\id 2TI - Wipi NT -Papua New Guinea 2001 (web -2013) \h 2Timote \toc1 Polɨmna Ɨrɨki Nɨmogɨm Timotem pɨlwa Leta \toc2 Nɨmogɨm Timote Leta \toc3 2Tm \mt1 Nɨmogɨm Timote Leta \mt2 Polɨmna Ɨrɨki Nɨmogɨm Timotem pɨlwa Leta \imt1 Isɨpkita Yɨtkak \ip Onggɨtyam Nɨmogɨm Timote Leta ɨrɨka rɨga re Polte. Ɨ ton ama rɨka ɨtemb leta yɨrɨkonj re Roma taun kena, re ton sɨbɨbmetɨnd yɨbnonj. Ɨ ton yɨrɨkonj re ama rɨka A.D. siksti paib dɨde siksti seben (65-67) kemag gangga nat. Ɨ ɨja e wɨp ainy da Polɨnd kea b'usaya yɨmɨnd yusunato onggɨt kak ke re ton Naskanyam Timote Leta ake Tito Leta erɨkonj. Ɨ ton ɨtemb ket nɨmogɨm leta yɨrɨkonj Timotem pɨlwa. \ip Ɨ onggɨt letand Pol ɨta ngai odede wumɨr yokateny da ɨta ti gangga yɨbnau opendam sɨbɨbmet ke dɨde momta e ton uj okas. Sɨ onggɨt mop paemb jɨ ton ɨtemb leta yɨrɨk Timotem pɨlwa. Ɨ Polɨm ma ɨna nena e singi da ton Timotend b'usaya yɨr ong ajɨ ton kwa singi e Timotend ugowam nokɨp ton b'ogla Polɨmna misnari wɨko sɨram b'ɨrari kesa omnɨka iyeny dem tina uj kak ke. \ip Pol mogjog yɨt yɨtai Timotend re sosi wang iyoi gatab e dɨde ket nonony yomneny b'anygɨnena ouyaena rɨga wa pɨlke ewaikenam. Ɨ ket Pol danda kɨma Timotend ɨl yongɨk nony b'ɨjawa oramitam ɨmɨnjog gar ke utkunda mɨle b'auyaena wa pɨlɨnd. \c 1 \s1 Simesime Yɨtkak \p \v 1 Simesime! Kon Pol ten, ɨ God naska nata kea singi yoramitonj kor pɨlwa Keriso Yesumna ɨtmɨkitijog rɨga awowɨm. Sɨ yu kon ɨta onggɨtyam ɨtmɨkitijog rɨga wɨko omnɨka yiyenyɨn rɨga wa pɨtapɨta omnenam Tina tɨrɨr omni yɨrkokar gatab yɨt rɨnte re Keriso Yesum pɨlɨnd yɨbɨm. \v 2 Sɨ kon onggɨtyam leta yɨrɨken re koina singi iyeni b'ɨga Timote, mor pɨlwa e. Abu Godɨm pɨlke dɨde mera Yonggyam Keriso Yesum pɨlke wurar ɨ kear ɨ dɨde ngɨmbla man kɨma. \s1 Nony B'ɨjawa kɨma Wɨmenam B'ugowa Yɨt \p \v 3 Ɨ kon mor gatab sɨteket yɨt yomnenenyɨn Godɨnd yena re kon yewangaenenyɨn kɨlkɨp kesa kukɨpɨnd nonykok ke, odede rɨja na re kor b'uwarɨp yewangaeneno. Sɨ ɨt re kon ita bibɨr dɨde sɨwɨny yɨr opmitena nekenenyɨn, kon ɨpendi kesa men nonyɨk miyenenyɨn Godɨnd sɨteket omnenam. \v 4 Ɨ kon ma sobijog singi e aena nekenyɨn men yɨr ongongɨm. Mop nokɨp kon ɨta nonyɨk yiyenenyɨn moina yɨrekɨp kɨma yii gatab re men wetaweta awonda. Nokɨm da ɨdenat kodaka sam ke yɨndangɨr taen dem ra men yɨr motngen dem. \v 5 Ɨ kon ɨta nonyɨk b'amdenenyɨn onggɨtɨm da man gar okai kena ɨmɨnjog gar ke utkunda mɨle yokatot. Ɨ ɨtemb gar ke utkunda mɨle naska yɨbnonj re mor dad moleg Loisɨm pɨlnat, ɨ daka ket mor mog Yunikem pɨlwa awonj. Sɨ kon ɨmɨnjog yɨmjasɨn da onggɨtyam gar ke utkunda mɨle ɨta mor pɨlɨnd yɨbɨm. \v 6 Sɨ onggɨt