\id PHP - Wipi NT -Papua New Guinea 2001 (web -2013) \h Pilipo \toc1 Polɨmna Ɨrɨki Pilipo Sosim pɨlwa Leta \toc2 Pilipo Leta \toc3 Plp \mt1 Pilipo Leta \mt2 Polɨmna Ɨrɨki Pilipo Sosim pɨlwa Leta \imt1 Isɨpkita Yɨtkak \ip Onggɨtyam Pilipo Leta ɨrɨka rɨga re Polte. Onggɨt wɨn nat ton yɨrɨkonj, re ton sɨbɨbmetɨnd yɨbnenenonj Roma taunɨnd, ama rɨka A.D. siksti (60) kemag nat. \ip Pilipo sosit Polɨm yiyag wurar gasa yɨtmɨkurauto Epaproditom pɨlɨnd de Roma taun wa. Sɨ re Epaprodito Roma wa yɨbnonj Pol kɨma, ngɨrpu ket tin juwarɨt yokatonj. Sɨ onggɨt mopɨp Pilipo sosit ma sobijog na Epaproditond gar bebɨg ke yokatonj. Ajɨ re ket ton b'ogɨl awonj, Pol kwa ket tin yɨtmɨkitonj Pilipo sosim pɨlwa onggɨt leta kɨma. Ɨ Pol Pilipo sosim pɨlwa pɨtapɨta yomneny onggɨt letand re tina danda kɨma towanɨm singi b'iyena mɨle gatab dɨde tina gar sam gatab rɨngmana re Pilipo sosit Polɨnd yɨrmekonj singi b'iyena mɨle ke dɨde yɨm b'akawa mɨle ke. Nangga ma jɨ da Pol sɨbɨbmet kena ɨtemb leta yɨrɨkonj, ajɨ ɨtemb re jɨ leta ma sobijog sam ke yɨndangɨr omni e yɨbɨm. \ip Ɨ Pol kwa gar ke utkunda rɨga nonony amniny da, “God yiyag wurar wa akainonj ɨ ɨngkenaemb wɨn gar ke utkunda yoramitonda Godɨm pɨlɨnd yɨrkokar okatam. Ɨ ɨdenatemb wɨn Yesum pɨlɨnd aukɨtondam. Ajɨ ma Mosemna gog yɨt yɨmta undoka kena wɨn yɨrkokar yokatonda.” \ip Ɨ Pol kwa yisɨpkeny sam dɨde ngɨmbla gatab rɨnte re God towa agoniny yepim re Yesu kɨma yɨpand wekeny. \c 1 \s1 Simesime Yɨtkak \p \v 1 Simesime! Keriso Yesu ma wɨko rɨga, Kon Pol dɨde Timote, sɨn ɨtemb leta yɨrɨkya re komkesa yɨna rɨga wa pɨlwa e yepim re Keriso Yesum pɨlɨnd gar ke utkunda aramkanj opi re Pilipo eriyand wekeny, ɨ yɨpand ton kɨma elda dɨde diyakona. \v 2 Mera b'u Godɨm pɨlke dɨde Yonggyam Yesu Kerisom pɨlke wurar dɨde ngɨmbla wɨn kɨma! \s1 Sɨteket Yɨt dɨde Yɨr Opmita \p \v 3 Kon sɨteket yɨt kor Godɨnd yomnenenyɨn, mop nokɨp kon ita wɨnɨnd wen nony eyeneninyɨn. \v 4 Sɨ koina ita yɨr opmita wɨnɨnd kon ukoi sam kɨma e wa gatab yɨr opmitena yomnɨkenenyɨn. \v 5 Kon sɨteket yɨt Godɨnd yomnenenyɨn dɨde sam kɨma yɨr opmitenenyɨn, mop nokɨp wɨn kor pɨlwa yɨm b'akawa yoramitenenya God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt warabag omnɨkam otomapu ke rɨna re wɨn God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt yokatonda ngɨrpu yu. \v 6 Ɨ God kea wa wɨngɨrɨnd b'ogɨl wɨko yotobarkonj. Sɨ kon kupkakupka ɨmɨnjog ke wumɨr yokasɨn da God ɨtemb b'ogɨl wɨko omnɨka yiyeny dɨde Ton ɨta ɨtemb wɨko undwas dem ngɨrpu ra Yesu Kerisomna ɨtendapu bibɨr ik dem. \v 7 Sɨ ɨtemb re ɨmɨnjog dɨmdɨm e kornɨm odede wɨp b'ɨpɨndenam komkesa wa gatab. Mop nokɨp kon wen awaminyɨn koina gar nasim, ɨ kwa onggɨt wɨnɨnd ɨte re kon sɨbɨbmetɨnd nɨbnyɨn, kon God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt e negɨr yɨtkakɨm pɨlke yɨwaendenyɨn dɨde pɨta yomnenyɨn da, ɨtemb God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt re ɨmɨnjog e. Sɨ wɨn komkesa ɨta yɨm nokaenenya onggɨt wɨkom rɨna re God wurar kɨma nokawonj omnɨkam. \v 8 Ɨ kon komkesa wen ukoijog im singi eyeninyɨn odede rɨngma re Keriso Yesu singi yoramiteny wa pɨlɨnd. Sɨ God re kornɨm yɨr ungata rɨga e onggɨt gatab. \v 9 Ɨ kon ɨja emb wanɨm yɨr opmitenenyɨn odede da waina singi