Ro 15.1-2; 1 Ko 13.5; Fi 2.4; 2.21\xt*\x*Guigira Zisas khothɨgi guma the, ana wora kurkurargane ndɨkndɨgɨ thari. Ana harigi ntɨɨrir kurkurargane ndɨkndɨgɨri. \v 25 Mbe mba ndiav phogir zi sɨgi, nde nta vhezap, nta pi, nta nzerara. Nde nta suaŋv ndɨkndɨgi vhɨrver muuŋv nta suaŋv tamtam nzaŋ thari. \v 26 \x - \xo 10.26: \xo*\xt Kis 19.5; Lo 10.14; Sng 24.1\xt*\x*Nza kaŋgi, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, \b \q1 “Kha nuian gum ana ki bigi, nta za Guma Bakɨme bigira.” \b \p \v 27 \x - \xo 10.27: \xo*\xt Ru 10.8\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guigira Zisas khothɨgi fhuv guma the, ana wo phorgɨp mbɨr saŋv nden nzararim, nde ana phorgɨp mbɨrgeŋ vuzvugi, nde ana phorgɨ mbɨv, ana mba mbɨr zav nde ndɨɨi mba, nde za ntan mbɨri. Nde ndɨkndɨgi vhɨrver muuŋv tamtam nzaŋ thari. \v 28 \x - \xo 10.28: \xo*\xt 1 Ko 8.7\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma the kɨv khaŋ nde suanga, “Kha sɨk, mbe mbarɨvi ofa muuŋgi.” Ana maaŋ suaŋrim, nde ana nzuai kameŋ ndɨkndɨgɨp, ana suaŋv, mba sɨgar mbɨ thari. Nde ana mbɨrga, nde pham mba guma ga muuŋgi. \v 29 \x - \xo 10.29: \xo*\xt Ro 14.16\xt*\x*Gu nde pham bigɨn thueŋ muuŋgi ne nzuai fhuvara. Gu mba harigi guma khaŋ nde suanga, “Nde pham bigɨn mueŋ muuŋgi,” gu ne ndɨkndɨgap nde nzuai. \p Maaŋ muuŋgip, guma the maaŋ muuŋgi kameŋ nzuai fhu, gu wo vuzvugar fhura mba bigir mbɨrga. Gu bɨkbɨɨgi, gu thaŋ suaŋv bigɨn then muun saŋv muuŋrim, harigi guma ndɨkndɨk na tuav gorɨrie? \v 30 \x - \xo 10.30: \xo*\xt Ro 14.6; 1 T 4.3-4\xt*\x*Gu maaŋ muuŋgip, bigɨn the suaŋv Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋv anan ndikndigip anan mbɨrga, ram muuŋgi ne suaŋv harigi guma the gu Fhe Bakɨme phorga nzuav, ana ndikndigap, ana pi ne suaŋv na zɨn farfarie? \p \v 31 \x - \xo 10.31: \xo*\xt Kor 3.17; 1 Pi 4.11\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip, mban mbɨv, mbɨn mbɨv, nde harigi bigɨn then muuŋv, nde mba bigi, nde za Fhe Bakɨme zɨ ndi vun kuamkuav ntan muuŋri. \v 32 \x - \xo 10.32: \xo*\xt Ro 14.13; 1 Ko 8.13; 2 Ko 6.3; 1 T 3.5\xt*\x*Nde mba Zudaiŋ gum Grikiŋ, mba nde phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde mben muuŋgirim, mbe rɨgɨp, tɨva mbatɨk thuen muunga kɨrɨ tɨvir kɨ thari. \v 33 \x - \xo 10.33: \xo*\xt Ro 15.2; 1 Ko 9.20-22; 10.24\xt*\x*Gu vhɨra, gu kha gumgi za vuzvugirga tɨvi, gu nta mbui. Gu wora kurkurigi ŋaari, gu nta mbui fhuvara. Gu harigi gumgir kurkurarim, Fhe Bakɨme taagip mbe ndirga ŋaari, gu ntara mbui. \c 11 \nb \v 1 \x - \xo 11.1: \xo*\xt 1 Ko 4.16; Ef 5.1; Fi 3.17; 2 Te 3.9\xt*\x*Nde gu mbui tɨva zɨn ŋgɨri. Gu vhɨra gu Krais tɨva zɨn vui. \ms Por Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar fhura ndɨɨi ndɨkndɨgi vhuuiŋ, gu ana won ŋaara muun za ndɨɨi ŋkasŋka gum, anan rotur muunga tɨvir vhuuiaŋ nzuai. \s Por shagir pani ndogi tɨva nzuai. \p \v 2 Nde zazera na ndɨkndɨgap, gu nde suaŋgi buni, nde nta ndɨkndɨk suirigi. Maaŋ muuŋgiap, gu nde nzuai, nde tɨvar vhuuŋra mbui. \v 3 \x - \xo 11.3: \xo*\xt Stt 3.16; 1 Ko 3.23; 15.27-28; Ef 5.23; 1 Pi 3.1; 3.5-6\xt*\x*Ne nzerara, gu khueŋ vuzvugi, nde kha harigi buneŋ, nde vhɨra ne kaŋgiri. Ne khaŋ muuŋgi. Guigira Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi, Krais, ana mben pan ma. Kha mbigi mben pani, nta mben mani ma. Kraisan pan, ana Fhe Bakɨme ma. \v 4 Maaŋ muuŋgip, sios wari tɨgɨp phogar vhuigip rotur muuŋv, guma the shaar wo pana ndogip, Fhe Bakɨme phorgɨp suanga o, Fhe Bakɨme kamthooŋ guma nzuai mbugum buni suanga, ana memɨrar Krais ga ndɨɨi. \v 5 Maaŋ muuŋgip, sios wari tɨgɨp phogar vhuigip rotur muuŋv mbiga the ana shaar won pana ndogɨ thav, ana Fhe Bakɨme phorgɨ suanga o, ana Fhe Bakɨme kamthooŋ guma nzuai mbugum buni suanga, ana memɨrar won mana ndɨɨi. Mba mbik mbe za ana pana savkorgiap memɨrar ana ndɨɨi fara muuŋgi. \v 6 Maaŋ muuŋgip, mbik ana shaar wo pana ndogɨ thagi, ana won pana phɨrgirim, ana tivgiri. Ana maaŋ muuŋgip won pana phɨrɨrgen mbergirga o, ana savkorɨrgen mbergi, ana shaar won pana ndogiri. \v 7 \x - \xo 11.7: \xo*\xt Stt 1.26-27; Ze 3.9\xt*\x*Guma, ana won pana ndogɨ thari. Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme wora gangiap, ana wora ndɨkndɨgap, guma ga muuŋgim, guma ana zɨ bakɨme gum anan ŋkasŋka ndi khɨvɨrga. Fhe Bakɨme vhɨra guma ga ndɨkndɨgiap mbiga muuŋgim, ana guma zɨ bakɨme gum anan ŋkasŋka ndi khɨvi. \p \v 8 \x - \xo 11.8: \xo*\xt 1 T 2.13\xt*\x*\x - \xo 11.8: \xo*\xt Stt 2.18-23\xt*\x*Fhe Bakɨme mbiga fhava sɨga ndigap, guma ga muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana guman vhera hara sigap mbiga muuŋgi. \v 9 Fhe Bakɨme vhɨra ana mbiga ndɨkndɨgap ana kurkurar zav guma ga muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana guma ga ndɨkndɨgap, ana kurkurar zav, mbiga muuŋgi. \v 10 Maaŋ muuŋgip, mbik wo pana ndogirga, ana khuen Fhe Bakɨme enseri khɨvi, wo mana piin ki. \p \v 11 Kha kameŋ, ne guigira kameŋ ma, gu vhɨra harigi kaaveŋ phorgɨp nde suan za mbui. Nde Guma Bakɨme gumgi gu mbigi, nde gumgi gu mbigi nde wari heigi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Mbik, ana guman kurkurigi ne, guma, ana mbigar kurkurigi ne ma. Mani vhɨra wani tɨgɨv kɨrga. \v 12 Fhe Bakɨme guman vhera hara sigap mbiga muuŋgi. Ne guigira. Nza ntigem, nza gumgi, nza mbiga fhavar vhen kegap kɨrar hi. Ne vhɨra guigira. Ne guigi guarira Fhe Bakɨme, ana nduara mani ga muuŋgi. \p \v 13 Nde nduarira kha buneŋ mbararagip, ne ndɨkndɨgɨri. Maaŋ muuŋgip sios wari tɨgɨp phogar vhuigip rotur muuŋv mbik, ana won pana ndogɨ thav, ana Fhe Bakɨme phorga nzuai, ana tɨvar vhuuaŋ mbuire? \v 14 Nza gumgi gu mbigi, nza wo Fhe Bakɨme muuŋgi tɨva garav, nza khaŋ nzuai, guma, ana pana rɨgɨn kɨvgiap hɨrigi, ana memɨrar ana ndɨɨi. \v 15 Maaŋ muuŋgip, mbik anan pana rɨgɨn kɨvgiap hɨrgiap, ana pana vharigi, ana anan sɨɨŋ vhuuŋ ma. Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme, ana pana vhar zav mba pana rɨgɨna mpeen ana nɨɨŋgi. \v 16 Maaŋ muuŋgip, guma the gu kha nzuai buni ga suaŋv, na daav, na suan za mbui, ana tuituigip khaŋ muuŋgip kaŋgiri. Nza harigi khesharigi tɨvi zɨn vui fhuvara. Fhe Bakɨme siosi, mbe vhɨra harigi khesharigi rotu mbui tɨvi ki fhuvara. \s Mbe Koriniŋ, mbe tɨvar vhuun Guma Bakɨmen shama muuŋgi fhuvara. \p \v 17 Gu ntigem nde muunga tɨvi thari bun nde suanga, nde mba tɨvi zɨn ŋgɨri. Gu ntige nde suan za mbui buni, gu nden ndikndigap nde zɨri ndi vun kuamkuav nzuai fhuvara. Gu nde mbui tɨva vuzvugi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Nde wari fugap rotu mbui tugar, nden tɨvi guigira nzerigi fhuvara. Nden tɨvi nden kurkurigi fhuvara. Nden tɨvi nden farfagi. \v 18-19 \x - \xo 11.18-19: \xo*\xt 1 Ko 1.10-12; 3.3\xt*\x*\x - \xo 11.18-19: \xo*\xt Lo 13.3; 1 Zo 2.19\xt*\x*Gu fharav khuen nde suan za mbui. Gu khaŋ muuŋgiap mbararagi. Nde rotur muun zav wari fugap, nde wari shɨgap, bunin wari ga nzuav wari daai. Gu mba kameŋ mbararagiap, gu maneŋ mba kameŋ khothɨgi. Ne khaŋ muuŋgi, nden sios wari shɨgɨp, wari