\id REV - Wipi NT -Papua New Guinea 2001 (web -2013) \h Ouyawa \toc1 Yoanɨmna Ɨrɨki Ouyawa Peba \toc2 Ouyawa Peba \toc3 Ouy \mt1 Ouyawa Peba \mt2 Yoanɨmna Ɨrɨki Ouyawa Peba \imt1 Isɨpkita Yɨtkak \ip Onggɨtyam peba ɨrɨka rɨga re ɨtmɨkitijog rɨga Yoante. Ɨ Yoan ɨtemb peba yɨrɨkonj ama rɨka A.D. nainti siks (96) nat, re ton sɨbɨbmetɨnd yɨbnonj de Patmo ailan wa. \ip Ɨ onggɨt wɨnɨnd gar ke utkunda rɨgap ma sobijog bebɨg dɨde b'ɨsadrena na akatenento, nokɨp ton b'agenaito da, “Yesu Keriso re Yonggyam e.” Sɨ Yoan ten ugoiny Godɨnd nony ɨjawa kɨma gar ke utkunda mɨlend onyitam onggɨt bebɨg dɨde b'ɨdgotnena wɨngɨrɨnd. \ip Ɨ onggɨt peband ɨta yɨtnono aeny nɨnda liyalliyal auki gasa gatab. Sɨ onggɨt pebat gasa esɨpkeniny re mal yɨt kaim rɨna re naskand gar ke utkunda rɨgap nony aukenento. Ajɨ daka komkesa nɨnda rɨga wa re wɨgawɨga egurki im wekeny. \ip Sɨ onggɨt peband nɨnda ukoi yɨtkak im ɨrɨki wekeny, ajɨ ukoijog yɨtkak ɨnte pɨtakɨpɨnd yɨbɨm da Keriso re Yonggyam e dɨde Tonsim wɨp amneniny komkesa rɨga ɨ komkesa gasa ɨ dɨde komkesa gowukoi gabmani. Ɨ Tonte kwa Tina geja rɨga gou wa tamneniny dem Satana kɨma dɨde b'ɨsagɨka mɨle omnɨk dem. Ɨ ɨngkaemb ket Ton Tina rɨga wa b'ogɨl mɨra dɨde dadal ngɨrpu kesa sisɨl pumb tungg tagoniny dem yepim re Tin nony ɨjawa kɨma yɨmta undoka yiyenyi. \c 1 \s1 Yesu Kerisomna Liyalliyal Ouyauki Yɨt \p \v 1 Ɨtemb jɨ Yesu Kerisomna liyalliyal ouyauki yɨt rɨna re God Ti yokawonj. Nokɨp God singi na Tina wɨko rɨga wa ouyaukuram nangga im ra b'ogla momta pɨta taukanj. Sɨ Yesu Keriso Tina aneru yɨtmɨkitonj Tina wɨko rɨga Yoanɨm pɨlwa ɨ ɨngkenaemb ket onggɨt anerut Yoanɨnd wumɨr yomnenonj liyalliyal auki mɨle ke. \v 2 Ɨ Yoan re ɨnaemb jɨ komkesa Godɨmna yɨtkak dɨde komkesa Yesu Kerisom gatab yɨr ungata yɨtkak pɨtapɨta amneninonj rɨna re ton yɨr anginonj. \v 3 Sɨ b'ogɨl omni rɨga im jɨ yepiya ra onggɨtyam bage yɨt tagenkenenanj ɨ yepiya ra tutkundenenanj ɨ dɨde kwa yepiya ra onggɨtyam ɨrɨki yɨtkak yɨmta tundokenenanj. Mop nokɨp wɨn re kea wus nate ainy rɨdenasim ra komkesa gasa pɨta taukanj. \s1 Yoanɨmna Simesime Yɨtkak Seben Sosi Wa \p \v 4 Kon Yoante seben (7) sosi wa ma peba erɨkaen rɨnsim re wekeny Asiya eriya wɨngɨrɨnd. Wurar dɨde ngɨmbla wɨn kɨma Godɨm pɨlke yet re yɨbnonj ɨ yete re yɨbɨm ɨ dɨde yet ra ɨbneneny ngɨrpu kesa, ɨ seben (7) wɨngawɨnga wa\f + \fr 1:4 \ft Onggɨtyam seben (7) wɨngawɨnga re Yɨnayɨna Wɨngawɨnga e yogenai.\f* pɨlke yepim re wekeny Godɨmna wɨp omnenapu kasa wɨpɨnd, \v 5 ɨ dɨde Yesu Kerisom pɨlke yete re ɨmɨnjog yɨr ungata rɨga yɨbɨm ɨ yet re naskajog uj ke utnyitonj uj rɨga wa wɨngɨr ke ɨ dɨde yete re gowukoi king wɨp eyeniny. \p Sɨ Tonɨt kwa men singi niyeninonj dɨde Tina wul b'agbag kus ke men nɨtrɨngasinonj meraina negɨr mɨlem pɨlke. \v 6 Ɨ Ton men gar ke utkunda rɨga pumb tungg rɨga na nomninonj dɨde kwa Ti B'u Godɨnd ewangayam yɨna sɨ rɨga na nomninonj. Sɨ Yesu Kerisom pɨlwa b'ogɨl ɨnyomarena dɨde danda dadal ngɨrpu kesa, ɨmɨnjog. \q1 \v 7 Yɨr de, Ton ik dem moi kumb nate, \q1 ɨ komkesa rɨgap opima towainajog yɨr ke yɨr ongi dem, \q2 ɨ dɨde yepiya re Tin yɨpo toda kwa opima Tin yɨr ongi dem. \q2 Ɨ kwa komkesa gowukoi yɨtam rɨgap gar kopa kɨma yii b'ɨtrɨnenanj dem. \q1 Owɨ, ɨmɨnjog e ɨta pɨta tainy dem. \p \v 8 Ɨ Yonggyam God yindeny da, “Kon Kolenggyam re otomayam en dɨde undwatayam en.\f + \fr 1:8 \ft Grik peband da “Kon Kolenggyam re Alpa en dɨde Omega en.”\f* Ɨ kon ngɨrpu kesa wɨmena rɨga en otomapu ke de undwatapu wa. Ɨ kwa Kon re Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga en. \s1 Kerisond Liyalliyal Yɨr Ongi gatab Yɨt \p \v 9 Kon Yoan re gar ke utkunda ke waina nany en dɨde yɨnggan en. Sɨ men re yɨpand Yesund yɨmta undoka rɨga im, dɨde men yɨpa nasim onggɨtyam yingg akatenindam b'ɨdgotnena gatab ɨ pumb tungg gatab ɨ dɨde mɨmkam ke wɨmena gatab. Sɨ rɨgap ken nitiyo onggɨt ailan wa ogenaya da Patmo, nokɨp kon re onggɨtyam Godɨmna yɨtkak dɨde Yesum gatab yɨr ungata yɨt na pɨtapɨta amneninond. \v 10 Ɨ yɨpa Yonggyamɨmna Bibɨrɨnd Yɨnayɨna Wɨngawɨnga b'imuri yɨbnonj kor pɨlɨnd. Sɨ odede natemb kon ukoi nonykok utkundenond rɨna re ara yikenonj kor kak ke bibol ara pɨla. \v 11 Sɨ ɨja naemb jɨ nonykokɨt yindenonj da, “Man peband erɨkine nangga im ra man yɨr tanginyɨt, dɨde ket tetmɨkurinyɨt seben (7) sosi wa pɨlwa opi re Epeso sosi, ɨ Simirna sosi, ɨ Pergamo sosi, ɨ Tiyatira sosi, ɨ Sarde sosi, ɨ Piladelpeya sosi, ɨ dɨde Laodikeya sosi.” \p \v 12 Sɨ kon wɨp ɨtaingitond onggɨtyam nonykok yɨr ongongɨm yet re yɨt nomnonj. Sɨ re kon wɨp engendond, kon kea yɨr anginond gold ke omnɨki seben (7) ngaya enyorkapu wulkak. \v 13 Ɨ onggɨt ngaya enyorkapu wulkak gangga nat Rɨgamna B'ɨga pɨla Rɨga kobɨrgɨm pɨnpɨn b'ikiti yowamonj pɨs wa ɨdeni dɨde gold rob ke b'ibgi yɨbnonj Tina ngom dormopɨnd. \v 14 Ɨ Tina mop ake mopngɨi re bɨlbɨl na odede raya pɨla dɨde rɨm pɨla. Ɨ Tina yɨrkɨp re wul dɨmɨl pɨla na. \v 15 Ɨ Tina pɨspam re ngɨndngɨnd na ebnonda odede rɨngmim re bronj ayɨnkak ngɨndngɨnd aukenenanj wulɨnd okleki kak ke. Ɨ Tina ukoi nonykok re odede na rɨngma ra ngɨwɨr nyɨ dudlam kɨma b'ɨtkeny. \v 16 Ɨ Ton seben (7) ɨki na awaminonj Tina juwai kɨma yɨmjog yɨmɨnd. Ɨ Tina tugɨm ke opendonj re orkamkam or tabtab giri na, dɨde Tina wɨp re odede na b'ɨnyomarenonj rɨngma ra lomkongga danda kɨma tina ngɨrpujogɨnd b'atnyorateny lomtɨkɨnd. \p \v 17 Ɨ re kon Tin yɨr yongond, kon kea sap otendond Tina pɨs wɨpɨnd uj rɨga re dɨde. Ɨ Ton ket Tina juwai kɨma yɨmjog yɨm yoramitonj kor pɨlɨnd. Ɨ ket nomnonj da, “Goro moga tawɨm! Kon re otomayam en dɨde undwatayam en. \v 18 Sɨ Kon re yilo rɨga en. Kon uj awond, ajɨ yɨr de, Kon yilo e wɨmena nekenyɨn ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa. Ɨ Kor maemb jɨ danda rɨga uj okawam o yilo okawam dɨde ɨtmɨkitam uj rɨga waina tungg wa o opendam uj rɨga waina tungg ke. \v 19 Sɨ onggɨt paemb man erɨkine nanggamog na re man yɨr anginot ɨ nanggamog im re man yɨr anginyɨt ɨ dɨde nanggamog im ra pɨta taukanj onggɨt kak ke. \v 20 Sɨ man kea yɨr anginyɨt onggɨtyam wɨgawɨga gasa seben (7) ɨki gatab rɨnsim re Koina juwai kɨma yɨmjog yɨmɨnd wekeny dɨde seben (7) ngaya enyorkapu wulkak gatab. Sɨ onggɨtyam seben (7) ɨki re seben (7) sosi yɨr ɨpkam aneru im. Ɨ kwa onggɨtyam seben (7) ngaya enyorkapu wulkak re seben (7) sosi im.” \c 2 \s1 Epeso Sosi gatab Bage Yɨt \p \v 1 Sɨ man peba yɨrɨke Epeso sosi yɨr ɨpka anerum pɨlwa. Sɨ opimemb jɨ Tina opureni yɨtkak yete re Tina juwai kɨma yɨmjog yɨmɨnd seben (7) ɨki awaminy, ɨ yete re kwa menon yokateny seben (7) ngaya enyorkapu wulkak gangga nata. \pi1 \v 2 “Kon wumɨr en moina omnɨka dɨde b'asowa ɨ dɨde moina mɨmkam ke wɨmena mɨle. Ɨ Kon kwa wumɨr en da, man ma opima enjɨkeninyɨt negɨrjog mɨle rɨga wɨmenam man kɨma. Ɨ dɨde Kon kwa wumɨr en da, man kea onggɨtyam rɨga otonkena eyeninot yepiya re towalenggyam b'agenaito ɨtmɨkitijog rɨgam ajɨ ton ma onggɨtyam rɨga na. Sɨ ɨngkenaemb man ket angwateninot da ton re b'anygɨnena rɨga im. \v 3 Ɨ Kon wumɨr en da, man mɨmkam kena bebɨg dɨde b'ɨdgotnena urowatena teyinyɨmɨt Koina nyɨ map, ajɨ man maike gɨm yarɨm aukenenyɨmɨt. \v 4 Ajɨ Kor ɨta yɨpa samany yɨt mornɨm da man kea yɨrarot moina singi b'iyena mɨle rɨna re man yokatot re man gar ke utkunda mɨle yotomot. \v 5 Sɨ onggɨt paemb man b'ogla nonyɨk b'atɨmjɨt rɨngkena re man ɨsendot onggɨtyam moina naskajog singi b'iyena mɨle ke. Sɨ ɨngkaemb man b'ogla gar tengenjɨt dɨde ket onggɨtyam moina naskajog omnɨki mɨle tamnɨkinyɨt. Ajɨ ra man maka ra gar tengenjɨt, dɨde ra dɨkɨnda mɨtɨbnyɨt odede mɨle omnɨkand, Kon ɨta netken mor pɨlwa dɨde ket Kon metwaikitaen moina ngaya enyorkapu wulkak tina pɨpmet ke. \v 6 Ajɨ mor ɨta kwa yɨpa b'ogɨl mɨle ɨt re da man opima onggɨtyam Nikolao rɨgaina negɨr omnɨka mɨle singi kesa amneninyɨt. Sɨ Koda kwa opima onggɨtyam towaina mɨle singi kesa amneninyɨn. \v 7 Yete re wɨngawɨnga ke yɨpya kɨma, ton b'ogla rutkund nangga im re Yɨnayɨna Wɨngawɨngat apureniny sosi wa pɨlwa. Sɨ yet ra Koina opureni yɨtkak rɨrɨrɨnd ɨbɨm dɨde ra ton negɨr ouyaena mɨle gou wa tamneniny, Kon ɨta ti okaen dem yɨrkokar wulkɨp owowɨm onggɨtyam yɨrkokar wul nangg ke rɨnte re yɨbɨm God ma otomanti samsam tungg wa.” \s1 Simirna Sosi gatab Bage Yɨt \p \v 8 Man peba ɨrɨket Simirna sosi yɨr ɨpka anerum pɨlwa. Sɨ opimemb jɨ Tina opureni yɨtkak yete re otomayam dɨde undwatayam dɨde yet re uj awonj dɨde ket b'usaya yɨrkokar yokatonj. \pi1 \v 9 “Kon wumɨr en da, man mɨbnenenyɨt re bebɨg kɨma b'ɨdgotnena nate dɨde gasa kesa wɨmena nate, ajɨ man re jogjog gasa kɨma rɨga et wɨngawɨnga nya ke. Ɨ Kon kwa wumɨr en da, onggɨtyam rɨga opima wekeny moina taunɨnd yepim re towalenggyam b'agenairanj Ju rɨgam ajɨ ton ma Ju rɨga im. Ajɨ ton re Satanamna rɨga bobo im. Sɨ man towa pɨlkaim ɨsadrena mɨle akateneninyɨt. \v 10 Ajɨ man goro moga tawɨm onggɨtyam b'ɨdgotnena gatab rɨnsim ra man wɨp tawarkisinyɨt. Yɨr de, negɨr wɨngawɨnga Satana opima moina sosi wɨngɨr ke nɨnda rɨga sɨbɨbmet wa taramkiny dem otonkenam. Ɨ kwa moina sosi rɨgap opima ten (10) bibɨr kɨma bebɨg kɨma b'ɨdgotnena takatenanj. Ajɨ nangga ma jɨ rada man uj okasɨt onggɨt wɨnɨnd, man b'ogla b'obogɨl gar ke utkunda mɨlend tonyisɨt. Ra man b'obogɨl tonyisɨt, Kon ɨta mor motkaen dadal ngɨrpu kesa yɨrkokarɨmna dɨra. \v 11 Yete re wɨngawɨnga ke yɨpya kɨma, ton b'ogla rutkund nangga im re Yɨnayɨna Wɨngawɨngat apureniny sosi wa pɨlwa. Sɨ yet ra koina opureni yɨtkak rɨrɨrɨnd ɨbɨm dɨde ra ton b'ɨdgotnena gou wa tamneniny, ton ma ɨta nɨmogɨm uj okas wul tungg wa menonɨm. Sɨ ton kwa ma ɨta b'ɨdgotnena okateny wul tunggɨnd.” \s1 Pergamo Sosi gatab Bage Yɨt \p \v 12 Man peba ɨrɨket Pergamo sosi yɨr ɨpka anerum pɨlwa. Sɨ opimemb jɨ Tina opureni yɨtkak, yama re yɨbnau orkamkam or tabtab giri. \pi1 \v 13 “Kon wumɨr en rokate man wɨmena mekenyɨt. Sɨ onggɨtyam moina taun re Satanand ewangaya mɨle yɨndangɨr e yɨbɨm, sɨ demb de Satanate rɨga wɨp amneniny. Sɨ man ma sobijog bebɨg im akateninyɨt Koina nyɨ map. Ajɨ man Koina nyɨ nena e gar ke utkunda ke yokatenenyɨt. Sɨ man makwa ke onggɨtyam moina gar ke utkunda gatab yoenot, nangga ma jɨ onggɨtyam bibɨrɨnd re man moinajog yɨr ke onggɨtyam mɨle yɨr yongot rɨna re Satanamna rɨgap Koina nony ɨjai yɨr ungata rɨga Antipand yongando onggɨt pɨpmetɨnd rokate re Satana ukoi kana wɨp omnena eyeniny. \v 14 Ajɨ Kor opima nɨnda samany yɨt nɨbnainy mornɨm da, moina sosind opima Balaamɨmna negɨr ouyaena emorka rɨga wekeny. Ton re yɨpa negɨr bageyam na yɨbnonj, sɨ ton yɨpa king Balakɨnd youyaenonj rɨdede im Israel rɨga negɨr mɨle omnɨkam tamniny. Sɨ Israel rɨgap kea amnɨkenento b'anygɨnena god aidol ewangaya diyamdiyam dɨde ket negɨr b'iyena mɨle amnɨkenento. \v 15 Ɨ kwa moina sosind opima odede Nikolaimna negɨr ouyaena emorka rɨga toda kwa wekeny. \v 16 Sɨ onggɨt paemb man gar engende. Ra maka ra man gar tengenjɨt, Kon ɨta wanakana netken mor pɨlwa dɨde Kon opima gar engendi kesa rɨga ton kɨma geja omnɨken Koina yɨtkak giri ke rɨnte ra Koina tugɨm ke topenj. \v 17 Yete re wɨngawɨnga ke yɨpya kɨma, ton b'ogla rutkund nangga im re Yɨnayɨna Wɨngawɨngat apureniny sosi wa pɨlwa. Sɨ yet ra koina opureni yɨtkak rɨrɨrɨnd ɨbɨm dɨde ra ton negɨr mɨle gou wa tamneniny, Kon ɨta ti Godɨmna egiti mana okaen. Ɨ Kon kwa ɨta ti okaen bɨlbɨl gɨmokɨp dɨde Kon kwa ɨta sisɨl nyɨ ɨrɨkaen onggɨtyam gɨmokɨp kumbɨnd. Sɨ makwa yɨpa rɨgat ɨta onggɨtyam nyɨ wumɨr tainy ajɨ tonta yet ra okas.” \s1 Tiyatira Sosi gatab Bage Yɨt \p \v 18 Man peba ɨrɨket Tiyatira sosi yɨr ɨpka anerum pɨlwa. Sɨ opimemb jɨ Godɨmna B'ɨgamna opureni yɨtkak yaina yɨrkɨp i re wul dɨmɨl pɨla ebnya dɨde yaina pɨspam i re ngɨndngɨnd auki bronj ayɨnkak pɨla ebnya. \pi1 \v 19 “Kon wumɨr en moina omnɨka mɨle ɨ singi b'iyena mɨle ɨ gar ke utkunda mɨle ɨ yɨm b'akaena mɨle ɨ dɨde moina mɨmkam ke wɨmena mɨle. Ɨ Kon kwa wumɨr en da, moina naska omnɨki mɨle re ma ukoi na ajɨ yɨmta ke omnɨki mɨle re ukoijog im aukanj. \v 20 Ajɨ Kor ɨta samany yɨt mornɨm da, man ɨta wɨnjɨkenyɨt ɨtomb re kongga Yejebelɨnd yeto re tilenggyam b'agenai bageyamɨm. Sɨ ton Koina wɨko rɨga auyaeneniny b'anygɨnena nya wa negɨr b'iyena mɨle omnɨkam dɨde b'anygɨnena god aidol ewangaya diyamdiyam awowɨm. \v 21 Ɨ Kon kea ti wɨn wokawond gar engendam tina negɨr b'iyena mɨlem pɨlke. Ajɨ ton ma singi na gar engendam. \v 22 Yɨr de, Kon ɨta tin pasɨnd toramisɨn, ɨ yepiya re ton kɨma gigɨr dɨde yɨgyɨg b'iyena mɨle amnɨkenento, Kon kwa opima ten ukoijog b'ɨdgotnena wa taramkinyɨn ra ton maka tengendanj onggɨtyam towaina omnɨki nenegɨr mɨle ke. \v 23 Ɨ Kon kwa opima onggɨt konggamna b'ɨgawar uj tama tepoinyɨn. Sɨ ɨngkaemb komkesa sosip wumɨr okasi da Kon rɨgaina kɨd dɨde gar im oraka eyeninyɨn. Sɨ Kon opima wa yɨpayɨpa mɨra tetendenawainyɨn waina omnɨki mɨle rɨrɨrɨnd. \v 24 