\id MAT - Nobonob NT [gaw] -Papua New Guinea 1990 (DBL 2014) \h Mateus \toc1 Kayaknu Nai Mateus Yom \toc2 Mateus \toc3 Mat \mt1 KAYAKNU NAI MATEUS YOM \c 1 \s1 JESUS MEMETUD ONILAG \p \v 1 Imu amu Jesus Kristus memetap̱ud buḏulḵad dilag nai. Jesus Nug am Dawit buḏub, Dawit nug Abraham buḏub. \v 2 Abraham beḵa Isak. Isak beḵa Jakop. Aria Jakop beḵod Juda awaḵud amaḵud ele. \v 3 Juda bekoḏ Peres Sira ele. A anilah amu Tema. Aria Peres beḵa Hesron. Hesron beḵa Aram. \v 4 Aram beḵa Aminadap. Aminadap beḵa Nason. Nason beḵa Salmon. \v 5 Salmon wau Rahab ele beḵalah Boas. Aria Boas wau Rut ele beḵalah Obet. Obet beḵa Jesi. \v 6 Jesi beḵa king Dawit. \p Amu Dawit wau Batsiba ele beḵalah Solomon. Batsiba nug tatam Uria wau dayom. \v 7 Solomon beḵa Riaboam. Riaboam beḵa Abaisa. Abaisa beḵa Esa. \v 8 Esa beḵa Jehosapat. Jehosapat beḵa Joram. Aria Joram beḵa Asaia. \v 9 Asaia beḵa Jotam. Jotam beḵa Ahas. Ahas beḵa Hesekaia. \v 10 Hesekaia beḵa Manase. Manase beḵa Emos. Emos beḵa Josaia. \v 11 Josaia beḵod Jekonaia amaḵud ele. Ahilag haenp̱a ahilag tap̱e naknu Israel ag Babilon mani guiṯak oop̱a nona daap̱ig. \p \v 12 Babilon mani guiṯak oop̱a nona daanna, Jekonaia nug Sailtiel menuom. Sailtiel beḵa Serababel. \v 13 Serababel beḵa Abiud. Abiud beḵa Elaiakim. Elaiakim beḵa Esau. \v 14 Esau beḵa Sedok. Sedok beḵa Ekim. Ekim beḵa Elaiat. \v 15 Elaiat beḵa Eliese. Eliese beḵa Matan. Matan beḵa Jakop. \v 16 Jakop beḵa Josep. Josep amu nug Maria gamu. Maria nug Jesus menuom. Jesus Nug am Kristus, Kayak Nug tituanom. \p \v 17 Nai anam aaḵu amunu Abraham buḏub uḏiak Dawit batak amu alag eb qak 14. Aria Dawit uḏiak Babilon mani guiṯak oop̱a nona daap̱ig batak amu ele alag eb qak 14. Aria Babilon mani guiṯak oop̱a nona daap̱ig uḏiak Kristus doum batak amu ele alag eb qak 14. \s1 MARIA JESUS MENUOM \p \v 18 Anam amunu Jesus Kristus nuhig menuaknu nai am inam. Josep nug Maria aoḵunu baeg aḏaeg daye uḵe, layam daapiḏ amge a nug ii aopiḏp̱a Maria nug Kayak Ouḏip̱a oo ele daye anidp̱ig. \v 19 Anṯegeg amu Maria gamu nug am danab tutuḵu, oo doyak ele amunu nug Maria uḏa nak meṯak uua, nug loḵumakp̱a Maria uuḵunu dab meum. \p \v 20 Josep nug amunu dab mak awewe amu tuqan tulp̱a Naḏinu engel nug gumiṯa neum. Na amu nug aum. “Josep, Dawit beḵa, na ah nahip Maria amu aoḵutnu aib baḏame. Doye! Kayak Ouḏi Nug nuḵa nid amu meṯom. \v 21 Nug geha nid danab aoḵu amu na Nug onig Jesus ataḏḵut. Aḏinu? Nug geha nuhiḵud danab ah oh amu, ag ahilag hip̱unin waap̱a daamnanu Nug ag eḏua diiḵu,” awa aum. \p \v 22 Keeke amu oh am propet laa Kayak oḏe awa, nai maṯiom, nai amu elele medaḵunu beum. Propet nug inam aum. \v 23 “Doyeg! Ah laa nug danab laa ele ii niipiḏ amge nug oo ele daya, nid danab menueb, ag Nug onig Imanuel aḵulag.” Onig amu diig am Kayak ig ele daaṯem. \p \v 24 Aria Josep nug niiom aha, Naḏinu Engel aum amubia ha, ah nuhig awom. \v 25 Awe nug ele nakok laa ii niipiḏ, uḵe uḵe nid danab awom. Awe amu Josep nug nid onig Jesus ataḏom. \c 2 \s1 HOḎOP̱AI MAGAU DANAB AG JESUS ANIDḴULAGNU UḎIP̱IG \p \v 1 Maria nug Juda wanp̱a Betlehem ap̱a dayaya, Jesus menuom. Haen amu Herodes oḵai nug king dayeye, nug menue amu hoḏop̱ai magau danab ag aam bedep̱anu ahan uḏin, Jerusalem bena ap̱ig. \v 2 “Nid nakok laa doum, Nug Juda dilag king amu, Nug adep̱a daaṯe? Ig nuhig hoḏop̱ai aam bedep̱a anidta, Nug binag meḵunignu uḏimut,” aon ap̱ig. \p \v 3 Aon aeg amu king Herodes oḵai nug nai amu doya oṯaie, Jerusalem danab ah oh ele oṯaip̱ig. \v 4 Oṯaieg amu Herodes oḵai nug Israel dilag ḏo mehuqak danab amu mana meṯak danab oḵai ele, amu oh qag maaṯa, ag oḏ maṯa aum. “Kristus Nug ab aṯenp̱a beḵu?” awa aum. \v 5-6 Awa a amu ag ap̱ig. “Kayaknu propet nug amunu nai inam yom. ‘O Betlehem, na Juda wanp̱a ab laala bia iiṯa. Na am onin ele, nahipp̱a geha danab oḵai beḵu amu Nug Israel danab ah dahilad gumadḵu.’ Nug anam yom amunu ig dooṯem, Nug Betlehem, Juda wanp̱a beḵu,” aon ap̱ig. \p \v 7 Ag anam aeg amu Herodes oḵai nug nai amu doya, nug loḵumakp̱a aam bedep̱anu danab, hoḏop̱ai magau, ag oḏelagp̱a hoḏop̱ai amu haen ganebnab ba dayom am nug ag oḏ maṯa doyom. \v 8 Doya amu nug he, ag Betlehem goḵulagnu heegeg, nug ag amelagp̱a aum. “Ag gona, nid nakok amu peheṯan maṯin anidna amu uḏin ap̱eg, da ele uḵen, Nug binag meḵul,” awa aum. \p \v 9 Awa a amu ag Herodes oḵainu nai doyona, ahan gonana amu ag hoḏop̱ai, aam bedep̱a anidp̱ig ele amu, nug anuqa uḵa, lag nid nakok niiom, lag amup̱a bop̱ala dayeye anidp̱ig. \v 10 Ag hoḏop̱ai anidna, ag oolag huana gamag ahe, \v 11 ag lag oop̱a nona, nid nakok Nug anig Maria ele anatp̱ig. Anatna amu ag dup nona, gatelag qaun ona, nid nakok binag mep̱ig. Mewona amu ahilag baṯam hip̱ana, gol amu goḏen aḏit onilah prankensens mir ele, muṯuḏig ahilah piḏe piḏe, amu ele medap̱ig. \v 12 Meṯona ag niiegeg amu tuqan tulp̱a Kayak ag eḏun Herodes oḵai top̱a ii gomananu aum amunu ag eḏun, ib laa aon, ag ap̱alagp̱a gop̱ig. \s1 JOSEP NUG WAU NID ELE DIIATE IGIPTA GOP̱IG \p \v 13 Ag uḵaeg dimp̱a Naḏinu engel tulp̱a Josep amegp̱a aum. “Na ahan, nid nakok anig ele diiatna, oolna Igipta wanp̱a gona, ap̱a daap̱e, da na eḏun uḏiḵutnu ap̱i doona amu uḏiḵut. Aḏinu? Herodes oḵai nug nid nakok maṯia anṯa qeḵunu heṯe,” awa aum. \v 14 Awa a amu Josep nug tuqan amup̱a aha, nid nakok anig ele diiate, Igipta gop̱ig. \v 15 Gona Igipta ap̱a daaegeg, Herodes oḵai mauhom. Keeke amuam propet laa nug Kayak oḏe awa, nai maṯiom, nai amu elele medaḵunu beum. Propet nug inam aum. “Nid dahil Nug Igipta dayeye, da Nug onigp̱a ei uḏiom,” awa aum. \s1 HERODES OḴAI NID NAUNAU KUḎUM AQE MAUHP̱IG \p \v 16 Anam aaḵu amge Herodes oḵai nug ii mauhom haenp̱a, magau danab ag eḏun gop̱ig, haen amup̱a nug ag bup̱uidp̱ig doyom amunu nug op̱oḏi huanak be, nuhiḵud daup he gona, Betlehemnu nid naunau amu Betlehem taliliṯak ab naunaup̱anu oh ele, ahilag maḏ aḏit amu laa ag maḏ aḏit ii awom ele, magau danab hoḏop̱ai dig mena anidp̱ig bia doyom, amu oh human aqap̱ig. \v 17 Aqap̱ig amunu propet Jeremaia nai laa maṯiom amu, nuhig nai amu elele meṯom. Nug inam aum. \v 18 “Ag baag laa Rama abp̱a doop̱ig. Qanak baag naḏi, ewak baag oo doyak ele doop̱ig. Rahel nug nid nuhiḵudnu gayom amu danab oh ag nug hep̱eg oo meḵunu iiṯanab. Aḏinu? Nid nuhiḵud oh mauhadp̱ig.” \s1 JOSEP WAU ELE NID NAKOK ELE EḎUN UḎIP̱IG \p \v 19 Aria Josep aḏi ag Igipta gona daaegeg, Herodes oḵai nug he, Betlehem dilag nid naunau oh mauhp̱ig, haen amu dimp̱a Herodes oḵai nug mauhe, Kayaknu engel tulp̱a Josep gumiṯa doum. \v 20 Nug doa Josep amegp̱a aum. “Danab ag nid nakok qeḵulagnu hep̱ig ele aaḵu mauhp̱ig amunu na ahan, na waat nid nakok ele diiatna, eḏun Israel uḵe!” awa aum. \v 21 Anam a amu Josep nug aha, nid nakok anig ele diiate, eḏun Israel gop̱ig. \v 22 Gop̱ig amge Josep nug Herodes oḵai beḵa Akelias, nug mameg abenab awa, Juda dilag king dayeye doya, nug ap̱a uḵaknu oo baḏom. Oo baḏeḏe amu tuqan tulp̱a Kayak Nug Josep Juda wanp̱a gomanu, “Aib,” aum amunu nug aha, Galelia uḵom. \v 23 Nug uḵa, ab laa Nasaret ap̱a ta dayom. Amup̱a propet laa nug nai yom amu elele meṯom. Nai amu inam. “Ag nuhignu, Nug am Nasaret danab,” aḵulag. \c 3 \s1 LAYAṮAK JOHANES NAI MEHUQOM \p \v 1 Haen amup̱a Layaṯak Johanes nug aha, Juda wanp̱a atu taḏakp̱a uḵa, nug danab oh amelagp̱a nai mehuqom. \v 2 Nug nai mehuqaqa inam aum. “Kayaknu ḏo maḏoḏnu haen miag daaṯe amunu ag oolag eḏuaḏ!” awa aum. \v 3 Anuḵa propet laa onig Jesaia nug Johanesnu inam maṯia aum. “Danab laa atu taḏakp̱a dayaya, danab amelagp̱a nai inam mehuqa ewa aḵu, ‘Ag hip̱unin ahilag di meṯana, ag oolagp̱a Naḏinu ib babaiṯeg!’” awa yom. \p \v 4 Johanes nug lamen kamel uḏigp̱a hak amu ma, nug imuagp̱a maṯagiḏ doḏ gaḏap̱a hak amu ele tagṯom. Nuhig e amu atup̱anu up̱uh lep̱u, tap ele. \v 5 Amunu haen amup̱a Jerusalem danab, Juda danab oh amu ab laala, Jodan le guguiṯak daap̱ig ele amu, ap̱an danab oh ele ag Johanes gumidna gop̱ig. \v 6 Gona, hip̱unin ahilag miag aegeg, Johanes nug Jodan lep̱a layaṯom. \p \v 7 Layaṯeṯe amu ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo gumak danab-Sadusi ele ag layaṯak aoglagnu kuḏum uḵaeg, Johanes nug ag anaṯa, nug ag amelagp̱a inam aum. “Ag am danab nau, mat bia. Aun aum amunu ag hip̱uninnu bu aqak, Kayak ep̱egp̱anu uḏiṯe amu, ag amu ii aomnanu hamu uḏip̱ig. Ag oolag ii eḏueb ag aoglag \v 8 amge ag oolag eḏueb, kobol ena dim lamidna, ag ahilag eheḏ haknu nob amu ii aomna. \v 9 Am laa ele amu ag oolagp̱a dab mak imu aib aop̱ig. ‘Abraham nug am ig mamenig, nug am danab tutuḵu, ig nug buḏub daaṯem amunu nuhig hak enap̱a ig eheḏ ii aomta.’ Da ag amelagp̱a genab aṯem, Kayak Nug men imu ag eḏun, Abraham beḵod daaglagnu heḵunu elele. \v 10 Amunu ag anṯeg! Epeḏiak haen am miag. Ad meu ii oṯe amu nug mameg o qiie, ab aḏup̱a maoe te eoṯe, amubia danab nug ena ii heṯe ele amu, nuhigp̱a anamib beḵu. \p \v 11 Ag oolag eḏuomnu ep̱onak keeke amuam da ag lep̱a layadṯem amge danab Nug da dimulp̱a uḏiṯe amu nuhig g̱agaṯag amu dahil eḏidṯe, Nug am danab oḵainab, da am oḵai iiṯa, Nug Kayak Ouḏi amu ab aḏu elep̱a ag layadḵu. \v 12 Nug wit aeg amu wit gaḏa piḏe piḏe daaḵunu uḏat amu haknu keeke babaiṯom daaṯe. Nug uḏat amu ha, elelenab mewowa, Nug wit meu amu e mak laḵa meḵu. Mewowa, Nug wit gaḏa amu ab aḏu ii qauhṯe elep̱a maneb eoḵu,” awa aum. \s1 JOHANES JESUS LAAIṮOM \p \v 13 Johanes nug uḏat anam heehe, haen amup̱a Jesus Nug Galelia uua, Nug Johanes ep̱egp̱a layaṯak aoḵunu Jodan lep̱a uḵom. \v 14 amge Johanes nug Jesus am oḵai, nug nuḵa am oḵai iiṯa doyom amunu nug Jesus amegp̱a aum. “Na da laaiḏḵutnu elele, ge aṯem he, na dahilp̱a uḏime?” awa aum. \v 15 A am Jesus oḏep̱a awa aum. “Iiṯa, gemu amu na da ami bia heḵut. I amup̱a kobol tutuḵu oh elele meṯagnih,” awa aum. Awa a amu Johanes nug Jesus oḏe dim lamiṯom. \v 16 Jesus layaṯak awa mala, audam teete amu hab obata meṯe, Kayak Ouḏi Nug ai up̱uḏil bia nuhigp̱a daaḵunu neene anṯom. \v 17 Ne amu baag laa hab aṯannu ewa aum. “Imu am da Beḵalnab, da nuhignu ool mauhṯe. Nuhig haknu ele amu da ool ena daaṯe,” awa aum. \c 4 \s1 SATAN JESUS OO EEḎOM \p \v 1 Haen amup̱a Kayak Ouḏi Nug Jesus omala, atu taḏakp̱a, amup̱a Satan nug Jesus eheḏ heḵunu oo eeḏḵunu amu ap̱a uḵom. \v 2 Amu Jesus Nug deḏ 40, tuqan amun ele, e ii la, Nug enug qeum. \v 3 Enug qeeqe amu eheḏ haknu oo eeḏak danab nuhigp̱a beum. Ba amu nug aum. “Na Kayak beḵa daaṯem dayeb amu na ap̱e, men imu bret baḏ!” awa aum. \v 4 Nug anam aum amge Jesus Nug inam aum. “Kayak naip̱a yak inam daaṯe. ‘Danab ah ep̱aib bau daanna ii oiṯeb. Iiṯa, danab ah ag Kayak nai ohp̱a bau daan oiṯeb,’” awa aum. \v 5 Nug anam a amu Satan nug Jesus omala, Jerusalem uḵa, mana meṯak lag aṯan te dayeye amegp̱a aum. \v 6 “Na Kayak beḵa daaṯem dayeb amu na oolna no! Aḏinu? Kayak naip̱a yak inam daaṯe. ‘Na baen men yaamanu, Nug engel nuhiḵud amelagp̱a nahipnu ab, ag na ep̱elagp̱a mawidḵulag,’” awa aum. \v 7 Anam a amu Jesus Nug aum. “Kayak naip̱a, nai laa ele inam daaṯe. ‘Na Naḏi, nahip Kayak, Nug keeke laa heḵunu aum am genab heḵutai o iiṯatai dooḵutnu amu na Nug aib eeḏme,’” awa aum. \v 8 Anam a amu Satan baula Jesus awa uḵa, qauko oḵainab igip̱a meum. Mewowa nug wan oh, ahilag gumak aben aben ele amu ahilḵad keeke ena oh ele ip̱uniṯaṯa aum. \v 9 “Na da noolp̱a dup nona, gaten qaun ona, da binal mep̱e amu da keeke imu oh medaḵul,” awa aum. \v 10 Awa a amu Jesus Nug Satan amegp̱a aum. “Satan na qe me! Kayak naip̱a yak inam daaṯe, ‘Na Naḏiib binag me! Nug am nahip Kayak amunu na nuhig uḏat aaḵuib heḵut,’” awa aum. \v 11 Jesus Nug anam a amu Satan Jesus uuiṯom. Uuiṯe amu engel laala ag nena, Jesus ehanidp̱ig. \s1 JESUS GALELIA UḎAT DIG MA HEUM \p \v 12 Jesus Nug Johanes mani guiṯakp̱a mep̱ig doya, Nug aha, Galelia uḵa, Nasaret eḏiṯa ab onig Kapenaum ap̱a dayom. \v 13 Kapenaum amu le ameg Galelia hip̱egp̱a, laih Seblon Naptali buḏulti daadp̱igp̱a daaṯom. \v 14 Jesus ap̱a oiyeye, Nug propet Jesaia Kayak oḏe awa, nai maṯiom, nai amu elele meṯom. \v 15 Propet Jesaia nug inam aum. “Wan onig Seblon am wan laa onig Naptali ele, ib laa yup̱a uḵak amu a op̱atata goṯe. A Jodan le mataḏa uḵak laihp̱a daaṯep. A am Galelia wan, a oolahp̱a danab laihnu uḏiak kuḏum daaṯeb. \v 16 Danab ah ap̱a daaṯeb ele amu, ag gatatu oop̱a daanna amu ag amahlak naḏi anidp̱ig! Danab ah gatatup̱anab daap̱ig amu amahlak ahilagp̱a ba malom!” \p \v 17 Haen amup̱a Jesus Nug Galelia ap̱a dig ma nai mehuqom. Nug nai mehuqa aum. “Kayaknu ḏo maḏoḏnu haen miag daaṯe amunu ag oolag eḏuaḏ!” awa aum. \s1 JESUS DANAB WAḎELE ONILAGP̱A E NUG DIM LAMIDP̱IG \p \v 18 Jesus Nug anam nai mehuqaqa, Galelia le ameg ihip̱a oiyaya, Nug Simon, onig laa Petrus, Andreus ele, a am eamag, amu a ahilah uhui eeheh anatom. A am kakai awak danab amunu a uhui epiḏ. \v 19 Anata amu Nug aum. “A doya, da dim lamiḏeḏ! A anam hepeḏ amu da a danab diiaknu uḏat ip̱uanatḵul,” awa aum. \v 20 Nug anam a amu a pahanab uhui uuya, Nug dim lamidpiḏ. \p \v 21 Dim lamiṯeheh amu Jesus Nug nakok laa ele le ihi maṯa wana amu Sebedi bekoḏ Jakobus, Johanes ele anatom. Jakobus Johanes ele a ele am eamag. A amu a mamelah Sebedi ele ag ub aṯan uhui bap̱aidnana daap̱ig. Daaegeg Jesus Nug a onilahp̱a e, \v 22 a pahanab ub uuya, mamelah ele uuidya, Jesus dim lamidpiḏ. \s1 JESUS NUG NAI MEHUQAQA OḎE DANAB KUḎUM ELE BAP̱ALAṮOM \p \v 23 Jesus Nug danab amu onilagp̱a ewowa, Nug Galelia wan ohp̱a oiyaya, Juda dilag nai doyak lag laalap̱a ip̱uanaṯak uḏat heum. Nug Nai Ena, Kayaknu ḏo maḏoḏnu mehuqaqa, oḏe danab bap̱alaṯaṯa, keeke nau kuḏum danab ah beḏulag he nauhom amu ele bap̱alaṯom. \v 24 Bap̱alaṯeṯe ag Jesusnu Siria wan ohp̱a maṯieg, danab ah oḏe diigdiig ele diin uḏip̱ig. Laala ag beḏulagp̱a guiṯak doop̱ig amu aria laala ag beḏu mauhak ele amu laala ag ebehilag mauhak ele amu oh bap̱alaṯom. Aria laala ag ouḏi nau beḏulag tagiṯak ele amu Nug ouḏi nau amu lamaṯom. \v 25 Jesus Nug anam heehe, danab ameg kuḏum Galelianu, Dekapolisnu, Jerusalemnu, Judanu amu Jodan le laihp̱anu ele oh Nug dim lamidp̱ig. \c 5 \s1 JESUS QAUKOP̱A NAI MEHUQOM \p \v 1 Danab ah kuḏum Jesus dim lamiṯegeg, Nug danab ah ameg naḏi anaṯa amu Nug qaukop̱a ta dayeye, nuhig ip̱uniṯak awak danab Nug gumidna uḏip̱ig. \v 2 Uḏieg Jesus nai maṯa aum. \p \v 3 “Danab aun aḏi ag oolagp̱a, ag am elele iiṯa dooṯeb ele amu, ag itiṯak ena aop̱ig daaṯeb. Aḏinu? Ag Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a daaṯeb. \p \v 4 Danab aun aḏi ag oolagp̱a hip̱uninnu guiṯak dooṯeb ele amu, ag itiṯak ena aop̱ig daaṯeb. Aḏinu? Ag oo mak aoglag. \p \v 5 Danab aun aḏi ag wagai mak kobol ii heṯeb ele amu, ag itiṯak ena aop̱ig daaṯeb. Aḏinu? Ag wan imu oh aoglag. \p \v 6 Danab aun aḏi ag Kayak noobp̱a tutuḵu daaglagnu oolagp̱a enug qak bia dooṯeb ele amu, ag itiṯak ena aop̱ig daaṯeb. Aḏinu? Ag amu am bak aoglag. \p \v 7 Danab aun aḏi ag danab laa dilagnu oo gai iiṯa dooṯeb ele amu, ag itiṯak ena aop̱ig daaṯeb. Aḏinu? Dimp̱a ag eheḏp̱a daaglag amu laa ahilagnu oo gai iiṯa dooḵu. \p \v 8 Danab aun aḏi ag oolagp̱a op̱ia awak ele amu, ag itiṯak ena aop̱ig daaṯeb. Aḏinu? Ag Kayak anidḵulag. \p \v 9 Danab aun aḏi ag maḏoḏ iḵi daaṯeb ele amu, ag itiṯak ena aop̱ig daaṯeb. Aḏinu? Kayak Nug ahilagnu, “Ag am da beḵalḵad,” awa aḵu. \p \v 10 Danab aun aḏi ag kobol ena heṯeb amge danab laala ag amunu oo aeg bak doonna, ug madaṯeb ele amu, danab ag ena heṯeb ele amu ag itiṯak ena aop̱ig daaṯeb. Aḏinu? Ag Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a daaṯeb. \p \v 11 Ag da dim lamiḏṯeb amunu haen danab laala ag ahilagnu nai nau anana, ag lamadnana, nai ham bup̱uak kuḏump̱a ag yaaladna heṯeb ele amu, ag dahilad amu ag itiṯak ena aop̱ig daaṯeb. \v 12 Danab kobol nau amu heṯeb ele amu, anuḵa ag alalḵad ag Kayaknu propet beḏulagp̱a ele anam hep̱ig amunu ag ahilagnu ele anam hep̱eg amu aria ag gamalag ahebeb, ag oolag enaib dayaḏ! Aḏinu? Nob ahilag hab aṯan am oḵainab. \s1 OOP̱A GENAB DOYAK AMUAM, YU, AMAHLAK ELE BIA \p \v 13 Ag amu wanp̱an yu kalu bia daaṯeb amge yu kalu nug yu ubuhi iiṯa dayeb amu aṯem hep̱ut, nug eḏua ubuhi ele daaḵu? Yu kalu anam amu nug uḏat iiṯa. Danab ag goḵaḏeg uḵe, tap̱an goṯeb. \v 14 Ag amu wanp̱anu amahlak. Ab laa nug qaukop̱a daaṯe amu nug loḵumak ii daaṯe. Amahlak nuhig amu honaḏa, danab oh dilagp̱a goṯe. \v 15 Danab ag ele amahlak amotna, tap̱iḏp̱a ii tonaṯeb. Iiṯa. Ag balal aṯan meeg, amahlak nuhig danab laḵa daaṯeb amu oh amahlak madaṯe. \v 16 Amubia ag dahilad daaṯeb ele amu, laala ag ahilag kobol ena anidna, ag ag Mamelag, hab aṯan daaṯe amu, Nug binag meḵulagnu, ag ahilag amahlak amu danab amelagp̱a amahalaḏ! \s1 KAYAKNU ḎO NAI \p \v 17 Ag oolagp̱a da ḏo nai amu propet dilag nai ele hep̱i iiṯa meḵunu uḏimi aon aib ap̱ig. Da hep̱i, iiṯa meḵunu ii uḏimi. Iiṯa. Da elelenab medaḵulnu uḏimi. \v 18 Da genab ag amelagp̱a aṯem. Nai amu keeke oh beḵunu aṯe amu keeke amu beebeb, hab wan ele dayebeb, nai amup̱a yak nakoknab laa am iinab qeṯoḏma. \v 19 Amunu danab laip̱u laa nug ḏo nai laa heeb, iiṯa meḵunu haaha, nug amu danab laa ele amu ip̱uanadḵu amu nug onig Kayaknu ḏo maḏoḏp̱a amu nakoknab daaḵu amge danab ḏo dim lamiṯaṯa, danab laa dim lamidḵulagnu ele ip̱uanadḵu amu nug Kayaknu ḏo maḏoḏp̱a onig oḵai ele daaḵu. \v 20 Da tutuḵu ag amelagp̱a aṯem. Ahilag hak tutuḵu ḏo mehuqak danab amu ḏo gumak danab-Parasia ele ii eḏadḵu amu ag Kayaknu ḏo maḏoḏp̱a noḵulagnu elele iiṯa. \p \v 21 Anuḵa ag alalḵad ag nai aop̱ig amu ag dooṯeb. Nai amuam inam. ‘Na danab aib qep̱e mauhom,’ amu, ‘Danab laa nug danab laa qeeb mauhḵu amu nug heṯoḏiakp̱a daaḵu.’ \v 22 Amge da ag amelagp̱a aṯem. Danab laa nug layagnu op̱oḏi beeb amu nug heṯoḏiakp̱a daaḵu. Danab laa nug layag amegp̱a, ‘Na am genabnab danab nau,’ aḵu amu nug heṯoḏiak oḵai, onig Sanhidren, ap̱a daaḵu. Amge laa nug layag onig he nauhṯe amu nug mua laa oh eḏaṯak, aben eheḏp̱a goḵunu heṯe. \v 23 Amunu na nahip mana meṯaknu keeke aon, qaḏabp̱a gona, na layap nug nahipnu nai ele daaṯe dab meḵut dayeb \v 24 amu na nahip mana meṯak qaḏab guguiṯak mep̱e dayebeb, tatam gop̱e, layap ele oolah babaiṯeḏ! Babaiṯoya, aria na eḏun gona, nahip mana meṯaknu keeke main, Kayak meṯe! \p \v 25 Aria haen danab laa nug nahip eheḏ haknu heṯoḏiakp̱a meidḵunu heebeb amu na hep̱e, a oolah paha babaiṯeḏ! A ibp̱a goyaya amu na anam he! Iiṯa amu nug na epeḏiak danab noobp̱a meidḵutai. Meiṯeb, epeḏiak iḵi nug heṯoḏiaknu daup laa ep̱egp̱a meiṯeb, daup amu nug na mani guiṯakp̱a meidḵu. \v 26 Meiṯeb amu da genab ag amelagp̱a aṯem. Na mani guiṯakp̱a daanna, nahip eheḏ hak nob ohnab eḏun medap̱e, ag od matulp̱eg, dimiṯim doḵut. \s1 GAP̱AI KOBOL \p \v 27 Aria ag anuḵa ag nai laa aop̱ig amu ag dooṯeb. Nai amuam inam. ‘Na gap̱ai kobol aib heme,’ \v 28 amge da ag amelagp̱a inam aṯem. Danab laa nug amegp̱aib ah laa anṯa, nug ele oiglahnu dab meṯe amu danab amu nug gap̱ai kobol aaḵu heum. \v 29 Amunu na amen naḏiap nug na hip̱unin heḵutnu eeḏidṯe dayeb amu na amen kehan maop̱e uḵaḏ! Na beḏun laih iiṯa ele dayebeb amu na padal mak abenp̱a ii meidp̱eg am ena. Na beḏun oh ena dayebeb, padal mak abenp̱a goḵut am ena iiṯa. \v 30 O na ep̱en naḏiap nug na hip̱unin heḵutnu eeḏidṯe dayeb amu na oḵulna maop̱e uḵaḏ! Na beḏun laih iiṯa ele dayebeb amu na padal mak abenp̱a ii meidp̱eg am ena. Na beḏun oh ena dayebeb, padal mak abenp̱a goḵut am ena iiṯa. \s1 EWAU OTAḎAK KOBOL \p \v 31 Anuḵa ag nai imu ele aop̱ig. ‘Danab laa nug wau uuidḵunu heṯe amu nug uḏug laa ewau oḵulaknu ya medaḵu,’ \v 32 amge da ag amelagp̱a aṯem. Danab aun nug wau gap̱ai kobol ii heum ele amge danab nug ewau ahilah otaḏṯe, amu ah amu nug danab laa aoṯe dayeb amu nug gamu tatamnu aaḵu he, ah nug gap̱ai kobol heṯe. Aria danab nug ah amu dimp̱a aoṯe amu nug ele gap̱ai kobol heṯe. \s1 NAI G̱AGAṮAG QA MAṮIAKNU KOBOL \p \v 33 Aria da baula ele aṯem. Anuḵa ag alalḵad ag nai aop̱ig am ag dooṯeb. Nai amuam inam. ‘Na nai nahip Kayak noobp̱a, keeke laa onigp̱a g̱agaṯag qeṯana, aḏi keeke laa heḵutnu ame amu na aaḵu he! Na nahip nai amu aib tip̱alme,’ \v 34 amge da ag amelagp̱a aṯem. Na keeke laa heḵutnu anana amu na nai nahip amu keeke laa onigp̱a g̱agaṯag aib qeṯame. Iiṯanab. Na hab onigp̱a nahip nai aib g̱agaṯag qeṯame. Aḏinu? Amuam Kayaknu aben. \v 35 Laa ele na nahip nai wan onigp̱a aib g̱agaṯag qeṯame. Aḏinu? Amu ele am Kayaknu. Aria na nahip nai ab oḵai Jerusalem onigp̱a aib g̱agaṯag qeṯame. Aḏinu? Jerusalem amu King naḏinu aben. \v 36 Amu laa ele na nahip nai na iḵin onigp̱a aib g̱agaṯag qeṯame. Aḏinu? Na hep̱e, na iḵin uḏug laa aaḵu haḵab o hin qak beḵunu elele iiṯanab. Kayak nuḵa heḵunu elele. \v 37 Ag iiṯa anaknu amu iiṯa tutuḵu aig! Genab anaknu amu genab tutuḵu aig! Anam anak aaḵuib am elele. Am ag nai baula ele tuḏidna madiṯeb amu, amuam Satan he beṯe. \s1 EHEḎ HAK NOB MAKNU \p \v 38 Aria ag anuḵa nai laa aop̱ig amu ag dooṯeb. Nai amuam inam. ‘Danab laa nug na amen heeb nauheb amu na ele nug ameg hep̱e nauhaḏ! Laa nug na aen qiia aweb amu na ele nug aeg qiin awe!’ \v 39 Amge da ag amelagp̱a aṯem. Aun nug ahilagp̱a eheḏ anam bia heeb, ag nuhigp̱a nob aib mep̱ig. Am inam bia. Danab nug na hip̱en laih mataḏeb, na nob nau aib eḏun meṯame. Iiṯa. Na hip̱en laih ele eḏun meṯe! \v 40 Aria danab nug na heṯoḏiakp̱a meiṯa, lamen nahip aoḵunu heeb am na saket ele meṯe! \v 41 Danab laa nug na ele mael laip̱u goḵulahnu g̱agaṯag duṯuniṯa heeb amu na ootp̱a aeg bak ele aib heme. Iiṯa. Na nug ele mael aḏit uḵeḏ! \v 42 Aria danab nug keekenu na oḏ meṯeb am na meṯe! Amu aun nug nahip men doḏo awa, dimp̱a nob medaḵunu oḏ meṯeb am na medaḵut. \s1 KEKEḎ OO MEṮAKNU \p \v 43 Amu ag anuḵa nai laa ele aop̱ig amu ag dooṯeb. Nai amuam inam. ‘Na layapnu oot mauhḵu amge na kekeḏ nahipnu amu na ootp̱a nau, ninig ele doye!’ aon ap̱ig. \v 44 Amge da ag amelagp̱a aṯem. Ag ahilag kekeḏnu amu ag oolag mauhaḏ! Danab laala ag nob nau aoglagnu ap̱eg amu ag dahilad, ag ahilagnu eḏun aib anam hep̱ig. Iiṯa! Ag itiṯak ena ag maṯeg! Amu aun aḏi ag ahilagnu oolagp̱a nau, ninig ele dooṯeb amu, ag kobol ena ahilagp̱a heig! Amu aun laala ag ahilagnu awa awa qeṯak nai maṯina, eheḏ hadṯeb ele amu, ag ag ehanadna, ahilagnu unuqiṯeg! \v 45 Amup̱a ag Mamelag, hab aṯan daaṯe ele amu, ag Nug beḵod daaglag. Nug he, aam danab nau amu danab ena ele oh qaḏelagp̱a neṯe. Neene Nug he, gu ele danab ag tutuḵu amu danab ag tutuḵu iiṯa ele oh dilagp̱a neṯe. \v 46 Amunu ag danab ahilagnu oolag mauhṯe ele, amu dilagib oolag mauheb amu ag aḏi nob ena aoglag? Am takis awak danab ag ele anam heṯeb. \v 47 Ag lailḵadib humadnana amu ag danab laala amu kobol aḏip̱a ag eḏadḵulag? Iiṯa aḏi ag ele amu heṯeb \v 48 amunu ag Mamelag, Nug hab aṯan daaṯe ele amu, Nug tutuḵu elelenab daaṯe, amubia ag tutuḵu dayeg! \c 6 \s1 DANAB EHANIṮAKNU NAI \p \v 1 Laa ele ag dab meig! Ahilag hak ena am danab anadḵulagnuib aib hep̱ig. Ag anam heḵulag amu ag Mamelag, hab aṯan daaṯe ele amu, nuhigp̱anu nob ena ii aomna. \p \v 2 Aria na ham bup̱uak danab ag nai doyak laḵa o iiṯa ib manp̱a ele danab ah ag binalag meḵulagnu heṯeb amubia ag muṯub ele daḏek danab aib ehanadp̱ig. Ag loḵumakp̱a heig! Da genab ag amelagp̱a aṯem. Ham bup̱uak danab amu ag hep̱ig, amunu nob ena aaḵu aon malap̱ig. \v 3 Amunu na daḏek ehanadḵutnu amu na ep̱en naneh nug ep̱en naḏiap uḏat heṯe amu aib doyom. \v 4 Na anam hep̱e amu nahip oo doyak uḏat loḵumakp̱a dayebeb, na Mamen, Nug keeke loḵumak oh anidṯe ele amu, Nug nob ena eḏua medaḵu. \s1 UNUQIṮAK KOBOL \p \v 5 Ag unuqidḵulagnu amu ag ham bup̱uak danab ag nai doyak lag oop̱a danab anadḵulagnu hip̱aidna daanna unuqidṯeb o iiṯa ib oḵai daugp̱a danab oh ag anadḵulagnu heṯeb amubia aib hep̱ig. Da genab aṯem. Ag hep̱ig, amunu nob ena, ag aaḵu aon malap̱ig. \v 6 Amge na unuqidḵutnu amu na lag oop̱a nona, od manona, na Mamen, Nug loḵumakp̱a daaṯe amu, Nug unuqidp̱e, Nug keeke loḵumak oh anidṯe ele amu Nug nob ena na medaḵu. \v 7 Amunu haen ag unuqidṯeb amu ag iiṯa aḏi danab nai hamu kuḏum maṯinna unuqidṯeb amubia aib hep̱ig. Iiṯa aḏi ag aṯeb. ‘Ig nai kuḏum madip̱ut amu Kayak Nug dooḵu,’ aon aṯeb \v 8 amge iiṯa aḏi ag kobol heṯeb amubia, ag aib hep̱ig. Ag ag Mamelag ii unuqiṯeb haenp̱a Nug ag keeke ohnu tutu meṯeb ele amu, Nug dooṯe \v 9 amunu ag inam unuqiṯeg! ‘Ig Mamenig, na hab aṯan daaṯem. Na hep̱e, danab oh ag na onin, nug onilag laa oh eḏadṯe doon, aṯannab human, dab menana oiyeg! \v 10 Na hep̱e, ḏo maḏoḏ nahip wan imup̱a dayaḏ! Na hep̱e, ig hab daup keeke dab menan heṯeb amubia ig ele dim lamidtu! \v 11 Ig e megṯem ele amu gemunu ele meḵe! \v 12 Laa hip̱unin megṯeb, ig uhuqta madaṯem, amubia na hip̱unin ihinig uhuqna meḵe! \v 13 Na ip̱un ena, ig nau heḵunignu eeḏak iiṯap̱a omaigna, Satan ep̱egp̱anu awiḵe! Ḏo maḏoḏ, g̱agaṯag amu binag oḵai ele am hanhan nahipp̱aib daaṯe, oo mak ena, g̱agaṯag oh ele. Hanhan na binan ele daaḵut! Amen,’” awa aum. \v 14 Jesus Nug anam anana, Nug tuḏiṯa aum. “Doyeg! Ag danab ah laa dilag hip̱unin uhuqna madap̱eg amu ag Mamelag, hab aṯannu amu, Nug hip̱unin ahilag ele uhuqa madaḵu. \v 15 Amge ag laa dilag hip̱unin uhuqna ii madap̱eg amu ag Mamelag, hab aṯannu, Nug ele ahilag hip̱unin uhuqa ii maṯama. \s1 KUD MA DAYAKNU NAI \p \v 16 Ag e oh lanaknu kud men daaṯeb haenp̱a amu ag iḏulag aib tiguguḏom. Ham bup̱uak danab ag e oh lanaknu kud men daaṯeb haenp̱a amu danab laa oh ag anam heṯeb anidḵulagnu amu ag heeg, iḏulag tiguguḏṯe. Da genab ag amelagp̱a aṯem. Ham bup̱uak danab ag hep̱ig amu ag amunu nob ena aaḵu aon malap̱ig. \v 17-18 Amge danab ag na e oh lanaknu kud men daatem ii doomnanu amu na e oh lanaknu kud men daanna, na iḏun ihan, iḵin qe! Na Mamen, loḵumakp̱a daaṯe ele amu, Nugib dooḵu. Na Mamen, Nug keeke loḵumak oh anidṯe ele amu Nug na nob ena eḏua medaḵu. \s1 WAN ENUB QAG MAKNU NAI \p \v 19 Ag wanp̱anu keeke ena oh ahilagnu aib qag mep̱ig. Wan imup̱a amu keeke laala tiig qe, iiṯa meṯe amu keeke laala gauat laeg, iiṯa meṯe amu yabhoi danab ele ag aḏ lop̱aḏna keeke yab aoṯeb. \v 20 Amge ag ahilag keeke ena hab aṯan ap̱a qag meig! Hab aṯan ap̱a amu tiig qak iiṯa, gauat iiṯa amu yab danab laa ele ii daaṯe. \v 21 Genab ag ahilag keeke ena hab aṯan ap̱a qag meig! Aḏinu? Aben nahip keeke ena ena daaṯe ele amu, na oot amup̱a ele daaḵu. \p \v 22 Amu na amen amu na beḏun laih laih oh amahlak madaṯe. Na amen am ena dayeb amu na beḏun laih laih oh am amahlak ele daaglag \v 23 amge na amen am nau dayeb amu na beḏun laih laih laa oh am gatatu manak oop̱a daaglag. Amunu amubia, na ootp̱a Kayak keekenu dab meḵutnu elele iiṯa daaṯem dayeb amu na gatatu naunab oop̱a daaṯem. \s1 DANAB NUG DANAB AḎIT DILAH UḎAT II HEMA \p \v 24 Danab laip̱u nug gumak danab aḏit dilah uḏat heḵunu elele iiṯa. Am nug laanu oo dayebeb, laanu amu nug oop̱a nau, ninig ele dooḵu. Doyaya laaib dim lamiṯaṯa, laa amu di medaḵu. Ag Kayak uḏat amu enub uḏat ele oh heḵulagnu elele iiṯa. \s1 KEEKE KUḎUMNU HIK QAK \p \v 25 Amunu da ag amelagp̱a aṯem. Ag ahilag e lanaknu aib hik aqeb ap̱ig. ‘Ig aḏi laḵunig?’ o ‘Ig le adeḵu laḵunig?’ Amu ele ag beḏulag keekenu aib hik aqeb ap̱ig. ‘Ig aḏi meḵunig?’ Kayak ag wan imup̱a oiglagnu bau maṯom amunu Nug bau dayaknu keeke ele madaḵu. \v 26 Ag ai aaḵud anaṯeg! Ag e ii ebaṯeb amu ag qag mena bakalenu ma laḵa ii meṯeb amge ag Mamelag, hab aṯan daaṯe ele amu, Nug ai e madaṯe. Ag Kayak amegp̱a ai iite eḏadṯeb? \v 27 Amu ag oolagp̱a aun nug wanp̱a dayaknu hik qeeqe, haen nuhig baula ele tuḏidṯe? Elele iiṯanab. \p \v 28 Am ag aḏinu lamennu dab mak huana aoṯeb? Ag atup̱an bala bena daaṯeb amu anaṯeg! Ag aṯemu beṯeb? Ag uḏat ii heṯeb amu ag lamen ele ii heṯeb \v 29 amge da ag amelagp̱a aṯem. Anuḵa Solomon dayeye, nug beḏup̱a lamen nuhig bala enanagnab kuḏum meṯom amge nug nuhig bala amu atup̱an bala eḏiṯak laa iiṯa. \v 30 Ag anṯeg! Giḵiḏah gemu wanp̱a beṯe amu buṯi laatu amu ag oḵulna maoeg, ab aḏup̱a ta eoṯe ele, amuam keeke hamu amge Kayak Nug bala madaṯe. Nug anam heṯe amunu ag anidna autna aweg! Kayak Nug giḵiḏa amu elele gumadṯe amunu Nug ag elenab gumadḵu. Ag oolagp̱a genab nakokib dooṯeb. \v 31 Amunu ag aib dab mak kuḏum aon, ‘Ig aḏi laḵunig?’ o ‘Ig le adep̱a laḵunig?’ o ‘Ig lamen adeḵu aognig?’ ap̱ig. Iiṯa! \v 32 Amuam iiṯa aḏi ag am keeke amu ohnu dab mak kuḏum aoṯeb amge ag dahilad amu ag Mamelag, hab aṯan daaṯe ele amu, Nug ag keeke amu oh aoglagnu dooṯe. \v 33 Amge tatam ag Kayaknu ḏo maḏoḏnu amu kobol tutuḵu ele aoglagnu anuqak doop̱eg, dimp̱a Nug ag keeke laala ele madaḵu. \v 34 Amunu ag keeke buṯi laatunu ele aoglagnu hik aib aqom. Buṯinu amu nuḵa piḏe nuhig keekenu dab meḵu. Am ug laa deḏ amup̱a beḵu amu deḏ amunu aaḵuib beḵu. \c 7 \s1 LAILḴAD HEṮOḎIAKNU NAI \p \v 1 Ag nob nau g̱agaṯagnab aomnanu amu ag laa dilag ag nob nau g̱agaṯag aoglagnu aib dab mep̱ig. \v 2 Aḏinu? Ag hanhan laa ag nob g̱agaṯag aoglagnu dab meḵulag amu ag ele nob g̱agaṯag aoglag. Ag danab melemel madaṯeb amu melemel amup̱aib geha ag maṯaglag. \v 3 Aḏinu na layap amegp̱a kinipan hup̱u nakok daaṯe amunu na neegṯem amge na naḵa amenp̱a, ad maha oḵai daaṯe amu ii dab medaṯem? \v 4 Am aṯemun na haen oh ad maha amenp̱a dayeye amu na layap amegp̱a kinipan nakok amu aoḵutnu aṯem. \v 5 Na am ham bup̱uak danab! Tatam na ad maha oḵai na amenp̱a daaṯe ele amu mautp̱e na uḵeb, peheṯan neegnana amu dimp̱a na layap amegp̱a kinipan amu maute! \p \v 6 Qai ag eḏun emaladmananu amu ag ahilag keeke op̱ia awak ele aib madap̱ig. Amu laa ele bo ag baelagp̱a tap̱amnanu amu ag ahilag kalele ena ena amu aib madap̱ig. \s1 DANAB UNUQIṮAK G̱AGAṮAG HEḴUNU NAI \p \v 7-8 Ag Kayak keeke enanu unuqiṯeg! Ag anam hep̱eg amu Nug ag madaḵu. Ag keeke ena maṯieg! Ag anam hena amu ag anidḵulag. Ag od qeqaleg! Ag anam hep̱eg amu Kayak Nug matula medaḵu. Amu aun nug Kayak keeke enanu unuqidṯe amu nug aoṯe. Aun nug keeke ena madiṯe amu nug anidṯe. Aun nug od qeqalṯe amu Kayak Nug od matulṯe. \p \v 9 Nid nakok laa nug mameg amegp̱a bret medaḵunu aṯe amu mameg nug mente medaṯe? Iiṯa. \v 10 Am nid nakok laa nug mameg kakai medaḵunu aṯe amu mameg nug mat naute medaṯe? Amu ele iiṯanab \v 11 amunu nau aḏi ag beḵalḵad ḏo keeke ena madaṯeb, amup̱a ig dooṯem, ag Mamelag, hab aṯan daaṯe ele, Nug danab nuhignu unuqidṯeb amu Nug genab keeke ena ḏo madaḵu. \v 12 Anam amunu ag dahilad amu ag kobol aṯen danab ah ag ahilagp̱a heḵulagnu oolag daaṯe ele amu, kobol amuib ag danab ah dilagp̱a heig! Ḏo nai amu propet dilag nai ele amuib ip̱unigḵunu daaṯe. \s1 BAUKLEL IBNU NAI \p \v 13 Ag od nakokp̱a noig! Ib oḵai padal mak abenp̱a goṯe ele amu, nuhig od am oḵainab am danab ah kuḏum ag ib amu dim lamidṯeb. \v 14 Amge ib bauklel abenp̱a uḵak amu nuhig od am nakok amu ib am hogog doak amunu danab ah laip̱u laip̱uib ag ib amu anidna goṯeb. \s1 PROPET HAM BUP̱UAKNU NAI \p \v 15 Ag propet ham bup̱uak dilag dab meig! Propet ham bup̱uak ag, ‘Da Kayak ip̱u ip̱unadṯem,’ aon aṯeb amge amuam nai ham bup̱uak. Propet ham bup̱uak ag qai nau nug sipsip emala laḵunu, sipsip gaḏa awa ma, sipsip oolagp̱a oiṯe amubia oiṯeb. \v 16 Ag ahilag hak amup̱a geha meu anidna dooglag. Danab ah ag grep meu amu muḏi qaun elep̱anute aoṯeb? O ag ad pig meu amu ud qaun ele amup̱ate aoṯeb? Iiṯanab. \v 17 Ad oh ag nauhak iiṯa, enaib daaṯeb amu ag meulḵad ena oṯeb amge ad laa ag nauhak ele amu, ag meulḵad nau oṯeb. \v 18 Amunu ad ena nug ad meu nau ii oṯe, aria ad nau nug ad meu ena ii oṯe. \v 19 Am ele ad oh, ag meu ena ii oṯeb ele amu, danab ag wadna, ab aḏup̱a aḵaeg ta eoṯe. \v 20 Amunu ag propet ham bup̱uak, meu ahilagp̱a anidḵulag. \p \v 21 Danab ah ag dahilnu, ‘Naḏi, Naḏi,’ aṯeb ele, amu oh ag dahil ḏo maḏoḏ oop̱a ii nomana. Iiṯa. Danab nug da Mamel, hab aṯan daaṯe ele amu, nuhig dab mak dim lamidṯe ele amuib nug dahil ḏo maḏoḏ oop̱a noḵu. \v 22 Anam daaṯe amunu heṯoḏiak deḏ naḏip̱a amu danab ah kuḏum ag dahilnu aḵulag. ‘Naḏi, Naḏi, ig na oninp̱a Kayak nai iite mehuqmut? Na oninp̱a ele ouḏi nau iite lamadmut? Ig na oninp̱a uḏat oḵai kuḏum laa iite hemut?’ \v 23 Ag anam aḵulag amge da haen amup̱a miag ap̱i dooglag. ‘Da ag nakoknab laa ii doyadṯem. Ag Satan ehaniṯak danab amunu ag uuiḏna uḵeg!’ awe aḵul. \s1 JESUSNU NAI AWA OIYAKNU IP̱UNIṮAK NAI \p \v 24 Amunu danab nug nai dahil imu doya dim lamidṯe amu nug danab laa doyak ele, nug men aṯan lag heum bia daaṯe. \v 25 Nug lag he amu gu na, ui wa, ulah g̱agaṯag ele haaha, lag amu duṯunom amge ii na qeum. Aḏinu? Danab amu nug lag men qaḏep̱a heum. \v 26 Amge danab nug nai dahil doya ii dim lamidṯe amu, nug ootot danab, nug danab laa ihi qaḏep̱a lag heum bia daaṯe. \v 27 Lag he, gu na, ui wa, ulah g̱agaṯag ele haaha, lag duṯune, na qeum. Amu genab nug na qa nauha auta awom,” awa aum. \v 28 Jesus Nug nai amu maṯia male, danab ah ameg naḏinab ag Nug nai maṯiom amunu dab mak kuḏum aop̱ig. \v 29 Aḏinu? Nug ḏo mehuqak danab nai ip̱uanadp̱ig bia ag ii ip̱uanaṯom. Iiṯa. Nug danab onig ele bia nai ip̱uanaṯom. \c 8 \s1 JESUS DANAB LAA GAḎA OḎE ELE BABAIṮOM \p \v 1 Jesus Nug nai maṯia malowa, Nug qaukop̱anu no amu danab ah ameg naḏinab Nug dim lamidp̱ig. \v 2 Dim lamiṯegeg, danab laa nug gaḏa oḏe ele amu nug Jesus noobp̱a uḵa, gateg qaun wa, Jesus oḏ meṯa aum. “Na oot heeb amu na hep̱e, oḏe dahil am iiṯa meḵu,” awa aum. \v 3 Nug anam oḏ meṯe, Jesus Nug ep̱egp̱a danab beḏu aḏa, amegp̱a aum. “Da ool anam daaṯe, na ena daye!” awa aum. Anam a amu pahanab oḏe amu iiṯa me, danab nug ena dayom. \v 4 Ena daye, Jesus Nug ḏo nai g̱agaṯag danab amu amegp̱a inam aum. “Na danab laa amegp̱a, da na bap̱aidminu amu aib ame. Iiṯa, na gona, na beḏun mana meṯak danab ip̱unidna, na Mosesnu ḏo ate bia, na doḏ main, Kayak meṯe! Aḏinu? Danab oh ag amup̱a dooglag, na oḏe iiṯa,” awa aum. Jesus Nug ḏo g̱agaṯag anam mewowa he uḵom. \s1 DAUP 100 DILAG IḴI LAA NUG JESUSNU OOP̱A GENAB DOYOM \p \v 5 Amu Jesus Nug uḵa Kapenaum te amu daup 100 dilag iḵi laa uḏia, Jesus inam oḏ meṯom. \v 6 “Naḏi, dahil begbeg danab nug baeg ep̱eg mauhe, guiṯak oḵai ele doyaya, laḵa uma niiṯe,” awa aum. \v 7 A amu Jesus Nug amegp̱a aum. “Da uḵen hep̱i, ena daaḵu,” awa aum. \v 8 Amge ban danab dilag iḵi nug aum. “Naḏi, da am danab enate amu na uḏin, da laul oop̱a neḵut? Amunu na begbeg dahil ena daaḵunu naiib a! Na anam naiib ap̱e amu begbeg dahil eḏua ena daaḵu. \v 9 Da amu dooṯemnu diig am da ele uḏat imunu danab oḵai waalagp̱a daaiyi, ag da gumiḏegeg amu dahilad daup ag da waalp̱a ele daaṯeb. Amu da laa amegp̱a, ‘Na uḵe!’ aṯem amu nug goṯe. Aria da laa amegp̱a, ‘Na uḏie!’ aṯem amu nug uḏiṯe. Am da dahil begbeg amegp̱a, ‘Na uḏat amu he!’ aṯem amu nug heṯe amunu na naiib ap̱e, keeke amuam beḵu dooṯem,” awa aum. \p \v 10 Awa a amu Jesus Nug amu doya, Nug dab mak kuḏum awawa, Nug danab ah ameg naḏi dim lamidp̱ig amu amelagp̱a inam aum. “Da ag amelagp̱a aṯem, da Israel danab oolagp̱a, oop̱a genab doyak imubia am da laa ii anidmi \v 11 amunu da ag amelagp̱a aṯem. Geha danab kuḏum aam bedep̱anu amu aam nodep̱anu ele ag Abraham, Isak, Jakop aḏi ele Kayaknu ḏo maḏoḏ haenp̱a qag meḵulag \v 12 amge Israel danab ah kuḏum, ag oop̱a genab doyak iiṯa ele, ag gatatup̱a goḵulag. Ap̱a danab ag gaanna, aelag ele kikiḏḵulag,” awa aum. \p \v 13 Awowa Nug daup 100 dilag iḵi amegp̱a aum. “Na enad uḵe! Na da begbeg danab nahip ehanidḵulnu ootp̱a genab doome amu anam aaḵu beḵu,” awa aum. Jesus Nug anam a, haen amup̱aib ban danab 100 dilag iḵinu begbeg danab eḏua ena dayom. \s1 PETRUS NOME \p \v 14 Ena daye amu Jesus Nug Simon laugp̱a noa, Simon nome nug oḏe, beḏu gaḵaḏak ele niieye anṯom. \v 15 Anṯa Nug gumiṯa wana, ep̱egp̱a aḏa he, beḏu gaḵaḏak iiṯa me, ah amu nug aha, e ahilag babaiṯom. \s1 JESUS DANAB AH KUḎUM BAP̱ALAṮOM \p \v 16 Aria aam no, uu doowo, danab ag ahan, danab kuḏum ouḏi nau ele omaladna Jesus top̱a gop̱ig. Uḵaeg, Jesus Nug laa ouḏi nau ele amu Nug oḏep̱aib nai anana, ouḏi nau amu Nug ag lamaṯaṯa, oḏe danab oh ele amu bapalaṯom. \v 17 Anam heum amunu Kayaknu propet Jesaia, nug Kayak nai laa aum amu nai amu elele meṯom. Nug inam aum. “Nug nuḵa ihinig oḏe amu ug oh ele mawa uḵom.” \s1 JESUS DIM LAMIṮAKNU NAI \p \v 18 Aria Jesus Nug danab ah kuḏum ag Nug oo meṯan talilidp̱ig ele anṯa, Nug ip̱uniṯak awak danab nuhiḵud amelagp̱a aum. “Ig le ameg mataḏta laih up̱a gotu!” awa aum. \v 19 Awa a amu ag goḵulagnu daaegeg, ḏo mehuqak danab laa doa, Jesus amegp̱a aum. “Ip̱uniṯak danab, na adep adep goḵut amu da na dim lamidḵul,” awa aum. \v 20 A amu Jesus Nug ḏo mehuqak danab amegp̱a aum. “Doḏ laa onig poks, biun bia, ag wan oḏep̱a niiglagnu aben ele, ai ag ele teḏ ele amge Danab Beḵalag da amu da niiaknu aben laa iiṯa,” awa aum. \v 21 Anam a amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab laa nug Jesus amegp̱a aum. “Naḏi, na ap̱e amu da tatam uḵen, mama boomoya, da eḏuen na dim lamidḵul,” awa aum. \v 22 Nug anam a amu Jesus Nug aum. “Iiṯa! Na da dim lamiḏe! Mauhak aḏi, ag dahil uḏat haknu dab ii meṯeb ele amu, ag mauhak lailḵad boomḵulag,” awa aum. \s1 JESUS ULAH AMEGP̱A A TO EṮOM \p \v 23 Awowa amu Nug aha, ub awe, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag ele teeg gop̱ig. \v 24 Uḵaegeg, ulah oḵai heehe, le ameg koḏkoḏ huan qa, ub tona malom. Le anam heum amge Jesus Nug ubp̱a niiom. \v 25 Niieye nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag Nug maḏ eṯan ap̱ig. “Naḏi ig mauhmatanu, na ehaniḵe!” aon ap̱ig. \v 26 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Ag aḏinu baḏaṯeb? Ag oolagp̱a genab nakokib dooṯeb.” Nug anam anana amu Nug aha, ulah le ele dilahnu, a anam hemayanu amelagp̱a a amu ulah nug iiṯa me, le ele to eṯa, manin niiom. \v 27 Nug anam he amu ag dab mak kuḏum aonna, aḵa aḵa ap̱ig. “Ulah le ele amu a ele danab imunu nai dim lamidṯep amunu am aṯemun? Nug am aun?” aon ap̱ig. \s1 JESUS NUG DANAB AḎIT, OUḎI NAU ELE, A BAP̱ALATOM \p \v 28 Aria ag gona, Galelia le ameg laih Gerasa wanp̱a eeḏp̱ig. Eeḏna Jesus Nug danab aḏit, ouḏi nau qalaṯak ele, a matmatp̱anu Jesus gumidya uḏieh anatom. A daḵuḏ meya autia aopiḏ amunu danab ag ib amup̱a oiyaknu iiṯa. \v 29 A uḏiya, huanak eya apiḏ. “Kayak Beḵa, na ihinihp̱a aḏi heḵutnu uḏime? Guiṯak haen ihinih ii uḏiom amu na paha guiṯak metaḵutnute uḏime?” aoya apiḏ. \p \v 30 Anam aeh amu bo ameg naḏi laa nakok uma e lanan daap̱ig \v 31 amunu ouḏi nau ag Jesus unuqidna ap̱ig. “Na ig lamigna doona amu lamigp̱e, ig gota, bo oolagp̱a notu!” aon ap̱ig. \v 32 Aeg amu Jesus Nug aum. “Ag uḵeg!” Anam a amu ag danab aḏit uuatna, ag gona, bo oolagp̱a nop̱ig. Noeg amu bo ameg naḏi amu ag oolna huana gona, aben oola noakp̱a, le amegp̱a nona, le lana mauhadna malap̱ig. \v 33 Mauhadna malaeg amu bo gumaṯak danab ag oolna gop̱ig. Ag gona, ab oḵaip̱a tena, keeke amu ohnu anana amu danab aḏit ouḏi nau qalaṯak ele dilahp̱a kobol beum amunu ele madip̱ig. \v 34 Maṯieg amu danab ah ab oḵaip̱anu oh uḏin, Jesus anidna, ag Nug ahilag wanp̱anu aha, laih goḵunu unuqidp̱ig. \c 9 \s1 JESUS DANAB EP̱EG BAEG MAUHAK BABAIṮOM \p \v 1 Aria Jesus Nug aha, eḏua ubp̱a ta, le ameg laih Nug ap̱agp̱a, Kapenaum uḵom. \v 2 Uḵa, ap̱a dayeye, danab laala ag lailag oḏe, nug baeg ep̱eg mauhak ele, qaḏaqaḏp̱a maon, Jesus top̱a uḏip̱ig. Uḏieg, Jesus Nug oop̱a genab doyak ahilag am oḵai ele anṯa, Nug oḏe danab amegp̱a aum. “O nan, na aib baḏame. Nahip hip̱unin oh amu da uhuqe medaṯem,” awa aum. \v 3 Nug anam a amu ḏo mehuqak danab ap̱a daana, ag aḵa aḵa dab makp̱a inam ap̱ig. “Danab imu Nug Kayak dabiṯa, awa awa qedaṯe,” aon ap̱ig. \v 4 Ag dab mak amu aoegeg, Jesus Nug nuhig dab makp̱a amu doya, Nug ag amelagp̱a aum. “Ag aḏinu dab mak nau anam aoṯeb? \v 5 Aḏi nai am anaknu ug iiṯa? Hip̱unin uhuqa meṯaknu nai amute am ug iiṯa o iiṯa aha tap̱a uḵaknu nai, amutai am ug iiṯa. Amu oh iiṯa. Aḏit oh am ug ele, danabib heḵunu elele iiṯa \v 6 amunu ag Danab Beḵalag da, da wan imup̱a hip̱unin uhuqen madaḵulnu g̱agaṯag ele, ag amu dooglagnu amu da hep̱i aha goḵu,” awa aum. Jesus Nug anam anana amu Nug eḏua oḏe danab amegp̱a aum. “Na ahan, qaḏaqaḏ nahip aon laḵa uḵe!” awa aum. \v 7 Nug anam a amu oḏe danab nug aha, qaḏaqaḏ nuhig awa, ag noolagp̱a dimiṯim wana, laḵa uḵom. \v 8 Ugeḵe amu danab ah ag Kayaknu ena doon, oolag ele oṯaie, ag Kayak binag mep̱ig. Aḏinu? Kayak Nug danab uḏat amu heḵulagnu g̱agaṯag maṯom. \s1 JESUS MATEUS ONIGP̱A EUM \p \v 9 Aria Jesus Nug ap̱anu aha oiyaya amu takis awak danab laa onig Mateus, nug takis awak laḵa dayeye anṯom. Anṯa Jesus Nug amegp̱a aum. “Na dona, da dim lamiḏe!” awa aum. Anam a amu nug Jesus dim lamiṯom. \v 10 Dimp̱a Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag Mateus laugp̱a e laegeg, takis awak danab kuḏum, hip̱unin danab kuḏum amu danab laa, ag Juda dilag ḏo oh ii dim lamidp̱ig, amu ele kuḏum uḏieg, Jesus amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele e lap̱ig. \v 11 Ag e lanana daaegeg, ḏo gumak danab-Parasia ag anadna, Jesusnu ip̱uniṯak awak danab oḏ madap̱ig. “Aḏinu ahilag ip̱uniṯak danab Nug takis awak danab, hip̱unin danab amu danab ag ihinig ḏo oh ii dim lamidṯeb ele amu, Nug ag ele oh daanna e laṯeb?” aon ap̱ig. \v 12 Aon aeg amu Jesus Nug doya, amelagp̱a aum. “Danab oḏe iiṯa amu nug dokta top̱a ii goṯe. Iiṯa. Danab nug oḏe ele nug goṯe. \v 13 Amunu ag nai imu Kayak Nug maṯiom, nuhig naip̱a daaṯe amu anidna doyeg! Nai am inam. ‘Da ag doḏ main meḏaglagnu ool ii daaṯe. Da ag laanu oolag gai iiṯa dooglagnu ool daaṯe.’” Anana Nug tuḏiṯa aum. “Da hep̱i danab kobol tutuḵu enaib heṯeb ele ag oolag eḏuḵunu ii uḏimi. Iiṯa! Da hep̱i danab kobol tutuḵu ena ii heṯeb ele ag oolag eḏuḵunu uḏimi,” awa aum. \s1 E OHNU KUD MEN DAYAKNU NAI \p \v 14 Aria Layaṯak Johanesnu ip̱uniṯak awak danab ag Jesus gumidna gona ap̱ig. “Aḏinu ig amu ḏo gumak danab-Parasia ele ig hanhan e oh lanaknu kud meta daaṯem amge nahip ip̱uniṯak awak danab ag anam ii heṯeb?” aon ap̱ig. \v 15 Ag Jesus anam oḏ meṯaeg amu Jesus Nug aum. “Da am danab nug ah aoṯe bia. Aria dahil ip̱uniṯak awak danab amu ag am da lailad. Amu ig dooṯem, nug awak haen amu oo gamag ahak ele amunu danab nug ah aoṯe amu, nug laiḵud ele ag ug doonna, e oh lanaknu kud mena daaglagnu iiṯa. Ag oolag gamag ahak ele amunu ag e ii uumna, ag laḵulag. Anam aaḵu daaṯe amge deḏ laa dimp̱a ag lailag, ah awom ele amu, nug laih uḵeb, haen amup̱a ag oolag ug ele amunu ag e oh lanaknu kud men daaglag. Amu da ami. Da amu danab ah aoṯe bia. Dahil ip̱uniṯak awak danab ag am da lailad bia. Da gemu ag ele daaṯem amunu ag e oh lanaknu kud mena daaglagnu elele iiṯa. Dimp̱a da gop̱i, ag anam heḵulag,” awa aum. \p \v 16 Nug anam anana amu Nug nai tuḏiṯa ip̱uanaṯa aum. “Danab nug lamen qaṯi bau awa, lamen alagnu giḏo amup̱a tona ii koit-ṯe. Nug anam heḵu amu lamen bau ii ihak ele amu nug iheb, nakok ma amu lamen bau nug lamen alag eḏeb, katiḏa giḏo oḵai ele daaḵu. \v 17 Laa ele danab nug grep lep̱u bau, le itaknu doḏ gaḏa alagp̱a ii inaṯe. Nug anam helo amu grep lep̱u nug titiḏa heeb, doḏ gaḏa alag nug g̱agaṯag ep̱om, oḵai meḵunu elele iiṯa amunu nug aoḏeb, wain amu doḏ gaḏa ele oh iiṯa meḵulah amunu grep lep̱u bau amu le itaknu doḏ gaḏa baup̱a inaeg, a oh elele daaṯep,” awa aum. \s1 IḴI DANAB AḎEG AMU AH LAMEN AḎOM ELE DILAH NAI \p \v 18 Jesus Nug anam nai maṯieye, iḵi danab laa Jesus gumiṯa uḏia, gateg qaun wa aum. “Nid ahin dahil nug geha iiḵu mauhḵunu heṯe amge na gona, ep̱enp̱a aḏap̱e, nug eḏua bau daaḵu,” awa aum. \v 19 Nug anam a amu Jesus nug ele uḵaeheh, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele gop̱ig. \p \v 20-21 Amu ah laa ap̱a dayom ele amu nug kalam qak oḏe maḏ tuelp haen oh anidṯom. Iiṯa ii meṯom. Nug anam dayaya amu nug oop̱a, “Da lamen nuhig nakokib aḏaḵul amu da ena daaḵul,” aum amunu nug Jesus dimugp̱a gumiṯa wana, lamen daug aḏom. \v 22 Aḏe amu Jesus Nug eḏua neeḵa anṯa, amegp̱a aum. “O aḏel, na oot gamag ahaḏ! Na ootp̱a genab doome amunu na ena daaṯem. Na oot maḏoḏ ele uḵe!” awa aum. Awa a haen amup̱aib ah nug ena dayom. \p \v 23 Ena daye amu Jesus Nug iḵi danab laugp̱a uḵa, Nug mahiṯak kobol diigdiig heegeg anaṯom. \v 24 Anaṯa Jesus Nug aum. “Ag aheg! Nid ahin nug ii mauhom. Nug niiṯe,” awa aum. Awa a amu ag Nug imidp̱ig \v 25 amge Jesus Nug danab ah oh lamaṯowa, Nug lag oop̱a noa, nid ahin ep̱egp̱a aḏe, nug eḏua ahom. \v 26 Ahe, nai amu wan amu ohp̱a oiya malom. \s1 JESUS AMELAH GAḎUAK AḎIT, OḎETUP LAA ELE BAP̱ALAṮOM \p \v 27 Jesus Nug ab amu uua ugeḵe, danab aḏit amelah gaḏuak ele Nug dim lamidyaya, onigp̱a eya apiḏ. “Dawit beḵa, na ihinihnu oot gai iiṯa doye!” aoya apiḏ. \v 28 Anam aeheh, Jesus Nug laḵa no, gaḏuak aḏit a Jesus top̱a uḏipiḏ. Uḏieh, Nug a oḏ matom. “Da a ehanatḵulnu elele oolahp̱a genab dooṯepte?” awa aum. Awa a amu a, “Yo,” aoya apiḏ. \v 29 Anam aeh amu Jesus Nug ep̱eg amelahp̱a maama aum. “A dahilnu oolahp̱a genab doopiḏ, anamnab ahilahp̱a beḵu,” awa aum. \v 30 Anam a amu a amelah op̱atom. Op̱ate amu Jesus Nug ḏo nai g̱agaṯag inam matom. “Dab meiḏ! A keeke amunu danab laa apeḏ aib doyom,” awa aum. \v 31 Aum amge a dimiṯim goya, Jesus aḏi heum amu wan amu ohp̱a meeh oiyom. \p \v 32 Aria Jesus amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag ahan, dimiṯim goḵulagnu heegeg, danab oḏetup laa, nug ouḏi nau ele amu ag nug omalna doeg, nug Jesus guguiṯa doum. \v 33 Do amu Jesus Nug ouḏi nau amu lamiṯe, oḏetup nug nai maṯiom. Nai maṯieye, danab ag dab mak kuḏum aonna ap̱ig. “Anuḵa keeke inam laa Israel oop̱a ii beum,” aon ap̱ig. \v 34 Ag anam ap̱ig amge ḏo gumak danab-Parasia ag, “Nug ouḏi nau iḵilagnu g̱agaṯagp̱a ouḏi nau lamadṯe,” aon ap̱ig. \s1 JESUS DANAB AH DILAGNU OO DOYOM \p \v 35 Aria Jesus Nug uḵa, ab oḵai laalap̱a amu ab nakok laalap̱a ele oiyaya, danab oh, ahilag nai doyak lag laalap̱a nai ip̱uanaṯaṯa, Kayaknu ḏo maḏoḏnu Nai Ena mehuqaqa amu danab beḏulagp̱a oḏe diigdiig ele amu, Nug ag bap̱alaṯom. \v 36 Nug danab ah ameg kuḏum anam anaṯa, Nug oo doyom. Aḏinu? Ag ug kuḏum ele doop̱ig amge ehaniṯak laa iiṯa. Ag am sipsip ag ahilag gumak iiṯa bia oip̱ig \v 37 amunu Nug nuhig ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Daṯa e kuḏumnab oḏup̱ig amge uḏat danab kuḏum iiṯa \v 38 amunu ag dad Mameg, Nug uḏat danab maaṯeb, ag gona e nuhig qag meḵulagnu unuqiṯeg!” awa aum. \c 10 \s1 IP̱UNIṮAK AWAK DANAB 12 AMU ONILAG \p \v 1 Deḏ laa Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab tuelp onilagp̱a e, ag Nug gumidna uḏip̱ig. Uḏieg, ouḏi nau lamadḵulagnu amu oḏe diigdiig ele bap̱aladḵulagnu g̱agaṯag maṯom. \v 2 Nug danab tuelp g̱agaṯag anam maṯom amu ag onilag am inam. Anuqak am Simon amu Jesus Nug onig laa Petrus ataḏom. Laa amu Andreus, nug Petrus ele a am e amag. Aḏit laa amu Sebedi bekoḏ, Jakobus Johanes ele. \v 3 Laa oh amu Pilipus, Batolomiu, Tomas, Mateus, nug am takis awak danab. Aria Alpias beḵa Jakobus, Tadius, \v 4 Simon, nug am Selot amu Judas, Iskariot ted ele. Nug Jesus kekeḏ ep̱elagp̱a meum. \p \v 5 Jesus Nug ip̱uniṯak awak danab tuelp maaṯe goḵulagnu daaegeg amu Jesus nai maṯa aum. “Ag gona, iiṯa aḏi dilagp̱a amu Samaria dilagp̱a ele aib gop̱ig. \v 6 Iiṯa. Ag Israel buḏub, ag am sipsip padal mep̱ig oiṯeb bia oiṯeb amu, ahilagp̱a uḵeg! \v 7 Ag gona, ‘Kayaknu ḏo maḏoḏ miag doum daaṯe,’ aon aig! \v 8 Ag gona, oḏe danab bap̱aladnana, danab mauhp̱ig amu maḏ aṯanna amu danab gaḏalag oḏe nau ele bap̱aladp̱eg, ena daap̱eg amu ouḏi nau ele ag lamaṯeg! Keeke ag aop̱ig amu ag daden mena ii aop̱ig, ag hamu aop̱ig amunu ag hamu, daden iiṯa, ag maṯeg! \v 9 Uḏat danab nug uḏat nuhig amup̱a nug e, keeke laala ele aoṯe amunu ag goḵulagnu dab menana amu ag gol, silwa, bras \v 10 amu oiyaknu baṯam, lamen aḏit, baelag gaḏa amu hoḵat ele aib aop̱ig,” awa aum. \p \v 11 Nug anam anana amu baula aum. “Ag gona, ab oḵaip̱a o ab nakokp̱a amu ag neegna autna aona, danab ena tutuḵu ab amup̱an anidna amu nug eleib daanna, uḵaknu haen beeb, ag ahan uḵeg! \v 12 Ag lag oop̱a nona amu ag lag amunu danab ah humadḵulag. \v 13 Ag humadnana amu, ag maḏoḏ dahilp̱anu aop̱ig ele amu, ag lag amup̱an danab, ag elele daaṯeb dayeb amu, ag maḏoḏ amu ag maṯaglag amge ag amu aoglagnu elele iiṯa daaṯeb dayeb amu ag maḏoḏ amu eḏun aon gona, lag laap̱a tena, ag maṯeg! \v 14 Amu laa ag diin, laḵa ii maadna, nai ahilag ele ii doop̱eg amu ag lag o ab oḵai amu uuna, ag baelagp̱anu gap̱ud amu qeqalp̱eg, ab amup̱a naḏ! \v 15 Da genab ag amelagp̱a aṯem, epeḏiak haen oḵaip̱a, ab amu nug Sodom Gomora ele nob nau aopiḏ, amu eḏiṯak aoḵu. \s1 UG DIIGDIIG BEḴU \p \v 16 Doyeg, da ag doḏ sipsip bia qai daḵuḏ oolagp̱a maaṯi goṯeb amunu ag dab mak tutuḵunab aona, keeke heig! Amu ele ag keeke oh qinonob henana, kobol nau laa heḵulagnu aib dab mep̱ig. \v 17 Ag dahilad amu ag wan imup̱an danab dilag dab meig! Danab laa amu ag ag heṯoḏiakp̱a maadna, nai doyak lag oop̱a wipp̱a eheḏ mataḏadḵulag. \v 18 Ag dahilad amu ag da dim lamiḏṯeb amunu wan imup̱an danab ag, ag diin, gabman king ele noolagp̱a maadḵulag. Maadp̱eg amu amup̱a ag dahilnu ag amelagp̱a maṯinna, iiṯa aḏi noolagp̱a ele maṯiglag. \v 19 Geha wan imup̱an danab ag ag omaladna, heṯoḏiakp̱a maadp̱eg amu ag aib baḏan ap̱ig. ‘Ig aṯemun nai nob eḏugnig?’ Iiṯa. Haen amup̱aib Kayak Nug ag nai aḵulagnu ip̱uanaṯeb, ag nai mehuqḵulag. \v 20 Ag aḵa ii mehuqmana. Iiṯa. Ag Mamelagnu Ouḏi amu Nug ag oḏelagp̱a nai mehuqḵu,” awa aum. \p \v 21 Nug nai amu anana amu Nug nai baula tuḏiṯa aum. “Anam amunu geha danab nug amag heṯoḏiak abenp̱a meeb, qep̱eg mauhḵu. Mameg nug ele beḵanu anamib heḵu. Amu nid ag mamelḵad anilḵad dilag op̱oḏilag beeb hep̱eg, aqap̱eg mauhḵulag,” awa aum. \v 22 Anam anana Nug baula ele aum. “Geha danab oh ag oolagp̱a ahilagnu nau, ninig ele dooglag. Aḏinu? Ag am dahilad. Amge laa nug g̱agaṯag dayebeb uḵeb, keeke oh ba maleb, haen amup̱a ele nug g̱agaṯag daaḵu amu, nug padal ii mema. \v 23 Amunu danab ag ab oḵai laap̱anu lamadp̱eg amu ag oolna, ab oḵai laap̱a uḵeg! Da genab ag amelagp̱a aṯem, ag Israel oh dilagp̱a uḏat hena ii malap̱eg, Danab Beḵalag da, da eḏue uḏiḵul. \p \v 24 Amu ip̱uniṯak awak nid nug nuhig ip̱uniṯak danab ii eḏidṯe. Aria begbeg danab nug gumak danab nuhig ele ii eḏidṯe. \v 25 Amu danab ag ip̱uniṯak danab, nuhigp̱a aḏi heḵulag amu ag nuhiḵud ip̱uniṯak awak nid, amu dilagp̱a ele anamib heḵulag. Aria danab ag gumak danab, nuhigp̱a aḏi heḵulag amu ag nuhiḵud begbeg, amu dilagp̱a ele anamib heḵulag. Danab ag lag mamegnu, ‘Nug am ouḏi nau iḵilag,’ ap̱ig amu geha nuhiḵud lag laip̱u amu, ahilagnu ag onilag nau kuḏumnab aḵulag. \s1 JESUS NUG NAI DIIGDIIG MATIOM \p \v 26 Amge ag amu dilag aib baḏap̱ig. Keeke oh tonak daaṯe am geha miag atiḵu. Nai oh loḵumak daaṯe amu ele danab ag dooglag. \v 27 Amu nai da tuqan madiṯem amu ag amunp̱a mehuqnana, nai ag otiptipp̱a dooṯeb amu ag laḵa hip̱aidna daanna mehuqeg! \v 28 Laa ag beḏulag aaḵuib qeḵulagnu elele, ag doṯolag qeḵulagnu elele iiṯa amu, ag amu dilag aib baḏap̱ig. Iiṯa. Laa nug beḏulag doṯolag ele oh heeb, padal meḵulahnu elele amu nuhignuib baḏeg! \v 29 Ag dooṯeb, danab ag ai naunau aḏit amu toea laip̱up̱a daden meṯeb amge ag Mamelag Nug ii aṯe dayeb amu, ai amunu laa wanp̱a ii na qeṯe \v 30 amunu da ag amelagp̱a aṯem. Ag Mamelag, Nug ag iḵilag uḏug oh eb aqa malom \v 31 amunu ag aib baḏap̱ig. Ag ai naunau, amu dilag daden oh eḏadna malap̱ig. \p \v 32 Amu danab laa nug da onil danab ah noolagp̱a miag meḵu amu da ele danab amu, nug onig, da Mamel, hab aṯan daaṯe amu, Nug noobp̱a miag meḵul. \v 33 Amge danab nug danab ah noolagp̱a da di meḏaṯe amu da ele danab amu Mama, Nug hab aṯan daaṯe ele amu, Nug noobp̱a di medaḵul. \v 34-35 Da uḏimi amunu wanp̱a maḏoḏib daaḵu amu ag anam aib dab mep̱ig. Da uḏimi amunu maḏoḏib ii daama. Iiṯa, qep aeg ele keeke op̱ate, laih laih daaṯe amubia da uḏimi amunu danab nug beḵa ele a oolahp̱a laa nug da dim lamiḏebeb, laa am iiṯa amunu a maḏoḏ ele ii daamya. Nid ahin amu nug anig ele a maḏoḏ ele ii daamya. Aria ah amu nug ahip̱a ah ele a ele maḏoḏ ele ii daamya. \v 36 Danabnu kekeḏ amu, laa ag nug laugp̱a daaṯeb amu, ag nuhig kekeḏ daaglag. \p \v 37 Amu danab nug anig mameg ele dilahib oo mauhṯe amge dahilnu oo huanak ii mauhṯe amu nug da layal iiṯa. Amu ele danab nug beḵa aḏeg ele dilah oo mauhṯe amge dahilnu oo huanak ii mauhṯe amu nug am da layal iiṯa. \v 38 Laa ele, danab nug nuhig ad emaitak awa, da dim ii lamiḏṯe amu nug da layal iiṯa. \v 39 Danab nug beḏu bau mak nuhig madiṯe ele amu, nug iiṯa meḵu amge laa nug dahilnu dab ma, nug beḏunu bau mak kakidṯe amu nug genab bauklel anidḵu. \p \v 40 Danab nug ag oo maṯa humadṯe amu nug da oo meḏa humiḏṯe. Nug da oo meḏa humiḏṯe amu nug Mame Kayak, Nug da meiḏe uḏimi ele amu, Nug oo meṯa humidṯe. \v 41 Danab nug Kayaknu propet laa anṯa, nug am propet, diig amunu nug oo meṯa humidṯe amu danab amu nug propet dilag nob ena ele aoḵu. Am danab nug danab tutuḵu laa anṯa, nug am danab tutuḵu, diig amunu nug oo meṯa humidṯe amu, nug danab tutuḵu dilag nob ena ele aoḵu. \v 42 Amu danab laa nug danab hamu onig iiṯa laa anidṯe amge danab hamu onig iiṯa amu nug da dim lamiḏṯe amunu danab laa nug ehaniṯa, nug le ougib hai goḵoḏp̱a medaṯe amu, da genab ag amelagp̱a aṯem, Kayak Nug danab amu nob ena medaḵu. Nug daug iinab atima,” awa aum. \c 11 \p \v 1 Jesus Nug anam nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab nai maṯa malowa, Nug aben amu uua aha, ab oḵai laalap̱a danab ah doyak aoglagnu ip̱uanaṯaṯa, nai ele mehuqom. \p \v 2 Mehuqeqe, Johanes nug mani guiṯak oop̱a dayaya, Kristus uḏat oh heum doya amu nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab aḏit maate, a nuhig oḏ mak aoya, Jesus top̱a gopiḏ. \v 3 Goya Jesus oḏ medapiḏ. “Danab laa uḏiḵunu aeg doomut am na aḵute, o iiṯa ig laate ameg meḵunig?” aoya apiḏ. \v 4 A anam oḏ meṯoya daaeheh, Jesus Nug uḏat he anṯeh amu Nug aum. “A goya, keeke oh anidya doopiḏ amu Johanes amegp̱a apeḏ doyaḏ! \v 5 Amelag gaḏuak ag keeke anidṯeb, diḏilag aḏak amu ag ena oiṯeb, gaḏalag oḏe ele amu oḏe amu iiṯa meṯe, daulag ituak amu ag eḏun nai dooṯeb, danab mauhp̱ig ele amu, ag eḏun bau daaṯeb amu daḏek danab ag ele Nai Ena dooṯeb. \v 6 Amunu danab aun nug nuhig oop̱a genab doyak dahilnu ii paḏe neṯe amu Kayak Nug danab amu itiṯak medaṯe,” awa aum. \p \v 7 Jesus nai maṯia male, Johanesnu ip̱uniṯak awak danab a uḵaeh amu Nug danab ah amelagp̱a Johanesnu aum. “Ag anuḵa Johanes gumidna atu taḏakp̱a gop̱ig amu ag aḏi keeke anidḵulagnu gop̱ig? Ag keeke gai iiṯa, qaiṯobṯob bia, ulah he uḏalṯe, amu anidḵulagnu gop̱igte? Iiṯa. \v 8 Ag aḏi anidḵulagnu gop̱ig? Ag gona, danab laa lamen enanagnab kobol ele taḵom anidḵulagnu gop̱igte? Iiṯa. Danab lamen enanagnab, kobol ele tagaṯeb amu ag king laugp̱a daaṯeb. \v 9 Amge ag aḏi keeke anidḵulagnu gop̱ig? Ag Kayaknu propet laa anidḵulagnu gop̱igte? Da ag amelagp̱a aṯem. Ao, ag propet anidḵulagnu gop̱ig amge nug am propetib iiṯa. \v 10 Nug am laa, Kayak Nug nuhignu a, propet laa nug Kayak oḏe awa, Kayak naip̱a yom daaṯe. Nai amuam inam. ‘Anṯe! Da hep̱i, dahil nai awa uḵa maṯiaknu danab laa nug na noom awa, nahip ib bap̱aidḵu.’ \v 11 Amunu da genab ag amelagp̱a aṯem, Layaṯak Johanes nug danab oh anuḵa propet daap̱ig amu oh eḏaṯom amge danab laa nug Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a danab nakokib daaṯe amu nuhig itiṯak amu Johanesnu eḏidṯe. \v 12 Johanesnu haen uḏie uḏie gemu ele Kayaknu ḏo maḏoḏ nug oḵai meḵunu wagai meṯe amu wagai mak danab ag ele Kayaknu ḏo maḏoḏ aḏaglagnu wagai meṯeb. \v 13 Propet oh dilag nai amu ḏo nai ele, a Elias neeb, Kristus neḵunu aeh uḏie Johanes beum batak \v 14 amunu ag imu oolagp̱a genab dooglagnu elele amu ag doyeg! Elias uḏiḵun ap̱ig amu Johanes aaḵu. \v 15 Laa nug daug ele dayeb amu nug doyaḏ!” awa aum. \p \v 16 Anam anana amu Nug baula aum. “Da danab ah haen geha imunu da ahilagnu aḏi bia aḵul? Ag am nid naunau haḏapp̱a daanna, ameg laa amu ameg laa amelagp̱a enana, \v 17 ‘Ig ahilagnu dumuṯum iwalmut amge ag ahi ii edap̱ig. Ig ahi oo doyak ele eṯamut amge ag ii gaap̱ig,’ aṯeb amubia heṯeb. \v 18 Aḏinu? Johanes nug uḏia amu nug e diigdiig ii laum, wain ele ii laum amunu danab ah ag nuhignu, ‘Nug beḏup̱a ouḏi nau ele,’ ap̱ig. \v 19 Aria Danab Beḵalag da, da uḏien, e lain, le ele lami amunu ag aṯeb. ‘Anṯeg, Nug e huanak lanana, wain ele huanak laṯe. Nug laiḵud am takis awak danab, hip̱unin danab amu danab laa, ag ig Juda, ihinig ḏo oh ii dim lamidṯeb,’ aon aṯeb. Amge Kayaknu doyak am keeke genab amu nuhig hakp̱a ag am genab anidḵulag,” awa aum. \s1 AB LAALA OOLAG II EḎUOM AMU AHILAGNU GADONNAB \p \v 20 Aria ab laalap̱a Jesus Nug keeke danab heḵunu elele iiṯa kuḏum heum amge danab ag oolag ii eḏuom, diig amunu haen amup̱a Jesus Nug ag alaṯa aum. \v 21 “O gadon Korasin, o gadon Betsaida ele. Da ahilah danab oolagp̱a oiyeye, kobol diigdiig danab heḵunu elele iiṯa hemi amu danab laa nug Taia Saidon ele, danab ap̱a daaṯeb ag am iiṯa aḏi danab amu, nug danab amu ahilagp̱a kobol amubia helo amu Taia Saidon ele dilah danab ag anuḵanab lamen nau, heḏiag ele taḵan, uhuḏp̱a daanna, ag oolag eḏulo. \v 22 Amunu da ag amelagp̱a aṯem, epeḏiak haenp̱a Taia Saidon ele dilah danab ah amu, ag ug aoglag amge ag danab ah ag Korasin Betsaida ele daaṯeb amu, ag amu dilag ug eḏiṯak, ug oḵainab aoglag. \v 23 Aria ab oḵai Kapenaum, na onin oḵai, laa oh eḏiṯak aoḵuṯe? Iiṯa! Na padal meḵut. Danab laa nug Sodom dilagp̱a kobol da ahilagp̱a hemi amubia helo amu Sodom ag gemu daalob. \v 24 Am iiṯa amunu da ag amelagp̱a aṯem, epeḏiak haenp̱a Kapenaum ag Sodom dilag ug eḏiṯak, ug oḵainab aoglag,” awa aum. \s1 DANAB HIK AOḴUNU NAI \p \v 25 Jesus Nug haen amup̱a nai amu maṯia malowa Nug aum. “O Mame, na hab wan ele dilah Oḵai daaṯem amu, na danab dab mak ele, doyak danab ele, na amu dilagp̱a keeke imu loḵumna, nid naunau ip̱uanadme amunu da na onin humaṯem. \v 26 Yo Mama, na nahip dab makp̱a amu nahip doyakp̱a heme,” awa aum. \p \v 27 Jesus Nug anam anana, Nug baula tuḏiṯa aum. “Da Mamel Nug keeke oh da ep̱elp̱a meum. Amu danab laip̱u laa nug Kayak Beḵa ii dooṯe. Kayak Nug nuḵaib dooṯe. Amu ele danab laip̱u laa nug da Mamel ii dooṯe. Iiṯa. Da am Kayak Beḵa amu da aaḵuib dooṯem. Amge da danab laala Mama ip̱uanadṯem ele aaḵuib am, ag Mama dooṯeb,” awa aum. \p \v 28 Anam anana Nug baula ele aum. “Danab ag uḏat oḵai henana, keeke ug ele maoṯeb amu ag gumiḏna dop̱eg, da hep̱i, ag hik aoglag. \v 29 Ag mawaknu keeke dahil aona, ag dahilp̱a dab mak aweg! Aḏinu? Da am wagai mak danab iiṯa amu da am oo doyak ele. Ag anam henana, ag oolagp̱a ug iiṯa oiglag. \v 30 Aḏinu? Dahil mawaknu keeke nug am ug iiṯa amu amup̱a ag keeke laa, ag maoglagnu meḵul amu, amu ele am ug iiṯa,” awa aum. \c 12 \s1 JUDA DILAG MEṮIDNU ḎO, AMUNU NAI \p \v 1 Haen laa Meṯidp̱a Jesus Nug ibp̱a wit dad laa oop̱a ugeḵe, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag enug aqe, ag wit aeg aon lap̱ig. \v 2 Aon laegeg, ḏo gumak danab-Parasia ag amu anidna, ag Jesus amegp̱a ap̱ig. “Anṯe, nahipad ip̱uniṯak awak danab ag ḏo nug danab laa Meṯidp̱a e daṯanu ii aomanu ip̱unigṯe amu, ag Juda dilag Meṯidnu ḏo amu tip̱alna, e aon laṯeb,” aon ap̱ig. \v 3 Aon aeg amu Jesus Nug amelagp̱a aum. “Ag Dawit keeke heum amunu kaya iite eb qep̱ig? Haen amup̱a nug nuhiḵud daup ele ag enug daanna, \v 4 ag Kayak laugp̱a nona, Kayak laugp̱an bret amu aon lap̱ig. Bret amuam, danab hamu lanaknu gun. Mana meṯak danabib laḵulagnu elele amu, ag amu lap̱ig. \v 5 Laa ele amu mana meṯak dilag uḏatnu yak ḏop̱a niiṯe amu ag Meṯidp̱a mana meṯak laḵa up̱a uḏat amu heṯeb amge hip̱unin iiṯa, ag amu iite eb qep̱ig? \v 6 Amu da ag amelagp̱a aṯem. Da am meṯid lag eḏiṯak. \v 7 Ag Kayak naip̱a nai laa daaṯe, nai amu doolob amu ena. Nai amuam inam. ‘Mana meṯak nug keeke anuqak iiṯa, oo gai iiṯa doyak kobol amuam keeke anuqak.’ Ag amu diig doolob amu danab imu ag qaḏelagp̱a ug ii melob. \v 8 Amu Danab Beḵalag da, da Meṯid deḏ gumaṯem,” awa aum. \p \v 9 Awowa Jesus Nug aben amu uua aha, ahilag nai doyak laḵa uḵom. \v 10 Am danab laa nug ap̱a dayom amu nug ep̱eg mauhak ebehiṯak ele amunu danab laala ag Jesus heṯoḏiak abenp̱a meḵulagnu hena, ag Jesus oḏ meṯan ap̱ig. “Ig danab Meṯid deḏp̱a bap̱aidḵunignu am enate?” aon ap̱ig. \v 11 Aon aeg Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Ag oolagp̱a danab laip̱u laa nug sipsip laip̱u ele amu sipsip amu nug Meṯid deḏp̱a moḏp̱a no amu danab amu nug iite eḏua aoṯe? \v 12 Amu danab nug sipsip eḏiṯak amunu ig Meṯidp̱a danab ehanadḵunig,” awa aum. \v 13 Jesus Nug anam anana amu Nug danab ep̱eg nau ele amegp̱a aum. “Ep̱en tai eṯe!” awa aum. A amu danab nug ep̱eg tai eṯe, ep̱eg eḏua, laih bia, ena dayom. \v 14 Jesus anam heum amunu ḏo gumak danab-Parasia ag gona qag mena, Jesus qeḵulagnu ib madip̱ig. \s1 KAYAK JESUS NUHIGP̱A UḎAT HEḴUNU TITUANOM \p \v 15 Am Jesus Nug nai amu doyom amunu Nug aha, ab amu uua uḵom. Ugeḵe, danab ah kuḏum ag Nug dim lamiṯegeg, Jesus Nug oḏe danab ah bap̱alaṯe, ena daap̱ig. \v 16 Ena daaeg amu Jesus, Nug am Kayak Beḵa amu ag amu miag atiak amananu ḏo maṯom. \v 17 Amup̱a amu Jesus Nug propet Jesaia Kayak oḏe awa, nai laa maiṯom, nai amu elele meṯom. \v 18 Nai amuam inam. “Imu amu uḏat danab dahil, da Nug tituanmi. Da nuhignu ool huanak heṯe, nuhignu ool ena daaṯe. Da geha da Ouḏil hep̱i, Nug qaḏep̱a neḵu. Neeb amu Nug kobol tutuḵunu, nai amu iiṯa aḏi dilagp̱a mehuqḵu. \v 19 Nug awa awa qeṯak nai ii maṯima, Nug muṯub ele ii qema. Nug baag oḵaip̱a ib naḏip̱a danab amelagp̱a ii ama. \v 20 Danab laa elele iiṯa, qao laa wak ele daaṯe bia amu, Nug heeb, nauha autanab ii aoma. O danab laa elele iiṯa daaṯe, lam qauhḵunu heṯe bia, Nug heeb iiṯa ii mema. Nug uḏat heebeb uḵeb, kobol tutuḵu amu oh elele medaḵu. \v 21 Danab ah wan atu ohnu ag Nug ameg meḵulag,” awa aum. \s1 “JESUS BELSEBUB ONIGP̱A UḎAT HEṮE,” AON AP̱IG \p \v 22 Haen amup̱a danab ag danab laa omalna nuhigp̱a uḏip̱ig. Danab amu nug am ouḏi nau ele, nug oḏetup, ameg gaḏuak ele. Ag aon doeg, Jesus Nug he ena daya, qamutak amu nai maṯiaya, ameg obate, neeḵom. \v 23 Danab nug neeḵa, nai maṯieye, danab ah ameg naḏi ag oṯaina Jesusnu ap̱ig. “Danab imu am Dawit beḵatai,” aon ap̱ig. \v 24 Amge ḏo gumak danab-Parasia ag am inam ap̱ig. “Umu Nug Belsebub, ouḏi nau iḵilag ele amu, nuhig g̱agaṯagp̱a ouḏi nau lamadṯe,” aon ap̱ig. \p \v 25 Aeg amu Jesus Nug ahilag dab mak oh doya, Nug ag amelagp̱a aum. “Wan laip̱up̱an danab ag ahan op̱atna, ameg aḏit bena, nug qeḵulag amu wan amu nug elele iiṯa, g̱agaṯag ii daama. Amu ele, ab oḵai laip̱up̱an o ab iḵi laip̱up̱anu ag op̱atna, ameg aḏit bena, nug qeḵulag amu ab oḵai o ab iḵi amu nug ena ii daama. \v 26 Amubia Satan nug Satan lamidṯe dayeb amu nuhiḵud ag aaḵu op̱atna, ameg aḏit bena, aḵa aḵa nug qeṯeb. Anam dayeb amu Satannu ḏo am aṯem ha g̱agaṯag daaḵu? \v 27 Ag da Belsebub g̱agaṯagp̱a ouḏi nau lamadṯemnu aṯeb. Da genab Belsebub g̱agaṯagp̱a ouḏi nau lamadṯem dayeb amu, ag Juda, ag beḵalḵad laala ag uḏat imu ele heṯeb amu, ag ele anamib amge amu oh iiṯa amunu ag beḵalḵad ag epeḏiadp̱eg, ag Juda ag eheḏ hak ahilag miag atiḵu. \v 28 Amge da Kayak Ouḏi g̱agaṯagp̱a ouḏi nau lamadṯem dayeb amu ag doyeg, Kayaknu ḏo maḏoḏ aaḵu ahilagp̱a uḏiom,” awa aum. \p \v 29 Jesus Nug anam anana, Nug nai tuḏiṯa aum. “Am danab laa nug aṯemun danab g̱agaṯag ele, nug laugp̱a noa keeke aoḵu? Am elele iiṯa amunu tatam nug danab g̱agaṯag amu muḏip̱a hip̱alowa, nug danab amu laugp̱a noa, keeke yab aoḵu. \v 30 Am danab laa nug da ele layam iiṯa amu nug dahil kekeḏ. Danab laa nug da ele uḏat laip̱u ii heṯep amu nug Satan ehanidṯe. \v 31 Anam daaṯe amunu da ag amelagp̱a aṯem, Kayak Nug danab ah