ndi suegɨp, nde tuituigip kaŋgirga, maaŋgi gumgi gu mbigi, mbe guigira Fhe Bakɨme suaŋgi tɨvi zɨn vui. \v 20 Maaŋ muuŋgiap, nde wari fugap rotu mbuav mba pi mba, nta guigira Guma Bakɨmen mba guari fhuvara. Zakɨra fhuvara! \v 21 Nde bevbevira, nde vhɨgatɨn mbuav, nde warira nzuav, mba ndiav, nta pi. Nden mbari, mbe thi ndavira kim, nden mbari kɨvgiap wain pav fhura ŋanŋani. \v 22 \x - \xo 11.22: \xo*\xt Ze 2.5-6\xt*\x*Ee, nde ram khaŋ muuŋgi? Nde pheni ki fhuve? Nde ntan mba gum mbɨn mbɨrga fhuve? Nde khueŋ ndɨkndɨgi thi? Fhe Bakɨme sios, ana fhura ki bigɨn ma? Nde maaŋ muuŋgiap, anan zegap, nde phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi mbari, mbe mba ki fhu. Nde mbe mbuim, mbe mberi. Gu ram nde suaŋrie? Gu nde mbui tɨvar ndikndigɨp nden zɨri ndi vun kuamkuarie? Gu mba khesharigi tɨva suaŋv, gu nden ndikndigirga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! \s Guma Bakɨ Zisas viktum gu wainan wo farasegi ŋaara gumgi ga ndɨɨi. \r Matiu 26.26-29; Mak 14.22-25; Ruk 22.14-20 \p \v 23-24 \x - \xo 11.23-24: \xo*\xt Mt 26.26; Mk 14.22; Ru 22.19\xt*\x*Gu khar nde nzuai buni, Guma Bakɨme ntan nara nɨɨŋgim, gu nta bun nde nzuai. Mba buni khaŋ nzuai. Maan Zudas Zisas ndim, ana pana gumgi farve khɨngi. Mba maaŋra, Guma Bakɨme Zisas viktuma ndigap Fhe Bakɨmen ndikndigap, ana phorga suaŋgiap, ana phɨrgiap, khaŋ nzuai, “Khe nan fhava sɨk ma, gu nden kurkurar zav ana ndi ndɨɨi. Nde kha tɨvar muuŋv, na ndɨkndɨgɨri.” \v 25 \x - \xo 11.25: \xo*\xt Kis 24.6-8; Jer 31.31-34; Sek 9.11; Hi 8.8-13\xt*\x*Ana maaŋ mbe suaŋgiap, mbe mbega thugap, ana wain ndigap, ana mba tɨvara muuŋgiap, ana khaŋ mbe nzuai, “Kha thama mbɨ, ana na vɨzɨn ma. Khe Fhe Bakɨme fhum taagi nde ndir zav suaŋgi tɨvar kameŋ ma. Gu won vɨzɨnan panan, gu mba kamen nde nzuai. Nde zazera kha khesharigi tɨvar muuŋv, wainan mbɨv, na ndɨkndɨgɨri.” \v 26 \x - \xo 11.26: \xo*\xt Zo 14.3; FG 1.11; 1 Te 4.16; VB 1.7\xt*\x*Zisas khuen nza khɨvav kha kameŋ suaŋgi. Nde zazera kha viktum gu kha wainan mbɨv, nde khueŋ kaŋgiri. Nde Guma Bakɨme rimgi ne bun nzuai. Nde mbara muuŋv kɨrim ana taagip kha nuianan zirgɨrga. \s Nza tuituigip wari won ndavi gum ndɨkndɨgi gangip, nza Guma Bakɨmen mban mbɨri. \p \v 27 \x - \xo 11.27: \xo*\xt Nam 9.10; 9.13; Zo 6.51; 6.63-64; Hi 10.29\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma the memɨrar Guma Bakɨme ndɨɨi tɨvar muuŋv, anan viktum gum wainan mbegɨrga, mba guma, anan tɨva mbatɨgar Guma Bakɨmen fhava sɨk gum anan vɨzɨna muuŋgi. Ana ne muuŋgi ne suaŋv, nen simtɨga ndirga. \v 28 \x - \xo 11.28: \xo*\xt Mt 26.22; 2 Ko 13.5; Ga 6.4\xt*\x*Guma fharav won ndava vhee gum won ndɨkndɨga gangip, ana zam mba viktum gum wainan mbɨri. \v 29 Ne khaŋ muuŋgi, guma ana ndɨkndɨgar vhuun Guma Bakɨmen fhava sɨga muuŋgi fhuv, ana fhura mba viktuma pav, mba wain mbegi, ana simtɨgar wora nɨɨŋgi. Ana pim, Fhe Bakɨme ne suaŋv ana suaŋgirga, ana zumgum muumbara mbatɨgar anan muuŋgirga. \v 30 Mba bigɨna nɨɨeŋra, nde rɨgar gumgi gu mbigi vhɨrve, mbe ŋkasŋka ki fhuv, mbe rɨɨv, mbe mbari vhɨzgi. \v 31 \x - \xo 11.31: \xo*\xt Sng 33.5; 1 Zo 1.9\xt*\x*Nza maaŋ muuŋgip wari won ndavi vheri gum ndɨkndɨgi nza tuituigip nta ganɨv, nza mba viktuman mbɨv, mba wainan mbegɨrga, nza ne suaŋv simtɨk kɨrga fhu. \v 32 \x - \xo 11.32: \xo*\xt Sng 94.12-13; Hi 12.5-6; 12.11\xt*\x*Guma Bakɨme, nza nzuav nzuai. Nzan tɨvi nzerigi fhu, ana simtɨgir nza ndɨɨi. Ana nza tɨvi ndi thɨgar maan zav maaŋ nza mbui. Ana maaŋ nzan muunga, nza kha nuianan tɨvi zɨn vui gumgi phorgɨp, ŋgu mbatɨgar ŋgegɨrga fhu. \p \v 33 Maaŋ muuŋgiap, nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde wari fugɨp, nde mba Fhe Bakɨme mban mbɨr saŋv, nde mba harigi gumgir rargɨri. \v 34 Guma thɨhegi, ana fharav wo phenara mban mbegɨp zɨri. Nde muuŋv kɨv, nde Fhe Bakɨme nzuav phogi ga vhuav rotu mbui phogi vhen hi tɨvi, Fhe Bakɨme nta suaŋ nde suaŋv suaŋgirga. Gu nde suanga buna mueŋ phorga khar ki. Mba buneŋ, gu nduara zɨv nde ganɨv, mba bunen nde phorgɨp suaŋv, ne ndi thɨgar maanga. \c 12 \s Por Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar fhura mbarkɨrga ndɨkndɨgir vhuuiŋ ndi ndɨɨi, ana nta nzuai. \p \v 1 Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, gu ntigem tuituigip Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar fhura ndɨɨi ndɨkndɨgi vhuuiŋ gu won ŋaara muun za ndi ndɨɨi ŋkasŋkagi bun nde suan za mbui. Gu nde nta kaŋgirga ne vuzvugi. \v 2 \x - \xo 12.2: \xo*\xt Sng 115.5-7; Hab 2.18-19; 1 Ko 6.11; Ef 2.11-12; 1 Pi 4.3\xt*\x*Nde ntigem kaŋgi, nde fhum kɨr Fhe Bakɨme segap, nde guigira Zisas khothɨgi fhu. Maaŋ muuŋgiap, bigi vhɨrve nde ŋgim, nde mba kaathoori kav buni nzuai fhuv mbarɨvi nde ŋgi. Mba mbarɨvi nde ŋgim, nde fhura pham vui. \v 3 \x - \xo 12.3: \xo*\xt Mt 16.17; Mk 9.39; 2 Ko 3.5; 1 Zo 4.2-3\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, gu khueŋ vuzvugi. Nde tuituigip khaŋ nzuai kameŋ ga ndɨkndɨgɨri. Maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar guma the phorgɨ kɨv ndɨkndɨgir ana nɨɨnga, mba guma khaŋ suaŋgirga fhu, “Zisas mbar mbatɨik.” Zakɨra Fhuvara! Guma the Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar ana phorga ki fhu, ana khaŋ suaŋgirga fhu, “Zisas, ana Guma Bakɨme ma.” \p \v 4 \x - \xo 12.4: \xo*\xt Ef 4.4; Hi 2.4; 1 Pi 4.10\xt*\x*\x - \xo 12.4: \xo*\xt Ro 12.6-8\xt*\x*Ne mbarara. Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar fhura mbarkɨrga ndɨkndɨgi vhuuiŋ gu won naara muun za ndi ndɨɨi ŋkasŋkagi ki. Anan Ŋina Ŋaara bavira nta ndi ndɨɨi. \v 5 \x - \xo 12.5: \xo*\xt Ro 12.6-8; Ef 4.11\xt*\x*Guma Bakɨme mbarkɨrga ŋaari ki, ana ntan wo gumgi gu mbigi kurkuraga. Nza mba Guma Bakɨ bavira suaŋv mba ŋaarir muunga. \v 6 Nza mba ŋaarir muunga ŋkasŋkagi vhɨrve ki. Mba ŋaarir muunga ŋkasŋkagi, mba Fhe Bakɨ bavira, mba ŋkasŋkagi ndi ndɨɨim, za mba ŋaari ga mbui. \v 7 \x - \xo 12.7: \xo*\xt 1 Ko 14.26; Ef 4.7; 1 Pi 4.10-11\xt*\x*Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar, ana won ŋkasŋkar za kha gumgi gu mbigi bevbevira, ana anan mbe ndɨɨim, harigi gumgi gu mbigi ana ganɨv kaŋgirga, khe Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar ma. Ana ntan bevbevira mbe nɨɨŋgi, mbe maaŋ muuŋgip ana sios vhen ki gumgi, mbe mben kurkurarga. \v 8 \x - \xo 12.8: \xo*\xt 1 Ko 13.2; 2 Ko 8.7\xt*\x*Guma mbe, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar ndɨkndɨgir vhuuin bun harigi gumgi ga suanga ŋkasŋkar ana ndɨɨi. Harigi guma mbe, mba Ŋina Ŋaarara, ana Fhe Bakɨmen ndɨkndɨgi mbarir bun gumgi gu mbigi ga suanga ŋkasŋkar ana ndɨɨi. \v 9 \x - \xo 12.9: \xo*\xt Mt 17.19-20; 1 Ko 13.2; 2 Ko 4.13; Ze 5.14\xt*\x*Harigi guma, ana mba Ŋina Ŋaarara panan, ana khaŋ tɨgap havhargiap guigira Zisas khothɨgi. Harigi guma mbe, ana mba Ŋina Ŋaarara ŋkasŋkar panan, ana rɨɨi gumgi ga mbuim, mbe rɨmrɨɨ vhɨzi. \v 10 \x - \xo 12.10: \xo*\xt FG 2.4; Ro 12.6; 1 Ko 14.5; 14.29; 1 Zo 4.1\xt*\x*Harigi ne, ana mirikorir muunga ŋkasŋkar ana ndɨɨi. Harigi ne, ana Fhe Bakɨmen kamthooŋ guma