mop paemb kon men nonony motɨnyɨn, nokɨm da ɨdenat God ma yiyag wurar wul pɨla b'obogɨl dɨmɨldɨmɨl omnɨka iyenyɨt. Ɨ ɨntemb jɨ yiyag wurar mor pɨlɨnd yɨbɨm rɨna re man yokatot re kon mor pɨlɨnd yɨm aramkinond. \v 7 Mop nokɨp God mera Yɨnayɨna Wɨngawɨnga nokainonj re ma mogam b'amnena mana, ajɨ danda b'agona mana ɨ singi b'iyena mɨle omnɨka mana ɨ dɨde molenggyam b'agoka mɨle omnɨka mana. \v 8 Sɨ onggɨt paemb man goro ɨngar taenɨm mera Yonggyamɨm gatab b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt pɨtapɨta omnenam. Ɨ kwa goro man ɨngar taenɨm kor gatab rɨnte re kon Yonggyam Keriso map sɨbɨbmetɨnd nɨbnyɨn. Ajɨ man b'ogla Godɨmna danda ke kon kɨma yɨpand gɨlgɨl b'ɨdgotnena okatenyɨt God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt pɨtapɨta omnenam. \v 9 Ɨ Godɨt mera yɨrkokar nokainonj dɨde ara nemokinonj yɨna mɨle yɨrkokarɨnd wɨmenam. Sɨ God onggɨtyam mɨle yomnɨkonj re ma meraina omnɨki b'ogɨl wɨko mapena, ajɨ Tinajog ɨsamki singi mapena dɨde Tina wurar mapena rɨna re God yoramitonj Keriso Yesum pɨlɨnd mera okawam, re Ton maka gowukoi yotobarkonj. \v 10 Sɨ mera yɨrkokar okawayam Keriso Yesu re kea pɨta awonj onggɨt gowukoi wa. Ɨ ɨngkenaemb ket Ton onggɨtyam Godɨmna wurar pɨta wa yomnonj. Sɨ ton ket ujɨmna danda yeomnenonj, ɨ ket God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt kenaemb ɨtkɨka kesa dadal ngɨrpu kesa yɨrkokar pɨta wa yomnonj mera okatam. \v 11 Sɨ onggɨt God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt map God ken nobagendonj pɨtapɨta omnena wɨko rɨgam ɨ ɨtmɨkitijog rɨgam ɨ dɨde ouyaena rɨgam. \v 12 Ɨ ket onggɨt God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt wɨko ma paemb kon yu odede b'ɨdgotnena yokatenyɨn ɨt re sɨbɨbmetɨnd nɨbnyɨn. Ajɨ kon ma ɨta ɨngar yokatenyɨn, mop nokɨp kon wumɨr en Yesum ya pɨlnate re kon gar ke utkunda yoramitenyɨn, ɨ kon danda kɨma yɨmjatenyɨn da Ton rɨrɨrjog e onggɨtyam gasa owamam rɨna re Ton nony nɨjawonj omnɨkam, ngɨrpu onggɨt bibɨrɨnd rɨdenat ra Keriso tɨtenj dem. \v 13 Ɨ man b'ogla wɨngata yɨtɨm tamorkeneninyɨt ɨmnɨnena kesa ɨmɨnjog yɨtkak rɨna re man utkundenot kor pɨlke. Ɨ man b'ogla wɨmena metkenyɨt gar ke utkunda mɨlend dɨde singi b'iyena mɨlend rɨnsi re Keriso Yesum pɨlɨnd ebnya. \v 14 Sɨ man b'ogla Yɨnayɨna Wɨngawɨngam pɨlke danda okatenyɨt yete re mera pɨlɨnd wɨmena yikeny, ɨ ket onggɨt danda kaemb man ket b'obogɨl God ma b'ogɨl ɨmɨnjog yɨtkak yɨrgong omnɨka iyenyɨt. \p \v 15 Ɨ man onggɨt gatab wumɨr et da komkesa rɨga yepiya re tuwonj Asiya eriya ke kor pɨlwa, ton kea ken kak nɨawo dɨde ket nɨraro. Sɨ towa wɨngɨrɨnd kea todaka Pigelo ake Ermogene kak nɨawonda. \v 16 Ɨ Yonggyam toko ten kear ramnenin yepim re Onesiporomna metɨnd wekeny. Mop nokɨp Onesiporo kea ken jogjogpyam gar ngɨmblam omnɨka niyenenonj, ɨ dɨde ton maka onggɨtyam gatab ɨngar ke yokatenenonj rɨnte re kon sein kai ke ɨjobɨki nɨbnyɨn sɨbɨbmetɨnd. \v 17 Ajɨ re ket ton ikonj dɨkɨnd Roma taun wa, ton ma sobijog na b'asowa yikenonj ken orakam ngɨrpu ton ket nodaronj. \v 18 Sɨ Yonggyam toko ti yenjɨkitau Ti pɨlke ukoijog kear okatam onggɨt bibɨrɨnd ra Ton tɨtenj dem. Ɨ man re wumɨrjog et rɨja na re Onesiporo komkesa gatab ke ken yɨr ɨpka niyenenonj Epeso taunɨnd. \c 2 \s1 Yesu Kerisomna B'ogɨl Geja Rɨga \p \v 1 Sɨ onggɨt paemb kor b'ɨga Timote, man b'ogla danda kɨma auka metkenyɨt Godɨmna wurar ke rɨnte re Keriso Yesum pɨlɨnd yɨbɨm. \v 2 Ɨ man koina opureni ɨmɨnjog yɨtkak kea utkundenot jogjog yɨr ungata rɨga wa wɨpɨnd. Sɨ man b'ogla onggɨtyam ɨmɨnjog yɨtkak nɨnda nony ɨjaijog rɨga wa yɨm kumb wa taramisinyɨt ɨtmaikenam yepim re rɨrɨrkɨpjog rɨga wekeny kwa nɨnda rɨga ouyaenam. \v 3 Ɨ man b'ogla yɨpand kon kɨma mɨmkam ke b'ɨdgotnena takateninyɨt odede ɨt re Keriso Yesumna b'ogɨl nony ɨjai geja rɨga re dɨde. \v 4 Ɨ makwa yɨpa geja rɨgat ɨta b'anomka ikeny nɨnda tinajog singi wɨko omnɨkam, ajɨ ton b'ogla tina mopyamɨmna b'ingawand b'atkaeneny yet re tin ara yemokonj tina geja rɨga awowɨm. Nokɨm da ɨdenat ton tin samɨm omnɨkeneny. \v 5 Ɨ kwa daka ra yɨpa b'ɨkok rɨgat naskajog b'ɨtkeny, ajɨ ra maka yɨmta undok b'ɨkenam b'ingawa yɨt, sɨ ton ma ɨta b'ogɨl dɨra okas rɨnte ra naskajog b'ɨkok rɨgat okas. \v 6 Ɨ wala rɨga yete re ɨngki wɨkond b'asowa yikeny tina yonggyamɨmna b'ingawa yɨt rɨrɨrɨnd, ton b'ogla naska onggɨt ɨngki ke owou yingg rakasin ti yonggyamɨm pɨlke. \v 7 Sɨ man b'ogla odede yɨtkak gatab nony menamena omnɨka eyenine rɨnsim re kon apureninyɨn, mop nokɨp Yonggyam ɨta men wumɨr omnena mitiyeny onggɨtyam komkesa yɨt gatab. \p \v 8 Ɨ man nonyɨk b'amdene Yesu Kerisom gatab yet re uj ke utnyitonj, ɨt re Dawidɨm pɨlke b'usmureni b'ɨga. Sɨ kon ɨntemb Ti gatab God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt pɨtapɨta omnena yiyenyɨn. \v 9 Sɨ onggɨt mop paemb kon b'ɨdgotnena yokatenyɨn, ngɨrpu yu kon sein kai ke ɨjobɨki nɨbnyɨn odede wɨp ɨt re raskol rɨga re dɨde. Ajɨ ɨtemb God ma yɨt re makwa ɨta ɨjobɨki yɨbɨm. \v 10 Sɨ onggɨt mop paemb kon odede b'ɨdgotnena wɨngɨrɨnd mɨmkam ke wɨmena nekenyɨn re towanɨm b'ogɨl mapae yena re God abagɨkinonj yɨrkokar okawam. Nokɨm da ɨdenat todaka onggɨtyam yɨrkokar undokasi okatam rɨnte re dadal ngɨrpu kesa b'ogɨl ɨnyomarena kɨma yɨbɨm Keriso Yesum pɨlɨnd. \v 11 Sɨ ɨte re