\id JAS - Wipi NT -Papua New Guinea 2001 (web -2013) \h Yakobo \toc1 Yakobomna Ɨrɨki Leta \toc2 Yakobo Leta \toc3 Ya \mt1 Yakobo Leta \mt2 Yakobomna Ɨrɨki Leta \imt1 Isɨpkita Yɨtkak \ip Onggɨtyam Yakobo Leta ɨrɨka rɨga re Yakobote. Sɨ wɨp da ɨtemb leta re ama rɨka naskajog leta ɨrɨki e sisɨl peba wɨngɨrɨnd. Ɨ onggɨt letam ɨrɨki wɨn re ama rɨka A.D. poti eit (48) kemag nat. Ɨ ɨtemb leta ɨrɨki re Yesumna yɨngganɨmna e, dɨde ton re Yerusalem sosind yɨpa mopyam rɨga na yɨbnonj. Ɨ ton ɨtemb leta yɨrɨkonj re gar ke utkunda rɨga wa pɨlwa na yepiya re Ju rɨga twelp (12) gu wɨngɨrɨnd kupka gowukoyɨnd otkoki wekenonj. \ip Yakobo ɨtemb leta yɨrɨkonj re gar ke utkunda rɨga ouyawa mana rɨdede wɨp e gar ke utkunda mɨle omnɨkam. Ɨ ton kwa danda kɨma odede yindeny da, “Rada mera ɨta ɨmɨnjog gar ke utkunda mɨle yowamu, sɨ men ɨtaikena kae pɨta wa omnenyu.” Ɨ ton kwa odede mɨle gatab yɨmak yɨt amneniny, opi re soro gatab, ɨ yɨt b'ugwatena gatab ɨ bu b'iyena gatab ɨ tugɨm ingaena gatab, ɨ b'asourena mɨle gatab ɨ mɨmkam wɨmena gatab ɨ dɨde yɨr opmita gatab. \c 1 \s1 Simesime Yɨtkak dɨde Gar ke Utkunda Rɨgaina B'ɨdgotnena gatab Yɨtkak \p \v 1 Simesime! Kon Yakoboten. Kon re God ma wɨko rɨga en dɨde Yonggyam Yesu Keriso ma wɨko rɨga en. Kon peba ɨrɨken ra komkesa Ju rɨga waina twelp (12) gu wɨngɨrɨnd wanɨm ma yepim re wɨn gar ke utkunda rɨga wetaweta wekenyɨt b'engabenga kantri wɨngɨrɨnd. Naska kon wen simesime tamninyɨn. \p \v 2 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Ra b'engabenga wɨp bebɨgɨp wen tatonkenenanj waina wɨmenand, wɨn b'ogla ukoijog sam taukenenindam. \v 3 Mop nokɨp wɨn wumɨr im da onggɨt bebɨgɨmna otonkeni nya kaim wɨn waina gar ke utkunda ɨmɨnjogɨm tamnenindam, ɨ ɨngkaim wɨn kwa mɨmkam wɨmena danda takatenindam onggɨt bebɨg wɨngɨrɨnd. \v 4 Sɨ onggɨt mɨmkam wɨmena dandapim teyenanj de waina b'ogɨljog gar ke utkunda mɨle wa. Nokɨm da ɨdenat waina gar ke utkunda mɨle b'ogɨljog taukenenanj komkesa nya ke dɨde komkesa gatab ke, sɨ waina gar ke utkunda mɨle makwa opima kut taukanj komkesa waina bebɨg wɨmena wɨngɨrɨnd. \v 5 Ajɨ yet ra man moina multekɨpɨm kut taet dɨmdɨm gar ke utkunda mɨle omnɨkam, man b'ogla erkenyɨt Godɨnd yete re komkesa rɨga wa kear ke jabajaba agoniny dɨde kwa maka samany ke amneniny. Sɨ ton ket ɨta motkau. \v 6 Ajɨ ra man erkisɨt, man b'ogla moina kupka gar ke utkunda oramisɨt, ajɨ goro nonysɨpsɨp kɨma. Mop nokɨp yet ra man nonysɨpsɨp kɨma erkenyɨt, man ɨja emb jɨ wɨp rɨngma re rɨbɨt yukenkeny sɨpa wuro. \v 7 Ɨtemb re man rɨga, man goro kwa nony taet da, “Kon ɨta mɨra okasɨn Yonggyamɨm pɨlke.” \v 8 Mop nokɨp man re nony nɨmognɨmog kɨma rɨga et, sɨ mor nony ma ɨta yɨpaina nyawɨnd yɨbɨm Godɨm pɨlɨnd, ajɨ komkesa gatab wa e yikeny. \p \v 9 Ɨ kwa gar ke utkunda nany o yɨnggan yet ra man gou wa nyɨ rɨga mɨtɨbnyɨt, man b'ogla ɨmɨnjog gar sam kɨma na wumɨr okatenyɨt da, God ke men moramis wɨngawɨnga nya ke ukoijog pɨpmetɨnd. \v 10 Ɨ dɨde kwa yet ra man jogjog gasa kɨma mɨtɨbnyɨt, man b'ogla ɨmɨnjog gar sam kɨma wumɨr okatenyɨt da ma namb man moina jogjog gasa kae ukoi pɨpmet yokasɨt, sɨ God men ɨta gou wa motɨny onggɨt jogjog gasam pɨlke. Mop nokɨp mada ɨja e uj taet odede rɨngma ra tɨbɨmna popo sobijog wɨnɨnd tekeny, ɨngkek ket wanakana tɨtmokanj gou wa. \v 11 Ra lomkongga pemb kɨma pumb wa tainy dɨde onggɨt pembɨt tɨb nangg yarɨmyarɨm omnɨk, sɨ ket onggɨt tɨbɨmna