\id TIT - Wipi NT -Papua New Guinea 2001 (web -2013) \h Tito \toc1 Polɨmna Ɨrɨki Titom pɨlwa Leta \toc2 Tito Leta \toc3 Tit \mt1 Tito Leta \mt2 Polɨmna Ɨrɨki Titom pɨlwa Leta \imt1 Isɨpkita Yɨtkak \ip Onggɨtyam Tito Leta ɨrɨka rɨga re Polte. Ɨ Tito re yɨpa Polɨmna gar ke utkunda ke b'ɨgajog na dɨde yɨm b'akawa rɨga na yɨbnonj. Ɨ ton kea Pol kɨma yikenenonj tina misnari wɨko wɨngɨrɨnd. Ɨ Tito re sosi mopyam na yɨbnonj de Krete ailanɨnd. Onggɨtyam leta re yɨpa wɨp e osi re nɨmog Timote Leta kɨma. \ip Ɨ Kretend sosi re ma ngai ongapi b'obogɨl na yɨbɨm. Ɨ onggɨt sosi wɨngɨrɨnd rɨga wa pɨlɨnd ukoijog mɨle omnɨkam re ɨna ɨt re da yɨt ɨtayam gar ke utkunda rɨga aukam. Pol ket Titond dɨde sosi rɨga yɨt atainy rɨdede wɨp e Godɨmna rɨga b'ingaenam. Ɨ ket Titond yɨt yomneny God ma ɨmɨnjog yɨtkak ouyaenam. Ɨ kwa yɨt yɨtai rɨdede wɨp e b'ogɨl wɨp iyoi rɨga sosind wɨmenam. \c 1 \s1 Simesime Yɨtkak \p \v 1 Simesime! Kon, Pol re Godɨmna wɨko rɨga en, ɨ Yesu Kerisomna ɨtmɨkitijog rɨga en. Sɨ kon Godɨmna obagɨki rɨga yɨm akaeneninond Yesund gar ke utkunda ke okatam dɨde ten ɨmɨnjog yɨtkak wumɨr amnɨkeneninond b'obogɨl Godɨnd ewangayam. \v 2 Sɨ ɨdenat ton warɨm b'ogɨl ɨsma okatenyi dadal ngɨrpu kesa yɨrkokar gatab. Ɨ God yete re maka b'anygɨneneny, Ton kea b'ila nata tɨrɨr yomnonj onggɨtyam yɨrkokar okawam gar ke utkunda rɨga wa, re Ton maka gowukoi yotobarkonj. \v 3 Ɨ re Godɨmna obagendi b'ogɨl wɨn ikonj, sɨ Ton Tina rɨga engaeninonj onggɨtyam Tina tɨrɨr omni yɨtkak pɨtapɨta omnenam. Ɨ mera yɨrkokar okawayam God keda kwa kea nony nɨjawonj onggɨtyam Tina yɨtkak pɨtapɨta omnenam. \v 4 Ɨ Tito man re koina pɨtapɨta omneni yɨtkak kena Yesund gar ke utkunda ke yokatot kon re dɨde. Ɨ ɨngkenaemb ket man koina ɨmɨnjog b'ɨga awot. Sɨ Abu Godɨm pɨlke dɨde mera yɨrkokar okawayam Keriso Yesum pɨlke wurar dɨde ngɨmbla man kɨma! \s1 Elda Obagendam gatab Yɨt \p \v 5 Ɨ kon nok mana men Krete ailan wa mɨrarond, nokɨm da ɨdenat man koina ɨrarki kombkomb wɨko dɨmdɨm tamnɨkinyɨt dɨde tundwasinyɨt, ɨ ɨdenat kwa man elda rɨga tabagɨkinyɨt yɨpayɨpa taun rɨrɨrɨnd odede rɨngma na re kon men mingawond omnɨkam. \v 6 Sɨ elda rɨga ra b'ogla da b'injawa kesa rɨga na dɨde yɨpaina nena kongga kɨma b'ogɨl wɨmena rɨga na yebɨm. Ɨ dɨde tina b'ɨgawar b'ogla Yesund gar ke utkunda ke okasi, ajɨ goro wɨp ɨnggrawa kesa dɨde utkunda kesa b'ɨga waken. \v 7 Mop nokɨp sosi yɨr ɨpka elda rɨga re Godɨmna met yɨr ɨpkam mopyam wɨko rɨga e. Sɨ ton b'ogla b'injawa kesa rɨga ɨbɨm, ajɨ goro odede mɨle rɨga yebɨm yete re tina ɨsamki singi nena ke rɨga wɨp amneniny, ɨ yete re wanakana komliu aeny, ɨ yete re ɨk onaikand yikeny, ɨ yete re