\id MRK - Nobonob NT [gaw] -Papua New Guinea 1990 (DBL 2014) \h Makus \toc1 Kayaknu Nai Makus Yom \toc2 Makus \toc3 Mak \mt1 KAYAKNU NAI MAKUS YOM \c 1 \s1 LAYAṮAK JOHANES NUG JESUSNU IB BABAIṮOM \p \v 1 Kayak Beḵa Jesus Kristusnu Nai Ena amu inam niiṯe. \v 2 Anuḵa Kayak Nug propet laa onig Jesaia amegp̱a aum. Kayak Nug Beḵa Jesus amegp̱a alo amubia Jesaia amegp̱a a, Jesaia nug nai amu inam awa yom. “Anṯe! Da hep̱i dahil nai awa uḵa maṯiaknu danab laa nug na noom awa, nahip ib bap̱aidḵu. \v 3 Nug am atu taḏakp̱a dayaya, danab amelagp̱a inam ewa aḵu. ‘Ag oolagp̱a ihinig Naḏinu ib bap̱aidp̱eg, elele dayaḏ!’ awa aḵu.” Jesaia anam awa yom. \v 4 Kayak Nug anam aum dimp̱a Nug aum bia, Layaṯak Johanes nug atu taḏakp̱a dayaya, nug danab amelagp̱a, Kayak Nug ahilag hip̱unin uhuqa madaḵunu ag oolag eḏueb, layaṯak aoglagnu nai mehuqom. \v 5 Nug nai anam mehuqom amu Juda wanp̱an danab laa oh amu Jerusalemnu danab laa oh ele ag Johanes gumidna gona, hip̱unin ahilag miag aegeg, Johanes nug Jodan lep̱a layaṯom. \v 6 Nug lamen kamel uḏigp̱a hak amu ma, nug imuagp̱a maṯagiḏ, doḏ gaḏap̱a hak, amu ele taḵa, nug tap amu up̱uh lep̱u ele laṯom. \v 7 Anam dayaya amu nug danab amelagp̱a aum. “Danab laa nug da dimulp̱a uḏiṯe amu danab amu nuhig g̱agaṯag amu dahil eḏidṯe, Nug am danab oḵainab, da am oḵai iiṯa. Dahil hak imu nuhig hak amu ele elele iiṯa. \v 8 Da ag lep̱a layadṯem amge Nug Kayak Ouḏip̱a ag layadḵu,” awa aum. \s1 JESUS LAYAṮAK AWOWA, OO EEḎAK ELE AWOM \p \v 9 Nug anam a amu haen amup̱a Jesus Nug Galelia wanp̱a Nasaret abp̱anu aha uḏie, Johanes nug Jodan lep̱a laaiṯom. \v 10 Laaiṯa male, Jesus Nug lep̱anu aha, audam teete amu hab obate, Kayak Ouḏi Nug ai up̱uḏil bia nuhigp̱a neene, anṯom. \v 11 Kayak Ouḏi Nug ne, baag laa hab aṯannu Nug amegp̱a aum. “Na am da beḵal, da nahipnu ool mauhṯe. Nahip haknu ele amu da ool ena daaṯe,” awa aum. \p \v 12 Haen amup̱a pahanab Kayak Ouḏi Nug he, Jesus Nug atu taḏakp̱a uḵa, \v 13 ap̱a deḏ 40 dayeye, Satan nug Jesus eheḏ heḵunu oo eeḏeḏe, Jesus Nug doḏ daḵuḏ oolagp̱a dayeye, engel ag nug ehanidp̱ig. \s1 JESUS NUG DANAB TATAMNU ONILAGP̱A EUM \p \v 14 Aria haen amu male amu Herodes nug Layaṯak Johanes mani guiṯakp̱a me dayeye, Jesus Nug aha, Kayaknu Nai Ena mehuqaqa, Galelia uḵom. \v 15 Nug nai mehuqa aum. “Haen malom, Kayaknu ḏo maḏoḏ haen aaḵu miag doum amunu ag ahilag hak nau uuna, oolag eḏueb, Nai Enanu oolagp̱a genab doyeg!” awa aum. \p \v 16 Deḏ laa Jesus Nug Galelia le ameg ihip̱a oiyaya, Nug Simon amu Andreus ele, a am eamag amu, Nug a ahilah uhui lep̱a eeheh anatom. A am kakai awak danab amunu a uhui epiḏ. \v 17 Jesus anata amu Nug amelahp̱a aum. “Doya, da dim lamiḏpeḏ, da a danab diiaknu uḏat ip̱uanatḵul,” awa aum. \v 18 Nug anam a amu a paha ahaya, uhui ahilah uuya, Jesus dim lamidpiḏ. \p \v 19 Dim lamiṯeheh, Jesus Nug nakok laa ele wana, nug Sebedi bekoḏ Jakobus amu Johanes ele, a ele am eamag amu, Nug a ub ahilahp̱a daaiya, uhui bap̱aiteheh anatom. \v 20 Anata amu Nug ahilahnu ele aum. “A da dim lamiḏeḏ!” Nug anam a amu a ahai, a mamelah Sebedi, amu ahilḵad uḏat danab oh ubp̱a daap̱ig ele amu uuadya, Jesus dim lamidpiḏ. \s1 JESUS OUḎI NAU LAA LAMIṮOM \p \v 21 Aria ag Jesus dim lamiṯeg, ag oh eḏun Kapenaum gop̱ig. Gona daanna, Nug Meṯidp̱a Juda dilag nai doyak laḵa ap̱a ta, Kayaknu nai ip̱uanaṯom. \v 22 Ip̱uanaṯe, Juda danab ag dab mak kuḏum aop̱ig. Aḏinu? Nug nuḵa keeke oh ha anṯom bia ip̱uanaṯom. Juda dilag ḏo mehuqak danab laa ag amubia ii hedap̱ig. \v 23 Ag anam nai doyak laḵa ap̱a daaegeg, danab laa nug ouḏi nau ele ap̱a dayaya ewa aum. \v 24 “Jesus, Nasaret ted, na ig aṯem heigḵutnu uḏime? Na hep̱e, ig nauhḵunignu uḏimete? Da na dooidṯem, na am Kayaknu Laa, Op̱ia Awak Ele,” awa aum. \v 25 Nug anam a amu Jesus Nug ouḏi nau amegp̱a aum. “Na oḏen qamutna, danab amu uuidna uḵe!” awa aum. \v 26 Jesus Nug anam a amu ouḏi nau nug he, danab beḏu huan hahaḏeḏe, ouḏi nau nug baag oḵaip̱a ewawa, danab amu uuiṯom. \v 27 Uuiṯa male amu danab laa ag danab amu anidna, dab mak kuḏum aona amu ag aḵa aḵa Jesusnu ap̱ig. “Imu aḏi? Imu doyak laa, ebehi ele. Nug ehah ena ele amu diig amunu Nug ouḏi nau amelagp̱a, ‘Ag uḵeg!’ aṯe amu ag nuhig nai dim lamidṯeb,” aon ap̱ig. \v 28 Ag anam anidna, nai amu tuḏiṯeg uḵe, Galelia wannu danab oh doop̱ig. \s1 JESUS OḎE DANAB KUḎUM BAP̱ALAṮOM \p \v 29 Jesus Nug danab ehaniṯe, Nug ip̱uniṯak awak danab Simon, Andreus, Jakobus, Johanes ele ag ahan, Juda dilag nai doyak lag amu uuidna, tutuḵu Simon Andreus ele laulahp̱a gop̱ig. \v 30 Ag gona, laḵa teegeg, ag Simon nome nug oḏe, beḏu gaḵaḏak ele niieye, ag Jesus amegp̱a aeg, nug doyom. \v 31 Aeg doya amu Jesus Nug gumiṯa wana, ep̱egp̱a aḏa, maḏ eṯe ahe, beḏu gaḵaḏak paha iiṯa me, aaḵu ah amu nug uḵa, e ahilag babaiṯom. \p \v 32 Aria tueb amu aam no, ap̱an danab ag ahan, oḏe danab amu danab ouḏi nau ele oh omaladna, Jesus top̱a gop̱ig. \v 33 Ag gona, Simon Andreus ele a laulah odp̱a qag meeg, \v 34 Jesus Nug oḏe danab kuḏum ag oḏe diigdiig ele amu bap̱alaṯaṯa, laa ouḏi nau ele amu Nug ouḏi nau amu lamaṯom. Lamaṯe amu ag Nug doop̱ig amunu Jesus Nug he, ag amunu ii ap̱ig. \p \v 35 Aria wagḏe buṯuanab Jesus Nug laḵanu aha, ab uua, aben danab haen oh ii daaṯebp̱a uḵa, unuqiṯaṯa dayom. \v 36 Dayeye, nakok dimp̱a Simon laiḵud ele ag Jesus maṯin \v 37 anidna, Nug amegp̱a ap̱ig. “Danab oh ag na maṯidṯeb,” aon ap̱ig. \v 38 Aon aeg amu Jesus Nug aum. “Ip̱an danabib nai dahil dooglagnu amu da ool ii daaṯe amunu ig ahat, ab laala miag daaṯeb ele amup̱a da nai dahil mehuqḵulnu goḵunig. Da amunu uḏimi,” awa aum. \v 39 Nug anam anana amu Nug aha, Galelia wan oh taliliṯa oiyaya, Nug Juda dilag nai doyak laḵa laalap̱a nai mehuqaqa, ouḏi nau danab ag beḏulagp̱a daap̱ig amu ele lamaṯom. \s1 JESUS DANAB GAḎA OḎE ELE EHANIṮOM \p \v 40 Dimp̱a deḏ laa danab laa nug gaḏa oḏe ele amu nug Jesus noobp̱a uḵa, gateg qaun wa, nug oḏ meṯa aum. “Na oot heeb amu na hep̱e, da oḏe dahil iiṯa meḵu,” awa aum. \v 41 Nug anam oḏ meṯe amu Jesus Nug oo doye, Nug ep̱egp̱a danab beḏu aḏa, amegp̱a aum. “Da ool anam daaṯe! Na ena daye!” awa aum. \v 42 Awa a amu pahanab oḏe amu iiṯa me, danab nug elele dayom. \p \v 43 Elele dayeye, Jesus Nug ḏo g̱agaṯag danab amu amegp̱a inam aum. \v 44 “Na danab laa amegp̱a da na bap̱aidminu amu aib ame. Iiṯa, na gona, na beḏun mana meṯak danab ip̱unidna, na Mosesnu ḏo aṯe bia na doḏ main, Kayak meṯe! Aḏinu? Danab oh ag amup̱a dooglag na oḏe iiṯa,” awa aum. Jesus Nug ḏo g̱agaṯag anam mewowa, he uḵom. \v 45 Jesus anam aum amge danab amu nug Jesus oḏe bia ii heum. Iiṯa nug uḵa, danab kuḏum amelagp̱a a doop̱ig amunu Jesus Nug abp̱a miag oiḵunu elele iiṯa. Nug aben danab haen oh ii daaṯebp̱a dayom amge ap̱a ele danab kuḏum Nug gumidna gop̱ig. \c 2 \s1 JESUS DANAB EP̱EG BAEG ELE OH MAUHOM BABAIṮOM \p \v 1 Anam dayaya, deḏ laa dimp̱a Jesus Nug aha, eḏua Kapenaum uḵe, ap̱an danab ag Jesus uḏiom daaṯe amu doona, \v 2 ag ahan, lag Nug dayom ele amup̱a gona qag mep̱ig. Kuḏum gop̱ig amunu lag oop̱a dimiṯim ele ag aben oh itup̱ig. Itun daaegeg, Nug Kayak nai mehuqom. \v 3 Nug nai mehuqeqe, danab waḏele laa ag lailag oḏe ele, nug baeg ep̱eg mauhak ele, qaḏaqaḏp̱a maon, Jesus top̱a uḏip̱ig. \v 4 Uḏieg, ag lag Jesus dayom ele, amup̱a danab kuḏum ituak daap̱ig amu ag amup̱a tena, Jesus gumidna waḵulagnu ib iiṯa amunu ag lailag amu maon, lag aṯan tena, lag amu koḏoḵo uḏem meṯak ele amunu ag tena, lag koḏoḵo lop̱aḏna, oḏe danab qaḏaqaḏ ele muḏip̱a qaḵan, Jesus noobp̱a paḏaeg noum. \v 5 Paḏaeg noum amu Jesus Nug oop̱a genab doyak ahilag am oḵai ele anṯa, Nug oḏe danab amegp̱a aum. “Nahip hip̱unin oh amu da uhuqe medaṯem,” awa aum. \p \v 6 Nug anam a amu ḏo mehuqak danab ap̱a daanna, ag aḵa aḵa dab makp̱a inam ap̱ig. \v 7 “Danab imu Nug aḏinu anam aṯe? Nug Kayak dabiṯa, awa awa qeṯe. Kayak Nug nuḵa hip̱unin uhuqa megaḵunu elele,” aon ap̱ig. \v 8 Ag dab mak amu aoegeg, Jesus Nug nuhig dab makp̱a amu doya, Nug ag amelagp̱a aum. “Ag aḏinu dab mak nau anam aoṯeb? \v 9-10 Aḏi nai am anaknu ug iiṯa? Hip̱unin uhuqa meṯaknu nai amute am ug iiṯa, o iiṯa aha tap̱a uḵaknu nai, amutai am ug iiṯa? Amu oh iiṯa. Aḏit oh am ug ele, danabib heḵunu elele iiṯa amunu ag Danab Beḵalag da, da wan imup̱a hip̱unin uhuqen madaḵulnu g̱agaṯag ele, ag amu dooglagnu amu da hep̱i, aha goḵu,” awa aum. \v 11 Jesus Nug anam anana amu Nug eḏua, oḏe danab amegp̱a aum. “Na ahan, qaḏaqaḏ nahip aon, laḵa uḵe!” awa aum. \v 12 Nug anam a amu oḏe danab nug aha, qaḏaqaḏ nuhig awa, ag noolagp̱a dimiṯim uḵom. Ugeḵe amu ag dab mak kuḏum aona, Kayak binag mena ap̱ig. “Ig deḏ laa keeke amubia ii anidmut,” aon ap̱ig. \s1 JESUS LEWI ONIGP̱A EUM \p \v 13 Aria Jesus baula eḏua, le ameg Galelia ihip̱a oiyeye, danab ah laala ag gumidna uḵaeg, Jesus Nug Nai Ena ip̱uanaṯom. \v 14 Ip̱uanaṯowa amu Nug aha, wana oiyaya, Nug Alpias beḵa Lewi, nug takis awak laḵa dayeye anṯom. Anṯa, Jesus Nug amegp̱a aum. “Na dona, da dim lamiḏe!” awa aum. Anam a amu nug Jesus dim lamiṯom. \p \v 15 Dimp̱a Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele amu ag Lewi laugp̱a e laegeg, takis awak danab kuḏum, hip̱unin danab kuḏum amu danab laa ag Juda dilag ḏo oh ii dim lamidp̱ig, amu ele kuḏum uḏieg, Jesus amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele e lap̱ig. Aḏinu? Ag kuḏum ag Jesus dim lamidp̱ig. \v 16 Aria ag e lanan daaegeg, ḏo mehuqak danab amu ḏo gumak danab-Parasia ele ag anadna, Jesusnu ip̱uniṯak awak danab oḏ madap̱ig. “Aḏinu Jesus Nug takis awak danab, hip̱unin danab amu danab ag ihinig ḏo oh ii dim lamidṯeb ele amu, Nug ag ele oh daanna, e lanana, le ele laṯeb?” aon ap̱ig. \p \v 17 Aon aeg amu Jesus Nug doya, amelagp̱a aum. “Danab oḏe iiṯa, nug dokta top̱a ii goṯe. Iiṯa, danab nug oḏe ele nug goṯe. Amubia amu da hep̱i, danab kobol tutuḵu enaib heṯeb ele, ag oolag eḏuḵunu ii uḏimi. Iiṯa da hep̱i, danab kobol tutuḵu ena ii heṯeb ag oolag eḏuḵunu uḏimi,” awa aum. \s1 DANAB AG JESUS E OH KUD MENA DAAGLAGNU OḎ MEDAP̱IG \p \v 18 Aria Layaṯak Johanesnu ip̱uniṯak awak danab amu ḏo gumak danab-Parasia, ahilag ip̱uniṯak awak danab ele ag deḏ kuḏum e oh lanaknu kud mena daadṯap̱ig. Ag anam daaegeg amu deḏ laa danab laala ag Jesus top̱a gona, Nug oḏ medap̱ig. “Aḏinu Johanesnu ip̱uniṯak awak danab amu ḏo gumak danab-Parasia, ahilag ip̱uniṯak awak danab ele ag hanhan e oh lanaknu amu kud men daaṯeb amge nahip ip̱uniṯak awak danab ag anam ii heṯeb?” aon ap̱ig. \v 19 Ag Jesus oḏ anam medap̱ig amu Jesus Nug aum. “Da am danab nug ah aoṯe bia. Aria dahil ip̱uniṯak awak danab amu ag am da lailad. Amu ig dooṯem, nug awak haen amu oo gamag ahak ele amunu danab nug ah aoṯe amu, nug laiḵud ele ag ug doonna, e oh lanaknu kud mena daaglagnu amu iiṯa. Ag oolag gamag ahak ele amunu ag e ii uumna, ag laḵulag. \v 20 Anam aaḵu daaṯe amge deḏ laa dimp̱a ag lailag ah awom ele amu, nug laih uḵeb amu haen amup̱a ag oolag ug ele amunu ag e oh lanaknu kud mena daaglag. Amu da ami. Da am danab ah aoṯe bia. Dahil ip̱uniṯak awak danab ag am da lailad bia. Da gemu ag ele daaṯem amunu ag e oh lanaknu kud mena daaglagnu elele iiṯa. Dimp̱a da gop̱i, ag anam heḵulag,” awa aum. \p \v 21 Nug anam anana amu Nug nai tuḏiṯa aum. “Danab nug lamen qaṯi bau awa, lamen alagnu giḏo amup̱a tona ii koit-ṯe. Iiṯa! Nug anam helo amu dimp̱a nug lamen iheb, lamen bau nug eḏua, nakok ep̱a, lamen alag eeḏeb, paṯiḏeb, giḏo oḵai ele daaḵu,” awa aum. \v 22 Anam anana amu Nug nai keeke amunu baula inam aum. “Laa ele amu danab nug grep lep̱u bau le itaknu doḏ gaḏa alagp̱a ii inaṯe. Nug anam helo amu grep lep̱u nug eḏua, wain baaba, titiḏa heebeb, doḏ gaḏa alag nug g̱agaṯag ep̱om, oḵai meḵunu elele iiṯa amunu nug aoḏeb, wain amu doḏ gaḏa ele oh iiṯa meḵulah. Ag anam ii heṯeb. Grep lep̱u bau amu le itaknu doḏ gaḏa baup̱a inaglagnuib daaṯe,” awa aum. \s1 JESUS NUG MEṮIDNU OḴAI DAAṮE \p \v 23 Aria deḏ laa Meṯidp̱a Jesus nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag ibp̱a wit dad laa oop̱a gonana, danab tuelp ag wit aeg laala aon lap̱ig. \v 24 Anam heegeg amu ḏo gumak danab-Parasia ag Jesus oḏ medap̱ig. “Ḏo nug danab laa Meṯidp̱a e daṯanu ii aoma ip̱unigṯe amunu aḏinu nahipad ip̱uniṯak awak danab ag Juda dilag Meṯidnu ḏo amu tip̱alna, e aon laṯeb?” aon ap̱ig. \v 25-26 Ag anam oḏ meṯaeg amu Jesus Nug amelagp̱a aum. “Ag Dawitnu nai nakok laa iite eb qep̱ig? Haen amup̱a Abiata nug mana meṯak danab dilag iḵi dayeye, Dawit nug laiḵud ele ibp̱a oiyegeg, enug aqeqe, ag gona, Abiata dayomp̱a tena, Dawit nug Kayak laug oop̱a noa, bret hag ele, mana meṯaknu danab agib laḵulagnu elele, amu awa lanana, nug laiḵud ele maṯe, oh lap̱ig. \p \v 27 Amunu ag dooglag. Meṯid deḏ nug anuqak ii daaṯe. Iiṯa, danab nug Meṯid deḏ eḏiṯa anuqak daaṯe. Da danab eḏaṯen gumadṯem \v 28 amunu da Meṯid deḏ ele gumaṯem,” awa aum. \c 3 \p \v 1 Deḏ laa Meṯidp̱a Jesus Nug Juda dilag nai doyak laḵa noa, danab laa nug ep̱eg nau, mauha ebehiṯak ele, ap̱a dayeye anṯom. \v 2 Ḏo gumak danab-Parasia ag ele ap̱a daanna, Jesus Nug aḏi heeb anidḵulagnu meidp̱ig. Nug Meṯidp̱a danab ep̱eg nau ele ehaniṯeb, elele dayeb amu ag Jesus heṯoḏiak abenp̱a meḵulagnu oolag dayom. \v 3 Anam daaegeg, Nug danab ep̱eg nau ele amegp̱a aum. “Na ahan, gamagp̱a hip̱aidna daye!” awa aum. \v 4 Nug anam a amu danab nug hibaiṯa dayeye, Jesus Nug ḏo gumak danab-Parasia oḏ maṯom. “Ḏo ihinig aḏi aṯe? Ig Meṯidp̱a ena heḵunig am enatai o iiṯa ig Meṯidp̱a eheḏ heḵunig am enatai? Ig hep̱ut danab mauhḵu amuam enatai o iiṯa ig hep̱ut, danab laa nug mauhḵunu heṯe ele amu nug elele daaḵu amuam enatai?” awa aum. Nug anam oḏ maṯe amu ḏo gumak danab-Parasia ag Jesusnu oḏ mak amunu nob meḵulagnu oolag ii dayom amunu ag to eṯan, hamu daap̱ig. \v 5 Ag to eṯan daaegeg, Jesus Nug neeḵa anaṯowa, ag oo doyak iiṯa, ag danab ehanidḵulagnu oolag ii dayom amunu Nug op̱oḏi be, oop̱a guiṯak doyaya, Nug danab ep̱eg nau ele amegp̱a aum. “Na ep̱en tai eṯe!” awa aum. Jesus Nug anam a amu danab amu nug ep̱eg tai eṯe, ep̱eg eḏua, laih bia, ena dayom. \v 6 Jesus anam heum amunu ḏo gumak danab-Parasia ag ahan uḵaeg, Herodes laiḵud ele qag mena, Jesus qeḵulagnu ib madip̱ig. \s1 DANAB KUḎUMNAB JESUS DIM LAMIDP̱IG \p \v 7 Jesus Nug anam he