Sɨ wɨn, Tiyatira sosi komb rɨga yepim re maka onggɨt konggamna ouyaena yokatenya dɨde maka onggɨtyam wumɨr akatenindam rɨnsim re rɨgap agenairanj da Satanamna ngorjog ke wɨgawɨga yɨt. Sɨ Kon ma ɨta wanɨm taramitaen kwa yɨpa bebɨg yɨt. \v 25 Ajɨ wɨn b'ogla ɨna nena yɨtkak emorka teyenenindam rɨnsim re wa pɨlɨnd wekeny ngɨrpu ra Kon netken dem. \v 26 Sɨ yet ra Koina opureni yɨtkak rɨrɨrɨnd ɨbɨm dɨde ra ton onggɨtyam nenegɨr ouyaena mɨle gou wa tamneniny, ɨ dɨde yet ra Koina wɨko omnɨka nya yɨmta undoka teyeniny ngɨrpu gowukoi undwatapu wa, sɨ Kon ɨta ti danda okaen komkesa kantri wɨp omnenam. \v 27 Sɨ ɨdenat ton komkesa kantri wɨp tamneniny danda kɨma ayɨn kutɨp ke odede rɨngmim re rɨgap botol esambɨkenenanj. \v 28 Ɨ Kon onggɨt wɨp omnenam danda yokatond Kor B'uɨm pɨlkena. Sɨ Kon ɨta ti okaen Guj Ngaya rɨnte re b'anyorateneny sɨtawarjogɨnd. \v 29 Yete re wɨngawɨnga ke yɨpya kɨma, ton b'ogla rutkund nangga im re Yɨnayɨna Wɨngawɨngat apureniny sosi wa pɨlwa.” \c 3 \s1 Sarde Sosi gatab Bage Yɨt \p \v 1 Sɨ man peba yɨrɨke Sarde sosi yɨr ɨpka anerum pɨlwa. Sɨ opimemb jɨ Tina opureni yɨtkak yete re Godɨmna seben (7) wɨngawɨnga dɨde seben (7) ɨki wɨp amniny. \pi1 “Kon wumɨr en moina omnɨka mɨle, sɨ rɨgap men nyɨ mogenai yilo rɨgam ajɨ man re uj et. \v 2 Sɨ man utnyite dɨde seo akaine onggɨtyam moina omnɨki mɨle rɨnsim re momtajog uj taukanj. Mop nokɨp re Kon moina omnɨki mɨle yɨr eyeninyɨn, sɨ onggɨtyam moina mɨle wɨngɨrɨnd Kon maike nanggamog rɨrɨrkɨpjog mɨle na modarkainyɨn Godɨm wɨpɨnd. \v 3 Sɨ onggɨt paemb man nonyɨk b'amdene rɨdede na man gar ke utkunda mɨle yokatot dɨde nangga yɨtkak na man utkundenot. Ɨ man b'ogla yɨmta undokine onggɨtyam mɨle dɨde yɨtkak, ɨ moina negɨr mɨle ke gar engende. Ajɨ ra man maka odede nya ke tutnyisɨt, Kon ɨta yurowamam rɨga pɨla netken, sɨ man makwa ɨta wumɨr okasɨt nangga wɨn nate Kon netken mor pɨlwa. \v 4 Ajɨ nɨnda rɨga daka kea opima wekeny moina Sarde sosi wɨngɨrɨnd yepiya re maka towaina kobɨrgɨm kɨl amnɨkto negɨr mɨle ke. Sɨ ton rɨrɨr im kɨlkesa bɨlbɨl kobɨrgɨm b'ikoki kɨma menon okasi Kon kɨma. Mop nokɨp towaina mɨle re rɨrɨrkɨpjog im Godɨm wɨpɨnd. \v 5 Sɨ yet ra koina opureni yɨtkak rɨrɨrɨnd ɨbɨm dɨde ra ton negɨr mɨle gou wa tamneniny, ton odede bɨlbɨl kobɨrgɨm b'ikoki e ɨbɨm ton re dɨde. Dɨde Kon ma ɨta tina nyɨ eomnenyɨn yɨrkokar peba ke. Ajɨ Kon ɨta tina nyɨ pɨtapɨta omnyɨn dem Kor B'uɨm wɨpɨnd dɨde Tina aneru wa wɨpɨnd de pumb tungg wa. \v 6 Yete re wɨngawɨnga ke yɨpya kɨma, ton b'ogla rutkund nangga im re Yɨnayɨna Wɨngawɨngat apureniny sosi wa pɨlwa.” \s1 Piladelpeya Sosi gatab Bage Yɨt \p \v 7 Sɨ man peba yɨrɨke Piladelpeya sosi yɨr ɨpka anerum pɨlwa. Sɨ opimemb jɨ Tina opureni yɨtkak yete re yɨnayɨna dɨde ɨmɨnjog rɨga yɨbɨm, ɨ yete re Israel king Dawidɨmna wɨp omnena ki yowam, ɨ dɨde kwa yet ra mora ɨpangenj, makwa ɨta yete rɨrɨr e ɨdok, ɨ ra ton ɨdok makwa yete rɨrɨr e ɨpangenj. \pi1 \v 8 “Sɨ Kon wumɨr en moina omnɨka mɨle. Ɨ yɨr de, Kon ke wa wɨp ke mora ɨpangendi yoramitond, sɨ makwa yete rɨrɨr e onggɨtyam mora ɨdokam. Ɨ Kon wumɨr en da, mor re ma ukoi danda e mɨbnau ajɨ man kea Koina yɨtkak yɨmta yundokenenot dɨde man makwa ke Koina nyɨ yoenot. \v 9 Yɨr de, Kon nɨnda rɨga tetmɨkisinyɨn mor pɨlwa Satanamna rɨga bobo wɨngɨr ke yepim re towalenggyam b'agenairanj ɨmɨnjog kus ke Ju rɨgam, ajɨ ton gar ke utkunda ke re ma Ju rɨga im. Sɨ ton re b'anygɨnena rɨga im. Ɨ Kon opima ten tengainyɨn mor pɨlwa menonɨm dɨde kumsos b'amkam mor pɨlwa. Sɨ ɨdenat ton wumɨr okasi da Kon ɨta singi miyenyɨn. \v 10 Ɨ yɨpa bebɨg kɨma otonkena wɨn ɨta pɨta tainy dem kupka gowukoi wɨngɨrɨnd komkesa gowukoyɨnd wɨmena rɨga otonkenam. Ajɨ re man koina mɨmkam ke wɨmena gatab yɨtkak yɨmta undoka eyeninot, sɨ onggɨt paemb Kodaka men ɨta yɨrgong omnɨka mitiyenyɨn dem onggɨtyam otonkena wɨnɨnd. \v 11 Ɨ Kon ɨta wanakana netken. Sɨ man b'ogla emorka iyenyɨt nangga e re mor pɨlɨnd mɨbnau, nokɨm da ɨdenat maka yet mɨtɨsas moina b'ogɨl dɨra. \v 12 Sɨ yet ra koina opureni yɨtkak rɨrɨrɨnd ɨbɨm dɨde ra ton bebɨg kɨma otonkena mɨle gou wa tamneniny, Kon ɨta tin Kor B'uɨmna yɨnametɨnd rortem omnyɨn dem. Sɨ ton ma ɨta onggɨt yɨnamet ke tewaikis. Sɨ Kon opima ti pɨlɨnd terɨkinyɨn Kor Godɨmna nyɨ ɨ Kor Godɨmna taun nyɨ rɨnte ra sisɨl Yerusalem pumb ke tinɨk Kor Godɨm pɨlke ɨ dɨde Koina sisɨl nyɨ. \v 13 Yete re wɨngawɨnga ke yɨpya kɨma, ton b'ogla rutkund nangga im re Yɨnayɨna Wɨngawɨngat apureniny sosi wa pɨlwa.” \s1 Laodikeya Sosi gatab Bage Yɨt \p \v 14 Sɨ man peba yɨrɨke Laodikeya sosi yɨr ɨpka anerum pɨlwa. Sɨ opimemb jɨ Tina opureni yɨtkak yete re ɨmɨnjog, ɨ yete re nony ɨjai dɨde ɨmɨnjog yɨr ungata rɨga, ɨ dɨde yete re Godɨmna otobarki rɨgɨb rɨga. \pi1 \v 15 “Kon wumɨr en moina omnɨka mɨle. Sɨ man re ma gɨbɨlgɨbɨl nyɨ pɨla gar ke utkunda kesa rɨga et ɨ kwa man re ma pembpemb nyɨ pɨla gar singi kɨma gar ke utkunda rɨga et. Sɨ Kon singi en da, man b'ogla yɨpaina nena gatab ke rɨga taet rɨka gɨbɨlgɨbɨl nyɨ pɨla rɨgam o pembpemb nyɨ pɨla rɨgam. \v 16 Man odede gɨbɨlgɨbɨl dɨde pembpemb ganggand burakak nyɨ pɨla sosi e mɨbnyɨt. Sɨ Kon momta e men metiyekenjɨn Koina tu bora ke. \v 17 Ɨ man mindenyɨt da, kon jogjog gasa kɨma rɨga en dɨde Kon rɨrɨrkɨpjog e nɨbnyɨn, sɨ kon ma ɨta nanggamog ma b'atraken. Ajɨ man ma ɨta b'angwasɨt da man re nony b'ɨpi kesa rɨga et, ɨ man re kear kɨma rɨga et, ɨ man re gasa kesa rɨga et, ɨ man re yɨrdɨdɨ rɨga et, ɨ dɨde man re wɨ kesa et. \v 18 Sɨ Kon men mutgoen da, man b'ogla wul ke okleki kɨlkesa gold okasɨt Kor pɨlke, nokɨm da ɨdenat man jogjog gasa kɨma rɨga taet. Ɨ kwa okasɨt bɨlbɨl kobɨrgɨm dɨde ket b'itkisɨt, nokɨm da ɨdenat man moina ɨngar kɨma wɨ kesa jɨ utwangket. Ɨ dɨde kwa man okasɨt yɨrkɨp meresin dɨde ket moina yɨrkɨp tesnɨket, nokɨm da ɨdenat man yɨr tepangenjɨt. \v 19 Yena ra Kon singi tamninyɨn kear omnam, Kon opima ten samany ke dɨde yɨmak yɨt ke dɨmdɨm tamnɨkinyɨn. Sɨ onggɨt paemb man b'ogla ukoi singi taet gar ke utkunda mɨle omnɨkam dɨde ket moina burakak mɨle ke tengenjɨt. \v 20 Yɨr de, Kon onyisɨn re mora dunda nate dɨde mora yodounenyɨn. Sɨ yet ra Koina nonykok tutkunj dɨde mora ɨpangenj, Kon ɨta ti pɨlwa b'ɨtgaren dɨde Kon ton kɨma diyam taenyɨn ɨ toda kwa Kon kɨma diyam taeny. \v 21 Sɨ yet ra koina opureni yɨtkak rɨrɨrɨnd ɨbɨm dɨde ra ton negɨr burakak mɨle gou wa tamneniny, Kon ɨta ti danda okaen dem omitam Koina wɨp omnenapu kasand Kon kɨma omitam odede rɨngma na re Kon omiti nɨbnond Kor B'u kɨma Tina wɨp omnenapu kasand re Kon naska Satanand gou wa yomnond. \v 22 Yete re wɨngawɨnga ke yɨpya kɨma, ton b'ogla rutkund nangga im re Yɨnayɨna Wɨngawɨngat apureniny sosi wa pɨlwa.” \c 4 \s1 Godɨmna Pumb Tungg \p \v 1 Ɨ onggɨt kak ke Kon yɨr yongond pumb tungg mora ɨpangendi. Ɨ Kon onggɨtyam nonykok utkundond yet re naskand bibol ara pɨla nomnonj. Sɨ ton ket kwa nomnonj da, “Man dɨkɨnd pumb wa metkɨm! Kon ɨta motouyaukurinyɨn nangga im ra b'ogla pɨta taukanj onggɨt kak ke.” \v 2 Ɨ odenja ket Yɨnayɨna Wɨngawɨnga b'imuronj kor pɨlɨnd. Ɨ yɨr de, demb de pumb tungg wa yɨpa wɨp omnenapu kasa oramiti na yɨbnonj dɨde onggɨtyam kasa kumbɨnd yɨpa rɨga omiti yɨr yongond. \v 3 Sɨ yet re omiti yɨbnonj, Tina wɨp engdenonj re ɨja na ɨt re kuskus uwaluwal engdeni otomanti ngɨndngɨnd gɨmo re dɨde ɨ salsal ake kuskus engdeni otomanti ngɨndngɨnd gɨmo re dɨde. Ɨ kwa yɨpa b'ogɨl wagur onggɨtyam kasa pumb ke okɨnti na yɨbnonj dɨde ɨja na wɨp engdenonj ɨt re salsal engdeni ngɨndngɨnd gɨmo re dɨde. \v 4 Ɨ kwa twenti powa (24) wɨp omnenapu kasa ewatɨnti wekenonj onggɨt kasa wusɨnd, dɨde ket onggɨtyam kasa kumbɨnd twenti powa (24) elda omnɨki na wekenonj. Ɨ ton re bɨlbɨl kobɨrgɨm b'ikoki na dɨde towaina mopɨnd gold ke omnɨki b'ogɨl dɨra b'ikoki na wekenonj. \v 5 Ɨ onggɨt wɨp omnenapu kasa ke waral ɨpabɨndento ɨ nonykok ikonj ɨ dɨde ɨara ara yikenonj. Ɨ seben (7) lampa re omanda wɨp omnenapu kasa wɨpɨnd enyorki wekenonj. Sɨ onggɨtyam seben (7) lampa re Godɨmna seben (7) wɨngawɨnga im. \v 6 Ɨ kwa onggɨt wɨp omnenapu kasa pɨpmetɨnd re glas sɨpa pɨla pɨpmet na yɨbnonj odede engdeni otomanti kɨlkesa gɨmo re dɨde. \p Ɨ onggɨtyam kingɨmna pɨpmet ɨnyɨnyɨnd powa (4) yilo gasa na ewatɨnti wekenonj wɨp omnenapu kasa wusɨnd. Ɨ onggɨtyam powa (4) yilo gasa re wɨp ke dɨde kak ke jogjog yɨrkɨp ke ɨkangɨndi na wekenonj. \v 7 Ɨ naskanyam yilo gasa re laiyon pɨla na, ɨ nɨmogɨm yilo gasa re kau pɨla na, ɨ nowam yilo gasa re rɨga pɨla wɨp kɨma na, ɨ dɨde powam (4) yilo gasa re ulitenaulitena yimbyak pɨla na. \v 8 Ɨ kwa onggɨtyam powa (4) yilo gasa yɨpayɨpa re siks (6) tama kɨma na. Ɨ onggɨtyam towaina tama re tum ke dɨde wɨra ke jogjog yɨrkɨp ke ɨkangɨndi na wekenonj. Ɨ onggɨtyam powa (4) yilo gasa maka bibɨr ake sɨwɨny wɨram wekenenonj ajɨ Godɨnd yesoureneno odede yɨt ke da, \qc “\sc Yɨnayɨna et, yɨnayɨna et, yɨnayɨna et!\sc* \qc \sc Yonggyam God, Man re Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga et\sc* \qc \sc yet re mɨbnot ɨ yete re mɨbnyɨt ɨ dɨde yet ra mɨtɨbnyɨt\sc*.” \m \v 9 Sɨ onggɨtyam yilo gasap Ti pɨlwa b'ogɨl ɨnyomarena ɨ ukoi ɨsnawa ɨ dɨde sɨteket yɨt yokaeneno yete re omiti yɨbneneny onggɨt wɨp omnenapu kasand dɨde yete re ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa yilo yɨbneneny. \v 10 Sɨ odede natemb twenti powa (24) eldap Ti pɨlwa kumsos b'amkɨto yete re onggɨtyam wɨp omnenapu kasand omiti yɨbneneny. Ɨ ton ket Tin yewangayo yete re ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa yilo yɨbneneny. Ɨ dɨde ton ket towaina b'ogɨl dɨra aramkɨto de onggɨt wɨp omnenapu kasa wɨpɨnd odede esourena yɨt kɨma da, \q1 \v 11 “Sowa Yonggyam God, Man re rɨrɨrkɨpjog Rɨga et \q2 okatenam b'ogɨl ɨnyomarena ɨ esourena ɨ dɨde danda, \q1 mop nokɨp Man kea komkesa gasa atobarkinot. \q2 Sɨ komkesa gasa Moina singi rɨrɨrɨnd pɨta aukɨto dɨde wɨmena wuwenonj.” \c 5 \s1 Godɨmna Tɨrɨr Omni Mal Outɨki Peba gatab Yɨt \p \v 1 Ɨ kon kea yɨpa peba yɨr yongond onggɨt rɨgamna juwai kɨma yɨmjog yɨm kumbɨnd yet re omiti yɨbnonj onggɨtyam wɨp omnenapu kasand. Ɨ ɨtemb peba re tabtab ɨrɨki na dɨde seben (7) Godɨmna tɨrɨr omni mal ke ousɨki na yɨbnonj. \v 2 Ɨ kon kwa yɨpa ukoi danda kɨma aneru yɨr yongond. Sɨ ton unena kɨma odede yɨt pɨtapɨta yomnenonj da, “Yete rɨrɨrkɨpjog rɨga onggɨtyam peba ɨpangendam dɨde onggɨtyam Godɨmna tɨrɨr omni mal ousɨki otorkam?” \v 3 Ɨ makwa yɨpat de pumb tungg wa ɨ gowukoyɨnd ɨ dɨde uj rɨga wɨngɨr ke rɨrɨr na awonj onggɨtyam peba ɨpangendam dɨde yɨr ongongɨm. \v 4 Sɨ kon ma sobijog na yii b'ɨrɨnenond, mop nokɨp maka yɨpa rɨrɨrkɨpjog rɨga pɨta awonj onggɨtyam peba ɨpangendam dɨde yɨr ongongɨm. \v 5 Ɨ twenti powa (24) elda wɨngɨrɨnd yɨpat ken wumɨr nomnonj da, “Goro yii b'ɨtrɨnenɨm! Yɨr de, ɨtemb jɨ Rɨga yena re yogenai da laiyon, ɨ yete re Yuda gu ke ɨ Dawidɨmna rɨgɨb Rɨga yɨbɨm. Ton kea Satanamna komkesa negɨr mɨle gou wa amninonj. Sɨ Ton ɨta onggɨtyam peba ɨpangenj dɨde opima onggɨtyam seben (7) Godɨmna tɨrɨr omni mal ousɨki tatorkiny.” \p \v 6 Ɨ kon kwa yɨpa Mamoi B'ɨga yɨr yongond yet re onyiti yɨbnonj onggɨtyam wɨp omnenapu kasa dɨde powa (4) yilo gasa ɨnyɨnyɨnd ɨ dɨde elda wa ɨnyɨnyɨnd. Sɨ Tina wɨp ɨja na awonj ɨt re da kea naskand yongando. Ɨ Ton re seben (7) dɨng\f + \fr 5:6 \ft Seben (7) dɨng yisɨpkis da Godɨmna kupka danda.\f* kɨma na dɨde seben (7) yɨrkɨp kɨma na. Sɨ onggɨtyam seben (7) yɨrkɨp re Godɨmna seben (7) wɨngawɨnga im rɨna re God komkesa gowukoi wa etmɨkurinonj. \v 7 Sɨ Ton ket ikonj dɨde ket ɨtemb peba yokatonj onggɨt Rɨgamna juwai kɨma yɨmjog yɨm kumbɨnd yet re omiti yɨbnonj wɨp omnenapu kasand. \v 8 Ɨ re Ton onggɨtyam peba yokatonj, powa (4) yilo gasa dɨde twenti powa (24) elda kumsos b'amkɨto onggɨt Mamoi B'ɨgam pɨlwa. Ɨ ton yɨpayɨpa gita pɨla ɨpayaɨpaya gasa dɨde ngɨrangngɨrang gasa yɨndangɨr auki gold sospen kɨma na wekenonj. Sɨ opimemb ngɨrangngɨrang gasa re yɨna rɨga waina yɨr opmita im. \v 9 Ɨ ton ket sisɨl ger yɨtango odede da, \q1 “Man re rɨrɨrkɨpjog rɨga et onggɨtyam peba okatam \q2 dɨde otorkam onggɨtyam peband ousɨki Godɨmna tɨrɨr omni mal. \q1 Mop nokɨp rɨgap kea Men mongando, ɨ Man ket onggɨtyam Moina kus kena Godɨm rɨga yokatainot \q2 komkesa gu ke ɨ komkesa yɨtam ke ɨ komkesa kantri ke ɨ dɨde komkesa gɨm b'engabenga ke. \q1 \v 10 Ɨ Man kea Godɨnd ewangayam ten amninot pumb tunggɨm dɨde yɨna sɨ rɨgam. \q2 Sɨ ton opima wɨp teyenanj onggɨt gowukoyɨnd.” \p \v 11 Ɨ kon kwa ket yɨr awond, sɨ kon ket utkundenond jogjog aneru waina nonykok yepiya re onggɨt wɨp omnenapu kasa wusɨnd ewatɨnti wekenonj ɨ powa (4) yilo gasa waina nonykok ɨ dɨde twenti powa (24) elda waina nonykok. Ɨ towaina namba re ogenka kesa jogjog miliyon (1,000,000) na.\f + \fr 5:11 \ft Grik peband da “jogjog andred miliyon (100,000,000) dɨde jogjog miliyon (1,000,000) na”.