b'iyena mɨle ɨmɨnjog b'utusmurenanj dɨde warabag taukanj ɨmɨnjog God ma yɨt wumɨr okatena kɨma dɨde komkesa wɨmena wɨngɨrɨnd b'obogɨl ongwatena kɨma. \v 10 Nokɨm da ɨdenat wɨn b'obogɨl tangwatenindam nangga im re ɨmɨnjog b'ogɨl mɨle, dɨde ɨngkaimemb wɨn Godɨm wɨpɨnd kɨlkesa dɨde b'injawa kesa taindam dem Kerisomna ɨtenda bibɨrɨnd. \v 11 Ɨ kon kwa yɨr opmitenenyɨn da wɨn Yesu Kerisomna danda kaim negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨle jogjog omnɨka teyenindam, ɨ ɨngkaimemb wɨn negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨlemna kɨp ke yɨndangɨr taukindam. Nokɨm da ɨdenat rɨgap Godɨnd b'ogɨl ɨnyomarena okaenenyi dɨde esourenenyi. \s1 Pol ma Wɨko gatab Bage Yɨt \p \v 12 Gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Kon kwa singi en da wɨn wumɨr taindam da ɨtemb gasa rɨna re kor pɨlɨnd aukonj, tonɨt wang yiyonj God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt ɨmɨnjog ukoi warabag omnɨkam. \v 13 Sɨ ɨngkaemb jɨ komkesa Roma taun yɨr ɨpka geja rɨga bobo dɨde komkesa onggɨt taun rɨgap pɨtand wumɨr yokatenyi da kon sɨbɨbmet nate nɨbnenenyɨn, mop nokɨp kon Kerisond pɨta yomnenenyɨn. \v 14 Ɨ dɨde kwa gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar wɨngɨrɨnd jogjog rɨga koina sɨbɨbmetɨnd wɨmena gatab utkundenyi. Sɨ ɨngkaemb ton kupkakupka ɨmɨnjog ke wumɨr yokatenyi Yonggyamɨm pɨlɨnd, ɨ ton ukoijog danda yokatenyi towaina garɨnd dɨde moga kesa God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt ukoi kana pɨta wa yomnenenyi. \p \v 15 Ɨ ɨtemb re ɨmɨnjog e, towa wɨngɨrɨnd nɨnda rɨgap Kerisond pɨtapɨta yomnenenyi, nokɨp ton ɨta ken nonyɨk nɨponenenyi dɨde ken yɨt nɨpatenenyi. Ajɨ kwa nɨnda rɨgap Kerisond pɨtapɨta yomnenenyi, nokɨp ton ɨta b'ogɨl nony menamena ke singi yoramitenyi kor pɨlɨnd. \v 16-17 Sɨ onggɨt naskanyam rɨgap singi aukenenanj odede nony menamena kaim da ton towalenggyam b'urowatena mɨle ke ken gou wa notɨnyi, ɨ ton nony menamena amnɨkenanj da ɨdenat kor bebɨg kwa b'usaya oikɨndena nitiyenauranj koina sɨbɨbmetɨnd wɨmena wɨngɨrɨnd. Sɨ ton re ma ɨmɨnjog nony menamena kae Kerisond pɨtapɨta yomnenenyi. Ajɨ daka onggɨt nɨnda yɨmtanyam rɨgap re ken ɨta singi niyenenyi, mop nokɨp ton wumɨr yokatenyi da Godɨt ken noramitonj tina b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt owaendenam negɨr yɨtkakɨm pɨlke. Sɨ ton odede singi iyena kaemb Kerisond pɨtapɨta yomnenenyi. \v 18 Sɨ makwa ɨta yɨpa negɨr! Makwa rɨngma, rada ton Kerisond pɨtapɨta yomnenenyi negɨr nony menamena kae o mɨnda ɨmɨnjog b'ogɨl nony menamena kae, sɨ ton opima Kerisom gatab God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt ukoi warabag omnɨka yiyenyi. Sɨ onggɨt paemb kon ukoi sam e aukenenyɨn, ɨ dɨde kon kwa ɨmɨnjog ukoi sam e omnɨka yiyenyɨn. \v 19 Mop nokɨp kon wumɨr en da, ɨtemb koina sɨbɨbmetɨnd wɨmena ɨsmate ken wang nitiyeny wɨngawɨnga nya ke b'ɨtraram koina sɨbɨbmetɨnd wɨmena wɨngɨrɨnd, nokɨp wɨn opima kor gatab yɨr opmitenenindam, ɨ kwa Yesu Keriso ma wɨngawɨngate ken ɨrmeka niyeny dɨde yɨm okaena niyeny. \v 20 Ɨ kwa kon koina ngorjog singi dɨde warɨm b'ogɨl ɨsma okata ma ɨmɨnjog singi aukenenyɨn, sɨ ɨngkaemb kon ɨmɨnjog ke yokatenyɨn da makwa ɨta yɨpa gatab ke kon ɨngar taen. Ajɨ yu kon