b'ipowand yikeny, ɨ dɨde yete re ɨngar kesa nenegɨr nya ke butum mɨle omnɨkand yikeny. \v 8 Ajɨ ton b'ogla odede rɨga na ɨbɨm yete re b'obogɨl obai omnena rɨga yɨbɨm, ɨ yete re b'ogɨl mɨle singi iyena rɨga yɨbɨm, ɨ yete re tilenggyam b'agoka mɨle rɨga yɨbɨm, ɨ yete re dɨmdɨmjog mɨle rɨga yɨbɨm, ɨ yete re yɨna mɨle kɨma rɨga yɨbɨm, ɨ dɨde kwa yete re tilenggyam b'asowa rɨga yɨbɨm. \v 9 Ɨ kwa ton b'ogla danda kɨma ɨmɨnjog God ma bage yɨtkakɨm wumɨrjog ɨbɨm dɨde tamorkiny rɨna re b'auyaeninonj. Nokɨm da ɨdenat ton rɨrɨrkɨpjog rɨga tainy yet ra ɨmɨnjog dɨmdɨm ouyaena nya ke sosi rɨga tugoiny dɨde kwa pɨtakɨpɨnd tamnɨkiny towaina kaokao yɨtkak yepim re onggɨtyam ɨmɨnjog dɨmdɨm ouyaena nya nenegɨr kana yokatenyi. \s1 B'anygɨnena Ouyaena Rɨga gatab Nonony Yɨtkak \p \v 10 Mop nokɨp demb de Krete ailan wa ma yɨpa kɨma utkunda kesa rɨga im wekeny yepim re kɨp kesa nenegɨr yɨt ke rɨga b'anygɨnena nya wa wɨp eyenanj. Ɨ ukoijog re onggɨtyam rɨga im yepim re God ma obagendi tɨrɨr omni mal wugɨm ɨpka mɨle kɨma rɨga bobo wɨngɨrɨnd wekeny.\f + \fr 1:10 \ft Opimemb rɨga bobo re Ju rɨga dɨde nɨnda God ma obagɨki kesa rɨga im yepiya re onggɨtyam God ma obagendi tɨrɨr omni mal wugɨm ɨpka mɨle ukoi yomneneno.\f* \v 11 Sɨ ton opima komkesa b'ubɨgawar negɨrjog ouyaena wa eyenanj rɨnsim re ma b'ogɨl im towanɨm ouyaenam. Ɨ ɨngkaimemb ton ten wɨp engka eyenanj gar ke utkunda kesa mɨle wa. Nokɨm da ɨdenat ton ɨngar kesa nenegɨr nya ke nonygor mɨle omnɨkand tuweny. Sɨ onggɨt paemb man b'ogla danda kɨma yɨt tamneninyɨt towaina tu mumakesa omnɨkam. \v 12 Ɨ Krete rɨga wɨngɨrɨnd towainajog yɨpa bageyamɨt yindenonj da, \p “Krete rɨga re ita wɨnɨnd b'anygɨnena opurena rɨga im dɨde wɨp ɨnggrawa kesa tɨbam b'angga pɨla rɨga im, ɨ dɨde ton re dɨnderkak owou nena ɨmkura yɨrngɨi rɨga im.” \v 13 Onggɨtyam tina Krete rɨga gatab yɨr ungata yɨt re ɨmɨnjog e. Sɨ onggɨt mop paemb man b'ogla ten dɨng kɨma samany ke tamneninyɨt, nokɨm da ɨdenat ton tengkanj b'ogɨl ɨmɨnjog gar ke utkunda mɨle wa. \v 14 Ɨ kwa nokɨm da ɨdenat ton maka b'atkaenanj Ju rɨga waina kakyɨt b'auyaenam, ɨ kwa ɨdenat maka b'atkaenanj onggɨtyam rɨgaina b'ingawa yɨt yɨmta undokam yepim re God ma ɨmɨnjog yɨtkak b'ɨsaenenanj. \v 15 Ɨ towanɨm komkesa gasa re kɨlkesa im yepim re wɨngawɨnga ke kɨlkesa wekeny. Ajɨ makwa ɨta yɨpa gasa kɨlkesa yɨbɨm towanɨm yepim re negɨr ɨtkɨkijog garɨnd wekeny dɨde makaya Yesund gar ke utkunda ke yokasi. Nokɨp towaina gar dɨde kukɨp ke nonykok re kea wɨngawɨnga ke negɨrjog omnɨki im wekeny. \v 16 Ton towalenggyam tugɨm ke b'agenairanj da ton wumɨr im God, ajɨ ton towaina omnɨka kae Tin yoenenyi. Sɨ ton re ɨrɨnenapu rɨga im, ɨ utkunda kesa rɨga im, ɨ dɨde makwa rɨrɨrkɨp rɨga im nangga mog b'ogɨl wɨko omnɨkam. \c 2 \s1 Sosi Rɨga Ouyaena gatab B'ugowa Yɨt \p \v 1 Ɨ man b'ogla ɨna gar ke utkunda rɨga tauyaeneninyɨt yɨtkak rɨnsim re man emjateninyɨt ɨmɨnjog dɨmdɨm ouyaena nya ke. \v 2 Sɨ man nany rɨga tugoeneninyɨt da ton goro ɨk onaikand tuweny ajɨ towalenggyam b'agoka tuweny, ɨ ton b'obogɨl nonyɨk b'amdena kɨma wɨmena tuweny, ɨ ton kwa b'ogla towalenggyam b'agoka tuweny komkesa gatab ke, ɨ dɨde ton danda kɨma b'obogɨl wɨmena tuweny ɨmɨnjog gar ke utkunda kɨma ɨ singi b'iyena mɨle kɨma ɨ dɨde mɨmkam wɨmena mɨle kɨma. \v 3 Ɨ man kwa odede yɨpa wɨp nya ke nany kongga tugoeneninyɨt da ton b'ogla komkesa mɨlend b'itngaenenanj yɨna b'amnena kɨma dɨde b'ɨsnawa kɨma, ɨ ton goro negɨr ugaga yɨt tapurenanj, ɨ goro jogjog ɨkɨp ten wɨp ramnine, ajɨ ton b'ogla b'obogɨl rɨga ouyaena teyenanj. \v 4 Nokɨm da ɨdenat ton sisɨl kongga tauyaenenanj towa leowar b'obogɨl singi iyenam, ɨ towa b'ɨgawar b'obogɨl singi iyenam, \v 5 ɨ towalenggyam b'agokam, ɨ rɨga wa wɨpɨnd b'injawa kesa wɨmenam, ɨ towaina b'ubɨgawar wɨmenand komkesa wɨko b'obogɨl omnɨkam, ɨ b'ogɨl wurar mɨle omnɨkam, ɨ dɨde b'obogɨl towainajog leowar wa pɨlwa b'akaenam. Nokɨm da ɨdenat rɨgap Godɨmna yɨtkak maka ɨsadrenyi. \v 6 Ɨ man kwa odede yɨpa wɨp nya ke sisɨl rɨga tugoeneninyɨt towalenggyam b'agokam. \v 7 Sɨ man b'ogla molenggyam b'ogɨl omnɨka mɨle pɨta tamnenawainyɨt sisɨl rɨga wa, ɨ ket towanɨm b'ogɨl wɨngata rɨga taet. Ɨ moina ouyaena wɨngɨrɨnd, man b'ogla dɨmdɨm opurena dɨde mɨle tengaeninyɨt, ɨ b'obogɨl nonyɨk b'amdena kɨma wɨmena metkenyɨt, \v 8 ɨ ɨmɨnjog dɨmdɨm God ma yɨtkak na tapureninyɨt rɨngkae ra rɨgap makwa ɨta ɨrɨnena mitiyenyi. Nokɨm da ɨdenat yɨt engaurena rɨgap maka nanggamog negɨr yɨt tapurenanj mera gatab, ɨ ɨngkaimemb amaya ton ɨngar b'atkatenanj. \v 9 Ɨ moina sosi wɨngɨrɨnd opima rɨgaina wɨko rɨga. Sɨ man kwa ten tugoeneninyɨt da ton b'ogla b'atkaenenanj towainajog yonggyamwar wa pɨlwa komkesa b'ingawa wɨngɨrɨnd, ɨ dɨde ton b'ogla ten b'obogɨl gar samɨm tamnenenanj ita wɨnɨnd. Ɨ kwa wɨko rɨga goro towa yonggyamwar waina yɨt ɨwaenena teyenanj, \v 10 ɨ dɨde ton goro towaina nanggamog gasa na ingai kesa yurowam ke temdanj. Ajɨ wɨko rɨga b'ogla komkesa gasa ɨmɨnjog gar ke dɨde b'ogɨl nony menamena ke omnɨka teyenanj, ɨ ɨngkaimemb towaina yonggyamwarɨp yɨr tangenenanj da ton re sowaina ɨmɨnjog nony ɨjai rɨga im. Nokɨm da ɨdenat towaina yonggyamwarɨp b'obogɨl kana mera yɨrkokar okawayam Godɨm gatab ouyaena yɨtkak otomanti nony b'akatena kɨma okatenyi ita towaina mɨle map. \s1 Gar ke Utkunda Rɨgaina Dɨmdɨm Wɨmena Mɨle \p \v 11 Mop