jɨ yɨtkak re ɨmɨnjog nony ɨjawa kɨma e da, \q1 “Ɨ rada men kea Ton kɨma yɨpand uj aukɨtondam, \q2 sɨ men kwa opima Ton kɨma yɨpand wɨmena tuwenyɨn dem. \q1 \v 12 Ɨ rada men opima b'ɨdgotnena wɨngɨrɨnd mɨmkam wɨmena wuwenyɨn Ti map, \q2 sɨ men opima Ton kɨma yɨpand wɨp omnena rɨga tainindam dem. \q1 Ɨ rada men ɨta Tin oena iyenyu, \q2 sɨ todaka opima men oena nitiyeniny dem. \q1 \v 13 Ɨ nangga ma jɨ rada men ma nony b'ɨjawa kɨma rɨga im wekenyɨn, \q2 ajɨ Ton ita wɨnɨnd nony b'ɨjawa kɨma e wɨmena yikeny. \q1 Mop nokɨp Ton re nony b'ɨjawa rɨga e dɨde Ton ma rɨrɨr e Tilenggyam oenam onggɨtyam Tina nony b'ɨjawa mɨle.” \s1 Godɨmna Ɨmjati Wɨko Rɨga \p \v 14 Ɨ man b'ogla komkesa rɨga tamneninyɨt onggɨtyam gasa gatab nonyɨk omdenam. Sɨ man kupkakupka danda kɨma ten tengaeninyɨt Godɨm wɨpɨnd da, “Wɨn erarkinam odede korɨrkorɨr yɨt b'ugwatena mɨle rɨngkaim re maka rɨgap b'ogɨl akatenanj ajɨ onggɨtyam mɨlepim rɨga negɨr amnɨkenenanj yepim re utkundenenanj.” \v 15 Ɨ man b'obogɨl b'asowa mekene God ma ɨmɨnjog yɨtkak dɨmdɨm ɨkalnenam, ɨ ɨngkaemb man Godɨmna ɨmjati rɨga taet, ɨ dɨde ket odede wɨko rɨga taet yet ra maka ɨngar tainy tina wɨko gatab. \v 16 Ajɨ man b'ogla ewaikene odede kɨp kesa Godɨnd nony iyena kesa yɨt b'usenena rɨga wa pɨlke. Mop nokɨp odede rɨgap rɨga wɨp amnenanj re Godɨnd ewangaya kesa kɨlkɨl mɨle oikɨndena mim. \v 17 Sɨ towaina opurena re odede kopa pɨla e rɨnte ra garɨnd warabag tawɨk ɨtkɨkam. Ɨ towa wɨngɨrɨnd osiya jɨ rɨga ebnya Imenayo ake Pileto. \v 18 Sɨ osiemb rɨga nɨmog re Godɨmna ɨmɨnjog yɨtkak esungaijog i ebnya. Sɨ ton ɨja imemb jɨ opurena eyeninya da utnyita mɨle re kea naska nata aukonj, sɨ ma ɨta warɨ tawɨk. Sɨ ton odede yɨt kaimemb nɨnda gar ke utkunda rɨgaina gar ke utkunda mɨle negɨr omnɨka eyeninya. \v 19 Ajɨ sosi re kea Godɨmna ɨspɨki danda kɨma ɨmnɨneni kesa met orangapu pɨpmet kumb nate yɨbɨm dɨde kwa onggɨt yɨt ke ɨmɨnjog ɨmjati e yɨbɨm da, “Yonggyam wumɨr e yepim re Tina rɨga” dɨde “Komkesa rɨga yepim re Yonggyamɨnd nyɨ yuwatenyi towa Yonggyamɨm, ton b'ogla rewaikeninem komkesa negɨrjog mɨle wa pɨlke.” \v 20 Ɨ jogjog gasa kɨma rɨgaina ukoi metɨnd opima de gold ke dɨde silba ke omnɨki ingaena gasa. Ajɨ ma odede ukoi wulkɨp kɨma gasa nena im wekeny ajɨ daka wul ke dɨde pam ke omnɨki gasa toda opima wekeny. Sɨ onggɨtyam gasa wɨngɨrɨnd nɨnda re ɨsnawa kɨma b'obogɨl ingaena mim ajɨ nɨnda re ɨsnawa kesa jabajaba ingaena mim wekeny. \v 21 Sɨ onggɨt paemb yet ra tilenggyam kɨlkɨp kesa tainy onggɨtyam komkesa negɨrjog mɨle wa pɨlke, sɨ ton ɨta ɨsnawa kɨma ingaena gasa pɨla tainy. Mop nokɨp ton kea yɨna ai e yɨbɨm dɨde