moga kesa e yingaenyɨn koina jɨ komkesa wɨmena wɨngɨrɨnd. Nokɨm da ɨdenat kon Keriso nena esourenenyɨn odede yɨpa wɨp rɨja e re kon esourena yiyenenyɨn, nangga ma jɨ kon yilo nɨtɨbnyɨn o mɨnda uj okasɨn. \v 21 Mop nokɨp rada kon yilo e nɨbnyɨn, kon Keriso nena e yewangaenenyɨn dɨde Kerisom gatab God ma bage yɨt e yiyenenyɨn, ɨ rada kon uj okasɨn, ɨtemb kornɨm okatam re b'ogɨljog ɨsma e. \v 22 Ajɨ ra koina jɨ ke yilo wɨmenat b'ogɨl kɨp kɨma wɨko tamnɨkiny Kerisom pɨlɨnd, sɨ kon ma wumɨr en nangga e kon okasɨn, yilo o uj. \v 23 Sɨ ɨmɨnjog onggɨt nɨmog gasasi ken nemorkya. Ajɨ kon ukoijog singi e yokatenyɨn da kon gowukoi ɨraren dɨde Keriso kɨma nɨtɨbnyɨn. Mop nokɨp ɨtemb re ɨmɨnjogjog ukoijog b'ogɨl emb jɨ kornɨm. \v 24 Ajɨ ra kon jɨ ke yilo nɨtɨbnyɨn wen yɨm okaenam, ɨtemb re wanɨm ɨmɨnjog ukoijog gasa e. \v 25 Ɨ dɨde kon kupkakupka ɨmɨnjog ke wumɨr yokatenyɨn ɨtemb koina yilo wɨmena gatab da, kon yilo nɨtɨbnyɨn dɨde ɨmɨnjog kon kwa komkesa wɨn kɨma nɨtɨbnyɨn, nokɨm da ɨdenat kon wen yɨm takaeninyɨn waina gar ke utkunda b'ogɨl danda dɨde sam okawam. \v 26 Nokɨm da ra kon b'usaya netken dem wa pɨlwa, sɨ ɨdenat waina b'asourena ukoi warabag taukanj dem kor map Yesu Kerisond yɨmta undoka wɨngɨrɨnd. \s1 B'ogɨl Danda kɨma Onyitam Wɨngawɨnga Gejam \p \v 27 Sɨ wɨn b'ogla walenggyam Kerisom gatab God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt rɨrɨrɨnd b'ogɨl mɨle kɨma wɨmena tuwenyɨt. Nokɨm da nangga ma jɨ rada kon ɨta neken wa pɨlwa dɨde wen yɨr tanginyɨn o rada kon wa pɨlke ewaikiti e nɨbnyɨn, sɨ ɨdenat kon b'ogla wa gatab tutkundenyɨn odede da wɨn kor kesa ke danda kɨma im yɨpand wɨngawɨnga ke owɨnki wekenyɨt, ɨ dɨde da wɨn yɨpaina nony menamena kɨma im b'ajobrena wuwenyɨt God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt b'obogɨl gar ke utkunda ke okatenam, \v 28 ɨ dɨde kwa da wɨn makwa opima moga ainindam towanɨm yepim re wen geja eyenanj. Onggɨtyam waina danda kɨma onyita mɨle re waina geja rɨga wa pɨlɨnd negɨr omnam ɨmjata mal e, ajɨ daka wanɨm re dadal yɨrkokar okatam mal e. Sɨ ɨtemb gasa re Godɨm pɨlkae. \v 29 Mop nokɨp re God wa b'ogɨl wurar ogona eyeninonj Kerisom wɨko omnɨkam, sɨ ɨtemb re ma Tin gar ke utkunda nena okata mana, ajɨ kwa Tina wɨko map b'ɨdgotnena okata mana. \v 30 Sɨ wɨda ɨnsima yɨpa wɨp b'ɨdgotnena akatenindam kon re dɨde. Sɨ wɨn kea onggɨtyam koina b'ɨdgotnena yɨr angenentondam koina wɨmena wɨngɨrɨnd, dɨde kwa yu wɨn opima utkundenindam kor pɨlke. \c 2 \s1 Keriso Yesu ma Tilenggyam Sobijog Awou Mɨle \p \v 1 Sɨ onggɨt paemb rada ɨta nanggamog b'ugowa yɨt e yɨbɨm wa wɨngɨrɨnd Keriso kɨma wɨmenand, ɨ rada ɨta nanggamog danda b'agona yɨt e yɨbɨm wa wɨngɨrɨnd Keriso ma singi b'iyena wɨngɨrɨnd, ɨ rada ɨta nanggamog e Yɨnayɨna Wɨngawɨnga ma yingg iyenam yɨbɨm wa wɨngɨrɨnd, ɨ kwa rada ɨta nanggamog e gar ke kear dɨde kear omnenam yɨbɨm wa wɨngɨrɨnd, \v 2 sɨ wɨn ken ukoi sam ke yɨndangɨr nomnɨka odede nya ke da wɨn b'ogla yɨpaina gasand nony menamena tamnɨkindam. Sɨ onggɨt nony menamena omnɨkam wɨn yɨpaina singi kɨma taindam, ɨ wɨngawɨnga ke yɨpand taindam dɨde yɨpaina nena nony menamena tamnɨkindam. \v 3 Ɨ goro kwa yɨpa odede mɨle omnɨka, ɨt re da rɨga gou wa omnenam wɨn walenggyam b'urowatenindam. Ɨ goro kwa