nokɨp God Tina wurar pɨta yomnonj re komkesa rɨga wa yɨrkokar okawa mana. \v 12 Sɨ onggɨt God ma wurarte men yɨt ɨtaya niyeniny, nokɨm da ɨdenat men terarkindam Godɨnd ewangaya kesa mɨle dɨde gowukoi gɨm ke gasa singi iyena mɨle, ɨ dɨde ɨdenat kwa men meralenggyam wɨmena tuwenyɨn b'agoka mɨlend ɨ negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨlend ɨ dɨde Godɨnd ewangaya mɨlend yu onggɨt gowukoyɨnd. \v 13 Ɨ onggɨt mɨle wɨngɨrɨnd men yɨr ungauka yiyenyu re b'ogɨl omni wɨn e rɨnte re yu men warɨm b'ogɨl ɨsma yoramitenyu, dɨde rɨnte ra mera ukoyam God dɨde yɨrkokar okawayam Yesu Keriso pɨta tainy dem b'ogɨl ɨnyomarena kɨma. \v 14 Sɨ naskand men re negɨrjog mɨle nat wekenond. Ajɨ Yesu Keriso kea Tilenggyam yɨrkokar b'akawonj onggɨtyam meraina negɨr mɨle map, ngɨrpu uj awonj wul b'agbagɨnd. Nokɨm da ɨdenat Ton onggɨtyam meraina negɨr mɨle ɨrabam mɨra oramis, ɨ ɨngkaemb men nɨtrɨngasiny onggɨtyam komkesa negɨr mɨle wa pɨlke, dɨde ɨdenat men wɨngawɨnga ke kɨlkɨp kesa notɨnkiny Tinajog rɨga omnam ɨ ɨngkaemb men gar sam kɨma kɨnyɨr tainindam nɨnda rɨga wa b'ogɨl mɨle omnɨkam. \v 15 Sɨ man b'ogla onggɨt gatab tauyaeninyɨt ɨ ugowa teyeninyɨt ɨ dɨde samany iyowa teyeninyɨt moina kupka danda ke rɨna re God yoramitonj mornɨm sosi wɨp iyenam. Ɨ ɨngkaemb man ket b'ogla mornɨm yɨrɨk ɨsaenena mɨle ogoka teyeninyɨt sosi wɨngɨrɨnd, nokɨm da ɨdenat maka yɨpa rɨgat men yɨrɨk ɨsaenena mitiyeny. \c 3 \s1 B'ogɨl Mɨle gatab B'ugowa Yɨt \p \v 1 Ɨ man sosi rɨga nonony tamneninyɨt da ton b'ogla b'atkaenanj gabmani wɨp omnena rɨga wa pɨlwa dɨde nɨnda nyɨ rɨga wa pɨlwa, ɨ ten yɨt tutkundenanj, ɨ dɨde ton b'angonjeni na tekeny komkesa b'ogɨl wɨko b'obogɨl omnɨkam. \v 2 Ɨ man kwa ten nonony tamneninyɨt da ton goro yɨna yesadrene, ɨ ton goro soro kɨma yɨt b'ugwatenand tekeny, ajɨ ton b'ogla nɨnda rɨga wa pɨlwa ngolekak tekeny, ɨ dɨde ton b'ogla ita wɨnɨnd pɨta tamnenenanj towaina b'ogɨl musɨk wɨmena mɨle komkesa rɨga wa pɨlwa. \v 3 Mop nokɨp meda kwa naskand wekenond re korɨrkorɨr rɨga na, ɨ yɨt utkunda kesa rɨga na, ɨ b'anygɨnena nya wa wɨp omneni rɨga na. Ɨ kwa men yɨrkokar engaenentondam re b'engabenga wɨp gowukoi gɨm ke gasa singi nat dɨde gowukoi b'anygɨnena sam mɨle nat. Ɨ kwa men wɨmena wuwenond re nenegɨrjog mɨle nat dɨde nɨnda rɨgaina gasa gatab nony kɨkɨb mɨle nat. Sɨ nɨnda rɨgap men negɨr yɨr ke yɨr nongenento, ɨ meda kwa ten negɨr yɨr ke yɨr angenentondam. \v 4 Ajɨ re mera yɨrkokar okawayam Godɨmna wurar dɨde rɨgam singi b'iyena mɨle pɨta awonj, \v 5-6 God mera yɨrkokar nokainonj re ma meraina omnɨki negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨle mapena, ajɨ Tina kear