popo opima tɨtmokanj gou wa dɨde onggɨt popomna ɨkaeneni kwa ket negɨr taukanj. Sɨ jogjog gasa kɨma rɨgat toda kwa odede yɨpaina wɨp nya e ɨmaikis, ra ujɨt omɨny tina wulkɨp wɨko omnɨka wɨngɨrɨnd. \p \v 12 Yete re man yɨpa rɨgat bebɨgɨmna otonkena wɨp awarkeninyɨt, man re ukoijog b'ogɨl kɨma rɨga et. Mop nokɨp rada man opima onggɨtyam bebɨg gou wa tamneninyɨt, sɨ man ɨta ket Godɨm pɨlke mɨra okasɨt dem dadal ngɨrpu kesa yɨrkokarɨmna b'ogɨl dɨra rɨna re God tɨrɨr amneninonj rɨga wa ogonam yepim re Godɨnd singi yiyenyi. \v 13 Ra yɨpa rɨgat, man okasɨt bebɨgɨmna otonkena, man goro opulitɨm da Godte otonkena niyeny bebɨgɨnd oramitam! Mop nokɨp maike yɨpa negɨrɨt Godɨnd yotonkenonj bebɨgɨnd oramitam, ɨ dɨde kwa God tilenggyam maike yɨpa rɨgand yotonkenonj bebɨgɨnd oramitam. \v 14 Ajɨ rɨgap towalenggyam bebɨgɨmna otonkena im akatenanj, mop nokɨp ton towainajog gɨm ke negɨr singi im yɨmta undokenenanj. Sɨ onggɨt negɨr singipim ten ugungatenanj dɨde ten ewɨkanj towanɨm negɨr mɨle omnɨkam. \v 15 Ɨ ket ra onggɨt negɨr singit ngor kɨma tainy ngor kɨma kongga re dɨde, sɨ ton b'ɨga ukenj ra negɨr mɨle e. Ɨ ra onggɨt negɨr mɨlet tina onyita rɨrɨr tainy rɨgajog re dɨde, sɨ ket ti ɨsma pɨta tainy ra uj e. \p \v 16 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar yena re kon singi eyeninyɨn! Wɨn goro kwa waina gɨm ke rɨga tenjɨkeninam wen rabem omnenam! \v 17 Sɨ komkesa b'ogɨl wurar gasa dɨde komkesa otomantijog yiyag wurar gasa pumb ke gou wa wuweny re wub kumb ngaya otobarkayam Abum pɨlkaim. Ɨ dɨde God ma ɨta b'engendeneny odede wɨp ɨt re rɨngmim ra gasa waina wɨngawɨnga b'etngendenanj ngayam pɨlke. \v 18 Ɨ God tina singind men pɨta nomninonj tina ɨmɨnjog yɨtkak kena, nokɨm da ɨdenat men naskajog pɨpmet takasindam komkesa Tina otobarki gasa wɨngɨrɨnd. \s1 Utkunda dɨde Omnɨka \p \v 19 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar yena re kon singi eyeninyɨn! Wɨn wumɨr na tekenyɨt odede mɨle omnɨkam. Sɨ komkesa rɨga b'ogla wanakana taenanj utkundenam, ajɨ b'ogla muske yɨt opurenam raeninem. Ɨ kwa goro wanakana soro omnɨkam raeninem. \v 20 Mop nokɨp rɨgaina sorop ma opima negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨle rɨrɨr tamnɨkanj Godɨm wɨpɨnd. \v 21 Sɨ onggɨt paemb wɨn komkesa kɨlkɨl mɨle dɨde rɨga negɨr omnɨka mɨle ewaikeninam wa pɨlke rɨnsim re rɨgap amnɨkenenanj! Ajɨ b'ogla takasindam dɨde tamnɨkindam God ma yɨtkak rɨna re God ɨtot eyeninonj waina gar wa, mop nokɨp onggɨt yɨtkakɨp yɨrkokar im tagonanj waina wɨngawɨnga wa. \p \v 22 Ajɨ wɨn God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt yɨmta undoka rɨga na taindam, ajɨ goro yɨpya nena ke utkunda rɨga taindam, nokɨp onggɨt mɨle ke wɨn walenggyam b'anygɨnenindam. \v 23 Mop nokɨp ra yɨpa rɨgat God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt yɨpya nena ke tutkundeny, ajɨ ra ton maka onggɨtyam God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt yɨmta tundokiny, ton re odede rɨga e yete re tinajog wɨp b'atapneny wɨp b'atapnenapu glas ke. \v 24 Mop nokɨp ra onggɨt rɨgat tina wɨp b'atapneny dɨde ket iwas, sɨ ton odenja e nony b'etɨdas rɨdede na tilenggyam wɨp yɨr b'ang glasɨnd. \v 25 Ajɨ kea gog yɨt rɨrɨrkɨp awonj, sɨ onggɨt gog yɨtte rɨga etrareniny God ma b'ɨsagɨka mɨle ke. Sɨ yet ra ɨtemb gog yɨt yɨrɨk iyeneny dɨde nony menamena kɨma ɨbneneny, ton ma ɨta gog yɨt nony b'etɨdateny nangga e re yɨpya