dilag hip̱unin oh amu nuhignu amu nuhig keekenu dabiṯa, awa awa qeṯak nai ahilag oh ele uhuqa madaḵu amge danab nug Kayak Ouḏi dabiṯa, awa awa qeṯe amu Kayak Nug danab amunu hip̱unin uhuqa ii meṯama. \v 32 Am danab nug Danab Beḵalag da, dahilnu nai nau aṯe amu Kayak Nug danab amunu hip̱unin uhuqa medaḵu amge danab nug Kayak Ouḏinu nai nau aṯe amu Kayak Nug hip̱unin amu uhuqa ii meṯama, gemu, dimp̱a ele. \p \v 33 Anam amunu ad nauhak iiṯa, enaib daaṯe amu nug meu ele ena oṯe, amu ad nauhak ele amu nug am meu ele nau oṯe. Danab ag ad meu aon lana, enate o naute amu dooṯeb. \v 34 Ag danab nau, ag am mat nau bia. Ag nau daaṯeb amu aṯemun kobol enanu maṯiglag? Amu ele danab oop̱a aḏi dab mak am bak niiṯe amu oḏep̱a beṯe. \v 35 Am danab ena, nug oop̱a dab mak ena huanak niiṯe amunu nug kobol ena he beṯe amge danab nau, nug oop̱a dab mak nau huanak niiṯe amu nug kobol nau he beṯe. \v 36 Amge da ag amelagp̱a aṯem. Epeḏiak haenp̱a Kayak Nug danab ah ag nai diig iiṯa madip̱ig ele amu, Nug amunu epeḏiadḵu,” awa aum. \v 37 Anana amu Jesus Nug baula ele aum. “Na nai madiṯem aaḵuib heeb, Kayak Nug na danab ena tutuḵu anidḵu. Na nai madiṯem aaḵuib heeb amu Kayak Nug nahipnu danab nau anidḵu,” awa aum. \s1 DANAB AG EP̱ONAK KEEKE ANIDḴULAGNU AP̱IG \p \v 38 Haen amup̱a ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo mehuqak danab ele ag Jesus amegp̱a ap̱ig. “Ip̱uniṯak danab, ig na ep̱onak keeke, danab heḵunu elele iiṯa laa hep̱e anidḵunignu oonig daaṯe,” aon ap̱ig. \v 39 Aeg am Nug nob ma aum. “Ag danab ah naunab, ag Kayak uuna, kobol laala dim lamidṯeb ele. Ag da ep̱onak keeke, danab heḵunu elele iiṯa heḵulnu aṯeb amge da laa ii hepa. Propet Jona, nuhigp̱a aḏi beum aaḵuib ag ip̱uanadḵul. \v 40 Anuḵa propet Jona nug deḏ ewam tuqan ewam ele kakai naḏi oop̱a niiom, anamib Danab Beḵalag da, da gemu haen imunu danab ah, amu dilag ep̱onak keeke daaḵulnu, da deḏ ewam, tuqan ewam ele da wan oop̱a niiḵul. \v 41 Haen Kayak Nug danab ah epeḏiadḵu amu Niniwe danab ah ag ahan, danab ah haen gemunu dilag eheḏ hak amu miag atiglag. Aḏinu? Niniwe danab ag Kayak nai Jona oḏep̱a doona, ag oolag eḏuom amge gemu laa Jona eḏiṯak ina daaṯe. \v 42 Amu ele haen Kayak Nug danab ah epeḏiadḵu, haen amup̱a wan laap̱an ah oḵai, wan amuam yau uḏiṯep̱an daaṯe, nug aha, danab ah haen gemunu dilag eheḏ hak amu miag atiḵu. Aḏinu? Nug wan batakp̱anu amge nug Solomonnu doyak ena amu nug amu dooḵunu Solomon gumiṯa uḏiom amge gemu laa nug Solomon eḏiṯak am iiḵu daaṯe,” awa aum. \p \v 43 Nug anam maṯiowa amu Nug aum. “Haen ouḏi nau laa nug danab laa uuidṯe, amu nug uḵa atu taḏakp̱a, nug aben laa anṯa, hik awa daaḵunu oiṯe amge nug ii anidṯe dayeb amu nug aṯe. \v 44 ‘Da eḏuen, anuḵa daamip̱a uḵen daaḵul,’ awa aṯe. Anana amu nug uḵa, tatam dayom amup̱a ta, lag amu oo tatak, bala mak ele amu danab laa amup̱a ii dayeye ele anṯa, \v 45 nug eḏua uḵa, ouḏi nau eblaih aḏit laa ele, ag ahilag g̱agaṯag kobol nau heḵulagnu amu nug eḏiṯak ele, nug amu diie, nug ele uḏiṯeb. Uḏin, ag lag amu oop̱a nona daaṯeb. Noeg amu danab amu anuḵa nau dayom amu gemu nug naunab daaṯe. Amubia danab ah haen gemu imunu ahilagp̱a am anam beḵu,” awa aum. \s1 JESUS ANIG AMU AMAḴUD ELE \p \v 46 Jesus Nug danab ah nai anam madeṯe, Nug anig amaḵud ele ag Nug anidp̱eg, Nug ele nai maṯiglagnu uḏin, dimiṯim daap̱ig. \v 47 [Dimiṯim daaegeg, danab laa nug Jesus amegp̱a aum. “Na anin amapad, ag na ele nai maṯiglagnu uḏip̱ig, dimiṯim daaṯeb,” awa aum.] \v 48 Anam a am Jesus Nug oḏep̱a awa aum. “Aun am nug da anil? Aun aḏi am da amalad?” awa aum. \v 49 Anam anana, Nug ep̱eg huma, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ip̱uanaṯaṯa aum. “Anṯeg! Imu am da anil amu da amalad ele. \v 50 Am danab laa nug da Mamel, Nug hab aṯan daaṯe ele amu, nuhig dab mak dim lamidṯe amu nug am da anil, da amal, da ap̱inal,” awa aum. \c 13 \s1 DANAB E HAḎAG DAṮA TAOḎOMNU NAI \p \v 1 Jesus Nug dimp̱a deḏ amup̱aib laḵanu aha noa, Galelia le ameg ihip̱a dayom. \v 2 Dayeye danab ah kuḏumnab uḏin qag mep̱ig amunu Jesus Nug ub aṯan ta dayeye, danab ah oh ag le ihip̱a daap̱ig. \v 3 Ag anam daaegeg, Jesus Nug keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯa, nai amu kuḏump̱a ag amelagp̱a maṯiom. Nug maṯia aum. “Ag doyeg! E ep̱ak danab nug e haḏag ebaḵunu aha, daṯa uḵa oiyaya, e haḏag taoḏom. \v 4 Nug taoḏa ugeḵe, haḏag laala amu danab ib oiṯebp̱a nena qena niiegeg, ai ag uḏin haḏag amu lap̱ig. \v 5 E haḏag laala ag wan men duqe uḵak amup̱a nena qep̱ig am wan unuqag iiṯa amunu pahanab bep̱ig \v 6 amge aam na qe, ag diḏilag wan oop̱anab ii noum amunu bunaḏp̱ig. \v 7 Am haḏag laala ag wan muḏi qaun elep̱a nena qeeg, muḏi qaun ele ba, naḏi ma teguiṯom. \v 8 Amge haḏag laala ag wan enap̱a nena qena, ena bena, meu op̱ig. Haḏag laala ag meulḵad wan handat op̱ig. Laala ag meulḵad siksti op̱ig, laala ag tieti op̱ig. \v 9 Am danab nug daug ele dayeb amu nug doyaḏ!” awa aum. \p \v 10 Jesus Nug anam a amu ip̱uniṯak awak danab ag dona oḏ medap̱ig. “Aṯemun na keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqatna, ip̱uanadna, amelagp̱a madiṯem?” aon ap̱ig. \v 11 Aeg amu Nug inam aum. “Ag dahilad amu ag am Kayaknu ḏo maḏoḏnu keeke diig loḵumak amu dooglagnu maṯom amunu ag dooṯeb amge danab imu amu ag am iiṯa. \v 12 Danab nug dooḵunu heṯe ele amu Kayak Nug laa ele medaḵu. Meṯeb nug hap̱iak aoḵu amge danab nug doyom, bau dooḵunu ii heṯe amu Kayak Nug nuhig nakok doyom amu oh aḏidḵu. \v 13 Amu da keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqatete, ip̱uanaṯe, amelagp̱a madiṯem, amunu diig am inam. Ag neegṯeb amge ii anidṯeb. Ag nai daulagp̱a dooṯeb amge oolagp̱a ele ii dooṯeb, nai diignu ele amu ag oolag ii maidṯe. \v 14 Amunu propet Jesaia, nug Kayak oḏe awa, nai maṯiom, nai amu elele medaṯe. Nai amuam inam. ‘Ag nai daulagp̱a dooglag amge nai meu am tutuḵu ii doomna. Ag neegḵulag amge ag diig tutuḵu ii anidmana. \v 15 Aḏinu? Danab ah imu ag oolag itua malom. Ag nai meu dooglagnu bahilag yaaṯe, amu ele ag amelag heeg gaḏuom. Amu iiṯa daalo, ag amelagp̱a keeke anidna, daulagp̱a nai doonna, ag nai diig oolagp̱a tutuḵu doona, eḏun dahilp̱a dop̱eg, da hep̱i, ag ena daaglag,’” awa aum. \v 16 Aria Jesus nai amu maṯia mala, Nug nai baula tuḏiṯa aum. “Anam amge ag oolag gamag ahaḏ! Ag amelagp̱a keeke anidṯeb, daulagp̱a nai dooṯeb amu ag oolag maidṯe. \v 17 Amu ele da genab ag amelagp̱a aṯem. Kayaknu propet kuḏum amu danab tutuḵu aḏi ele ag gemu keeke ag anidṯeb ele imu anidḵulagnu oolag huana heum amge ag laa ii anidp̱ig. Ag nai gemu dooṯeb ele amu, ag amu ele dooglagnu oolag huana heum amge amu ele ag laa ii doop̱ig. \p \v 18 Amunu ag danab nug e haḏag daṯa taoḏomnu nai, nai amuam keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata ip̱uniṯak nai amu, nai amunu diig mehuqak doyeg! \v 19 Danab laa nug Kayaknu ḏo maḏoḏnu nai doya, oo ii maidṯe amu Satan nug paha nug oop̱a noa he, Kayak nai iiṯa meṯe. E haḏag ibp̱a nena qep̱ig ele amu, nai amu anam ip̱unigṯe. \v 20 Amu e haḏag men duqe uḵakp̱a nena qep̱ig ele amu, nai amu inam ip̱unigṯe. Danab laa nug nai doya, oo gamag ahehe, pahanab aoṯe. \v 21 Nug nai doya aoṯe amge nuhig oop̱a genab doyak am g̱agaṯag iiṯa, haen tutunuib, amunu deḏ laa nug dahil nai dim lamidṯe, diig amunu ug laa beṯe o danab laala ag heeg, qagaiṯak dooṯe amu nug pahanab nuhig oop̱a genab doyak paḏaṯe. \v 22 E haḏag wan muḏi qaun elep̱a nena qep̱ig ele amu, nai amu inam ip̱unigṯe. Danab laa nug nai dooṯe amge wan imup̱an ug laala, enub awak uḏat amu ameg qak kobol ele, keeke amu oh danab amu nug oop̱a Kayak nai he, iiṯa ma, meu ii oṯe. \v 23 Aria e haḏag wan enap̱a nena qep̱ig ele amu, nai amu inam ip̱unigṯe. Danab nug nai daugp̱a doya dab medṯe, nai diig ele oo maidṯe amu nug meu ena oṯe, laa handat, laa siksti, laa tieti anam oṯe,” awa aum. \s1 KAYAKNU ḎO MAḎOḎNU NAI DIIGDIIG \p \v 24 Jesus baula ele keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯa, maṯia aum. “Kayaknu ḏo maḏoḏ amu nug danab laa, nug wit aeg ena dad nuhigp̱a taoḏom amubia daaṯe. \v 25 Danab amu nug taoḏom amge tuqan, danab ah niiegeg, danab wit aeg taoḏom ele amu, nuhig kekeḏ laa uḏia, gikiḏah nau haḏag amu wit dad amupa taoḏowa uḵom. \v 26 Dimp̱a wit amu ba meu o amu ag gikiḏah nau ele dayeye anidp̱ig. \v 27 Anṯeg amu begbeg nuhiḵud ag dad mameg top̱a gona ap̱ig. ‘Danab naḏi, na wit aeg enaib dad nahipp̱a taoḏme amunu aṯem he, gikiḏah nau ele beum?’ aon ap̱ig. \v 28 Aon aeg amu nug ag amelagp̱a aum. ‘Kekeḏ laa nug anam heum.’ Nug anam a amu begbeg ag ap̱ig. ‘Na ap̱e, ig gota gikiḏah nau amu qaḵaladta qag meḵunigte?’ oḏ medap̱ig. \v 29 Ag anam oḏ medap̱ig amge nug ag amelagp̱a aum. ‘Iiṯa. Ag gikiḏah nau hiḏanna amu wit ele hiḏaladmanade! \v 30 Uup̱eg, aḏit oh meu awak haen ameg mak beiḏ! Bepeḏ, da meu awak haenp̱a meu awak danab amelagp̱a ap̱i, gikiḏah tatam hiḏaladna, iḵi aḏana, ab aḏup̱a manaknu meḵulag amge ag wit qag mena, dahil ma laḵa meḵulag,” awa aum. \p \v 31 Jesus Nug anam anana amu Nug keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uniṯak nai baula ele inam aum. “Kayaknu ḏo maḏoḏ amu mastet aeg, danab laa nug awa, dad nuhigp̱a ep̱om bia. \v 32 Mastet aeg nug am e laa aeg bia iiṯa. Nug aeg nakoknab amge nug ba oḵai ma, dad oop̱anu e laa oh eḏadṯe. Eḏaṯa ba, ad oḵai ma dayeye, ai ag uḏin, nug ep̱egp̱a teḏ hena daaṯeb,” awa aum. \p \v 33 Anana amu Nug baula ele keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯa, amelagp̱a maṯia inam aum. “Kayaknu ḏo maḏoḏ amu nug yis bia. Ah laa nug 20 kilo plaua keeke awa, yis ele kabolie, dimp̱a plaua oh titiḏa oḵai meum,” awa aum. \v 34 Nai imu oh am Jesus Nug keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯa, danab ah amelagp̱a maṯiom. Nug nai diig laap̱a ii maṯiom. \v 35 Amu Nug propet laa nai maṯiom, nai amu elele meṯom. Propet nug inam aum. “Da oḏel op̱aten, keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqate ip̱uanaṯen, nai aḵul. Da keeke dig mak haenp̱anu loḵumak daye uḏie gemu batak amunu aḵul,” awa aum. \p \v 36 Aria Jesus Nug danab ah uuaṯa, laḵa teum. Te amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag gumidna uḏin ap̱ig. “Na gikiḏah nau daṯa beum, nai amuam keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata ip̱uniṯak nai amu, nai amunu diig mehuqna ip̱unigp̱e dootu!” ap̱ig. \v 37 Ag anam aeg, Nug aum. “Danab nug e ena ebaṯe, amuam Danab Beḵalag da. \v 38 Aria dad amu wan atu oh ip̱unigṯe. E aeg ena amu Kayaknu ḏo maḏoḏnu danab. Aria gikiḏah nau amu Satannu danab. \v 39 Amu danab gikiḏah nau daṯa taoḏom ele amu Satan. Aria e meu awak haen amu wan imunu wan haen malak. E awak uḏat danab am Kayaknu engel. \v 40 Am danab ag gikiḏah nau qag mena, ab aḏup̱a maiṯeb amubia Kayaknu engel ag wan haen malak haenp̱a anamib heḵulag. \v 41 Danab Beḵalag da, da dahilad engel hep̱i, ag gona, danab Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a daaṯeb ele amu, ag oolagp̱anu wannu etetuab nau, ig eeḏigṯeb ele, amu oh amu aria danab ag kobol nau heṯeb ele, ag qag maadna diin, \v 42 ag aḵan, agap̱eg ab aḏup̱a teḵulag. Ab naḏi amu oop̱a danab ag gaanna, ag aelag ele kikiḏḵulag. \v 43 Haen amup̱a amu tutuḵu hak aḏi, ag am Kayak beḵod, ag Mamelagnu ḏo maḏoḏ oop̱a daanna, ag aam amahala miag atiak daaṯe bia miag atiak daaglag. Danab nug daug ele dayeb amu nug nai doyaḏ!” awa aum. \p \v 44 Jesus nai anam maṯiowa, Kayaknu ḏo maḏoḏnu, keeke danab dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯa, imu maṯiom. Maṯiaya Nug aum. “Kayaknu ḏo maḏoḏ amu nug am enub oḵainab ele daṯa loḵump̱ig bia. Danab laa nug anṯa, baula awa loḵumowa, nug gamag ahak oḵainab doya, nug nuḵa keeke nuhig oh me, daden meeg, men doḏo amu awa uḵa, nug wan amu daden meum. \v 45 Aria laa amu Kayaknu ḏo maḏoḏ nug am danab ep̱u ele, nug kalelenu doḏo ena ena maṯiom bia. Nug kalelenu doḏo laip̱u, nuhig nob oḵainab, amu maṯia anṯa, \v 46 amu nug nuhig keeke oh me, daden meeg, men doḏo amu awa, kalelenu doḏo amu aaḵuib daden ma awom. \p \v 47 Aria laa amu Kayaknu ḏo maḏoḏ nug am uhui ag le amegp̱a eeg no, kakai diigdiignu noeg am beum amubia. \v 48 Aria ag uhui eeḏeg uḏia, audam be amu ag daanna, kakai ena amuib epeḏiadna, tap̱iḏ laalap̱a maadp̱ig amge kakai nau am ag aḵaeg gop̱ig. \v 49 Amubia wan haen malaknu deḏ amu anam aaḵu beḵu. Engel ag nena, danab nau ag danab ena oolagp̱a daaṯeb amu qag maadna, \v 50 agap̱eg ab aḏup̱a teḵulag. Aben amup̱a danab ag gaanna, ag aelag ele kakiḏḵulag,” awa aum. \p \v 51 Jesus Nug anam anana Nug oḏ maṯom. “Ag nai maṯimi imu oh diig doop̱igte?” awa aum. Nug anam oḏ maṯe amu ag, “Yo,” ap̱ig. \v 52 Ag, “Yo,” aon aeg am Nug ag amelagp̱a aum. “Anam amu ḏo mehuqak danab oh, ag Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a nop̱ig ele amu, ag am lag oḵai mameg bia daaṯeb. Nug en lag nuhigp̱anu keeke alag bau ele aḵe do madaṯe,” awa aum. \s1 NASARET DANAB AG JESUS DI MEDAP̱IG \p \v 53 Jesus Nug nai keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯa, oh maṯia malowa Nug ab amu uua uḵom. \v 54 Nug ap̱ag digp̱a uḵa, Juda dilag nai doyak laḵa danab ah amelagp̱a Kayak nai mehuqom. Nai mehuqe, ag dab mak kuḏum aona ap̱ig. “Doyak amu, kobol danab heḵunu elele iiṯa haknu g̱agaṯag ele imu oh amu, Nug adep̱anu awom? \v 55 Nug am lag hak danab beḵa! Ig dooṯem, Maria amu nug anig. Nug amaḵud amu Jakobus, Josep, Judas, Simon. \v 56 Nug ap̱inḵud amu ag oh ig ele iite daaṯem? Amunu Nug keeke imu oh am adep̱anu awom?” aon ap̱ig. \v 57 Ag anam anana ag oolagp̱a Jesusnu ena ii doop̱ig amge Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Propet nug ab ohp̱a amu onig ele amge nug ap̱ag diigp̱a amu nug laugp̱a ele amu nug onig iiṯa,” awa aum. \v 58 Amu ap̱a Nug oḏe danab kuḏum ii bap̱alaṯom. Aḏinu? Ag oolagp̱a genab ii doop̱ig. \c 14 \s1 HERODES NUG LAYAṮAK JOHANES BAG OTAḎOM \p \v 1 Haen amup̱a Herodes Antipas nug Jesus onig binag ele doyom. \v 2 Doya amu nuhiḵud uḏat danab amelagp̱a aum. “Danab amuam Layaṯak Johanes mauhowa, eḏua hibaiṯom amunu g̱agaṯag oḵai oḵai amu nuhigp̱a beṯe,” awa aum. \p \v 3-4 Amu diig am Herodes Antipas nug amag Pilipus wau Herodias awe, Johanes nug Herodes amegp̱a, “Na awan wau aome, amup̱a na ḏo tip̱alme, kobol amuam ena iiṯa,” aum amunu Herodes nug Johanes ep̱eg hip̱ala, mani guiṯakp̱a meum. \v 5 Amu nug Johanes qeeb mauhḵunu heum amge nug danab ah dilag baḏom. Aḏinu? Danab ah ag Johanesnu, “Nug am Kayaknu propet,” aon ap̱ig. \p \v 6 Anam dayom amge Herodes Antipas menuak deḏp̱a, Herodias aḏeg amu ḏo danab kuḏum noolagp̱a ahi goḏe, Herodes nug iṯag qeum \v 7 amunu nug nai qaḵa, nug nid ahin keeke aḏi laa aoḵunu ab amu medaḵununab aum. \v 8 Nid ahin amu anig nug dab mak meṯom amunu nug aum. “Na Layaṯak Johanes baag otaḏna, iḵi tap̱iḏp̱a mena, haen imup̱a meḏaḵut,” awa aum. \v 9 Nid ahin nug anam a amu king Herodes nug oo ug ele dayom amge nug nai nuhig g̱agaṯag qa aawo, ḏo danab ag nug ele e lap̱ig amu ag ele nai amu doop̱ig amunu nug aum. “Layaṯak Johanes iḵi tap̱iḏp̱a mena, aon dona meṯeg!” \v 10 anana amu nug he, uḏat danab laa nug uḵa, Johanes baag otaḏom. \v 11 Bag otaḏe amu ag nug iḵi tap̱iḏp̱a mena, nid ahin medap̱ig. Nid ahin meṯaeg amu nid ahin nug awa uḵa, anig meṯom. \v 12 Layaṯak Johanesnu ip̱uniṯak awak danab ag nai doona uḏin, Johanes gaḏa aon gona boomp̱ig. Ip̱uniṯak awak danab ag Johanes boomona, ag gona, Jesus amegp̱a ap̱ig. \s1 JESUS DANAB 5000 E MAṮOM \p \v 13 Jesus nai amu doya, Nug aben amu uua, ub awa, aben danab ii daaṯeb, ap̱a goḵunu uḵom. Nug anam ugeḵe amu danab ah ag nai doona, ag ab ohp̱anu ahan, Jesus ugeḵe, ag baelagp̱a Nug dim lamidna gop̱ig. \v 14 Ag anam heegeg, Jesus uḵa eeḏa amu danab ah ameg naḏi ag Nug ameg mena daaegeg anaṯom. Nug anam anaṯa amu oo doye, ahilḵad danab ah oḏe ele amu bap̱alaṯom. \p \v 15 Bap̱alaṯeṯe, tueb me, nuhig ip̱uniṯak