yɨpa b'asourena mɨle omnɨka waina wɨko omnɨka gatab. Ajɨ walenggyam gou wa nonyɨk b'amdena kɨma wɨn walenggyam walenggyam nony ke b'atgenaindam odede da, “Ton re pumb wa im, ajɨ kon re gou wa en.” \v 4 Ɨ dɨde kwa wɨn yɨpayɨpa rɨga goro wainajog gasa b'ogɨl omnɨka nenamb nonyɨk b'atɨmdenindam, ajɨ b'ogla kwa nɨnda b'enga rɨgaina gasa. \v 5 Sɨ waina yɨpayɨpa garɨnd nony menamena tamnɨkindam onggɨt yɨpaina gasam pɨlɨnd odede ɨt re rɨja e re Keriso Yesu moina garɨnd yɨbɨm. \q1 \v 6 Keriso Yesu yɨbnonj re God kɨma yɨpa rɨrɨrkɨp get ke kukɨp na, \q2 ajɨ Ton maka Tilenggyam Tina b'ogɨl okati ɨtemb God kɨma yɨpa rɨrɨrkɨp get ke kukɨp b'agenayonj da ɨtemb re God kɨma yɨpa rɨrɨr e. \q1 \v 7 Ajɨ Ton Tilenggyam ɨtemb Tinajog kukɨp kea b'eomnenonj \q2 odede nya kenaemb da Ton Godɨmna wɨko rɨgajog kukɨp na yokatonj \q1 dɨde Ton yɨpa wɨp rɨgaina jɨ ke pɨta awonj. \q2 Ɨ rɨgap Tina gɨm ke wɨp yongwateno odede na da, “Ton re rɨgajog e.” \q1 \v 8 Ton Tilenggyam sobijog na awonj, ɨ Ton Godɨmna yɨmta undoka rɨga awonj ngɨrpu Tina uj. \q2 Sɨ Ton odede bebɨg kɨma na wul b'agbagɨnd uj awonj. \q1 \v 9 Sɨ onggɨt penaemb God Todaka Tin pumbjog wa yurowatonj, \q2 ɨ kwa Ti yokawonj onggɨtyam nyɨ rɨnte re pumbjog wa yɨbɨm komkesa b'engabenga nyɨ wa pɨlke. \q1 \v 10 Mop nokɨp komkesa rɨga \q2 yepim re wekeny pumb tungg wa dɨde gowukoyɨnd ɨ dɨde gou borand, \q2 ton b'ogla kumsos b'amka wowen Yesu ma nyɨwɨm pɨlɨnd, \q1 \v 11 ɨ kwa b'ogla komkesa tugɨmɨp pɨtand rapureninem da, \q2 “Yesu Keriso re Yonggyam e, \q2 Abu Godɨm yakaenu b'ogɨl ɨnyomarena.” \s1 Ngaya Ɨnyomarena pɨla Wɨmenam Gowukoyɨnd \p \v 12 Kor rɨgawar yena re kon singi eyeninyɨn! Sɨ onggɨt paemb wɨn Godɨnd yɨmta yundoka odede wɨp rɨngma re wɨn ita wɨnɨnd tin yɨmta yundokenenya. Ɨ ma odede wɨn nena nat rɨna re kon nɨbnond wɨn kɨma ajɨ yu kwa b'usaya kor kesa ke, wa wɨngɨrɨnd dadal ngɨrpu kesa yɨrkokar okatam ukoi kana wɨko tamnɨkenindam Godɨm wɨpɨnd moga aena kɨma dɨde kaktɨtɨ aena kɨma. \v 13 Mop nokɨp God re wɨko omnɨka rɨga e waina garɨnd. Ton Tina sam kɨma singi gasa amnɨkeniny odede nya ke da, Ton waina gar wa wɨko omnɨkam singi aramiteniny dɨde kwa wɨko omnɨkam danda agoniny. \v 14 Ɨ wɨn komkesa gasa tamnɨkindam ra goro kwa yɨt kɨma dɨde yɨt b'ɨpatena kɨma. \v 15 Nokɨm da ɨdenat wɨn b'injawa kesa dɨde kɨlkesa taindam, ɨ ɨdenat God ma ɨmɨnjog negɨr kesa b'ɨga taukindam rɨga wa wɨngɨrɨnd yepim re yu onggɨt gowukoyɨnd nonykok kaokao kɨma dɨde gar eskamki kɨma wekeny. Sɨ onggɨt rɨga wa wɨngɨrɨnd wɨn wub kumbɨnd ɨki pɨla im ngaya tanyorkindam onggɨt gowukoyɨnd. \v 16 Ɨ kwa ra wɨn yɨrkokar okatam God ma yɨtkak danda kɨma owama teyenindam, sɨ ɨngkaimemb kon wa gatab b'asourena takateninyɨn dem Kerisomna ɨtenda bibɨrɨnd, ɨ kwa koina seo kɨma wɨko wa wɨngɨrɨnd re makwa ɨta kɨp kesa tainy dem, ɨ dɨde koina ukoi bebɨg kɨma wɨko re kwa makwa ɨta kɨp kesa tainy dem. \v 17 Ajɨ ra koina bebɨg wɨkot b'ogɨl tamnɨkiny waina gar ke utkunda mɨlend rɨnsim re wɨn Godɨnd ewangayam wɨko amnɨkindam Godɨm singi sɨ gasa oramita re dɨde, dɨde nangga ma jɨ rada kon kikitum koina yɨrkokar kus ɨgmarken waina onggɨtyam gar ke utkunda mɨle b'ogɨl omnam, kon sam e taen dɨde kwa komkesa wɨn kɨma yɨpand gɨlgɨl sam taen. \v 18 Sɨ wɨda