ke utkundeny, ajɨ ton b'ogla onggɨtyam gog yɨt ɨtaikeny. Sɨ God ɨta tin b'ogɨl omɨny dem komkesa tina ɨtaikena wɨko wɨngɨrɨnd. \p \v 26 Ɨ yet ra ton nonyɨk b'atɨmdeny da, “Kon Godɨnd b'obogɨl e ewangaya yiyenyɨn,” ajɨ ton maka ra b'obogɨl tina weyat ingaena iyeny dɨde ra tina garɨnd b'atɨnygɨneny, onggɨt rɨgamna ewangaya mɨle Godɨm pɨlwa re mogjɨ kesa e. \v 27 Sɨ Abu Godɨm wɨpɨnd kɨlkesa dɨde b'ogɨl Godɨnd ewangaya mɨle rɨga re ɨja emb jɨ da ton b'u ake mog kesa b'ɨga dɨde mik kongga tadareneniny dɨde yɨm takaeniny towaina b'ɨdgotnena wɨngɨrɨnd. Ɨ ton re kwa ɨta tilenggyam yɨr b'ɨtɨpkeneny, sɨ onggɨt paemb ton makwa ɨta kɨl kɨma taukeneny onggɨt gowukoi mɨle ke. \c 2 \s1 Goro Gɨm ke Rɨga Okatam \p \v 1 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Wɨn gar ke utkunda yoramitonda mera Yonggyam, Yesu Kerisom pɨlɨnd yete re b'ogɨl ɨnyomarenand yɨbɨm. Sɨ onggɨt paemb wɨn goro yɨpaina gatab nena b'ɨsnawa mɨle tamnɨkindam. Ma b'ogɨl mɨle e. \v 2 Odede rada nɨmog rɨga b'ɨtgarya waina yɨr opmitenapu met wa, yɨpa re gold yɨmkak ringi b'ikiti dɨde otomanti ukoi mɨra kɨma kobɨrgɨm b'ikoki jogjog gasa kɨma rɨga e, ɨ dɨde kwa yɨpa re gujguj kobɨrgɨm b'ikoki gasa kesa rɨga e. \v 3 Sɨ ra wɨn ɨtemb otomanti ukoi mɨra kɨma kobɨrgɨm b'ikoki rɨgand yɨr ongya b'ogɨl ɨsnawa kɨma dɨde omnya da, “Simesime, metkɨm ayo! Omand omite dɨkɨnd b'ogɨl omitenapu kasand!” ajɨ kwa daka wɨn ɨja e gasa kesa rɨgand omnya da, “Omanda ta onyite-o! O omite gowɨnd!” \v 4 sɨ wɨn kemb wa wɨngɨrɨnd yɨpaina gatab nena b'ɨsnawa mɨle yomnɨkya, dɨde wɨn kwa kemb negɨr nony menamena kɨma b'ɨsagɨka rɨga aukindam. \p \v 5 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar yena re kon singi eyeninyɨn! Wɨn koina yɨt b'obogɨl nony menamena kɨma utkundena! Sɨ ɨmɨnjog e da God gasa kesa rɨga abagɨkinonj onggɨt gowukoyɨnd, ɨ ket wɨngawɨnga ke jogjog gasa kɨma rɨga amnɨkeniny towaina gar ke utkunda wɨmenand, ɨ dɨde kwa ten pumb tunggɨmna owabɨnta rɨga amninonj, nokɨp kea Ton tɨrɨr yɨt amninonj rɨga yepiya re Tin singi yiyeneno. \v 6 Ajɨ wɨn walenggyam walenggyam im gasa kesa rɨga ɨsnawa kesa amnenindam. Sɨ rɨngma, ma jogjog gasa kɨma rɨgapim wen aramitenanj bebɨgɨnd rɨnte ra wɨn ma rɨrɨr im okatam? Dɨde kwa ma tonpim wen kotɨm ɨgonyɨgony eyenanj negɨr ma b'ɨsagɨka okatam? \v 7 Ɨ kwa rɨngma, ma jogjog gasa kɨma rɨgapim yɨsadrenenyi b'ogɨl ɨsnawa nyɨ rɨngkaim re rɨgap wen nyɨ agenairanj? \v 8 Ajɨ ra wɨn ɨmɨnjog yɨmta undokenenya ɨt re God ma ukoi wɨp iyena gog yɨt rɨnte re yɨna peband ɨrɨki yɨbɨm da, “Singi yiyene mor rɨgand mada re dɨde!” sɨ wɨn b'ogɨljog mɨle e yomnɨkenenya. \v 9 Ajɨ ra wɨn rɨga wa pɨlwa yɨpaina gatab nena gɨm ke b'ɨsnawa mɨle omnɨka teyenindam, sɨ kemb wɨn negɨr mɨle im omnɨka eyenindam. Nokɨp gog yɨtɨt onggɨtyam mɨle emjateniny da wɨn gog yɨt opima arbekenenindam. \v 10 Mop nokɨp yet ra tawaminy komkesa gog yɨt, ajɨ onggɨt komkesa gog yɨt wɨngɨrɨnd yɨpaina gog yɨt nena erbenj, sɨ ton re kemb komkesa gog yɨt erbeka rɨga e. \v 11 Mop nokɨp Godte yindeny da, “Goro gigɨr dɨde yɨgyɨg b'iyena mɨle omnɨkɨm!” ɨ kwa yindeny da, “Goro rɨga ongandɨm!” Sɨ man maka ra omnɨket gigɨr dɨde yɨgyɨg b'iyena mɨle, ajɨ man rɨga uj ondrɨket, kemb man gog yɨt erbeka rɨga aet. \v 12 Sɨ wɨn nony kɨma apureninam dɨde yɨr kɨma mɨle omnɨka eyeninam, mop nokɨp God wen tesagɨkiny dem Tina gog yɨt kaim rɨngkaim re men b'ɨtrari wekenyɨn Tina