ton re kea b'ogɨljog rɨga e ainy Yonggyamɨm ingaenam, ɨ dɨde ton kea b'angonjeni e yɨbɨm komkesa b'ogɨl wɨko omnɨkam. \v 22 Sɨ man b'ogla b'ɨkene sisɨl rɨgaina gowukoi gɨm ke singi mɨle wa pɨlke. Ajɨ man b'ogla odede rɨga kɨma yɨpand sam kɨma wɨmena metkenyɨt yepim re Yonggyamɨnd nyɨ yuwatenyi kɨlkɨp kesa gar ke, ɨ ket man egaregar rɨga na mɨtɨbnyɨt odede mɨle okatenam, opi re negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨle, ɨ gar ke utkunda mɨle, ɨ singi b'iyena mɨle ɨ dɨde ngɨmbla mɨle. \v 23 Ɨ kwa man b'ogla bond tepeneninyɨt korɨrkorɨr dɨde multekɨp kesa yɨt b'ugwatena mɨle. Mop nokɨp man wumɨr et da ɨta ɨngkek ukoijog soro kɨma yɨt b'ugwatena pɨta tainy. \v 24 Ɨ Yonggyamɨmna wɨko rɨgam re ma rɨrɨrkɨpjog e soro kɨma yɨt b'ugwatena mɨle omnɨkam. Ajɨ ton b'ogla komkesa rɨga wa pɨlwa musɨk ɨsnawa nony kɨma mɨle ke tamnɨkeneniny, ɨ rɨga b'obogɨl ouyaena teyeniny ɨ dɨde ket ton b'ogla negɨrjog mɨle wɨngɨrɨnd mɨmkam wɨmena ikeny. \v 25 Ɨ ton b'ogla nony kɨma musɨk wɨmena mɨle ke odede rɨga yɨmak ɨtaya teyeniny yepim re owɨnkanj ti pɨlɨnd geja omnɨkam. Sɨ ra ton yɨmak ɨtaya teyeniny, ton b'ogla odede nony kɨma da rɨka God opima towaina gar tengenjiny ɨmɨnjog yɨtkak wumɨr aukam. \v 26 Ɨ ɨngkaimemb ton ket b'obogɨl nony tepangkanj Satanamna disɨm pɨlke ɨtrɨngendam. Nokɨp re ton Satanamna dis borand okati wekenonj, ton mɨle amnɨkenento re tina singi rɨrɨr nat. \c 3 \s1 Kikitum Wɨnɨnd Godɨnd Ewangaya kesa Mɨle \p \v 1 Ɨ man b'ogla onggɨt gatabɨm wumɨr yokate da kikitum wɨnɨnd opima moga kɨma bebɨg wɨn pɨta taukanj dem. \v 2 Sɨ ra opimemb wɨn pɨta taukanj dem, odede rɨga im taukanj dem, opi re towalenggyam nena singi b'iyena rɨga, ɨ wulkɨp singi iyena rɨga, ɨ b'asourena rɨga, ɨ towalenggyam pumb wa b'urowatena rɨga, ɨ b'ɨsadrena rɨga, ɨ b'u ake mogwar utkunda kesa rɨga, ɨ sɨteket b'amnena kesa rɨga, ɨ yɨna b'amnena kesa rɨga, \v 3 ɨ kear kesa rɨga, ɨ nɨnda rɨgaina negɨr mɨle gatab kear kesa rɨga, ɨ nɨnda rɨga wanɨm negɨr yɨt opurena rɨga, ɨ towalenggyam b'agoka mɨle kesa rɨga, ɨ wɨp ɨnggrawa kesa mɨle rɨga, ɨ b'ogɨl mɨle singi kesa omnena rɨga, \v 4 ɨ towaina rɨga tɨb iyena rɨga, ɨ ɨsanikesa korɨrkorɨr mɨle omnɨka rɨga, ɨ b'asourena mɨle ke ukoi b'amnena rɨga, ɨ dɨde gowukoi sam okatenam ukoi singi b'iyena rɨga, ajɨ ma Godɨnd singi iyena rɨga im. \v 5 Ɨ kwa ton opima gɨm ke Godɨnd ewangaya mɨle nena omnɨka eyenanj, ajɨ towaina gar ke re ɨta Godɨmna danda yoenenyi rɨnte re Godɨnd ewangaya mɨlem pɨlke pɨta aena yikeny. Sɨ man b'ogla odede rɨga wa pɨlke ewaikene. \v 6 Ɨ towa wɨngɨrɨnd nɨnda b'anygɨnena ouyaena rɨgap rɨgaina met nata