buni nzuai mbugum buni nzuai ŋkasŋkar ana ndɨɨi. Harigi ne, ana mbarkɨrga ŋiniŋgi ganɨv nta heenga ŋkasŋkar ana ndɨɨi. Harigi ne, ana harigi ŋguir kaar vhov buni suanga ŋkasŋkar ana ndɨɨi. Harigi ne, ana mbe nzuai buni domdorɨrga ŋkasŋkar ana ndɨɨi. \v 11 \x - \xo 12.11: \xo*\xt Ro 12.4-8; 1 Ko 7.7; 2 Ko 10.13; Hi 2.4\xt*\x*Mba Ŋina Ŋaara bavira, ana za mba bigi ga mbui. Ana wo vuzvugara, ana ndɨkndɨgi vhuuiŋ gum won ŋaarar muunga ŋkasŋkagir za kha gumgi bevbevira, ana ntan mbe ndɨɨi. \s Nza zam, nza guma bavirar fɨgiveiŋ ma. \p \v 12 \x - \xo 12.12: \xo*\xt Ro 12.4-5; 1 Ko 10.17; Ga 3.16; Ef 4.4; 4.16\xt*\x*Guma bavira, anan fɨgiveiŋ vhɨrkɨvgi. Mba fɨgiveiŋ, nta za wari tɨgap, guma bavira kharɨk ma. Krais, ana vhɨra mbara muuŋgiap ki. \v 13 \x - \xo 12.13: \xo*\xt Zo 6.63; Ro 6.5; Ga 3.28; Kor 3.11\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara bavira, ana za nza ruagim, nza za wari tɨgap Krais phorgap, nza guma bavira ki. Nza Zudaiŋ, nza Grikiŋ, nza ŋaara gumgi khɨni, nza bɨkbɨɨgiap ki gumgi, nza za Ŋina Ŋaara bavira ndigim, ana nzan ki. \p \v 14 Nza khueŋ kaŋgi, guma fhav, ana fɨga bueŋra ki fhuvara. Zakɨra fhuvara! Ana fɨgir vhɨrvera ki. \v 15 Maaŋ muuŋgip, so khaŋ suanga, “Gu har fhuvara, gu maaŋ muuŋgiap, gu guman fhavar fɨga mueŋ fhuvara.” Ana maaŋ nzuai, ana vhɨra mba guman fhavar fɨga mueŋ ma. \v 16 Maaŋ muuŋgip, khuar khaŋ suanga, “Gu rɨmatuk fhuvara, gu maaŋ muuŋgiap, gu guman fhavar fɨga mueŋ fhuvara.” Ana maaŋ nzuai, ana vhɨra mba guman fhavar fɨga mueŋ ma. \v 17 Maaŋ muuŋgip, guma ana rɨmanira kɨrga, ana ram muuŋgip buni mbarararie? Maaŋ muuŋgip, guma khuaranira kɨrga, ana ram muuŋgip bigi ndɨga gorɨrie? \v 18 \x - \xo 12.18: \xo*\xt Ro 12.3; 1 Ko 3.5; 12.11; 12.28\xt*\x*Guma fhav maaŋ muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme guma ga muuŋgiap, ana wo vuzvugar, ana zam ana fhavar fɨgiveiŋ ga muuŋgiap, ana segim, ana ki. \v 19 Maaŋ muuŋgip, guma ana fɨga bueŋra ana fhavar ki, ana guma guar fhuvara. \v 20 Guma fhav, ana mba fara muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Guma fhav, ana fɨgir vhɨrve ki. Mba fɨgiveiŋ, nta za wari tɨgap, guma ki. \p \v 21 Maaŋ muuŋgiap, rɨmatuk khaŋ hara suanga fhu, “Ndu maaŋ muuŋgiap kɨ tha kake, gu nzerara kae.” Pan vhɨra, ana maaŋ soa suaŋgirga fhu. Ana khaŋ suanga, “Ndu maaŋ muuŋgip kɨ tha kake, gu nzerara kae.” \v 22 Zakɨra fhuvara! Mba guman fhavar fɨgiveiŋ, nta kha ndɨkndɨga mbui, nta ŋkasŋka ki fhu. Maaŋ muuŋgip, nta kɨrga fhu, mba guman fhav, ana nzerara kegɨrga tuktɨgi fhu. Zakɨra fhuvara! \v 23 Nza wo fhavi gari. Nza fhavir mba maneŋ zɨ ki fhuv ŋaniveŋ, nza tuituigira nta gari. Nza wari wo fhavir mba mberi ŋaniveŋ, nza guigira nta ndogi. \v 24 Nza mba bigɨn the mbui fhuv ŋaniveŋ, nza fhura nta garim, nta ki. Fhe Bakɨme za mba fɨgiven wari tɨgap guma ga muuŋgim, guma hɨgi. Nzan fɨgi mbariveŋ, nta zɨri ki fhuvara, nta guigira fhara guarara ki. \v 25 Ana khueŋ nzuav guma ga muuŋgi fhuvara, ana fɨgiveiŋ shɨgɨ tamtam ŋgɨrga. Zakɨra fhuvara! Anan fɨgiveiŋ, nta zam wari ganɨv za mba tɨva bavira warir muuŋv wari ganɨnga. \v 26 Maaŋ muuŋgiap, guman fɨga thueŋ zaa hɨrga, ana fhav za mba zaa ndirga. Maaŋ muuŋgip, ana fɨga thueŋ zɨ bakɨme ndirga, mba guman fhav za ne suaŋv, ana phorgɨp ndikndigɨrga. \p \v 27 \x - \xo 12.27: \xo*\xt Ro 12.5; Ef 1.23; 5.30; Kor 1.24\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nden fhavi zam, nta Kraisan fhavi fara muuŋgi. Maaŋ muuŋgiap, nde zam nde bevbevira, nde Kraisan fhavar fɨgiveiŋ fara muuŋgi. \v 28 \x - \xo 12.28: \xo*\xt FG 13.1; Ro 12.6; Ef 2.20; 4.11-12\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, Fhe Bakɨme wo siosan ŋaarir muun zav gumgi gu mbigir farasegi. Ana fharav, Zisas farasegi ŋaara gumgi ndi fegi. Ana mbera thɨgap, ana won kamthooŋ gumgi ndi fegi. Ana won kamthooŋ gumgi thɨgap, anan tɨvir harigi gumgi gu mbigi khɨvi gumgi ndi fegi. Ana vhɨra mirikori ga mbui gumgi ndi fegi. Ana vhɨra rɨɨi gumgi rɨmrɨɨ ga mbuim, mbe rɨmrɨɨ vhɨzgi gumgi ndi fegap, harigi gumgir kurkurigi gumgi ndi fegap, mbarkɨrga ŋaari ganɨnga gumgi ndi fegap, harigi ŋguir kaar vhov buni suanga gumgi ndi fegi. \v 29 Ne ram muuŋgi? Mba gumgi, mbe zam Zisas farasegi ŋaara gumgira kire? Ee, mbe zam Fhe Bakɨme kamthooŋ gumgira kire? Ee, mbe zam harigi gumgi gu mbigi khɨvav mbe nzuai ŋaarara mbuire? Ee, mbe zam mirikori ga mbui ŋkasŋka kire? \v 30 Ee, mbe zam rɨɨi gumgir rɨmrɨɨ ga mbuim, nta vhɨzɨrga ŋkasŋkara kire? Ee, mbe zam harigi ŋguir kaar vhorga nera kaŋgire? Ee, mbe zam mba ŋguir kaa domdorɨrie? Zakɨra fhuvara! Mbe zam, mbe bevbevira mbe ŋaarir wari hegi. \v 31 \x - \xo 12.31: \xo*\xt 1 Ko 14.1\xt*\x*Nde khaŋ tɨgɨp havhargip Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar fhura ndɨɨi ndɨkndɨgir vhuuiŋ gum ana won ŋaara muun zav fhura ndɨɨi ŋkasŋkagi, nde ntan fharigi ndɨkndɨgir vhuuiŋ gum ŋkasŋkagi, nde guigira nta ndirgeŋ vuzvugiri. \c 13 \s Nza guigira wari wo ndavir harigi gumgi gu mbigir nɨɨŋri. \p \v 1 Gu ntigem za kha tɨvi za nta kharav fhara guarara ki tɨv, gu ana bun nde suan za mbui. Nde mba tɨva zɨn ŋgɨri. Gu maaŋ muuŋgip, gu harigi ŋguir kaar vhov buni suaŋv, vhɨra Fhe Bakɨme enseri kaar vhorga, gu maaŋ mbuav, gu won ndavar harigi ntɨɨri ga ndɨɨi fhu, na buni mbe phɨɨŋ gu phuma shogi, ni fhura khɨkhɨm bakɨme mbui fara muuŋgi. \v 2 \x - \xo 13.2: \xo*\xt Mt 17.20; 21.21; Mk 11.23; Ru 17.6; 1 Ko 12.8-10; 12.28\xt*\x*Gu vhɨra maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨme kamthooŋ guma buni nzuai mbugum buni suaŋv, gu vhɨra Fhe Bakɨme mba vhagi buni guari, gu nta kaŋgip, gu vhɨra za Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar wo ŋaara mbui tɨvi, gu nta kaŋgip, gu vhɨra guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk guigira havhargip, gu kha mbɨkshɨɨ ga suaŋrim, nta khaŋ thav, siv, harigi ŋanin ŋgɨrga. Gu maaŋ muuŋv, gu won ndavar harigi gumgi gu mbigi ga ndɨɨi fhu, gu fhura ki ne ma. \v 3 \x - \xo 13.3: \xo*\xt Mt 6.2\xt*\x*Gu maaŋ muuŋgip, wo bigir za mba bigi sosuagi gumgi gu mbigir nɨɨŋgip, gu vhɨra fhura mba gumgi ganɨrim, mbe na suirav, nan pooŋgirim, gu shiv rimgirga. Gu mba tɨva mbuav, gu won ndavar harigi gumgi gu mbigi ga ndɨɨi fhu, gu mba mbui bigi, nta thaneŋ nan kurarga tuktɨgi fhuvara. \p \v 4 \x - \xo 13.4: \xo*\xt Snd 10.12; 1 Pi 4.8\xt*\x*Guma guigira won ndavar harigi ntɨɨri ga ndɨɨi tɨv khare. Mba tɨv ana vhemkora bigɨn thueŋ suaŋv ndav shiv, vhemkora ndav khavi fhu, ana ndav mbɨrav fhura ki. Ana tɨvar vhuun za mba gumgi ga mbui. Ana bigi vhɨrve ki gumgi ana mbe nzuav ndav shi fhu, ana vhɨra wo zɨ ndiv vun kuamkuagi fhu. \v 5 \x - \xo 13.5: \xo*\xt 1 Ko 10.24; Fi 2.4\xt*\x*Ana vhɨra fhura rɨɨrɨɨi fhu. Ana vhɨra pim wora ndɨkndɨgi fhu. Ana vhɨra ndav shiav, vhemkora vegi fhu. Ana vhɨra harigi gumgi ana muuŋgi tɨvi mbatɨgi, ana nta ndɨkndɨgi fhu. \v 6 \x - \xo 13.6: \xo*\xt Sng 10.3; Ro 1.32; 12.9; 2 Zo 1.4\xt*\x*Ana vhɨra harigi guma tɨva mbatɨgeŋ muuŋgim, ana nen ndikndigi fhuvara. Ana guma tɨvar vhuueŋ muuŋgim, ana ne ndikndigi. \v 7 \x - \xo 13.7: \xo*\xt Ro 15.1; 1 Ko 9.12; Ga 6.2; 2 T 2.24; 1 Pi 4.8\xt*\x*Guma, ana guigira won ndavara harigi ntɨɨri ga ndɨɨi tɨv khaŋ mbui. Mba guma harigi guma the anan muuŋgirga bigɨna mbatɨk thueŋ ana mbevarga tuktɨgi fhuvara. Ana vhɨra harigi guma ana muuŋgi tɨva mbatɨgeŋ, ana ne bun harigi ntɨɨri ga suaŋv mbe phorgɨp ne suaŋgirga fhu. Zakɨra fhuvara! Ana zazera wo phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi khothɨgap, ana bunin vhuuiŋra mbe mbui tɨvi ga nzuai. Ana kav, Fhe Bakɨme rargi, ana nduara mba guman muuŋgirim, ana Fhe Bakɨme vuzvugi tɨvar hɨgɨrga. Ana ne nzuav ana rarga kav, ana nzuav Fhe Bakɨme phorga nzuai. Ana ana vuzvugiap, ana zazera ana kurkurav, ana kɨr ana sav zantɨv phɨrav ana mbai fhuvara. \p \v 8 Kha guigira ndavar ndɨɨi tɨv, ana vhɨzgirga tuktɨgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme kamthooŋ gumgi buni nzuai mbugum buni nzuai tɨv vhɨzgirga. Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar harigi ŋguir kaar vhov wo buni vhuuiŋ bun suan zav fhura nɨɨŋgi ŋkasŋka, ana vhɨra vhɨzgirga. Mba Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar, ana Fhe Bakɨmen ndɨkndɨgi bun suan za ndɨɨi ndɨkndɨgi vhuuiŋ gu ŋkasŋkagi, nta vhɨra vhɨzgirga. \v 9 Nza ntigem bigir fɨgiveiŋra kaŋgi. Nza vhɨra Fhe Bakɨme kamthooŋ gumgi buni nzuai mbugum buni nzuai bunin fɨgiveiŋra bun nzuai. \v 10 Zumgum, mba bigɨna guar hɨrga, mba bigir fɨgiveiŋ, nta vhɨzgirga. \v 11 Mba tɨv, ana tar vhuui fara muuŋgi. Gu tarara kav, nan ndɨkndɨk tara ndɨkndɨga fara muuŋgi. Gu tar ndɨkndɨgi ndɨkndɨga mbuav, gu tar nzuai mbugum buni nzuai. Gu guma ruma muuŋgiap, gu tar mbui tɨvi, gu nta thagi. \v 12 \x - \xo 13.12: \xo*\xt Mt 18.10; 2 Ko 3.18; 5.7; Fi 3.12; Ze 1.23; 1 Zo 3.2\xt*\x*Gu ntigem Fhe Bakɨmen bigir fɨgiveiŋra kaŋgi. Nza vhɨra mba bigi garim, nta mbɨ pu sharigi fara muuŋgim, nza tuituigiap nta gari fhuvara. Nza zumgum mba tugar, nza tuituigip mba bigi ganɨnga. Nza ana ganɨv, ana ntigem guigira nza kaŋgi tɨvar muuŋgip, nza guigira ana kaŋgirga. \v 13 \x - \xo 13.13: \xo*\xt 1 Te 1.3; 1 Zo 4.16\xt*\x*Kha ntigem guigira Fhe Bakɨme khothɨgi tɨv, nza ana rarga ki ana tɨvar vhuun nzan muun za mbui tɨv, nza guigira wari won ndavir harigi ntɨɨri ga ndɨɨi tɨv, nta ki. Kha tɨva phuni khegenen, fharigi tɨva guarara khare, guigira won ndavar harigi gumgi ga ndɨɨi tɨv. \c 14 \s Nde guigira Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ bun suangeŋ vuzvugiri. \p \v 1 \x - \xo 14.1: \xo*\xt 1 Ko 12.31; 14.39\xt*\x*Nde guigira khaŋ tɨgɨp zazera wari won ndavir gumgi gu mbigi ga ndɨɨi tɨva suirav, anan muuŋri. Nde maaŋ muuŋv, nde guigira Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar fhura nde ndɨɨi ndɨkndɨgir vhuuiŋ gu ana won ŋaara muun za ndɨɨi ŋkasŋkagi, nde guigira nta vuzvugɨri. Nde guigira ndir saŋv vuzvugɨrga ndɨkndɨgar vhuuŋ gu ŋkasŋka khare. Fhe Bakɨme wo buni vhuuin nde ndɨɨim, nde nta bun nzuai ndɨkndɨgir vhuuiŋ gum ŋkasŋkagi ndigip, Fhe Bakɨme kamthooŋ gumgi buni nzuai mbugum ana buni vhuuiŋ bun suaŋri. \v 2 \x - \xo 14.2: \xo*\xt FG 2.4; 10.46\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, guma ana harigi ŋguir kaar buni bun nzuai, ana gumgi ga nzuai fhuvara. Ana Fhe Bakɨmera phorga nzuai. Ne khaŋ muuŋgi, guma the ana nzuai buneŋ kaŋgi fhuvara. Ana Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaara ŋkasŋkar panan, ana Fhe Bakɨme vhagi buni guari, ana nta nzuai. \v 3 Fhe Bakɨme wo buni vhuuin guma ga ndɨɨim ana Fhe Bakɨme kamthooŋ guma buni nzuai mbugum, nta bun nzuai guma, ana buni guigira Zisas khothɨgi gumgi ndɨkndɨgi havharav, mbe ndɨkndɨgi khavim, mbe tɨvir vhuuin muuŋv, mben ndavi nzerara kɨrga. \v 4 Guma, ana harigi ŋguir kaar buni nzuai, ana won ndavara havhari. Guma, ana Fhe Bakɨme wo buni vhuuiŋ ndi ndɨɨim, ana kamthooŋ guma buni nzuai mbugum nta bun nzuai guma, ana siosan vhen ki gumgi gu mbigi, mbe guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨgi, ana nta havhari. \v 5 \x - \xo 14.5: \xo*\xt Nam 11.29\xt*\x*Gu nde za harigi ŋguir kaar vhov, buni suangeŋ vuzvugi, ne nzerara. Gu guigira khueŋ vuzvugi, Fhe Bakɨme nde ndɨɨi buni, nde Fhe Bakɨme kamthooŋ guma buni nzuai mbugum nta bun suanga. Guma ana harigi ŋguir kaar buni nzuai, harigi guma the ana nzuai buni domdorɨv, ntan sios vhen ki gumgi gu mbigi ga suaŋrim, mbe ŋkasŋka ndirga. Mba buni domdɨrɨrga guma ki fhu, mba Fhe Bakɨme wo bunin ndɨɨim, ana kamthooŋ guma nta bun nzuai mbugum, nta bun nzuai guma, ana harigi ŋguir kaar buni nzuai guma, ana ana kambarigi. \v 6 Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, nde tuituigip kha buneŋ ndɨkndɨgɨri. Gu maaŋ muuŋgip, nden han zɨv, gu harigi ŋguir kaar vhov nde phorgɨp Fhe Bakɨme bunin nde suanga, gu thaneŋ nden kurarga tuktɨgi fhuvara. Gu maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨme vhagi buni bun suanga o, gu Fhe Bakɨmen ndɨkndɨgi vhuuiŋ guarira bun suanga o, gu Fhe Bakɨmen kamthooŋ guma nzuai mbugum buni suanga o, gu ndɨkndɨgi vhuuin harigi gumgi khɨvɨrga. Gu maaŋ muunga, gu nden kurarga. \p \v 7 Mba tum ki fhuv bigi, thaaŋ sɨfɨr o gita, nta vhɨra nta tuituigip ŋgarɨrga fhu, nta khɨkhɨm vhuuŋ hɨrga fhu, nza ram muuŋgip kaŋgirie, kha gumgi kha ŋgava mbui? \v 8 Phɨɨŋ vhɨra, ana tuituigip thora bun nzuai fhu, guma the ntara suaŋv wo bevahegɨrga fhu. \v 9 Nde vhɨra mbara muuŋgi. Maaŋ muuŋgip, nde harigi ŋguir kaar vhov buni suanga, mbe ram muuŋgip nde nzuai buni ntɨɨriveŋ kaŋgirie? Nde nzuai buni, nta fhura ŋgegɨrga. \v 10 Khueŋ guigi guarara, ŋguir kaar vhɨrve kha nuianan ki. Ntan kaa ga vhov buni nzuai, mba buni ntɨɨriveŋ ki. \v 11 Gu maaŋ muuŋgip guma the nzuai buni ntɨɨriveŋ kaŋgirga fhu, mba guma na kaŋgi, gu harigi ŋgu guma ma. Gu vhɨra mba guma kaŋgi, ana harigi ŋgu guma ma. \v 12 Nde vhɨra mbara muuŋgi. Nde khaŋ mbui, nde guigira Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar fhura ndɨɨi ndɨkndɨgi vhuuin gum ŋkasŋkagi, nde nta ndirgeŋ vuzvugi. Nde maaŋ mbuim, Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar sios havharɨr zav fhura ndɨɨi ndɨkndɨgir vhuuiŋ gum ŋkasŋkagi, nde khaŋ tɨgɨp havhargip ntan ŋgarɨv sios havharɨri. \s Por harigi ŋguir kaa ga vhov buni nzuai ne nzuai. \p \v 13 Maaŋ muuŋgip, guma ana harigi ŋguir kaa ga vhov buni nzuai, ana khaŋ tɨgɨp havhargip Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋrim, ana ŋkasŋkar anan nɨɨŋrim, ana mba nzuai buni, ana nta ndɨɨriveŋ domdorɨri. \v 14 Nde ndɨkndɨgɨ, maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar ndɨkndɨgi vhuuiŋ gum ŋkasŋkagir nan nɨɨŋrim, gu harigi ŋgu kaman Fhe Bakɨme phorgɨp suanga. Ne khaŋ muuŋgi, na vhen ki guma, ana Fhe Bakɨme phorga nzuai, na ndɨkndɨk ana bigɨn the kaŋgi fhu. \v 15 \x - \xo 14.15: \xo*\xt Sng 47.7; Ef 5.19; Kor 3.16\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, gu ram muuŋrie? Gu khaŋ muunga. Nan vhen ki guma, ana Fhe Bakɨme phorgɨp suanga, gu vhɨra wo ndɨkndɨga Fhe Bakɨme phorgɨp suanga. Nan vhen ki guma, ana Fhe