b'ɨsagɨkam pɨlke. \v 13 Mop nokɨp yet ra maka kear kɨma rɨga yɨm takaeneniny, God daka ɨta ti pɨlɨnd kear kesa b'ɨsagɨka omnɨk dem. Ajɨ yet ra man rɨga kear tamnɨkeneninyɨt, onggɨt kearte men pumb wa muturowas dem God ma b'ɨsagɨka wɨnɨnd, sɨ man b'ogɨl sam e taet dem. \s1 Gar ke Utkunda dɨde B'ogɨl Mɨle Omnɨka \p \v 14 Gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Yet ra ton indeny da, “Kor ɨta gar ke utkunda,” ajɨ ton maka ra b'ogɨl mɨle omnɨka teyeniny, sɨ nangga b'ogɨl e ik ti pɨlwa, ra ton odede gar ke utkunda nenand ɨbɨm? Sɨ onggɨt gar ke utkundat makwa rɨrɨr e onggɨt rɨgam yɨrkokar okau. \v 15 Ɨ dɨde kwa rada wa wɨngɨrɨnd yɨpa gar ke utkunda rɨga o kongga, ton kobɨrgɨmɨm kut tau gɨbɨl wɨnɨnd dɨde owoupa ɨbɨm owou kesap, \v 16 sɨ ra wa wɨngɨrɨnd yɨpa rɨgat tin omɨny da, “B'ogɨl sɨtawar! Pembɨm b'ogɨl kobɨrgɨm b'ikite dɨde ngorɨm b'obogɨl owou awine! Sɨ kon mɨtraren,” ajɨ ton maka ra ti okainy owou dɨde kobɨrgɨm, sɨ onggɨt opurena ke nanggamog b'ogɨl e itkau onggɨt bebɨg kɨma rɨgam? \v 17 Ɨ kwa gar ke utkunda mɨle toda odede yɨpa wɨp emb jɨ da, ra gar ke utkunda mɨle maka ra b'ogɨl mɨle omnɨka kɨma ɨbɨm, ɨtemb gar ke utkunda mɨle yɨbɨm re uj e. \p \v 18 Ajɨ ra yɨpa rɨgat odede indeny da, “Man re gar ke utkunda mɨle kɨma et, ajɨ kon re b'ogɨl mɨle omnɨkayam en.” Sɨ man moina gar ke utkunda mɨle pɨtand nouyae b'ogɨl mɨle omnɨka kesa ke! Koda ɨta koina gar ke utkunda mɨle mor pɨtand motouyaen koina b'ogɨl mɨle omnɨka ke. \v 19 Ɨ man kea ɨmɨnjogɨm yomnyɨt da God re yɨpaina e. Sɨ b'ogla namb! Negɨr wɨngawɨngap toda kwa opima namb yɨpa wɨp ɨmɨnjogɨm omnena yiyenyi, sɨ onggɨt paim ton ukoi moga kɨma kaktɨtɨ aenanj. \v 20 Korɨrkorɨr rɨga! Ma man ɨmɨnjog singi et wumɨr okatam da, gar ke utkunda mɨle re ma ɨta wɨko omnɨk b'ogɨl mɨle omnɨka kesa, dɨde ɨtemb tina gar ke utkunda mɨle re mogjɨ kesa e? \v 21 Sɨ rɨngma mera b'u Abraamɨm gatab yɨt? Re ton tina lesmɨta b'ɨga Isakɨnd yiyonj dɨde yoramitonj yɨna sɨ omnɨkapu kap kumb wa Godɨm singi sɨ gasa okawam, sɨ rɨngma, ma tina onggɨt b'ogɨl mɨle omnɨka kena God ti negɨr kesa dɨmdɨmjog rɨga nyɨ yokawonj? \v 22 Sɨ wɨn kea wumɨr aindam da, tina gar ke utkunda mɨle re yɨpa nat gɨlgɨl wɨko yomnɨkenonj tina b'ogɨl mɨle omnɨka kɨma, dɨde onggɨt tina b'ogɨl mɨle omnɨkat tina gar ke utkunda mɨle kupkakupka mogjɨ kɨma pɨta wa yomnenonj. \v 23 Sɨ yɨna peband ɨja emb jɨ ɨrɨki yɨbɨm da, “Abraam Godɨnd gar ke utkunda ke yokatonj, sɨ ɨngkenaemb God pɨta yomnonj da ton re negɨr kesa dɨmdɨmjog rɨga e.” Sɨ kea ɨtemb God ma yɨt rɨrɨrkɨp awonj tina onggɨtyam b'ogɨl mɨle omnɨka ke. Sɨ onggɨt penaemb rɨgap tin yogenayo da, “Ton re God kɨma yɨpand rɨgarɨga i.” \v 24 Sɨ wɨn ke wumɨr aindam da, God b'ogɨl mɨle omnɨka kaim rɨga wa agoniny negɨr kesa dɨmdɨmjog rɨga nyɨ ajɨ ma gar ke utkunda nena kaim. \v 25 Ɨ odede yɨpa wɨp nya kena yiyagyiyag iyenapu kongga Raab toda kwa b'ogɨl mɨle omnɨka ke yokatonj negɨr kesa dɨmdɨmjog rɨga nyɨ, re ton simesime amnonj Ju rɨga waina bageyam dɨde ten etmɨkitonj wɨgawɨga b'enga nya nata. \v 26 Sɨ men ket wumɨr im namb da, wɨngawɨnga kesa rɨga jɨ re ujgɨm e, ɨ odede yɨpa wɨp kwa b'ogɨl mɨle omnɨka kesa gar ke utkunda re uj e. \c 3 \s1 Weyat ke Negɨr Mɨle Omnɨka \p \v 1 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Wɨn goro wa wɨngɨrɨnd jogjog rɨga singi taukinam God ma yɨt ouyaena rɨga awowɨm, nokɨp wɨn kea wumɨr im da sɨn