b'ɨgarena wuweny, dɨde ket ton gar bodakak kongga nony ejomka eyenanj yepim re negɨr mɨle angurka eyenanj dɨde kwa jogjog b'engabenga gɨm ke singip ten wɨp eyenanj. \v 7 Sɨ odede konggap ita wɨnɨnd opima b'auyaena wuweny sisɨl ouyaena gatab, ajɨ ton makwa rɨrɨr im aenanj ɨmɨnjog God ma yɨtkak wumɨr aukam. \v 8 Ɨ naskand b'ila osiemb rɨga Yane ake Yambre Mosem pɨlwa gejam onyitonda. Sɨ opimemb b'anygɨnena ouyaena rɨga todaka odede yɨpa wɨp nya kaim gejam owɨnki wekeny God ma ɨmɨnjog yɨtkakɨm pɨlwa. Ɨ opimemb rɨga towaina nonykok re negɨrjog ɨtkɨki im wekeny dɨde towaina gar ke utkunda mɨle re makwa yɨpa rɨrɨrkɨpjog im God ma ɨmɨnjog yɨtkak kɨma. \v 9 Ajɨ ton ma rɨrɨr im onggɨtyam mɨle omnɨkand pɨnjog tekeny. Mop nokɨp towaina wumɨr kesa korɨrkorɨr mɨle ra opima komkesa rɨga wa wɨpɨnd pɨtand taukanj odede wɨp rɨja na re aukonj Yane ake Yambre wa pɨlɨnd. \s1 Timotem pɨlwa Yɨmak Ɨtaya Yɨt \p \v 10 Ajɨ re man ken yɨmta undoka niyenot, man kea odede komkesa kor gatab mɨle yɨr ongong eyeninot, opi re nangga na kon ouyaena eyeninond, ɨ rɨdede na kon yɨrkokar wɨmena nekenond, ɨ nangga mop kɨma na kon wɨmena nekenond, ɨ kon rɨdede na gar ke utkunda mɨlend nekenond, ɨ rɨdede na kon musɨk wɨmena nekenond, ɨ kon rɨdede na singi b'iyena mɨlend nekenond, ɨ kon rɨdede na mɨmkam wɨmena mɨlend nekenond, \v 11 ɨ rɨdede na kon jɨ ke negɨr kɨma b'ɨdgotnena akateninond, ɨ rɨdede na kon b'ɨdgotnena akateninond, ɨ nangga na kor pɨlɨnd aukenento de Antiyok taunɨnd ɨ Ikoniyon taunɨnd ɨ dɨde Listra taunɨnd, ɨ dɨde rɨdede na kon jɨ ke negɨr kɨma b'ɨdgotnena wɨngɨrɨnd mɨmkam wɨmena nekenond. Ajɨ man wumɨr et rɨdede na Yonggyam kea ken nɨtrɨngendenenonj onggɨtyam komkesa bebɨg wa pɨlke. \v 12 Sɨ ra komkesa rɨga yepim re Keriso Yesund gar ke utkunda ke yokatenyi ton singi taenanj ɨmɨnjog Godɨnd ewangaya mɨlend wɨmenam, ton opima negɨr kɨma b'ɨdgotnena okatena teyenanj. \v 13 Ajɨ negɨrjog mɨle rɨga dɨde b'anygɨnena ɨjongki nya ke rabem b'amnena rɨga, ton opima negɨr mɨle oikɨndena eyenanj de negɨrjog mɨle wa. Mop nokɨp ton opima rɨga b'anygɨnena ɨjongki nya ke rabem omnena eyenanj dɨde daka ton odede yɨpa wɨp nya kaim towalenggyam rabem b'amnena wuweny. \v 14 Ajɨ man b'ogla onggɨtyam yɨtkak wa pɨlɨnd wɨmena mekene rɨna re man b'auyaenot dɨde ket man gar ke utkunda ke ɨmjatena eyeninot. Mop nokɨp man towanɨm wumɨr et yepiya re men mouyaeneno. \v 15 Ɨ kwa man yɨna peba yɨtkak wumɨr auka metkot re b'ɨga sobijog kena. Sɨ onggɨt yɨna peba yɨtkakɨp rɨrɨr im mor yɨrkokar okatam b'ogɨl multekɨp motkai gar ke utkunda mɨle ke rɨnte re man yoramitenyɨt Keriso Yesum pɨlɨnd. \v 16 