Bakɨme ŋgavar muunga, gu vhɨra wo ndɨkndɨga Fhe Bakɨme ŋgavar muunga. \v 16 Ndu mba tɨvar muunga fhu, ndun vhen ki gumara Fhe Bakɨmen phorgɨp suaŋv anan ndikndigɨrga, guma kɨna the ndun han kɨv, ana mba ndu nzuai buneŋ kaŋgirga fhu. Ana ram muuŋgip khueŋ kaŋgirie, ndu Fhe Bakɨme phorga nzuav ana ndikndigi? Ana ram muuŋgip kaŋgip, khaŋ suaŋrie, “Ne guigira”? Nde Fhe Bakɨmen ndikndigap ana phorga nzuai, ana ndu nzuai buneŋ kaŋgi fhu. \v 17 Ndu guigira Fhe Bakɨme phorga nzuav ndikndiga vhuun ana mbuim, ndun kameŋ mba harigi guma ndava havhargi tuktɨgi fhu. \v 18 Gu guigira Fhe Bakɨmen ndikndigi, ne khaŋ muuŋgi, gu tugi vhɨrvera gu harigi ŋguir kaar buni suaŋgi. Gu guigira nde kambarav mba tɨva muuŋgi. \v 19 Maaŋ muuŋgip, siosan gumgi gu mbigi, mbe zɨv wari fugɨp rotur muunga, khueŋ nzerigi, gu meeŋthɨgi kaaveŋra suaŋgip, gu mba buniveŋ nɨɨŋ shɨgɨp, mben rɨgɨp mbe khɨvɨv mbe suanga. Mba harigi ŋguir kaa ga vhov 10,000 kaaveŋ nzuai, ne nzerigi fhuvara. \p \v 20 \x - \xo 14.20: \xo*\xt Mt 18.3; Ro 16.19; Ef 4.14; Fi 3.15; Hi 5.12-14; 1 Pi 2.2\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde tari ndɨkndɨgi ndɨkndɨgir muuŋ thari. Nde tɨvi mbatɨgir muun za mbui ndɨkndɨgi, nde tarire tɨvi mbatɨgir muungeŋ ndɨkndɨk kaŋgi fhuv, ne farar muuŋgip wari kɨri. Nde kɨv, nde guigira Zisas khothɨgi tɨva suirav, thɨgɨ havhargip gumgir ruu gum mbigir ruu ndɨkndɨgi ndɨkndɨgir muuŋv wari kɨri. \v 21 \x - \xo 14.21: \xo*\xt Ais 28.11-12; Zo 10.34\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Guma Bakɨme khaŋ nzuai, ‘Gu gumgir panan harigi ŋgui kaar vhov, gu won gumgi gu mbigi ga suanga. Gu harigi ŋgui gumgi ga suaŋrim, mbe ŋgɨp na buni bun nan gumgi gu mbigira suanga. Gu mbe kaŋgi, mbe na buni mbararargeŋ vuzvugirga fhu.’ ” \v 22 Maaŋ muuŋgiap, harigi ŋguir kaa ga vhov buni nzuai ne, ne Fhe Bakɨme won ŋkasŋka ndi khɨvi bigeŋ ma. Ne khaŋ muuŋgi, ana won ŋkasŋkar mba guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, ana mbe khɨvi bigeŋ fhuvara. Ana wo ŋkasŋkar mba ana khothɨgi fhuv gumgi gu mbigi khɨvi bigeŋ ma. Ana mbe ana khothɨgi fhuv tɨva ndi hiaŋ rɨgi bigeŋ ma. Fhe Bakɨme wo buni vhuuiŋ ndi ndɨɨim nta bun nzuai, ne khaŋ muuŋgi. Mba guigira Zisas khothɨgi gumgi, ana mba ŋkasŋkar mbe nɨɨŋgi. Mba guigira Zisas khothɨgi fhuv ntɨɨri, mbe fhuvara. \p \v 23 \x - \xo 14.23: \xo*\xt FG 2.13\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, mba guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe za wari fugɨp, nde za harigi ŋguir kaar vhov buni suanga, kha bigi kaŋgi fhuv gumgi gu mbigi, guigira Zisas khothɨgi fhuv gumgi gu mbigi, mbe zɨv nden vhen zirɨv, mbe khaŋ suanga, “Nde ŋanŋangi.” \v 24 \x - \xo 14.24: \xo*\xt Zo 16.8\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip, nde za Fhe Bakɨme wo buni vhuuin nde nɨɨŋgi, nde nta bun suanga, maaŋ muuŋgip, guigira Zisas khothɨgi fhuv guma o, nde kha bigi kaŋgi fhuv guma the nde vhen zirɨrga, nde nzuai buni guigira ana thɨgɨrga, ana khueŋ kaŋgirga, ana tɨvi mbatɨgi ga mbui guma ma. Ana mba mbararagi bigi za ana suaŋv suaŋgirga. \v 25 \x - \xo 14.25: \xo*\xt Ais 45.14; Sek 8.23; Zo 4.19\xt*\x*Mba ndɨkndɨgi mbatɨgi ana ndavar vhen zorga ki, nta za kɨrar hegɨrga. Ana won thɨvani phɨrgip, fav, Fhe Bakɨme rotur muunga. Ana rotur muuŋv khaŋ suanga, “Guigi guarara, Fhe Bakɨme nde phorga ki.” \s Nde rotu ga mbui tɨvi za nzerari. \p \v 26 \x - \xo 14.26: \xo*\xt 1 Ko 12.7-10; 2 Ko 12.19; Ef 4.12\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde Fhe Bakɨme rotur muun saŋv wari fugɨp, nde ram mbui tɨvar muuŋrie? Nde zam muunga ŋaari ki. Guma mbe, ana Fhe Bakɨme rotu mbui ŋgava mbui. Mbevi, ana Fhe Bakɨmen buna muen gumgi gu mbigi khɨvav mbe nzuai. Mbevi, Fhe Bakɨme vhagi buna muen ana nɨɨŋgim, ana ne bun nzuai. Mbevi, ana harigi ŋgun kaman vhov buni suanga, harigi ne, ana nzuai buni domdorɨrga. Nde mba mbui bigi, nta zam sios havhari. \v 27 Maaŋ muuŋgip, nde thari harigi ŋgun kaman vhov buni suanga, guma phuni o, phuni khegene, mbe tugɨra. Mbe vhɨra wari tɨgɨp tuga bavira buni suaŋ thari. Fhuvara. The fharav suaŋgirim, the zumgum suaŋri. Mbe suaŋrim, harigi guma mbe nzuai buni domdorɨri. \v 28 Mbe nzuai buni domdorɨrga guma ki fhu, mba harigi ŋgun kaman ga vhov buni nzuai gumgi, mbe buni suaŋ thari. Mbe thɨri mpɨrav fhura kɨri. Mbe nduarira warira phorgɨp sɨɨŋsɨɨŋ kaman Fhe Bakɨme phorgɨp suaŋri. \v 29 \x - \xo 14.29: \xo*\xt FG 17.11; 1 Te 5.19-22\xt*\x*Fhe Bakɨme kamthooŋ guma phuni o phuni khegene ki mbe tugɨra, mbe nduarira Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ bun suaŋri. Mba harigi gumgi, mbe mbe nzuai buni mbararav, nta ndɨkndɨgɨri. \v 30 Maaŋ muuŋgip, guma the perav kɨrim, Fhe Bakɨme vhagi buna muen ana nɨɨŋrim, ana ne bun suan saŋv muuŋrim, mba buni nzuai guma, ana wo thɨni mpɨrarim, ana suaŋri. \v 31 Nde mba tɨvar muunga, nde bevbevira, nde za Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ bun suanga, mba gumgi gu mbigi za kaŋgip, mbe za thɨgɨ havhargirga. \v 32 Fhe Bakɨme kamthooŋ guma nzuai mbugum buni nzuai guma, ana tuituigira Fhe Bakɨme fhura ana nɨɨŋgi ndɨkndɨgi vhuuiŋ gum ŋkasŋkagi ganɨri. \v 33-34 \x - \xo 14.33-34: \xo*\xt 1 Ko 11.3; 14.40; Kor 3.18; 1 T 2.11-12; Ta 2.5; 1 Pi 3.1\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme, ana tuituigira won ŋaari ga mbui. Ana fhura tamtam bigi ga mbui fhuvara. Ana vhɨra khuen nza vuzvugi, nza wari tɨgɨp ndava bevira kɨv, tuituigira wari tɨgɨp ŋgarɨrga. \p Maaŋ muuŋgiap, guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe wari tɨgɨp rotur muun saŋv wari fugɨp, nde mbigi fhura buni suaŋv khɨkhɨm hɨ thari. Fhuvara. Mbe fhura wari wo thɨri pɨngip piigip kɨri. Nza Fhe Bakɨme gumgi gu mbigi, nza za mba tɨvara mbui. Mba mbigi, mbe fharav wari wo mani gumgi kharav kɨr saŋ muuŋ thari. Mbe Moses suaŋgi tɨva zɨn ŋgɨp, mbe gumgir piin kɨri. \v 35 Mbe bigɨn thueŋ nɨɨeŋ kaŋgi saŋv, mbe wari wo pheni kɨv mba bigɨna nɨɨeŋ ga suaŋv wari won manin nzaŋri. Mbik maaŋ muuŋgip guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi Fhe Bakɨme rotur muun saŋv wari fugɨrga, mbiga the mba tugen mbe rɨgar buna thueŋ suaŋgirga, ana memɨrar wora ndɨɨi. \v 36 Ee, ram muuŋgi? Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ fharav nden hɨgire? Ee, nde nduarira Fhe Bakɨme buna vhuueŋ ndigim, harigi gumgi gum mbigi fhuve? \p \v 37 \x - \xo 14.37: \xo*\xt 2 Ko 10.7; 1 Zo 4.6\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma the kha ndɨkndɨgar muunga, “Gu Fhe Bakɨme kamthooŋ guma mbe ma” o, “Gu Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar guigira nan ki,” ana maaŋ muuŋgip, khaŋ kaŋgiri, gu kha khergiap nde ndi mbai buneŋ, ne Guma Bakɨmen tɨv ma. \v 38 Maaŋ muuŋgip, guma the mba tɨv zɨn vui fhu, nde ana buni zɨn ŋgɨ thari. \v 39 \x - \xo 14.39: \xo*\xt 1 Ko 12.31; 1 Te 5.20\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde guigira Fhe Bakɨme wo buni vhuuin nde nɨɨŋgi, nde guigira nta bun suangen vuzvugɨri. Nde mba harigi ŋguir kaar vhov buni suangen thɨvɨ thari. \v 40 \x - \xo 14.40: \xo*\xt 1 Ko 14.33; Kor 2.5\xt*\x*Nde vhɨra rotu ga mbui tɨvi, nde tuituigira nta zɨn ŋgɨp, thɨthɨm tɨgɨra ntan muuŋri. \c 15 \ms Mba vhɨzgi gumgi gu mbigi, mbe taagip khavɨrga. \s Krais rimgiap, taagia khavgi. \p \v 1 \x - \xo 15.1: \xo*\xt Ro 5.2; Ga 1.11\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, gu taagiap mba nde suaŋgi buna vhuueŋ ga ndɨkndɨgɨr zav, nde ndɨkndɨgi khavi. Nde mba buna vhuueŋ ndigap, nde ne khothɨgap ne zɨn vov, thɨga havhargi. \v 2 \x - \xo 15.2: \xo*\xt Ga 3.4\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip gu nde suaŋgi buna vhuueŋ suira havhargirga, mba buna vhuueŋra suaŋv Fhe Bakɨme taagip nde ndigirga. Ne khaŋ muuŋgi, nde fhura ne mbararagi fhu, nde ne khothɨgi. \p \v 3 \x - \xo 15.3: \xo*\xt Sng 22.15; Ais 53.5-12; Dan 9.26; Sek 13.7; 1 Ko 11.2; 11.23; Ga 1.12\xt*\x*Gu mba buna bakɨ guareŋra, gu nen nde suaŋgi. Mba buneŋ Guma Bakɨme nduara fhum ne na nɨɨŋgi. Mba kameŋ khaŋ nzuai, Krais, ana nza fhum muuŋgi tɨvi mbatɨgi, ana za nta vhɨzɨ zav rimgi. Ana Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gavar ki kameŋ suaŋgi kameŋra zɨn vugi. \v 4 \x - \xo 15.4: \xo*\xt Sng 16.8-10; Mt 12.40; Ru 24.26; 24.46; FG 2.24-32; 13.33-35\xt*\x*Ana rimgim, mbe ana ndim, kɨma thoon muuŋgi mboga tɨgim, ra phuni vhɨzgim, khegenen ana taagiap khavgi. Ana mba Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap suaŋgi kameŋra zɨn vugi. \v 5 \x - \xo 15.5: \xo*\xt Mt 28.16-17; Mk 16.14; Ru 24.34-36; Zo 20.19\xt*\x*Ana khavgiap, vov Pitar hɨgap, ana zumgum vov mba farasarigi 12 thɨgi ŋaara gumgir hɨgim, mbe ana gangi. \v 6 Tuga mben, guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi vhɨrve vhɨra ana gangi. Mben vhɨrve 500 kambarigi. Mba ana gangi gumgi vhɨrve khar ki, mbe mbari vhɨzgi. \v 7 \x - \xo 15.7: \xo*\xt Ru 24.50; FG 1.3-4\xt*\x*Ana tuga mben vhɨra Zemsan hɨgi. Zumgum, ana wom mba farasegi 12 thɨgi ŋaara gumgi hɨgim, mbe za ana gangi. \p \v 8 \x - \xo 15.8: \xo*\xt FG 9.3-6; 22.14; 22.18; 1 Ko 9.1\xt*\x*Mbe ana gangim, ana zɨ guarara, ana vhɨra nan hɨgi. Maaŋ muuŋgiap, ana nan hɨrga tugar nan hɨgi fhuvara, nan niamuuŋ ana guigira zɨ guarara na tegi fara muuŋgi. \v 9 \x - \xo 15.9: \xo*\xt FG 8.3; 9.1; Ga 1.13; Ef 3.8; 1 T 1.13-15\xt*\x*Gu maaŋ muuŋgiap ne nzuai, gu ana farasegi 12 thɨgi ŋaara gumgi rɨgar, gu guigira bisaŋgi. Gu mbe ana farasarigi ŋaara guman nan kamɨnga tuktɨgi fhu. Ne khaŋ muuŋgi, gu fharav mba guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, gu mben farfagi. \v 10 \x - \xo 15.10: \xo*\xt FG 8.3; Ro 15.18-19; 2 Ko 3.5; 6.1; 11.5; 11.23; Fi 2.13\xt*\x*Gu maaŋ mbuim, Fhe Bakɨme guigira tɨvar vhuun na mbuav fhura nan kora muuŋgiap na muuŋgim, gu ntigem kha fara muuŋgiap khar ki. Ana fhura na kora muuŋgi kora muumbar, ana fhura vugi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Gu khaŋ tɨga ŋkasŋkagiap ŋaara mbatɨga mbuav, gu mba ana farasarigi ŋaara gumgi, gu mbe kambarigi. Gu nduara mba ŋaari ga mbui fhuvara. Zakɨra fhuvara! Fhe Bakɨme fhura nan kora muuŋgiap, ana ŋkasŋkar na ndɨɨim, gu mba ŋaari ga mbui. \v 11 Gu mba ŋaara mbui, mba Zisas farasegi ŋaara gumgi, mbari vhɨra mba ŋaara mbui, nza zam mba Zisas rimgiap taagia khavgi bunan vhuueŋ, nza za nera bun nzuai. Nde ne mbararagiap, ne khothɨgi. \s Zumgum, mba vhɨzgi gumgi gu mbigi, mbe taagip khavgirga. \p \v 12 Nza zazera Krais rimgim, Fhe Bakɨme taagia ana khavgi, ne bun nde nzuai. Ram muuŋgi ne nzuav nde rɨgar ki mbari mbe khaŋ nzuai, “Fhe Bakɨme guma rimgirim, ana taagi khavgirga tuktɨgi fhu?” \v 13 Ne guigira, maaŋ muuŋgip, guma rimgip taagi khavɨrga fhuv, Fhe Bakɨme taagiap Krais khavgi fhu. \v 14 Maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨme guigira taagia Krais khavgi fhu, nza kha bun nzuai buna vhuueŋ, ne fhura ki buneŋ ma. Nde vhɨra guigira Zisas khothɨgi ndɨkndɨk, ne vhɨra fhura ki ne ma. \v 15 \x - \xo 15.15: \xo*\xt FG 1.22; 2.24-32; 4.10; 4.33; 5.32; 13.30\xt*\x*Maaŋ muuŋgirga, ne khueŋ mbe khɨvɨrga, nza fhura shɨshɨgap Fhe Bakɨme muuŋgi bigen nde guiguigi gumgi ma. Ne khaŋ muuŋgi, nza guigira thugara phɨrgiap, khaŋ nzuai, Fhe Bakɨme taagiap Krais khavgi. Maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨme guigira vhɨzgi gumgi, ana taagip mbe khavgirga tuktɨgi fhu, nza khaŋ suanga, ana taagia Krais khavgi fhu. \v 16 Ahaŋ, guigira, Fhe Bakɨme maaŋ muuŋgip vhɨzgi gumgi, ana taagi mbe khavɨrga fhu, Fhe Bakɨme ana taagiap Krais khavgi fhu. \v 17 Maaŋ muuŋgip, Fhe Bakɨme guigira taagiap Krais khavgi fhu, nde guigira Krais khothɨgi ndɨkndɨk, ana nden kurarga tuktɨgi fhuvara. Nde mba fhum muuŋgi tɨvi mbatɨgi, nta mbara muuŋgip nden kɨrga. \v 18 Mba guigira Zisas khothɨgap vhɨzgi gumgi gu mbigi, mbe vhɨra fhɨreregim, Fhe Bakɨme taagiap mbe ndigi fhu. \v 19 Nza guigira Krais khothɨgap, ana tɨvar vhuun nzan muun zav, nza ana rarga wari ki. Nza maaŋ muuŋgip, kha nuiana bigi ndir saŋv ntara suaŋv, guigira Krais khothɨgɨp anan rargɨp kɨrga, nza guigira fhɨreregi. Mba nuiana gumgi mbari, mbe vhɨra sagi tari ma. Nza mbe kambarav, nza guigira sagi tari guarira kɨrga. \p \v 20 \x - \xo 15.20: \xo*\xt FG 26.23; 1 Ko 15.23; Kor 1.18; 1 Pi 1.3; VB 1.5\xt*\x*Ne maaŋ muuŋgi fhuvara! Zakɨra fhuvara! Krais, ana guigira rimgim, Fhe Bakɨme guigira taagia ana khavgi. Ana vhɨzgi gumgi gu mbigi, ana mbe kharav fhara khavgi. Ana mba mɨnan fharav gɨvigi mban fara muuŋgi. \v 21 \x - \xo 15.21: \xo*\xt Zo 11.25; Ro 5.12; 5.17-18; 6.23\xt*\x*Nza maaŋ muuŋgiap khueŋ kaŋgi, nza taagi khavgirga. Ne khaŋ muuŋgi guma mbevi, ana vhɨzgi ne ndi hiaŋtɨgi. Mba tɨvara guma mbevi, ana taagia khavi ne ndi hiaŋtɨgi. \v 22 Ne khaŋ muuŋgi, Adam shɨga gumgi, mbe vhɨzi gumgi ma. Mba tɨvara, guigira Krais khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi, mbe zumgum vhɨzgip, mbe taagi khavgip, kɨrga. \v 23 \x - \xo 15.23: \xo*\xt 1 Te 4.15-17; VB 20.5\xt*\x*Nza zam, nza Fhe Bakɨme sarigi tugara, nza taagip khavgip, nza zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ ndirga. Krais, ana fharigi Fhe Bakɨme fharav Krais khavgi. Ana zumgum taagi zirɨrga, ana ntɨɨri taagi khavgip mbara muuŋgip kɨrga. \p \v 24 Mba tugen, kha nuian gu bigi za vhɨzgirga. Krais, ana za mba bigir farfav za nta vhɨzgip, ana mba ŋgui vhɨrve gari gumgir pani, ana za mben ŋkasŋka vhɨzɨv, mba ŋkasŋka kav kha bigi gari ŋiniŋgi mbatɨgi, ana za mbe ŋkasŋka vhɨzɨv, mba ŋkasŋka ki bigi, ana za nta ŋkasŋka vhɨzgip, kha nuianan Fhe Bakɨmen farve khɨngirga. \v 25 \x - \xo 15.25: \xo*\xt Sng 110.1; Mt 22.44; FG 2.34-35; Hi 1.13\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, Krais ana ŋgui vhɨrve gari guman pan kɨv kɨrim, Fhe Bakɨme anan pana gumgi, ana za mbe mbevarga. \v 26 \x - \xo 15.26: \xo*\xt 2 T 1.10; VB 20.14; 21.4\xt*\x*Ana vhɨzi tɨv, ana mpuur ana vhɨzgirga. \v 27 \x - \xo 15.27: \xo*\xt Sng 8.6; Mt 28.18; Hi 2.8; 1 Pi 3.22\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Fhe Bakɨme za mba bigi mbevav nta muuŋgim, Krais za nta ganɨrim, nta