ouyaena rɨgap ɨta bebɨgjog b'ɨsagɨka okasu dem. \v 2 Mop nokɨp komkesa men jogjog b'engabenga wɨp negɨr nyawɨnd sap otendenindam wɨmena wɨngɨrɨnd. Ɨ ra yɨpa rɨga maka sap totenj tina opurena ke, ɨtemb rɨga re kɨlkesa dɨmdɨm rɨga e. Sɨ ton rɨrɨr e wɨp iyeny tina komkesa jɨ b'ogɨl mɨle omnɨkam. \v 3 Sɨ kon nɨnda wɨngata yɨt nitindenyɨn. Ra man oso ogokam sobijog ayɨnkak b'ɨga oramisɨt osomna tu bora wa, sɨ oso ɨta men yɨmta mutundok. Ɨ kwa man rɨrɨr e tina jɨ komkesa ingaenyɨt rɨtata ra man singi menonɨm. \v 4 Ɨ kwa wɨn nony wuwene ukoijog gɨga wa! Ra rɨgat yɨpa ukoijog gɨga iyeny sɨpand dɨde ra ukoi danda kɨma rɨb dɨde wuro ikeny gɨga wa, sɨ nangga ma jɨ rada ɨtemb gɨga ukoijog e, gɨga kibiyamɨt ɨta gɨga wɨp iyeny sobijogjog karab ke. Sɨ kibiyamɨt ɨtemb gɨga dɨmdɨm e yii rɨtata ra ton singi gɨga iyoyɨm. \v 5 Odede yɨpa wɨp nya ke kwa rɨgaina jɨwɨnd weyat re sobijog kɨpear e, ajɨ ton ukoi gasam ɨta b'atɨsoureny rɨgaina wɨmena wɨngɨrɨnd. \p Ɨ kwa nony wuwene de rɨngma ra sobijog wulpotɨt embomb iyeny komkesa ukoijog b'uwa! \v 6 Ɨ weyat re yɨpa wɨp e ɨt re wulpot re dɨde. Ɨ kwa tina komkesa negɨr mɨle omnɨka re yɨpa b'enga gowukoi pɨla e. Weyat tina pɨpmet yokas rɨgam jɨwɨnd re ɨja e ɨt re nɨnda kɨpear re dɨde, ɨ kupka rɨgamna jɨ negɨr wɨp yomnɨkeneny. Ɨ dɨde onggɨt rɨgamna komkesa yɨrkokar wɨmena imbrɨka yiyeneny, ɨ ɨtemb wul re wul tungg ke so omni e yɨbɨm. \v 7 Men rɨgap rɨrɨr im tangenindam dɨde tauyaenindam odede opi re komkesa b'engabenga wɨp b'angga, ɨ ngena, ɨ mukak ke gowɨnd menamena b'angga, ɨ dɨde sɨpand kabum. Sɨ opimemb komkesa b'angga rɨgaina wɨra nasim wekeneny. \v 8 Ajɨ rɨgat ma rɨrɨr e weyatɨnd ingaeny, nokɨp weyat re ngɨrpu kesa negɨr gasa e dɨde ujɨmna guda ke yɨndangɨr e yɨbɨm. \v 9 Ɨ onggɨt weyat kae men Yonggyam Abund yewangaenenyu. Ɨ dɨde onggɨt yɨpaina weyat kae sake yɨt apurenenindam God pɨla omnɨki rɨga wa pɨlwa. \v 10 Sɨ yɨpaina tugɨm ke opekenenanj re ewangaya yɨt im dɨde sake yɨt im. Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Sɨ ɨtemb re ma b'ogɨl mɨle emb jɨ. \v 11 Sɨ rɨngma, osiya metmet nyɨ dɨde burakak nyɨ topekya yɨpaina nyɨ opekapu ke rɨnte ra ɨbɨm yɨpaina nyɨ kip borand? \v 12 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Rɨngma, pig wulɨt rɨrɨr e kɨp tejagɨkiny olib kɨp? O greip kayɨt rɨrɨr e kɨp tejagɨkiny pig kɨp? Sɨ ɨja emb jɨ yɨpa wɨp sol nyɨ opekapu, toda ma rɨrɨr e metmet nyɨwɨm b'engendam. \s1 Godɨmna Okai Ɨmɨnjog Multekɨp \p \v 13 Ɨ wa wɨngɨrɨnd yete rɨrɨr e tapureniny da, “Kon b'ogɨl multekɨp kɨma en, sɨ kon wumɨr en rɨdede e dɨmdɨm wɨmenam Godɨm wɨpɨnd. Dɨde kon gasa omnɨka wumɨrjog en, sɨ kon wumɨr en rɨdede e gasa omnɨkam?” Sɨ ton b'ogla opimemb tina b'ogɨl omnɨka mɨle tengaeneniny nony kɨma muske wɨmena mɨle ke dɨde b'ogɨl multekɨp ke rɨna ra ton wumɨr okateny rɨdede e dɨmdɨm wɨmenam Godɨm wɨpɨnd. Ɨ ɨngkaemb ket ton b'ogla pɨta wa tamɨny tina b'ogɨl multekɨp dɨde tina gasa omnɨka wumɨr. \v 14 Ajɨ yet ra man negɨr burakak mɨle omnɨka kɨma nonyɨk b'ɨponena okasɨt moina gar wa, dɨde kwa ra b'enga rɨga ma ukoi pɨpmet ɨsatam ukoijog singi taet, goro man b'atɨsourenɨm da, “Kon b'ogɨl multekɨp kɨma en, dɨde gasa omnɨka wumɨrjog en.” Sɨ ɨngkae namb man b'anygɨnenyɨt, ɨ ɨtemb moina b'asourena yɨt ma ɨta rɨrɨr ainy Godɨmna ɨmɨnjog omni yɨt kɨma. \v 15 Ɨ ɨtemb b'asourena multekɨp re ma pumb tungg kae ik. Ajɨ ɨtemb re onggɨt gowukoyɨmna