Ɨ kupka yɨna peba yɨtkak re Godɨmna b'imuri kɨma im, sɨ ton rɨrɨrkɨpjog im odede mɨlend ingaenam, opi re rɨga ouyaenam, ɨ negɨr mɨle gatab ɨmjati kɨma samany iyowam, ɨ kaokao mɨle rɨga dɨmdɨm omnɨkam, ɨ dɨde yɨmak yɨt omnenam negɨr kesa dɨmdɨmjog mɨlend wɨmenam. \v 17 Nokɨm da ɨdenat odede rɨga rɨrɨrkɨpjog God ma rɨga taukanj dɨde ton ket rɨrɨrkɨpjog tekeny komkesa b'ogɨl wɨko omnɨkam rɨnsim re God singi eyeniny omnɨkam. \c 4 \p \v 1 Ɨ kon kupkakupka danda kɨma men mitngaen Godɨm wɨpɨnd dɨde Keriso Yesum wɨpɨnd yet ra yilo rɨga dɨde uj rɨga ɨsagɨka teyeniny dem. Ɨ kwa ra Keriso Yesu pɨta tainy dem, Tina pumb tungg ɨta ik dem. Sɨ onggɨt paemb kon odede danda kɨma mitngaen. \v 2 Sɨ man b'ogla God ma yɨtkak pɨtapɨta omnena yiyene, dɨde ket man ita wɨnɨnd onggɨtyam moina gatab wɨkond kɨnyɨr aena mekene, b'ogɨl wɨnɨnd dɨde negɨr wɨnɨnd. Ɨ kwa man b'ogla komkesa gatab ke musɨk wɨmena kɨma rɨga ouyaena teyeninyɨt, ɨ ɨngkaemb ket man negɨr mɨle gatab ɨmjati kɨma rɨga dɨmdɨm omnɨka teyeninyɨt, ɨ samany iyowa teyeninyɨt, ɨ dɨde ugowa teyeninyɨt. \v 3 Mop nokɨp ra wɨn ik, rɨgap ma opima takatenanj dem God ma ɨmɨnjog dɨmdɨm ouyaena yɨtkak, ajɨ ton towaina singi rɨrɨr nasim ouyaena yɨtkak nena takatenanj. Sɨ ton opima odede jogjog ouyaena rɨga imda teyenanj yepiya ra ten tauyaenanj dem nangga mim ra ton singi taenanj utkundenam. \v 4 Ɨ kwa ton opima yɨpya ɨdoka teyenanj dem God ma ɨmɨnjog yɨtkak utkundenam, ajɨ ton yɨpya b'ɨtkena tuweny dem kɨp kesa kakyɨt utkundena mim. \v 5 Ajɨ man komkesa gasa gatabɨm b'obogɨl nony ɨpangki na mɨtɨbnyɨt, ɨ negɨr kɨma b'ɨdgotnena takateninyɨt, ɨ God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt pɨtapɨta omnena wɨko omnɨka iyenyɨt, ɨ dɨde moina wɨko rɨrɨrkɨpjog omnɨka teyeninyɨt rɨna re God mokainonj omnɨkam. \p \v 6 Mop nokɨp kon Godɨm wɨkond b'ingaenenond ɨ ket koina yɨrkokar re kea b'undwatapu wa e ainy odede rɨngma ra sɨ rɨgat ɨk ɨgmarɨk tina sɨ mɨle undwatam. Sɨ kor kemb ɨte ke wɨn nitkau onggɨtyam gowukoi ɨraram. \v 7 Ɨ kon kea bebɨg wɨngɨrɨnd b'ajobrena nekenenond God ma wɨkond odede rɨngma ra b'ipowa wɨband rɨgat b'ajobrena kɨma b'ipowa ikeny, ajɨ kor kemb ɨte ke dɨkɨnd seg ainy. Ɨ koina yɨrkokar b'ɨkok re kemb ɨte ke dɨkɨnd undwatapu wa ainy. Ɨ dɨde kwa kon gar ke utkunda mɨle kea danda kɨma emorka iyɨmɨn ngɨrpu yu. \v 8 Ajɨ ɨnte kornɨm wɨp ke komb gasa yɨbɨm okatam, ɨt re negɨr kesa dɨmdɨmjog b'ogɨl dɨra. Sɨ negɨr kesa dɨmdɨmjog b'ɨsagɨka rɨga, Yonggyamɨt ɨta onggɨtyam dɨra kor notkau onggɨt bibɨrɨnd ra Ton ik dem. Ajɨ Ton ma kornɨm nena ma notkau dem, ajɨ daka kwa komkesa towanɨm ma yepim re singi