awak danab ag Jesus gumidna dona amegp̱a ap̱ig. “Laih imu am aben danab ii daaṯeb. Aam ele uḵa noṯe amunu danab ah ameg naḏi imu amelagp̱a ap̱e, ag ab ab gona, e daden mena laig!” aon ap̱ig. \v 16 Ip̱uniṯak awak danab ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Aḏinu da ap̱i goḵulagnu aṯeb? Ag e madap̱eg laig!” \v 17 Nug anam a amu ag amegp̱a ap̱ig. “Amge ig ip̱a e kuḏum laa iiṯa, bret kunum tanig ele amu kakai aḏit eleib daaṯe,” aon ap̱ig. \v 18 Anam aeg amu Nug aum. “Aḵan dona, da meḏeg!” awa aum. \v 19 Anana amu Nug danab ah ameg naḏi, ag amelagp̱a, “Ag gikiḏahp̱a dayeg!” anana amu Nug bret tanig ele amu kakai aḏit ele amu diia aḏa, hab aṯan neeḵaḵa unuqiṯom. Unuqiṯowa amu pane ne, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab maṯe, ip̱uniṯak awak danab ag diin panin, danab ah madap̱ig. \v 20 Maṯaeg amu danab ah ag e amu laeg, oolag diṯie, e big dayom amu ip̱uniṯak awak danab ag aon, kaleg tuelp inaeg, am beum. \v 21 Danab e lap̱ig ele amu 5,000 anam. Ah nid naunau ele amu eb qak amu oop̱a ii daaṯeb, danabib eb aqap̱ig. \s1 JESUS NUG BAEGP̱A LE GAḎAP̱A UḴOM \p \v 22 Ag e lana malaeg amu Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag amelagp̱a aum. “Da danab ah imu oh qatiglagnu abip̱i, ag ahan ubp̱a tena, Galelia le mataḏna, laih uḵeg!” awa aum. \v 23 Nug anam a amu ag ahan uḵaegeg, Jesus Nug danab ah amelagp̱a, “Enad uḵe,” awowa, Nug nuḵa amu unuqidḵunu qaukop̱a uḵom. Tueb amup̱a amu Nug nuḵa qauko amup̱a dayom. \v 24 Qaukop̱a dayeye amu ub uḵa, le ameg gamagp̱a wa, ulah naḏi ha, duban ub qe, ulah ub nob awe, eḏua laih goḵunu heum. \p \v 25 Anam he uḵe, waḵaḏeḏe Jesus le gaḏa tap̱a, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab gumaṯa uḏiom. \v 26 Ip̱uniṯak awak danab ag Jesus le gaḏap̱a tap̱a uḏieye anidna, oṯaina, “Umu am doṯog,” anana, oolag baḏe huanak ep̱ig. \v 27 Huanak eeg amu Jesus Nug pahanab amelagp̱a aum. “Ag g̱agaṯag dayeg! Ag aib baḏap̱ig. Imu daib,” awa aum. \v 28 Jesus anam a amu Petrus nug Jesus oḏep̱a awa, inam aum. “Naḏi, genab na daaṯem dayeb amu na ap̱e, da ub uuen, na gumiṯe waḵul,” awa aum. \v 29 Petrus anam a amu Jesus aum. “Na do!”, awa aum. Nug anam a amu Petrus nug ub uua noa, Jesus gumiṯa waum. \v 30 Nug anam wanana amu ulah huanak heehe anṯa baḏa, le oop̱a noḵunu ha, Jesus onigp̱a ewa aum. “Naḏi na da ehaniḏe!” awa aum. \v 31 Petrus anam a amu pahanab Jesus ep̱eg bahia, Petrus aḏa amu amegp̱a aum. “Na ootp̱a nakokib genab dooṯem. Aḏinu na dab mak aḏit ele?” \v 32 Jesus Nug anam Petrus amegp̱a a, a ub aṯan oolya teeh amu ulah to eṯom. \v 33 Ulah to eṯe, ub aṯan daap̱ig ele amu ag Jesus noobp̱a dup nona, binag mena ap̱ig. “Genab na am Kayak beḵa,” aon ap̱ig. \v 34 Jesus beḵod ele ag ub aṯan gona, le mataḏna Genesaret ihip̱a eeḏp̱ig. \v 35 Eeḏna teeg amu danab ap̱anu ag doop̱ig, am Jesus, amunu ag nai meeg, ab taliliak amu ohp̱a uḵe doona, oḏe danab oh diin, Jesus top̱a uḏip̱ig. \v 36 Uḏina ag oḏe danab Jesusnu lamen daugib aḏaglagnu unuqidp̱ig. Unuqidna, danab ag anam hep̱ig ele, amu oh ag beḏulag ena dayom. \c 15 \s1 KAYAK NAI NUG ALAI AḎI DILAG ḎO EḎIDṮE \p \v 1 Aria amu dimp̱a ḏo mehuqak danab amu ḏo gumak danab-Parasia ele ag Jerusalemnu ahan, Jesus gumidna uḏin ap̱ig. \v 2 “Aḏinu nahipad ip̱uniṯak awak danab ag alai aḏi anuḵa ḏo mep̱ig niiṯe amu ag tip̱alṯeb? Ag e laḵulagnu hena amu ag ep̱elag, ḏo aṯe amubia ag ii ihaṯeb,” aon ap̱ig. \v 3 Ag anam aeg amu Jesus Nug eḏua amelagp̱a aum. “Aṯemun ag ahilag ḏo dim lamidnana amu Kayaknu ḏo tip̱alṯeb? \v 4 Kayak Nug ḏo inam ma aum. ‘Na anin mamen ele binalah mena, nai ahilah dim lamiṯe!’ Amu Nug inam ele aum. ‘Danab laa nug Kayak onig diia, anig mameg ele a nob nau aoglahnu aḵu amu ag qep̱eg mauhaḏ!’ amunu laa nug anig mameg ele ehanataḏ! \v 5 Amge ag inam aṯeb. ‘Danab laa nug men doḏo laa, anig mameg ehanatḵunu ele amge nug a amelahp̱a, “Da men doḏo imu Kayaknu tituanmi,” anana amu nug anig mameg ele ii ehanatma.’ \v 6 Ag anam henana ag, ag alalḵad aḏi dilag ḏonu anuqak doon dim lamidṯeb, amu amup̱a Kayaknu ḏo am hamu bia daaṯe. \v 7 Ag ham bup̱uak danab! Propet Jesaia nug ahilagnu tutuḵunab aaḵu anuḵa inam maṯiom. \v 8 ‘Danab ah imu ag oḏelagp̱aib da binal meṯeb. Ag oolag amu da uuiḏa piḏenab daaṯe. \v 9 Ag danab ah dilag ḏo aaḵuib mehuqnana amu ag amunu, “Kayaknu ḏo,” aṯeb amunu ag da hamu binal meṯeb,’ awa yom.” Jesus Nug anam aum. \s1 KEEKE NAU DANAB HEEG, OP̱IA AWAK II DAAṮE \p \v 10 Jesus anam anana amu danab ah onilagp̱a e, gumidna doeg, amelagp̱a aum. “Ag imu daulagp̱a doon, dab meṯan autna aweg! \v 11 Keeke dimiṯimnu danab oop̱a noṯe ele, keeke amu danab oo dubuṯid ii medṯe. Iiṯa! Keeke danab dab makp̱a loḵumak dayaya, oḏep̱anu dimiṯim beṯe ele amu, keeke amu danab oo he, dubuṯid ele daaṯe,” awa aum. \p \v 12 Haen amup̱a nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag Jesus gumidna dona ap̱ig. “Ḏo gumak danab-Parasia ag nai amu doon, oolag nauhom amu na dooṯemte?” aon ap̱ig. \v 13 Ag anam aeg amu Jesus Nug nob ma aum. “Da Mamel, Nug hab aṯan daaṯe amu, Nug dad ele. Am keeke oh Nug ii ep̱om am geha Nug diḏi ele oh kakeḏiadḵu. \v 14 Amubia amu ḏo gumak danab-Parasia, ahilag ip̱uniṯak am iiṯa meḵu amunu ag ahilagnu aib ug aqom. Ḏo gumak danab-Parasia ag danab ah omaladṯeb amge ag amelag gaḏuom. Am ameg gaḏuak laa, nug laa, nug ele ameg gaḏuak ele, nug ib ip̱uniṯeb amu a oh moḏp̱a neya qeḵulah,” awa aum. \p \v 15 Jesus anam a amu Petrus nug oḏep̱a awa aum. “Na keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqatna, ip̱uanadnana maṯime, amu diig mehuqp̱e dootu!” awa aum. \v 16 A amu Jesus Nug aum. “Ag am danab laala ag am dab mak iiṯa biate amunu ag nai amunu diig ii dooṯeb? \v 17 Dimiṯimnu keeke, danab laṯe ele amu, nug danabnu dab mak abenp̱a ii goṯe. Iiṯa, nug danab biigp̱a uḵe, nug biie goṯe. \v 18 Amge keeke nau oh danabnu dab makp̱a dayaya, oḏep̱a dimiṯim beṯe ele amu, amup̱a danab nug oo dubuṯid ele daaṯe. \v 19 Keeke nau dab makp̱anu beṯe am inam bia. Dab mak nau, danab qe mauhak kobol, gap̱ai kobol diigdiig, yabhok kobol, nug dimug maṯiak kobol, nai genab iiṯa anak kobol ele. \v 20 Keeke amu oh amu ag heeg, danab nug oo dubuṯid ele daaṯe amge danab laa nug ep̱eg ii ihowa e laṯe amu nug oo dubuṯid ele ii daaṯe,” awa aum. \s1 KANAN AH LAA JESUSNU OOP̱A GENAB DOYOM \p \v 21 Jesus Nug anam anana amu ab amu uua aha, Taia Saidon heqop̱a ab nakok laa amup̱a uḵom. \v 22 Nug uḵa te, Kanan buḏubp̱anu ah laa nug ap̱a dayom amu nug Jesus onigp̱a ewa aum. “Naḏi, na Dawit beḵa, na dahilnu oot gai iiṯa doye! Ouḏi nau nug nid ahin dahil he nauhom,” awa aum. \v 23 Aum amge Jesus Nug oḏep̱a nakok laa ii awom. Oḏep̱a nakok laa ii awe amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag Jesus gumidna dona ap̱ig. “Ah imu nug ewawa, ig dim lamigṯede. Na hep̱e uḵaḏ!” aon ap̱ig. \v 24 Anam aeg am Jesus Nug aum. “Israel padal mep̱ig, amu dilagnuib Kayak Nug he uḏimi,” awa aum. \v 25 Anam aawo amu ah nug uḏia, gateg qaun wa, Jesus baegp̱a dup noa, “Naḏi na da ehaniḏe!” awa aum. \v 26 Jesus Nug oḏep̱a awa aum. “Ig nid naunau dilag bret aot, qai maṯagnignu am kobol ena iiṯa,” awa aum. \v 27 Nug anam aum amge ah nug aum. “Naḏi na genab aṯem ge qai ag mamelḵad dilag bret hup̱u balalp̱anu na qeṯe am aon laṯeb,” awa aum. \v 28 Anam a amu Jesus Nug oḏep̱a awa aum. “Ah, nahip oop̱a genab doyak am oḵainab! Keeke na oot aum, nahipp̱a anam beḵu,” awa aum. Jesus Nug anam a amu aam ameg amup̱aib nid ahin nuhig eḏua ena dayom. \s1 JESUS DANAB 4000 E MAṮOM \p \v 29 Aria Jesus Nug ab amu uua, Galelia le ihi maṯa uḵa, qauko laap̱a ta, heḏep na dayom. \v 30 Ap̱a dayeye, danab ah kuḏum ag danab baelag nau, amelag gaḏuak, ebehilag kaliak, oḏetup amu oḏe danab laala kuḏum ele, ag amu oh omaladna uḏin, nug baegp̱a qag meeg, bap̱alaṯom. \v 31 Bap̱alaṯe, danab ah ag anam anidna, oṯaina, dab mak kuḏum aop̱ig. Aḏinu? Danab ah baelag nau ele amu ena oip̱ig, amelag gaḏuak ele amu neegp̱ig, ebehilag kaliak tutuḵu dayom amu oḏetup ag ele nai madip̱ig. Ena daap̱ig amunu ag Israel dilag Kayak binag mep̱ig. \p \v 32 Danab ah ag anam heeg amu Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab onilagp̱a e doeg, ag amelagp̱a aum. “Da danab ah imu oh dilag ool dooṯe. Ag dahilp̱a uḏieg, ig deḏ ewam imu aaḵu daamut. Ag e oh laegeg, iiṯa me, gemu ag e iiṯa. Da hep̱i, ag enug goḵulagnu ool ii daaṯe. Aḏinu? Ag enug aqaṯe amunu da hep̱i, ag ibp̱a gobep̱eg, beḏulag gai iiṯa meeb, nena qeḵulagtai,” awa aum. \v 33 Jesus anam a amu ip̱uniṯak awak danab ag Nug amegp̱a ap̱ig. “Laih ip̱a amu danab ag ii daaṯeb, ig adep̱anu bret kuḏum, danab ah ameg naḏi imu dilag elele aop̱ut, ag elele lap̱eg, oolag didiḵu?” aon ap̱ig. \v 34 Aeg amu Jesus amelagp̱a aum. “Ag bret gane ap̱a daaṯe?” awa a amu ag ap̱ig. “Ig bret eblaih aḏit ele, amu kakai naunau laip̱u laip̱u ele,” aon ap̱ig. \v 35 Ag anam aeg, Jesus Nug danab ah oh amelagp̱a, “Ag heḏep nena dayeg!” a, ag aaḵu daap̱ig. \v 36 Ag anam daaegeg, Jesus Nug bret eblaih aḏit ele amu kakai ele diia, Kayak amegp̱a, “Ena hen meḵame,” awowa, pane ne, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab maṯom. Maṯe, ip̱uniṯak awak danab ag danab ah madap̱ig. \v 37 Maṯaeg laeg, ag oh oolag diṯiom. Danab ah ag oolag diṯie, e big dayom amu ip̱uniṯak awak danab ag aon inaeg, kaleg eblaih aḏit am beum. \v 38 Danab e lap̱ig ele amu ahilag eb qak 4000. Ah nid naunau ele amu eb qak amu oop̱a ii daaṯeb. Danabib eb aqap̱ig. \v 39 Jesus Nug danab ah ameg naḏi amu he uḵaegeg, Nug ub aṯan ta, Magdan uḵom. \c 16 \s1 JESUS NUG EP̱ONAK KEEKE HEEB ANIDḴULAGNU AP̱IG \p \v 1 Deḏ laa ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo gumak danab-Sadusi ele ag Jesus aḏaglagnu ib anidḵulagnu ag Nug gumidna gona, ag Jesus Nug hab aṯannu ep̱onak keeke, danab heḵunu elele iiṯa, laa heeb anidḵulagnu ap̱ig \v 2 amge Jesus Nug nob ma aum. “Tueb amu ag aṯeb, ‘Aam amam eeḏe, hab kokoḏ ep̱om amunu atu ena daaḵu,’ aon aṯeb. \v 3 Aria buṯua amu ag aṯeb, ‘Gemu amu lombig hin qak, hab am kokoḏ amunu haen nau, gu ulah ele daaḵu,’ aon aṯeb. Ao, ag gu haen, aam haen daaḵunu lombig, nug hab waap̱a kobol heṯe amu, ag tutuḵu anidna epeḏiṯeb amge ag haen gemu imunu anidna epeḏiglagnu amu ag ii dooṯeb. \v 4 Ag danab ah naunab. Ag Kayak uuna, kobol laala dim lamidṯeb ele. Ag da kobol danab heḵunu elele iiṯa hep̱i anidḵulagnu aṯeb amge da laa ii hepa. Jona nuhigp̱a aḏi beum aaḵuib ag ip̱uanadḵul.” Jesus anam anana, Nug uuaṯa uḵom. \p \v 5 Uuaṯa uḵe, Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ubp̱a tena, le ameg mataḏna gonana, ip̱uniṯak awak danab ag bret manik laa ele aon goḵulagnu daulag atiom. \v 6 Ag anam gona tewona amu Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Ag ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo gumak danab-Sadusi ele, ag amu dilag bret titiḏaknu keeke onig yis, amunu dab meig!” awa aum. \v 7 Nug anam a amu ip̱uniṯak awak danab ag aḵa aḵa ap̱ig. “Ig bret ii aomut amunu Nug anam aum,” aon ap̱ig. \v 8 Jesus Nug nai amu doya aum. “O danab, ag oolagp̱a genab nakokib dooṯeb ele, ag aḏinu bret iiṯa amunu nai madiṯeb? \v 9 Ag dab mak nakok iitai aoṯeb? Ag bret tanig eleib amu danab 5,000 laeg, kaleg gane inaeg am beum? Amu ag amelagp̱a iite doṯe? \v 10 Amu ag bret eblaih aḏit ele amu danab 4,000 laeg, ag kaleg gane inaeg am beum. Amu ag amelagp̱a iite doṯe? \v 11 Ag aṯemun keeke imunu ii doop̱ig? Da bretnu ii ami amge da baula aṯem. Ag ḏo gumak danab-Parasia, ḏo gumak danab-Sadusi ele dilag bret titiḏaknu keeke onig yis amunu dab meig!” awa aum. \v 12 Jesus anam a amu ip̱uniṯak awak danab ag doop̱ig, Nug bret titiḏaknu keeke onig yis amunu ii aum. Iiṯa. Nug ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo gumak danab-Sadusi ele dilag nainu aum. \s1 PETRUS NUG, JESUS AM KRISTUS, MIAG ATIA AUM \p \v 13 Aria Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele ag gonana, ag Sisaria Pilipai guḵuidna wanana amu Jesus Nug ag oḏ maṯom. “Danab ag, Danab Beḵalag da, dahilnu aḏi aṯeb?” awa aum. \v 14 Anam a amu ag ap̱ig. “Laa ag nahipnu, ‘Layaṯak Johanes,’ aṯeb, laa ag, ‘Nug am Elias,’ aṯeb. Laa amu ag, ‘Nug am Jeremaia,’ o ‘Nug am propet laa,’ aon aṯeb,” aon ap̱ig. \v 15 Ag anam aeg amu Jesus Nug aum. “Anam aaḵu amge ag aḵa amu dahilnu aḏi aṯeb?” awa aum. \v 16 Jesus anam a amu Petrus oḏep̱a awa aum. “Na am Kristus, Kayak Nug na tituaniṯom, na Kayak bauklel ele Beḵa,” awa aum. \v 17 A amu Jesus Nug oḏep̱a awa aum. “Simon, Jona beḵa, Kayak Nug na itiṯak medaṯe. Danab wanp̱anu laa nai amu ii ip̱uniṯom. Iiṯa, da Mamel hab aṯan daaṯe, Nug na ip̱uniṯom \v 18 amunu da na amenp̱a aṯem, na am Petrus, na am men, nahipp̱a da tamaniak dahil buuḵul. Buup̱i, Satannu g̱agaṯag nug qeeb ii nema. \v 19 Da Kayaknu ḏo maḏoḏ odnu ki amu na medaṯem. Keeke na wanp̱a qagaḵut amu Kayak Nug hab aṯan ele qagaḵu. Aria keeke na wanp̱a uhuqḵut amu Kayak Nug ele hab aṯan uhuqḵu,” awa aum. \v 20 Jesus Nug anam anana amu ag laa amelagp̱a nuhignu, “Nug am Kristus,” amananu ḏo g̱agaṯag meum. \s1 JESUS NUG MAUHOWA, BAU HIP̱AIDḴUNU AUM \p \v 21 Haen amup̱a Jesus Nug dig ma, Nug Jerusalem uḵeb amu nuhigp̱a aḏi beḵunu amu ip̱uanaṯom. Juda iḵi danab amu mana meṯak danab oḵai amu ḏo mehuqak danab ele ag geha Nug guiṯak meṯaglagnu aum. Aria ag qep̱eg mauheb, deḏ ewamp̱a Kayak Nug heeb, Nug eḏua hip̱aidḵunu ele aum. \v 22 Anam a amu Petrus nug Jesus omala, daugp̱a uḵa, daug bata, amegp̱a aum. “Naḏi na nahipp̱a keeke amu iinab bema, iiṯanab!” awa aum. \v 23 Awa a amu Jesus Nug eḏua Petrus amegp̱a aum. “Satan, na Kayaknu dab mak ii dim lamidṯem, danab dilag aaḵuib dim lamidṯem amunu na dimulp̱a uḵe. Na da nool aib qeṯame,” awa aum. \p \v 24 Haen amup̱a Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Laa nug da dim lamiḏḵunu oo dayeb amu nug nuhig dab mak dim lamidḵunu dab ii mema, nuhig ug amu mawa, da dim lamiḏaḏ! \v 25 Aria danab laa nug wanp̱a bau daaḵunu dab mak anuqak aoṯe amu nug bauklel hanhannu ii aoma amge laa nug dahilnu anuqak dooṯe, wanp̱anu bau dayak amunu anuqak ii dooṯe amu nug am bauklel hanhannu aoḵu. \v 26 Danab nug wanp̱anu keeke oh aoṯe amge nug bauklel hanhannu ii aoṯe amu keeke amu nug aṯem ehanidḵu? Nug aḏip̱a bauklel hanhannu daden meḵu? \v 27 Danab Beḵalag da amu engel ele, ig Mamanu amahlak, kobol ele uḏignig, haen amup̱a da danab ah dilag hak, amu nob eḏue madaḵul. \v 28 Da genab ag amelagp̱a aṯem. Danab laala gemu ip̱a hip̱aidna daaṯeb ele amu, ag paha ii mauhmana. Iiṯa. Tatam ag Danab Beḵalag da, dahil ḏo maḏoḏ ele awen nein daap̱i, ag mauhḵulag,” awa aum. \c 17 \s1 JESUS BEḎU EḎUOM \p \v 1 Deḏ eblaih laip̱u uue, Jesus Nug Petrus, Jakobus Johanes ele, ag omalaṯa, qauko oḵai laap̱a te, ag aḵa daap̱ig. Jakobus Johanes ele amu, a am eamag. \v 2 Ap̱a daanna, Jesus Nug beḏu eḏuom. Beḏu eḏue amu Nug iḏu amu aam amahlak bia amahalele, nuhig lamen amu haḵabnab, amahlak bia dayom. \v 3 Anam amahalele amu Moses Elias ele a tulai doeh, Jesus ele nai madip̱ig. \v 4 Maṯiegeg amu Petrus nug Jesus amegp̱a aum. “Naḏi, ig aben imup̱a daagnignu am enanag amunu na ap̱e, da peh ewam buuḵul. Nahip laip̱u, Mosesnu laip̱u amu Eliasnu laip̱u ele,” awa aum. \p \v 5 Nug anam maṯieye, lombig haḵabnab tonaṯeṯe, lombig oop̱anu baag laa inam a doop̱ig. “Imu am nid dahil, da nuhignu ool huanak mauhṯe. Nuhig haknu da ool enaib. Ag nuhig nai doyeg!” awa aum. \v 6 Awa a amu ip̱uniṯak awak danab ag nai amu doona, ag baḏan nena qena, iḏulag wanp̱a loḵumidna niip̱ig. \v 7 Ag anam baḏan heegeg, Jesus Nug gumaṯa doa, aḏalaṯa amelagp̱a aum. “Ag aheg! Ag aib baḏap̱ig.” \v 8 Jesus anam a amu ag iḵilag human, danab laa ii anidp̱ig, Jesus nuḵaib anidp̱ig. \p \v 9 Ag anam hewona, ahan qaukop̱anu nenana, Jesus Nug ip̱uniṯak awak danab, ag keeke anidp̱ig amunu maṯimnanu ḏo g̱agaṯag ma, amelagp̱a inam aum. “Ag danab