\f* \v 12 Ɨ ton ket unena kɨma nonykok wuwenonj da, \q1 “Mamoi B'ɨga yena re yongando, Man re rɨrɨrkɨpjog rɨga et okatam danda \q2 ɨ wɨngawɨnga ke danda gasa ɨ b'ogɨl multekɨp \q2 ɨ juwai ɨ ukoi ɨsnawa ɨ b'ogɨl ɨnyomarena ɨ dɨde esourena.” \m \v 13 Ɨ kon kwa utkundeninond komkesa gasa rɨna re wekenonj pumb tunggɨnd ɨ gowukoyɨnd ɨ uj rɨga wa tunggɨnd ɨ dɨde sɨpand. Ɨ dɨde onggɨtyam eomkiti pɨpmet wɨngɨrɨnd komkesa gasa kon kea utkundeninond. Sɨ ton nonykok wuwenonj odede na da, \q1 “Yete re onggɨtyam wɨp omnenapu kasand omiti yɨbneneny \q2 ɨ kwa daka yete re Mamoi B'ɨga, \q1 Towa pɨlwa esourena ɨ ukoi ɨsnawa \q2 ɨ b'ogɨl ɨnyomarena ɨ dɨde danda.” \m \v 14 Ɨ ket powa (4) yilo gasap esmonggauto da, “Ɨmɨnjog e!” Ɨ kwa daka twenti powa (24) eldap kumsos b'amkɨto dɨde ton ket Ten ewangayo. \c 6 \s1 Siks (6) Godɨmna Tɨrɨr Omni Ousɨki Mal Otorka Yɨt \p \v 1 Ɨ re Mamoi B'ɨgat onggɨtyam seben (7) Godɨmna tɨrɨr omni mal ousɨki wɨngɨrɨnd yɨpa yotorendonj, sɨ kon kea yɨr yongond. Ɨ re kon utkundond, ɨ powa (4) yilo gasa wɨngɨrɨnd yɨpat ɨara pɨla nonykok yikenonj da, “Metkɨm ayo!” \v 2 Sɨ yɨr de re kon yɨr awond, kea de bɨlbɨl oso yɨbnonj dɨde ti iyena rɨga ti teskakɨnd pingg kɨma na yɨbnonj. Sɨ ton re Kerisomna juwai kɨma dɨra okati na yɨbnonj. Sɨ re ton gejam opendonj, ton kea geja rɨga gou wa omnena eyeninonj ɨ dɨde nokɨm da ɨdenat kwa ton geja rɨga gou wa omnena teyeneniny. \p \v 3 Ɨ re Mamoi B'ɨgat nɨmogɨm Godɨmna tɨrɨr omni mal outɨnti yotorendonj, sɨ kon kea utkundond nɨmogɨm yilo gasamna opurena odede da, “Metkɨm ayo!” \v 4 Sɨ kwa yɨpa kuskus oso opendonj, dɨde ti iyena rɨga tina teskakɨnd, ton re kea danda okati na yɨbnonj gowukoi ke ngɨmbla ewaikitam. Sɨ ton kea ukoi geja iyonj gowukoi wa, nokɨm da ɨdenat rɨga towalenggyam uj b'atɨndrɨkanj. \p \v 5 Ɨ re Mamoi B'ɨgat nowam Godɨmna tɨrɨr omni mal outɨnti yotorendonj, kon kea utkundond nowam yilo gasamna opurena da, “Metkɨm ayo!” Ɨ yɨr de, re kon ket yɨr awond, kea de timtim oso yɨbnonj, dɨde ti iyena rɨga ti teskakɨnd re bebɨg okatenapu tondon gasa na ti yɨmɨnd yowamonj. \v 6 Ɨ kwa kon ket nonykok pɨla ara utkundond powa (4) yilo gasa wa wɨngɨr ke. Ɨ onggɨt arat tin yomnonj da, “Man sou yoramitene gowukoi nata! Sɨ ra rɨgat yɨpa sana ungɨk, ton sobijog kɨpol nena e okas ama rɨka ten (10) nganja im tejobɨkiny. Ɨ ra ton kemba ɨtlis, ton yɨpaina sobijog jaj pem nena e okas.\f + \fr 6:6 \ft Grik peband da, “Yɨpa baiko witkɨp re yɨpa Denari e, ɨ daka nowa baiko balikɨp re yɨpa Denari e.” Sɨ onggɨtyam wit ake bali re towaina ukoijog owou i, ɨ onggɨtyam mɨra re tenpyam (10) pumbjog e towaina naska mɨram pɨlke.\f* Ajɨ man goro negɨr tamnɨkinyɨt olib nangg ake greip nangg.” \p \v 7 Ɨ kwa re Mamoi B'ɨgat powam (4) Godɨmna tɨrɨr omni mal outɨnti yotorendonj, kon kea powam (4) yilo gasamna nonykok utkundond, ɨ ton yindonj da, “Metkɨm ayo!” \v 8 Ɨ yɨr de, re kon yɨr awond, kea de mulmul ke ɨponateni salsal oso yɨbnonj, dɨde ti iyena rɨga ti teskakɨnd tina nyɨ re ujɨt. Sɨ kwa daka yɨpat tin yɨmta yundokonj re uj rɨgaina tunggɨt. Ton kea juwai okati na ebnonda gowukoi rɨga powa (4) bobo omnɨkam dɨde towa wɨngɨrɨnd yɨpa bobo ongandam. Sɨ ton ekonda opimemb rɨga ongandam geja ke ɨ sou ke ɨ rukoruko kopa ke ɨ dɨde gowukoi tɨbam b'angga ke. \p \v 9 Ɨ kwa re Mamoi B'ɨgat paibɨm (5) Godɨmna tɨrɨr omni mal outɨnti yotorendonj, kon kea wɨngawɨnga yɨr anginond yɨna sɨ omnɨkapu kap wɨrand yena re gowukoi rɨgap uj kɨma epouto. Sɨ ton nangga pena ten epouto re, mop nokɨp ton kea Godɨmna yɨtkak gar ke utkunda ke yokato dɨde ton kea Yesu Kerisom gatab ɨmɨnjog yɨr ungata yɨt apurenento. \v 10 Ɨ ton unena kɨma ara wuwenonj da, “Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga yete re yɨnayɨna dɨde ɨmɨnjog Yonggyam, sɨ rɨdede pae Man maka wanakana b'ɨsagɨka oramitenyɨt onggɨt gowukoi wɨmena rɨga wa pɨlɨnd, nokɨm da ɨdenat Madaka sowaina kus mɨrand ten tepoinyɨt?” \v 11 Sɨ God ket towa yɨpayɨpa agoninonj pɨnpɨn bɨlbɨl kobɨrgɨm b'ikokam. Ɨ Ton ket ten amninonj da, “Wɨn b'ogla ngai b'usaya sobijog wɨnɨnd wɨram wekene, ngɨrpu gowukoi rɨgap waina wɨkomadwar dɨde waina gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar uj kɨma tepouranj dem odede rɨngma na re ton wen uj kɨma epouto, ngɨrpu ra ket ogeni namba rɨrɨrkɨp tau dem.” \p \v 12 Ɨ kwa re Mamoi B'ɨgat siksɨm Godɨmna tɨrɨr omni mal outɨnti yotorendonj, kon kea nɨnda mɨle yɨr anginond. Sɨ opimemb jɨ mɨle, ukoi jijɨg aukonj ɨ lomkongga timtim aukonj re timtim kobɨrgɨm pɨla na, ɨ mobi re kupkakupka kus pɨla kuskus na aukonj, \v 13 ɨ wubɨnd ɨki ɨsokto gowukoi wa odede na rɨngma ra ukoi rɨbɨt lɨla uwongneny, komkesa kɨp gabsos kɨma tɨsokanj, \v 14 ɨ wub ewaikitonj re odede na rɨngma ra peba tɨnyowenj dɨde nɨmog tab towalenggyam b'etromkya, ɨ komkesa dor dɨde ailan re kea b'ururkento towaina pɨpmet ke. \v 15 Ɨ gowukoi rɨga wa king ɨ mopyam rɨga ɨ geja rɨga mopyam ɨ jogjog gasa kɨma rɨga ɨ danda kɨma rɨga ɨ dɨde komkesa wɨko rɨga dɨde b'ɨtrari rɨga, ton towalenggyam egurka wuwenonj gong bora nata ɨ kɨla gangga nata rɨna re dor nata wekenonj. \v 16 Ɨ ton endento dor wa pɨlwa dɨde kɨla wa pɨlwa da, “Sowa kumbɨnd sap otekinam ɨ ket sɨn negurkinam onggɨt Rɨgamna wɨp ke yete re wɨp omnenapu kasand omiti yɨbneneny ɨ dɨde kwa Mamoi B'ɨgamna ukoi soro kɨma b'ɨsagɨkam pɨlke. \v 17 Nokɨp Towaina ukoijog soro kɨma b'ɨsagɨka bibɨr re kea ɨte ke ik. Sɨ yete rɨrɨr e Towa wɨpɨnd onyitam?” \c 7 \s1 Godɨmna Tɨrɨr Omni Outɨki Mal Okati Wan Andred Poti Powa Tausɨn (144,000) Israel rɨga \p \v 1 Ɨ onggɨt kak ke re kon yɨr awond, powa (4) aneru gowukoi powa (4) wug nata owɨnki wekenonj dɨde ton gowukoyɨmna powa (4) rɨbmop emorki awamto, nokɨm da ɨdenat rɨb maka b'uturenanj gowukoi wa ɨ sɨpa wa ɨ dɨde komkesa wul nangg wa pɨlwa. \v 2 Ɨ kwa re kon yɨr awond, kwa yɨpa aneru ɨlemet ke ikonj ɨ yilo Godɨmna tɨrɨr omni outɨnti mal iyonj. Ɨ ton ket unena kɨma nonykok yikenonj onggɨt powa (4) aneru wa pɨlwa yama na re God danda akainonj gowukoi dɨde sɨpa negɨr omnɨkam. \v 3 Ɨ ton ket amninonj da, “Goro negɨr tamnɨkinam gowukoi ɨ sɨpa ɨ dɨde wul nangg ngɨrpu ra sɨn mera Godɨmna wɨko rɨgaina mongkakɨnd Godɨmna tɨrɨr omni mal tausɨkindam yena re God abagɨkinonj Tinajog rɨgam.” \v 4 Ɨ kon onggɨtyam Godɨmna tɨrɨr omni mal ousɨki rɨgaina namba utkundond re wan andred poti powa tausɨn (144,000) na. Sɨ onggɨtyam Godɨmna tɨrɨr omni mal ousɨki rɨga re Israel wɨngɨrɨnd komkesa gu ke rɨga na. \li1 \v 5 Sɨ Yuda gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 ɨ Rɨuben gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 ɨ Gad gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 \v 6 ɨ Aser gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 ɨ Naptali gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 ɨ Manase gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 \v 7 ɨ Simeon gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 ɨ Lebi gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 ɨ Isakar gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 \v 8 ɨ Jebulon gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 ɨ Yosep gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na, \li1 ɨ Benyamin gu ke re twelp tausɨn (12,000) rɨga na. \s1 Gar ke Utkunda Rɨga B'ɨgaram Pumb Tungg wa \p \v 9 Ɨ onggɨt kak ke, re kon yɨr awond, sɨ yɨr de, ogenka kesa ukoijog rɨga bobo na wekenonj komkesa gɨm b'engabenga ke ɨ gu ke ɨ kantri ke ɨ dɨde yɨtam ke. Sɨ ton ket owɨnkɨto wɨp omnenapu kasa wɨpɨnd dɨde Mamoi B'ɨga wɨpɨnd. Ɨ ton re pɨnpɨn bɨlbɨl kobɨrgɨm b'ikoki na dɨde towa yɨmɨnd apɨg kɨma na wekenonj. \v 10 Ɨ ton ket unena kɨma nonykok wuwenonj da, \q1 “Yɨrkokar okatam mɨle yɨbɨm re \q2 mera Godɨm pɨlnate yete re wɨp omnenapu kasand omiti yɨbneneny dɨde Mamoi B'ɨgam pɨlnate.” \m \v 11 Ɨ naskand komkesa aneru re wɨp omnenapu kasa ɨ twenti powa (24) elda ɨ dɨde powa (4) yilo gasa wus nat ewatɨnti owɨnki wekenonj. Ajɨ re ton onggɨtyam mɨle yɨr yongo, ton kea ket kumsos b'amkɨto wɨp omnenapu kasa wɨpɨnd dɨde as ɨroukɨto ɨ dɨde ket Godɨnd yewangayo. \v 12 Ɨ ton ket nonykok wuwenonj da, \q1 “Ɨmɨnjog e, esourena ɨ b'ogɨl ɨnyomarena ɨ b'ogɨl multekɨp ɨ sɨteket ɨ ukoi ɨsnawa ɨ danda ɨ dɨde juwai \q2 mera Godɨm pɨlwa ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa, ɨmɨnjog.” \p \v 13 Ɨ elda wɨngɨrɨnd yɨpat nɨgekitonj da, “Yepim jɨ onggɨtyam rɨga pɨnpɨn bɨlbɨl kobɨrgɨm b'ikoki wekeny? Ɨ rɨngkaim ton tui?” \v 14 Sɨ kon ket tin yɨsmonggawond da, “Kor yonggyam, man wumɨr et.” Sɨ ton ket nomnonj da, “Opimemb rɨga ma sobijog bebɨg kɨma b'ɨdgotnena na okatena eyento gar ke utkunda mɨle wɨngɨrɨnd. Ajɨ ton onggɨtyam komkesa b'ɨdgotnena gou wa amnento, ngɨrpu yu opi ton b'ɨgarkanj. Sɨ ton re kea towaina pɨnpɨn kobɨrgɨm esekto, ɨ ɨngkenaemb ket ton Mamoi B'ɨgamna kus ke onggɨtyam towaina kobɨrgɨm bɨlmetmet amnɨkto. \q1 \v 15 Sɨ onggɨt paemb yu ton re Godɨmna wɨp omnenapu kasa wɨp nasim wekeny \q2 dɨde ton ket Godɨmna yɨna pɨpmet nasim Tin yewangaenenyi bibɨr dɨde sɨwɨny. \q1 Sɨ yete re wɨp omnenapu kasand omiti yɨbneneny, \q2 Ton ɨta ton kɨma ita wɨnɨnd yɨbneneny dɨde towaina wɨmenapu met orangka teyenainy. \q1 \v 16 Sɨ ton makwa opima owoupa taukenenanj dɨde kwa makwa opima nyɨpa taukenenanj. \q2 Ɨ lomkongga dɨde kwa komkesa pembpemb gasap ma opima ten gɨm tembrɨkenenanj. \q1 \v 17 Mop nokɨp Mamoi B'ɨgate towanɨm yɨr ɨpka rɨga ɨbneneny \q2 yete re kingɨmna wɨp omnenapu pɨpmet ɨnyɨnyɨnd yɨbneneny. \q2 Sɨ Tonsim ten wang teyeneniny yɨrkokarɨm nyɨkip wa. \q1 Ɨ Godte towaina yɨrkɨp ke komkesa yɨrekɨp tesekiny.” \c 8 \s1 Sebenɨm (7) Godɨmna Tɨrɨr Omni Mal Outɨnti \p \v 1 Ɨ re Mamoi B'ɨgat sebenɨm Godɨmna tɨrɨr omni mal outɨnti yotorendonj, wub re mumakesa na awonj kombkomb awa kɨma. \v 2 Ɨ re kon yɨr awond, seben (7) aneru onyiti na wekenonj Godɨm wɨpɨnd ɨ God ket towa agoninonj seben (7) bibol. \p \v 3 Ɨ kwa yɨpa aneru ikonj dɨde onyitonj yɨna sɨ omnɨkapu kap wusɨnd. Ɨ ton yowamonj re gold ke omnɨki ngɨrangngɨrang gasa imbrɨkapu sospen na. Ɨ ton jogjog ngɨrangngɨrang gasa okati na awaminonj, nokɨm da ɨdenat ton onggɨtyam ngɨrangngɨrang gasa dɨde yɨna rɨga waina yɨr opmita yɨpand tembrɨkiny onggɨt gold ke omnɨki yɨna sɨ omnɨkapu kapɨnd rɨna re yɨbnonj Godɨmna wɨp omnenapu kasa wɨp ke. \v 4 Sɨ yɨna rɨga waina yɨr opmita re ngɨrangngɨrang gasa kɨma yɨpa nat kimbra yikenonj Godɨm pɨlwa onggɨt aneru ma yɨm kumb ke. \v 5 Ɨ ket onggɨt anerut wul wewɨr akasinonj yɨna sɨ omnɨkapu kap ke dɨde ket yɨndangɨr yomnonj ɨtemb ngɨrangngɨrang gasa imbrɨkapu sospen. Ɨ re ton b'ɨskonj gowukoi wa, sɨ ket ɨara ara yikenonj ɨ nonykok ikonj ɨ waral ɨpabɨndento ɨ dɨde jijɨg aukonj. \s1 Naskanyam Powa Bibol \p \v 6 Ɨ opimemb seben (7) aneru yama na re seben (7) bibol ebnainonj, ton bibol angonjento ɨpayam. \p \v 7 Ɨ re naskajog anerut bibol ara yɨpayonj, sɨ gɨmo pɨla ais piro dɨde wul aukonj re kus kɨma ɨsleki na ɨ ket gowukoi wa ɨsokonj. Sɨ gowukoi nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab re kea so yomnonj ɨ wul nangg toda nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab re kea so amninonj ɨ dɨde komkesa salsal tɨb dɨde owou nangg daka kea so amninonj. \p \v 8 Ɨ re nɨmogɨm anerut bibol ara yɨpayonj, yɨpa so omni ukoi dor pɨla gasa ɨsendonj sɨpa wa, sɨ sɨpa nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab re kea kusɨm b'engendonj. \v 9 Ɨ kwa sɨpand yilo gasa nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab re kea uj aukɨto, ɨ dɨde gɨga daka nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab re kea negɨr amnɨkinonj. \p \v 10 Ɨ re nowam anerut bibol ara yɨpayonj, sɨ kea lampa pɨla so omni ukoi ɨki ɨsendonj wub kumb ke de komkesa kɨlɨm nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab nata dɨde nyɨ kip nata. \v 11 Ɨ onggɨt ɨkim nyɨ re Kapkapte. Sɨ komkesa nyɨ nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab re kea kapkap aukɨto. Ɨ ɨngkenaemb jogjog rɨga uj aukɨto onggɨt kapkap auki nyɨ map. \p \v 12 Ɨ kwa re powam (4) anerut bibol yɨpayonj, lomkongga nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab ɨ mobi nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab ɨ dɨde komkesa ɨki nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab re kea negɨr aukɨto. Nokɨm da ɨdenat onggɨtyam komkesa gasa nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab sɨbɨb taukanj ɨ bibɨr nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab lomkongga ɨnyomarena kesa ɨbɨm, sɨ todaka kwa sɨwɨny yɨpa rɨrɨr e ɨbɨm. \p \v 13 Ɨ re kon yɨr yongond yɨpa yimbyak urenand wub kumbɨnd, kon kea utkundond tina unena kɨma opurena da, “Onggɨt gowukoi wɨmena rɨga wa opima sake, sake, sake. Mop nokɨp kwa nowa bibol kɨma anerup momta im bibol ara tepairanj.” \c 9 \s1 Paibɨm (5) Bibol \p \v 1 Ɨ re paibɨm (5) anerut bibol yɨpayonj, kon kea yɨpa ɨki yɨr yongond rɨna re ɨsendonj wub kumb ke de gowukoi wa. Sɨ ton re kea ki yokatonj ngortodjog wa kunɨnkunɨn euki kipɨm rokasim re negɨr wɨngawɨnga wekeny negɨr ma b'ɨsagɨka okatam. \v 2 Ɨ re ton mora yɨpangendonj ɨtemb kip, sɨ onggɨt kip bora ke kimbra opekonj ɨja na ɨt re ukoi boi so omni bungbung kimbra re dɨde. Sɨ onggɨt kip bora ke kimbra opekonj ɨ onggɨt kimbrat lomkongga ake wub sɨbɨb amnonj. \v 3 Ɨ ket koka kimbra bora ke opekto gowukoi wa. Sɨ ton kea danda yokato odede rɨngma re gowukoi wɨrmogmog wa danda ebnau ongongɨm. \v 4 Ɨ God ten engainonj da, “Wɨn goro negɨr tamnɨkinam gowɨnd tɨb ɨ komkesa salsal nangg ɨ dɨde komkesa wul nangg. Ajɨ wɨn b'ogla rɨga nena negɨr tamnɨkindam yamim re maka re towaina mongkakɨnd Godɨmna tɨrɨr omni mal ousɨki wekeny.” \v 5 Sɨ God towa danda agoninonj ma onggɨt mana da ten ongandam ajɨ onggɨt mana da ton paib (5) mobi kɨma ten ukoi kopa b'aenam tamnenanj. Sɨ onggɨtyam towaina kopa b'aena ɨja im wɨp taukanj opi re wɨrmogmogɨmna b'angnena re dɨde. \v 6 Sɨ onggɨt wɨnɨnd rɨgap opima nya oraka teyenanj uj okatam, ajɨ ton makwa opima tadarkanj dem. Ɨ ton opima singi taenanj towalenggyam uj b'andrɨkam ajɨ uj ra towa pɨlkae b'ɨtkeneny. \p \v 7 Sɨ opimemb koka waina wɨp re oso pɨla na rɨnsim ra gejam b'atngonjenanj. Ɨ towaina mopɨnd re gold ke omnɨki b'ogɨl dɨra b'ikoki pɨla na. Ɨ dɨde towaina wɨpkak re rɨgaina wɨpkak pɨla na. \v 8 Ɨ towaina mopngɨi ebnauto re kongga waina mopngɨi pɨla na. Ɨ towaina orkak re laiyon orkak pɨla na. \v 9 Ɨ ton gejam dorkak utwangka gasa b'ikoki awamto re ayɨnkak pɨla gasa na. Ɨ towaina tama wuwam re jogjog oso ingaena trak ara pɨla na, ra ton b'ɨtkenanj geja omnɨkam. \v 10 Ɨ kera dɨde dɨng towa ebnauto re wɨrmogmog pɨla na. Sɨ towa danda re towaina kera nat, ɨ ɨngkenaemb ton rɨga negɨr amnɨkento paib (5) mobi kɨma. \v 11 Towa king ebnawonj re negɨr aneru na yete re yɨbɨm ngortodjog wa kunɨnkunɨn euki kipɨnd rokasim re negɨr wɨngawɨnga wekeny negɨr ma b'ɨsagɨka okatam. Ɨ tina nyɨ re Ibru yɨt ke da “Abadon”, dɨde Grik yɨt ke da “Apolliyon”.\f + \fr 9:11 \ft “Abadon” ake “Apolliyon” yɨtkak esɨpkis re eomnenayam e.\f* \p \v 12 Sɨ yɨpa sake re ke b'undwatonj. Ajɨ yɨr de osiya nɨmog sake pɨta taya daka onggɨt kak ke. \s1 Siksɨm (6) Bibol \p \v 13 Ɨ re siksɨm (6) anerut bibol yɨpayonj, kon kea yɨpa nonykok utkundond powa (4) dɨng wɨngɨr ke rɨna re gold ke omnɨki yɨna sɨ omnɨkapu kapɨnd wekenonj. Ɨ ɨtemb jɨ kap re Godɨm wɨp nat yɨbnonj. \v 14 Ɨ onggɨt nonykokɨt yomnonj ɨtemb siksɨm (6) anerund yet re bibol kɨma yɨbnonj da, “Man etrɨngasine powa (4) aneru yepim re ɨjobɨki wekeny ukoi kɨlɨm Yupratend.” \v 15 Ɨ ton ket opimemb powa (4) aneru etrɨngasinonj. Sɨ opimemb aneru re b'angonjeni na wekenonj onggɨt wɨnɨm ɨ onggɨt bibɨrɨm ɨ onggɨt mobim ɨ dɨde onggɨt kemagɨm. Nokɨm da ɨdenat ton komkesa rɨga nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab tangandanj. \v 16 Ɨ re kon geja rɨga namba utkundond, osond angiti geja rɨga bobo re tu andred miliyon (200,000,000) na. \v 17 Sɨ ɨja naemb jɨ kon koina liyalliyal wɨngɨrɨnd yɨr anginond oso dɨde towaina iyena rɨga towaina teskakɨnd. Sɨ towaina dorkak utwangkapu gasand kala ɨsnɨki re wul dɨmɨl pɨla na ɨ blujog na ɨ dɨde mulmul na. Ɨ oso waina mop re laiyon waina mop pɨla na. Ɨ dɨde towaina tu bora ke opekto re wul dɨmɨl ɨ kimbra ɨ dɨde masis ngɨrang pɨla sɨngba kɨma negɨr guda ngɨrang na. \v 18 Sɨ onggɨt nowa sake gasapiya komkesa rɨga nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab angandto. Sɨ opimemb nowa sake gasa re ɨnaemb jɨ opekto oso waina tu bora ke, wul dɨmɨl ɨ kimbra ɨ dɨde masis ngɨrang pɨla sɨngba kɨma negɨr guda ngɨrang. \v 19 Mop nokɨp onggɨt oso waina danda wekenonj re towaina tu bora nat dɨde towaina kera nat. Nokɨp towaina kera re gɨrem pɨla na dɨde kwa mop kɨma na ɨ ɨngkenaemb jɨ kwa rɨga negɨr omnɨka eyenento. \p \v 20 Ɨ komb rɨga yepiya re maka uj aukɨto onggɨt sake ke, ton maka gar engento towaina yɨm ke omnɨki negɨr mɨlem pɨlke. Ajɨ ton kea danda kɨma ewangaenento negɨr wɨngawɨnga dɨde b'anygɨnena god aidol. Sɨ opimemb b'anygɨnena god aidol re gold ke o silba ke o bronj ayɨn ke o kɨla ke o wul ke omnɨki na, dɨde kwa opimemb b'anygɨnena god aidol re makwa rɨrɨr na yɨr ongongɨm ɨ yɨt utkundam ɨ dɨde menamenam. \v 21 Ɨ kwa onggɨt komb rɨgap maka gar engento towaina onganda mɨlem pɨlke ɨ towaina minj mɨlem pɨlke ɨ towaina negɨr b'iyena mɨlem pɨlke ɨ dɨde towaina yurowam mɨlem pɨlke. \c 10 \s1 Aneru dɨde Sobijog Peba \p \v 1 Ɨ re kon yɨr awond, kwa yɨpa danda kɨma aneru wub kumb ke inkonj rɨm ke b'ajgi. Ɨ wagur okɨntonj tina mop kena ɨ tina wɨp re lomkongga pɨla na, ɨ dɨde tina nɨmog pɨs re wul dɨmɨl ke ɨkangɨndi rorte pɨla na. \v 2 Sɨ ton kea tina yɨmɨnd yɨpa sobijog peba ɨpangendi yowamonj. Ɨ ton ket tina yɨmjogyam pɨs b'amjitonj sɨpand dɨde sawayam pɨs b'amjitonj gɨlɨnd. \v 3 Ɨ ton ket unena kɨma nonykok yikenonj odede wɨp rɨngma re laiyon ngulam b'aingneneny. Sɨ re ton unenonj, seben (7) ɨarap towaina nonykok ke yɨsmonggawo. \v 4 Ɨ re seben (7) ɨarap yɨsmonggawo, kon pop ɨrɨkam amninond ajɨ naska kea wub kumb ke nonykok utkundond odede opuliti da, “Man wɨgawɨga na tamninyɨt onggɨtyam seben (7) ɨara waina opurena ɨ dɨde goro peband terɨkinɨm!” \v 5 Ɨ ɨtemb aneru yena re kon yɨr yongond onyiti sɨpand dɨde gɨlɨnd, ton tina yɨmjog yɨm yɨtmulitonj wub kumb wa. \v 6 Ɨ ton ket Godɨmna nyɨ kɨma danda kɨma yindonj yete re ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa yilo yɨbneneny ɨ yet re atobarkinonj wub dɨde gasa onggɨt wɨngɨrɨnd, ɨ gowukoi dɨde gasa onggɨt wɨngɨrɨnd, ɨ dɨde sɨpa dɨde gasa onggɨt wɨngɨrɨnd, da, “God ma ɨta wɨn iplongkis. \v 7 Ajɨ onggɨt wɨnɨnd ra sebenɨm anerut bibol ara ɨpai dem, sɨ Godɨmna wɨgawɨga gasa rɨrɨrkɨp tau dem odede rɨngma na re Ton Tina wɨko rɨga bageyam wa pɨlwa bage yɨt pɨtapɨta amneninonj.” \p \v 8 Ɨ onggɨtyam nonykok rɨna re kon wub kumb ke utkundond, ton b'usaya kwa ken nomnonj da, “Meke ɨ peba yokate rɨnte re ɨpangendi yɨbɨm onggɨt anerumna yɨm kumbɨnd yete re onyiti yɨbɨm sɨpand dɨde gɨlɨnd!” \v 9 Sɨ kon ket nekond onggɨt anerum pɨlwa, ɨ ket tin yɨgekitond da, “Peba sobijog nokae!” Seg ton ket nomnonj da, “Yokate dɨde yɨmkite! Sɨ onggɨt pebat ɨta moina kom kapkap omnɨk, ajɨ moina tugɨmɨnd ra ton metmet e ɨbɨm wui pɨla.” \v 10 Sɨ kon ɨtemb jɨ sobijog peba yokatond onggɨt anerumna yɨm ke, ɨ ket yɨmkitond. Re kon koina tu borand yoramitond owowɨm, ɨtemb re wui pɨla oba met na. Ajɨ re ket kon yɨmkitond, onggɨt pebat koina kom kapkap na yomnɨkonj. \v 11 Sɨ ton wumɨr nomnonj da, “Man b'ogla b'usaya God ma bage yɨt pɨtapɨta tamneninyɨt kantri nata ɨ gɨm b'engabenga rɨga wa ɨ b'engabenga yɨtam rɨga wa ɨ dɨde jogjog king wa pɨlwa.” \c 11 \s1 Nɨmog Yɨr Ungata Rɨga \p \v 1 Ɨ re God yɨpa kutɨp pɨla buskak tondon nokawonj, Ton ket nomnonj da, “Utnyite dɨde Koina yɨnamet ɨ yɨna sɨ omnɨkapu kap tondon akatenine! Ɨ kwa daka yɨnametɨnd yɨr opmita rɨga agenkine! \v 2 Ajɨ yebɨm yɨnamet bau ke aba, sɨ man goro tondon okatenɨm. Mop nokɨp ɨtemb aba re Koina obagɨki kesa rɨga wa okai e. Sɨ ton opima onggɨtyam yɨna taun ɨpmɨndena iyenyi dem poti tu (42) mobi kɨma.\f + \fr 11:2 \ft Onggɨt poti tu (42) mobi re yɨpa rɨrɨr e wan tausɨn tu andred siksti (1,260) bibɨr kɨma rɨnte re bes trind (3) yogenai ɨ nowa wɨn dɨde yɨpa kombkomb wɨn kɨma rɨnte re Sapta twelp (12) bes potinɨnd (14) yogenai.\f* \v 3 Sɨ Kon Koina nɨmog yɨr ungata rɨga wa danda takaen ɨ tonsiemb wan tausɨn tu andred siksti (1,260) bibɨr kɨma bage yɨt pɨtapɨta tamneninya dem rongg b'ikoki kɨma. \v 4 Ɨ ton osiemb re nɨmog olib nangg i dɨde nɨmog ngaya enyorkapu wulkak i rɨnsi re gowukoyɨmna Yonggyamɨm wɨpɨnd onyiti ebnya. \v 5 Ɨ yet ra tatonkis ten negɨr omnam, wul ɨta topek towaina tu bora ke dɨde ket onggɨt wulɨt towaina geja rɨga tembrɨkiny dem. Sɨ yet ra singi tainy ten negɨr omnɨkam, ton b'ogla odede nya ke tin onganjya. \v 6 Ɨ towa ɨta danda ebnau wub ɨswangam, nokɨm da ɨdenat maka piro ik onggɨt wɨn wɨngɨrɨnd ra ton bage yɨt pɨtapɨta tamneninya. Ɨ kwa towa ɨta danda ebnau nyɨ engendam kusɨm dɨde gou negɨr omnam komkesa b'engabenga sake ke rɨdenat ra ton singi taenya. \v 7 Ɨ ra ton seg tamninya dem towaina yɨr ungata yɨt opurenam, tɨbam b'angga ɨta topenj dem onggɨt ngortodjog kunɨnkunɨn euki kip ke rokasim re negɨr wɨngawɨnga wekeny negɨr ma b'ɨsagɨka okatam. Ɨ onggɨt tɨbam b'anggat ton kɨma geja omnɨk dem ɨ onggɨt nɨmog yɨr ungata rɨga gou wa tamɨny dem ɨ dɨde ket ten tanganj dem. \v 8 Ɨ towaina ujgɨm ondrati tebnya dem ra sobea nasi onggɨt ukoi taunɨnd. Sɨ ɨtemb jɨ taun wɨngawɨnga nya ke ogenaya re Sodom e o Ejipt e rɨkɨnd re towa Yonggyamɨnd daka wul b'agbagɨnd yɨdrɨko. \v 9 Ɨ rɨga yepiya ra tuweny kantri b'engabenga ke ɨ b'engabenga gu ke ɨ b'engabenga yɨtam ke ɨ dɨde gɨm b'engabenga ke, ton yɨr ɨpka teyenyi dem towaina ujgɨm nowa bibɨr dɨde yɨpa kombkomb bibɨr kɨma. Ɨ ton ket b'ɨsaya tuweny dem towaina ujgɨm eungitam gopmet wa. \v 10 Ɨ gowukoi wɨmena rɨgap towaina uj gatab sam im taukenenanj dem dɨde ukoi sam kɨma ngolengole aena tuweny dem. Sɨ ton towa wɨngɨrɨnd wurar gasa b'ɨtɨmkura tuweny dem, nokɨp onggɨt nɨmog bageyamɨp kea bebɨg oramka eyeninonda onggɨt gowukoi rɨga wa.” \v 11 Ɨ nowa bibɨr dɨde yɨpa kombkomb bibɨr kak ke, yɨrkokar wɨngawɨnga Godɨm pɨlke b'ɨgarkonj towa pɨlɨnd, sɨ ton kea towaina pɨs ke onyitonda. Sɨ yepiya re ten yɨr ɨpka eyeno, ton ma sobijog na moga aukɨto. \v 12 Seg ton ket wub kumb ke ukoijog nonykok utkundonda. Ɨ onggɨt nonykokɨt ten amnonj da, “Tetka ayo!” Seg ton ket wub kumb wa ekonda rɨm borand. Sɨ towaina geja rɨgap daka kea ten yɨr eyo towaina menonɨnd. \v 13 Ɨ onggɨt wɨnjogɨnd ukoijog jijɨg aukonj, ɨ ket ɨtemb taun ten ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab re kea yosmulitonj. Sɨ ket kea seben tausɨn (7,000) rɨga uj aukɨto onggɨt jijɨg wɨngɨrɨnd. Seg komb rɨgap ma sobijog na moga aukɨto, ngɨrpu ton ket pumb tungg Godɨm b'ogɨl ɨnyomarena yokaeno. \p \v 14 Sɨ nɨmogɨm sake re kea b'undwas, ajɨ yɨr de nowam sake ɨta wanakana ik. \s1 Sebenɨm (7) Bibol \p \v 15 Ɨ re sebenɨm (7) anerut bibol yɨpayonj, sɨ wub kumb ke ukoi nonykok pɨta aukɨto ɨ odede endento da, \q1 “Gowukoi re kea mera Yonggyam ma \q2 dɨde Tina Keriso ma pumb tungg e au. \q1 Sɨ Ton onggɨtyam pumb tungg wɨp yiyeny re \q2 ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa e.” \m \v 16 Seg ket twenti powa (24) elda yepiya re towaina wɨp omnenapu kasand omnɨki wekenonj, ton Godɨm wɨpɨnd kumsos b'amkɨto ɨ ket as ɨroukɨto ɨ dɨde ket Godɨnd yewangayo. \v 17 Ɨ ton ket Godɨnd yesoureno da, \q1 “Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga, sowa Yonggyam God \q2 yet re mɨbnenenot dɨde yete re mɨbnenenyɨt! \q1 Sɨn sɨteket yɨt momnyu, mop nokɨp Man kea tɨrɨr yomnot Moina ukoijog danda ingawam, \q2 sɨ Mante ket onggɨtyam gowukoi wɨp yiyenyɨt. \q1 \v 18 Ɨ gɨm b'engabenga rɨga soro im aukenenanj \q2 mop nokɨp Moina ukoi soro kɨma b'ɨsagɨkam \q2 dɨde kwa uj rɨga b'ɨsagɨkam wɨn re ɨtaemb ke ik. \q1 Sɨ ɨtemb jɨ wɨn, sɨ Man rɨrɨr et towa mɨra ogonam Moina wɨko rɨga bageyam wa \q2 ɨ yɨna rɨga wa ɨ dɨde Moina nyɨ moga uwada rɨga wa \q2 yepim re sobijog nyɨ rɨga dɨde ukoi nyɨ rɨga. \q1 Sɨ kwa ɨtemb jɨ wɨn, \q2 sɨ Man ten negɨr tamnɨkinyɨt yepiya re gowukoi negɨr yomnɨkeneno.” \m \v 19 Ɨ Godɨmna yɨnamet ɨpangendonj pumb tungg wa, ɨ ket demb de Tina yɨnametɨnd Tina outɨnti tɨrɨr omnijog yɨna boks pɨta awonj. Ɨ dɨde ket waral ɨpabɨndento ɨ nonykok wuwenonj ɨ ɨara ara yikenonj ɨ jijɨg aukonj ɨ dɨde ukoi gɨmo pɨla ais piro ikonj. \c 12 \s1 Kongga dɨde Wɨp Ɨnggrawa kesa Gɨrem pɨla B'angga \p \v 1 Ɨ re kon yɨr awond, yɨpa ukoi kɨd kesa kɨma danda gasa pɨta awonj wub kumbɨnd. Sɨ yɨpa kongga lomkongga b'ikiti na wɨbnonj, ɨ ket mobi yɨbnonj re tina pɨs wɨra nat ɨ dɨde kwa twelp (12) ɨki kɨma dɨra yowamonj tina mopɨnd. \v 2 Ɨ ɨtomb re kongga ngor kɨma na wɨbnonj. Ɨ ton kopa map b'aena wikenonj mɨna b'ujenand, ngɨrpu momta b'ɨga ukendam awonj. \v 3 Ɨ re kon yɨr awond, kwa yɨpa b'enga wɨp kɨd kesa kɨma danda gasa pɨta awonj wub kumbɨnd. Sɨ yɨr de, ukoi kuskus wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'angga yɨbnonj re seben (7) mop kɨma na ɨ ten (10) dɨng kɨma na ɨ dɨde opi ket tina mop nata seben (7) kingɨmna dɨra. \v 4 Ɨ tina kerat wubɨnd ɨki nowa ɨkalki wɨngɨrɨnd yɨpa tab ergɨnasinonj dɨde ket ten eskansinonj onggɨt gowukoi wa. Ɨ onggɨtyam wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'angga onyitonj onggɨt konggam wɨpɨnd yet re momta b'ɨga ukendam yomnonj, nokɨm da ɨdenat ton onggɨt konggamna b'ɨga ɨmkis ra ton ukenj. \v 5 Ɨ ɨtomb kongga b'ɨga yukendonj re leo B'ɨga na yet ra komkesa gɨm b'engabenga rɨga danda kɨma wɨp tamniny ayɨn kutɨp