e, ɨ ɨtemb re rɨgaina gɨm ke singi mɨle kae, ɨ dɨde kwa ɨtemb re negɨr wɨngawɨnga ma otobarki e. \v 16 Sɨ kon b'ogɨl e odede nitinjɨn, mop nokɨp rɨkɨnd ra wa wɨngɨrɨnd nonyɨk b'ɨponena mɨle dɨde b'enga rɨga ma ukoi pɨpmet ɨsatam ukoijog singi tekeny, sɨ toda kwa ɨndaima wɨp ongwati kesa mɨle dɨde b'engabenga wɨp negɨrjog mɨle tekeny dɨkɨnd. \v 17 Ajɨ ra yɨpa rɨgat okas dɨmdɨm wɨmenam b'ogɨl multekɨp rɨnte re pumb tungg ke ik, sɨ naskajog ton Godɨm wɨpɨnd kɨlkesa e ɨbɨm, ɨ kwa rɨga wa wɨngɨrɨnd ngɨmbla kɨma e ɨbɨm, ɨ musɨk ɨsnawa nony kɨma e ɨbɨm, ɨ ɨmɨnjog dɨmdɨm nony ɨpangendi na ɨbɨm, ɨ dɨde ita wɨnɨnd kear mɨle dɨde b'ogɨl mɨlemna kɨp yɨndangɨr na ɨbɨm. Ajɨ ton ma ɨta yɨpa gatab nena b'ɨsnawa mɨle dɨde ti ma ɨta gɨm ke b'ogɨl ajɨ ngor wa negɨr mɨle. \v 18 Sɨ yet ra ngɨmbla kɨma wɨmena ikeny rɨga wa wɨngɨrɨnd, ton ngɨmbla omnɨka rɨga e tainy, ɨ ɨngkaemb negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨlemna kɨp tɨjagɨkanj. \c 4 \s1 Gowukoi Gɨm ke Singi gatab Yɨt \p \v 1 Sɨ wa wɨngɨrɨnd rɨngkaim geja b'iyena mɨle dɨde b'ipowa mɨle aukanj? Sɨ rɨngma, ma waina gowukoi sam okatam singi wa pɨlkaim pɨta auka wuweny rɨnsim re geja b'iyenanj waina kɨpear ingaenam? \v 2 Ɨ wɨn gɨm ke gasa im singi eyenindam, ajɨ wa ma opima onggɨtyam gasa. Ɨ wɨn onganda mɨle dɨde nonyɨk b'ɨponena mɨle im amnɨkenenindam, ajɨ makwa rɨrɨr im wɨn waina singi gasa temjindam. Ɨ dɨde wɨn kwa wa wɨngɨrɨnd b'ipowa mɨle omnɨka eyenindam dɨde geja im b'iyenindam, ajɨ wa ma opima onggɨtyam gasa, mop nokɨp wɨn makwa ɨta yɨgekenya Godɨnd nanggamog im re wɨn singi eyenindam. \v 3 Wɨn yɨgekenya, ajɨ ma opima akatenindam, mop nokɨp wɨn odede negɨr nony menamena kɨma e yɨgekenya da, ɨdenat wɨn opimemb okati gasa wainajog singi omnɨkam tengaenindam. \v 4 Ɨ wɨn, gigɨr dɨde yɨgyɨg b'iyena mɨle kongga pɨla rɨga! Sɨ rɨngma, ma wɨn wumɨr im da yet ra gowukoi kɨma rɨgarɨga tainy, ton kemb God kɨma geja rɨga e ainy? Sɨ onggɨt paemb yet ra man singi taet gowukoi kɨma rɨgarɨga awowɨm, man kemb molenggyam God kɨma geja rɨga e aet. \v 5 O rɨngma, wɨn ɨja im nony aindam da God ma yɨna pebat rɨl kesa e yindeny da, “God ukoi singi kɨma e meraina wɨngawɨnga yɨr ungauneniny nonyɨk b'ɨponena kɨma rɨna re Ton wɨmenam aramkinonj mera pɨlɨnd”? \v 6 Ajɨ God ɨmɨnjog im nogoniny ukoijog wurar. Sɨ onggɨt paemb yɨna pebat yindeny odede da, \q1 “God geja rɨga e aeny b'asourena rɨga wa pɨlwa, \q2 ajɨ Ton wurar im agoniny towa pɨlwa yepim re towalenggyam sobijogɨm aenanj” \m \v 7 Sɨ wɨn b'ogla ɨmɨnjog walenggyam b'atkaindam Godɨnd yɨmta undokam, ajɨ geja omnɨkam tonyisindam Satanam pɨlwa! Sɨ ɨdenatemb ton b'ɨtkeny wa pɨlke. \v 8 Ɨ wɨn b'ogla wus wa ainam Godɨm pɨlwa! Sɨ ɨdenatemb toda wa wus wa tainy. Negɨr mɨleyam! Wɨn b'ogla tesekindam waina negɨr mɨle kɨma yɨm. Nony nɨmognɨmog rɨga yepim re wɨn singi aramitenindam Godɨm pɨlwa dɨde onggɨt gowukoi gasa wa pɨlwa, wɨn kɨlkesa nony menamena na omnɨka yiyena Godɨnd ewangayam! \v 9 Sɨ wɨn b'ogla gar kopa okatena kɨma dɨde gar bebɨg kɨma yii aininam, ɨ dɨde b'okta obairena kɨma yii aininam! Wɨn waina ngong engenjinam de gar bebɨg kɨma yii wa, dɨde kwa wɨn engenjinam waina sam de gar kopa okatenam! \v 10 Sɨ wɨn b'ogla mera Yonggyamɨm wɨpɨnd walenggyam sobijogɨm tainindam. Sɨ ɨdenatemb ton wen turowasiny. \p \v 11 Gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Wɨn goro negɨr yɨt opurena ke