kwa onggɨtyam yɨpa wɨp sam e okasya, ɨ dɨde kon kɨma yɨpand gɨlgɨl sam taenindam. \s1 Timote dɨde Epaprodito \p \v 19 Ra Yonggyam Yesu singi tainy, kon singi en Timotend wanakana ɨtmɨkisɨn wa pɨlwa, nokɨm da ɨdenat koda kwa gar sam taen ra kon wa gatab wumɨr okasɨn. \v 20 Sɨ kon tɨrɨr yomnond Timotend ɨtmɨkitam wa pɨlwa, mop nokɨp kor Timote nenate nɨbnau yete re kon kɨma yɨpand gar ke nony kubɨr aeny wa gatab. \v 21 Mop nokɨp komkesa rɨgap oraka eyenanj re towainajog gasa nena im, ajɨ ma Yesu Kerisomna gasa im. \v 22 Ajɨ ke wɨn wumɨr im Timote ma wɨp owarkena danda rɨnsim re ton kon kɨma God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt warabag omnɨkam bebɨg kɨma wɨko amnɨkeniny, odede wɨp rɨngma ra yɨpa b'ɨgat ti b'uɨm wɨko omnɨkaeniny. \v 23 Sɨ onggɨt paemb kon singi aenyɨn wanakana tin ɨtmɨkitam wa pɨlwa. Ɨ rɨdenat ra kon yɨr ongen nangga gasa na ra kor pɨlɨnd tawɨk dem, odenja e kon tin ɨtmɨkisɨn dem. \v 24 Ajɨ kon kupkakupka ɨmɨnjog ke wumɨr yokasɨn Yonggyamɨmna singind da koda kolenggyam wanakana neken dem wa pɨlwa. \p \v 25 Ajɨ kon nony menamena amnɨkenenyɨn odede da kon b'ogla naska Epaproditond ɨtmɨkisɨn wa pɨlwa. Ton re koina gar ke utkunda yɨnggan e, ɨ kon kɨma yɨpand gɨlgɨl wɨkomad e, ɨ kwa kon kɨma yɨpand gɨlgɨl Godɨmna geja omnɨka rɨga e. Ajɨ ton re kwa waina ɨtmɨkiti wɨko rɨga e yena re wɨn yɨtmɨkitonda kornɨm yɨm okaenam. \v 26 Sɨ kon tɨrɨr yomnond da kon Epaproditond ɨtmɨkisɨn wa pɨlwa, mop nokɨp ton ukoi singi e aeny wen komkesa yɨr ongongɨm. Ɨ kwa ton nony bebɨg kɨma e yɨbneneny, nokɨp ton wumɨr na da wɨn kea utkundenonda da ton kopa na yɨbnonj. \v 27 Ɨ ɨmɨnjog ton ukoi kopa na yɨbnonj dɨde momtajog uj yokatonj. Ajɨ God tin kear yomnonj, sɨ ton ket b'ogɨl awonj. Ɨ onggɨt Godɨmna kearɨt ma tin nena na kear yomnonj, ajɨ keda kwa kea kear nomnonj, nokɨm da ɨdenat kon maka b'usaya gar kopa okatenyɨn koina gar kopa tumɨnd. \v 28 Sɨ onggɨt penaemb kon ukoijog singi aenond tin ɨtmɨkitam wa pɨlwa. Nokɨm da ra wɨn tin kwa b'usaya yɨr ongya dem, ɨdenat wɨn ukoi sam taindam dem dɨde koina gar kopa toda kwa sobijog tainy dem. \v 29 Sɨ onggɨt paemb da wɨn b'ogla Yesu ma nyɨ kɨma tin simesime omnenya dem ukoijog sam kɨma dɨde tin ukoi kana ɨsnaenya dem. Ɨ wɨn b'ogla kwa odede wɨp rɨga tesnaenenindam odede yɨpa wɨp nya ke. \v 30 Mop nokɨp ton tina yɨrkokar yɨsɨngkandenonj Keriso ma wɨko omnɨkam, ngɨrpu ton momta uj yokatonj, nokɨp ton ma sobijog na waina omnɨki kesa wɨko komb undwatam yɨm nokaenenonj. \c 3 \s1 Goro Ɨmɨnjogɨm Omnena Gɨm ke Mɨle gatab \p \v 1 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Kon kikitum yɨtkak kwa nitindenyɨn. Ukoi sam ainam, nokɨp wɨn Yonggyamɨmna rɨga im. Ɨ ɨte re kon wanɨm yɨpa rɨrɨrkɨp yɨtkak erɨkinyɨn, kornɨm ma bebɨg im, ajɨ wanɨm re negɨr omnɨka ke b'obogɨl yɨr b'ɨpka mim jɨ. \v 2 Yɨr kɨma tekenyɨt onggɨt yongg pɨla kɨlkɨl negɨr rɨga gatab. Ɨ yɨr kɨma tekenyɨt onggɨt negɨr mɨle omnɨka rɨga gatab. Ɨ dɨde yɨr kɨma tekenyɨt onggɨt negɨr nya ke jabajaba kɨpear ɨpka mɨle rɨga gatab. \v 3 Mop nokɨp ton re ma ɨmɨnjog God ma obagendi tɨrɨr omni mal wugɨm ɨpki rɨga im, ajɨ menpim ɨmɨnjog God ma obagendi tɨrɨr omni mal wugɨm ɨpki rɨga yepim re men Yɨnayɨna Wɨngawɨnga ma danda ke Godɨnd yewangaenenyu