ke. Ɨ Godɨmna anerut ɨtemb jɨ b'ɨga yokatonj onggɨt konggam pɨlke dɨde ket yiyonj Godɨm pɨlwa de Tina wɨp omnenapu kasa wa. \v 6 Ɨ ɨtomb kongga ket b'ɨkenonj de wul kesa tungg wa. Sɨ God kea de pɨpmet ti wongonjenawonj, nokɨm da ɨdenat Ton demb de tin ongena tiyeneny wan tausɨn tu andred siksti (1,260) bibɨr kɨma. \p \v 7 Ɨ yɨpa geja aukonj de pumb tungg wa. Sɨ Mikael dɨde tina anerup geja yomnɨko onggɨt wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'angga kɨma, ɨ todaka onggɨtyam wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'angga tina aneru kɨma mɨra amnɨto. \v 8 Ajɨ ton ma danda na aukɨto gou wa omnenam Mikael dɨde tina aneru, sɨ towa maike pɨpmet awonj wɨmenam de pumb tunggɨnd. \v 9 Sɨ Mikael dɨde tina anerup ɨtemb ukoi wɨp ɨnggrawa kesa b'angga gowukoi wa yɨskanto tina aneru kɨma. Sɨ ɨtaemb jɨ kesam ke gɨrem ogenaya da Negɨr Wɨngawɨnga o Satana yet re kupka gowukoi wɨmena rɨga negɨr nya wa wɨp amneninonj negɨr mɨle omnɨkam. \v 10 Ɨ kwa kon ukoi nonykok utkundond wub kumbɨnd, ɨ onggɨt nonykokɨt yindonj da, \q1 “Godɨmna yɨrkokar okawa mɨle ɨ Tina juwai \q1 ɨ mera God ma pumb tungg \q1 ɨ dɨde Tina Kerisomna wɨp omnena danda, \q2 yu opimemb kea pɨtapɨta aena wuweny. \q1 Mop nokɨp yet re mera gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar kot wa aramkeneninonj \q1 dɨde yet re ten mera God ma b'ɨsagɨkapu wa aramkeneninonj ita bibɨr dɨde ita sɨwɨny, \q2 ton re kea b'ɨski e yɨbɨm de gowukoyɨnd. \q1 \v 11 Ɨ kwa gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwarɨp \q2 kea Satanand gou wa yomno Mamoi B'ɨgamna kus ke \q2 dɨde towaina God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt pɨtapɨta omnena ke. \q1 Sɨ ton kea towaina yɨrkokar esɨngkandento \q1 dɨde towaina yɨrkokar singi kesa amnɨkenento \q2 God ma wɨko omnɨka map ngɨrpu towaina uj. \q1 \v 12 Sɨ onggɨt paemb pumb tungg dɨde komkesa wɨmena gasa onggɨt wɨngɨrɨnd \q2 sam kɨma ngolengole aininam. \q1 Ajɨ ɨta sake de gowukoi wa dɨde sɨpa wa, \q2 mop nokɨp Negɨr Wɨngawɨnga igurkonj wa pɨlwa re \q1 ukoijog soro kɨma na. \q2 Ɨ kwa ton wumɨr e da tina wɨn re tukokɨpjog e.” \p \v 13 Ɨ re wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'angga yɨr b'angonj da ton kea gowukoi wa b'ɨski e yɨbɨm, ton onggɨt konggand bebɨg kɨma b'ɨdgotnenand woramitenenonj yet re leo b'ɨga yukendonj. \v 14 Sɨ onggɨt konggat nɨmog ukoijog yimbyakɨmna tamakak akatonj, nokɨm da ɨdenat ton tulis tina pɨpmet wa de wul kesa tungg wa. Ɨ onggɨt pɨpmet natemb ton b'utma okateny nowa kemag dɨde yɨpa kombkomb kemag kɨma.\f + \fr 12:14 \ft Grik peband da, “yɨpa wɨn ɨ nɨnda wɨn ɨ dɨde yɨpa kombkomb wɨn.”\f* Sɨ onggɨt wɨnɨnd gɨremɨt ma rɨrɨr e tin negɨr tomɨny. \v 15 Sɨ gɨremɨt kɨlɨm pɨla nyɨ tina tu bora ke b'ɨskokonj onggɨt konggam yɨmta nya. Nokɨm da ɨdenat onggɨt ngɨwɨr gutatɨt tin tɨtiyas edamkitam. \v 16 Ajɨ gowɨt onggɨt konggand yɨm wokawonj. Sɨ gowɨt tina tugɨm yɨpangendonj dɨde ket ɨtemb kɨlɨm yɨmkitonj rɨna re wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'anggat tina tu bora ke b'ɨskokonj. \v 17-18 Seg ɨtemb wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'angga soro awonj onggɨt konggam pɨlwa. Sɨ ton ket yiwatonj geja omnɨkam onggɨt konggamna b'ɨgawar wɨngɨrɨnd komb rɨga kɨma yepim re Godɨmna b'ingawa yɨt yɨmta undokenenanj dɨde Yesum gatab yɨr ungata yɨt owama yiyenyi. Sɨ ton onyitonj jimiya kumbɨnd sɨpand. \c 13 \s1 Naskanyam Tɨbam B'angga \p \v 1 Ɨ re kon yɨr awond, yɨpa tɨbam b'angga opendonj sɨpa ke. Ɨ ton yɨbnonj re ten (10) dɨng kɨma na dɨde seben (7) mop kɨma na ɨ dɨde tina dɨng nata ten (10) kingɨmna dɨra kɨma na. Ɨ kwa tina mop yɨpayɨpand ɨsadreni nyɨ na ɨrɨki wekenonj. \v 2 Ɨ ɨtemb tɨbam b'angga rɨna re kon yɨr yongond re moga kɨma tɨbam b'angga lepod pɨla na, ɨ tina pɨspam re ukoi danda egetkak kɨma tɨbam b'angga bea pɨla na, ɨ tina tugɨm re danda orkak kɨma tɨbam b'angga laiyonɨmna tugɨm pɨla na. Ɨ wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'anggat tina juwai ɨ tina wɨp omnenapu kasa ɨ dɨde ukoijog danda ti yokainonj. \v 3 Ɨ ket tina mop wɨngɨrɨnd yɨpa mop yɨbnonj re owarati na uj rɨga pɨla. Ajɨ onggɨtyam uj okatam yɨra re kea ngu awonj. Sɨ komkesa gowukoi rɨga kɨd kesa na aento, dɨde ket onggɨt tɨbam b'anggand yɨmta yundokeneno. \v 4 Ɨ ton wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'anggam pɨlwa kumsos b'amka wuwenonj ewangayam, mop nokɨp ton kea danda yokawonj onggɨt tɨbam b'anggam. Ɨ ton kwa kea onggɨt tɨbam b'anggam pɨlwa kumsos b'amka wuwenonj ewangayam odede opurena kɨma da, “Yete jɨ onggɨtyam tɨbam b'angga pɨla rɨga? Sɨ yete rɨrɨr e geja omnɨk ton kɨma?” \p \v 5 Ɨ kwa wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'anggat onggɨt tɨbam b'anggam tugɨm yokawonj ukoi yɨt dɨde Godɨnd ɨsadrena yɨt opurenam. Ɨ dɨde kwa ti danda yokawonj wɨko omnɨkam poti tu (42) mobi kɨma. \v 6 Sɨ onggɨt tɨbam b'anggat tina tugɨm yɨpangendonj Godɨm pɨlwa ɨsadrena yɨt opurenam. Sɨ ton kea esadreneninonj Godɨmna nyɨ ɨ Tina wɨmenapu pɨpmet ɨ dɨde yepim re onggɨt pɨpmetɨnd wekeneny de pumb tunggɨnd. \v 7 Ɨ ton kea danda yokatonj geja b'iyenam yɨna rɨga kɨma dɨde ten gou wa omnam. Ɨ dɨde ton kwa danda yokatonj wɨp omnenam komkesa gu ɨ komkesa kantri ɨ komkesa yɨtam ɨ dɨde komkesa gɨm b'engabenga rɨga. \v 8 Ɨ God naska nata Tina obagɨki rɨga nyɨ erɨkinonj Mamoi B'ɨgamna yɨrkokar peband yena re yongando, ajɨ yɨmta kena Ton gowukoi yotobarkonj. Sɨ komkesa gowukoi wɨmena rɨga yaina nyɨ na re maka ɨrɨki wekenonj onggɨt peband, tonpimemb onggɨt tɨbam b'anggand ewangaenenyi. \p \v 9 “Sɨ yete re wɨngawɨnga ke yɨpya kɨma, ton rutkund. \q1 \v 10 ‘Ɨ yena ra God obagenj usunatam sɨbɨbmetɨm, \q2 ton b'ogla sɨbɨbmet wa yek. \q1 Ɨ yet ra rɨga geja giri ke onganj, \q2 toda ongandayamɨt b'ogla geja giri ke uj yakat.’ \m Sɨ onggɨt paemb odede wɨnɨnd yɨna rɨgap b'ogla b'obogɨl mɨmkam ke wɨmenand dɨde gar ke utkunda mɨle omnɨkand tekeny.” \s1 Nɨmogɨm Tɨbam B'angga \p \v 11 Ɨ re kon yɨr awond, kwa yɨpa tɨbam b'angga gou ke opendonj. Ɨ ti kea yɨbnawonj nɨmog dɨng Mamoi B'ɨga pɨla dɨde ton yɨtkak apureninonj wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'angga re dɨde. \v 12 Ɨ ton naskanyam tɨbam b'anggamna wɨp kena mɨle amnɨkeninonj re komkesa onggɨtyam naskanyam tɨbam b'anggamna danda kena. Ɨ ton kwa gou dɨde gowɨnd wɨmena rɨga amnɨkeninonj naskanyam tɨbam b'anggand ewangayam yama na re uj okatam owarati yɨra ngu awonj. \v 13 Ɨ dɨde ton kwa ukoi kɨd kesa kɨma danda wɨko amnɨkeninonj. Sɨ ton kea wul dɨmɨl yingaenenonj wub kumb ke inkam de gou wa rɨga wa wɨpɨnd. \v 14 Sɨ ton kwa naskanyam tɨbam b'anggam pɨlkena danda yokatonj ɨ ket onggɨt danda ke kɨd kesa kɨma danda wɨko amnɨkeninonj ti wɨpɨnd. Sɨ ɨngkenaemb ton gowɨnd wɨmena rɨga b'anygɨnena god ewangaya nya wa wɨp eyeninonj. Ɨ ton kwa onggɨtyam gowɨnd wɨmena rɨga amneninonj b'anygɨnena god aidol omnɨkam onggɨt tɨbam b'anggand ewangayam yet re giri ke owarati yɨbnonj ɨ ket yilo yokatonj. \v 15 Sɨ ton kwa danda yokatonj onggɨt tɨbam b'anggamna aidolɨnd yilo okawam. Nokɨm da ɨdenat ton tɨbam b'anggamna aidol omɨny yɨt opurenam dɨde kwa ton rɨga tamniny ten ongandam yepiya ra onggɨt tɨbam b'anggamna aidol maka ewangaenenyi. \v 16 Ɨ ton ɨtemb jɨ kwa komkesa rɨga engaeninonj mal okatam towaina yɨmjog yɨmɨnd o towaina mongkakɨnd, opi re sobijog nyɨ rɨga dɨde ukoi nyɨ rɨga, ɨ jogjog gasa kɨma rɨga dɨde gasa kesa rɨga, ɨ dɨde b'ɨtrari rɨga dɨde wɨko rɨga. \v 17 Sɨ nangga pena ton odede engaeninonj re nok mana da ɨdenat ton maka gasa imdam dɨde maka b'asoga omnenam rɨga tamneniny yepiya ra maka onggɨtyam tɨbam b'anggamna nyɨ ɨrɨki mal okasi. Sɨ ɨtemb mal re tina nyɨwɨmna namba e. \v 18 Sɨ yɨr de, b'ogɨl multekɨp kɨma rɨgat b'ogla onggɨtyam tɨbam b'anggamna namba ragenkin. Mop nokɨp ɨtemb re rɨgamna namba e, sɨ tina namba re siks andred siksti siks (666) e. \c 14 \s1 Mamoi B'ɨga dɨde Tina Rɨga \p \v 1 Ɨ yɨr de, re kon yɨr awond, Mamoi B'ɨga onyitonj Siyon dor kumbɨnd. Ɨ Ton kɨma wan andred poti powa tausɨn (144,000) rɨga na wekenonj yaina mongkak nat re Mamoi B'ɨgamna nyɨ dɨde Ti B'uɨmna nyɨ ɨrɨki wekenonj. \v 2 Ɨ kon kwa wub kumb ke nonykok utkundond re ukoi nyɨwɨmna dudlam pɨla na dɨde kwa ukoi ɨara ara pɨla na. Ɨ onggɨtyam nonykok rɨna re kon utkundond re kwa odede wɨp ara na rɨngmim ra gita ɨpaya rɨgap towaina gita b'obogɨl tepairanj. \v 3 Ɨ ton sisɨl ger yɨtango Godɨmna wɨp omnenapu kasa wɨpɨnd dɨde \m powa (4) yilo gasa dɨde twenti powa (24) elda wa wɨpɨnd. Sɨ makwa ngai yɨpa rɨgat rɨrɨr e onggɨtyam ger b'auyaenam, ajɨ wan andred poti powa tausɨn (144,000) rɨga nenapim rɨrɨr yepiya re gowukoi rɨga wa wɨngɨr ke yɨrkokar yokato. \v 4 Tonsimemb jɨ rɨga yepiya re maka kɨl kɨma aukɨto kongga kɨma pɨl b'asopaya ke, ajɨ ton pɨl b'asopai kesa kɨlkesa rɨga na. Ɨ kwa tonsimemb jɨ rɨga yepiya re Mamoi B'ɨgand yɨmta yundokeneno rɨtata re Ton wɨp eyeneninonj. Ɨ kwa tonpiyamb yɨrkokar yokato rɨga wa wɨngɨr ke gowukoi wɨmenand. Sɨ ton re naskajog Godɨm pɨlwa dɨde Mamoi B'ɨgam pɨlwa okai rɨga na. \v 5 Ɨ b'anygɨnena yɨtkak maike towaina tugɨm ke opekenento, sɨ ton re b'injawa kesa rɨga na. \s1 Nowa Aneru waina Bage Yɨt \p \v 6 Ɨ re kon yɨr awond, kwa yɨpa aneru kea ulitonj wubɨnd. Sɨ ti kea yɨbnawonj God ma ngɨrpu kesa b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt pɨtapɨta omnenam towa pɨlwa yepiya re wekenonj gowukoi nata, ɨ komkesa gɨm b'engabenga ɨ komkesa gu ɨ komkesa yɨtam ɨ dɨde komkesa kantri wɨngɨrɨnd. \v 7 Ɨ ton unena kɨma yindenonj da, “Wɨn Godɨnd moga yuwada, ɨ Ti b'ogɨl ɨnyomarena yokaina. Mop nokɨp Tina b'ɨsagɨkam wɨn re kemb ɨte ke ik. Ɨ wɨn kumsos Tin yemka yet re amnɨkinonj wub ɨ gou ɨ sɨpa ɨ dɨde nyɨ obrulkapu kip.” \p \v 8 Ɨ kwa nɨmogɨm anerut tin yɨmta yundokonj dɨde ket yindenonj da, “Ke yosmulitonj, ke yosmulitonj, ukoi taun Babilon yet re komkesa kantri pɨp amnɨkinonj negɨr b'iyena mɨle ke, ɨ ɨngkenaemb ten Godɨmna ukoi soro kɨma b'ɨsagɨkam ɨk okɨka eyeninonj.” \p \v 9 Ɨ kwa yɨpa nowam anerut ten yɨmta undokonj ɨ ket unena kɨma yindenonj da, “Yet ra onggɨt tɨbam b'anggand dɨde tina aidolɨnd kumsos emɨk dɨde ra ton tina mongkakɨnd o tina yɨmɨnd onggɨt tɨbam b'anggamna mal okas, \v 10 sɨ todaka ɨta onai onggɨtyam Godɨmna ukoi soro kɨma b'ɨsagɨkam ɨk. Sɨ onggɨtyam ɨsleki kesa seoseo ɨk re Godɨmna ukoi soro kɨma b'ɨsagɨkam kapond yɨndangɨr omni e yɨbɨm. Sɨ ton ɨta ukoi bebɨg kɨma b'ɨdgotnena okas wul dɨmɨl ke dɨde masis pɨla sɨngba kɨma negɨr guda gasa salpa ke yɨna aneru wa wɨpɨnd dɨde Mamoi B'ɨgam wɨpɨnd. \v 11 Ɨ onggɨtyam towaina b'ɨdgotnena kimbra bungbung taukeneny ra ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa e. Sɨ awɨr e kwa towanɨm wɨram ita bibɨr dɨde ita sɨwɨny yepim re kumsos yemkenenyi onggɨtyam tɨbam b'anggand dɨde tina aidolɨnd ɨ kwa towanɨm yepim re tina nyɨ kɨma mal yokatenyi.” \v 12 Sɨ onggɨt paemb odede wɨnɨnd yɨna rɨga b'ogla b'obogɨl mɨmkam ke wɨmena tuweny. Sɨ tonsimemb Godɨmna b'ingawa yɨt yɨmta undoka eyenanj dɨde Yesum pɨlɨnd gar ke utkunda yoramitenenyi. \p \v 13 Ɨ kon yɨpa nonykok utkundond wub kumb ke, ɨ ton ket yindenonj da, “Erɨkine! Ton b'ogɨl omni rɨga im jɨ yepiya ra otade ke uj taukanj Yonggyamɨmna wɨko omnɨkand.” Seg ket Yɨnayɨna Wɨngawɨngat mɨra yomnonj da, “Owɨ, ɨmɨnjog e. Ton opima wɨram tekeny towaina ukoi b'asowa wɨko ke, mop nokɨp towaina b'ogɨl wɨko mɨra opima ton kɨma tekeny.” \s1 Gowukoi Rɨga Erngokam \p \v 14 Ɨ yɨr de, re kon yɨr awond, sɨ bɨlbɨl rɨm yɨbnonj ɨ Rɨgamna B'ɨga pɨla yɨpa rɨga omiti yɨbnonj onggɨt rɨm kumbɨnd. Ɨ Ti mopɨnd yɨbnonj re gold ke omnɨki b'ogɨl dɨra na, ɨ daka Tina yɨmɨnd yɨbnonj re orkamkam erngoka giri na. \v 15 Seg kwa yɨpa aneru opendonj yɨnamet ke ɨ ket unena kɨma ara yikenonj Ti pɨlwa yet re rɨm kumbɨnd omiti yɨbnonj da, “Erngoka giri yingae! Ɨ epkinem dɨde kɨp akasinem! Mop nokɨp gowɨnd kɨp re kea ungijog im.” \v 16 Seg yet re rɨm kumbɨnd omiti yɨbnonj, Ton yingawonj Tina orkamkam erngoka giri gowukoyɨm pɨlɨnd, sɨ Ton kea ket gowukoi erngokonj. \p \v 17 Ɨ kwa yɨpa aneru opendonj yɨnamet ke rɨna re yɨbnonj pumb tungg wa, ɨ tida kwa kea yɨpa orkamkam erngoka giri yɨbnawonj. \v 18 Ɨ kwa yɨpa aneru opendonj yɨna sɨ omnɨkapu kap ke yamana re danda yɨbnawonj wul yɨr ɨpkam. Ɨ ton unena kɨma ara yikenonj onggɨt anerum pɨlwa yet re orkamkam erngoka giri yowamonj da, “Man moina orkamkam erngoka giri yingae dɨde greip gou ke greip mot eakine dɨde bobo amnɨkine, mop nokɨp greip kɨp re kea ungijog im.” \v 19 Seg ket onggɨt gou ke greip kɨp bobo amnɨkinonj dɨde ket greip wain ungkapu wa b'ɨskokinonj. Sɨ ɨtemb ungkapu re negɨr mɨle rɨgaina Godɨmna ukoijog soro kɨma b'ɨsagɨkapu pɨpmet e. \v 20 Ɨ re onggɨt ungkapund ungka eyeninonj Yerusalem taun bau ke, kea kus opekonj onggɨt ungkapu ke, ɨ ngɨwɨr pɨla