walenggyam walenggyam gou wa taininam! Yet ra negɨr opurena ke wa wɨngɨrɨnd yɨpa rɨga gou wa omɨny, o ra tin negɨr b'ɨsagɨka yɨt ke omɨny, ton kemb negɨr opurena ke gog yɨt gou wa yomɨny, o ton kemb gog yɨt negɨr b'ɨsagɨka yɨt ke yomɨny. Ajɨ ra man gog yɨt negɨr b'ɨsagɨka yɨt ke omnyɨt, man ma onggɨtyam gog yɨt yɨmta undoka rɨga et, ajɨ kemb man gog yɨt b'ɨsagɨka rɨga e aet. \v 12 Sɨ gog yɨt ogona Rɨga dɨde b'ɨsagɨka Rɨga re yɨpaina e. Ɨ Ton rɨrɨr e rɨga wa dadal ngɨrpu kesa yɨrkokar tagoniny o negɨr tamnɨkiny. Sɨ yetet man jɨ rɨga yet ra man b'ɨsagɨka iyenyɨt yɨpa rɨgam pɨlɨnd? Sɨ mor ma ɨta danda rɨga b'ɨsagɨkam. \p \v 13 Ɨ wɨn otade b'obogɨl utkunda! Yepiya ra wɨn ɨsamkya da, “Yu o mep men amim wuyɨn de onggɨt taun wa o detata onggɨt taun wa. Ɨ wulkɨp wɨko tamnɨkindam yɨpa kemag kɨma, ɨ ɨngkek ket ukoijog wulkɨp takatenindam.” \v 14 Ajɨ wɨn ma wumɨr im waina yɨrkokar mepnɨm rɨdede im wɨp tesparkiny, mop nokɨp wɨn re tema pɨla im odede ɨt re rɨngma ra sobijog wɨn nenand ɨbɨm ɨ dɨde ket b'etɨdamkis. \v 15 Sɨ wɨn b'ogla odede tendenindam da, “Ra Yonggyam meranɨm singi tainy, sɨ men Tina singi rɨrɨrɨnd yɨrkokar wɨmena tuwenyɨn dɨde Tina singi wɨko im omnɨka teyenindam ɨte ta onggɨtyam gasa o ɨte ta onggɨtyam gasa.” \v 16 Ajɨ yu waina wɨmenand wɨn ɨja imemb jɨ b'asourenindam da, “Men rɨrɨr im meralenggyam meraina singi gasa tamnɨkindam.” Sɨ odede komkesa b'asourena re negɨr mɨle im. \v 17 Sɨ onggɨt paemb da ra man wumɨr okasɨt nanggamog e re b'ogɨljog mornɨm omnɨkam Godɨm wɨpɨnd, ajɨ kwa ra man maka onggɨtyam gasa omnɨket, sɨ man kemb negɨr mɨle e yomnɨket. \c 5 \s1 Jogjog Gasa kɨma Rɨgaina Negɨr gatab B'ɨsagɨka \p \v 1 Sɨ jogjog gasa kɨma rɨga, wɨn otade b'obogɨl utkunda! Wɨn ukoi yii kɨma obaireninam dɨde kwa yii aininam, nokɨp wanɨm ukoijog bebɨg kɨma b'ɨdgotnena re opima tuweny. \v 2 Ɨ waina jogjog gasa kea ɨtkɨka im wuweny dɨde rapsim owou eyenanj waina kobɨrgɨm. \v 3 Ɨ waina gold dɨde silba orliyaliya im aukenenanj, dɨde onggɨt orliyapim wanɨm yɨr ungatayam gasa taukanj dem da, wɨn maka waina gasa b'obogɨl engaenentondam Godɨm singind. Sɨ onggɨt yɨr ungatayam gasapim owou teyenanj waina jɨ odede wɨp rɨngmim re wulɨt gasa embrɨkeneniny. Nokɨp wɨn buruburu im amnɨkindam jogjog gasa onggɨt kikitum wɨnɨnd. \v 4 Ɨ wɨn waina owou otogam sopapu wɨko rɨga im engaenenindam, ajɨ wɨn ma opima towa wɨko mɨra agonenindam. Sɨ onggɨt waina mɨra omni kesa wulkɨpsim b'okta arara aenanj Godɨm pɨlwa, ɨ onggɨt otoga rɨga ma b'okta ara kemb b'ɨgarenanj Komkesa Dandam Rɨgɨb Rɨga Yonggyam God Tina yɨpya wa. \v 5 Ɨ wɨn otomanti jogjog gasa kɨma im yɨrkokar wɨmena wuwenyɨt onggɨt gowukoyɨnd, dɨde wɨn sam nena singi nasim waina komkesa gasa rɨrɨr amnɨkenindam. Sɨ wɨn odede waina wɨmena kaim walenggyam b'angenkindam, dɨde b'angonjenindam Godɨmna b'ɨsagɨka bibɨrɨm odede ɨt re rɨngmim re rɨgap b'angga yɨr epkenenanj dɨde b'angonjenenanj onggɨt onganda bibɨrɨm. \v 6 Ɨ wɨn negɨr kesa dɨmdɨmjog rɨga negɨr ma b'ɨsagɨkand aramitenindam dɨde uj andrɨkindam. Ajɨ ton maka wen negɨr ke mɨra amnento. \s1 B'ɨdgotnena dɨde Musɨk Wɨmena \p \v 7 Gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! God ma b'ɨsagɨka ɨta ɨmɨnjog ik dem. Sɨ onggɨt paemb wɨn b'ogla musɨk wɨmena tuwenyɨt, ngɨrpu Yonggyam ra tɨtenj dem. Ɨ wɨn nony aukinam wala rɨgam gatab! Sɨ ton b'ogɨl mogjɨ im yɨr ungauka eyeniny tina sopapu ke, sɨ onggɨt paemb