amu Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag ahan, ab amu uun, Galelia le amegp̱a uḵaegeg, \v 8 Galelianu danab, Judanu danab, Idumianu danab, Jodan le laihp̱an danab, Jerusalemnu danab, Taianu danab amu Saidonnu danab ele, ag oh Jesus kobol heṯom doop̱ig amunu ag Nug anidḵulagnu dim lamidna gop̱ig. \v 9 Ag kuḏumnab gop̱ig amunu Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Danab kuḏum qataeṯak daana, hautiḏmananu amu ag ub nakok aon dop̱eg, kobol anam beeb amu da ubp̱a teḵul,” awa aum. \v 10 Aḏinu danab ag Jesus hautḵulagnu hep̱ig? Jesus Nug oḏe danab kuḏum bap̱alaṯom amunu deḏ amup̱a ele oḏe danab kuḏum danab ah oolagp̱a daanna, Jesus gumidna wana, Nug beḏu aḏaglagnu wagai mep̱ig. \v 11 Amu danab laala ag ouḏi nau ele ag Nug aniṯeg, ouḏi nau ag heegeg, ag Jesus noobp̱a nena qena, wanp̱a niiegeg, ouḏi nau danab beḏulagp̱a daap̱ig ele amu, ag ep̱ig. “Na Kayak Beḵa,” aon ap̱ig. \v 12 Anam aeg amu Jesus Nug am Kayak Beḵa amu ag amunu miag atiak ii amananu, ḏo g̱agaṯag maṯom. \s1 JESUS NUG IPUNIṮAK DANAB TUELP TITUANAṮOM \p \v 13 Deḏ laa Jesus Nug qaukop̱a ta, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab diiḵunu oo dayom ele amu, Nug ag onilagp̱a e, ag Nug gumidna gop̱ig. \v 14 Nug danab tuelp Nug ele daaglagnu tituanaṯa, Nug aum. “Da ag maadp̱i, ag gona, nai ena dahil mehuqḵulagnu tituanadmi. \v 15 Laa ele, da ouḏi nau lamadḵulagnu g̱agaṯag ele madaḵul,” awa aum. \v 16 Nug danab tuelp tituanaṯom amu ag onilag am inam. Tatam am Simon amu Jesus nug onig laa Petrus ataḏom. \v 17 Aḏit laa amu Sebedi bekoḏ Jakobus Johanes ele. Jesus Nug a onilah laa Boanesis ataḏom. Onig amu nuhig meu amu, “Haḵaḏ bekoḏ.” \v 18 Laa oh onilag am Andreus, Pilipus, Batolomiu, Mateus, Tomas, Alpias beḵa Jakobus, Taidius, Simon, nug am Selot, \v 19 amu Judas Iskariot ele. Nug am Jesus kekeḏ ep̱elagp̱a meum. \p \v 20 Aaḵu Jesus Nug eḏua laḵa uḵa dayeye, danab ah kuḏumnab ele qag mep̱ig. Qag mena daaegeg amu Jesus Nug uḏat haaha, e nakok laa awa, laḵunu haen elele iiṯa. \v 21 Anam dayeye, Nug anig amaḵud ele ag amu doona, ag ahan, Nug omalna goḵulagnu uḏip̱ig. Aḏinu? “Nug kaaka qeum,” aon ap̱ig. \v 22 Ag anam aegeg amu Juda dilag mehuqak danab ag matu Jerusalemnu nep̱ig amu ag Nug heumnu inam ap̱ig. “Amu Belsebub, nug am ouḏi nau iḵilag, nug danab imu beḏup̱a daaṯe. Daaṯe amunu Nug g̱agaṯag amup̱a ouḏi nau lamadṯe,” aon ap̱ig. \v 23 Ag anam aeg amu Jesus Nug he, ag gumidna doeg, Nug keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯa nai amup̱a amelagp̱a inam aum. “Satan nug aṯemun Satan lamidḵunu elele? \v 24 Wan laip̱up̱an danab ag ahan op̱atna, ameg aḏit bena, nug qeḵulag amu wan amu nug ena ii daama. \v 25 O ab iḵi laa ele anam. Ag op̱atna, ameg aḏit bena, nug qeḵulag amu ab iḵi amu nug na qeḵu. \v 26 Aria Satan ele anam. Nug laiḵud ele ag op̱atna, laih laih daanna, ban heṯeb dayeb amu ag daaglagnu elele iiṯa. Ag iiṯa meḵulagnu daaṯeb. \v 27 Danab nug danab g̱agaṯag ele, nug laugp̱a hamu noa keeke laa ii aoṯe. Nug tatam danab g̱agaṯag ele muḏip̱a hip̱alowa, nug danab amu laugp̱a noa, keeke yab aoḵu. Amubia da Satan eḏiṯak daaṯem amunu da nuhiḵud daup lamadḵulnu elele daaṯem,” awa aum. \v 28 Jesus Nug anam anana amu Nug nai baula tuḏiṯa aum. “Da genab ag amelagp̱a aṯem. Kayak Nug ahilag hip̱unin, amu nuhignu amu nuhig keekenu ele dabiṯa awa awa qeṯak nai ahilag oh ele amu Kayak Nug uhuqa madaḵu \v 29 amge laa nug Kayak Ouḏi dabiṯa, awa awa qeṯeb amu Kayak Nug hip̱unin amu uhuqa ii meṯama. Hip̱unin amu iiṯa ii mema, hanhan daaḵu,” awa aum. \v 30 Ag, “Jesus Nug ouḏi nau ele,” ap̱ig amunu ag Kayak Ouḏinu anam amananu, Jesus Nug anam amelagp̱a aum. \s1 JESUS BAEḴUDP̱A NUG ANIDḴULAGNU UḎIP̱IG \p \v 31 Jesus Nug anam anan dayeye amu Nug anig amaḵud ele uḏina, dimiṯim daana, Jesus gumaṯa doḵunu danab laa amegp̱a aeg, nug danab daap̱ig ele amu, ag amelagp̱a aum. \v 32 Danab ah kuḏumnab ag Jesus talilidna daanna, nai amu doona, Jesus amegp̱a ap̱ig. “Na anin amapad ele na anidḵulagnu uḏin, dimiṯim daaṯeb,” aon ap̱ig. \v 33 Aon aeg amu Nug aum. “Da anil amalad ele am aun aḏi?” awa aum. \v 34 Nug anam anana amu Nug neeḵa oiyaya, ag talilidna daap̱ig amu anaṯa, Nug aum. “Anṯeg! Imu amu da anil amalad ele. \v 35 Danab laa nug Kayaknu dab mak dim lamidṯe amu nug am da anil, amal, ap̱inal ele,” awa aum. \c 4 \s1 E EP̱AKNU NAI \p \v 1 Aria Jesus Nug Galelia le ameg ihip̱a mehuqak uḏat dig meum. Dig me amu danab ah kuḏumnab uḏin qag mep̱ig amunu Jesus Nug ubp̱a teum. Nug te, danab ah ag le ihip̱a daaegeg, \v 2 Jesus Nug keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯa, nai amubia kuḏump̱a mehuqaqa, inam maṯiom. \v 3 “Ag nai imu doona maidḵulag. E ep̱ak danab nug e haḏag ebaḵunu aha, \v 4 daṯa uḵa oiyaya, e haḏag taoḏom. Nug taoḏa ugeḵe, haḏag laala amu danab ib oiṯebp̱a nena qena niiegeg, ai ag uḏin, haḏag amu lap̱ig. \v 5 E haḏag laala ag wan men duqe uḵak amup̱a nena qep̱ig amu wan unuqag iiṯa amunu pahanab bep̱ig \v 6 amge aam na qe, ag diḏilag wan oop̱anab ii noum amunu bunaḏp̱ig. \v 7 Aria e haḏag laala ag wan muḏi qaun elep̱a nena qeeg, muḏi qaun ba, naḏi ma, teguaṯe, bunaḏna, meu ii op̱ig. \v 8 E haḏag laala ag wan enap̱a nena qena, ena bena, meu op̱ig. Haḏag laip̱u laa beum amu nug aeg tieti oom, laa am siksti oom amu laa am wan handat oom.” Jesus Nug anam aum. \p \v 9 Nug anam anana Nug baula ele aum, “Danab nug daug ele dayeb amu nug doyaḏ!” \p \v 10 Jesus Nug anam a amu dimp̱a Nug amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab tuelp amu nug laiḵud laala ele ag aḵa daanna, ag Jesus nai aum amunu oḏ medap̱ig. \v 11 Oḏ meṯaeg amu Jesus Nug aum. “Ag am Kayaknu ḏo maḏoḏnu keeke diig loḵumak amu dooglagnu maṯom amunu ag dooṯeb amge danab laala, ag dahil nai dim ii lamidṯeb, ag nai danab nug keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanadṯe, nai amup̱aib anidṯeb \v 12 amunu Jesaia nai yom, nai amu elele medaṯe. Nai am inam. ‘Ag neegṯeb amu ag diig tutuḵu ii anidṯeb. Ag nai daulagp̱a dooṯeb amu ag diig aṯemun tutuḵu ii dooṯeb. Ag doyaknu uuṯeb. Ag anam ii helob, ag nai dahil doona, ag oolag eḏueb, Kayak Nug ahilag hip̱unin uhuqa maṯalo,’” awa aum. \v 13 Jesus Nug anam anana amu Nug Nai baula tuḏiṯa aum. “Da keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqaten ip̱uanaṯen ami amu, nai amuam ug iiṯa amge ag meunab nuhig ii doop̱ig amunu dimp̱a da nai amubia amge g̱agaṯag ele madip̱i, ag aṯem oolag maidḵu? \v 14 Danab nug Kayak nai mehuqṯe amu nug am danab e ebṯe bia. \v 15 Haḏag laala ibp̱a nena qep̱ig ele amu, nai amu inam ip̱unigṯe. Danab laala ag nai dooṯeb amge Satan nug paha ag oolagp̱a noa he, Kayak nai iiṯa meṯe. \v 16 Amu e haḏag men duqe uḵakp̱a nena qep̱ig ele amu, nai amu inam ip̱unigṯe. Danab laa ag nai doon, oolag gamag ahehe, pahanab aoṯeb \v 17 amge ahilag oop̱a genab doyak am g̱agaṯag iiṯa, haen tutunuib amunu deḏ laa ag dahil nai dim lamidṯeb, diig amunu ug laa beṯe, o danab laala ag heeg, qagaeṯak dooṯeb amu ag pahanab ahilag oop̱a genab doyak paḏaṯeb. \v 18 E haḏag wan muḏi qaun elep̱a nena qep̱ig ele amu, nai amu inam ip̱unigṯe. Danab amu ag nai dooṯeb \v 19 amge ag wan imup̱an ug laala, amu enub awak uḏat amu ameg qak kobol ele, keeke amu oh ag oolagp̱a he, Kayak nai iiṯa ma, meu ii oṯe. \v 20 Aria e haḏag wan enap̱a nena qep̱ig ele amu, nai amu inam ip̱unigṯe. Danab laa ag nai doonna, aon oolagp̱a meṯeb amu ag meu ena oṯeb, laa tieti, laa siksti, laa handat, anam oṯeb,” awa aum. \s1 AMAHLAKNU NAI \p \v 21 Aria Jesus Nug nai imu ele maṯiom. “Danab laa nug lam amota, tap̱iḏ oḵai waap̱a o iiṯa balal waap̱a meṯete? Iiṯa! Nug amota, aṯan me eoṯe. \v 22 Amubia gemu keeke laa loḵumak daaṯeb amge dimp̱a miag atiglag. Keeke oh danab ag loḵump̱ig daaṯeb amu dimp̱a ag miag atip̱eg, danab oh anidḵulag. \v 23 Danab nug daug ele dayeb amu nug doyaḏ!” awa aum. \p \v 24 Aria Jesus Nug baula aum. “Ag doyeg! Ag lailḵad dilagnu kobol tutuḵu o kobol eheḏp̱a epeḏiadḵulag amu Kayak Nug ele melemel amup̱a ag heṯoḏiaṯa, baula ele tuḏidḵu. \v 25 Danab laa nug Kayak nai aḏaṯe ele amu dimp̱a Kayak Nug baula ele tuḏiṯa, nug medaḵu amge danab laa nug Kayak nai laa ii aḏaṯe aria nug nakok hamu aḏom amu Kayak Nug amu eḏua aḏidḵu,” awa aum. \s1 KAYAKNU ḎO MAḎOḎ AṮEM DAAḴU \p \v 26 Jesus Nug nai amu maṯiowa, Nug Kayaknu ḏo maḏoḏ aṯem daaḵunu amu inam maṯiom. “Kayaknu ḏo maḏoḏ amuam danab nug e wanp̱a ebṯe bia. \v 27 Nug ep̱owa amu nug tuqanp̱a niiaya, amunp̱a nug uḏat laala haaha oiyeye amu e nug ba, oḵai meṯe. Oḵai meṯe amge danab nug e amu aṯem ba oḵai meṯe nug ii dooṯe. \v 28 Nug uḏat laa heehe, wan nug nuḵa e iṯag medeṯe, e amu beṯe. Tatam am uḏug, dimp̱a haḏag qeṯe amu dimp̱a nug meu oṯe. \v 29 Aria meu wa oḏue, meu awak haen aaḵu doum amunu danab nug meu aoṯe,” awa aum. \p \v 30 Nug anam anana amu Nug nai tuḏiṯa aum. “Ig Kayaknu ḏo maḏoḏ am aḏi bia daaṯe aḵunig. Ig nug am keeke aḏi laa ele ou aqat-ta, nug diig tutuḵu anidḵunig? Am inam. \v 31 Kayaknu ḏo maḏoḏ am ad mastet aeg ep̱aeg beṯe amubia. Mastet aeg nug am e laa aeg bia iiṯa. Nug aeg nakoknab amge danab nug wanp̱a ebṯe, nug beṯe. \v 32 Nug ba, oḵai ma, dad oop̱anu e laa oh eḏadṯe. Eḏaṯa, ep̱eg ele oḵai daaegeg, ai laala ag nug logop̱a daaṯeb,” awa aum. \p \v 33 Haen oh Jesus Nug keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata ip̱uanaṯa, ag amelagp̱a maṯiom. Keeke ag doodp̱ig ele amup̱a Nug nai elele tuḏiṯom. \v 34 Nug nai amubia aaḵuib maṯiom amu Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag haen laala aḵaib daanna, Nug nuhig nai oh amu diig mehuqom. \s1 JESUS NUG HE, KOḎKOḎ QAK IIṮA MEUM \p \v 35 Deḏ amu tueb me, aam noono Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Ig ahat, Galelia le ameg mataḏta, laih goḵunig,” awa aum. \v 36 Awa a amu ag ahan, danab ah kuḏum uuadna, ub nakok, Nug ub amup̱a dayom ele amu, ub amup̱a uḵaegeg, ub naunau laala ele oh gop̱ig. \v 37 Ag uḵaegeg, ulah oḵainab heehe, le ameg nug koḏkoḏ huan qa, ub oop̱a noa, am beḵunu heum. \v 38 Le anam heehe amu Jesus Nug ub biṯobp̱a uḏunp̱a niieye, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag Nug maḏ eṯan ap̱ig. “Ip̱uniḵak ihinig, ig mauhḵunignu heṯem, amu na amunu dab iite meṯem?” aon ap̱ig. \v 39 Ag anam aeg amu Jesus Nug aha, ulah amegp̱a nug anam hemanu anana, le amegp̱a, “Na uuna, to eṯan daye!” awa aum. Nug anam a amu ulah nug iiṯa me, le ele to eṯa, manin niiom. \v 40 Nug anam ha amu Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Aḏinu ag baḏaṯeb? Ag oolagp̱a genab iite dooṯeb?” awa aum. \v 41 Nug anam a, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag nuhignu enanag doon, oolag ele oṯaie, ag aḵa aḵa ap̱ig. “Ulah le ele amu a ele danab imunu nai dim lamidṯep amunu am aṯemun? Nug am aun?” aon ap̱ig. \c 5 \s1 JESUS NUG HE, DANAB OUḎI NAU ELE ENA DAYOM \p \v 1 Aria ag gona, Galelia le ameg laih Gerasa wanp̱a eeḏp̱ig. \v 2 Eeḏna amu ag ub uun, wanp̱a noegeg, danab laa, nug ouḏi nau ele, matmatp̱anu Jesus gumiṯa uḏiom. \v 3 Nug hanhan matmatp̱a dayaya oiṯom amu ag danab amu muḏip̱a o senp̱a ele qaḵaglagnu elele iiṯa. \v 4 Ag haen kuḏum qagap̱ig amge nug haen oh wagai ma, sen paḵua, baegp̱an aḏaknu keeke ele he aoḏṯom. Danab laa nug danab amu aḏaḵunu elele iiṯa. \v 5 Nug anam haaha, tuqan amun ele nug matmatp̱a oiṯom, qaukop̱a ele oiyaya gaaṯom. Nug nuḵa beḏu menp̱a ele tuqaṯom. \p \v 6 Anam daaṯom amunu haen amup̱a nug nakok uma dayaya, Jesus anṯa, nug Jesus gumiṯa goḵunu qaibaḏ uḵa, Jesus noobp̱a gateg qaun oum. \v 7-8 Nug gateg qaun o amu Jesus Nug ouḏi nau, danab amup̱a dayom ele amu, nug amegp̱a, “Danab amu uuidna uḵe!” awa aum. Nug anam aum amunu danab amu nug ewa aum. “Jesus, na Kayak aṯannunab beḵa. Na da aṯem heiḏḵutnu heṯem? Kayak onigp̱a da na amenp̱a g̱agaṯag aṯem. Na da guiṯak aib meḏame!” awa aum. \v 9 Aria Jesus Nug ouḏi nau oḏ meṯom. “Na onin aun?” Oḏ meṯe amu ouḏi nau nug aum. “Ig am kuḏumnab amunu da onil, ‘Daup kuḏum,’” awa aum. \v 10 Aum amunu ouḏi nau amu nug Jesus amegp̱a, “Ig wan imu uut goḵunignu aib ame,” ii daye daye unuqiṯom. \p \v 11 Nug anam aawo, bo kuḏumnab qaukop̱a ameg laip̱u daanna, e laegeg, \v 12 amu ouḏi nau ag Jesus unuqidna ap̱ig. “Ig lamigḵutnu dayeb amu lamigp̱e, bo beḏulagp̱a notu!” aon ap̱ig. \v 13 Ag anam aeg amu Jesus Nug, “Anam heig!’ awa a, ag danab amu uun gona, bo beḏulagp̱a nop̱ig. Noeg amu bo ag oolna, huana gona, aben oola noakp̱a Galelia le amegp̱a nona, le lanana mauhp̱ig. Bo amu, ahilag eb qak am 2000 anam. \p \v 14 Ag mauheg amu bo gumaṯak danab ag ahan gona, ab oḵai amu nuhig wan taliliak ele amup̱a keeke aḏi anidp̱ig amu aeg doop̱ig. Doona amu ag keeke amu anidḵulagnu ahan gop̱ig. \v 15 Ag gona, Jesus gumidna tena, ag danab amu dayeye anidp̱ig. Nug hanhan ouḏi nau ele dayom amge haen amup̱a nug lamen ma, dab mak ena ele to eṯa dayom. Anam dayeye anidna, ag baḏap̱ig. \v 16 Aria danab ag Jesus Nug danab ouḏi nau ele nuhignu aṯem heum amu anidp̱ig ele amu, ag amunu maṯinna, bonu ele madip̱ig. \v 17 Maṯieg, ag doona amu ag Jesus Nug ahilag wanp̱anu aha, laih goḵunu ap̱ig. \p \v 18 Ag anam ap̱ig amunu Jesus Nug ubp̱a teete, danab ouḏi nau uuidp̱ig ele amu, nug Jesus ele oh goḵulahnu ii daye daye oḏ meṯom. \v 19 Nug oḏ meṯom amge Jesus Nug aum. “Iiṯa, na eḏun, baenadp̱a gumadna gona, Naḏi nahipnu oo doye amu nahipp̱a aḏi heum ele amunu ap̱e, doyeg!” awa aum. \v 20 Jesus anam aum amunu danab amu nug eḏua uḵa, Dekapolis ap̱a ta, Jesus aḏi nuhigp̱a heum amu amelagp̱a maṯieye, ag nuhig nai doona, ag dab mak kuḏum aop̱ig. \s1 JESUS NUG AH LAA NID AHIN ELE EHANATOM \p \v 21 Aria Jesus Nug ubp̱a ta, Galelia le ameg mataḏa, le laih waum. Wana, le ihip̱a dayeye, danab ah kuḏumnab gumidna gop̱ig. \v 22 Ag anam daaegeg amu Juda dilag nai doyak lagnu iḵi danab laa onig Jairas, nug Jesus gumiṯa uḵa, gateg qaun wa, \v 23 nug Jesus unuqiṯa aum. “Nid ahin dahil nug mauhḵun heṯe amunu na gona, ep̱enp̱a aḏap̱e, ena daaḵunu oḏ medaṯem,” awa aum. \v 24 Nug anam a amu Jesus nug ele oh uḵaeheh, danab ah laala kuḏumnab ag Jesus hap̱utna, qataeṯan daaegeg gop̱ig. \p \v 25 Amu ah laa ap̱a dayom ele amu nug kalam qak oḏe maḏ tuelp oop̱a haen oh anidṯom. Iiṯa ii meṯom. \v 26 Nug dokta kuḏum gumaṯa uḵa, men doḏo oh nuhig hamu maṯom amge dokta ag nug ii ehaniṯeg, oḏe nuhig uḵa uḵa, oḵai meum aaḵuib. \v 27-28 Nug anam dayaya amu nug, “Jesus oḏe danab kuḏum bap̱alaṯe, ena daaṯeb,” naip̱ulag amu doya, nug nuhig dab makp̱a, “Da lamen nuhigib nakok aḏaḵul amu da ena daaḵul,” aum amunu nug danab ah Jesus ele gop̱ig amu ag oolagp̱a Jesus dimugp̱a gonana, Jesus gumiṯa wana, lamen nakok aḏom. \v 29 Aḏe amu nuhig oḏe laip̱un iiṯa me, nug amu doye, \v 30 Jesus Nug nuhig g̱agaṯag laa uḵe doya, Nug eḏua oḏ maṯom. “Aun dahil lamen aḏom?” awa aum. \v 31 Nug anam a amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag Nug amegp̱a ap̱ig. “Danab ah ameg naḏi talilidna daaṯeb amunu aḏinu na, ‘Aun aḏailom?’ aon aṯem,” aon ap̱ig. \v 32 Ag anam aeg amge Jesus Nug ahilag nainu dab ii meṯom. Iiṯa, Nug neeḵa, aun heum amu anidḵunu neeḵaṯa dayom. \v 33 Dayeye amu ah nug, “Da nuhig lamen aḏami amunu Nug dahilnu aṯe,” dab makp̱a anana, nug baḏa hahaḏaḏa, Jesus noobp̱a wana, gateg qaun wa, keeke oh nuhigp̱a beum amunu oh miag Jesus amegp̱a aum. \v 34 Nug anam a amu Jesus Nug aum. “O aḏel, na ootp̱a genab doome amunu na ena daaṯem. Oḏe nahip male, na ena daaṯem. Na maḏoḏ ele uḵe!” awa aum. \p \v 35 Jesus Nug anam maṯiaya dayeye, danab laala ag iḵi danab Jairas, amu nug laugp̱anu uḏin, Jairas amegp̱a ap̱ig. “Na aḏen mauhom amunu na ip̱uniṯak danab imu uḏat baula aib meṯame,” aon ap̱ig. \v 36 Ag nug amegp̱a aegeg, Jesus Nug nai amu daugp̱a doya, Nug Jairas amegp̱a aum. “Na aib baḏame! Na ootp̱a genab doye!” awa aum. \p \v 37 Nug anam anana amu Nug danab ah laa oh amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag dim lamidmananu, “Aib,” aum. Amu oh oolagp̱anu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ewam, Petrus, Jakobus amu Johanes ele aaḵuib Jesus ele Jairas laugp̱a gop̱ig. Jakobus Johanes ele, a am eamag. \v 38 Ag gona, nug laugp̱a tenana, Jesus Nug qanak baag oḵai ahilag doyaya, mahiṯak kobol laala ele heegeg anṯom. \v 39 Nug anam anṯa, lag oop̱a noa amu ag amelagp̱a aum. “Aḏinu ag inam henan gaaṯeb? Nid ahin imu nug ii mauhom, nug niiṯe,” awa aum. \p \v 40 Nug anam aum amunu ag Nug imidp̱ig amge Nug ag oh lamaṯe, dimiṯim noeg, Nug nid ahin mameg, anig ele nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ewam ele ag aaḵuib diiaṯe, nid ahin niiomp̱a nop̱ig. \v 41 Ag nona, Jesus Nug nid ahin ep̱eg aḏa, ag nailagp̱a aum. “Talita kumi.” Nai amu diig am inam. “Da aṯem, nid ahin, na ahe!” \v 42 Jesus Nug anam a amu nid ahin nug pahanab aha oiyeye, danab ah ag nid ahin anidna, ag huanak oṯaina, dab mak kuḏum aop̱ig. Nug am maḏ tuelp ele. \v 43 Aria Jesus anam hewowa amu Nug ag danab laala amelagp̱a amananu, “Aib,” anana, ag nid ahin e meṯaglagnu ele aum. \c 6 \s1 PROPET NUG AB DIIGP̱A ONIG IIṮA \p \v 1 Anam hewowa, deḏ laa Jesus Nug ap̱ag diigp̱a goḵunu ahe, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag oh gop̱ig. \v 2 Ag gona tena daanna, Meṯidp̱a Nug Juda dilag nai doyak laḵa ta, Kayaknu nai ip̱uanaṯom. Ip̱uanaṯe amu danab ag doona, dab mak kuḏum aona ap̱ig. “Danab imu am aṯemun? Aun danab imu doyak imu oh meṯom? Nug aṯem ha uḏat laala danab haknu elele iiṯa ele heṯe? \v 3 Nug am lag hak danab! Ig dooṯem, nug am Maria beḵa. Nug amaḵud am Jakobus, Joses, Judas, Simon ele. Amu nug ap̱inḵud amu ag ig ele iite daaṯem?” aon ap̱ig. Ag anam anana amu ag Jesus ele oolag laip̱u ii dayom. \p \v 4 Ag oolag laip̱u ii dayom amunu Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Propet nug ab ohp̱a onig ele amge nug ap̱ag diigp̱a, nug tiilag laip̱u ele oolagp̱a amu nug laugp̱a ele amu nug onig iiṯa,” awa aum. \v 5 Ag nuhignu oolagp̱a genab ii doop̱ig amunu ap̱a Nug oḏe danab kuḏum ii bap̱alaṯom, laip̱u laip̱uib. \v 6 Ag oolagp̱a genab ii doop̱ig amunu Nug dab mak kuḏum awa, Nug ab amup̱anu aha, ab laalap̱a uḵa, Kayak nai mehuqom. \s1 JESUS HE, IPUNIṮAK AWAK DANAB TUELP AG UḎATP̱A GOP̱IG \p \v 7 Nug anam oiyaya amu Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab tuelp onilagp̱a e uḏieg, Nug aḏit aḏit maaṯe, ag ab laalap̱a goḵulagnu daaegeg amu Jesus Nug ag ouḏi nau lamadḵulagnu g̱agaṯag maṯa, \v 8 Nug ag amelagp̱a aum. “Ag hoḵat dud qaknu amu aḏaglagnu elele amge bret, baṯam, men doḏo ele amuam aib aop̱ig. \v 9 Ag baelag gaḏa lamen ele amu meḵulag amge lamen aḏit amu aib mep̱ig,” awa aum. \v 10 Nug anam anana amu Nug nai baula tuḏiṯa aum. “Ag gona, ab laap̱a danab laa laugp̱a tena, ag lag amup̱aib daanna, uḵaknu haen beeb, ab amup̱anu ahan uḵeg! \v 11 Amge deḏ laa ag ab laap̱a tep̱eg, ab amup̱an danab ag diin, laḵa ii maadna, nai ahilag ele ii doop̱eg amu ag ahan, ab amu uunna, ag ab amup̱an danab ag eheḏ hep̱ig dooglagnu, ag baelagp̱anu gap̱ud qeqalp̱eg naḏ!” awa aum. \v 12 Nug anam aum amunu ag ahan gona, nai mehuqnana, danab ah oh ag hip̱uninnu oolag eḏuḵunu ap̱ig. \v 13 Anam henana amu ag ouḏi nau ele lamadnana, oḏe danab ag Kayaknu dab meḵulagnu, ip̱uniṯak awak danab ag olipnu goḏen layadna unuqiṯeg, beḏulag ena dayom. \s1 HERODES ANTIPAS NUG LAYAṮAK JOHANES BAG OTAḎOM \p \v 14 Amu Jesus Nug uḏat heehe, uḏatnu nai wan amu oh tone, king Herodes Antipas doyom. Doyeye, danab laala ag Jesusnu uḏat amu anidna doona ag, “Layaṯak Johanes mauhowa, nug eḏua hibaiṯa oiṯe amunu g̱agaṯag oḵai oḵai nuhigp̱a beṯe,” ap̱ig. \v 15 Ag anam ap̱ig amge laala ag, “Nug am Elias,” aegeg, laala ag, “Nug am propet, anuḵa propet daap̱ig, amubia,” aon ap̱ig. \v 16 Laa ag anam ap̱ig amge Herodes Antipas nug anam doya, nug aum. “Imu am genab Layaṯak Johanes. Da nug baag otaḏmi amge Kayak Nug he, nug eḏua hibaiṯom,” awa aum. \p \v 17-18 Amu Layaṯak Johanes nug mani guiṯakp̱a ii dayom haenp̱a amu Herodes Antipas nug awag Pilip, nug wau Herodias aḏiṯa awom. Awe amu Layaṯak Johanes nug Herodes Antipas amegp̱a, “Na awan wau aome, amup̱a na ḏo tip̱alme, kobol amuam ena iiṯa,” awa aum amunu Herodes Antipas nug a, nuhiḵud daup danab ag gona, Johanes ep̱eg hip̱alna, aon gona, mani guiṯakp̱a mep̱ig. \v 19 Johanes aum, diig amunu ele Herodes Antipas wau Herodias nug oo aeg be, nug Johanes qeeb mauhḵunu heum amge elele iiṯa. \v 20 Aḏinu? Herodes Antipas nug doyom, Johanes am Kayak noobp̱a danab tutuḵu, oiyak nuhig am ena amunu Herodes Antipas nug heeb mauhmanu baḏa, atog noum. Amu deḏ laala Herodes Antipas nug Johanes nai madiḵunu onigp̱a e uḏia, nai maṯie amu Herodes Antipas nug Johanesnu nai amunu dab mak kuḏum awom amge nug nai amu dooḵunu oo ele dayom. \p \v 21 Aria ag anam daanna, deḏ laa Herodias nug Johanes qeḵunu ib anṯom. Deḏ amup̱a Herodes Antipas nug nuhig menuak deḏ be, nug gabmannu iḵi danab amu daup iḵi danab amu Galelianu danab oḵai laala ele, ag nuhig menuak deḏ amunu gamag ahak heḵulagnu hobul heum. \v 22 Haen amup̱a ag Herodes Antipasnu hobulp̱a daaegeg, Herodias aḏeg, lag oo amu oop̱a noa, ahi goḏeḏe, Herodes Antipas aḏi ag nug anidna, ag iṯag aqe, Herodes Antipas nug aha, nug nid ahin amu amegp̱a nai g̱agaṯag qeṯa, inam aum. “Na aḏin oot heṯe? Na keeke laa aoḵutnu oot dayeb am da na medaḵul. \v 23 Na keeke dahil imu oh laih aoḵutnu oot dayeb amu da gamagp̱a opatp̱i, laih na aoḵut,” awa aum. \v 24 Nug anam a amu nid ahin nug aha, dimiṯim uḵa, nug keeke aḏi aoḵunu amu Herodes Antipas amegp̱a aḵunu anig oḏ meṯom. Oḏ meṯe amu anig nug aum. “Na Layaṯak Johanes iḵi medaḵunu ap̱e doyaḏ!” awa aum. \v 25 Nug anam a amu nid ahin nug paha eḏua uḵa, Herodes Antipas amegp̱a aum. “Na geha iiḵunab Layaṯak Johanes baag otaḏna, iḵi tap̱iḏp̱a mena, meḏaḵutnu ool daaṯe,” awa aum. \p \v 26 Nid ahin nug anam a amu Herodes Antipas nug oo ug oḵainab ele dayom amge nug tatam nai g̱agaṯag qeṯa aawo, ḏo danab ag nug ele daap̱ig amu ag ele nai amu doop̱ig \v 27 amunu nug paha nuhig daup laa amegp̱a, “Na gona, Johanes baag otaḏna, na nug iḵi aon do!” awa aum. Nug anam a, nuhig daup danab mani guiṯakp̱a uḵa, Johanes baag otaḏa, \v 28 nug iḵi tap̱iḏp̱a ma, awa uḏia, nid ahin meṯe, nug anig meṯom. \v 29 Ag anam heeg amu Johanesnu ip̱uniṯak awak danab ag doon gona, Johanes gaḏa aon gona boomp̱ig. \s1 JESUS NUG DANAB 5000 E MAṮOM \p \v 30 Aria Jesusnu ip̱uniṯak awak danab ag eḏun uḏieg, ag Jesus ele qag mena, ag uḏat hep̱ignu amu nai ip̱uanadp̱ignu ele Jesus amegp̱a ap̱ig. \v 31 Ap̱a daaegeg, danab ah kuḏum ag uḵak uḏiak heegeg, Jesus amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag e lanaknu haen laa ii anidp̱ig amunu Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Ahap̱eg gota, aben danab ii daaṯebp̱a amu ag ap̱a hik nakok aweg!” awa aum. \p \v 32 Jesus anam a amu ag ubp̱a tena, atu laih danab ii daaṯebp̱a gop̱ig. \v 33 Ag anam gop̱ig amge ap̱an danab ag Jesus nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele anadna doona, ag ab ohp̱anu ahan, baelagp̱a tatam anuqna gona, aben Jesus aḏi goḵulagnu gop̱ig amup̱a ag tatam tep̱ig. \v 34 Tena daaegeg amu Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag gona eeḏna, Jesus Nug danab ah kuḏum gona, aben amup̱a daaegeg anaṯa, Nug ahilagnu oo doyom. Aḏinu? Ag am doḏ sipsip ag gumak danab iiṯa, mauhnoak oiṯeb, amubia daap̱ig. Nug oo doyak awa, Nug ag keeke kuḏum ip̱uanaṯom. \p \v 35 Ip̱uanaṯeṯe aam no, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag Jesus gumidna dona, amegp̱a ap̱ig. “Imu am aben danab ii daaṯeb ele. Aam ele noḵun heṯe. \v 36 Amu danab ah imu ag e laa iiṯa amunu na ap̱e, ag ahan, danab laulagp̱a amu ab ab ele gona, e aon laig!” aon ap̱ig. \v 37 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Ag e madap̱eg laig!” awa aum. Awa a amu ip̱uniṯak awak danab ag ap̱ig. “Ehe, Ig gota, bret 1000 kina keeke anamp̱a daden meḵunigte? Ig men doḏo amubia iiṯanab iiṯa,” aon ap̱ig. \v 38 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Ag ep̱elagp̱a e gane daaṯe. Gona anṯeg!” awa aum. Awa a amu ag gona, maṯin anidna, ag eḏun dona, amegp̱a ap̱ig. “Bret kunum tanig ele amu kakai aḏit ele daaṯe,” aon ap̱ig. \p \v 39 Ag anam aeg amu Jesus Nug ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Danab ah oh ap̱eg doona, ag ameg ameg giḵiḏa enap̱a dayeg!” awa aum. \v 40 Nug anam a amu ip̱uniṯak awak danab ag aeg, danab ah anam daap̱ig. Ameg laala eb qak 100, ameg laala eb qak 50. Ag anam daaeg uḵom. \v 41 Ag anam daaegeg amu Jesus Nug bret tanig ele amu kakai aḏit ele diia aḏa, Nug hab aṯan neeḵa dayaya, unuqiṯom. Unuqiṯowa amu Nug bret, kakai ele pane ne, ip̱uniṯak awak danab ag aon panin maṯaglagnu maṯe, ag danab ah maṯaeg, \v 42 oh laeg, ag oolag diṯie, \v 43 e big dayom amu ip̱uniṯak awak danab ag aon, kaleg tuelp inaeg am beum. \v 44 Danab e lap̱ig ele amu ahilag eb qak am 5000. \s1 JESUS LE BAḎEP̱A OIYOM \p \v 45 Ag e lana malaeg amu Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Da danab ah imu oh qatiglagnu abip̱i, ag ahan, ubp̱a tena, Galelia le ameg mataḏna, laih Betsaida uḵeg!” awa aum. \v 46 Nug anam a amu ag ahan uḵaegeg, Jesus Nug danab ah amelagp̱a, “Enade uḵeg,” awowa, Nug nuḵa amu unuqidḵunu qaukop̱a teum. \v 47 Ta dayeye, aam no, ip̱uniṯak awak danab ag ubp̱a, le ameg gamagp̱a uḵaegeg, Jesus Nug nuḵa ap̱a dayom. \v 48 Anam dayeye amu ulah oḵai ub nob awe, eḏue laih goḵunu heehe amu ip̱uniṯak awak danab ag el qak uḏat oḵai heegeg, Jesus anaṯom. Anaṯe, wagḵaḏeḏe buṯuanab Nug aha, le gaḏa tap̱a, gumaṯa uḵa, qe eḏaṯa goḵunu uḵom amge ip̱uniṯak awak danab ag \v 49 Nug anam le gaḏap̱a ugeḵe, ag anidna, “Umuam doṯog,” anana, baḏan, huan ep̱ig. \v 50 Ag oh anidna, eheḏ baḏaeg, Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Ag g̱agaṯag dayeg! Imu daib, aib baḏap̱ig,” awa aum. \v 51 Nug anam anana amu Nug ub aṯan oola te, ulah oḵai to eṯom. To eṯe amu ip̱uniṯak awak danab ag dab mak kuḏum aop̱ig. \v 52 Aḏinu? Ag Jesus bretp̱a kobol heum amu ag oolag ii maiṯom. Ag oolag ituak dayom. Jesus Nug ag atog noadḵunu elele ii doop̱ig. \p \v 53 Aria ag le ameg mataḏna, Genesaret eeḏna tep̱ig. \v 54 Eeḏna teeg, haen amup̱anab amu ap̱an danab ag Jesus anidna amu ag Nug iḏu doona, \v 55 ag paha ab ohp̱a gona, aeg doona, ag oḏe danab diin, Jesus adep̱a dayom doona amu ag ap̱a gumidna gop̱ig. \v 56 Amu Jesus Nug ab ab oiyeye, ag oḏe danab diin, ab gamagp̱a maadna, ag Jesusnu lamen daugib aḏaglagnu unuqidna ap̱ig. Unuqidna aeg amu oḏe danab oh ag Jesusnu lamen aḏap̱ig ele amu, ag aḏaeg, ag beḏulag ena dayom. \c 7 \s1 KAYAKNU ḎO AM DANABNU ḎO EḎIDṮE \p \v 1 Aria amu dimp̱a ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo mehuqak danab ele ag Jerusalemnu ahan, Jesus gumidna gona, \v 2 Jesusnu ip̱uniṯak awak danab laala, ag Juda dilag ḏo amup̱anab ep̱elag ii ihap̱ig, ag ep̱elag hamu ihona, e lanan daaegeg anadp̱ig. \v 3 Juda dilag ḏo gumak danab-Parasia amu Juda danab laala ele ag ep̱elag ii ihana, ag alalḵad ap̱ig amubia, ag e ii laṯeb. \v 4 O ag e oḏiak abenp̱anu eḏun, laḵa gona, ag haen amu ele ag ep̱elag ii ihana amu ag e ii laṯeb. Ag ḏo laala kuḏum amubia dim lamidṯeb, hai goḵoḏ ihaknu, wa ihaknu, amu tap̱iḏ ihaknu ele. \p \v 5 Anam hanhan hedap̱ig amunu ag Jesusnu ip̱uniṯak awak danab ep̱elag ii ihap̱ig, e laeg anadna, ag Jesus amegp̱a ap̱ig. “Ip̱uniṯak awak danab nahip̱ad ag ep̱elag ii ihona, e laṯeb. Aḏinu ag alanḵad dilag kobol ii dim lamidṯeb?” aon ap̱ig. \v 6 Ag anam aeg amu Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Anuḵa amu propet Jesaia nug ag ham bup̱uak danab, ahilagnu tutuḵu yom. Nai amuam inam. ‘Danab imu ag oḏelagp̱aib da binal meṯeb. Ag oolag amu uuiḏa piḏenab daaṯe. \v 7 Ag danab ah dilag ḏo aaḵuib mehuqnana amu ag amunu, “Kayaknu ḏo,” aon aṯeb amunu ag da hamu binal meṯeb.’ \v 8 Ag Kayaknu ḏo uuidna, danab dilag ḏo aaḵuib dim lamidṯeb,” awa aum. \p \v 9 Jesus Nug anam anana amu Nug nai baula tuḏiṯa aum. “Ag ahilag dab mak dim lamidḵulagnu, Kayaknu ḏo tabap̱eg neḵunu doon aotna aoṯeb. \v 10 Imu anṯe! Moses nug aum. ‘Na anin mamen ele binalah mena, ahilah nai dim lamiṯe!’ Amu nuhig nai laa ele am, ‘Danab nug Kayak onig diia, anig mameg ele a nob nau aoglahnu aḵu amu ag qep̱eg mauhaḏ!” \v 11 Moses nug anam aum amge ag inam aṯeb. ‘Danab laa nug moni laa anig mameg ehanatḵunu ele amge nug a amelahp̱a, “Da moni imu Kayaknu tituanmi,” anana amu \v 12 nug anig mameg ele ii ehanatma.’ \v 13 Ag ag alalḵad dilag ḏonu anuqak doon dim lamidṯeb amup̱a ag heeg, Kayaknu ḏo amu hamu bia daaṯe. Ag keeke kuḏum amubia heṯeb,” awa aum. \p \v 14 Aria Jesus Nug baula danab ah kuḏum gumidna goḵulagnu e, ag uḵaeg, Nug amelagp̱a aum. “Ag nai dahil tutuḵu doon, dab meṯan aotna aweg! \v 15 Keeke dimiṯimnu danab oop̱a noṯe ele, keeke amu danab oo dubuṯid ii medṯe. Iiṯa! Keeke danab dab makp̱a loḵumak dayaya, oḏep̱anu dimiṯim beṯe, amuam danab oo he, dubuṯid medṯe. \v 16 [Danab nug daug ele dayeb amu nug doyaḏ!” awa aum.] \v 17 Nug anam anana amu Nug danab ah ele uuaṯa, laḵa uḵe, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag nai amu, Nug nai amup̱a keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata ip̱uanaṯa maṯiom ele, nai amu diignu oḏ medap̱ig. \v 18 Oḏ meṯaeg amu Jesus Nug aum. “Ag am danab laala ag dab mak iiṯa biate amunu ag nai amunu diig ii dooṯeb? Ag doyeg! Dimiṯimnu keeke nug danab oop̱a noa heeb, danab amu nug oo dubuṯid ele ii daama. \v 19 Aḏinu? Danab nug e laṯe amu e amu nug danab dab mak abenp̱a ii goṯe. Iiṯa, nug danab biigp̱a uḵe, biie goṯe,” awa aum. Jesus Nug anam aum amunu ig dooṯem. E oh lanaknu am enaib. \v 20 Aria Jesus Nug anam anana amu Nug nai baula tuḏiṯa aum. “Eheḏ hak nau oh am danabnu dab makp̱a dig meṯe amunu keeke amu nug he, danab oo dubuṯid medṯe. \v 21 Genab kobol eheḏ imu oh danabnu dab makp̱anu beṯe, dab mak nau, gap̱ai kobol diigdiig, yabhok kobol, danab qe mauhak kobol, \v 22 ameg qak kobol, oo nauha amya oiyak kobol, nai genab iiṯa anak kobol, uḏa nak kobol, oo aeg bak kobol, danab laanu nai nau anak kobol, nuḵa binag mak kobol amu ham bup̱uak kobol kuḏum laa ele. \v 23 Kobol amu oh danabnu dab makp̱a dig men bena heeg, danab nug hip̱unin he, oo dubuṯid ele daaṯe,” awa aum. \s1 WAN LAAP̱AN AH NUG JESUSNU OOP̱A GENAB DOYOM \p \v 24 Aria dimp̱a Jesus nug aha uḵa, ab onig Taia heqop̱a, lag laap̱a ta, ap̱a loḵuma daaḵunu ha dayom. Amge danab laala ag Jesus uḏiom doop̱ig amunu Jesus Nug loḵuma ii dayom. \v 25 Loḵuma ii dayom amunu ah laa, nug aḏeg am ouḏi nau ele, nug Jesus ap̱a dayom doya, nug paha gumiṯa uḵa, Jesus noobp̱a gateg qaun oom. \v 26 Ah amu nug am Grik ah. Nug Panisia wan, Siria gumap̱ig ele amup̱a dayom. Nug Jesus gumiṯa uḵa, Jesus Nug heeb, ouḏi nau nug aḏeg beḏup̱a dayom amu uuidḵunu ii daye daye oḏ meṯom. \v 27 Ah nug anam a amu Jesus Nug aum. “Ig nid naunau dilag bret aot, qai maṯagnig am kobol ena iiṯa amunu nid naunau ag tatam lap̱eg, oolag diṯiaḏ!” awa aum. \v 28 Awa a amu ah nug aum. “O Naḏi, ena aṯem ge nid naunau ag bret lanana heeg, bret hup̱u nakok balalp̱anu na qeṯe ele amu qai ag balal waap̱a daana laṯeb,” awa aum. \v 29 Nug anam a amunu Jesus Nug ahnu oop̱a genab doyak oḵai ele anṯa, Nug aum. “Na ena ame! Na oot gamag ahebeb, lautp̱a uḵe! Ouḏi nau nug na aḏen uuiṯom,” awa aum. \v 30 Jesus anam a amu ah nug eḏua laugp̱a uḵa, nug aḏeg balalp̱a niieye anṯom. Ouḏi nau nug genab uuiṯa uḵom. \s1 JESUS NUG DANAB OḎE, DAUG ELE ITUAK BABAIṮOM \p \v 31 Dimp̱a Jesus Nug Taia heqop̱a dayom ap̱anu aha noa, Saidon gamagp̱a noa uḵa, Dekapolis ap̱a wana uḵa, le ameg Galelia ap̱a noum. \v 32 Nug no amu danab laala ag danab daug ituak, nai elele ii madiṯe ele Jesus top̱a omalna gona, Jesus ehanidḵunu unuqidp̱ig. \v 33 Unuqiṯeg amu Jesus Nug nuḵa danab amu omala, piḏe wana, ep̱eg doḏo danab daugp̱a me no, hunua, lemaḏu aḏom. \v 34 Nug anam ha amu Nug hab aṯan neeḵeḵe, oo hik bop̱ane, danab amegp̱a, “Epata,” aum. “Epata,” eḏuak am “Matulak daye!”. \v 35 Jesus Nug anam a amu danab amu nug daug paha matule, lemaḏu ele ug iiṯa me amu nug nai ena maṯiom. \v 36 Aria Jesus Nug anam ha amu Nug aaḵu keeke amunu maṯimnanu ḏo g̱agaṯag meum. Meum amge ag amu dim ii lamidp̱ig. Iiṯa. Ag gona, amunu madip̱ig. Nug heum, amunu amananu Nug baubau, “Aib,” aum amge ag amu dim ii lamidp̱ig. Iiṯa. Ag tuḏidna, huana Nug heumnu madip̱ig. \v 37 Ag Jesus heum anidna, ag huanak oṯaina, ag dab mak kuḏum aonna, ag ap̱ig. “Nug aḏi heṯe amu Nug enaib heṯe. Danab daulag ituak ele Nug he, ag nai dooṯeb amu danab oḏetup ele ag nai madiṯeb,” aon ap̱ig. \c 8 \s1 JESUS DANAB 4000 E MAṮOM \p \v 1 Aria deḏ laa danab ah kuḏumnab ag Jesus gumidna gop̱ig. Ag gona daaegeg, e iiṯa amunu Jesus Nug ip̱uniṯak awak danab onilagp̱a e doeg Nug aum. \v 2 “Da danab ah imu dilag ool dooṯe. Ag dahilp̱a uḏieg, ig deḏ ewam imu aaḵu daamut. Ag e oh laaeg, iiṯa me, gemu amu ag e iiṯa. \v 3 Laala ag umanu uḏip̱ig amunu da e ii maṯen hep̱i, ag enug aqebeb gonana, ib manp̱a ag amelag qiṯineb, nena qeḵulag,” awa aum. \v 4 Nug anam a amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag ap̱ig. “Laih ip̱a amu danab ag ii daaṯeb amunu ig bret adep̱a aognig?” aon ap̱ig. \v 5 Ag anam aeg amu Jesus Nug oḏ maṯom. “Ag bret gane ap̱a daaṯe?” awa aum. Awa a amu ap̱ig. “Bret eblaih aḏit ele daaṯe,” aon ap̱ig. \p \v 6 Ag anam aeg amu Jesus Nug danab ah oh ag heḏep nena daaglagnu anana, Nug bret awa, bret amunu Kayak amegp̱a, “Ena hen meḵame,” awowa, Nug pana, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab paniglagnu maṯe, ag panip̱ig. \v 7 Kakai nakok laip̱u laip̱u ele dayom amunu Jesus Nug amunu ele Mameg amegp̱a unuqiṯowa, paniglagnu ip̱uniṯak awak danab ele maṯom. \v 8 Ag panieg, danab ah oh laeg, ag oolag diṯie, e big dayom amu ip̱uniṯak awak danab ag aon inaeg amu kaleg eblaih aḏit am beum. \v 9 Danab ah haen amup̱a e lap̱ig ele amu eb qak ahilag 4000 anam. \v 10 Ag e laeg, Jesus ag goḵulagnu aum. Ag uḵaegeg, Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag ub aṯan tena, ab oḵai onig Dalmanuta gop̱ig. \p \v 11 Jesus Nug uḵa te, ḏo gumak danab-Parasia laala ag Jesus aḏaglagnu ib anidḵulagnu ag Nug gumidna gona, ag Jesus Nug hab aṯannu ep̱onak keeke, danab heḵunu elele iiṯa laa heeb anidḵulagnu ap̱ig. \v 12 Ag heḵunu aeg amu Jesus Nug nai amunu nuḵa gaḏa tuqak bia doya, Nug aum. “Aḏinu gemun danab ag da ep̱onak keeke, danab heḵunu elele iiṯa hep̱i anidḵulagnu oḏ meḏaṯeb? Da gemu daaṯeb imu amu ag anidḵulagnu uḏat amubia amu da laa ii hepa,” awa aum. \v 13 Nug anam anana amu Nug uuaṯa, ub aṯan ta, le ameg Galelia mataḏa laih ugeḵe, ip̱uniṯak awak danab nuhiḵud ag ele oh gop̱ig. \s1 YIS AM KOBOL NAU IP̱UNIGṮENU NAI \p \v 14 Amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag bret laa aon goḵulagnu daulag atiom, laip̱uib am ubp̱a dayom ele amu aon gop̱ig \v 15 amu Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Ag ḏo gumak danab-Parasia amu Herodes ele, amu dilag bret titiḏaknu keeke onig yis amunu dab meig!” awa aum. \v 16 Nug anam a amunu ip̱uniṯak awak danab ag aḵa aḵa ap̱ig. “Ig bret iiṯa amunu Nug anam aum,” aon ap̱ig. \p \v 17 Aon aeg amu Jesus Nug ahilag nai doya, Nug oop̱a guiṯak doyaya, Nug aum. “Da bretnu ii ami. Ag amunu nai kuḏum aib madip̱ig. Ag da keeke hemi iite dooṯeb? Ag dab mak iiṯate? \v 18 Ag dahil uḏatnu oolag maidḵunu elele iiṯate? Ag uḏat amu daulag atiomte? \v 19 Deḏ laa da bret tanig ele panai, danab 5000 ag lana malaeg amu ag e hup̱u kaleg gane inaeg am beum?” awa aum. Awa a amu ag, “Tuelp” ap̱ig. \v 20 Anam aeg amu Nug aum. “Aria, deḏ laa da bret eblaih aḏit ele panai, danab 4000 lana malaeg amu ag e hup̱u kaleg gane inaeg am beum,” awa aum. Awa a amu ag, “Eblaih aḏit ele,” ap̱ig. \v 21 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Anam amu ag doyeg! Da bretnu ii ami. Da ḏo gumak danab-Parasia amu Herodes ele, ahilag kobol eheḏnu ami,” awa aum. \s1 JESUS HE, DANAB AMEG GAḎUAK EḎUA NEEḴOM \p \v 22 Aria ag ubp̱a gona, le daugp̱a eeḏna nona, gona Betsaida teeg, ap̱an danab ag danab laa ameg nauhak ele omalna, Jesus gumidna gona, Nug danab amu bap̱aidḵunu unuqidp̱ig. \v 23 Ag unuqiṯeg amu Jesus Nug danab amu ep̱egp̱a aḏa, omala ab dimiṯim uḵa, Nug waḏu hune, danab amegp̱a no, Nug ep̱eg danab beḏup̱a ma oḏ meṯom. “Na keeke laa anidṯemte?” awa aum. \v 24 Jesus Nug oḏ meṯe amu danab nug aum. “Ao, da danab anadṯem amge tutuḵunab ii anadṯem. Ag am ad bia anadṯem,” awa aum. \v 25 Nug anam a amu Jesus Nug ep̱eg eḏua amegp̱a me, nug ameg ena daye, nug elele neeḵom. \v 26 Elele neeḵe amu Jesus Nug aum. “Na aib eḏun ab oop̱a gome. Na lautp̱a uḵe!” awa aum. \s1 PETRUS NUG JESUS AM KRISTUS MIAG AUM \p \v 27 Jesus Nug anam a amu deḏ laa nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag ahan, ab nakok laa Sisaria Pilipai taliliak daap̱ig amup̱a gop̱ig. Ag gonana amu Jesus Nug oḏ maṯom. “Danab ag dahilnu aḏi aṯeb?” awa oḏ maṯom. \v 28 A amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag ap̱ig. “Laa ag nahipnu, ‘Layaṯak Johanes,’ aṯeb amge laa ag, ‘Nug am Elias,’ aṯeb amu laa ag, ‘Nug am propet laa,’ aon aṯeb,” aon ap̱ig. \v 29 Anam aeg amu Jesus Nug aum. “Anam amge ag aḵa amu dahilnu aḏi aṯeb?” awa aum. Awa a amu Petrus nug aum. “Na am Kristus, Kayak Nug na tituaniṯom!” awa aum. \v 30 Petrus nug anam a amu Jesus Nug ag nuhignu danab laala amelagp̱a maṯimnanu ḏo g̱agaṯag meum. \s1 JESUS NUG AṮEM MAUHḴUNU DIG MA MAṮIOM \p \v 31 Aria haen amup̱a Jesus Nug dig ma nuhigp̱a, Nug am Danab Beḵalag, nuhigp̱a aḏi beḵunu amu ip̱uanaṯom. Nug Juda iḵi danab, mana meṯak danab oḵai amu ḏo mehuqak danab ele, ag Nug di meṯaglagnu, Nug guiṯak dooḵunu, mauhḵunu, deḏ ewam uueb eḏua hip̱aidḵunu, keeke amu ohnu Nug dig ma, ip̱uanaṯom. \v 32 Nug miag atiak a amu Petrus nug omala, piḏe wana, dig ma daug batete, \v 33 Jesus Nug eḏua, ip̱uniṯak awak danab laa oh neeḵaṯaṯa, Nug Petrus daug bata, amegp̱a aum. “Satan, na da dimulp̱a uḵe! Aḏinu? Na Kayaknu dab mak ii dim lamidṯem,” awa aum. \p \v 34 Anam anana amu Nug danab ah amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag onilagp̱a e uḏieg, Nug amelagp̱a aum. “Laa nug da dim lamiḏḵunu oo dayeb amu nug nuhig dab mak dim lamidḵunu dab ii mema, nuhig ug amu mawa, da dim lamiḏaḏ! \v 35 Aria danab laa nug wanp̱an bau daaḵunu dab mak anuqak aoṯe, dimp̱a nug bauklel hanhannu ii aoma amge danab laa nug dahilnu amu Nai Enanu ele anuqak dooṯe, nug wanp̱anu bau dayak amunu anuqak ii dooṯe amu nug am bauklel hanhannu aoḵu. \v 36 Danab nug wanp̱an keeke oh aoṯe amge nug bau dayak hanhannu ii aoṯe amu keeke amu nug aṯem ehanidḵu? \v 37 Nug aḏi keekep̱a bau dayak hanhannu daden meḵu? \v 38 Aria danab laa nug wan imup̱an hip̱unin danab, ag kobol eheḏ laala kuḏum heṯeb ele amu, nug ag oolagp̱a oiyaya, nug dahilnu, dahil nainu ele uḏa neeb amu dimp̱a da Kayaknu g̱agaṯag ele amu nuhiḵud engel ele eḏut uḏit, haen amup̱a danab amunu da ele uḏal neḵu,” awa aum. \c 9 \p \v 1 Jesus Nug anam anana amu Nug nai baula tuḏiṯa aum. “Da genab aṯem. Danab laala gemu ip̱a hip̱aidna daaṯeb ele amu ag paha ii mauhmana. Iiṯa. Tatam Kayaknu ḏo maḏoḏ g̱agaṯag ele dig ma beeb anidna mauhḵulag,” awa aum. \s1 JESUS BEḎU EḎUOM \p \v 2 Aria deḏ eblaih laip̱u uue amu Jesus Nug Petrus, Jakobus, Johanes ele omalaṯa, qauko oḵai laap̱a te, ag aḵa daap̱ig. Ap̱a daanna amu Jesus Nug beḏu eḏuom. \v 3 Beḏu eḏue amu nuhig lamen ele haḵabnab ep̱om. Wan imup̱anu danab laa nug lamen heeb, haḵab amubia beḵunu elele iiṯa. \v 4 Jesus Nug anam dayeye amu Elias Moses ele a tulai doeh, Jesus ele nai madip̱ig. \p \v 5 Anam daaegeg amu Petrus nug Jesus amegp̱a aum. “Ip̱uniṯak danab, ig aben imup̱a daagnignu am enanag amunu na ap̱e, ig peh ewam buugnig. Nahip laip̱u, Mosesnu laip̱u amu Eliasnu laip̱u ele,” awa aum. \v 6 Aḏinu nug anam aum? Ag baḏan daanna, nai laa anak iiṯa amunu Petrus nug nai amu aum. \v 7 Ag anam daaegeg amu lombig laa ag tonaṯeṯe, lombig oop̱a baag laa inam a doop̱ig. “Imu am nid dahil, da nuhignu ool huanak mauhṯe. Ag nuhig nai doyeg!” awa aum. \v 8 Baag anam doona amu ag pahanab neeḵeg ugeḵe amu ag danab laa ii anidp̱ig. Jesus nuḵa ag ele daanna anidp̱ig. \p \v 9 Ag anam anṯeg amu Jesus Nug ag ele ahan, qauko uun nonana, Jesus Nug ag kobol amu anidp̱ig ele, ag amunu danab laa amegp̱a paha amananu ḏo g̱agaṯag meum. Nug, Nug am Danab Beḵalag amu, Nug tatam eḏua hibaiṯeb ag maṯiglagnu aum. \v 10 Jesus Nug anam a amu ip̱uniṯak awak danab ag nai amu aona, aḵa aḵa ap̱ig. “Eḏua hibaiṯak nai am aḏi nai?” aon ap̱ig. \v 11 Ag aḵa aḵa anam anana amu ag Jesus oḏ medap̱ig. “Aḏinu ihinig ḏo mehuqak danab ag, ‘Elias nug tatam uḏieb, dimp̱a Kristus uḏiḵu,’ aṯeb?” aon ap̱ig. \v 12 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Ag, ‘Elias nug tatam uḏia, keeke oh bap̱aidḵu,’ aṯeb amu ag genab aṯeb amge ag Kayak nai laa ele dab meḵulag. Nai amuam inam. ‘Danab Beḵalag da, da guiṯak doop̱i, geḏilḵulag.’ \v 13 Elias nug matu uḏiom amu ag nuhignu eheḏ heḵulagnu oolagp̱a dayom, yak niiṯe amubianab ag hep̱ig. Nai amunu niiom bia hep̱ig amunu danab beḵalagnu nai amu ele am anam beḵu,” awa aum. \s1 NID LAA OUḎI NAU ELE AMU JESUS OUḎI AMU LAMIṮOM \p \v 14 Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ewam ele ag anam anana amu ag nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab laa gumadna gona, ag danab ah kuḏum qag mena daaegeg anadp̱ig. Ḏo mehuqak danab laala ag Jesusnu ip̱uniṯak awak danab ele awa awa qeṯak nai madip̱ig. \v 15 Danab ah kuḏum ag Jesus anidna, ag oṯaina, ag ahan gumidna gona, “Aaḵu uḏime,” ap̱ig. \v 16 Anam aeg amu Jesus Nug ip̱uniṯak awak danab ap̱a daap̱ig ele amu oḏ maṯom. “Ag keeke aḏinu ḏo mehuqak danab ele nai aeg ona aeg doṯe?” awa aum. \p \v 17 Nug anam a amu danab ah kuḏum oolagp̱an danab laa nug Jesusnu oḏ mak nob ma aum. “Ip̱uniṯak danab, nid dahil nug ouḏi nau ele, nai maṯiaknu elele iiṯa amunu da awe, na gumiṯe uḏimi. \v 18 Haen kuḏum ouḏi nau amu nug he, nid dahil nug wanp̱a na qa, hipaḏu neene, nug aeg ganuḏaḏa, beḏu ele tai edaṯe. Amunu da nahipad ip̱uniṯak awak danab ouḏi nau amu lamidḵulagnu oḏ maṯami amge ag elele iiṯa,” awa aum. \v 19 Danab nug anam a amu Jesus Nug aum. “Ag oh oolagp̱a genab doyak iiṯa. Da ag ele haen elab daamut amge ag dahilnu oolagp̱a genab ii dooṯeb amunu da ool ug ele. Ag haen ganeb ag dahilnu oolagp̱a genab dooglag? Ag nid amu omalna dahilp̱a doig!” awa aum. \p \v 20 Nug anam a amu ag nid omalna, Jesus top̱a waeg, ouḏi nau nug Jesus anṯa, nug paha he, nid nug beḏu hahaḏeḏe, na qa wanp̱a niiaya, itoḏieye, hip̱aḏu neum. \v 21 Anam heehe amu Jesus Nug nid mameg oḏ meṯom. “Nid imu nug inam heṯe ele amu, haen adeḵup̱anab dig meum?” Awa a amu nid mameg nug aum. “Nug nid nakokp̱a imu dig meum. \v 22 Haen kuḏum ouḏi nau nug nid imu heeb mauhḵunu he, ab aḏup̱a o lep̱a na qeṯe amunu na elele dooṯem dayeb amu na ihinihnu oo doyak doona ehaniṯe,” awa aum. \v 23 Nug anam a amu Jesus Nug aum, “Da heḵulnu elele amge na amunu ootp̱a genab dooṯemte? Danab nug oop̱a genab doyak ele amu nug keeke oh heḵunu elele,” awa aum. \v 24 Jesus Nug anam a amu nid mameg nug aum. “Da oolp̱a genab nakokib dooṯem amge na hep̱e, oḵai baḏ!” awa aum. \p \v 25 Nug anam a amu Jesus Nug danab ah kuḏum qag meeg anṯa, Nug ouḏi nau amegp̱a, “Oḏe ituak, daug ituaknu ouḏi nau, na nid imu paḏaidna gona, bau eḏun nug beḏup̱a aib uḏime!” awa aum. \v 26 Jesus Nug anam a amu ouḏi nau nug gayowa, nug nid huan uḏala, uuiṯa uḵom. Ugeḵe amu nid nug mauhak bia niieye, danab laala kuḏum ag, “Nug mauhom,” ap̱ig. \v 27 Ag anam ap̱ig amge Jesus Nug nid ep̱egp̱a aḏe, aha hibaiṯom. \v 28 Aria dimp̱a Jesus Nug laḵa uḵe, nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele daanna, ag Nug oḏ medap̱ig. “Aḏinu ig ouḏi nau amu lamidḵunignu elele iiṯa?” aon ap̱ig. \v 29 Aon aeg amu Jesus Nug aum. “Laa nug ouḏi nau imubia ib laap̱a ii lamidma. Iiṯa. Unuqiṯakp̱a aaḵuib,” awa aum. \s1 JESUS NUG BAULA AṮEM MAUHḴUNU AUM \p \v 30 Ag anam hewona amu ag ahan nona, Galelia wanp̱a Kapenaum goḵulagnu gonana, Jesus Nug danab laala nug anidḵulagnu oo ii dayom. \v 31 Aḏinu? Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab nuhignu inam ip̱uanaṯaṯa aum. “Danab Beḵalag da amu danab laa nug da danab ep̱elagp̱a meiḏeb, ag hep̱eg, mauhḵul. Mauhoya amu deḏ ewamp̱a da eḏuen hip̱aidḵul,” awa aum. \v 32 Nug anam a amu ag nai amunu oolag tutuḵu ii maiṯom amge ag Jesus Nug nai amu mehuqḵunu oḏ meṯaglagnu baḏap̱ig. \s1 AUN KAYAK AMEGP̱A OḴAI DAAṮE \p \v 33 Ag gona, Kapenaum tena, laḵa daanna amu Jesus Nug oḏ maṯom. “Ig ibp̱a oitta amu ag aḏi keekenu madip̱ig?” \v 34 Nug anam oḏ maṯe amu ag ibp̱a, aun ag oolagp̱anu am oḵai dayom amu madip̱ig amunu ag Jesusnu oḏ mak amu nob ii mep̱ig. \v 35 Ag anam heeg amu Jesus Nug ag onilagp̱a e doeg, Nug aum. “Danab laa nug anuqak daaḵunu oo dayeb amu nug danab laala oh waalagp̱anab dayaya, ahilag uḏat nid dayaḏ!” awa aum. \p \v 36 Nug anam anana amu Nug nid nakok laa awa, ag oolagp̱a me, hibaiṯa dayeye, oḏoḵia aum. \v 37 “Danab laa nug da onilnu nid nakok laa imubia oo meṯa humidṯe amu nug da oo meḏa humiḏṯe. Amu laa nug da oo meḏa humiḏṯe amu nug daib ii humiḏṯe. Iiṯa. Nug da Mamel ele oo meṯa humidṯe,” awa aum. \s1 EHANIṮAK KOBOL AM NOB ENA ELE \p \v 38 Jesus Nug anam a amu Johanes nug Jesus amegp̱a aum. “Ip̱uniṯak danab, ig danab laa nug na oninp̱a ouḏi nau lamaṯe anidmut amge nug am ig dim lamiḵe ii oiṯem amunu ig nug ouḏi nau lamadmanu ḏo memut,” awa aum. \v 39 Awa a amu Jesus Nug aum. “Danab nug uḏat oḵai amubia da onilp̱a heṯe ele amu nug paha dahilnu nai eheḏ laa aḵunu elele iiṯa amunu ag nuhig uḏat amu aib oḵulp̱ig. \v 40 Aḏinu? Danab nug ihinig kekeḏ iiṯa amu nug am ig lainig. \v 41 Anṯeg! Aun nug ag anaṯa, ag am dahilad amunu nug ag ehanaṯa, le ougib hai goḵoḏp̱a madaṯe amu Kayak Nug danab amu nob ena medaḵu, Nug daug iinab atima. \s1 LAA HE, HIP̱UNIN HAKNU NAI \p \v 42 Amge danab laa nug nid nakok laa, nug dahilnu oop̱a genab dooṯe ele amu, nuhig oop̱a genab doyak heeb aib nauhom. Nug anam heḵu am naunab. Nug ii heum haenp̱a danab ag nug baagp̱a men qaḵan, maop̱eg yup̱a noa mauhlo amuam nakok nau amge nug dayaya, nid nakok laanu oop̱a genab doyak heeb nauhḵu, amuam naunab nau. \v 43 Na ep̱en amu nug na hip̱unin heḵutnu eeḏidṯe dayeb amu na ep̱en laih amu oḵule! Na ep̱en laihigib ele daanna, na haen oh bauklel daaḵut, amuam ena. Amge na ep̱en aḏit oh ele daaḵut amu ag na aben eheḏp̱a mawidp̱eg goḵut amuam ena iiṯa. Ap̱anu ab amu nug ii qauhṯe. \v 44 [Ge! Ap̱a amu gauat ag ii mauhṯeb amu ab ele nug ii qauhṯe.] \v 45 Amu na baen nug na hip̱unin heḵutnu eeḏidṯe dayeb amu na baen laih amu oḵule! Na baen laihigib ele daanna, na haen oh bauklel daaḵut amuam ena. Amge na baen aḏit oh ele daaḵut amu ag na mawidp̱eg, aben eheḏp̱a goḵut amuam ena iiṯa. \v 46 [Ap̱a amu gauat ag ii mauhṯeb amu ab ele nug ii qauhṯe.] \v 47 Laa ele amu na amen nug na hip̱unin heḵutnu eeḏidṯe dayeb amu na amen laih amu kehan, maop̱e uḵaḏ! Na amen laip̱uib ele hab abp̱a goḵut amuam ena. Amge na amen aḏit oh ele daanna, aben eheḏp̱a goḵut amuam ena iiṯa. \v 48 Ap̱a amu gauat ag ii mauhṯeb amu ab ele nug ii qauhṯe,” awa aum. \v 49 Yu ab ele am nakok uḏat laip̱u bia heṯep amu Jesus Nug nai baula tuḏiṯa aum. “Ab nug keeke laala ewe, op̱ia awak daaṯe. Yu kalu amu nug ele anam. Aria ag da dim lamiḏṯeb ele amu deḏ laala ag ug anidḵulag. Ug amuam yu kalu ewak bia. Nug heeb, ag elele oiglag. \v 50 Yu kalu am keeke ena amge nug yu ubuhi iiṯa dayeb amu aṯem hep̱ut, nug eḏua ubuhi ele daaḵu? Dahil nai am yu kalu ena, nuhig ubuhi ii iiṯa meum ele, amubia amunu ag dahil nai tutuḵu doonna, ag hanhan maḏoḏ daanna oiyeg!” awa aum. \c 10 \s1 NUG AWAK OTAḎAKNU NAI \p \v 1 Jesus anam ana mala amu Nug Kapenaumnu aha uḵa, Juda wan laa Jodan le laih dayom ele amu ap̱a uḵom. Uḵa ap̱a dayeye amu danab ah kuḏum ag Nug gumidna uḵaeg, Nug kobol hanhan heṯom amubia ag amelagp̱a Kayak nai ip̱uanaṯom. \p \v 2 Haen amup̱a amu ḏo gumak danab-Parasia ag Jesus gumidna gona, Nug inam oḏ medap̱ig. “Ihinig ḏop̱a amu danab laa nug ah nuhig lamiṯeb goḵu am enate o ena iiṯate?” aon ap̱ig. Ag Jesus aḏaglagnu ib anidḵulagnu anam oḏ medap̱ig. \v 3 Ag anam oḏ meṯaeg amu Jesus Nug oḏelagp̱a awa, oḏ maṯom. “Keeke amunu amu Moses nug ḏo aṯem meum?” awa aum. \v 4 Nug anam a amu ag ap̱ig. “Moses nug inam aum. ‘Danab laa nug wau lamidḵunu oo dayeb amu nug nai amu uḏugp̱a ya, wau meṯowa, lamiṯeb goḵu,’” aon ap̱ig. \v 5 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Ao, amge ag am oo doyak ele ii dooṯeb amunu ag ah ug oḵai maṯamnanu, ag hamu lamadmananu, Nug ḏo bau, ag geha iiḵu amunu ap̱ig amu meum. \v 6 Amge tatam keeke oh heum haenp̱a amu anam iiṯa. Haen amup̱a Kayak Nug aḏi heum amu danab laa nug amunu inam yom. ‘Kayak Nug danab ah ele hatom,’ \v 7 amunu diig amunu danab nug anig mameg ele uuata, nug wau ele ou qeya, \v 8 aḏit amu a beḏulah laip̱u daaglah. A anam heya, a baula aḏit iiṯa. A am beḏulah laip̱u. \v 9 Aria ag doyeg! Danab ah ele a nug aoṯep amu Kayak Nug nuḵa matulatom amunu danab laa nug amu aib otaḏom,” awa aum. \p \v 10 Nug anam a amu Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag ahan, laḵa gona, ag Jesus nai amunu oḏ medap̱ig. \v 11 Oḏ meṯaeg amu Nug ag amelagp̱a aum. “Danab laa nug ah nuhig lamiṯowa, nug ah bau aoṯe amu danab amu nug gap̱ai kobol heṯe. \v 12 O ah laa nug danab nuhig lamiṯowa, nug danab bau aoṯe amu ah amu nug gap̱ai kobol heṯe,” awa aum. \s1 JESUS NID NAUNAU ELE \p \v 13 Aria danab ah ag nid naunau omaladna, Jesus Nug ep̱eg beḏulagp̱a ma, itiṯak madaḵunu gumidna uḵaeg amu Jesusnu ip̱uniṯak awak danab ag anadna, laa nid omaladna uḏip̱ig ele amu aladp̱ig. \v 14 Ag alaṯegeg, Jesus Nug anaṯa, kobol hep̱ig ele amunu nug oo nauhe, amelagp̱a aum. “Danab ag nid naunau bia daaṯeb, ag am Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a daaṯeb amunu ag nid uuadp̱eg, dahilp̱a doig! Ag ib ahilag aib oo nep̱ig. \v 15 Da genab ag amelagp̱a aṯem. Danab nug Kayaknu ḏo maḏoḏ nid nakok aoṯe amubia ii aoḵu amu nuhignu ib laa iiṯa,” awa aum. \v 16 Nug anam anana amu nug nid naunau oḏakiaṯa, ep̱eg beḏulagp̱a ma, itiṯak maṯom. \s1 DANAB BAU ENUB OḴAI ELE JESUS GUMIṮA UḴOM \p \v 17 Jesus Nug anam ha mala amu Nug ibp̱a ugeḵe, danab laa nug qaibaḏ Jesus gumiṯa uḵa, Jesus baegp̱a gateg qaun wa aum. “Ip̱uniṯak danab ena, da bauklel hanhannu aoḵulnu amu da aṯem heḵul?” awa aum. \v 18 Nug anam a amu Jesus Nug aum. “Kayak Nug nuḵa am ena amunu na dahilnu, ‘Danab ena,’ ame amu na nai amunu tatam dab mewona ame, o iiṯa na hamute ame? \v 19 Amge nahip oḏ maknu amu na ḏo oh dooṯem. Na gap̱ai kobol aib heme. Na danab aib qep̱e mauhom. Na yabhoi aib heme. Na danab laanu ham bup̱uak nai aib maṯime. Na kobol ham bup̱uakp̱a keeke aib aome. Na anin mamen ele oḏelah dim lamidna binalah me!” awa aum. \v 20 Jesus Nug anam a amu danab amu Nug aum. “Ip̱uniṯak danab, da nid nakok dayeye, ḏo amu oh dim lamiṯi uḏie, gemu ele anamib heṯem,” awa aum. \v 21 Awa a amu Jesus Nug danab amunu dab mak awa, nuhignu oo mauhe amu nug amegp̱a aum. “Keeke laip̱unu amup̱aib na elele iiṯa. Na gona, na enun oh mep̱e, danab laala daden mep̱eg, na men doḏo amu oh aon, daḏek danab maṯona, na hab aṯan enun oḵai ele daaḵut. Na anam hewona amu na eḏun da dim lamiḏe!” awa aum. \v 22 Jesus Nug anam a amu danab amu nug nai amunu iḏu tiguguḏe, nug eḏua, oo ug ele uḵom. Aḏinu? Nug enub kuḏum ele. \p \v 23 Nug ugeḵe amu Jesus Nug eḏua, ip̱uniṯak awak danab nuhiḵud ag amelagp̱a aum. “Danab ag enulag kuḏum ele amu ag Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a goḵulagnu am ug oḵai ele,” awa aum. \v 24 Jesus Nug anam a amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag nai amu doon, dab mak kuḏum aweg anaṯa amu Nug ag amelagp̱a aum. “O nid naḵud, Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a goḵunu am ug ele. \v 25 Doḏ laa onig kamel nug koitaknu tutui giḏop̱a noḵunu am ug ele amge danab nug enub kuḏum ele amu, nug Kayak ḏo maḏoḏ oop̱a goḵunu am ugnab ele,” awa aum. \v 26 Jesus anam a amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag oṯainna, aḵa aḵa ap̱ig. “Anam dayeb amu aun nug bauklel aoḵunu elele?” aon ap̱ig. \v 27 Aon aeg amu Jesus Nug tutuḵu neeḵaṯa aum. “Danab ag aḵa elele iiṯa amge Kayak Nug anam bia ii daaṯe. Kayak Nug keeke oh heḵunu elele,” awa aum. \p \v 28 Jesus Nug anam a amu Petrus nug aum. “Ig ihinig keeke oh uut, na dim lamidṯem,” awa aum. \v 29 Awa a amu Jesus Nug eḏua ag oh amelagp̱a aum. “Da genab ag amelagp̱a aṯem. Danab laa nug dahilnu amu dahil Nai Enanu ele ha, nug anig, mameg, amag, awag, ap̱inag, nug wau, beḵod, aḏeḵud, nug laug amu nuhig dad ele uuaṯa, da dim lamiḏṯe, \v 30 nug geha haen imup̱a hamu ii daama. Iiṯa! Nug awaḵud, amaḵud, ap̱inḵud, aniḵud, nid naunau amu dad ele tuḏiṯa, wan handat baula aoḵu. Laa ele amu danab laala ag qagaiṯak kuḏum meṯaglag amge nug bau hanhan aoḵu. \v 31 Amge danab kuḏum anuqak daaṯeb amu ag dim daaglag. Am kuḏum laa ag dim daaṯeb amu ag anuqḵulag,” awa aum. \s1 JESUS NUG BAULA AṮEM MAUHḴUNU AUM \p \v 32 Amu ag Jerusalem goḵulagnu ibp̱a gonana amu Jesus Nug anuqa ugeḵe, ip̱uniṯak awak danab ag dab mak kuḏum aonna, dim lamidp̱ig. Danab laala Jesus dim lamidp̱ig ele amu, ag ahilagp̱a aḏi beḵunu baḏanna, dim lamidna gop̱ig. Anam gonana amu Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag onilagp̱a e, gumidna uḵaeg, Nug diiaṯa, piḏe wana, nuhigp̱a keeke aḏi beḵu amunu amelagp̱a inam aum. \v 33 “Doyeg! Ig gemu iiḵu Jerusalem goṯem. Gop̱ut, laa nug Danab Beḵalag da, mana meṯak danab oḵai amu ḏo mehuqak danab ele ag ep̱elagp̱a meiḏeb, ag da heṯoḏiakp̱a meiḏna, iup̱eg mauhḵulnu nai qaḵana, ag da iiṯa aḏi ep̱elagp̱a meiḏḵulag. \v 34 Meiḏp̱eg amu iiṯa aḏi ag aon aon iuna, wipp̱a eheḏ mataḏilna, hunu iuna, iup̱eg mauhp̱i, deḏ ewam uueb amu da eḏuen bau ahaḵul,” awa aum. \s1 JAKOBUS JOHANES ELE OḴAI DAAGLAHNU JESUS OḎ MEDAPIḎ \p \v 35 Amu dimp̱a Sebedi bekoḏ Jakobus, Johanes ele, a Jesus gumidya goya apiḏ. “Ip̱uniṯak danab, na ihinihnu keeke laa heḵutnu oonih daaṯe,” aoya apiḏ. \v 36 Anam aeh amu Jesus Nug oḏ matom. “Da ahilahnu aḏi heḵulnu oolah daaṯe?” awa aum. \v 37 Awa a amu a apiḏ. “I oonih inam daaṯe. Dimp̱a na oḵai daanna, wan imu oh gumanna, na ap̱e, i amu na heqon laih laih daagnih. Laa na heqon naḏiap̱a dayebeb, laa na heqon nanehp̱a daaḵu,” aoya apiḏ. \v 38 A anam aeh amu Jesus Nug a amelahp̱a aum. “A aṯep amu a keeke amu ii dooṯep. Keeke eheḏ laa da toniḏḵu, keeke amuam le mua bia, a le mua amu, da laḵul amubia laḵulahnu elelete?” awa aum. \v 39 Awa a amu a apiḏ. “I am elele!” A anam aoya aeh amu Jesus Nug aum. “Genab le mua ele, da laḵul amu a ele laḵulah \v 40 amge aun nug da heqol naḏiapp̱a daaḵu, aun nug da heqol nanehp̱a daaḵu amu da aḵulnu elele iiṯa. Da Mamel Kayak Nug aben aḏit amu aunnu babaiṯom amu a aaḵuib amup̱a daaglah,” awa aum. \p \v 41 Jesus, Jakobus, Johanes ele ag anam maṯiegeg amu ip̱uniṯak awak danab eblaih tanig ele laa ag doona, ag Jakobus, Johanes ele ahilahnu oolag nauhom. \v 42 Oolag nauhe amu Jesus Nug ag oh onilagp̱a e, gumidna doeg, Nug ag amelagp̱a aum. “Ag dooṯeb, wan imup̱an danab ah oh ag danab oḵai waalagp̱a daaṯeb amu danab oḵai ag ḏo aḏi meṯeb amu danab ah ag amuib dim lamidṯeb. \v 43 Amge kobol amu ag oolagp̱a aib dayom. Iiṯa. Danab laa nug ag oolagp̱a oḵai daaḵunu oo dayeb amu nug ahilag ehaniṯak dayaḏ! \v 44 Amu ele danab laa nug ag oolagp̱a anuqak daaḵunu oo dayeb amu nug ahilag begbeg dayaḏ! \v 45 Ag anam heḵulagnu diig amu Danab Beḵalag da, da wan imup̱anu danab ah ag da ehaniḏḵulagnu ii uḏimi. Iiṯa! Da ag ehanadḵulnu uḏimi amu da dahil mauhakp̱a danab ah kuḏum bauklel hanhannu aoglagnu ele uḏimi,” awa aum. \s1 JESUS HE, BATIMIAS EḎUA NEEGḴUNU ELELE DAYOM \p \v 46 Ag ibp̱a gona, Jeriko ap̱a tena, Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amu danab ah laala kuḏum ele ag Jeriko eḏidna uḵaegeg, Timon beḵa Batimias, nug ameg gaḏuak amu, nug ap̱a ib daugp̱a dayaya, danab men doḏo keeke, meṯaglagnu unuqadṯom. \v 47 Nug unuqaṯa dayaya amu nug, “Nasaret ted Jesus uḏiṯe,” doya, nug huanak ewa aum. “Dawit beḵa Jesus, na dahilnu oot gai iiṯa doye!” awa aum. \v 48 Nug anam aawo amu danab laala kuḏum ag aidna ap̱ig. “Na oḏen qamute!” aon ap̱ig amge nug nai amu ii doya, baula huanak ewa aum. “Dawit beḵa, na dahilnu oot gai iiṯa doye!” awa aum. \v 49 Nug anam eewo, Jesus Nug doya amu Nug hibaiṯa dayaya, amelagp̱a aum. “Ag onigp̱a ep̱eg doaḏ!” awa aum. Nug anam a amu ag danab ameg gaḏuak ele amegp̱a ap̱ig. “Na oot gamag ahaḏ! Na Nug gumidna goḵutnu aum amunu na ahan wa!” aon ap̱ig. \v 50 Ag anam aeg, nug doya, nug lamen ulahnu uḏowa, paha aha, Jesus gumiṯa waum. \v 51 Nug gumiṯa wa amu Jesus Nug oḏ meṯom. “Da nahipnu aḏi heḵulnu oot daaṯe?” awa aum. Awa a amu nug aum. “Ip̱uniṯak danab, na hep̱e, da neegḵulnu ool daaṯe,” awa aum. \v 52 Danab nug anam a amu Jesus Nug aum. “Na dahilnu ootp̱a genab doome amunu na neegḵutnu elele. Enad uḵe!” awa aum. Nug anam a amu pahanab danab amu nug neeḵunu elele dayom amunu nug Jesus ibp̱a dim lamiṯom. \c 11 \s1 JESUS DONKI AṮAN TA JERUSALEM UḴOM \p \v 1 Aria ag gona, Jerusalem guḵuidna, ag Beṯani, Betpasi, Olipnu Qauko ele guguiṯak ap̱a, Jesus Nug ip̱uniṯak awak danab aḏit amelahp̱a aum. \v 2 “A goya, ab nakok miag amup̱a teya, ap̱a ab daugp̱a a donki nag laa nakok oḵai meum qaḵak daaṯe ana anidḵulah. Donki amu nug bau, danab laa nug aṯan ta ii oiyom. Anidya amu uhuqya, aoya uḏieḏ! \v 3 A anam hebepeḏ amu danab laa nug, ‘Aḏinu a anam heṯep?’ ab amu a inam aiḏ! ‘Naḏi Nug donki imunu uḏat ele. Haen elabnu iiṯa. Nug paha eḏua meeb uḏiḵu.’ A anam aiḏ!” awa aum. \p \v 4 Jesus Nug anam a amu a goya, donki bau ab oop̱anu ibp̱a lag odp̱a qaḵak dayeye anidpiḏ. Anidya amu a uhuqeheh, \v 5 danab laala ag guguiṯak daanna, ag oḏ matap̱ig. “Aḏinu a donki amu uhuqṯep?” \v 6 Oḏ mataeg amu a Jesus aum Nug oḏe bia aeh amu ag, “Ena,” aon ap̱ig. \v 7 Ag anam aeg, ip̱uniṯak awak danab aḏit a donki amu aoya, Jesus gumidya uḵaeh, ag lamen ulahnu donki gomep̱a duqeg, Jesus Nug donki aṯan teum. \v 8 Ta dayeye amu danab kuḏum ag ahilag lamen ulahnu ib manp̱a duqaegeg, laala ag ad ep̱eg oḵulna, ib manp̱a mep̱ig. \v 9 Anam duqegeg, Jesus ugeḵe, amu danab laala ag anuqna, Jesus noobp̱a uḵaegeg, laala ag Jesus dim lamiṯegeg amu ag oh enan ap̱ig. “Ig Kayak onig humatu! Danab imu Nug Kayak onigp̱a uḏiṯe, Kayak Nug itidṯe. \v 10 Danab imu Nug ig alanig Dawit dayom amubia daaḵunu uḏiṯe amu Kayak Nug itidṯe. Kayak, Nug aṯan daaṯe ele amu, ig Nug onig humatu!” aon ap̱ig. \v 11 Ag gona, Jerusalem tena amu Jesus Nug Juda dilag mana meṯak lag oop̱a noa, keeke oh anaṯa malowa, tueb meum amunu Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag eḏun, Beṯani gop̱ig. \s1 JESUS NUG DANAB MANA MEṮAK LAḴA EHEḎ HEP̱IG AMU LAMAṮOM \p \v 12 Aria deḏ amu dimp̱a, buṯua amu ag Jerusalem goḵulagnu Beṯaninu ahan uḵaegeg, Jesus Nug enug qeum. \v 13 Ag gonana amu Jesus Nug neeḵe, nakok uma uḵe, ad pig anṯom. Ad amu nug uḏug kuḏum amunu Jesus Nug meu aoḵunu guḵuita uḵa, meunu haen iiṯa amu Nug meunu neeḵa, Nug meu laa ii anṯom, uḏugib. \v 14 Anam anṯom amunu Nug aum. “Na baula meut iinab omana!” awa aum. Awa a amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag nai amu doop̱ig. \p \v 15 Doona amu ag gona, Jerusalem tena amu Jesus Nug Juda dilag mana meṯaknu lag oop̱a noa, Nug danab lag amu oop̱a mana meṯaknu keeke dadennu maadp̱ig, laala daden mep̱ig ele amu Nug ag oh lamaṯom. Ap̱an danab laala ag men doḏo baolip̱ig ele amu nug ahilag balal huma awe, uḵa na qe, am laala ag up̱uḏil meeg, daden maadp̱ig ele amu ahilag dayak aben ele huma awe, uḵa na qeum. \v 16 Laa ele amu Jesus Nug, “Ag keeke aon laih goḵulagnu amu ag Kayak laug oop̱a nona goḵulagnu am elele iiṯa,” awa aum. \v 17 Jesus Nug anam hewowa amu Nug ag amelagp̱a aum. “Kayak naip̱a yak inam daaṯe. ‘Da laul am danab oh dilag unuqiṯak lag,’ amge ag heeg, nug yabhok danab dilag loḵumak aben bia daaṯe!” awa aum. \v 18 Jesus Nug anam a amu mana meṯak danab oḵai amu ḏo mehuqak danab ele ag danab ah laala kuḏum Jesusnu nainu oolag dayom anidp̱ig amunu ag Jesusnu baḏan, qep̱eg mauhḵunu ib madip̱ig. \v 19 Jesus Nug anam he amu tueb meeme, Jerusalem oop̱a niiak aben oh am beum amunu Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag ahan, ab laap̱a niiglagnu gop̱ig. \s1 JESUS HE, AD PIG BUNAḎOM \p \v 20 Ag niip̱ig buṯua amu ag eḏun, Jerusalem goḵulagnu ahan gona, ibp̱a ag ad pig, Jesus ad amunu meu baula ii omanu aum ele amu, nug ep̱eg diḏi oh bunaḏom anidna, \v 21 Petrus nug dab mak awowa, Jesus amegp̱a aum. “Ip̱uniṯak danab, anṯe! Tumai na ad pig bunaḏḵunu ame amu aaḵu bunaḏom!” awa aum. \v 22 Petrus nug anam a amu Jesus Nug aum. “Ag unuqiṯakp̱a keeke laa hep̱eg beḵunu oolag dayeb amu ag Kayak Nug heḵunu amu ag oolagp̱a genab doyeg! \v 23 Da genab ag amelagp̱a aṯem! Danab laa nug Kayaknu oop̱a genab doyak ele, nuhig dab mak aḏit iiṯa amu nug qauko imu amegp̱a, ‘Na ahan yup̱a uḵe!’ ab amu nug anam heḵu. \v 24 Amunu ag keeke laa beḵunu unuqidnana, ag aoglagnu oolagp̱a genab doonna amu ag unuqidp̱ig amubia ag aoglag. \v 25 Laa ele amu na unuqidnana, na Mamen, hab aṯan daaṯe, Nug nahip hip̱unin uhuqa medaḵunu amu danab laa nug nahipnu eheḏ heum dayeb amu na hip̱unin amu uhuqna meṯe! \v 26 [Amge na danab laanu hip̱unin uhuqna ii medap̱e amu na Mamen, Nug hab aṯan daaṯe amu, Nug ele nahip hip̱unin uhuqa ii meṯama.”] \s1 JUDA DILAG OḴAI AG JESUS NUHIG UḎATNU OḎ MEDAP̱IG \p \v 27 Ag nai amu maṯinna gona, Jerusalem tena amu Jesus Nug mana meṯak lag oop̱a noa oiyeye, mana meṯak danab oḵai amu ḏo mehuqak danab amu Israel dilag gumak danab ele ag Jesus gumidna gona, \v 28 Nug oḏ medap̱ig. “Na g̱agaṯag aḏip̱a uḏat imu heṯem? Aun g̱agaṯag amu meṯe, na uḏat imu heṯem?” aon ap̱ig. \v 29 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Da ele ag keeke laip̱unu oḏ madap̱i, ag nob mep̱eg amu da g̱agaṯag aḏip̱a uḏat imu heṯem, diig amu ap̱i dooglag. \v 30 Oḏ mak dahil am inam. Johanesnu layaṯak am adep̱anu beum, keeke amuam hab aṯannu keeke o iiṯa amuam danabnu keekeib? Ag amu ap̱eg dooḵul,” awa aum. \v 31 Jesus anam a amu ag aḵa aḵa maṯin ap̱ig. “Ig, ‘Habnu keeke,’ ap̱ut amu Nug, ‘Anam amunu ag aḏinu oolagp̱a genab ii doop̱ig?’ aḵu. \v 32 Amge ig, ‘Danabnu keeke,’ ap̱ut amu danab ah oh ag Johanesnu, nug am propet oolagp̱a genab dooṯeb amunu ag iqap̱eg mauhḵunig,” aon ap̱ig. \v 33 Ag aḵa aḵa anam anana amu ag Jesus amegp̱a ap̱ig. “Ig ii dooṯem,” aon ap̱ig. Aon aeg amu Jesus Nug aum. “Aaḵu amunu da ele g̱agaṯag aḏip̱a uḏat heṯem amu da ap̱i ii doomna,” awa aum. \c 12 \s1 DAD GUMAK DANABNU NAI \p \v 1 Jesus Nug anam awowa amu Nug dig ma, keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯa, inam aum. “Danab laa nug grep dad ep̱owa, aḏ ita, dad oop̱a grep lep̱u awaknu aben laa ha, nug dad gumak danabnu lag elab laa ele heum. Aria nug uḏat amu oh ha mala, uḏat hak danab ep̱elagp̱a mewowa, nug aha, atu laih umanab uḵom. \v 2 Uḵa dayeye amu grep meu awak haen be, nug begbeg danab nuhig me, grep meu laih nuhig aoḵunu uḏat hak danab gumaṯa uḵom. \v 3 Uḵe amu dad uḏat hak danab ag aḏanna, maḵuḏna meeg, eḏua hamu uḵom. \v 4 Eḏua uḵe amu dad mameg nug begbeg laa me uḵe, dad uḏat hak danab ag danab amu iḵi ona, kobol eheḏ laala ele nuhigp̱a hep̱ig. \v 5 Anam heeg amu nug begbeg laa ele me uḵe, dad uḏat hak danab ag nug qeeg mauhom. Mauhe amu dad mameg nug laala ele maaṯe uḵaeg, dad uḏat hak danab ag laala maḵuḏadna, laala ag aqaeg mauhp̱ig. \p \v 6 Dad mameg nug anam ha mala amu nug beḵa, nug beḵa laa iiṯa, laip̱uib, nug nuhignu oo huan mauhṯom ele amu nug me ugeḵe, inam aum. ‘Da beḵal amu ag nug oḏe dooglag,’ awa aum. \v 7 Nug anam a, nug beḵa uḵe amu dad uḏat hak danab ag anidna, ag aḵa aḵa ap̱ig. ‘Nid imu nug dimp̱a mamegnu keeke oh aoḵu amunu ahap̱eg, ig qep̱ut mauheb, dad imu amu ihinig daaḵu,’ aon ap̱ig. \v 8 Ag anam anana amu ag ahan gona, nid amu qeeg mauhe, ag nug gaḏa buḏieg, dad dimiṯim uḵom.” Jesus Nug anam maṯiom. \v 9 Jesus Nug anam anana amu Nug nai tuḏiṯa oḏ maṯom. “Ag anam hep̱ig amunu dad mameg nug ahilagnu aḏi heḵu? Da ag amelag̱pa aṯem. Dad mameg nug aha uḵa, nuhig dad uḏat hak danab amu oh aqeb mauhp̱eg amu nug grep dad amu eḏua awa, danab laala ep̱elagp̱a meḵu,” awa aum. \v 10 Nug anam anana amu Jesus Nug tuḏiṯa aum. “Ag nai laa Kayak naip̱a daaṯe ele amu, ag iite eb qep̱ig. Nai amuam inam. ‘Men laa amu lag hak danab ag men amu uup̱ig amge lag mameg nug men amu awa me, lagnu men anuqak daaṯe. \v 11 Naḏi Nug keeke amu he beum amunu ig amenigp̱a anidta oṯaiṯem,’” awa aum. \v 12 Jesus Nug anam a amu Juda danab oḵai ag Jesus Nug keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯak nai amu ag eheḏ hak ahilag anidḵulagnu maṯiom doop̱ig amunu ag Jesus aḏaglagnu ib madip̱ig. Madip̱ig amge ag danab ah laala kuḏum ele baḏadp̱ig amunu ag Jesus uuidna gop̱ig. \s1 TAKIS KAISA MEṮAKNU NAI \p \v 13 Ag gona amu ag ḏo gumak danab-Parasia amu Herodesnu ehaniṯak danab oolagp̱anu laip̱u laip̱u ele maaṯeg gona, ag Jesus takisnu oḏ medap̱eg, Nug eheḏ ab, ag Nug aḏaglagnu gop̱ig. \v 14 Ag gumidna gona amu ag ap̱ig. “Ip̱uniṯak danab, ig dooṯem, na am danab tutuḵu. Na danab oḵai onig ele o danab onig iiṯa amu na amu ohnu dab ii meṯem. Iiṯa, na nai genabib aṯem. Na nai genab amup̱aib danab ah Kayaknu kobol ip̱uanadṯem amunu keeke imunu ap̱e doognig. Na aṯem dooṯem? Ig takis Kaisa meṯagnig am ena o ena iiṯa? \v 15 Ig meṯagnig o iiṯa?” aon ap̱ig. Ag anam ap̱ig amge Jesus Nug ahilag dab mak ham bup̱uak doya, Nug aum. “Aḏinu ag da aḏailḵulagnu heṯeb? Ag men doḏo laa onig danarius aon dop̱eg, da anṯe!” awa aum \v 16 Awa a amu ag men doḏo laa aon doeg, Jesus Nug ag oḏ maṯom. “Men doḏo amup̱a am aun onig doṯog ele daaṯe?” awa aum. Awa a amu ag, “Kaisanu,” aon ap̱ig. \v 17 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Aria ag Kaisanu keeke amu ag Kaisa meṯaglag amge Kayaknu keeke amu ag Kayak meṯeg!” awa aum. Awa a amu ag dab mak kuḏum aop̱ig. \s1 EḎUA HIBAIṮAKNU NAI \p \v 18 Aria ḏo gumak danab-Sadusi ag Jesus top̱a uḏip̱ig. Danab amu ag, “Danab mauhṯeb amu ag eḏun ii hip̱aidmana,” aon adap̱ig amunu ag Jesus oḏ meṯan ap̱ig. \v 19 “Ip̱uniṯak danab, Moses nug ihinignu nai laa inam yom. ‘Danab ah ele a ewau daaiya, a nid ii aopiḏ haenp̱a danab nug mauheb, ah nug bau dayebeb amu danab amu amag nug ah amu aweb, a nid menuglah amge a nid menuglah amu, nid amuam danab amunu iiṯa. Nid amuam nug awag beḵa daaḵu.’ \v 20 Aria haen laa e amaḵud eblaih aḏit daap̱ig. Ag anam daanna, awalag tatamnu nug ah awa, nid iiṯa mauhom. \v 21 Mauhe amu nug dimugp̱anu nug ah amu awa, nug ele nid iiṯa mauhom. Mauhe nug dimugp̱anu ele anamib. \v 22 Aria laa oh ele anam ah amuib aona mauheg, dimp̱a ah amu nug ele mauhom. \v 23 Aria eamaḵud amu oh ag ah amu aaḵuib aweg, nug ag waalag dayom amunu eḏua hibaiṯak haenp̱a amu ah amu nug eamaḵud eblaih aḏit amu ag oolagp̱a aunnab wau daaḵu?” aon ap̱ig. \p \v 24 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Ag Kayaknu nai ii doonna, Kayaknu g̱agaṯag amu ele ag ii dooṯeb amunu ag nai augigiak, diig iiṯa madiṯeb. \v 25 Eḏua hibaiṯak haenp̱a amu danab ag ah ii diimna, ah ele ag danab ii diimna. Iiṯa, ag engel hab aṯannu bia daaglag. \v 26 Amge danab mauhna, eḏun hip̱aidṯeb keeke amunu amu ag Moses nug Kayak naip̱a nai laa yom amu ag iite eb qep̱ig? Haen amu ab ewewe, ad ewa iiṯa ii meeme, Moses nug andeṯe, Kayak Nug Moses amegp̱a a amu nug Kayak oḏe inam yom. ‘Da amu Abrahamnu Kayak, Isaknu Kayak amu Jakopnu Kayak ele,’ awa aum. \v 27 Kayak Nug anam aum amunu ig dooṯem, danab ewam amu ag gemu daaṯeb. Ag mauhp̱ig amge ag iiṯa ii mep̱ig amunu Kayak Nug danab daaṯeb dilag Kayak daaṯe. Nug anam daaṯe amunu Nug ele heeb, ag eḏun hipaidḵulag. Ag ḏo gumak danab-Sadusi, ag eḏua hibaiṯak amunu ag ootot oḵai aqe heṯeb,” awa aum. \s1 ḎO AṮEN ANUQAK DAAṮE \p \v 28 Jesus Nug anam a amu ḏo gumak danab laa nug ag nai amu maṯin heegeg doya, Jesus Nug nob ena meum ele doya amu nug Jesus inam oḏ meṯom. “Ihinig ḏo aṯen amu nug anuqak daaṯe?” awa aum. \v 29 Nug anam a amu Jesus Nug oḏep̱a awa aum. “Ḏo anuqak am inam. ‘O Israel, ag doyeg! Kayak, Nug ihinig Naḏi amu, Nug nuḵa Kayak daaṯe. \v 30 Naḏi, Nug am nahip Kayak amu, na ootp̱a, na ouḏinp̱a, nahip dab makp̱a amu nahip keeke ohp̱a ele nuhignu oot mauhaḏ!’ \v 31 Aria ḏo amu dimugp̱a amu inam. ‘Na naḵa nahipnu oot mauhṯe, amubia na danab laa dilag ele oot mauhaḏ!’ Ḏo laip̱u laa amu aḏit imu ii eḏat-te,” awa aum. \v 32 Jesus Nug anam a amu ḏo mehuqak danab nug aum. “Ip̱uniṯak danab. Na ena ame! Na ame am genab. Kayak Nug nuḵa Kayak daaṯe, laa iiṯa \v 33 amu ig genab ig oonigp̱a, ihinig dab makp̱a, ihinig keeke ohp̱a nuhignu oonig mauhḵu amu ig iḵa ihinignu oonig mauhṯe amubia ig laa dilag oonig mauhḵu, keeke aḏit amu a mana meṯak oh eḏidṯep,” awa aum. \v 34 Danab nug anam a amu Jesus Nug nob nuhig am ena anṯa, nug amegp̱a aum. “Na Kayaknu ḏo maḏoḏ oop goḵutnu amu na ib amu oḏep̱a daaṯem!” awa aum. Awa a amu danab laala ag dab mak eheḏp̱a ele ag Jesus keeke laanu oḏ meṯaglagnu baḏana, ii hep̱ig. \s1 JESUS AM AUN BEḴA \p \v 35 Aria Jesus Nug mana meṯak lag oop̱a dayaya, danab ah ip̱uanaṯaṯa amu Nug ag oḏ maṯom “Ḏo mehuqak danab ag, ‘Kayak Nug laa tituanom, amuam Kristus, Nug am Dawit beḵa,’ aon aṯeb amge aṯem doona, ag anam aṯeb? \v 36 Aḏinu? Kayak Ouḏi Nug he, Dawit nug inam aum. ‘Naḏi Jehowa Nug dahil Naḏi amegp̱a inam aum. “Na da ep̱el naḏiapp̱a daap̱p̱e uḵeb, da nahip kekeḏ na waatp̱a maadḵul.” ’ \v 37 Ag iiḵud anṯeg! Danab nug, nug beḵanu, ‘Naḏi,’ ii aṯe amge Dawit nug nuḵa, nug beḵanu, ‘Naḏi,’ aum amunu ig aṯemun Kristusnu, ‘Nug am Dawit beḵaib,’ aḵunig?” awa aum. Awa a amu abp̱an danab ag nuhig nainu oolag gamag ahom. \p \v 38 Jesus Nug anam anana amu Nug nai baula tuḏiṯa, danab ah amelagp̱a aum. “Ḏo mehuqak danab ag lamen enanag elab ele taḵana, danab ah noolagp̱a oiglagnu oolag anuqak dayeye, ag danab laala ag humadḵulagnu oolag oḵai ele daaṯe. \v 39 Ag nai doyak laḵa amu hobul haenp̱a ele amu ag aben anuqakp̱a daaglagnu iṯag aqaṯe amge ag ahilag kobol amu hemananu dab meig! \v 40 Ḏo mehuqak danab ag anam henana amu ag ah qab ham bup̱ualadna, laulḵad yab awona, ahilag hip̱unin amu danab ah amelagp̱a loḵumḵulagnu ag unuqiṯak elab heṯeb amunu epeḏiak haenp̱a geha ag ug oḵainab aoglag,” awa aum. \s1 AH QAB NUG MEN DOḎO KAYAK MEṮOM \p \v 41 Jesus nai amu maṯiom dimp̱a amu Nug men doḏo mak aben guguiṯak dayaya, Nug danab laala men doḏo kunupp̱a meegeg anaṯom. Laala, ag enulag kuḏum ele amu ag kuḏum mep̱ig. \v 42 Meegeg amu ah qab daḏek ele nug ap̱a uḵa, men doḏo aḏit, wan toea bia, kunupp̱a meum. \v 43 Me amu Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab onilagp̱a e doeg, Nug ag amelagp̱a aum. “Da genab ag amelagp̱a aṯem. Ah qab daḏek ele imu nuhig men doḏo kunupp̱a meum amu danab laala mep̱ig ele amu oh eḏadṯe. \v 44 Aḏinu? Laa oh ag men doḏo kuḏum ele amu, ag laih nakok amup̱an aon mep̱ig amge ah imu nug men doḏo nakoknab nuhig, nug ehanidḵunu dayom, amu oh meum,” awa aum. \c 13 \s1 