dɨde b'asourena yokatenenyu Keriso Yesu kɨma wɨmenand, ɨ kwa yepim re men maka ɨmɨnjog ke yɨmjatenyu gɨm ke rɨgaina kɨpearɨnd omnɨki mɨle. \v 4 Ɨ kodaka rɨrɨr en ɨmɨnjog ke ɨmjateni rɨl ogenkam onggɨt gɨm ke kɨpearɨnd omnɨki mɨle gatab. Ɨ yet ra nony menamena omnɨk da, “Kor opima ɨmɨnjog ke ɨmjateni rɨl nɨbnainy onggɨt gɨm ke kɨpearɨnd omnɨki mɨle gatab,” sɨ tina onggɨt gatab rɨl re ma ɨmɨnjog im, ajɨ koina re ɨmɨnjog im. \v 5 Sɨ re kon ukendond dɨde eitɨm (8) bibɨr awond, kon ket God ma obagendi tɨrɨr omni mal wugɨm ɨpka mɨle yokatond, ɨ kon Israel rɨga en, ɨ kon Benyamin gu ke rɨga en, ɨ kon ɨmɨnjog Ibru Rɨga en, ɨ dɨde Ju rɨga waina gog owama mɨle gatab ke re kon yɨpa Parisai rɨga na. \v 6 Sɨ kon ma sobijog na nonyɨk b'ɨponena mɨle yokatenond Kerisomna sosi gatab, sɨ kon ukoijog bebɨg oramka eyeninond ɨtemb sosi awɨr omnam. Ɨ kwa kon ma sobijog na negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨle omnɨkam singi aukenenond gog yɨt rɨrɨrɨnd, sɨ odedep kon b'injawa kesa danda kɨma gog yɨt yɨmta undoka rɨga na nɨbnenenond. \v 7 Ɨ opimemb komkesa yɨt re kornɨm b'ogɨljog gasa na nɨbnainonj, ajɨ re kon Kerisom ɨmɨnjog wumɨr awond, sɨ yu kon opimemb komkesa nony ke akateninyɨn da komkesa re kornɨm ɨrarka mim. \v 8 Ma onggɨt gatab nena na, ajɨ kon kwa nony ke yokatenyɨn da komkesa gasa re kornɨm ɨrarka mim, mop nokɨp kor Yonggyam Keriso Yesum wumɨr okatam re kornɨm ukoijog na awonj ajɨ nɨnda gasa re ma ukoi na. Sɨ ɨtemb re Keriso Ti mapenaemb kon opimemb komkesa yɨt erarkinond dɨde ket yu nony ke akateninyɨn da komkesa re liya pɨla b'ɨskoka mim, nokɨm da ɨdenat kon Kerisond okasɨn, \v 9 dɨde kon kolenggyam pɨta taen da kon re kupkakupka Kerisond gar ke utkunda rɨga en. Mop nokɨp kor negɨr kesa dɨmdɨmjog rɨga nyɨ okati re ma gog yɨt yɨmta undoka kae, ajɨ Kerisond gar ke utkunda kae. Re God yɨr nongonj koina gar ke utkundand, sɨ ɨdenatemb God nokawonj negɨr kesa dɨmdɨmjog rɨga nyɨ. \v 10 Sɨ kon singi en Kerisom b'obogɨl wumɨr awowɨm, ɨ tina utnyita danda okatam, ɨ yɨpand ton kɨma tina b'ɨdgotnena yingg okatam, ɨ dɨde tina uj kɨma yɨpa wɨp uj okatam. \v 11 Sɨ ra rɨdede nya ke rɨrɨr ra, kon singi en ɨtemb nya yɨmta undokam, nokɨm da ɨdenat kon topenjɨn dem utnyitapu wa koina uj ke. \s1 Koina Wɨngata Yɨmta Undokinam \p \v 12 Kon ma odede ma nindenyɨn da kon kea onggɨtyam komkesa akasinond o kon kea rɨrɨrkɨpjog gar ke utkunda rɨga awond. Ajɨ kon ɨta danda yondratenyɨn opimemb komkesa mɨra kornɨm okatam. Mop nokɨp Keriso Yesu ken tinɨm nokatonj re onggɨt omnɨka mana. \v 13 Kor nany dɨde yɨngganwar! Kon kolenggyam maka odede nony ke aenyɨn da, “Kon kea onggɨtyam komkesa amorkinyɨn.” Ajɨ ita wɨnɨnd odede yɨpaina gasa nena e kon yomnɨkenenyɨn. Sɨ kon kor kak ke gasa nony b'edateninyɨn, ajɨ kon kor wɨp ke gasa okata ma kupka danda kɨma b'ɨkenenyɨn. \v 14 Sɨ kon ita wɨnɨnd odede kupka danda kɨma wɨp wa b'ɨkenenyɨn undwatapu mal wa okatam pumb tungg ma mɨra rɨna re ken God ara nemokonj Keriso Yesumna nyɨ kɨma. \v 15 Ɨ men komkesa re rɨgajog im wɨngawɨnga ke. Sɨ onggɨt paemb men b'ogla odede yɨpa wɨp mɨlend nony menamena ramnɨkinum rɨgajog re dɨde. Ɨ ra wɨn b'enga wɨp mɨlend nony menamena tamnɨkindam, sɨ God ɨta kwa onggɨt gatab wa pɨta