ton musɨk wɨmena ikeny kemag piro dɨde ɨle ake wisar piro wɨnɨnd ngɨrpu ra mogjɨ taukanj. \v 8 Sɨ wɨda ɨja na kwa muske wɨmena tuwenyɨt wala rɨga pɨla, dɨde waina gar seo kɨma anyisinam, mop nokɨp Yonggyamɨmna ɨtenda bibɨr ke momta e. \v 9 Gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Ra wɨn bebɨg takatenindam, goro wɨn walenggyam walenggyam b'injawa tuwenɨm! Sɨ ra wɨn maka walenggyam walenggyam b'injawa tuwenyɨt, God toda makwa opima wen onggɨt mɨle gatab negɨr ma b'ɨsagɨka ke tamniny dem. Ɨ wɨn yɨr de, b'ɨsagɨka rɨga re kea mora dunda nate onyiti yɨbɨm. \v 10 Kor nany dɨde yɨngganwar! Wɨn nony wuwene onggɨt gatab da God ma bageyamɨp kea negɨr b'ɨdgotnena akatenento, dɨde mɨmkam wɨmena wuwenenonj Yonggyamɨm nyɨ kɨma God ma yɨt opurenand. Sɨ wɨn b'ogla opimemb towaina wɨngata yɨmta undoneninam! \v 11 Ɨ wɨn kwa nony wuwene! Ra yɨpa rɨgat musɨk wɨmena ikeny tina bebɨg wɨngɨrɨnd, men b'ogla tin ogenayu da b'ogɨl ke yɨndangɨr ai rɨga e. Sɨ wɨn kea yɨna peband utkundenya rɨdede na Yob musɨk wɨmena yikenenonj tina bebɨg wɨngɨrɨnd, ɨ dɨde wɨn kea wumɨr aindam rɨdede na Yonggyam ti yogoninonj tina kikitum wɨnɨnd. Sɨ wɨn ɨngkaimemb wumɨr yokatenya da Yonggyam re ogenka kesa kear dɨde ogenka kesa ukoijog wurar rɨga e. \p \v 12 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Sɨ kikitum yɨpa ukoi yɨtpɨam e nitinjɨn. Goro wɨn danda kɨma tɨrɨr yɨt tapureninam rɨga wa wɨpɨnd dɨde goro pumb tungg ma nyɨ kɨma, ɨ goro gowukoi nyɨ kɨma, ɨ dɨde goro nanggamog gasa nyɨ kɨma! Ajɨ wɨn b'ogla tendenindam da “owɨ,” rada wɨn gar kaim ɨmɨnjog emjatenindam da “owɨ”. Dɨde kwa wɨn b'ogla tendenindam da “nayɨ,” rada wɨn gar kaim ɨmɨnjog emjatenindam da “nayɨ”. Nokɨm da ɨdenat wɨn maka sap totekindam Godɨmna negɨr ma b'ɨsagɨka wa. \s1 Gar ke Utkunda kɨma Yɨr Opmita \p \v 13 Ɨ yet ra wa wɨngɨrɨnd negɨr b'ɨdgotnena okateny, ton b'ogla yɨr ropmiten. Ɨ yet ra sam tainy, ton b'ogla Godɨnd esourena ger ratangin. \v 14 Ɨ yet ra wa wɨngɨrɨnd kopa okas, ton b'ogla sosi elda rɨga rengaukin, ɨ eldap b'ogla Yonggyamɨm nyɨ kɨma gaya yesnɨke dɨde b'ogla kwa yɨr ropmisinem tinɨm. \v 15 Sɨ ra ton yɨr topmitanj gar ke utkunda kɨma, onggɨt yɨr opmitat kopa rɨgand ɨta b'ogɨl omɨny, ɨ dɨde Yonggyam ɨta tin utnyis. Dɨde rada ton ke negɨr mɨle amnɨkinonj, Yonggyam opima onggɨtyam negɨr mɨle awɨr omnɨkainy. \v 16 Sɨ onggɨt paemb wɨn b'ogla walenggyam walenggyam waina negɨr mɨle pɨta tamnenindam, dɨde walenggyam walenggyam yɨr topmitenindam, sɨ wɨn ɨdenatemb kopa ke b'ogɨl taukindam. Sɨ negɨr kesa dɨmdɨmjog rɨgaina yɨr opmita re ukoijog danda kɨma im, sɨ opima danda kɨma ɨsma pɨta taukanj. \v 17 Ɨ Eliya re yɨpa wɨp rɨga e, opi re men re dɨde. Ɨ ton danda kɨma yɨr opmitenonj piro kesa wɨn awowɨm, sɨ piro maka yikenonj onggɨt gowɨnd nowa kemag dɨde siks (6) mobi wɨngɨrɨnd. \v 18 Ɨ kwa ton b'usaya yɨr opmitenonj, sɨ piro ɨgmarkonj wub kumb ke, dɨde onggɨt kak ke ket nanggɨp b'usaya kɨp ejagɨkto gowɨnd. \p \v 19 Kor gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar! Sɨ ra wa wɨngɨrɨnd yɨpa rɨgat Godɨmna ɨmɨnjog bage yɨt kak ɨau dɨde negɨr b'anygɨnena nya wa wɨp tau, ɨ ra yɨpa rɨgat daka tin ɨtenj Godɨm pɨlwa, \v 20 sɨ ton b'ogla wumɨr yebɨm da yet ra negɨr mɨle rɨgand ɨtenj Godɨm pɨlwa tina b'anygɨnena b'auyaena negɨr nya ke, ton ɨta onggɨt negɨr rɨgamna wɨngawɨngam yɨrkokar okau uj ke, dɨde jogjog negɨr mɨle utwangkainy.