HAEN MALAKUNU EP̱ONAK KEEKE DIIGDIIG \p \v 1 Jesus Nug anam a amu Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag ahan, mana meṯak lag dimiṯim gonana, nuhig ip̱uniṯak awak danab laa nug Jesus amegp̱a aum. “Ip̱uniṯak danab, anṯe! Ag men enap̱aib lag imu oh ena hep̱ig!” awa aum. \v 2 Nug anam a amu Jesus Nug aum. “Ag lag oḵai imu anadṯeb amge dimp̱a ag men imu lop̱aḏp̱eg, nena qena, laa nug laa qaḏep̱a iinab daama. Ohnab lop̱aḏp̱eg, honap nena qeḵulag,” awa aum. \p \v 3 Aria Jesus Nug aaḵu mana meṯak laḵanu aha noa, Olip qaukop̱a ta dayeye amu Petrus, Jakobus, Johanes amu Andreus ele ag aḵa gumidna gona, \v 4 Nug oḏ medap̱ig. “Na amenigp̱a ame amu kobol amu haen genab beḵu? Amu ele ep̱onak keeke aḏi tatam beeb, keeke amu oh beḵunu miag daaṯe amu ig doognig?” aon ap̱ig. \v 5 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Danab laa ag bup̱ualadmanu ag dab meig! \v 6 Aḏinu? Danab kuḏum ag da onilp̱a uḏin, ‘Da am Kristus’ anana, kuḏum laa bup̱ualadḵulag. \v 7 Amu ag bannu doonna, bannu ulah nai ele dooglag. Keeke amu genab beḵulag amge doyeg, ag aib oṯaip̱ig. Wan haen malak iiṯa. \v 8 Danab beḏulag laa ag danab beḏulag laa ele nug qeḵulag amu wan laa ag wan laa ele nug qeḵulag. Aben laalap̱a amu mim nebep̱eg, enug haen oḵai ele neḵulag. Kobol amu oh am nid doḵunu ah ag guiṯak tatam dooṯeb amubia aaḵuib. \p \v 9 Amu ag ahilag oiyaknu dab meig! Ag laala amu ag aḏualadna, heṯoḏiakp̱a maadḵulag. Ag laala amu ag nai doyak laḵa ap̱a maḵuḏadḵulag. Da onil ahilagp̱a daaṯe amunu ag diiadna, king gabman ele ep̱elagp̱a maadp̱eg, ag heṯoḏiadḵulag. Amu ag haen amup̱a dahilnu nai ena amelagp̱a mehuqḵulag. \v 10 Dahilnu Nai Ena amu wan ohp̱anu danab ag doon malap̱eg amu malaknu haen miag daaḵu. \v 11 Amu ag dahilnu Nai Ena mehuqḵulag amunu ag aḏualadna, heṯoḏiakp̱a maadp̱eg ag haen amup̱a aḏi aḵulag, nai amunu dab huan aib mep̱ig. Iiṯa, haen amup̱aib Kayak Ouḏi Nug nai aḏi ip̱uanaṯeb, ag nai amuib aḵulag. Ag aḵa iiṯa. Kayak Ouḏi Nug nuhig uḏat ahilagp̱a heḵu. \v 12 Haen amup̱a danab laa nug awag o nug amag mauhḵunu kekeḏ ep̱elagp̱a meḵu. O danab laa nug beḵa ele anam heḵu. Nid naunau ag ele eḏun anilḵad mamelḵad mauhḵulagnu geḏadna, kekeḏ ep̱elagp̱a maadḵulag. \v 13 Da onil ahilagp̱a daaṯe amunu danab oh ag oolagp̱a ahilagnu nau, ninig ele dooglag amge laa nug g̱agaṯag dayebeb uḵeb, keeke oh ba maleb, haen amup̱a ele nug g̱agaṯag daaḵu amu, nug padal ii mema. \p \v 14 Aria propet Daniel nug keeke naunab laa, nug ab he nauhṯe ele, amunu yom. Danab aun nug nai imu eb qeṯe amu nug meu nuhig tutuḵu aoḵunu dab maḏ! Amu ag keeke naunab amu nug aben daaḵunu elele iiṯap̱a dayeb anidna, ag Juda danab ah ag ahan oolna qaukop̱a uḵeg! \v 15 Genab, haen amup̱a danab laa nug ulah awak abenp̱a, lag aṯan daaṯe amu agup̱a dayaya, nug oolḵunuib dab maama, nug lag oop̱a noa, keeke ii aoma. Iiṯa. Oola uḵaḏ! \v 16 O laa nug daṯa dayaya, nug oolḵunuib dab maama, nug eḏua lamen nuhig aoḵunu laḵa ii goma. \v 17 Haen amup̱a ah oolag ele, ah ag nid yuḏ huh madaṯeb ele amu, ahilagnu amu gadonnab. \v 18 Ag keeke amu oug haenp̱a bemanu unuqiṯeg! \v 19 Aḏinu? Haen amup̱a amu ug naḏinab daaḵu. Ug amubia deḏ laa Kayak dig ma keeke oh heum uḏiak gemu ele, dimp̱a ele amubia ii daama. \v 20 Anam daaṯe amunu Kayak Nug haen amu tutuib daaḵunu, haen amu ii oḵullo, danab ah oh padal melob amge Kayak Nug danab ah nuhiḵud tituanaṯom ele, Nug amu dilag dab ma, haen tutu oḵulḵu. \v 21 Aria haen amup̱a danab laa nug ag amelagp̱a, ‘Anṯeg! Kristus Nug ip̱a ina daaṯe,’ o iiṯa, ‘Anṯeg! Kristus up̱a uma daaṯe,’ ab amu ag oolagp̱a genab aib doop̱ig. \v 22 Aḏinu? Geha ham bup̱uak danab laa ag ham bup̱una, ‘Da am Kristus,’ o ‘Da am propet,’ aḵulag. Ag amu henana, ag ahan, danab Kayak Nug tituanaṯom ele amu ag amelagp̱a ep̱onak keeke, danab heḵunu elele iiṯa henana, ag ham bup̱ualadḵulagnu wagai meḵulag amge elele iiṯa. \v 23 Amunu ag dab meig! Da keeke amu ii neump̱a, keeke amu ohnu ag amelagp̱a ain malami,” awa aum. \v 24 Jesus Nug anam anana amu Nug nai baula aum. “Aria ug amu oh maleb amu aam nug ii amahalma, kalam ele ii amahalma, \v 25 habp̱anu hoḏop̱ai laala ag nena qebep̱eg, laa ag uḏalnana, ag ip̱ulag tutuḵu ii dim lamidmana. \v 26 Keeke amu oh ba maleb, Danab Beḵalag da, da lombigp̱a g̱agaṯag oḵai amu amahlak oḵai ele uḏip̱i aniḏḵulag. \v 27 Da uḏien amu da dahilad engel hep̱i, ag gona, danab ah da tituanadmi amu, aben ohp̱anu qag maadna, diin uḏiglag. \p \v 28 Nai amunu amu ag ad pignu kobol dab menana, dab mak aoglag. Ag ad pig nug uḏug bau beḵunu dig ma haulṯe anidna amu ag haen amup̱a, ‘Aam haen nug aaḵu dig meṯe,’ aon aṯeb. \v 29 Ag ad pig nug bau beḵunu dig ma haulṯe anidna ag, ‘Aam haen miag doṯe,’ dooṯeb amubia ag kobol diigdiig oh da ami ele amu bebep̱eg anidna, ag dahilnu, ‘Nug eḏua uḏiḵunu haen aaḵu miag daaṯe,’ dooglag. \v 30 Da genab ag amelagp̱a aṯem. Danab ah haen imunu oh ii mauhadp̱eg, geha keeke amu oh beḵu. \v 31 Hab wan ele amu iiṯa meḵulah amge dahil nai amu iiṯa iinab mema,” awa aum. \s1 JESUS EḎUA UḎIḴUNU HAEN AMU, DANAB LAA II DOOṮE \p \v 32 Anam amge laip̱u laa nug deḏ amunu haen ii dooṯe. Engel hab aṯannu ele ii dooṯeb. Da ele ii dooṯem, Mama Nug nuḵa keeke amu dooṯe. \v 33 Ag haen amu ii dooṯeb amunu ag dab menan dayeg! \v 34 Haen amu inam bia beḵu. Danab laa nug atu laih goḵunu aha, nug laugp̱anu uḏat oh otia, nuhiḵud uḏat danab ep̱elagp̱a mewowa, laa nug nuhig oḵai eḏua uḏiḵunu dab maama daaḵunu anana, aha uḵom. \v 35 Amunu ag danab, nug nuhig oḵai eḏua uḏiḵunu dab maama daaḵunu aum, amubia amu ag dab menana dayeg! Aḏinu? Ag Nug eḏua uḏiḵunu haen ii dooṯeb, tuebtai o tugmagtai o buṯua wagḏebtai. \v 36 Nug pahatai eḏua uḏiḵu amunu ag niimnanu dab meig! \v 37 Nai imu amu ahilagib iiṯa. Da danab ah oh dilagnu ele aṯem. “Ag dab meḏanna dayeg!” awa aum. \c 14 \s1 BETANI ABP̱A AH LAA GOḎEN AWA UḴA JESUS LAAIṮOM \p \v 1 Jesus Nug nai amu oh maṯia male amu dimp̱a Pasowa meṯid hobul deḏ ii nak, neḵunu deḏ aḏit dayeye, hobul amup̱a ag bret hamuib ladap̱ig ele amu, mana meṯak danab oḵai, ḏo mehuqak danab ele amu ag loḵumakp̱a Jesus aḏan, qep̱eg mauhḵunu ib madip̱ig. \v 2 Amu ag keeke amu heḵulagnu inam ap̱ig. “Danab ah nug qemana, muṯub ele qemananu amu ig Pasowa hobul haenp̱a Jesus ii aḏamta,” aon ap̱ig. \p \v 3 Aria Jesus Nug Beṯani ap̱a danab onig Simon, nug gaḏa oḏe ele amu, nug laugp̱a e lanan dayeye, ah laa nug men id enanag, goḏen muṯuḏig enanag, nob oḵainab ele inak, amu awa, gumiṯa uḏiom. Ag goḏen amu bala laa onig nad, amup̱a hedap̱ig. Aria ah amu nug amu awa uḏia, id baag amu qe aoḏe, Jesus igip̱a goḵaḏom. \v 4 Nug anam he amu danab laala, ap̱a daap̱ig ele amu, ag oolag nauhe, aḵa aḵa kobol amunu maṯin ap̱ig. “Aḏinu nug goḏen amu hamu kakiṯom? \v 5 Nug goḏen amu meeb, danab laa nug maḏ laip̱unu uḏat nob eḏiṯak daden meeb, men doḏo amu daḏek danab maṯalo am ena,” aon ap̱ig. Ag anam anana amu ag ah amu aidp̱ig. \v 6 Ag anam aiṯeg amu Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Ag uueg! Aḏinu ag ah imu oo ug medaṯeb? Nug dahilnu kobol enanag heum. \v 7 Daḏek danab amu, ag ag oolagp̱a hanhan daaglag amunu ag ehanadḵulagnu oolag dayeb amu ag ehanadḵulag. Amge da ag ele haen oh ii daamta. \v 8 Ah imu nug dahilnu kobol ena heḵunu elele anṯa, nug heum. Nug da beḏul moḏp̱a noḵunu gaḏal babaiṯa, goḏen amu goḵaḏom. \v 9 Da genab ag amelagp̱a aṯem. Dimp̱a danab ag dahilnu Nai Ena wan adep̱a adep̱a mehuqnana, ag ah imu keeke heum, nug ag daulagp̱a doḵunu, ag amunu ele maṯiglag,” awa aum. \p \v 10 Aria haen amup̱a ip̱uniṯak awak danab tuelp, ag oolagp̱an laip̱u, nug onig Judas Iskariot, nug mana meṯak danab oḵai gumaṯa uḵa, Jesus ag ep̱elagp̱a meḵunu aum. \v 11 Nug anam a amu ag oolag gamag ahe, nug anam heeb, ag men doḏo meṯaglagnu nai qaḵan ap̱ig. Ag anam aeg amunu Judas nug haen ena adeḵu Jesus ag ep̱elagp̱a meḵunu ib maṯiom. \s1 JESUS PASOWA HEUM \p \v 12 Aria Pasowa meṯid hobulnu babaiṯaknu deḏ ne, deḏ amu Juda danab ag Pasowa hobulnu doḏ sipsip aqaeg mauhadṯap̱ig ele, deḏ amup̱a Jesusnu ip̱uniṯak awak danab ag Jesus oḏ medap̱ig. “Ig na Pasowa e laḵutnu amu ig amunu adep̱a bap̱aidḵunignu oot daaṯe,” aon ap̱ig. \v 13 Ag anam aeg amu Jesus Nug ip̱uniṯak awak danab aḏit amelahp̱a aum. “A ahaya goya, abp̱a noya, ap̱a amu a danab nug nip̱ud, le am bak ele, amu mawa doa, a uḏalah teeb amu a nug dim lamidya uḵeḏ! \v 14 Dim lamidya gopeḏ, nug lag aṯenp̱a teeb amu a lag amu nug mameg amegp̱a inam aiḏ! ‘Ip̱uniṯak danab ihinih Nug inam aum. “Da dahil ip̱uniṯak awak danab ele ig na lautp̱a oo aṯenp̱a Pasowa laḵunig?” ’ aoya aḵulah. \v 15 A anam apeḏ, geha nug lag oo oḵai, balal dayak aben ele amu ana ip̱uanaṯeb, a lag oo amup̱a Pasowa babaiṯeḏ!” awa aum. \v 16 Jesus Nug anam a amu a ahaya goya, abp̱a noya amu Jesus Nug aum amubiaib anidpiḏ. Anidya amu a Pasowanu e bap̱aidpiḏ. \p \v 17 Bap̱aidya malapiḏ amu tueb meeme, Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab tuelp amu ag oh ap̱a gop̱ig. \v 18 Aria ag gona tena, balalp̱a e lanana, Jesus Nug aum. “Da genab ag amelagp̱a aṯem. Ag oolagp̱anu danab laa, nug da ele geha iiḵu e laṯep amu nug da kekeḏ ep̱elagp̱a meiḏḵu,” awa aum. \v 19 Nug anam a amu ip̱uniṯak awak danab ag oolagp̱a ugnab doonna, ag anen anen Jesus oḏ medap̱ig, “Na ame am date?” \v 20 Ag anam oḏ meṯaeg amu Jesus Nug nai iiḵuib nob meum. “Ag danab tuelp amu ag oolagp̱anu laa nug da ele geha iiḵu e laṯep amu nug ana heḵu. \v 21 Danab Beḵalag da, Kayak nai aṯe amubianab, da mauhḵul amge danab nug da kekeḏ ep̱elagp̱a meiḏḵu amu nuhignu gadonnab, nug anig amu nug ii menulo am ena,” awa aum. \p \v 22 Jesus Nug anam a, ag oh e lanan daanna amu Jesus Nug bret awa, Kayak unuqiṯa, pane ne, pania madaṯa, inam aum. “Ag aon laig! Imu da beḏul.” \v 23 Nug anam anana amu Nug wain hai goḵoḏp̱a awa, unuqiṯa maṯe, ag oh lap̱ig. \v 24 Ag laegeg amu Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Imu da tiil, amup̱a da tituanak bau heṯem. Da danab ah kuḏum dilag hip̱unin uhuqen madaḵulnu goḵaḏṯem. \v 25 Da genab ag amelagp̱a aṯem. Da grep lep̱u wain geha iiḵu laṯem imubia baula paha ii lapa. Iiṯa. Dimp̱a da Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a dayeye am da wain bau laḵul,” awa aum. \p \v 26 Nug anam a amu ag ahi laa eṯona, ag ahan, dimiṯim wana, Olipnu qaukop̱a gop̱ig. \s1 JESUS NUG PETRUS, “DA NUG II DOOṮEM,” HAEN EWAM AḴUNU AUM \p \v 27 Ag gona tena, Jesus Nug aum. “Kayak naip̱a yak laa niiṯe am inam. ‘Da gumak danab qep̱i mauheb, sipsip ag oh oolna matatun goḵulag!’ amunu yak amubia amu gemu tuqan imu ag oh uuiḏna oolna goḵulag. \v 28 Amge dimp̱a da eḏuen hibaiṯen, da anuqen, Galelia wanp̱a gop̱i, ag da dim lamiḏna goḵulag,” awa aum. \v 29 Nug anam a amu Petrus nug Jesus amegp̱a aum. “Danab laa oh ag nahipnu eheḏ doon, uuidna oolna goḵulagtai amge da am anam ii hepa!” awa aum. \v 30 Petrus nug anam a amu Jesus Nug oḏep̱a awa aum. “Da genab na amenp̱a aṯem. Gemu tuqan imup̱a na dahilnu, ‘Da Nug ii dooṯem,’ aon, haen ewam batak aḵut. Na haen ewam anam ap̱e, dimp̱a matuk dawai nug gaaḵu,” awa aum. \v 31 Awa a amu Petrus nug g̱agaṯag aum. “Iiṯa! Da na ele mauhḵunihnu dayeb amu da amunu ug ii dooṯem amge da nahipnu, ‘Da ii dooṯem,’ ii apa! Iiṯanab iiṯa,” awa aum. Awa a amu ip̱uniṯak awak danab laa oh ag anamib ap̱ig. \s1 JESUS GETSEMANI UNUQIṮOM \p \v 32 Ag gona, aben laa onig Getsemani tena, Jesus Nug ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Ag igup̱a daap̱eg, da uḵen unuqidḵul,” awa aum. \v 33 Nug anam anana amu Nug Petrus, Jakobus, Johanes ele aaḵuib diiaṯe, Nug ele gop̱ig. Gona amu Nug oop̱a ugnab doyom. \v 34 Nug anam doya, Nug ag amelagp̱a aum. “Da oolp̱a kahipan toḏe mauhak bia dooṯem amunu ag igup̱a daanna, dab menan dayeg!” awa aum. \p \v 35 Nug anam anana amu Nug nakok laa ele wana uḵa, ap̱a Nug dup noa, gateg qaun wa, haen nau amu ii anidḵunu inam unuqiṯom. \v 36 “O Mame, ug oh da maoḵul ele, amuam lep̱u mua eheḏ hai goḵoḏp̱a daaṯe bia, amu na ib laa anidna na ap̱e, da le hai goḵoḏ amup̱anu amu da ii lapa amge na da ool daaṯe aib dim lamidme. Na oot daaṯe amuib dim lamiṯe!” awa aum. \p \v 37 Nug anam anana amu Nug eḏua, ip̱uniṯak awak danab ewam niiegeg anaṯa, Nug Petrus amegp̱a aum. “Simon, na niiṯemte? Na aam ameg laip̱uib dab menan daaḵutnu elele iiṯate? \v 38 Satan ag eeḏaṯeb, eheḏp̱a gomananu ag dab menan daanna, unuqiṯeg! Ag ouḏilag am elele amge ag beḏulag am elele iiṯa,” awa aum. \p \v 39 Nug anam anana amu nug eḏua uḵa tatam unuqiṯom anamib baula unuqiṯom. \v 40 Unuqiṯowa amu Nug eḏua uḵa, ip̱uniṯak awak danab ag amelag eheḏ neum amunu ag niiegeg anaṯe, ag Nug amegp̱a nai laa aḵulagnu ii doop̱ig. \p \v 41 Aria haen ewamp̱a nug eḏua uḵa, ag niiegeg anaṯa amu Nug ag amelagp̱a aum. “Ag iite ahap̱ig? Ag geha iiḵu elete niin aotna aoṯebte? Aaḵu elele! Danab nug Danab Beḵalag da, hip̱unin danab ep̱elagp̱a meiḏḵunu haen aaḵu doum. \v 42 Ahap̱eg gotu! Anṯeg, danab nug da kekeḏ ep̱elagp̱a meiḏḵu ele amu nug aaḵu uḏiṯe,” awa aum. \p \v 43 Jesus Nug nai amu maṯieye amu ip̱uniṯak awak danab tuelp oolagp̱an laa onig Judas, amu danab kuḏum ele, danab amu ag qep elab amu daḏib maha ele aḏap̱ig amu, ag mana meṯak danab oḵai amu ḏo mehuqak danab amu Juda iḵi danab ele ag ap̱ig bia, Judas ele uḏip̱ig. \v 44 Tatam Judas nug ag Jesus aḏaglagnu ep̱onak keeke laa heḵunu amelagp̱a inam aum. “Da danab laa ootuqidḵul ele amu, ag Nug aḏan, aon uḵeg!” awa aum. \v 45 Anam amunu Judas aḏi ag gona, Getsemani tena, Judas nug paha Jesus gumiṯa uḵa, “Ip̱uniṯak danab,” awowa, nug ootuqiṯom. \v 46 Ootuqiṯe amu ag Jesus aḏap̱ig. \v 47 Aḏaegeg amu laa ap̱a dayom ele amu nug qep elab nuhig eeḏa awa, mana meṯak iḵi danab, nuhig begbeg laa daug hoiyom. \v 48 Anam he amu Jesus Nug amelagp̱a aum. “Da yabhok danabte daaṯem amunu ag qep elab amu daḏib ele aon aḏailḵulagnu uḏip̱ig? \v 49 Da deḏ oh mana meṯak laḵa danab ah ip̱uniṯak maadṯami amge ag ii aḏailp̱ig. Amge Kayak nai aṯe amuib baḏ!” awa aum. \v 50 Nug anam a amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag oh uuidna, oolna gop̱ig. \p \v 51 Amu nid bau laip̱u laa nug Jesus Getsemani ugeḵe, haen amu nug ele Jesus dim lamiṯom. Nug lamen linen taḵa uḵom. Uḵa dayeye amu ag Jesus aḏana, ag nug ele aḏaeg, \v 52 nug lamen uua, hamu oola uḵom. \s1 JESUS NUG JUDA DILAG EPEḎIAK OḴAI, ONIG SANHIDREN, AG NOOLAGP̱A DAYOM \p \v 53 Ag Jesus aḏana amu ag Nug aon gona, mana meṯak iḵi danab top̱a gop̱ig. Amu mana meṯak danab oḵai, abnu iḵi danab amu ḏo mehuqak danab ele ag oh ap̱a qag mep̱ig. \v 54 Ag Jesus aḏan omalna teegeg amu Petrus nug dim lamaṯom amge nakok piḏe dim lamaṯom. Dim lamaṯaṯa, lagnu aḏ oop̱anab ta, lag mamegnu daup oolagp̱a ab uḏiḵa dayom. \p \v 55 Petrus nug ap̱a dayeye amu lag oop̱a mana meṯak danab oḵai amu Juda dilag heṯoḏiak oḵai, onig Sanhidren, amunu danab ele, ag oh Jesus qep̱eg mauhḵunu danab laa nug Jesus aḏi eheḏ heum amunu aḵunu madip̱ig. Madip̱ig amge ag laa ii anidp̱ig. \v 56 Maṯiegeg amu danab laala ag ahan, ham bupuna, Jesus Nug aḏi eheḏ heum ap̱ig amge ahilag nai am iḏu laip̱u iiṯa, piḏe piḏe. \v 57 Anam heegeg amu laala ag ham bup̱una, Jesus geḏidna, inam ap̱ig. \v 58 “Danab imu Nug inam a doomut. ‘Da mana meṯak lag imu, danab ep̱elagp̱a hep̱ig ele amu, da hep̱i nauheb, deḏ ewamp̱aib amu da bau heḵul amge da ep̱elp̱a ii hepa.’ Nug anam aum,” aon ap̱ig. \v 59 Ag anam ap̱ig amge ahilag nai amu ele iḏu laip̱u iiṯa, piḏe piḏe. \p \v 60 Ag anam ham bup̱un maṯieg amu mana meṯak iḵi nug ag noolagp̱a hibaiṯa, Jesus oḏ meṯom. “Nai amunu amu na nob iite memana? Nai anak amuam genab o genab iiṯate?” awa aum. \v 61 Nug anam aum amge Jesus Nug nai nakok laa ii maṯiom. Aria mana meṯak iḵi nug eḏua, bau oḏ meṯom. “Na am Kristus, Kayak beḵate?” awa aum. \v 62 Nug anam oḏ meṯe amu Jesus Nug aum. “Yo, da iiḵu amu dimp̱a ag Danab Beḵalag da, Kayak g̱agaṯag oh ele amu, Nug ep̱eg naḏiapp̱a, amuam anuqak aben, amup̱a daap̱p̱i aniḏna amu hab waap̱anu lombigp̱a ele uḏip̱p̱i aniḏḵulag,” awa aum. \v 63 Jesus Nug anam a amu mana meṯak danab dilag iḵi nug nuhig lamen aḏa, paṯiḏa, nug aum. “Ig danab laala danab imu eheḏ heumnu maṯiglagnu ii maṯimta. Iiḵu elele! \v 64 Nug nuḵa nuhignu, ‘Da am Kayak,’ aum amunu Nug Kayak dabiṯa awa awa qeṯom. Ag nai amu doop̱ig amu ag nuhignu aḏi aṯeb?” awa aum. Nug anam a amu ag oh, “Nug eheḏ heum, Nug mauhḵu,” ap̱ig. \v 65 Ag anam anana amu laa ag hunu qeegeg, laa ag lamenp̱a ameg qaḵana, ep̱elagp̱a maḵuḏnana ap̱ig. “Kayak ehaniṯeb, na aun na oiṯom ap̱e dootu!” aon ap̱ig. Aria mana meṯak iḵi, nuhiḵud daup, ag ele nug maḵuḏp̱ig. \s1 PETRUS JESUSNU, “DA NUG II DOOṮEM,” AUM \p \v 66 Amu Petrus nug lagnu aḏ oop̱a dayeye, mana meṯak iḵi, nuhig begbeg nid ahin laa nug doa, \v 67 Petrus nug ab uḏiḵa dayeye anṯa, nug aum. “Na ele am Nasaret ted Jesus, Nug ele oipiḏ!” awa aum. \v 68 Nug anam a amu Petrus nug aum. “Iiṯa! Da nai amuam da ii dooṯem!” awa aum. Anam anana amu nug aha, lagnu aḏ odp̱a uḵa dayom. \v 69 Daye, dimp̱a begbeg ah amu nug Petrus baula anṯa amu nug laala daap̱ig ele amu, ag amelagp̱a aum. “Danab imu nug Jesus aḏi lailag!” awa aum. \v 70 Nug anam a amu Petrus nug baula, “Iiṯanab,” awa aum. Nug a amu nakok dimp̱a danab ap̱a daap̱ig ele amu, ag Petrus amegp̱a ap̱ig. “Na am Galelia ted amunu genab na am Jesus layag!” aon ap̱ig. \v 71 Ag anam aeg amu Petrus nug nai g̱agaṯagnab inam aum. “Da nai genab ii ap̱i amu Kayak Nug da nob nau meḏaḏ! Da genab iiḵu aṯem! Danab amu ag nuhignu aṯeb ele amu, da Nug iinab dooṯem!” awa aum. \v 72 Petrus nug anam a amu matuk dawai nug paha baula gayom. Gayeye amu Jesusnu nai, “Tuqan imup̱a na dahilnu, ‘Da Nug ii dooṯem,’ ap̱e, haen ewam batak aḵut. Na haen ewam anam ap̱e, dimp̱a matuk dawai nug gaaḵu,” nai amu Petrus daugp̱a doum. Nai amu Petrus daugp̱a do, dab maama gayom. \c 15 \s1 JESUS PILATUS NOOBP̱A DAYOM \p \v 1 Aria wagḏe buṯua amu mana meṯak iḵi danab, Juda iḵi danab, ḏo mehuqak danab amu Juda dilag heṯoḏiak oḵai, onig Sanhidren, amunu danab ele ag oh qag mena, Jesus mauhḵunu nai qaḵona, Jesus ep̱eg muḏip̱a qaḵana, aon gona, Pilatus ep̱egp̱a mep̱ig. \v 2 Jesus Nug anam dayeye amu Pilatus nug oḏ meṯom. “Na Juda dilag kingte?” awa aum. Awa a amu Jesus Nug aum. “Na aaḵu aṯem,” awa aum. \v 3 Jesus Nug anam a amu mana meṯak danab oḵai ag nuhignu nai hamu yaan henan, “Jesus eheḏ kuḏum heum,” Pilatus amegp̱a ap̱ig \v 4 amunu Pilatus nug Jesus oḏ meṯom. “Ag na eheḏ kuḏum hemenu aṯeb amu na nai amunu eḏuna, nob iitai amana?” awa aum. \v 5 Pilatus anam aum amge Jesus Nug oḏep̱a ii awom amunu Pilatus nug dab mak kuḏum awom. \p \v 6 Aria maḏ ohp̱a Pasowa hobulnu deḏp̱a gabman nug danab ah ag hip̱unin danab aṯen uhuqa madaḵunu ap̱ig amu nug mani guiṯakp̱anu od matule doṯom. \v 7 Amu danab laa ag gabman ele ban henana, ag danab aqaeg mauhp̱ig amunu ag mani guiṯakp̱a daap̱ig amu ag oolagp̱anu danab laa onig Barabas, nug ag ele oh haen amup̱a mani guiṯakp̱a daap̱ig. \v 8 Nug mani guiṯakp̱a dayeye, Jesus Nug Pilatus ep̱egp̱a dayeye amu Juda danab kuḏum ag ahan, Pilatus top̱a gona, ag nug hanhan mani guiṯak danab laa uhuqṯom bia heḵunu ap̱ig. \v 9 Ag anam aeg amu Pilatus nug aum. “Da Jesuste uhuqḵulnu oolag daaṯe?” awa aum. \v 10 Pilatus nug Jesus nuhig hak ena, hak amup̱a Nug Juda oḵai eḏaṯom amunu ag oolag nauhe, Jesus heṯoḏiakp̱a mep̱ig doyom amunu nug anam oḏ maṯom. \v 11 Pilatus nug anam oḏ maṯom amge mana meṯak danab oḵai ag ahan, wagai mena, danab oh gaḏa maṯaeg, ag Barabas uhuqḵunu ap̱ig. \v 12 Ag Barabasnu ap̱ig amunu Pilatus nug aum. “Amge ag Juda dilag king imu, da nuhignu aḏi heḵulnu oolag daaṯe?” awa aum. \v 13 Nug anam a amu ag ep̱ig. “Ad emaitakp̱a atule!” aon ep̱ig. \v 14 Ag anam eeg amu Pilatus nug oḏ maṯom. “Aḏinu? Nug aḏi eheḏ heum?” awa aum. Nug anam aum amge danab kuḏum ag baula huan ep̱ig. “Ad emaitakp̱a atule!” aon ep̱ig. \v 15 Ag anam eeg amu Pilatus nug danab kuḏum ag oolag ena daaḵunu Barabas uhuqom. Barabas uhuqa amu nug nuhiḵud daup ag Jesus wipp̱a eheḏ mataḏḵulagnu a, ag anam heeg, Pilatus nug Jesus ad emaitakp̱a atulḵulagnu anana, nug Jesus awa, ag ep̱elagp̱a meum. \s1 BAN DANAB AG JESUS AON AON QEDAP̱IG \p \v 16 Pilatus anam maṯiom amunu nuhiḵud daup ag Jesus aon gona, gabman dilag oḵai laug oop̱a nona, ag daup laa oh onilagp̱a eeg, uḏieg, \v 17 ag oh lamen kokoḏ enanag Jesus aḏuiṯeg no, ag king igip̱an bala bia muḏi qaun elep̱a hewona, Jesus igip̱a aḏaeg noum. \v 18 Aḏaeg no amu ag aon aon qeṯan, Jesus humidna ap̱ig. “Na am Juda dilag king! Na binan ele!” aon ap̱ig. \v 19 Ag anam henana amu ag gumu laa, qaiṯobṯob gumu bia, amu aona, Jesus iḵi onana, hunu qenana, Nug noobp̱a ham bup̱uak dup nona, gatelag qaun op̱ig. \v 20 Ag aon aon qeṯan malana amu ag lamen kokoḏ enanag uḏidna, nuhig lamen eḏun aḏuiṯeg no, ag ad emaitakp̱a atulḵulagnu aon gop̱ig. \s1 AG JESUS AD EMAITAKP̱A ATULP̱IG \p \v 21 Ag ibp̱a gonana amu ag Sairini ted, Rupas, Aleksanda ele mamelah, onig Simon, nug ab dimiṯimnu uḏia, ab oḵaip̱a noḵunu doodo, ag nug anidna amu ag duṯunna heeg, nug Jesusnu ad emaitak maoḵunu ap̱ig. \v 22 Nug ad emaitak mawewe amu ag gona, Golgata ap̱a tep̱ig. Golgata diig am Iḵilag Ebehi. \v 23 Tena, ap̱a amu ag Jesus wain marasin laa onig mir koboliak, Nug amu laḵunu meṯaeg am Nug ii laum. \v 24 Jesus Nug anam he, ag Nug ad emaitakp̱a atulona amu ag nuhig lamen aoglagnu amu ag otina, ameg waḏele mewona, aun nug ameg aṯen aoḵu amu ag keeke laa onig dais amup̱a qiḏ hena, aop̱ig. \p \v 25 Ag buṯua aam ameg eblaih waḏelep̱a ad emaitakp̱a atulp̱ig. \v 26 Rom danab ag danab ad emaitakp̱a atuladṯap̱ig ele amu, ag aḏi nai ag beḏulagp̱a yaap̱ig ele, danab ag amu anidḵulagnu, ag uḏugp̱a yaana, ad emaitakp̱a atulp̱ig. Aria Jesusnu amu ag, “Nug Juda dilag king,” anam ana yan, ad emaitakp̱a atulp̱ig. \v 27 Ag danab aḏit laa, a am yabhok danab amu, ag a Jesus ele oh atuladp̱ig. Ag danab laa Jesus ep̱eg naḏiap̱a atulona, laa am ep̱eg nanehp̱a atulp̱ig. \v 28 [Ag Jesus danab aḏit ele atuladp̱ig amunu Kayak nai laa danab yom amu meu oom. Nai am inam. “Ag nuhignu, ‘Nug am hip̱unin danab lailag,’ aḵulag.”] \v 29 Jesus Nug ad emaitakp̱a dayeye amu danab ah ag Nug noobp̱a dona wanana, ag iḵilag matuḏna, aon aon qeṯanna, inam ap̱ig. “O! Na mana meṯak lag lop̱aḏna, eḏun deḏ ewamp̱aib heḵutnu ame \v 30 amunu na anam heḵutnu elele amu na ad emaitakp̱anu beḏun uhuqna nena, ena daye!” aon ap̱ig. \p \v 31 Ag anam aegeg amu mana meṯak danab oḵai, ḏo mehuqak danab ele ag aon aon qeṯan ap̱ig. “Nug danab laa ehanaṯom amge Nug nuḵa ehanidḵunu elele iiṯa. \v 32 Nug am Kristus, Juda dilag kingde! Nug ad emaitakp̱anu neeb, ig aniṯa, ig nuhignu oonigp̱a genab doognig,” aon ap̱ig. Ag anam aegeg amu danab aḏit ag a Jesus ele atuladp̱ig amu a ele Jesus amegp̱a awa awa qeṯak nai madipiḏ. \s1 JESUS MAUHOM \p \v 33 Anam heegeg uḵe, aam ameg tuelpp̱a gatatu wan amu oh na tone uḵe, aam ameg ewamp̱a batom. \v 34 Aria aam ameg ewamp̱a Jesus Nug bag oḵaip̱a ewa aum. “Eloi Eloi lama sabaktani,” awa aum. Nai amu eḏuak am, “O Mame O Mame! Aḏinu na da uuiḏme?” \v 35 Jesus Nug anam e, danab ap̱a Nug guguiṯak daap̱ig ele ag amu doon ap̱ig. “Doyeg! Nug Elias onigp̱a eṯe,” aon ap̱ig. \v 36 Ag anam anana amu ag oolagp̱anu danab laa nug aha, qaiqaḏ uḵa, yup̱an keeke laa, nug le huanak eeḏte ele onig span amu awa, wainp̱a mewowa, nug awa, gumu laa, qaiṯobṯob gumu bia, amup̱a ita, medaḵunu haaha, nug aum. “Daap̱eg, Elias nug na ehaniṯeb, nug ad emaitakp̱anu neḵu o iiṯa amu ig anidḵunig,” awa aum. \v 37 Danab nug anam a amu Jesus Nug baag oḵaip̱a ewowa, Nug mauhom. \v 38 Jesus mauhom, haen amup̱a mana meṯak lag oop̱a lamen naḏi aiheg dayom ele amu, gamagp̱anab aṯannu katiḏa uḵa, honap noum. \v 39 Jesus mauhe amu daup iḵilag nug Jesus aṯem mauhom anṯa, nug aum. “Genab, danab imu Nug am Kayak beḵa!” awa aum. \p \v 40 Amu Jesus Nug ad emaitakp̱a dayeye amu ah laala ag piḏe daanna anidp̱ig. Ag oolagp̱anu laa amuam Maria, Magdala ted, laa amu Jakobus gehanu Josi ele anilah Maria, laa am Salome. \v 41 Ah ewam amu ag Jesus Nug Galelia oiyeye ehaniṯegeg, Nug Jerusalem teete amu ag ele tep̱ig. Ah laala ap̱a daap̱ig amu ag ele Jesus dim lanidna, Jerusalem tep̱ig. \s1 JOSEP AMU NIKODEMUS ELE A JESUS BOOMPIḎ \p \v 42 Aria Jesus Nug mauhe amu tueb me, deḏ amuam Juda dilag Meṯidnu keeke babaiṯaknu deḏ, deḏ amu dimugp̱a amu ahilag Meṯid \v 43 amunu Arimatia ted Josep nug ii baḏa, Pilatus top̱a uḵa, Jesus gaḏa aoḵunu oḏ meṯom. Josep nug Juda dilag heṯoḏiak oḵai onig Sanhidren, amunu nug laa aaḵu. Amu laa ag amunu danab daap̱ig amu nug ag oolagp̱anu am onig ele. Laa ele nug Kayak ḏo maḏoḏ ameg meum. \v 44 Josep nug Pilatus oḏ meṯe amu Pilatus nug Jesus paha mauhom amunu nug dab mak kuḏum awom. Awa amu nug daup iḵilag onigp̱a e uḏie, “Jesus Nug matu mauhomte o iiṯate?” awa oḏ meṯom. \v 45 Anam anana amu Pilatus nug daup iḵilag oḏep̱a Jesus mauhomnu doya, nug Arimatia ted Josep nug Jesus gaḏa aoḵunu elele aum. \v 46 Pilatus nug a amu Josep nug lamen linen daden ma, Jesus gaḏa ad emaitakp̱anu awowa, gaḏa lamen amup̱a ita, moḏ menp̱a bap̱aidp̱ig ele, amup̱a mewowa, nug men laa buḏibḏib meṯe uḵa, men moḏnu oḏe tonom. \v 47 Nug Jesus gaḏa men moḏp̱a meeme amu Maria, Magdala ted, amu Josi anig Maria ele a aben amu anidpiḏ. \c 16 \s1 JESUS EḎUA HIBAIṮOM \p \v 1 Jesus Nug moḏp̱a niieye amu Juda dilag Meṯid male, Maria, Magdala ted amu Jakobus anig Maria amu Salome ele ag keeke muṯuḏig enanag ele Jesus gaḏa bap̱aidḵulagnu daden mep̱ig. \v 2 Aria Juda dilag Meṯid male uḵe, wagḏe buṯuanab aam dig ma beebe amu ag ahan, men moḏp̱a, Jesus gaḏa bap̱aidḵulagnu gonana, \v 3 ag aḵa aḵa ap̱ig. “Aun nug ehaniḵa, men naḏi moḏ oḏep̱an amu, men amu duṯuna megaḵu?” Men amuam naḏinab amunu ag anam ap̱ig. \p \v 4 Ag anam maṯinna, ag neeḵeg uḵe, men naḏi moḏ oḏep̱anu amu laa nug duṯune uḵom. \v 5 Amunu ag gona, men moḏ oop̱a nona, nid bau laa nug lamen haḵab ele nug naḏiapp̱a dayeye anidna, ag baḏap̱ig. \v 6 Ag anam baḏan heegeg amu nid bau amu nug aum. “Ag aib baḏap̱ig. Ag Nasaret ted Jesus, ad emaitakp̱a atulp̱ig ele madiṯeb amge Nug ip̱a ii daaṯe. Nug eḏua hibaiṯom. Ag Nug mep̱ig aben amu iiḵude anṯeg! \v 7 Amunu ag gona, Petrus amu Jesusnu ip̱uniṯak awak danab laa oh ele inam ap̱eg dooglag. ‘Jesus Nug anuqa, Galelia goṯe amunu ag ele gona, Nug anuḵa aum bia ap̱a Nug anidḵulag,’” awa aum. \v 8 Nug anam a amu ah ag eḏun, dimiṯim gona, moḏ uuna, ag beḏulag hahaḏeḏe, dab mak kuḏum aop̱ig. Ag huan baḏap̱ig amunu ag danab laa amegp̱a ii ap̱ig. \p \v 9 [Jesus Nug Meṯidp̱a, wagḏe buṯuanab eḏua hibaiṯowa amu Nug tatam Maria, Magdala ted, nug gumiṯa waum. Ah amuam Jesus Nug anuḵa ouḏi nau eblaih aḏit ele beḏup̱anu lamaṯom. \v 10 Ah nug Jesus anṯa amu nug uḵa, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab, ag oolag ug ele gaana daaegeg, ag amelagp̱a inam aum. “Jesus Nug eḏua hibaiṯa, bau daaṯe! Da Nug anidmi,” awa aum. \v 11 Nug anam a, ag Jesus eḏua hibaiṯom, ah amu Nug ele anṯom doop̱ig amge ag oolagp̱a genab ii doop̱ig. \p \v 12 Aria dimp̱a danab aḏit laa a laih goḵulahnu ibp̱a uḵaeheh, Jesus Nug beḏu eḏua gumata waum. \v 13 Wana amu Jesus Nug he, a Nug dooiya, a eḏuya goya, nai amu aeh amu laa ag oolagp̱a genab ii doop̱ig. \p \v 14 Danab laala ag, “Jesus eḏua aha, bau daaṯe,” aeg, ip̱uniṯak awak danab elewen ag doop̱ig amge ag oolagp̱a genab ii doop̱ig. Ag nai amunu ahilag dab makib dim lamidna, “Elele iiṯa,” ap̱ig amunu dimp̱a Jesus Nug ag e lanana daaegeg, Nug tula gumaṯa wana, Nug ahilag hak aḏit amunu alaṯom. \v 15 Alaṯowa amu Nug ag amelagp̱a aum. “Ag ahan, wan atu ohp̱a gona, dahilnu Nai Ena danab oh amelagp̱a aig! \v 16 Ag ap̱eg doona amu danab laa nug oop̱a genab doya, layaṯak aweb amu Kayak nug eḏua aoḵu. Laa nug oop̱a genab ii doya amu nug Kayak noobp̱a nai ele daaḵu. \v 17 Danab ag dahilnu oolagp̱a genab dooṯeb ele amu, ag da onilp̱a kobol laala danab heḵunu elele iiṯa imubia heḵulag. Ag ouḏi nau lamadḵulag, ag nailag piḏe piḏe maṯiglag. \v 18 Ag mat nau aḏaglag o le eheḏ laa laḵulag amu amup̱a ag ii mauhmana. Ag oḏe danab beḏulag aḏap̱eg, ag oḏe uuadḵu,” awa aum. \p \v 19 Jesus Nug anam a amu Kayak Nug he, Jesus Nug hab aṯan ta, Kayak ep̱eg naḏiapp̱a, amuam anuqak aben, amup̱a heḏep na daaṯe. \v 20 Aria ip̱uniṯak awak danab ag wan ohp̱a gona, Jesusnu nai mehuqegeg, Jesus Nug ag ehanaṯeṯe, ag uḏat naḏi g̱agaṯag laala ele heegeg, amup̱a danab ag mehuqak ahilag genab doop̱ig.]