rɨrɨr nat. Sɨ God mera yɨrkokar okawayam Yesu Kerisond yingawonj Yɨnayɨna Wɨngawɨnga ukoijog danda kɨma imuram meraina garɨnd. Ɨ re Yɨnayɨna Wɨngawɨnga b'imuronj meraina garɨnd, Ton ket men gony neaukinonj wɨngawɨnga ke kɨlkesa omnam, ɨ ɨngkenaemb God men wɨngawɨnga ke nukukinonj Tina b'ɨgam dɨde ket sisɨl nomnɨkinonj. Sɨ God odede nya kenaemb mera yɨrkokar nokainonj. \v 7 Nokɨm da ra men Tina wurar ke negɨr kesa dɨmdɨmjog rɨga nyɨ okasu, sɨ ɨdenat men dadal ngɨrpu kesa yɨrkokarɨmna owabɨnta rɨga taindam rɨnte re men yɨr ungawa yiyenyu warɨm b'ogɨl ɨsma okatam. \p \v 8 Sɨ onggɨtyam yɨtkak re nony ɨjawa kɨma yɨtkak im. Ɨ kon singi en da man b'obogɨl ɨmjatena kɨma ouyaena teyeninyɨt onggɨt yɨtkak gatab. Nokɨm da ra Godɨm gar ke utkunda rɨgap b'ogɨl wɨko omnɨka teyenanj, sɨ ɨdenat ton naska b'obogɨl kana nony menamena omnɨka teyenanj rɨdede im onggɨtyam b'ogɨl wɨko tamnɨkanj. Ɨ opimemb yɨt re otomantijog im, sɨ ra man onggɨt yɨt ke rɨga tauyaeninyɨt, onggɨt yɨtpim rɨga yɨm okawa teyenanj danda kɨma onyitam. \v 9 Ajɨ man b'ogla odede mɨle tewaikeninyɨt, opi re korɨrkorɨr yɨt b'ɨpatena mɨle, ɨ kakyɨt usenena mɨle, ɨ soro kɨma yɨt b'ugwatena mɨle, ɨ gog yɨt emorka map yɨt b'ugwatena mɨle. Mop nokɨp rɨgap ma opima b'ogɨl okasi onggɨt mɨle wa pɨlke, ajɨ kɨp kesa negɨr mɨle wa im b'ɨtgarkanj. \v 10 Ɨ yet ra b'anygɨnena ouyaena ke sosi rɨga ɨkalka teyeniny, man b'ogla onggɨt rɨgand nonony omnenyɨt yɨpapyam o nɨmogpyam. Ɨ ra ton maka men yɨt mutkunj, man b'ogla tin ewaikisɨt sosi wɨko ke dɨde goro ton kɨma b'itɨnkenyɨt. \v 11 Ɨ man wumɨr et da odede rɨgap kea kak yɨawo Godɨmna ɨmɨnjog yɨtkak dɨde ket negɨr mɨle im omnɨka eyenanj. Sɨ onggɨtyam towainajog omnɨki mɨle wa pɨlke ton opima negɨr ma b'ɨsagɨka okatena yiyenyi. \s1 Undwatapu Yɨtkak \p \v 12 Ɨ kon ɨta ɨtmɨkisɨn Artemand o Tikikond mor pɨlwa. Sɨ ra ton ik mor pɨlwa, man wanakana metket kor pɨlwa de Nikopoli taun wa. Nokɨp kon kea yɨsamkond demb de gɨbɨl wɨn owamam. \v 13 Ɨ man moina danda rɨrɨrɨnd b'obogɨl gasa temnɨket Jena yete re gabmani gog ke ɨrmeka rɨga yɨbɨm dɨde Apolo towaina menonɨm. Nokɨm da ɨdenat ton maka b'atrakya nanggamog ingaena gasam. \v 14 Sɨ onggɨtyam moina b'ogɨl omnɨka mɨle kaim meraina gar ke utkunda rɨgap todaka b'auyaena okatenyi b'ogɨl mɨle omnɨka nya, ɨ ɨdenat ton ket kɨnyɨr aena tuweny ten yɨm okaenam yepim re ingaena gasa b'arakand wekeny. Nokɨm da ɨdenat maka towaina gar ke utkunda wɨmena mɨle kɨp kesa taukanj. \p \v 15 Sɨ komkesa rɨga yepim re kon kɨma wekeny men madaemb yɨt momnenyi. Sɨ man gar ke utkunda rɨga wɨdaemb yɨt tamninyɨt yepim re de sɨn singi niyenenanj. Godɨmna wurar komkesa wɨn kɨma!