iyena kɨma yɨr yungai Tina openda gatab. \s1 Pol Tinajog Gasa gatab Yɨt \p \v 9 Ɨ man danda ondrasɨt wanakana kor pɨlwa menonɨm. \v 10 Mop nokɨp Dema kea nɨraronj dɨde yikonj Tesalonika taun wa, nokɨp ton singi eyeninonj re onggɨtyam gowukoi gasa na. Ɨ Kreske kea daka yikonj Galatiya eriya wa, ɨ dɨde Tito daka kwa yikonj Dalmatiya eriya wa. \v 11 Sɨ Luk nenate kon kɨma yɨbɨm. Ɨ man Makɨnd iyɨt dem kor pɨlwa man kɨma ra man metket dem. Mop nokɨp ton re kornɨm b'ogɨl yɨm b'akawa rɨga e tainy koina wɨko omnɨkam. \v 12 Ɨ kon kea Tikikond yɨtmɨkitond Epeso taun wa. \v 13 Sɨ ra man metket dem, man b'ogla koina tumɨnd pɨnpɨn kobɨrgɨm iyɨt rɨna re kon yɨraronj Karpomna metɨnd de Trowa taunɨnd. Ɨ kwa man teyinyɨt dem nɨnda koina peba ajɨ ukoijog re b'angga gɨm ke omnɨki peba na. \v 14 Ɨ Aleksandro yete re ayɨn ke gasa omnɨka rɨga yɨbɨm, ton re ma sobijog na negɨrjog mɨle kor nomnɨkenenawainonj, sɨ Yonggyam toko ti mɨra yetendau tina omnɨki mɨle rɨrɨrɨnd. \v 15 Sɨ madaka tinɨm yɨr kɨma mɨtɨbnyɨt. Mop nokɨp ton ma sobijog danda kɨma na gejam onyitonj meraina ouyaena yɨtkak gatabɨm. \p \v 16 Ɨ re kon naskajog b'ɨsagɨkapu pɨpmet wa onyitond kor gatab b'ɨrmekam dɨkɨnd Roma taunɨnd, makwa yɨpa rɨga kor tab ke awonj ɨrmeka yɨt opurenam. Ajɨ komkesa rɨgap re kea ken nɨrareno. Ajɨ kon singi en da God goro towa ragenau onggɨtyam towaina negɨr gatab. \v 17 Ajɨ Yonggyam kea dɨkɨnd kor tab ke onyitonj dɨde ket kor danda nokaenonj. Nokɨm da ɨdenat Yonggyam ken nitngaeny kupkakupka God ma b'ogɨl yɨrkokar bage yɨt rɨrɨrkɨpjog pɨtapɨta omnenam, ɨ ɨngkaemb ket komkesa yɨtam b'engabenga rɨgap onggɨtyam yɨtkak tutkundenanj. Ɨ ket Yonggyam kea ken nɨtrɨngendonj ujɨm pɨlke.\f + \fr 4:17 \ft Grik peband da “laiyonɨmna tu bora ke”. Nokɨp onggɨt wɨnɨnd nɨnda sɨbɨbmet rɨga wɨbapu wa aramkenento laiyon kɨma b'ipowam ngɨrpu ra laiyonɨp ten tangranj.\f* \v 18 Sɨ Yonggyam ɨta ken ɨtrɨngɨndena nitiyeny komkesa negɨrjog mɨle wa pɨlke dɨde Ton ket ɨta b'obogɨl nii dem Tina pumb tungg wa de pumb wa. Sɨ b'ogɨl ɨnyomarena Ti pɨlwa dadal ngɨrpu kesa ngɨrpu kesa, ɨmɨnjog. \s1 Undwatapu Yɨtkak \p \v 19 Ɨ man wɨdaemb yɨt tamninyɨt Priskila ake Akwila dɨde towa pɨlwa yepim re wekeny Onesiporomna metɨnd. \v 20 Ɨ Erasto ama yɨbɨm de Korinto taun wa, ɨ kon Tropimond yɨrarond Mileto taunɨnd nokɨp ton kopa na yokatonj. \v 21 Sɨ man danda ondrasɨt wanakana menonɨm dɨkɨnd, yɨmta kena gɨbɨl wɨn ik dem. Ɨ Yubulo ɨ Pude ɨ Lino ɨ Klaudiya ɨ dɨde komkesa gar ke utkunda nany dɨde yɨngganwar men madaemb yɨt momnenyi. \v 22 Sɨ Yonggyam toko moina wɨngawɨnga kɨma yebɨm. God ma wurar komkesa wɨn kɨma.