ana piin ki.” Mba kameŋ khaŋ nzuai, Fhe Bakɨme nduara za mba bigi mbevagim, Krais nta ganɨrim, nta ana piin ki. Maaŋ muuŋgiap, nza kaŋgi, Fhe Bakɨme, ana Krais piin ki fhuvara. \v 28 Mba bigi zumgum za Krais piin kɨrga. Fhe Bakɨmen Kam, ana nduara wo ndiv Fhe Bakɨme piin khɨngirga. Fharav, Fhe Bakɨme za kha bigir won Kama piin khɨngirga. Ana Kam, ana nduara wo ndiv won Ndia piin khɨngirga. Ana Ndia Fhe Bakɨme, ana guigira za kha bigi gari guman pan kɨrga. \p \v 29 Maaŋ muuŋgip, mba vhɨzgi gumgi gu mbigi, mbe taagi khavgirga tuktɨgi fhu, nde thagɨna nɨɨeŋ nzuav gumgi mbari vhɨzgi, gumgi gu mbigir kurkurar zav mbe nzuav Fhe Bakɨme zɨn panan ruai? Mbe taagi khavɨrga fhuv, mbe thaaŋ nzuav fhura shɨshɨgap mben kurkurar zav Fhe Bakɨme zɨn panan ruai? \v 30 \x - \xo 15.30: \xo*\xt Ro 8.36; 2 Ko 11.26; Ga 5.11\xt*\x*Nza thaaŋ nzuav fhura shɨshɨgap zazera kha ŋaara mbuim, gumgi vhɨrve nza mbui ŋaara nzuav nza vhegap, zazera nzan farfar za mbui. \v 31 \x - \xo 15.31: \xo*\xt Ro 8.36; 2 Ko 4.10-11; 1 Te 2.19\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi, gu guigira nde nzuai, gu rari tugara tɨgap, gu kha ndɨkndɨga mbui, mbe na shogirim, gu rimgirga. Nza za Krais Zisas phorga kav, gu guigira nden ndikndigi. Maaŋ muuŋgiap, gu kha kamen nde vhagi fhuvara. \v 32 \x - \xo 15.32: \xo*\xt Sav 2.24; Ais 22.13; Ru 12.19-20; 2 Ko 1.8; 4.10-11\xt*\x*Nde maaŋ muuŋgip kha ndɨkndɨgar nan muunga, gu wo vuzvugara kha ŋaara mbui, nde na suaŋri. Gu thaŋ thagɨna bigɨna ndir saŋv, gu Efesusan mba ruaŋruaŋgi sɨgi phorga shogɨrie? Maaŋ muuŋgip, guma rimgirim, Fhe Bakɨme, taagip ana khavgirga tuktɨgi fhu, aria, “Nza kɨvgip mban mbɨv, khɨrɨv pharar mbɨri. Ne khaŋ muuŋgi, nza gurmaŋgip nza vhɨzgirga.” \p \v 33 Nde mbarara. Nde fhura harigi gumgi ganɨrim, mbe nde guiguigi khaŋ suaŋ thari, “Guma rimgip taagi khavgirga fhu.” Nde mba kameŋ kaŋgi, “Nza khurkhuman mba gumgi mbatɨgi khuarga, mbe nzan tɨvar vhuun farfagirga.” \v 34 \x - \xo 15.34: \xo*\xt FG 26.8; Ro 13.11; 1 Ko 6.5; Ef 5.14; 1 Te 4.5\xt*\x*Nde mba pham ndɨkndɨgi ndɨkndɨgi mbatɨgi, nde nta thav, ndɨkndɨgi vhuuiŋra muuŋri. Nde wom tɨvi mbatɨgir muuŋ thari. Nde mbarara. Nden mbari, mbe tuituigiap Fhe Bakɨme kaŋgi fhuvara. Gu ne nzuav khaŋ nzuai, nde wari wo mbui tɨvir mberɨri. \s Taagia khavi gumgi, mben fhavi harigi kheshararga. \p \v 35 \x - \xo 15.35: \xo*\xt Zo 12.24; 1 Zo 3.2\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, guma the khaŋ muuŋgip nzanga, “Mba vhɨzgi gumgi, mbe taagip ram muuŋgi khavar muuŋgirie? Mbe taagip khavɨrga, mben fhavi ram mbui kheshararie?” \v 36 \x - \xo 15.36: \xo*\xt Zo 12.24\xt*\x*Mbe ramgi khesharigi buna mbatɨgeŋ mbare? Nde kaŋgi, nde mba wit ndi mɨna fuigi, nta fharav rimgiap, khurigiap, nta wom thooŋgiap, vhuui. \v 37 Nde mba rɨgi mban vhɨgi, nta vhɨgi, nta wit o, harigi khesharigi mban vhɨgi, nta vhɨra mba zumgum hɨgɨp vhuunga wit fara muuŋgi fhuvara. \v 38 \x - \xo 15.38: \xo*\xt Stt 1.11\xt*\x*Fhe Bakɨme, ana nduara won vuzvugar, kharɨgin nta ndɨɨi. Maaŋ muuŋgiap, ntan kharɨgi nta warira fara muuŋgi fhuvara. \v 39 Kha ŋamki bigi, nta vhɨra mba tɨvara muuŋgi. Mben fhavi, nta warira farara muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Guma fhav, ana harigi khesharigi, sɨgi, nta fhavi harigi khesharigi, korigi fhavi, nta harigi khesharigi, mbɨgama fhavi, nta vhɨra harigi khesharigi. \v 40 Kha buivar ki bigi, nta wari won fhavira. Kha nuianan ki bigi, nta wari won fhavira. Kha buivar ki bigi, nta won sɨɨŋra, kha nuianan ki bigi, nta won sɨɨŋra. \v 41 Ra, ana won sɨɨŋra, kɨni, ana won sɨɨŋra. Kha buivar ki ŋkaa, nta vhɨra, nta won sɨɨŋra, nta vhɨra mba ŋkaa bevbevira, ntan sɨɨŋ wari heigi. \p \v 42 \x - \xo 15.42: \xo*\xt Dan 12.3; Mt 13.43\xt*\x*Mba guma rimgiap taagia khavi tɨv, ana mbara muuŋgi. Guma rimgim, nza mba fhava khɨgap ana ndi mboga rɨgi, mba fhav, ana mbarɨgi fhav ma. Guma rimgiap, kegap taagia khavi fhav, ana mbarɨgi fhav fhuvara. \v 43 \x - \xo 15.43: \xo*\xt Fi 3.20-21\xt*\x*Guma rimgim, nza mba fhava khɨgap, ana ndi mboga rɨgi, mba fhav, ana gangan nzerigi fhuvara. Guma rimgiap taagia khavi fhav, ana fhav gangan guigira nzerigi. Guma rimgim, nza mba fhava khɨgap ana ndi mboga rɨgi, mba fhav, ana ŋkasŋka ki fhuvara. Guma rimgia kegap taagia khavi fhav, ana guigira ŋkasŋka ki fhav ma. \v 44 Nza mba mbogi ga rɨgi fhavi, nta kha nuiana fhavi ma. Rimgiap taagia khavi fhavi, nta Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ ndia ndɨɨi fhavi ma. Nza Hevenan kɨrga fhavi ma. \p Maaŋ muuŋgiap, nuiana fhavi ki, vhɨra Hevenan fhavi ki. \v 45 \x - \xo 15.45: \xo*\xt Stt 2.7; Zo 6.33; 6.39-40; 6.54; 6.63; 2 Ko 3.4-6; 3.17; Fi 3.21\xt*\x*Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Fhe Bakɨme fharav guma ga muuŋgiap bɨɨŋbɨɨn ana nɨɨŋgi, mba guma zɨ Adam.” Mba zɨ guarara hɨgi Adam, ana Krais ma. Fhe Bakɨme zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨŋ gumgi ga ndɨɨi Ŋina anan ki. Ana vhɨra zazera mbara muuŋgiap ki bɨɨŋbɨɨn wo gumgir nɨɨŋgirga tuktɨgi. \v 46 Hevenan kɨrga fhav fhara hɨgi fhuvara. Kha nuianan fhav, ana fharav hɨgi. Guma rimgim, Hevenan kɨrga fhav zumgum guman hɨgi. \v 47 \x - \xo 15.47: \xo*\xt Stt 2.7; 3.19; Zo 3.13; 3.31\xt*\x*Fharigi Adam, ana kha nuiana guma ma. Fhe Bakɨme kha nuiana ndigap ana fhava muuŋgi. Zumgum hɨgi Adam, ana Hevenan kegap zergi. \v 48 Kha nuiana gumgir fhavi, mbe zam mba nuiana guma fhara fara muuŋgi. Mba Heven gumgir fhavi, mbe mba Hevenan kegap zergi guma fhavara farar muuŋgirga. \v 49 \x - \xo 15.49: \xo*\xt Ro 8.29; 2 Ko 3.18; Fi 3.21; 1 Zo 3.2\xt*\x*Nza ntigem, nza mba nuiana guma fara muuŋgiap ki. Nza mba tɨvara, nza zumgum mba Hevenan kegap zergi guma fhavara fara muuŋgip kɨrga. \p \v 50 \x - \xo 15.50: \xo*\xt Mt 16.17; Zo 3.3-5; 1 Ko 6.13\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, gu tuituigira khar nde nzuai. Kha nuiana fhava khɨga ki guma, ana Fhe Bakɨme won gumgi gu mbigi garim, mbe ana piin ki ŋgun vhen ŋgirgɨp, ana bigir vhuuiŋ ndigirga tuktɨgi fhuvara. Mbarɨgi bigɨn, ana mbarɨgi fhuv bigɨna ndigirga tuktɨgi fhuvara. \v 51 \x - \xo 15.51: \xo*\xt Fi 3.21\xt*\x*\x - \xo 15.51: \xo*\xt 1 Te 4.15-17\xt*\x*Nde mbarara! Gu Fhe Bakɨme vhagi buna mueŋ, ana ntige ne bun suan zav nzuaim, gu ne bun nde suan za mbui. Nza maaŋ muuŋgip, nza za vhɨzgirga fhuvara. Nzan fhavi zam harigi khesharav hegɨrga. \v 52 \x - \xo 15.52: \xo*\xt Sek 9.14; Mt 24.31; 1 Te 4.16\xt*\x*Mba tɨv, mba mpuur mbarɨp sɨmɨra tharga, nzan fhavi harigi khesharav hegɨrga. Ahaŋ, mba mbarɨv sɨmɨnga, mba vhɨzgi gumgi gu mbigi, mbe taagip khavɨrga, mben fhavi wom mbarɨgɨrga tuktɨgi fhuvara. Nza kha vhɨzgi fhuv gumgi, nza vhɨra nzan rɨmgi vhɨra khuasegi farar muuŋgip, nza zam, nzan fhavi harigi khesharav hegɨrga. \v 53 \x - \xo 15.53: \xo*\xt 2 Ko 5.4\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, kha mbarɨgi fhavi, nta harigi khesharav, nta wom mbarɨgɨrga fhu. Nta nzerara kɨv zazera mbara muuŋgip kɨrga. Nza kha vhɨzi fhavi, nta harigi khesharav, nta wom vhɨzgirga tuktɨgi fhuvara. \v 54 \x - \xo 15.54: \xo*\xt Ais 25.8; Hi 2.14-15; VB 20.14\xt*\x*Kha guigira mbarɨgi fhavi, nta harigi khesharav, nta wom mbarɨgɨrga fhu, nta zazera nzerara kɨrga. Kha vhɨzi fhavi, nta harigi khesharav, nta zazera mbara muuŋgip kɨrga. Mba tugen, Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap suaŋgi kameŋ guigira hɨgɨrga. Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ ki gap khaŋ nzuai, “Fhe Bakɨme ntara mbuav, mba Vhɨzi tɨvar ŋkasŋka, ana guigira ana kambarigi.” \v 55 \x - \xo 15.55: \xo*\xt Hos 13.14\xt*\x*Ana ana kambaragim, nza khara mbuav khaŋ ana nzuai, “Vhɨzi, ndun ŋkasŋka maaŋ ki? Ndu kha gumgi kambararie? Vhɨzi, ndun fugar ŋkasŋka mba, ndu kha gumgir farfarga?” \p \v 56 \x - \xo 15.56: \xo*\xt Ro 4.15; 5.13; 6.14; 7.5; 7.13\xt*\x*Gumgi vhɨzi fugara khare, mbe tɨvi mbatɨgi muuŋgiap nen vheza ndirgen rivgi. Mbe tɨvi mbatɨgi vheza ndi ne khaŋ muuŋgi, mbe Fhe Bakɨme suaŋgi tɨvi daasui. \v 57 \x - \xo 15.57: \xo*\xt Ro 7.25; 1 Zo 5.4-5\xt*\x*Nza Fhe Bakɨmen ndikndigɨrga. Ana nzan kurigim, nza Bakɨme Zisas Kraisan ŋaara ŋkasŋkar panan, nza ntara mbuav, ntara kambarigi. \p \v 58 \x - \xo 15.58: \xo*\xt 2 Sto 15.7; 1 Ko 3.8; 2 Pi 3.14; VB 14.13\xt*\x*Maaŋ muuŋgiap, nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, gu guigira won ndavar nde nɨɨŋgi, nde thɨgɨ havhargip thaneŋ phogirɨ thari. Nde khueŋ kaŋgi, nza Guma Bakɨme nzuav ŋaara mbatɨga mbui, mba ŋaar fhura mbar ŋgɨgɨrga tuktɨgi fhuvara. Maaŋ muuŋgiap, nde zazera khaŋ tɨgɨp ŋkasŋkagip, Guma Bakɨmen ŋaarar muuŋri. \c 16 \ms Por wo muunga bigi, ana nta nzuai. \s Por mbe Zerusareman maanga ŋkɨɨa nzuai. \p \v 1 \x - \xo 16.1: \xo*\xt FG 24.17; Ro 15.25-26; 2 Ko 8.1-9; Ga 2.10\xt*\x*Gu ntigem, nde mba Zerusareman kav guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi ndi maan zav fukfugi ŋkɨɨa, gu nta suan za mbui. Gu mba ŋaarar muunga tɨv, gu ana bun Garesian siosan ki gumgi gu mbigi ga suaŋgi. Nde vhɨra mba tɨvara muuŋri. \v 2 \x - \xo 16.2: \xo*\xt FG 20.7; VB 1.10\xt*\x*Nde zazera ŋaariveŋ tugɨra tɨgɨv, Sanderir, nde mba ŋaariven ndi ŋkɨɨa, nde nta shɨgɨp, thariveŋ ndi mbur surim, nta nde phenin kɨri. Nde maaŋ muuŋv bisaŋ bisanera ndi surim, mba ŋkɨɨa ŋgɨp vhɨrkɨvgirga. Maaŋ muuŋgip, gu nden han zɨrga, nde mben nɨɨnga ŋkɨɨa suaŋv ganɨnga tuktɨgi fhuvara. \v 3 Gu maaŋ muuŋgip zɨv nden hɨgɨrga, nde nduarira mba mben nɨɨn zav mbui bigi ndigɨp Zerusareman naanga gumgir farasegɨri. Nde mbe ndi fegɨrga, gu gavar muuŋgip, mben nɨɨŋgip, mbe sararim, mbe naanga. \v 4 Gu maaŋ muuŋgip ndɨkndɨgɨrga, gu vhɨra naanga ne nzerarga, gu maaŋ muuŋgip naaŋrim, mbe na phorgɨp naanga. \s Por Koriniŋ ganɨngane vuzvugi. \p \v 5 \x - \xo 16.5: \xo*\xt FG 19.21\xt*\x*Gu fharav ŋgɨp, Masedonia ŋgu bakɨme fhain hɨgɨp, gu zumgum zɨv nden hɨrga. \v 6 \x - \xo 16.6: \xo*\xt Ro 15.24; Ta 3.12\xt*\x*Gu maaŋ muuŋgip zɨv, nden hɨgɨp, gu tuga tɨvaneŋra, gu nde phorgɨp kegɨrga. Gu kaŋgi fhu, gu nde phorgɨp kɨrim, mba rugahi tuk gum bɨɨŋbɨɨŋ bakɨvi hi tuk vhɨzgirga. Gu maaŋ kegɨp, gu maaŋgi ŋgun ŋgɨr saŋv muuŋrim, nde nan kurarim, gu ŋgɨrga. \v 7 \x - \xo 16.7: \xo*\xt FG 18.21\xt*\x*Gu ntigem, nde phorgɨp tuga tɨvaneŋra kɨrgane vuzvugi fhu. Guma Bakɨme maaŋ muuŋgip na khɨrarga, gu zumgum maaŋ muuŋgip nde phorgɨp thaneŋ tuga mpeeŋra kegɨrga. \v 8 \x - \xo 16.8: \xo*\xt Wkp 23.15-21; Lo 16.9-11\xt*\x*\x - \xo 16.8: \xo*\xt FG 19.8-10\xt*\x*Gu kha Pentikos raar, gu Efesusra kɨrgeŋ vuzvugi. \v 9 \x - \xo 16.9: \xo*\xt FG 14.27; 19.8-10; 2 Ko 2.12; Kor 4.3; VB 3.8\xt*\x*Ne khaŋ muuŋgi, Fhe Bakɨme na nzuav tuav fhɨrgi, gu Fhe Bakɨme buna vhuueŋ bun suanga ŋaara bakɨme ki. Gu vhɨra gumgi vhɨrve panan na kegi. \p \v 10 \x - \xo 16.10: \xo*\xt 1 Ko 4.17\xt*\x*Maaŋ muuŋgip, Timoti ŋgɨp, nden hɨgɨrim, nde anan kurkurav, ndava mɨɨtɨgar ana nɨɨŋrim, ana kɨri ana rɨvɨ thari. Ne khaŋ muuŋgi, ana na fara muuŋgiap Guma Bakɨmen ŋaara mbui guma ma. \v 11 Nde thari ana ganɨv, kha ndɨkndɨgar ana muunga, ana guma khɨn ma. Fhuvara! Ana nde tha zɨr saŋ muuŋrim, nde ana kurkurav ndava mɨɨtɨgar ana nɨɨŋrim, ana taagip nan han zɨri. Gu ana rargi, ana mba guigira Zisas khothɨgi gumgi phorgɨv zɨri. \p \v 12 \x - \xo 16.12: \xo*\xt 1 Ko 1.12; 3.6\xt*\x*Nza phorgap guigira Zisas khothɨgi guma, Aporos, ana kameŋ khare. Gu mba guigira Zisas khothɨgi gumgi nden han ndaim, gu mbe phorgɨp nden han nan zav khaŋ tɨgɨp ana sasarigim, ana ntigem guigira naangeŋ thagi. Ana zumgum nduara wo khɨkhɨm mbarararga, ana mbar naanga tugar vhuuŋ, ana mbar naanga. \s Buni mbari phorgap khare. \p \v 13 \x - \xo 16.13: \xo*\xt Sng 31.24; 1 Ko 15.1; Ef 6.10; Fi 1.27; Kor 1.11; 1 Te 5.6\xt*\x*Nde tuituigip wari ganɨv, nde khaŋ tɨgɨp havhargip guigira Zisas khothɨgi tɨv havhargiri. Nde thɨgɨ havhargip, nde bigɨn then rivɨ thari. \v 14 \x - \xo 16.14: \xo*\xt 1 Ko 14.1; 1 Pi 4.8\xt*\x*Nde vhɨra wari won ndavir Fhe Bakɨmen nɨɨŋv, vhɨra gumgir nɨɨŋv, mba tɨv, nde mba muun za mbui tɨvi, mba tɨv za ntan kɨri. \p \v 15 \x - \xo 16.15: \xo*\xt Ro 16.5; 1 Ko 1.16\xt*\x*Nde na phorgap guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, nde Stefanas phorgap ana phenan ki ntɨɨri nde mbe kaŋgi. Mbe mba Akaia ŋgu bakɨme fhain ki gumgi rɨgar, mbe fharav guigira Zisas khothɨgap, mbe fhara Fhe Bakɨme zɨn panan ruagi. Mbe ruagiap, mbe wari won vuzvugara, mbe mba Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigir kurkurarga ŋaara ndigi. \v 16 \x - \xo 16.16: \xo*\xt 1 Te 5.12\xt*\x*Gu khaŋ tɨgap havhargiap nde nzuai. Nde mba khesharigi gumgi, nde mben piin kɨv, vhɨra mben kurkurav, mba ŋaara mbui gumgi, nde vhɨra mben piin kɨri. \p \v 17 Stefanas gu Fotunetas, Akaikas, mbe nan han zegim, gu mbe gangiap, guigira mben ndikndigi. Ne khaŋ muuŋgi, nde zam nan han zɨv, na gangirga tuktɨgi fhuvara. Mbe nden ŋana ndiga zav nan kurigi. \v 18 \x - \xo 16.18: \xo*\xt Fi 2.29\xt*\x*Mbe zegap, na ndava muuŋgim, na ndav nan mbɨrigim, nde ndavi vhɨra mbɨrigi. Nde mba khesharigi gumgi, nde mben buni mbarari. \p \v 19 \x - \xo 16.19: \xo*\xt FG 18.2; 18.18; 18.26; Ro 16.5; 2 T 1.15\xt*\x*Khe Esia ŋgu bakɨme fhain ki siosi vhen ki gumgi gu mbigi, mben wari won rar vhuun nde ndɨɨi. Akuira gu Prisira, mani wani wo phenan phogi ga vhui siosan vhen ki gumgi gu mbigi, mbe Guma Bakɨme zɨn wari won rar vhuuŋ bakɨmen nde ndɨɨi. \v 20 \x - \xo 16.20: \xo*\xt Ro 16.16; 2 Ko 13.12\xt*\x*Kha guigira Zisas khothɨgi gumgi gu mbigi, mbe zam wari won raar vhuun nde ndɨɨi. Nde nza Fhe Bakɨmen gumgi gu mbigi, nza wari won tɨva zɨn ŋgɨp, nde za warir harir suigɨp, wari viavɨv, wari ŋkor panɨri. \p \v 21 \x - \xo 16.21: \xo*\xt Kor 4.18; 2 Te 3.17\xt*\x*Gu Por, gu won farvera, gu kha raar vhuuŋ khergiap, nde ndi mbai. \p \v 22 \x - \xo 16.22: \xo*\xt Ga 1.8-9\xt*\x*Guma the maaŋ muuŋgip won ndavar Guma Bakɨmen nɨɨŋ thagi, ana mbar mbatɨik. Guma Bakɨme, ndu zɨ! \p \v 23 Guma Bakɨme Zisas fhura kora mbui kora muumbar nde phorgɨp kɨri. \v 24 Gu Krais Zisasan, gu wo ndavar za nde nɨɨŋgi.