tamnenainy. \v 16 Sɨ men b'ogla onggɨtyam mɨle nena omnɨka reyeninum nanggamog im re men akatenindam. \p \v 17 Gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Wɨn koina wɨngata yɨpand gɨlgɨl yɨmta undoka rɨga ainam! Ɨ dɨde wɨn b'ogla yɨr ɨpka teyenindam opimemb rɨga yepim re ton yɨpaina wɨngata mɨlend wekeny odede wɨp rɨngmana re wɨn sowa pɨlke yokatonda. \v 18 Sɨ kon jogjogpyam naskand wen yɨt amneneninond, ajɨ kon kwa yu b'usaya nitinjɨn yɨrekɨp kɨma, mop nokɨp jogjog rɨga wekeny re Kerisomna wul b'agbag ma geja rɨga im. \v 19 Sɨ onggɨt rɨga waina undwatapu ra negɨrjog b'ɨsagɨka im. Ɨ ton owou nena yɨr ngɨi rɨga im, sɨ towaina god re towaina kom im. Ɨ dɨde kwa ton towaina b'ogɨl ɨnyomarena kɨma gasa im asourenenanj, ajɨ opimemb gasa re towanɨm ɨngar okatena mim. Ɨ kwa ton gowukoi gɨm ke gasa nena nasim nony menamena aramkenenanj. \v 20 Ajɨ men re pumb tungg rɨga nyɨ okati im wekenyɨn. Sɨ men gar sam kɨma e yɨr ungaenenyu mera Yonggyam Yesu Kerisond yet ra pumb tungg ke ik dem dɨde mera dadal ngɨrpu kesa yɨrkokar notgoniny dem. \v 21 Ɨ Ton tina omnɨka danda yingaeny dɨde komkesa gasa eyeniny Tina yɨr ɨpka danda wɨra wa, ɨ Tonsim onggɨt danda ke meraina goujog wa danda kesa jɨ tengenjiny dem, dɨde sisɨl danda kɨma jɨ tamnɨkiny dem Tina b'ogɨl ɨnyomarena kɨma jɨ re dɨde. \c 4 \s1 Pol ma Kikitum Danda Yɨt \p \v 1 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar yena re kon singi eyeninyɨn dɨde kon singi aenyɨn yɨr ongongɨm, ɨ yepim re kornɨm sam im dɨde b'ogɨl esourenajog dɨra im! Sɨ onggɨt paemb yena re kon singi eyeneninyɨn, wɨn b'ogla danda kɨma onyisinam Yonggyamɨnd gar ke utkundand odede rɨngmim re kon wen auyaeninyɨn. \p \v 2 Yuodiya, kon yɨt ɨtaya mitiyenyɨn, dɨde kwa Sintike, kon yɨt ɨtaya mitiyenyɨn da wɨn goro wetaweta tawa, ajɨ wɨn b'ogla yɨpaina gasa nenand gɨlgɨl nony menamena oramisya. Nokɨp wɨn yɨpa nat Yonggyamɨnd gar ke utkunda ke yokatonda, sɨ ɨngkenaemb ket wɨn gar ke utkunda ke wundoi awonda. \v 3 Ɨ kon kwa ɨmɨnjog kor wɨkomad, meda kwa yɨt ɨtaya mitiyenyɨn da man yɨm takaeneninyɨt opimemb kongga yepim re God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt warabag omnɨkam kon kɨma yɨpand gɨlgɨl bebɨg kɨma wɨko yiyeno, ɨ kwa Kleme dɨde nɨnda kon kɨma gɨlgɨl wɨkoyam. Sɨ opima towaina nyɨ wekeny yɨrkokar peband rokasim re God yɨrkokar okati rɨga nyɨ oramka eyeniny. \p \v 4 Ɨ ita wɨnɨnd wɨn sam na taukenenindam Yonggyam kɨma yɨpand wɨmenand. Ɨ kon kwa b'usaya nitinjɨn da, “Wɨn sam na taukenenindam.” \v 5 Ɨ waina musɨk ɨsnawa nony kɨma mɨlep komkesa rɨga wumɨr ramneninem! Sɨ Yonggyamɨmna ɨtenda bibɨr ke momta e. \v 6 Ɨ goro kwa yɨpa gasam pɨlɨnd gar bebɨg taininam, ajɨ wɨn b'ogla komkesa waina b'ɨgekena Godɨm pɨlɨnd aramiteninam sɨteket yɨt kɨma yɨr opmita ke dɨde b'ɨtena ke! \v 7 Sɨ Godɨmna ngɨmbla rɨnte re men rɨgap ma rɨrɨr im nony taukindam, tonsim waina gar dɨde waina nony menamena b'obogɨl yɨr ɨpka teyeniny Keriso Yesu kɨma gɨlgɨl wɨmenand. \p \v 8 Gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Kon kikitum nitindenyɨn. Wɨn b'ogla odede mɨlend nonyɨk b'amdena tuwenyɨt, opi re da nanggamog mɨle e re ɨmɨnjog, ɨ nanggamog mɨle e re b'ogɨl ɨsnawa kɨma, ɨ nanggamog mɨle e re negɨr kesa dɨmdɨmjog, ɨ nanggamog mɨle e re yɨna b'amnena kɨma, ɨ nanggamog mɨle e re singi b'iyena kɨma, ɨ dɨde nanggamog mɨle e re esourena kɨma. Sɨ kwa wɨn b'ogla onggɨtyam mɨle nena yɨr teyenindam rɨnggɨtyam mɨle im ra otomantijog ɨ kwa rɨnggɨtyam gasa im ra b'ogɨl ewangaya kɨma. \v 9 Ɨ wɨn ɨnaemb mɨle omnɨka teyenindam rɨna re wɨn kor pɨlke b'auyaenentondam, ɨ akatenentondam, ɨ utkundenentondam, ɨ dɨde yɨr angenentondam. Sɨ ɨdenat ngɨmbla God wɨn kɨma ɨbneneny. \s1 Sɨteket Yɨt Pilipo Sosi ma Wurar gatab \p \v 10 Ɨ kon ukoijog sam e yokatenyɨn Yonggyam kɨma gɨlgɨl wɨmenand, mop nokɨp wɨn kea b'usaya kwa sisɨl danda kɨma nony epangenjindam kornɨm yɨm okawam nɨnda nya ke. Ɨ wɨn ɨtemb kor gatab kea nony menamena omnɨka eyentondam, ajɨ wanɨm gangga awɨr na aukɨto ken odaram. \v 11 Sɨ kon nindenyɨn re ma gasa kesa ma pae. Mop nokɨp kon kea b'auyaenenond rɨdede na kon rɨrɨrkɨp gasa akateninond b'ogɨl dɨde negɨr wɨngɨrɨnd. \v 12 Ɨ kon wumɨr en rɨdede e b'obogɨl wɨmena netkenyɨn gasa kesa wɨngɨrɨnd, ɨ kon kwa wumɨr en rɨdede e b'obogɨl wɨmena netkenyɨn jogjog gasa kɨma wɨngɨrɨnd. Kon kemb b'auyaena nekenond wɨgawɨga wɨmena nya rɨna re kon komkesa gasa rɨrɨrkɨp amnɨkeninond komkesa wɨnɨnd, mɨnda rɨka jogjog owou kɨma wɨmenand o mɨnda owoupa kɨma wɨmenand, ɨ kwa mɨnda rɨka jogjog gasa kɨma wɨmenand o mɨnda gasa kesa wɨmenand. \v 13 Kon rɨrɨr en komkesa wɨnɨnd rɨrɨrkɨp wɨmenam, mop nokɨp Kerisote ken dandam nomnɨkeneny. \v 14 Ajɨ wɨn kea b'obogɨl amnɨktondam opimemb mɨle rɨna re wɨn kon kɨma yɨpand gɨlgɨl bebɨgjog yingg akatentondam. \p \v 15 Ɨ wɨn Pilipo Sosi rɨga, kemb ɨmɨnjog wumɨr aindam odede da wa wɨngɨrɨnd God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt otomapund rɨdenat re kon yiwatond Makedoniya ke, makwa yɨpa sosit kon kɨma mɨramɨra gasa yingg b'agona mɨle yomnɨkonj, ajɨ ɨna yɨpaina waina sosi nenat. \v 16 Ɨ kwa re kon nɨbnond Tesalonika wa, wɨn kea kor singi ingaena gasa nɨtmɨkurautondam yɨpapyam ɨ dɨde kwa nɨmogɨm. \v 17 Ɨ kon ma wurar gasa im oraka eyeninyɨn, ajɨ kon oraka eyeninyɨn re wɨngawɨnga ke kɨp im jogjog warabag aukam wa pɨlɨnd. \v 18 Ɨ kon komkesa gasa akasinond re yɨndangɨr na dɨde kwa jogjog im gasa yɨndangɨr nɨbnainy. Sɨ kon nɨbnyɨn re jogjog gasa kɨma e, mop nokɨp kon ke Epaproditom pɨlke gasa akasinond rɨna re wɨn nɨtmɨkurautondam. Sɨ opimemb re ngɨrangngɨrang sɨ gasa pɨla im, ɨ b'ogɨljog sɨ b'angga pɨla im odede rɨja na re Ju rɨgap Godɨm pɨlwa aramkenento yɨnametɨnd Ti pɨlwa b'ogɨl sam okawam. \v 19 Sɨ Keriso Yesum pɨlɨnd ɨta God ma b'ogɨl ɨnyomarena kɨma ukoijog wurar yɨbɨm, ɨ kor God opima onggɨt ukoijog wurar rɨrɨrɨnd komkesa waina ingaena gasa yɨndangɨr tamnɨkainy dem. \v 20 Sɨ b'ogɨl ɨnyomarena yebɨm mera B'u Godɨm pɨlwa, ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa, ɨmɨnjog! \s1 Undwatapu Yɨtkak \p \v 21 Sɨ kor wɨdaemb yɨt komkesa yɨna rɨga wa pɨlwa yepim re Keriso Yesund yɨmta yundoki. Ɨ Gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar yepim re kon kɨma wekeny, toda kwa wa etmɨkurauranj wɨdaemb yɨt. \v 22 Ɨ kwa komkesa yɨna rɨgap wa etmɨkurauranj wɨdaemb yɨt, ajɨ ɨmɨnjogjog towa pɨlkaim yepim re Roma mopyam king Kaisamna metɨnd wɨko amnɨkanj. \v 23 Yonggyam Yesu Kerisomna wurar yebɨm waina wɨngawɨnga kɨma!