yikenonj ama rɨka wan point paib (1.5) mita uski na dɨde tri andred (300) kilomita pɨn na. \c 15 \s1 Seben Besen Ongonjena gatab Yɨt \p \v 1 Ɨ re kon yɨr awond, kwa yɨpa ukoijog kɨd kesa kɨma dɨde moga kɨma danda gasa pɨta awonj pumb tungg wa. Sɨ seben (7) anerup re kea kikitumam seben (7) sake owami na wekenonj. Mop nokɨp Godɨmna ukoi soro kɨma b'ɨsagɨka rɨrɨrkɨp tainy ra onggɨt sake kaim. \p \v 2 Ɨ kwa re kon yɨr awond, glas sɨpa pɨla gasa yɨbnonj re wul dɨmɨl kɨma ɨsleki na. Ɨ kea dɨkɨnd rɨga owɨnki wekenonj onggɨt glas sɨpa yurund yepiya re onggɨt tɨbam b'angga ɨ tina aidol ɨ dɨde tina nyɨ ɨrɨki namba gou wa amnento. Ɨ ton kwa Godɨmna ogoni gita awamto. \v 3 Sɨ ton ket Godɨmna wɨko rɨga Mosemna iyongki ger dɨde Mamoi B'ɨgamna ger atango. Sɨ ɨja imemb jɨ iyongki yɨtkak da, \q1 “Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga, Yonggyam God! \q2 Moina wɨko re ukoijog im dɨde kɨd kesa kɨma im. \q1 Ɨ Man re komkesa kantrim wɨp omnena king et, \q2 sɨ Moina nya re negɨr kesa dɨmdɨmjog im dɨde ɨmɨnjog im. \q1 \v 4 O Yonggyam, yete maka Moina nyɨ moga yuwaj? \q1 Ɨ yete maka Moina nyɨwɨm b'ogɨl ɨnyomarena yokau? \q2 Mop nokɨp Mantata yɨpaina yɨnayɨna. \q1 Ɨ komkesa yɨtam b'engabenga opima tui Mor pɨlwa \q1 dɨde ton opima kumsos Men metɨmki dem, \q2 mop nokɨp Moina negɨr kesa dɨmdɨmjog omnɨka mɨle re kea pɨta aukɨto.” \p \v 5 Ɨ onggɨt kak ke re kon pumb tungg wa yɨr awond, yɨnayɨna pɨpmet re kea ɨpangendi na yɨbnonj rɨna re sɨ omnɨkapu yɨna plaimetɨnd yɨbnonj. \v 6 Seg ket seben (7) aneru yepiya re seben (7) sake kɨma wekenonj opekto onggɨt yɨnayɨna pɨpmet ke. Sɨ ton wekenonj re kɨlkesa ngɨndngɨnd kobɨrgɨm ke b'ajgi na dɨde gold rob ke b'ibgi na dormopɨnd. \v 7 Ɨ powa (4) yilo gasa wɨngɨrɨnd yɨpa yilo gasat onggɨt seben (7) aneru wa agoninonj seben (7) gold besen. Sɨ opimemb besen re Godɨmna ukoi soro kɨma b'ɨsagɨka ke yɨndangɨr na wekenonj yete re ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa yilo yɨbneneny. \v 8 Ɨ ket Godɨmna b'ogɨl ɨnyomarena dɨde Tina danda re kea pɨta awonda. Sɨ ɨtemb yɨnayɨna pɨpmet re kea kimbrat yɨndangɨr yomnonj. Sɨ onggɨt penaemb makwa yɨpat rɨrɨr na onggɨt yɨnayɨna pɨpmet wa b'ɨgaram ngɨrpu ra onggɨt seben (7) aneru waina seben (7) sake rɨrɨrkɨp taukanj. \c 16 \s1 Seben (7) Sake Besen \p \v 1 Ɨ re kon ukoi nonykok utkundond yɨnamet ke, sɨ ton opimemb seben (7) aneru amninonj da, “Wɨn wuwe, ɨ onggɨtyam Godɨmna ukoi soro kɨma b'ɨsagɨkam seben (7) besen egmarkina gou wa!” \p \v 2 Seg naskanyam anerut ket yikonj dɨde tina besen gou wa yɨgmarkonj. Sɨ negɨrjog kopa kɨma wai ukkɨto onggɨt rɨga wa pɨlɨnd yepiya re onggɨtyam tɨbam b'anggamna mal okati wekenonj dɨde tina aidolɨnd kumsos yemkeneno. \p \v 3 Ɨ nɨmogɨm anerut ket tina besen yɨgmarkonj sɨpa wa. Sɨ sɨpa engendonj re uj rɨgamna kus pɨla na. Sɨ opimemb komkesa sɨpand yilo gasa re kea uj aukɨto. \p \v 4 Ɨ nowam anerut ket tina besen yɨgmarkonj de kɨlɨm nata dɨde nyɨkip nata. Sɨ ton ket kusɨm b'engkɨto. \v 5 Sɨ re kon nyɨ yɨr ɨpka anerund yɨt yutkundond, sɨ ton odede naemb yindenonj da, \q1 “Yɨnayɨna God yet re mɨbnot ɨ yete re mɨbnenenyɨt, \q1 Man re negɨr kesa dɨmdɨmjog et. \q2 Mop nokɨp Man kea odede b'ɨsagɨka yomnɨket. \q1 \v 6 Sɨ ton kea Moina yɨna rɨga dɨde bageyam kus awarɨndento, \q1 sɨ onggɨt paemb Moina b'ɨsagɨka re rɨrɨrkɨpjog e \q2 towanɨm kus okɨkam.” \m \v 7 Ɨ kwa re kon utkundond, yɨna sɨ omnɨkapu kapɨt yɨsmonggawonj da, \q1 “Owɨ, Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga, Yonggyam God! \q2 Moina b'ɨsagɨka re ɨmɨnjog im dɨde negɨr kesa dɨmdɨmjog im.” \p \v 8 Ɨ powam (4) anerut ket tina besen yɨgmarkonj lomkongga kumbɨnd. Sɨ lomkonggat kea ket danda yokatonj rɨga wul ke imbrɨkam. \v 9 Sɨ lomkonggamna ukoijog pembɨt rɨga imbrɨka eyeninonj. Ajɨ ton kea Godɨmna nyɨ ɨsadrena yiyeno yamana re danda yɨbnawonj onggɨtyam sake ingaenam. Ɨ ton kwa maka negɨr mɨlem pɨlke gar engento Godɨm pɨlwa Ti b'ogɨl ɨnyomarena okaenam. \p \v 10 Ɨ paibɨm (5) anerut ket tina besen yɨgmarkonj onggɨt tɨbam b'anggamna wɨp omnenapu kasa kumbɨnd. Sɨ tina kantri re kea sɨbɨbɨt yɨkangɨndonj. Sɨ onggɨt penaemb tina rɨga towaina weyat b'angong wuwenonj onggɨtyam kopa map. \v 11 Ɨ ton kwa pumb tungg Godɨnd yɨsadreneno onggɨtyam towaina kopa dɨde wai map. Ajɨ ton maka gar engkɨto towaina omnɨki negɨr mɨle ke. \p \v 12 Ɨ siksɨm (6) anerut ket tina besen yɨgmarkonj ukoi kɨlɨm Yuprate wa. Sɨ ɨtemb kɨlɨm nyɨ re kea kak aukonj. Sɨ ɨlemet ke king rɨga wa geja menonɨm nya re kea ongonjeni na ebnawonj. \v 13 Ɨ re kon yɨr awond, pogo pɨla nowa negɨr kɨlkɨl wɨngawɨnga opekto wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'anggamna tu bora ke ɨ onggɨt tɨbam b'anggamna tu bora ke ɨ dɨde b'anygɨnena bageyamɨmna tu bora ke. \v 14 Sɨ ton re kɨd kesa kɨma danda wɨko omnɨkayam negɨr wɨngawɨnga im. Ɨ tonsimemb komkesa gowukoi king wa pɨlwa wuweny ten yɨpand bobo omnɨkam onggɨt gejam rɨnte ra tawɨk Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga Godɨmna ukoi b'ɨsagɨka bibɨrɨnd. \v 15 Ɨ odedend ara yikenonj da, “Yɨr de, Kon netken ra yurowamam rɨga pɨla e. Sɨ ton b'ogɨl omni rɨga e yete re wɨngawɨnga ke yɨrkokarɨnd wɨmena yikeny ɨ tina kobɨrgɨm yɨrgong omnɨka eyeniny, nokɨm da ɨdenat ton maka wɨ kesa ikeny dɨde maka tin ɨngar kɨma yɨr ongong iyenyi.” \v 16 Seg ket onggɨt nowa negɨr wɨngawɨngapim ten yɨpand bobo omnɨka eyenanj onggɨt pɨpmetɨnd Ibru yɨt ke ogenaya da Armagedon. \p \v 17 Ɨ sebenɨm (7) anerut ket tina besen yɨgmarkonj eand. Sɨ ukoi nonykok Godɨmna wɨp omnenapu kasa ke opendonj de yɨnametɨnd, ɨ yindonj da, “Komkesa rɨrɨrkɨpjog ainy.” \v 18 Seg ket waral ɨpabɨndenonj ɨ nonykok wuwenonj ɨ ɨara arara aenonj ɨ dɨde ukoi jijɨg aukonj. Sɨ makwa ke naskand odede ukoijog jijɨg aukonj onggɨt gowukoyɨnd, re rɨga wɨmena tui ngɨrpu yu. \v 19 Sɨ ukoi taun Babilon b'akangkonj dɨde ket nowa usetki aukonj. Ɨ komkesa kantri wɨngɨrɨnd taun re kea osmurkɨto. Ɨ dɨde kwa God kea ukoi taun Babilon nonyɨk yomdonj tina negɨr mɨle map, dɨde Ton ket tin yokɨkonj Tina ukoijog pembpemb soro kɨma b'ɨsagɨkam greip ɨk kapo ke. \v 20 Ɨ ket komkesa ailan re kea basam aukɨto dɨde komkesa dor daka re kea b'eomnento. \v 21 Ɨ dɨde ket ukoijog gɨmo pɨla ais piro wub kumb ke ɨsokonj rɨga wa kumbɨnd. Sɨ onggɨt pirom yɨpa kɨp bebɨg re ama rɨka pipti (50) kilogram na. Sɨ onggɨt sake piro map rɨgap Godɨnd yɨsadreno, mop nokɨp onggɨtyam sake re b'enga wɨp ukoijog b'ɨdgotnena kɨma na. \c 17 \s1 Ukoi Iyenapu Kongga Babilon gatab Bage Yɨt \p \v 1 Ɨ seben (7) besen kɨma seben (7) aneru wa wɨngɨrɨnd yɨpa anerut ikonj kor pɨlwa, ɨ nomnonj da, “Metkɨm ayo! Kon ɨta motouyaen ukoi yiyagyiyag iyenapu konggamna b'ɨsagɨka gatab yeto re omiti wɨbneneny jogjog nyɨ kumbɨnd. \v 2 Sɨ gowukoi kingɨp kea onggɨt kongga kɨma negɨr b'iyena mɨle yomnɨkeneno. Ɨ gowukoi wɨmena rɨgap toda kwa kea ton kɨma negɨr b'iyena mɨle ke ɨk pɨp aukenento.”\f + \fr 17:2 \ft Onggɨtyam gigɨr dɨde yɨgyɨg b'iyena mɨle yisɨpkis re ɨmɨnjog Godɨnd ɨsayam e ajɨ b'anygɨnena godɨnd ewangaya mɨle omnɨkam e.\f* \v 3 Seg ket Yɨnayɨna Wɨngawɨnga kor pɨlɨnd b'imuronj ɨ ket onggɨt anerut wɨp niyonj deta wul kesa tungg wa. Sɨ re kon yɨr awond, yɨpa kongga omiti wɨbnonj kuskus tɨbam b'angga kumbɨnd yet re Godɨnd ɨsadrena nyɨ ɨrɨki ke ɨkangɨndi wɨbnonj dɨde yet re seben (7) mop kɨma dɨde ten (10) dɨng kɨma wɨbnonj. \v 4 Ɨ ɨtomb kongga b'ikoki wɨbnonj re kuskus uwaluwal kobɨrgɨm kɨma na dɨde kuskus kobɨrgɨm kɨma na. Ɨ ton b'ajgi wɨbnonj re gold kɨma na ɨ b'ogɨl ngɨndngɨnd gɨmo kɨma na ɨ dɨde b'ogɨl ngɨndngɨnd timtim jag kɨma na. Ɨ ton kwa ti yɨmɨnd yowamonj re gold kapo na. Sɨ onggɨt kapo borand re onggɨt konggamna b'anygɨnena god ewangaya mɨle ke dɨde tina negɨr b'iyena mɨlemna kɨlkɨl gasa ke yɨndangɨr na yɨbnonj. \v 5 Ɨ kwa tina mongkakɨnd ɨnaemb jɨ wɨgawɨga nyɨ ɨrɨki wɨbnawonj, ɨt re da \qc \sc Ukoi Babilon.\sc* \m Sɨ Babilon re mog o gowukoi komkesa yiyagyiyag iyenapu kongga wanɨm dɨde komkesa gowukoi b'anygɨnena god ewangaya mɨlem. \v 6 Ɨ re kon yɨr awond, ɨtomb kongga re pɨp na wɨbnonj yɨna rɨga waina kus ke dɨde Yesumna yɨr ungata rɨgaina kus ke. \p Ɨ re kon tin yɨr wongond, kon ma sobijog kɨd kesa na awond. \v 7 Sɨ ket onggɨt anerut ken nomnonj da, “Nangga pae man kɨd kesa aet? Kon ɨta mor mɨtisɨpkenaen onggɨt konggamna wɨgawɨga gasa dɨde onggɨt tɨbam b'anggam gatab ya kumb nate re ton angiti wɨbɨm, ɨ kwa yamim re seben (7) mop dɨde ten (10) dɨng yɨbnainy. \v 8 Sɨ ɨtemb tɨbam b'angga rɨna re man yɨr yongot, ton kea yɨbnonj, ɨ yu ma ɨta yɨbɨm ajɨ ɨta ton topenj dem ngortodjog wa kunɨnkunɨn euki kip ke rokasim re negɨr wɨngawɨnga wekeny negɨr ma b'ɨsagɨka okatam. Ɨ Yonggyam ɨta tin ɨtmɨkis dem de negɨr okatenapu pɨpmet wa. Ɨ gowukoi wɨmena rɨga wɨngɨrɨnd opima rɨga yamim re maka nyɨ ɨrɨki wekeny yɨrkokar peband gowukoi otomapu ke ngɨrpu yu. Sɨ ton opima kɨd kesa taukanj dem ra ton onggɨt tɨbam b'anggand yɨr ongi dem yet re yɨbnonj ɨ yu ma ɨta yɨbɨm ajɨ ɨta ik dem. \v 9 Sɨ b'ogɨl multekɨp kɨma rɨgat b'ogla onggɨtyam gasam wumɨr okas. Sɨ seben (7) mop re seben (7) dor im rokato re onggɨt konggat omiti wɨbɨm onggɨt kumbɨnd. Ɨ ton re kwa seben (7) king im. \v 10 Sɨ towa wɨngɨrɨnd paib (5) re kea awɨr auto, ɨ yɨpa re ɨta yɨbɨm ɨ dɨde kwa yɨpa re makaya ik. Ajɨ ra ton ik dem, ton b'ogla ɨbɨm dem sobijog wɨnɨnd. \v 11 Sɨ ɨtemb tɨbam b'angga yet re yɨbnonj ɨ yu re ma ɨta yɨbɨm, ton re eitɨm (8) king e. Ɨ ton re onggɨtyam king wɨngɨr ke yɨpa king e. Ɨ Yonggyam ɨta ɨtmɨkis dem de negɨr okatenapu pɨpmet wa. \v 12 Ɨ ten (10) dɨng rɨna re man yɨr anginot re ten (10) king im. Sɨ ton re makaima kantri emdanj wɨp omnenam. Ajɨ ton opima king pɨla wɨp omnenam danda temdanj dem onggɨt tɨbam b'angga kɨma sobijogjog wɨnɨnd. \v 13 Ɨ onggɨt ten (10) kingɨp yɨpaina mop nasim nony menamena omnɨki dem ɨ towaina danda dɨde wɨp omnena juwai ra onggɨt tɨbam b'angga mim ogonanj dem. \v 14 Sɨ ton opima geja omnɨki dem Mamoi B'ɨga kɨma, ajɨ Mamoi B'ɨgat ɨta ten gou wa tamniny dem. Mop nokɨp Ton re Yonggyam e yɨbɨm komkesa yonggyamɨm dɨde Ton re King e yɨbɨm komkesa kingɨm. Ɨ kwa Ton kɨma rɨgap daka kwa opima ten gou wa tamnenanj dem, mop nokɨp ton re Tina ara emoki rɨga im ɨ obagɨki rɨga im ɨ dɨde Tin ɨmɨnjog yɨmta undoka rɨga im.” \p \v 15 Ɨ kwa onggɨt anerut nomnonj da, “Jogjog nyɨ rɨnsim re man yɨr anginyɨt re kantri b'engabenga im ɨ b'engabenga rɨga bobo im ɨ gɨm b'engabenga im ɨ dɨde yɨt b'engabenga rɨga im rokato re dɨkɨnd onggɨtyam yiyagyiyag iyenapu kongga omiti wɨbɨm. \v 16 Ɨ kwa man kea yɨr anginyɨt ten (10) dɨng dɨde ɨtemb tɨbam b'angga. Sɨ ton ɨta negɨr yɨr ke onggɨt yiyagyiyag iyenapu konggand yɨr tongi dem ɨ ton opima onggɨt konggand negɨr tomnyi dem ɨ ɨngar kɨma wɨ kesa tomnɨki dem ɨ tina mɨ tangranj dem ɨ dɨde ket wul dɨmɨl ke tin so tomnyi dem. \v 17 Mop nokɨp God kea ten (10) king waina garɨnd singi aramkawainonj Tina ɨsamki mɨle omnɨkam. Sɨ onggɨt ten (10) kingɨp yɨpaina mop nasim nony menamena omnɨka eyenanj. Sɨ ton ɨta onggɨt tɨbam b'anggam kantri wɨp omnenam danda yokaenyi ngɨrpu Godɨmna yɨtkak rɨrɨrkɨp taukanj dem. \v 18 Ɨ ɨtomb kongga yena re man yɨr wonget, ton ɨtomb re yɨpa ukoi taun o yepim re gowukoi king wɨp amneniny.” \c 18 \s1 Babilon Osmulita Yɨt \p \v 1 Onggɨt kak ke re kon yɨr awond, kwa yɨpa aneru pumb tungg ke inkonj. Ɨ ton ukoi danda okati na yɨbnonj, sɨ tina b'ogɨl ɨnyomarenat kea gowukoi yɨnyomaronj. \v 2 Ɨ ton ket danda kɨma unenonj da, \q1 “Ukoi taun Babilon, ke osmulitonj, ke osmulitonj. \q2 Sɨ ton awonj re negɨr wɨngawɨnga waina wɨmenapu pɨpmet na \q1 ɨ komkesa negɨr kɨlkɨl wɨngawɨnga waina taun na \q2 ɨ dɨde komkesa kɨlkɨl tɨbam b'angga dɨde ngena waina taun na. \q1 \v 3 Mop nokɨp komkesa kantri onggɨtyam Godɨmna ukoi soro kɨma b'ɨsagɨkam ɨk kena pɨp aukɨto \q2 onggɨt konggamna negɨr b'iyena mɨle map. \q1 Ɨ kwa gowukoi kingɨp kea ton kɨma negɨr b'iyena mɨle amnɨkenento. \q2 Ɨ dɨde gowukoi b'asoga rɨgap toda kea onggɨtyam tina b'ogɨl wulkɨp darɨnd wɨmena danda ke jogjog gasa kɨma rɨga aukɨto.” \p \v 4 Ɨ re kon kwa yɨpa nonykok utkundond wub kumb ke, Ton yindonj da, \q1 “Koina rɨga! Wɨn ti pɨlke opekinam, \q2 nokɨm da ɨdenat wɨn maka yingg takasindam tina negɨr mɨle. \q1 Ɨ wɨn ɨtrɨngenjinam tina sake wa pɨlke, \q2 nokɨm da ɨdenat wɨn maka takatenindam onggɨtyam sake. \q1 \v 5 Mop nokɨp tina negɨr mɨle re kea b'aikɨndenento ngɨrpu de pumb tungg wa \q2 dɨde God kea nonyɨk amjinonj tina negɨr kɨma kaokao mɨle. \q1 \v 6 Wɨn ti wogoninam nangga na re ton agoninonj. \q2 Ɨ wɨn mɨra womnena nɨmogpyam nangga na re ton amnɨkinonj. \q2 Ɨ dɨde wɨn nɨmogpyam seoseo ɨk tina kapond wongjɨkawa rɨja na re ton rɨga wa agoninonj. \q1 \v 7 Ɨ wɨn ti ɨja na wogoninam b'ɨdgotnena dɨde yii b'ɨrɨnena \q2 rɨja na re ton b'ogɨl ɨnyomarenand wɨbnenenonj \q2 dɨde rɨja na re ton b'ogɨl wulkɨp darɨnd wɨmena wikenonj. \q1 Mop nokɨp ton tina garɨnd windenenonj odede b'asourena yɨt kɨma da, \q2 ‘Kon omisɨn re konggayam king en. \q1 Ɨ kon ma mik en, \q2 sɨ kon ma ɨta ngai yii b'ɨtrɨnenyɨn.’ \q1 \v 8 Sɨ onggɨt paemb odede sake ti pɨlwa tuweny dem yɨpa bibɨr wɨngɨrɨnd, \q2 opi re uj ɨ yii b'ɨrɨnena ɨ dɨde sou. \q1 Ɨ wulɨt ɨta tin tembkau dem \q2 mop nokɨp Yonggyam God yet ra tin b'ɨsagɨkam tomneny ra ukoi dandam Rɨga e. \p \v 9 “Ɨ gowukoi kingɨp kea ton kɨma negɨr b'iyena mɨle amnɨkenento dɨde b'ogɨl wulkɨp darɨnd wɨmena wuwenonj. Sɨ ra ton wul dɨmɨl b'ɨrmatena kɨma kimbra bungbung yɨr ongi dem tin embombɨnd, ton opima yii tiyagɨki dem dɨde gar kopa kɨma yii b'ɨtrɨnenanj dem. \v 10 Sɨ ton opima onggɨtyam tina b'ɨdgotnena map moga taukanj dem. Sɨ onggɨt paimemb ton pajapaja owɨnki tekeny dem dɨde ket taenanj dem da, \q1 ‘O ukoi taun, ukoi dandam taun Babilon! \q2 Ke sake yokas, ke sake yokas. \q1 Mop nokɨp tina negɨr ma b'ɨsagɨka ik re sobijogjog wɨn nate.’ \p \v 11 “Ɨ gowukoi b'asoga rɨgap yii tiyagɨki dem dɨde gar kopa kɨma yii b'ɨtrɨnenanj dem onggɨt konggam gatab. Mop nokɨp makwa yɨpa rɨgat opima ket towaina b'asoga gasa imda teyeniny dem. \v 12 Sɨ opimemb jɨ towaina osogɨka gasa, gold ɨ silba ɨ b'ogɨl ngɨndngɨnd gɨmo ɨ b'ogɨl ngɨndngɨnd timtim jag, ɨ kɨlkesa ngɨndngɨnd kobɨrgɨm ɨ b'ogɨl kuskus uwaluwal kobɨrgɨm ɨ ngɨndngɨnd rorol kobɨrgɨm ɨ b'ogɨl kuskus kobɨrgɨm, ɨ komkesa b'engabenga otomanti ngɨrangngɨrang wul dɨde ukoijog b'angga elepen orkak ke omnɨki otomanti b'engabenga gasa, ɨ ukoi wulkɨp kɨma b'ogɨl wul ke ɨ bronj ayɨn ke ɨ ayɨn ke ɨ dɨde otomanti danda gɨmo ke omnɨki b'engabenga gasa, \v 13 ɨ ngɨrangngɨrang wulkabgɨm ɨ otomanti ngɨrangngɨrang gaya, ɨ ngɨrangngɨrang gasa ɨ b'ogɨl ngɨrangngɨrang wulpoj ɨ b'ogɨl ngɨrangngɨrang pauda ɨ greip ɨk ɨ olib gaya ɨ b'ogɨl plawa ɨ wit kɨp ɨ kau ɨ mamoi ɨ oso dɨde oso ke ɨrgɨnatena trak, ɨ wɨko rɨga ɨ dɨde rɨgaina yɨrkokar. \v 14 Sɨ b'asoga rɨgap tendenanj dem da, \q1 ‘Moina ukoijog singi iyeni b'ogɨl gasap \q2 kea men mɨrarenyi. \q1 Ɨ komkesa b'ogɨl gayagaya metmet owou dɨde b'ogɨl ngɨndngɨnd gasa \q2 mor pɨlke b'eomnenanj. \q1 Sɨ makwa ngai yɨpa rɨgat opima onggɨtyam gasa tadarkiny dem.’ \m \v 15 Ɨ ket b'asoga rɨga yepiya re onggɨt Babilon ke jogjog gasa kɨma rɨga aukɨto, ton opima moga map pajapaja owɨnki tekeny dem onggɨtyam taunɨmna b'ɨdgotnena gatab, ɨ ton ket yii tiyagɨki dem ɨ dɨde yii b'ɨtrɨnenanj dem gar kopa kɨma. \v 16 Ɨ ton ket tendenanj dem da, \q1 ‘O ukoi taun, ke sake yokas, ke sake yokas. \q2 Ton kɨlkesa ngɨndngɨnd kobɨrgɨm ke ɨ b'ogɨl kuskus uwaluwal kobɨrgɨm ke ɨ dɨde b'ogɨl kuskus kobɨrgɨm ke b'ikoka wikenenonj, \q2 ɨ ton gold ɨ b'ogɨl ngɨndngɨnd gɨmo ɨ dɨde b'ogɨl ngɨndngɨnd timtim jag ke b'ajgi wikenenonj. \m \v 17 Sɨ onggɨt taunɨmna b'ogɨl wulkɨp darɨnd wɨmena re kea b'eomneny sobijogjog wɨnɨnd.’ \p “Sɨ komkesa gɨga iyena rɨga ɨ komkesa gɨgand menon rɨga dɨde gɨga wɨko rɨga ɨ dɨde komkesa sɨpand wɨko rɨga, ton opima pajapaja owɨnki tekeny dem. \v 18 Ɨ ra ton ɨtemb taun so omni kimbra yɨr ongi dem, ton opima unena kɨma ara tuweny dem da, ‘Rɨka ɨta yɨpa odede ukoijog taun yɨbɨm?’ \v 19 Sɨ ton opima gar bebɨg map towaina mopɨnd sungar b'ɨskena teyenanj dem, ɨ yii tiyagɨki dem dɨde gar kopa kɨma yii bɨtrɨnenanj dem. Sɨ ton ket tunenanj dem da, \q1 ‘O ukoi taun, ke sake yokas, ke sake yokas. \q2 Komkesa rɨga yepiya re gɨga kɨma wekenonj sɨpand, ton kea b'ogɨl gasa asogenento onggɨt taunɨnd. \q2 Sɨ ɨngkenaemb ton b'ogɨl wulkɨp darɨnd wekenenonj. \q1 Ajɨ ɨtemb taun re kea b'eomneny sobijogjog wɨnɨnd.’ \q1 \v 20 Sɨ pumb tungg ɨ yɨna rɨga ɨ ɨtmɨkitijog rɨga ɨ dɨde bageyam, \q2 wɨn b'ogla sam kɨma ngolengole aininam onggɨt taun gatab. \q1 Mop nokɨp Godte negɨr ma b'ɨsagɨka yoramis onggɨt taunɨm pɨlɨnd \q2 rɨja na re ton negɨr dɨde b'ɨdgotnena aramiteneninonj wa pɨlɨnd.” \p \v 21 Ɨ ket yɨpa danda kɨma anerut ukoi gɨmo yurowatonj dɨde ket sɨpa wa b'ɨskonj. Ɨ ton ket yindonj da, \q1 “Ukoi taun Babilon \q2 ɨja emb jɨ ɨsanikesa b'ɨski ɨbɨm dem, \q2 ɨ makwa ngai ɨta odari dem. \q1 \v 22 Sɨ rɨgap ma kwa ngai opima towaina ara tutkundenanj dem mor pɨlke, \q2 opi re gita ɨpaya rɨga ɨ ger ɨtanga rɨga ɨ wugewuge ɨpaya rɨga ɨ dɨde bibol ɨpaya rɨga. \q1 Ɨ ton makwa ɨta ngai yɨpa odede rɨga odari dem mor pɨlke, \q2 ɨt re b'engabenga wɨp gasa omnɨka rɨga. \q1 Ɨ ton makwa ngai opima tutkundenanj dem mor pɨlke \q2 owou ipanjɨka ara. \q1 \v 23 Ɨ lampa ngaya \q2 makwa ɨta ngai b'usaya b'atnyorateny dem mor pɨlke. \q1 Ɨ dɨde sisɨl kongga kɨma rɨga dɨde sisɨl leo kɨma kongga waina nonykok \q2 makwa ngai opima ton tutkundenyi dem mor pɨlke. \q1 Mop nokɨp moina b'asoga rɨga re gowukoi pumbjog nyɨ rɨga im \q2 dɨde man komkesa kantri moina negɨr minj nya ke b'anygɨnena nya wa wɨp amneninot. \q1 \v 24 Sɨ bageyam dɨde yɨna rɨga waina kus kea de onggɨt taunɨnd adarkɨto, \q1 ɨ kwa daka kea adarkɨto komkesa rɨgaina kus \q2 yena re onggɨt taunɨt uj tama na ipowa eyeneninonj onggɨt gowukoi wɨngɨrɨnd.” \c 19 \s1 Godɨnd Esourena Ger Pumb Tunggɨnd \p \v 1 Ɨ onggɨt kak ke re kon jogjog rɨga bobo waina ukoi nonykok pɨla ara utkundond pumb tungg wa, sɨ ton Godɨnd yesoureno da, \q1 “Aleluya! \q1 Yɨrkokar okawam mɨle ɨ b'ogɨl ɨnyomarena ɨ dɨde danda re mera Godɨmna im. \q2 \v 2 Mop nokɨp Tina b'ɨsagɨka re ɨmɨnjog im dɨde negɨr kesa dɨmdɨmjog im. \q1 Sɨ God kea negɨr ma b'ɨsagɨka yoramitonj onggɨt ukoi yiyagyiyag iyenapu konggam pɨlɨnd \q2 yet re gowukoi negɨr yomnɨkonj tina negɨr b'iyena mɨle ke. \q1 Sɨ God Tina wɨko rɨgaina kus mɨra omnam \q2 kea tin negɨr womnonj.” \m \v 3 Ɨ ton ket nɨmogɨm ara wuwenonj da, \q1 “Aleluya! \q1 Sɨ tin so omni bungbung kimbra pumb wa yikeny re ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa e.” \m \v 4 Ɨ daka twenti powa (24) elda dɨde powa (4) yilo gasa kumsos b'amkɨto Godɨm pɨlwa yete re omiti yɨbɨm wɨp omnenapu kasa kumbɨnd dɨde ket Tin yewangayo. Ɨ ton ket endento da, \q1 “Ɨmɨnjog e. Aleluya!” \p \v 5 Ɨ kwa ket nonykok ikonj onggɨt wɨp omnenapu kasa ke odede da, \q1 “Wɨn mera Godɨnd yesourena! \q1 Wɨn komkesa sobijog rɨga dɨde ukoi rɨga \q2 yepim re Godɨmna wɨko omnɨka eyenanj, \q2 yepim re wɨn Tin moga yuwadenenya.” \m \v 6 Ɨ kwa kon jogjog rɨga bobo waina nonykok pɨla ɨ ukoi nyɨ dudlam pɨla ɨ dɨde ukoi ɨara ara pɨla ara utkundond. Sɨ ton ara wuwenonj da, \q1 “Aleluya! \q2 Mop nokɨp Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga, mera Yonggyam God re King e. \q1 \v 7 Sɨ men sam kɨma ngolengole raininum ɨ men ukoi sam yamnɨku \q2 ɨ dɨde b'ogɨl ɨnyomarena Ti yakaenu. \q1 Mop nokɨp Mamoi B'ɨgamna molkongga omna mɨle re kea ɨte ke ik, \q2 dɨde Tina kongga kea tilenggyam b'angonjeni o wɨbɨm. \q1 \v 8 Sɨ God kea b'ogɨl kɨlkesa ngɨndngɨnd kobɨrgɨm ti wokau b'ikitam.” \m Sɨ onggɨtyam kɨlkesa ngɨndngɨnd kobɨrgɨm re yɨna rɨga waina negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨle im. \p \v 9 Ɨ onggɨt anerut ken nomnonj da, “Erɨkine! Ton re b'ogɨl omni rɨga im jɨ yepim re ɨngauki wekeny onggɨtyam Mamoi B'ɨgamna molkongga awou mɨle diyamdiyampu wa.” Ɨ ton kwa nomnonj da, “Onggɨtyam yɨtkak re Godɨmna ɨmɨnjog yɨtkak im.” \v 10 Ɨ kon onggɨt anerumna pɨs wɨp ke kumsos b'amkond tin ewangayam. Ajɨ ton ken nomnonj da, “Ei, goro odede omnɨkɨm! Kon re yɨpa mor wɨkomad en ɨ kwa moina gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar waina wɨkomad en yepim re Yesum gatab yɨr ungata yɨt owama eyenanj. Sɨ man God nena na kumsos yemke! Mop nokɨp Yesum gatab yɨr ungata yɨt opurena re Yɨnayɨna Wɨngawɨngam pɨlkaim yete re mera bage yɨt nogoneneniny opurenam.” \s1 Bɨlbɨl Osond Angiti Rɨga \p \v 11 Ɨ kwa re kon pumb tungg yɨr yongond ɨpangendand, sɨ yɨr de, bɨlbɨl oso yɨbnonj ɨ kwa ti iyena Rɨga ti kumbɨnd yɨbnonj nyɨ ogenaya da nony ɨjai Rɨga dɨde ɨmɨnjog Rɨga. Ɨ Ton negɨr kesa dɨmdɨmjog nya kae esagɨkeniny dɨde geja yomnɨkeny. \v 12 Ɨ Tina yɨrkɨp re wul dɨmɨl pɨla na ɨ Tina mopɨnd b'ikoki re jogjog kingɨmna dɨra na. Ɨ kea yɨpa nyɨ ɨrɨki yɨbnawonj rɨnte ra makwa yɨpa rɨgat rɨrɨr e wumɨr tainy ajɨ Tonta Tinta yɨpaina wumɨr. \v 13 Ɨ kwa Ton kobɨrgɨm pɨnpɨn b'ikiti yowamonj re kus ke ɨkangɨndi na. Ɨ dɨde kwa Tina nyɨ re Godɨmna yɨtkakɨt. \v 14 Ɨ ket pumb tunggɨnd geja rɨgap Tin yɨmta yundoko bɨlbɨl oso kumbɨnd angurki. Sɨ ton re bɨlbɨl kɨlkesa ngɨndngɨnd kobɨrgɨm b'ikoki na wekenonj. \v 15 Ɨ Tina tu ke orkamkam giri na opendonj, nokɨm da ɨdenat onggɨt giri ke komkesa kantri tepoiny. Ɨ Ton Tilenggyam onggɨtyam komkesa kantri danda kɨma wɨp tamniny ra ayɨn kutɨp kaim. Ɨ Ton kwa Tilenggyam greip ɨk ungkapund greip ɨk ungɨk ra Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga Godɨmna ukoijog pembpemb soro kɨma b'ɨsagɨka e. \v 16 Ɨ Tina kobɨrgɨm pɨnpɨn kumbɨnd dɨde Tina oskak kumbɨnd nyɨ ɨrɨki yɨbnawonj da, \qc “\sc Komkesa king wa King dɨde komkesa yonggyam wa Yonggyam.\sc*” \p \v 17 Ɨ re kon yɨpa aneru yɨr yongond, ton lomkongga kumbɨnd onyitonj ɨ ket ukoi ara kɨma unenonj komkesa wubɨnd urenaurena ngena wa pɨlwa da, “Tuyɨm ayo! Wɨn yɨpand b'eomkurinam Godɨmna ukoi diyamdiyampu wa. \v 18 Nokɨm da ɨdenat wɨn tangindam king waina mɨ ɨ geja rɨga mopyam waina mɨ ɨ danda kɨma geja rɨgaina mɨ ɨ oso waina mɨ ɨ oso iyena rɨgaina mɨ ɨ dɨde komkesa rɨgaina mɨ, b'ɨtrari rɨga dɨde wɨko rɨga, ɨ sobijog rɨga dɨde ukoi rɨga.” \v 19 Ɨ kwa re kon yɨr awond, ɨtemb tɨbam b'angga ɨ gowukoi komkesa king dɨde towaina geja rɨga yɨpand b'eomkurto ɨ ket ton geja yomnɨko onggɨtyam bɨlbɨl osond angiti rɨga dɨde Tina geja rɨga kɨma. \v 20 Ajɨ onggɨt bɨlbɨl osond angiti rɨga dɨde Tina geja rɨgap kea onggɨt tɨbam b'anggand yusunato yɨpand onggɨt b'anygɨnena bageyam kɨma. Sɨ onggɨt bageyamɨt kea naskand kɨd kesa kɨma danda wɨko amnɨkeneninonj onggɨt tɨbam b'anggam wɨpɨnd ɨ ket onggɨtyam kɨd kesa kɨma danda wɨko kenaemb rɨga b'anygɨnena nya wa wɨp amneneninonj yepiya re onggɨt tɨbam b'anggamna mal okati wekenonj dɨde tina b'anygɨnena god aidol kumsos yemkeneno. Sɨ ton ket ten nɨmognɨmog eskanto yilokokar de jambea wul wa rokate re masis pɨla sɨngba kɨma negɨr guda gasa salpa wul yɨmbeneny. \v 21 Ɨ kwa onggɨt bɨlbɨl osond angiti rɨgamna tu bora ke opendi girit komkesa komb rɨga anganjinonj. Sɨ ket komkesa ngenap towaina mɨ angto ngɨrpu ngor aukɨto. \c 20 \s1 Wan Tausɨn (1.000) Kemag \p \v 1 Ɨ re kon yɨr awond, yɨpa aneru tina yɨmɨnd ngortodjog wa kunɨnkunɨn euki kipɨm ki dɨde ukoi sein kai kɨma na yɨbnonj ɨ ton ket inkonj pumb tungg ke. \v 2 Ɨ ton ket onggɨt \m wɨp ɨnggrawa kesa gɨrem pɨla b'angga yɨmɨnd yusunatonj, dɨde ket tin yɨjobɨkonj wan tausɨn (1,000) kemag kɨma wɨmenam. Sɨ ɨtemb re jɨ kesam ke gɨrem e, ɨ ton re Negɨr Wɨngawɨnga e dɨde Satana e. \v 3 Seg onggɨt anerut ket tin yɨskonj de ngortodjog wa kunɨnkunɨn euki kip wa rokasim re negɨr wɨngawɨnga wekeny negɨr ma b'ɨsagɨka okatam. Ɨ ket ton mora yɨdokonj ɨ dɨde ket morand mal youtɨntonj, nokɨm da ɨdenat ton maka topenj komkesa kantri rɨga b'anygɨnena nya ke wɨp omnenam ngɨrpu ra wan tausɨn (1,000) kemag b'utundwatanj dem. Ɨ onggɨt kak ke ton b'ogla sobijog ganggand ɨtrari ɨbɨm dem. \p \v 4 Ɨ re kon yɨr awond, kea de wɨp omnenapu kasa wekenonj dɨde yepiya re onggɨt kasa kumbɨnd omnɨki wekenonj, ton kea b'ɨsagɨkam danda okati na wekenonj. Ɨ kwa re kon yɨr awond, kea de onggɨt rɨgaina wɨngawɨnga wekenonj yena re mop epkɨto Yesum gatab yɨr ungata yɨt map dɨde Godɨmna yɨtkak map ɨ kwa yepiya re maka onggɨt tɨbam b'anggand dɨde tina b'anygɨnena god aidolɨnd kumsos yemkeneno ɨ maka onggɨt tɨbam b'anggamna mal yokateno towaina mongkakɨnd o towaina yɨmɨnd. Sɨ ton kea ket yilo yokato dɨde ket Keriso kɨma king pɨpmet yokato wɨp omnenam wan tausɨn (1,000) kemag kɨma. \v 5 Ajɨ komb uj rɨga maka yilo aukɨto ngɨrpu ra wan tausɨn (1,000) kemag b'utundwatanj dem. Sɨ ɨtemb re jɨ naskajog utnyita e. \v 6 Sɨ yepiya ra yingg okatenyi onggɨtyam naskajog utnyitam, ton re b'ogɨl omni rɨga im dɨde yɨna omni rɨga im. Sɨ nɨmogɨm uj re ma ɨta ti danda ten uj ondrɨkam. Ajɨ ton Godɨmna sɨ rɨga dɨde Kerisomna sɨ rɨga im taukanj dem dɨde ton ket Keriso kɨma king pɨla wɨp tamnenanj dem wan tausɨn (1,000) kemag kɨma. \s1 Satanam pɨlɨnd Kikitum B'ɨsagɨka \p \v 7 Ɨ ra wan tausɨn (1,000) kemag b'utundwatanj dem, Satana ɨta topenj dem tina sɨbɨbmet ke. \v 8 Sɨ ton ket ikeny dem komkesa gowukoi powa (4) wug nata, de Gog dɨde Magog. Ɨ ton ket kantri rɨga negɨr b'anygɨnena nya wa wɨp tamneniny dem. Ɨ dɨde ton ket ten bobo omnɨka teyeniny dem geja omnɨkam. Sɨ towaina namba ra sɨpa gatend jimiya pɨla im taukanj dem. \v 9 Sɨ Satanamna rɨga tuweny dem gowukoi nata ɨ yɨna rɨga waina pɨpmet dɨde Godɨmna singi iyeni taun tawaensi dem geja omnɨkam. Ajɨ onggɨt wɨnɨnd wub kumb ke ɨta wul dɨmɨl tinɨk dem dɨde ten so tamniny dem. \v 10 Sɨ ɨtemb Negɨr Wɨngawɨnga yet re rɨga b'anygɨnena nya wa wɨp amneninonj, ton b'ɨski e ɨbɨm dem de masis pɨla sɨngba kɨma negɨr guda gasa salpa so omni jambea wul wa rokasi re tɨbam b'angga ake b'anygɨnena bageyam ɨski ebnya. Sɨ ɨndamimemb ton ita bibɨr dɨde ita sɨwɨny ukoi b'ɨdgotnenand tekeneneny dem ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa. \s1 Kikitum B'ɨsagɨka \p \v 11 Ɨ re kon kwa yɨr awond, ukoi bɨlbɨl wɨp omnenapu kasa yɨbnonj dɨde yɨpa rɨga onggɨt kasa kumbɨnd omiti na yɨbnonj. Ɨ gou ake wub re kea ti wɨp ke ewaikitonda dɨde ket b'eomnenonda. \v 12 Ɨ kwa re kon uj rɨga yɨr anginond, komkesa ukoi rɨga dɨde sobijog rɨga owɨnkɨto onggɨt wɨp omnenapu kasa wɨpɨnd. Ɨ jogjog peba ɨpangki na wekenonj ɨ daka kwa kea yɨpa peba ɨpangendi na yɨbnonj, ɨt re da yɨrkokar peba. Sɨ Ton uj rɨga esagɨkinonj towaina omnɨka rɨrɨr nat rɨja im re ɨrɨki wekeny onggɨt jogjog peband. \v 13 Ɨ ket sɨpat uj rɨga apekinonj yepiya re sɨpand uj aukɨto. Ɨ kwa uj dɨde uj rɨgaina tunggɨt daka uj rɨga apekinonj yepiya re gɨlɨnd uj aukɨto. Sɨ opimemb komkesa uj rɨga yɨpayɨpa b'ɨsagɨka yokateno re towaina omnɨka rɨrɨr nat. \v 14 Ɨ ket ɨtemb uj ake ɨtemb uj rɨgaina tungg b'ɨski na ebnonda de jambea wul wa. Sɨ ɨtemb jambea wul re nɨmogɨm uj e. \v 15 Sɨ yaina nyɨ na re maka onggɨtyam yɨrkokar peband ɨrɨki wekenonj, ton ɨskoki na wekenonj onggɨt jambea wul wa. \c 21 \s1 Sisɨl Wub ake Gou \p \v 1 Ɨ re kon yɨr awond, sisɨl wub ake sisɨl gou nena na ebnonda. Mop nokɨp kesam wub ake kesam gou re kea b'eomnenonda ɨ sɨpa daka kwa kea b'edamkitonj. \v 2 Ɨ kon ket yɨr yongond yɨnayɨna taun sisɨl Yerusalem inkand pumb tungg ke Godɨm pɨlke. Sɨ ɨtemb taun re ongonjeni na yɨbnonj odede rɨngma ra sisɨl leo okatam kongga plas tawɨk ti leond nony kesa omnam. \v 3 Ɨ kon kwa ukoi nonykok utkundond onggɨt wɨp omnenapu kasa ke da, “Yɨr de, Godɨmna wɨmenapu \m pɨpmet re kea rɨga kɨma e ainy. Sɨ God ɨndama rɨga kɨma wɨmena ikeny dɨde rɨga re Godɨmna rɨga im aukanj. Sɨ God Tilenggyam re ɨndama ton kɨma ɨbneneny dɨde kwa towa God e ɨbneneny. \v 4 Ɨ God ɨta komkesa yɨrekɨp tesekainy towaina yɨrkɨp ke. Ɨ makwa ket ɨta uj o gar kopa kɨma yii b'ɨrɨnena o yii b'iyagɨka o kopa b'aena, mop nokɨp opimemb kesam mɨle re kea ewaikurto.” \p \v 5 Ɨ yet re onggɨt wɨp omnenapu kasand omiti yɨbnonj, Ton yindonj da, “Kon komkesa gasa sisɨl im amnɨkinyɨn.” Ɨ kwa yindonj da, “Erɨkine! Mop nokɨp onggɨtyam yɨtkak re nony ɨjawa kɨma yɨtkak im dɨde ɨmɨnjog yɨtkak im.” \v 6 Ɨ Ton kwa ken nomnonj da, “Kon kea komkesa Koina ɨsamki rɨrɨrkɨp amninyɨn. Sɨ Kon re otomayam en dɨde undwatayam en.\f + \fr 21:6 \ft Grik peband da, “Kon Kolenggyam re Alpa en dɨde Omega en.”\f* Ɨ Kon re naskajogyam en dɨde yɨmtajogyam en. Ɨ Kon kwa ɨta mɨra kesa jabajaba yɨrkokar nyɨkip ke nyɨ ti okaen yet ra nyɨpand ɨbɨm. \v 7 Sɨ yet ra Satanamna komkesa b'ajgatena gou wa tamneneniny ngɨrpu tina uj, ton opima onggɨtyam gasa tawabɨnsiny. Ɨ ket Kon tina God taen, dɨde todaka ra Koina b'ɨga e tainy. \v 8 Ajɨ moga kɨma ɨngar aena rɨga, ɨ gar ke utkunda kesa rɨga, ɨ b'anygɨnena god ewangaya rɨga, ɨ rɨga onganda rɨga, ɨ yiyagyiyag negɨr b'iyena rɨga, ɨ minjam rɨga, ɨ b'anygɨnena god aidol ewangaya rɨga, ɨ dɨde komkesa b'anygɨnena rɨga, ton opima towaina b'ɨdgotnena yingg takatenanj dem de masis pɨla sɨngba kɨma negɨr guda gasa salpa imbrɨki jambea wul wa. Sɨ ɨtemb re nɨmogɨm uj e.” \s1 Sisɨl Yerusalem \p \v 9 Ɨ seben (7) aneru wekenonj re seben (7) besen kɨma na rɨna re kikitum seben (7) sake ke yɨndangɨr omnɨki wekenonj. Sɨ towa wɨngɨrɨnd yɨpa aneru ikonj kor pɨlwa dɨde ket kon kɨma yɨt b'usenenonj ɨ ket nomnonj da, “Metkɨm ayo! Kon ɨta men sisɨl leo kɨma konggand motouyaen, ɨto re Mamoi B'ɨgamna kongga.” \v 10 Seg ket Yɨnayɨna Wɨngawɨnga kor pɨlɨnd b'imuronj, ɨ ket onggɨt anerut ken niyonj ukoi uskiuski dor kumb wa. Ɨ ton ket ken nouyawonj ɨtemb yɨnayɨna taun Yerusalem inkand pumb tungg ke Godɨm pɨlke. \v 11 Sɨ ɨtemb taun re Godɨmna b'ogɨl ɨnyomarena kɨma na yɨbnonj. Ɨ kwa ɨtemb taun ngaya ɨnyomarena re odede na opngɨndenonj, ɨt re b'ogɨl ngɨndngɨnd gɨmo pɨla ɨ kuskus uwaluwal engdeni otomanti ngɨndngɨnd gɨmo pɨla. \v 12 Ɨ ɨtemb taun yɨbnonj re ukoi uskiuski dɨr kɨma na dɨde twelp (12) mora kɨma na. Ɨ onggɨt mora dunda nata kea twelp (12) aneru wekenonj, dɨde onggɨtyam mora kumb nata nyɨ ɨrɨki wekenonj re Israel rɨgaina twelp (12) gu na. \v 13 Sɨ ɨja naemb jɨ mora wekenonj ɨlemet gatab ke re nowa mora na, ɨ bargubo gatab ke re nowa mora na, ɨ iye gatab ke re nowa mora na, ɨ dɨde kemagmet gatab ke re nowa mora na. \v 14 Ɨ ɨtemb taun dɨr onyiti yɨbnonj re twelp (12) dɨr orangapu motɨr tum nat. Ɨ dɨde onggɨt twelp (12) motɨr kumbɨnd nyɨ oramki wekenonj re Mamoi B'ɨgamna twelp (12) ɨtmɨkitijog rɨga waina nyɨ na. \p \v 15 Sɨ onggɨt anerut yet re kon kɨma yɨt b'usenenonj, ton kea ti yɨpa gold wulkak tondon yɨbnawonj, nokɨm da ɨdenat ton ɨtemb taun ɨ taun mora ɨ dɨde taun dɨr tondon takateniny. \v 16 Ɨ ɨtemb taun re powa (4) wug kɨma na dɨde powa (4) wug yɨu gangga re yɨpa rɨrɨrkɨp tondon okateni na. Sɨ re ton ɨtemb taun tondon yokatenonj re tu tausɨn powa andred (2,400) kilomita na. Ɨ kwa ɨtemb taun warabag ɨ pɨn ɨ dɨde uski tondon okateni re yɨpa rɨrɨrkɨp na. \v 17 Ɨ kwa ton ɨtemb taun dɨr tondon yokatonj re siksti paib (65) mita na. Sɨ onggɨt anerut tondon yingaenonj re rɨgaina tondon na. \v 18 Sɨ ɨtemb taun dɨr orangi re kuskus uwaluwal engdeni otomanti ngɨndngɨnd gɨmo kena dɨde kwa taun orangi re kɨlkesa gold kena kɨlkesa glas pɨla. \v 19 Ɨ dɨde ɨtemb taun dɨr orangapu motɨr re b'engabenga b'ogɨl ngɨndngɨnd gɨmo ke oramki na yɨbnonj. Sɨ naskanyam dɨr orangapu motɨr re kuskus uwaluwal engdeni otomanti ngɨndngɨnd gɨmo kena, ɨ nɨmogɨm re blu engdeni otomanti ngɨndngɨnd gɨmo kena, ɨ nowam re bɨlbɨl engdeni otomanti ngɨndngɨnd gɨmo kena, ɨ powam re salsal engdeni ngɨndngɨnd gɨmo kena, \v 20 ɨ paibɨm (5) re kuskus engdeni otomanti ngɨndngɨnd gɨmo kena, ɨ siksɨm (6) re salsal ake kuskus engdeni ngɨndngɨnd gɨmo kena, ɨ sebenɨm (7) re mulmul engdeni otomanti ngɨndngɨnd gɨmo kena, ɨ eitɨm (8) re blu ke ɨponateni salsal engdeni ngɨndngɨnd gɨmo kena, ɨ nainɨm (9) re mulmul uwaluwal engdeni ngɨndngɨnd gɨmo kena, ɨ tenɨm (10) re salsal ke ɨponateni mulmul engdeni ngɨndngɨnd gɨmo kena, ɨ ilebenɨm (11) re blu ke ɨponateni kuskus engdeni ngɨndngɨnd gɨmo kena, ɨ dɨde twelpɨm (12) re kuskus uwaluwal engdeni ngɨndngɨnd gɨmo kena. \v 21 Ɨ kwa twelp (12) mora omnɨki re twelp (12) b'ogɨl ngɨndngɨnd timtim jag kena. Sɨ opimemb twelp (12) mora yɨpayɨpa omnɨki re yɨpayɨpa b'ogɨl ngɨndngɨnd timtim jag kena. Ɨ kwa onggɨt taunɨnd sobea omnɨki re kɨlkesa gold kena kɨlkesa glas pɨla. \p \v 22 Ɨ kon maka yɨpa met yɨr yongond onggɨt taunɨnd, mop nokɨp Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga Yonggyam God dɨde Mamoi B'ɨga ebnonda re onggɨt taunɨm yɨnamet na. \v 23 Ɨ kwa onggɨt taunɨnd rɨgap ma ɨta singi tamnyi lomkongga ake mobi enyorkam ɨtemb taun. Mop nokɨp Godɨmna b'ogɨl ɨnyomarenate ɨtemb taun yenyorɨk dɨde kwa onggɨt taunɨm lampa re Mamoi B'ɨgate. \v 24 Ɨ komkesa kantri rɨgap menon okatenyi dem ra onggɨt taunɨmna ngaya pɨta nasim. Ɨ kwa gowukoi kingɨp opima ɨsnawa kɨma towaina b'ogɨl ɨnyomarena teyenanj dem de onggɨt taun wa. \v 25 Ɨ sɨwɨny ra awɨr e ɨbɨm dem de onggɨt taunɨnd ajɨ dadal bibɨr nena e ɨbɨm dem de. Sɨ onggɨt paemb taun mora ra makwa ɨdoki im tekeneny. \v 26 Ɨ rɨgap opima ɨsnawa kɨma kantri b'engabenga waina b'ogɨl ɨnyomarena dɨde ɨsnawa teyenanj dem onggɨt taun wa. \v 27 Ɨ komkesa wɨngawɨnga ke kɨlkɨl mɨle omnɨka rɨga ɨ b'anygɨnena god ewangaya rɨga ɨ dɨde b'anygɨnena rɨga, ton makwa ngai rɨrɨr im b'ɨgarkam onggɨt taun wa. Ajɨ tonsima b'ɨtgarkanj dem rɨga yaina nyɨ im re ɨrɨki wekeny Mamoi B'ɨgamna yɨrkokar peband. \c 22 \s1 Yɨrkokar Kɨlɨm \p \v 1 Ɨ kwa onggɨt anerut ken yɨpa kɨlɨm nouyawonj rɨna re kɨlkesa yɨrsilwawa yɨrkokar nyɨ b'ɨkenonj odede engdeni otomanti kɨlkesa gɨmo re dɨde. Sɨ ɨtemb nyɨ obrulonj re God dɨde Mamoi B'ɨga waina wɨp omnenapu kasa kena. \v 2 Ɨ ɨtemb kɨlɨm b'ɨkenonj re taun sobea ɨnyɨny nat. Ɨ onggɨt kɨlɨm tabtabɨnd yɨrkokar wul nangg na yɨbnonj. Ɨ ket twelp (12) b'engabenga kɨp ɨjagɨkenento ɨ ita mobi rɨrɨrɨnd tina kɨp ejagɨkeneninonj. Ɨ dɨde onggɨt wul nanggɨmna rom wekenonj re komkesa kantri ɨsakenda mana. \v 3 Ɨ Godɨmna sake okati gasa re awɨr e kwa ɨbɨm dem de onggɨt taunɨnd. Ɨ God dɨde Mamoi B'ɨga waina wɨp omnenapu kasa ɨta ɨbɨm dem de onggɨt taunɨnd. Ɨ dɨde kwa Tina wɨko rɨgapim Ti wɨko omnɨka iyenenauranj. \v 4 Ɨ ton opima Tina wɨp yɨr ongong iyenyi dem, dɨde Tina nyɨ ra towaina mongkak nasim ɨrɨki tekeny. \v 5 Ɨ sɨwɨny awɨr e kwa ɨbɨm dem ɨ onggɨt taun rɨgap ma opima singi taenanj dem lampa ngaya o lomkongga ngaya. Mop nokɨp Yonggyam Godte ten ngaya tanyorkeneniny. Ɨ ton kwa king pɨla wɨp omnena rɨga im tekeny dem ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa. \s1 Yesu ma Ɨtenda gatab Yɨt \p \v 6 Ɨ kwa onggɨt anerut nomnonj da, “Sɨ opimemb yɨtkak re nony ɨjawa kɨma yɨtkak im dɨde ɨmɨnjog yɨtkak im. Ɨ Yonggyam God bageyam wa Yɨnayɨna Wɨngawɨnga akaeniny bage yɨt opurenam, sɨ Ton Tina aneru mor pɨlwa yɨtmɨkis re Tina wɨko rɨga ouyaukuram nangga gasa im ra b'ogla wanakana momta taukanj.” \v 7 Ɨ ket Yesu yindonj da, “Yɨr de, Kon ɨta wanakana netken. Sɨ ton b'ogɨl omni rɨga im yepiya ra onggɨtyam bage yɨt yɨmta undoka teyenanj rɨnsim re onggɨt peband ɨrɨki wekeny.” \p \v 8 Sɨ Kon re Yoan ten yet re komkesa onggɨtyam gasa utkundeninond dɨde yɨr anginond. Sɨ re kon utkundeninond dɨde yɨr anginond, kon kea kumsos b'amkond onggɨt anerumna pɨs wɨpɨnd yet re ken komkesa onggɨtyam gasa nouyaukurinonj. \v 9 Ajɨ ton ken nomnonj da, “Ei goro odede omnɨkɨm! Kon re yɨpand man kɨma Godɨmna wɨko rɨga en ɨ moina gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar bageyam kɨma ɨ dɨde komkesa rɨga kɨma yepim re onggɨtyam peba yɨtkak yɨmta undokanj. Sɨ man b'ogla God nenand kumsos yemke!” \v 10 Ɨ ton kwa ken nomnonj da, “Sɨ man goro tepmɨnsinɨm onggɨtyam bage yɨtkak rɨnsim re ɨrɨki wekeny onggɨt peband. Mop nokɨp wɨn re ke momta e ainy onggɨtyam gasa aukam. \v 11 Sɨ yete re negɨr kɨma kaokao mɨle omnɨka eyeniny, ton b'ogla onggɨtyam negɨr kɨma kaokao mɨle omnɨka reyenin. Ɨ kɨlkɨl rɨga, ton b'ogla kɨlkɨl auka yeken. Ɨ daka negɨr kesa dɨmdɨmjog rɨga, ton b'ogla negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨle omnɨka reyenin. Ɨ kwa yɨna rɨga, ton b'ogla yɨna auka yeken.” \p \v 12 Ɨ ket kwa Yesu yindonj da, “Yɨr de, Kon ɨta wanakana netken. Sɨ Kon mɨra kɨma e netken rɨnsim ra Kon rɨga wa tagoninyɨn dem yɨpayɨpa towaina omnɨki wɨko rɨrɨrɨnd. \v 13 Ɨ Kon re otomayam en dɨde undwatayam en, ɨ Kon re naskajogyam en dɨde yɨmtajogyam en.\f + \fr 22:13 \ft Grik peband da, “Kon re Alpa en dɨde Omega en.”\f* Sɨ Kon ngɨrpu kesa wɨmena rɨga en otomapu ke de undwatapu wa. \p \v 14 “Sɨ ton re b'ogɨl omni rɨga im jɨ yepim re towaina pɨnpɨn kobɨrgɨm ɨseka eyenanj kɨlkesa omnam. Nokɨm da ɨdenat towa danda tebnau dem yɨrkokar wul nanggɨmna kɨp owowɨm dɨde onggɨt taun mora nata b'ɨgarkam de onggɨt taun wɨngɨr wa. \v 15 Ɨ tonpim onggɨtyam taun bau ke ewaikuri tekeny dem opi re yongg pɨla wɨngawɨnga ke kɨlkɨl mɨle rɨga ɨ minj rɨga ɨ yiyagyiyag negɨr b'iyena rɨga ɨ rɨga onganda rɨga ɨ b'anygɨnena god aidol ewangaya rɨga ɨ dɨde komkesa b'anygɨnena mɨle singi iyena rɨga dɨde omnɨka rɨga. \p \v 16 “Ɨ Kon Yesu, Konɨt Koina aneru yɨtmɨkitond, nokɨm da ɨdenat wɨn onggɨtyam komkesa gasa yɨr ungata yɨt wumɨr tamnenindam komkesa sosi wa. Ɨ Kon re kwa Dawidɨmna rɨgɨb Rɨga en dɨde tina B'ɨga en. Ɨ dɨde Kon re Guj Ngaya en rɨnte re b'anyorateneny sɨtawarjogɨnd.” \v 17 Ɨ Yɨnayɨna Wɨngawɨnga dɨde Mamoi B'ɨgamna sisɨl kongga sosi endenya da, “Yonggyam, metkɨm ayo!” Ɨ yet ra tutkundeniny onggɨtyam peba yɨtkak, ton b'ogla yenden da, “Yonggyam, metkɨm ayo!” Ɨ kwa yet ra nyɨpa ɨbɨm, ton b'ogla ek yɨrkokar nyɨ onayam. Ɨ dɨde yet ra singi tainy, ton b'ogla mɨra kesa jabajaba yɨrkokar nyɨ yakat. \s1 Undwatapu Yɨtkak \p \v 18 Ɨ kon Yoanten, komkesa rɨga yɨr ungata yɨt im tamninyɨn yepiya ra onggɨtyam bage yɨt tutkundenanj rɨnsim re ɨrɨki wekeny onggɨt peband. Sɨ yet ra onggɨtyam yɨtkak tumɨnd nangga yɨtkak na taramisiny, sɨ God ɨta tinɨm b'usaya kwa tumɨnd taramkainy dem komkesa sake rɨnsim re onggɨt peband ɨrɨki wekeny. \v 19 Ɨ yet ra nangga yɨtkak na tewaikisiny onggɨt bage yɨtkak peba ke, sɨ God ɨta tina yingg ewaikis dem onggɨt yɨrkokar wul nanggɨm pɨlke dɨde onggɨt yɨna taun ke, rɨnsi re onggɨt peband ɨrɨki ebnya. \p \v 20 Ɨ ket yete re onggɨtyam yɨr ungata yɨt nogoniny, Ton yindeny da, “Owɨ, Kon ɨta wanakana netken.” Ɨmɨnjog e, Yonggyam Yesu metkɨm ayo! \p \v 21 Yonggyam Yesumna wurar komkesa rɨga wɨn kɨma, ɨmɨnjog.