laip̱u laa amegp̱a kobol anidp̱ig amunu aib madip̱ig! Ag anam daap̱eg uḵeb, Danab Beḵalag da, da eḏue hip̱aidp̱i maṯiglag,” awa aum. \v 10 Nug anam a amu ip̱uniṯak awak danab ag Jesus oḏ medap̱ig. “Aḏinu ihinig ḏo mehuqak danab ag, ‘Elias nug tatam uḏieb, dimp̱a Kristus uḏiḵu,’ aṯeb?” aon ap̱ig. \v 11 Aeg amu Jesus Nug aum. “Ag, ‘Elias nug tatam uḏia, keeke oh bap̱aidḵu,’ aṯeb, amuam ag genab aṯeb \v 12 amge da ag amelagp̱a aṯem. Elias nug matu uḏiom amu ag nug ii doop̱ig, ag nuhignu eheḏ heḵulagnu oolagp̱a dayom amu ag hep̱ig. Amubia Danab Beḵalag da, da guiṯak doop̱p̱i, geḏilḵulag,” awa aum. \v 13 Jesus Nug nai anam maṯieye amu ip̱uniṯak awak danab ag Nug Layaṯak Johanesnu aum doop̱ig. \s1 JESUS NUG OUḎI NAU LAA LAMIṮOM \p \v 14 Aria ag gona, danab ah kuḏum noolagp̱a tep̱ig. Teeg amu danab laa nug Jesus top̱a uḵa, gateg qaun wa aum. \v 15 “Naḏi na nid danab dahilnu oot gai iiṯa doye! Nuhig oḏe am beḏu mauhak amu oḏe amup̱a deḏ laala nug beḏu huan hahaḏeḏe, na qeṯe. Haen oh nug mauha, ab aḏup̱a na qeṯe amu lep̱a ele na qeṯe. \v 16 Amunu da nug awe, ip̱uniṯak awak danab nahipad gumaṯe gomi amge ag hep̱eg ena daaḵunu elele iiṯa,” awa aum. \v 17 Nug anam a amu Jesus Nug nai eḏua aum. “Ag oolagp̱a genab doyak iiṯa. Ag nai genab amu kobol tutuḵu ele ii heṯeb! Da ag ele haen elab daamut amge ag dahilnu oolagp̱a genab ii doṯeb amunu da ool ug ele. Ag haen ganeb ag dahilnu oolagp̱a genab dooglag? Ag nid amu aon dahilp̱a doig!” awa aum. \v 18 Ag omalna doeg amu Jesus Nug ouḏi nau amegp̱a, “Na uḵe!” awa a, nug nid uuiṯe amu geha aaḵu nid beḏup̱a oḏe amu iiṯa meum. \p \v 19 Jesus Nug anam he amu ip̱uniṯak awak danab ag aḵa dona, Jesus oḏ medap̱ig. “Aḏinu ig ouḏi nau amu lamidḵunignu elele iiṯa?” aon ap̱ig. \v 20 Aeg amu Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Ahilag oop̱a genab doyak am iiṯa bia amunu ag elele iiṯa. Da genab ag amelagp̱a aṯem, ahilag oop̱a genab doyak nakokib dayeb, ad mastet aeg bia amu, ag keeke oḵai heḵulagnu elele. Ao, oop̱a genab doyak ahilag nakokib anam dayeb amu ag qauko umunu, ‘Na ahan laih up̱a wa!’ ap̱eg amu, geha waḵu. Amunu ag aḏi heḵulagnu daaṯe amu ag heḵulagnu elele. \v 21 [Amge ib laap̱a laa nug ouḏi nau imubia ii lamidma. Iiṯa. Unuqiṯak amu e oh lanaknu kud ma dayaknu ele amup̱aib,” awa aum.] \s1 JESUS NUG MAUHOWA, EḎUA HIP̱AIDḴUNU BAULA AUM \p \v 22 Jesus Nug anam a, ag oh Galelia gona daanna, Jesus Nug ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a baula aum. “Danab Beḵalag da amu, laa nug geha danab ep̱elagp̱a meiḏḵu. \v 23 Nug anam meiḏeb, iup̱eg mauhḵul. Mauhp̱i, deḏ ewamp̱a Kayak heeb, da eḏue hip̱aidḵul,” awa aum. Nug anam a, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag oolagp̱a ugnab doop̱ig. \s1 JESUS NUG MANA MEṮAKNU TAKIS EUM \p \v 24 Amu dimp̱a ag gona Kapenaum tep̱ig. Teeg amu mana meṯak lagnu men doḏo awak danab ag Petrus top̱a uḏin inam ap̱ig. “Ahilag ip̱uniṯak danab nug mana meṯak laḵanu takis heṯete o iiṯate?” oḏ medap̱ig. \v 25 Ag anam oḏ meṯaeg amu Petrus nug, “Yo,” awa aum. Nug anam anana, lag oop̱a no amu Jesus Nug tatam Petrus oḏ meṯom. “Simon, na aṯem dooṯem? Wan imup̱anu gabman oḵai ag aun top̱anu takis aoṯeb? Ag baelḵadp̱a amu dilagp̱a aoṯebte? O iiṯa danab ah gumadṯeb ele, ag amu dilagp̱a aoṯebte?” awa aum. \v 26 Nug anam a amu Petrus nug aum. “Ag gumadṯeb dilagp̱a aoṯeb,” awa aum. Nug anam a amu Jesus Nug oḏep̱a awa aum. “Anam amu ag baelḵad dilagp̱a amu ag takis ii aoṯeb. Da am Kayak beḵa amunu da takis imu ii helom, \v 27 amge ag oolag nauhmanu, Petrus na gona, le amegp̱a huk ena, kakai tatam aoḵut amu oḏe haqana, na men doḏo anidḵut. Anidna aon, ihinih takis amup̱a heḵut,” awa aum. \c 18 \s1 KAYAKNU ḎO MAḎOḎ OOP̱A AUN NUG OḴAI DAAḴU \p \v 1 Haen amup̱a Jesusnu ip̱uniṯak awak danab ag Jesus gumidna uḏin ap̱ig. “Aun am Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a oḵai daaṯe?” aon ap̱ig. \v 2 Aeg amu Jesus Nug nid nakok laa onigp̱a e, nug do Jesus me, nug ag oolagp̱a hibaiṯa dayeye, \v 3 Nug aum. “Da genab aṯem, ag oolag ii eḏueb, ag nid naunau ag mamelḵad waalagp̱a daaṯeb bia Kayak waap̱a ii daaglag amu ag Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a ii nomana. \v 4 Amunu laa nug onig qeeb neeb oiḵu, nid nakok imubia amu, nug Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a, laa oh eḏaṯak daaḵu. \v 5 Amu ele, danab aun nug da onilnu nid nakok imubia laa oo meṯa humidṯe amu nug da aaḵu oo meḏa humiḏṯe. \p \v 6 Amge danab laa nug nid nakok laa, nug dahilnu oop̱a genab dooṯe ele amu, nuhig oop̱a genab doyak aib heeb nauhom. Nug anam heḵu am naunab. Nug ii heum haenp̱a danab ag nug baagp̱a men qaḵan, maop̱eg yup̱a noa mauhlo amuam nakok nau amge nug dayaya, nid nakok laanu oop̱a genab doyak heeb nauhḵu, amuam naunab nau. \v 7 Wan imup̱an danab ag laala hip̱unin heḵulagnu eeḏadṯeb amu ahilagnu gadonnab. Kobol amuam genabnab daaṯe amge danab nug anam heṯe amu nuhignu am gadonnab. \v 8 Amunu na ep̱en o baen nug he, na hip̱unin heṯem dayeb amu na ep̱en o baen laih amu oḵulna maop̱e uḵaḏ! Na baen o ep̱en laihigib ele daanna, na haen oh bauklel daaḵut amuam ena. Amge na ep̱en o baen aḏit oh ele daaḵut, amu ag na mawidp̱eg, ab aḏu ii qauhṯe ele amup̱a goḵut am ena iiṯa. \v 9 Amubia na amen nug he, na hip̱unin heṯem dayeb amu na amen laih kehan, maop̱e uḵaḏ! Na amen laihigib ele daanna, na haen oh bauklel daaḵut amuam ena. Amge na amen aḏit ele daaḵut amu na mawidp̱eg, ab aḏu ii qauhṯe ele amup̱a goḵut am ena iiṯa,” awa aum. \s1 SIPSIP PADAL MEUMNU NAI \p \v 10 Jesus Nug anam anana amu Nug aum. “Ag dab mena autna aweg! Da ag amelagp̱a inam aṯem. Nid naunau dilag engel ag haen oh da Mamel, hab aṯan daaṯe ele amu, Nug noobp̱a daanna, ag atog noadṯeb amunu ag nid naunau dilag amu, ag am keeke hamu aib doop̱ig. \v 11 [Aḏinu? Danab Beḵalag da amu da danab hip̱uninp̱a padal mep̱ig amu, ag eḏue diiadḵulnu uḏimi.] \v 12 Am ag aṯem dooṯeb? Danab laa nug sipsip wan handat ele, am laip̱u laa nug nuḵa mataḵa wana oiyaya, padal meeb amu sipsip mamelag nug nainti nain uuaṯeb, qaukop̱a daap̱eg, nug uḵa, laip̱u amu maṯia, wan dugdug qauko ta nana amu geutet oop̱a ele iite maṯima? Genab nug nainti nain amu uuaṯeb daap̱eg, laip̱u amu madiḵu. \v 13 Da genab ag amelagp̱a aṯem, nug maṯia anṯa amu oo gamag ahak nainti nain dilag amu eḏiṯak, laip̱u amunu am gamag ahak oḵainab aoḵu. \v 14 Anam amu, da Mamel, hab aṯan daaṯe ele amu, Nug nid nakok laa padal meḵunu oo ii daaṯe. \s1 LAYAG EHEḎ HEEB EHANIṮAKNU NAI \p \v 15 Amu laa ele, na layap nug nahipnu eheḏ heeb amu na gop̱e, a aya daaiya, nuhig eheḏ hak amu ip̱unidḵut. Ip̱unidp̱e, nug nahip nai dooḵu amu nug na layap daaḵu. \v 16 Amge nug nahip nai ii doyeb amu na Kayak naip̱a nai daaṯe, amubia heḵutnu amu na danab laip̱u o aḏit baula ele diiatp̱e, na ele gona nai maṯieg! Kayak naip̱a nai amunu daaṯe am inam. ‘Danab aḏit o iiṯa danab ewam ag danab laa eheḏ heum ap̱eg am nai amunu am genab doyeg! Laip̱uib ab am genab bia aib doop̱ig.’ \v 17 Aria ag nai madip̱eg, nug amu dilag nai ele doyak uueb am na Kayaknu tamaniak amelagp̱a aḵut. Ap̱e, amu ele nug ii doyeb amu na nuhignu, nug am Kayaknu tamaniak oop̱a ii daaṯe, nug am dimiṯim danab, anam doye! \v 18 Da genab ag amelagp̱a aṯem, keeke ag wanp̱a qaḵaglag amu Kayak Nug hab aṯan ele qagaḵu. Aria keeke ag wanp̱a uhuqḵulag amu Kayak Nug hab aṯan ele uhuqḵu. \v 19 Amunu da genab ag amelagp̱a aṯem, ag oh daaṯeb imu, ag oolagp̱anu aḏit laa keeke laanu oolah laip̱u meya, Kayak amegp̱a apeḏ amu Kayak, hab aṯan daaṯe ele, Nug madaḵu. \v 20 Ao, danab aḏit o ewam aaḵuib ag da onilnu, aben adeḵup̱a qag meḵulag amu da ele ag oolagp̱a daaḵul,” awa aum. \s1 LAYAGNU HIP̱UNIN UHUQA MEṮAKNU NAI \p \v 21 Nug nai amu maṯia male amu Petrus nug Jesus gumiṯa doa aum. “Naḏi, da layal nug dahilp̱a hip̱unin heeb amu da hip̱unin nuhig gane batak uhuqen medaḵul? Da haen eblaih aḏit ele uhuqen medaḵulte?” awa oḏ meṯa aum. \v 22 Petrus nug anam a amu Jesus amegp̱a aum. “Eblaih aḏit batak iiṯa. Na amu eḏiṯak haen ohp̱a uhuqna meṯe! \p \v 23 Anam amunu Kayaknu ḏo maḏoḏ nug am king laa bia, nug nuhiḵud uḏat danab ele nuhig daden nob eḏuglagnu dab mak awom. \v 24 Dab mak awa, uḏat amu dig meum. Dig me amu nuhig uḏat nid laa nug beḏup̱a 10 milion kina ele daden nob dayom \v 25 amge nug nob eḏuḵunu elele iiṯa. Amunu king nug nuhiḵud daup ag danab amu, ah nuhig, nug beḵod amu nuhig keeke oh ele e oḏiak abenp̱a maadp̱eg, danab laala ag daden mep̱eg, king nug amup̱a nob eḏua aoḵun aum. \p \v 26 Nug anam aum amunu uḏat danab amu nug danab oḵai noobp̱a gateg qaun wa, amegp̱a aum. ‘Na dahilnu oot doyeb, amel meḵutnu unuqidṯem. Da nahip daden nob oh eḏue medaḵul!’ awa aum. \v 27 Awa a amu danab oḵai nug nuhig begbeg danabnu oo doye, nuhig nob oh uhuqa meṯom. Uhuqa meṯowa, nug he uḵom. \v 28 Amge uḏat danab amu nug noa ugaḵa, ibp̱a nuhig uḏat laip̱u laa anṯom, layag amu nug nuhig daden nob 100 kina ele aaḵuib. Aria anṯa nug layag baagp̱a aḏa, amegp̱a aum. ‘Na dahil daden nob meḏe,’ awa aum. \p \v 29 Awa a amu nuhig uḏat laip̱u nug gateg qaun wa, layag amegp̱a aum. ‘Na dahilnu oot doyeb, amel meḵutnu unuqidṯem. Da nahip daden nob oh eḏue medaḵul,’ awa aum. \v 30 Awa aum amge laa nug uua, omala uḵa, mani guiṯak oop̱a me dayeye, nuhig daden nob oh eḏua meṯowa, nug eḏua dimiṯim doḵunu aum. \v 31 Nug anam he, laiḵud uḏat laip̱u ag kobol amu anidna, ag oolag nauhom. Nauhe, ag oh gona, ahilag oḵai noobp̱a nai amu oh madip̱ig. \p \v 32 Ag maṯieg amu danab naḏi nug uḏat danab amu onigp̱a e uḏie, nug aum. ‘Na uḏat danab nau! Tatam na dahilp̱a gaame amu da nahip ug oh da uhuqen meṯami. \v 33 Da nahipnu ool doyom am aḏinu na layapnu oot ii doyom?’ awa aum. \v 34 Aria danab naḏi nug op̱oḏi be, nug danab amu mani guiṯak gumak danab ep̱elagp̱a ma, nug anam dayaya, danab oḵainu daden nob oh eḏua meṯowa, nug eḏua dimiṯim doḵunu aum. \v 35 Anam amunu ag lailagnu eheḏ hak uhuqna ii medap̱eg amu da Mamel, Nug hab aṯan daaṯe amu, Nug ele ahilagp̱a anamib heḵu,” awa aum. \c 19 \s1 JESUS EWAU PAKUAK KOBOLNU MAṮIOM \p \v 1 Jesus nai maṯia mala, Nug aha Galelia uua, Juda wan laa Jodan le laih dayom ele amu, ap̱a uḵom. \v 2 Jesus ugeḵe, danab ah ameg naḏi ag Nug dim lamidna uḵaeg, Nug aben amup̱a oḏe danab bap̱alaṯom. \p \v 3 Nug bap̱alaṯeṯe, ḏo gumak danab-Parasia ag Jesus aḏaglagnu ib anidḵulagnu Nug gumidna uḏin, inam oḏ medap̱ig. “Ihinig ḏop̱a danab nug oo ug ohp̱a ah nuhig lamiṯeb goḵu am enate o ena iiṯate?” aon ap̱ig. \v 4 Aeg amu Jesus Nug nob ma aum. “Ag Kayak naip̱a nai iite eb qep̱ig? Nai amuam inam. ‘Anuḵanab Kayak Nug Adam Ewe ele hatom amu Nug laa am ah, laa am danab hatom.’ \v 5 Nug anam hatowa amu Nug aum. ‘Da a ah danab ele hatmi amunu danab nug anig mameg ele uuata, nug wau ele ou qeya, aḏit amu a beḏulah laip̱u daaglah.’ \v 6 A anam heya, a baula aḏit iiṯa. A amu beḏulah laip̱u. A laip̱u amunu keeke Kayak nuḵa matulatom amu danab laa nug aib otaḏom.” \v 7 Jesus Nug anam a amu ḏo gumak danab-Parasia ag amegp̱a ap̱ig. “Na anam aṯem amge aṯemun Moses nug ihinigp̱a ḏo laa meum amu ḏo amup̱a danab nug wau lamidḵunu oo dayeb amu nug nai amu uḏugp̱a ya, wau meṯowa, lamiṯeb goḵu?” aon ap̱ig. \v 8 Anam aeg am Jesus Nug aum. “Ag am oo doyak ele ii dooṯeb amunu Moses ag ah ug oḵai maṯamnanu, ag hamu lamadmananu, nug ḏo anam meum. Amge anuḵa dig mak haenp̱a kobol amu ii dayom. \v 9 Amunu da ag amelagp̱a inam aṯem. Danab laa, nug wau gap̱ai kobol ii heum amge gamu nug ah amu hamu lamiṯowa, nug ah bau aoṯe amu, danab amu nug aaḵu gap̱ai kobol heṯe,” awa aum. \v 10 Jesus Nug anam maṯie amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag Nug amegp̱a ap̱ig. “Ewau otaḏaknu kobol nug anam daaṯe dayeb amu danab nug ah ii aoḵu am ena,” aon ap̱ig. \v 11 Ag anam aeg, Jesus Nug aum. “Danab oh ag amu dim lamidḵulagnu elele iiṯa. Laala ag anam heḵulagnu g̱agaṯag aop̱ig ele amu, ag am heḵulag. \v 12 Am genab, danab laala ag beḏulagp̱a kobol laala daaṯe amunu ag ah ii diiṯeb. Laala ag anilḵad oolagp̱a dona maṯoi daaṯeb. Laa danab ag heeg maṯoi daaṯeb. Laa ag Kayak uḏatnu hena, beḏulag hagaḵa aona, ah ii aoṯeb. Anam daaṯe amunu amu laa nug nai amu dim lamidḵunu elele dooṯe am nug dim lamidḵu,” awa aum. \s1 JESUS NID NAUNAU ITIṮAK MAṮOM \p \v 13 Haen amup̱a ag nid naunau laa omaladna, Jesus Nug ep̱eg beḏulagp̱a ma unuqidḵunu, Nug gumidna uḵaeg amu ip̱uniṯak awak danab ag nid anilḵad mamelḵad, ag nid diin gop̱ig ele amu, aladp̱ig. \v 14 Alaṯeg am Jesus Nug aum. Danab ag nid naunau bia daaṯeb, ag am Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a daaṯeb amunu ag nid naunau uuadp̱eg, dahilp̱a doig! Ag ib ahilag aib oo nep̱ig. \v 15 Anana amu Nug ep̱eg ag qaḏelagp̱a mewowa, dimp̱a Nug aben amup̱an aha, laih uḵom. \s1 NID BAU ENUB KUḎUM ELENU NAI \p \v 16 Aria danab laa Jesus gumiṯa uḏia aum. “Ip̱uniṯak danab ena, da bauklel hanhannu aoḵulnu amu da kobol ena aḏinab heḵul?” awa aum. \v 17 A amu Jesus Nug aum. “Na aḏinu da keeke enanu oḏ meḏaṯem? Laip̱u aaḵuib Nug am ena amunu na bauklel aoḵutnu amu na ḏo nuhig dim lamidḵut,” awa aum. \v 18 Anam a amu danab amu nug aum. “Aḏi ḏo dim lamidḵul?” awa aum. A amu Jesus Nug aum. “Na danab aib qep̱e mauhom. Na gap̱ai kobol aib heme. Na yabhoi aib heme. Na danab laanu ham bup̱uak nai aib maṯime. \v 19 Na anin mamen ele oḏelah dim lamidna, binalah me! Na naḵa nahipnu oot mauhṯe amubia na laipad laa dilagnu ele oot mauhaḏ!” awa aum. \v 20 Awa a amu nid bau aum. “Da nid nakokp̱anu ḏo amu dim lamiṯi uḏie, gemu ele heṯem amge da aḏi laa heḵul?” awa aum. \v 21 A amu Jesus Nug amegp̱a aum. “Na danab tutuḵu elelenab beḵutnu amu na gona, na enun oh mep̱e, danab laala daden mep̱eg, na men doḏo amu oh aon, daḏek danab maṯona amu na hab aṯan enun oḵai ele daaḵut. Anam hewona amu na dona, da dim lamiḏe,” awa aum. \v 22 Awa a amu nid bau amu doya, nug oo ugnab ele uḵom. Aḏinu? Nug enub kuḏum ele. \p \v 23 Jesus Nug anam maṯiowa, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Da genab ag amelagp̱a aṯem, danab nug enub kuḏum ele amu nug Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a noḵunu ug oḵai ele. \v 24 Da baula ag amelagp̱a aṯem, doḏ onig kamel, nug lamen koitaknu tutui giḏop̱a noḵunu amu uḏat oḵai amge danab enub kuḏum ele, nug Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a goḵunu, amuam uḏat oḵainab ele,” awa aum. \v 25 Jesus Nug anam a amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag dab mak huanak aop̱ig. Ag anam henana ap̱ig. “Anam dayeb amu aun nug bauklel aoḵunu elele?” aon ap̱ig. \v 26 Ag anam aeg amu Jesus Nug ag tutuḵu neeḵaṯaṯa, amelagp̱a aum. “Danab ag aḵa elele iiṯa amge Kayak Nug keeke oh heḵunu elele.” \p \v 27 Jesus Nug anam a amu Petrus nug oḏep̱a awa aum. “Anṯe, ig ihinig keeke oh uuta, na dim lamidṯem amunu ig aḏi ihinignu aognig?” awa aum. \v 28 Nug anam a amu Jesus Nug eḏua, ag oh amelagp̱a aum. “Da genab ag amelagp̱a aṯem, keeke oh bau bak haenp̱a, Danab Beḵalag da, da onil binal naḏi ele dayaknu balal kobol ele dahilp̱a daap̱p̱i, ag da dim lamiḏṯeb ele ag dayaknu balal tuelpp̱a daanna, Israel ameg tuelp amu gumadḵulag. \v 29 Aria danab aun nug da onilnu ha, nug anig, mameg, awag, ap̱inag, nug wau, beḵod, aḏeḵud, nug laug amu nuhig dad ele uuaṯa, da dim lamiḏṯe amu, nug hamu ii daama. Iiṯa, nug nob ena wan handat baula ele awa, nug bauklel hanhannu ele aoḵu. \v 30 Amge danab kuḏum anuqak daaṯeb amu ag dim daaglag. Am kuḏum laa ag dim daaṯeb amu ag anuqḵulag,” awa aum. \c 20 \s1 KAYAKNU ḎO MAḎOḎNU NAI \p \v 1 Aria Jesus Nug nai tuḏiṯa aum. “Kayaknu ḏo maḏoḏ am imubia. Danab nug wan oḵai ele, nug buṯuanab aha, e oḏiak abenp̱a uḏat nid ag deḏ amup̱a uḏat aoglagnu daaegeg anaṯa amu nuhig wain dadp̱a uḏat heḵulagnu diiom. \v 2 Ag deḏ laip̱unu uḏatnu daden 5 kina aoglagnu oolag laip̱u mena, uḏat heḵulagnu maaṯe gop̱ig. \v 3 Aria 9 kilok keeke nug eḏua uḵa, danab laala ag e oḏiak abenp̱a hamu hip̱aidna daaegeg anaṯom. \v 4 Nug anaṯa, ag amelagp̱a aum. ‘Ag ele gona, wain dad dahilp̱a uḏat hep̱eg, da daden tutuḵu madaḵul,’ awa aum. \v 5 Nug anam a, ag gop̱ig. Aria aam ameg tutuḵup̱a, aam ameg ewamp̱a ele nug eḏua uḵa, anamib heum. \v 6 Amu tueb, aam ameg tanig ele keeke nug eḏua uḵa, uḏat danab baula ele hip̱aidna daaegeg anaṯom. Anaṯa am nug aum. ‘Ag aḏi diignu deḏ laip̱u oh hamu daaeg uḏie, tueb meum?’ awa aum. \v 7 Anam a amu ag nai nob mena ap̱ig. ‘Danab laa nug ig uḏat laa ii meḵom,’ aon ap̱ig. Ag anam aeg, nug ag amelagp̱a aum. ‘Ag ele wain dad dahilp̱a gona, uḏat heig!’ awa aum. \p \v 8 Aria uḏat haen iiṯa me, dad mameg nug uḏat amu gumak danab onigp̱a e uḏie, amegp̱a inam aum. ‘Na uḏat nid onilagp̱a ep̱e uḏip̱eg, ahilag uḏat nob daden maṯe! Madaḵut amge laa dim dop̱ig, amu dilagp̱a dig mena, daden madap̱e uḵeb, tatam dop̱igp̱a bate!’ awa aum. \v 9 Dad mameg nug anam a amu uḏat danab ag aam ameg tanig elep̱a uḏat dig mep̱ig ele amu, ag 5 kina aop̱ig. \v 10 Anamib uḵe uḵe, danab ag buṯuanab tatam dig mena hep̱ig ele amu, ag dona amu ag oolagp̱a ap̱ig. ‘Ig am daden oḵai aognig,’ aon ap̱ig. \v 11 Amge iiṯa. Ag ele 5 kinaib aop̱ig. Ag anam aona amu ag dad mameg aidna, \v 12 inam ap̱ig. ‘Danab umu amu ag dimnab dop̱ig, ag aam ameg laip̱uib uḏat hep̱ig am na ahilag uḏat nob daden amu ihinig ele melemel laip̱u maṯame. Amge ig am buṯuanab uḏat dig meta, uḏat huanak heutut, aam ele huanak iqom,’ aon ap̱ig. \p \v 13 Aon aeg am dad mameg nug oḏelagp̱a awa, ag oolagp̱anu laip̱u laa amegp̱a nai inam aum. ‘Layal, da nahipnu eheḏ laa ii hemi. Da na ele uḏat nob dadennu oonih laip̱u iite memuḏ? \v 14 Nahip daden aon uḵe! Daden da na meṯami anamib da danab dimnunab imu ele madaḵulnu ool daaṯe,’ awa aum. \v 15 Nug anam anana amu nug tuḏiṯa aum. ‘Da dahil keekep̱a, keeke laala heḵulnu ool dayeb amu da heḵulnu elele iiṯate? O iiṯa da danab imu laa oh ehanadḵulnu heṯem amu na amunu na oot nauhṯete?’ awa aum.” Jesus Nug anam aum. \v 16 Jesus Nug anam anana amu Nug nai tuḏiṯa aum. “Amubia dim daaṯeb amu ag anuqḵulag. Anuqak daaṯeb amu ag dim daaglag,” awa aum. \s1 JESUS NUG MAUHOWA, EḎUA HIP̱AIDḴUNU BAULA AUM \p \v 17 Jesus nai anam maṯiowa, aha Jerusalem ugeḵe, danab laala ele oh gop̱ig. Ag ibp̱a uḵaegeg Jesus Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab tuelp diia, piḏe wana, agib amelagp̱a nai inam maṯia aum. \v 18 “Doyeg, ig gemu iiḵu Jerusalem goṯem. Gop̱ut, laa nug Danab Beḵalag da, mana meṯak danab oḵai amu ḏo mehuqak danab ele ag ep̱elagp̱a meiḏeb, ag da heṯoḏiakp̱a meiḏna, iup̱eg mauhḵulnu nai qaḵaglag. \v 19 Nai qaḵana, ag iiṯa aḏi ep̱elagp̱a meiḏḵulag. Meiḏp̱eg, ag aon aon iuna, wipp̱a eheḏ mataḏilna, ad emaitakp̱a atuliḏḵulag. Ag anam atuliḏp̱eg mauhe, deḏ ewamp̱a da eḏuen hip̱aidḵul,” awa aum. \s1 JOHANES JAKOBUS ELE ANILAH NUG JESUS OḎ MEṮOM \p \v 20 Haen amup̱a Sebedi wau amu nug bekoḏ, Jakobus Johanes ele, ag Jesus gumidna gona, anilah nug Jesus noobp̱a dup noa, keeke laanu oḏ medaḵunu heum \v 21 amu Jesus Nug aum. “Na aḏinu oot heṯe?” awa aum. Jesus Nug anam a amu ah nug Jesus amegp̱a aum. “Na ap̱e amu nid dahilaḏ aḏit imu a nahip ḏo maḏoḏp̱a na heqon laih laih daaglah, laip̱u laa na heqon naḏiapp̱a dayebeb, laa nug na heqon nanehp̱a daaḵu,” awa aum. \v 22 Anilah nug anam a amu Jesus Nug aum. “Ag aṯeb amu ag keeke amunu tutuḵu ii dooṯeb. Keeke laa, keeke amuam le mua bia, a le mua amu da laḵul amubia laḵulahnu elelete?” awa aum. Nug anam a amu a amegp̱a apiḏ. “I am elele,” aoya apiḏ. \p \v 23 Anam aeh, Jesus Nug amelahp̱a aum. “Genab, le mua ele da laḵul bia amu a laḵulah amge aun nug da heqol naḏiapp̱a daaḵu, aun nug da heqol nanehp̱a daaḵu amu da aḵulnu elele iiṯa. Da mamel Nug aben aḏit amu aunnu babaiṯom amu a aaḵuib amup̱a daaglah,” awa aum. \p \v 24 Ag anam maṯiegeg, ip̱uniṯak awak danab eblaih tanig ele ag nai amu doona, ag eamag dilah oolag nauhe alatp̱ig. \v 25 Alatp̱ig amge Jesus Nug ag onilagp̱a e doeg, Nug ag amelagp̱a aum. “Ag dooṯeb. Wan imunu danab ah ag danab oḵai waalagp̱a daaṯeb amu oḵai danab ag ḏo aḏi meṯeb amu danab ah ag amuib dim lamidṯeb. \v 26 Amge kobol amu ag oolagp̱a aib dayom. Iiṯa, danab nug ag oolagp̱a oḵai daaḵunu oo dayeb amu nug ahilag ehaniṯak danab dayaḏ! \v 27 Amu ele danab laa nug ag oolagp̱a anuqak daaḵunu oo dayeb amu nug ahilag begbeg dayaḏ! \v 28 Yo, nug Danab Beḵalag da, da heṯem amubia haḏ! Am inam. Danab Beḵalag da amu, da wan imup̱an danab ah ag da ehaniḏḵulagnu ii uḏimi. Iiṯa, da ag ehanadḵulnu uḏimi amu dahil mauhakp̱a danab ah kuḏum ag bauklel hanhannu aoglagnu ele uḏimi,” awa aum. \s1 JESUS AMEG GAḎUAK DANAB AḎIT BAP̱ALATOM \p \v 29 Jesus Nug nai amu maṯia male, ag ahan Jeriko ab daugp̱a uḵaegeg, danab ah kuḏum ag Jesus dim lamidp̱ig. \v 30 Ag anam dim lamiṯegeg, danab aḏit laa, amelah gaḏuak ele, a ib daugp̱a daaiya, a Jesus ib amup̱a uḏiṯe dooya, a huanak eya apiḏ. “Naḏi, na Dawit Beḵa, na ihinihnu oot gai iiṯa doye!” aoya epiḏ. \v 31 Anam eeh amu danab ah kuḏum ag a alatna, “A oḏelah qamuteḏ!” ap̱ig amge a baula huanak eya apiḏ. “Naḏi, na Dawit beḵa, na ihinihnu oot gai iiṯa doye!” \v 32 A anam eeheh amu Jesus Nug hibaiṯa dayaya, amelahp̱a aum. “Da ahilahp̱a aḏi heḵulnu oolah daaṯe?” awa aum. \v 33 Nug anam a amu a oḏep̱a aoi apiḏ. “Naḏi, na hep̱e i neegḵunihnu oonih daaṯe,” apiḏ. \v 34 Anam aeh amu Jesus Nug ahilahnu oo doye, Nug ep̱eg a amelahp̱a me, geha aaḵunab a amelah obate, neegya ahaya, Jesus dim lamidpiḏ. \c 21 \s1 JESUS NUG KING BIA JERUSALEM TEUM \p \v 1 Aria ag gona, Jerusalem guḵuidna, ag Betpasi, ab amu olipnu qaukop̱a dayom, ag ap̱a tena, Jesus Nug ip̱uniṯak awak danab aḏit laa maate goḵulahnu daaeheh, \v 2 Nug amelahp̱a aum. “A goya, ab nakok miag amup̱a teya, neegya amu a pahanab donki laa, muḏip̱a qaḵak, amu nag, nakok oḵai meum, amu ele daap̱eḏ anatḵulah. Anatya amu a uhuqatya, diiatya dahilp̱a uḏieḏ! \v 3 A anam hebepeḏ amu danab laa nug anata, nai laa ab amu a inam aiḏ! ‘Naḏi Nug ahilahp̱a uḏat ele!’ Anam apeḏ amu nug pahanab maṯeb, a diiatya uḏiglah,” awa aum. \v 4 Aria keeke amu oh am propet nai laa maṯiom, nai amu elele medaḵunu heum. \v 5 Nai amuam inam. “Ag Sionnu danab ah amelagp̱a inam aig! ‘Anṯeg! King ahilag Nug ahilagp̱a uḏiṯe. Nug danab maḏoḏ ele amu Nug donki aṯan dayaya uḏiṯe. Nug donki nag, nakok oḵai meum, amu qaḏep̱a daaṯe.’” \v 6 Aria Jesus Nug a amelahp̱a aum amu, ip̱uniṯak awak danab aḏit a goya, Jesus aum amubia Nug oḏe dim lamidpiḏ. \v 7 A donki anig, nag nakok oḵai meum, amu ele diiatya uḵaeh, ag lamen ulahnu donki qaḏelahp̱a duqap̱ig. Duqaeg amu Jesus Nug donki qaḏep̱a dayom. \v 8 Am danab ah kuḏum ag ele lamen ulahnu ahilḵad ibp̱a duqadp̱ig. Duqaṯegeg, danab ah laala ag ad ep̱eg oḵulna, ibp̱a duqap̱ig. \v 9 Ag anam duqegeg, Jesus ugeḵe amu danab laala ag anuqna, Jesus noob aon gonana, laala ag dim lamidnana, amu ag oh enan ap̱ig. “Ig Dawit Beḵa onig humatu! Danab imu Nug Kayak onigp̱a uḏiṯe, Kayak Nug itidṯe. Kayak, Nug aṯan daaṯe ele amu, ig Nug onig humatu!” aon ap̱ig. \v 10 Danab ah ag anam eegeg, Jesus Nug Jerusalem ab oop̱a no, danab ah ab oḵai amu oop̱anu ag huanak oṯaina ap̱ig. “Danab umu am aun?” aon ap̱ig. \v 11 Ag anam oḏ meeg amu danab ag Jesus omalp̱ig ele amu ag ap̱ig. “Nug amu Jesus, Nug am propet, Nug ap̱ag diig am Nasaret, Nug Galelia danab,” aon ap̱ig. \s1 JESUS MANA MEṮAK LAḴANU DANAB LAALA LAMAṮOM \p \v 12 Danab ah ag anam maṯiegeg, Jesus Nug mana meṯak lag oop̱a noa, Nug danab lag amu oop̱a mana meṯak keeke dadennu maadp̱ig, laala daden mep̱ig ele, Nug ag lamaṯom. Ap̱an danab laala ag men doḏo baolip̱ig ele amu Nug ahilag balal huma awe, uḵa na qe, am laala ag up̱uḏil meeg, daden madap̱ig ele am ahilag dayak aben ele huma awe, uḵa na qeum. \v 13 Jesus Nug anam hewowa, Nug aum. “Kayak naip̱a yak inam daaṯe. ‘Da laul am unuqiṯak lag,’ amge ag heeg, nug yabhok danab dilag loḵumak aben bia daaṯe!” awa aum. \p \v 14 Jesus mana meṯak laḵa dayeye amu danab laala ag amelag gaḏuak amu baelag nau ele ag Nug gumidna uḏieg, Nug bap̱alaṯom. \v 15 Amge mana meṯak danab oḵai amu ḏo mehuqak danab ele ag Jesus kobol enanag heum anidna, nid naunau ag oolag gamag ahe, mana meṯak lag oop̱a muṯub qenana, “Ig Dawit beḵa onig humatu!” enan ap̱ig ele anidna amu mana meṯak danab oḵai amu ḏo mehuqak danab ele ag oolag nauhe, \v 16 Nug oḏ medap̱ig. “Na nid naunau aḏitai aṯeb umu dooṯemte?” aon ap̱ig. Aeg amu Jesus Nug amelagp̱a aum. “Da dooṯem amge ag nai laa daaṯe ele amu ag iite eb qep̱ig. Nai amuam inam. ‘Na he, nid naunau amu nid yuḏ huhp̱anu ele ag na binan enanag humaṯeb.’” \v 17 Nug anam anana, aha uuaṯa, ab oḵaip̱anu dimiṯim uḵom. Nug uḵa, tuqan amup̱a Betani ap̱a dayom. \s1 JESUS A, AD PIG BUNAḎOM \p \v 18 Waḵaḏe buṯua Jesus Nug aha, eḏua ab oḵaip̱a ugeḵe, enug qeum. \v 19 Nug enug qe, ad pig laa ib daugp̱a dayeye anṯa, meu laḵunu waum amge meu laa ii anṯom. Iiṯa, uḏugib anṯom. Anṯa amu Nug ad amu amegp̱a inam aum. “Na baula meut ii omana! Iiṯanab iiṯa,” awa aum. Anam a ad pig nug pahanab bunaḏom. \v 20 Ad nug bunaḏe amu ip̱uniṯak awak danab ag anam anidna, ag eheḏ oṯaina ap̱ig. “Aṯem he, ad pig nug pahanab bunaḏom?” aon ap̱ig. \p \v 21 Ag anam aeg, Jesus Nug oḏelagp̱a awa aum. “Da genab ag amelagp̱a aṯem, ag oolagp̱a genab doonna, dab mak laip̱u ele daanna amu ag ele da ad pigp̱a hemi amubia heḵulag. Am ag keeke amuib ii hemana. Iiṯa. Ag qauko imu amegp̱a, ‘Na ahan yup̱a no!’ ap̱eg amu nug anam noḵu. \v 22 Amu ele ag oolagp̱a genab doonna unuqidḵulag amu ag keeke aḏi aḏi aoglagnu unuqidna amu ag aoglag,” awa aum. \s1 AUN JESUS G̱AGAṮAG MEṮOMNU OḎ MEDAP̱IG \p \v 23 Amu dimp̱a Jesus Nug mana meṯak laḵa noa, danab ah amelagp̱a nai maṯieye, mana meṯak danab oḵai amu Juda iḵi danab ele ag Jesus gumidna gona, oḏ meṯan ap̱ig. “Na g̱agaṯag aḏip̱a uḏat imu heṯem? Aun nug g̱agaṯag amu meṯom?” aon ap̱ig. \v 24 Ag anam aeg amu Jesus oḏelagp̱a awa aum. “Da ele ag keeke laip̱unu oḏ madaḵulnu heṯem. Da ag oḏ madap̱i, oḏ mak dahil imu nob meḵulag dayeb amu da g̱agaṯag aḏip̱a uḏat heṯem amu ap̱i dooglag. \v 25 Oḏ mak dahil am inam. Johanesnu layaṯak am adep̱anu beum? Keeke amuam hab aṯannu keeke o iiṯa amu danabnu keekeib?” awa aum. Jesus Nug anam a, amu ag aḵa aḵa nai maṯin ap̱ig. “Ig, ‘Habnu keeke,’ ap̱ut amu Nug, ‘Anam amunu ag aḏinu oolagp̱a genab ii dop̱ig?’ aḵu. \v 26 Amge ig, ‘Danabnu keeke,’ aḵunig amu danab oh, ag Johanesnu, nug am propet dooṯeb amunu ig ahilagnu baḏṯem,” aon ap̱ig. \v 27 Ag anam anana amu ag Jesusnu nai nob eḏun, “Ig ii dooṯem,” aon ap̱ig. Aeg amu Jesus Nug aum. “Aaḵu amunu da ele g̱agaṯag aḏip̱a uḏat heṯem amu ap̱i ii doomna,” awa aum. \s1 DANAB LAA, NUG BEKOḎ ADIT ELE DILAG NAI \p \v 28 Jesus Nug nai anam maṯiowa, nai baula ele tuḏiṯa, mana meṯak danab oḵai amu ab gumak danab ele amelagp̱a aum. “Ag aṯem dooṯeb? Danab laa nug nid aḏit ele amu, nug aha uḵa, nid tatamnu amegp̱a, ‘Na gona grep dad dahilp̱a uḏat he!’ awa a amu nug, \v 29 ‘Da uumi,’ awa aum amge dimp̱a nuhig dab mak eḏue nug uḵom. \v 30 Aria mamelah nug nid gehanu amu gumiṯa uḵa, anamib aum. A amu beḵa gehanu nug, ‘Da uḵen heḵul,’ aum amge ii uḵom. \v 31 Am nid aḏit amu oolahp̱a aun nug mameg oḏe dim lamiṯom?” awa aum. A amu ag ap̱ig. “Nid tatamnu,” aon ap̱ig. Ag anam aeg am Jesus amelagp̱a aum. “Da genab ag amelagp̱a aṯem. Takis awak danab amu ib baag ah ele ag tatam Kayaknu ḏo maḏoḏ oop̱a noṯeb. \v 32 Aḏinu? Johanes nug uḏia, mana meṯak danab oḵai amu ab gumak danab ele ahilagp̱a kobol tutuḵu ip̱uanaṯom amge ag oolagp̱a genab ii doop̱ig. Takis awak danab amu ib baag ah ele ag amu oolagp̱a genab doop̱ig. Oolagp̱a genab doyeg, mana meṯak danab oḵai amu ab gumak danab ele ag amu anidp̱ig amge ag oolag eḏue, oolagp̱a genab ii doop̱ig,” awa aum. \s1 DANAB NAU WAIN DAD GUMAP̱IGNU NAI \p \v 33 Jesus baula ele amelagp̱a aum. “Ag keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯak nai imu baula doyeg! Danab laa nug wan ele amu nug grep dad ep̱owa, aḏ ita, dad oop̱a amu nug grep lep̱u awaknu aben laa ha, nug dad gumak danabnu lag elab laa ele heum. Aria nug uḏat amu oh ha mala, nug dad amu uḏat hak danab ep̱elagp̱a mewowa, nug aha, atu laih umanab uḵom. \v 34 Dimp̱a grep meu awak haen miag do, nug nuhiḵud begbeg danab laa maaṯe, ag grep meu nuhig aoglagnu uḏat hak danab gumadna gop̱ig. \p \v 35 Ag uḵaeg amu dad uḏat hak danab ag nuhiḵud begbeg danab amu diin, laa maḵuḏna, laa amu qeeg mauhe, laa amu menp̱a maḵuḏp̱ig. \v 36 Ag anam heeg amu dad mameg nug nuhiḵud begbeg danab laala baula maaṯe gop̱ig. Nug tatam maaṯe gop̱ig amubia iiṯa, nakok kuḏum maaṯe gop̱ig. Uḵaeg, dad uḏat hak danab ag tatam hep̱ig anamib eḏun hep̱ig. \v 37 Dimp̱a dad mameg nug, ‘Da beḵal amu ag nug oḏe dooglag,’ anana, nug beḵanab me uḵom. \p \v 38 Amge dad uḏat hak danab ag nid amu anidna, aḵa aḵa nai maṯina ap̱ig. ‘Nid imu nug dimp̱a mamegnu keeke oh aoḵu amunu ahap̱eg, ig qep̱ut mauheb, ig dad nuhig imu aotu!’ aon ap̱ig. \v 39 Ag anam anana, ag nid amu aḏana, maoeg dad dimiṯim no, ag qeeg mauhom,” awa aum. \v 40 Jesus anam anana, Nug nai tuḏiṯa oḏ maṯom. “Aria ag aṯem dooṯeb? Dimp̱a dad mameg nug uḏia, dad uḏat hak danab aṯem hadḵu?” awa aum. \v 41 Jesus Nug anam a amu ag ap̱ig. “Nug uḏat danab nau amu aqeb mauhḵulag. Mauhp̱eg, amu nug grep dad amu eḏua awa, dad gumak danab laa ep̱elagp̱a meeb, dimp̱a ag meu ena aon meṯaglag,” aon ap̱ig. \v 42 Aeg am Jesus Nug amelagp̱a aum. “Ag Kayak naip̱a nai laa daaṯe amu ag iite eb qep̱ig? Nai amuam inam. ‘Men laa amu lag hak danab ag men amu uup̱ig amge lag mameg nug men amu awa me, lagnu men anuqak daaṯe. Naḏi Nug keeke amu he beum amu ig amenigp̱a anidta oṯaiṯem.’ \v 43 Amunu da ag amelagp̱a aṯem. Kayak Nug nuhig ḏo maḏoḏ ahilagp̱anu amu awa, danab ab iḵi laa ep̱elagp̱a meeb, ag meu ena aon meṯaglag. \v 44 [Am laa nug men amu aṯan na qeḵu amu nug nakok nauhḵu amge men amu nug laa qaḏep̱a na qeḵu amu nug nauha auta aoḵu,” awa aum.] \v 45 Jesus Nug keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯak nai laala maṯiom amu mana meṯak danab oḵai amu ḏo gumak danab-Parasia ele ag Nug ahilagnu nai maṯiom doop̱ig. \v 46 Ag anam doona, aḏaglagnu ib madip̱ig amge danab ah ag Jesusnu, Nug am propet laa doop̱ig amunu ag Nug aḏaglagnu baḏap̱ig. \c 22 \s1 NUG AWAKNU HOBULNU NAI \p \v 1 Jesus baula keeke danab ag dooṯeb ii dooṯeb ele ou aqata, ip̱uanaṯa aum. \v 2 “Kayaknu ḏo maḏoḏ nug am imubia. King laa nug beḵa ah aoḵunu heehe, danab oḵai amu nug e naḏi heum. \v 3 Nug e hewowa, nuhiḵud begbeg danab laala maaṯe, ag danab oḵai nug anuḵa nug awak hobulnu deḏ maaṯom ele amu, ag onilagp̱a ep̱eg, uḏin hobulp̱a daaglagnu gop̱ig. Gona onilagp̱a ep̱ig amge ag uḵaknu uup̱ig. \p \v 4 Danab ii uḵaeg amu danab oḵai nug begbeg danab baula ele maaṯe goḵulagnu daaegeg, nug amelagp̱a aum. ‘Ag gona, danab aun aḏi da hobulnu deḏ maṯami ele amu amelagp̱a inam ap̱eg dooglag. “Da lanaknu keeke oh bap̱aidmi. Da dahil bulmakau dawai ena titiḏak amu doḏ titiḏak laala ele aqadmi, keeke oh babaiṯak daaṯe amunu ag ah awak hobulp̱a uḏieg,” aon aig!’ awa aum. \v 5 King nug anam a, begbeg danab ag gona ap̱ig amge hobulp̱a uḵaknu danab ag uup̱ig. Laa nug nuhig dad uḏatp̱a uḵom, laa amu nuhig men doḏo uḏatp̱a uḵom. \v 6 Laala ag anam hep̱ig amge laa oh amu danab oḵainu begbeg danab aḏaladna, maḵuḏadna, aqaeg mauhp̱ig. \v 7 Am king nug nai anam doya, op̱oḏi huanak be, nug he, nuhiḵud ban hak danab ag gona, danab ag nuhiḵud begbeg aqaeg mauhp̱ig ele amu, ag ohnab aqap̱ig, ag ap̱alag ele lop̱aḏna, manaeg ewa, iiṯa meum. \p \v 8 Aria danab oḵai nug baula nuhiḵud begbeg danab amelagp̱a aum. ‘Nug awak hobulnu e oh am babaiṯak daaṯe amge danab hobul imup̱a daaglagnu deḏ maṯami ele amu ag uup̱ig \v 9 amunu ag gona, ib oḏe ohp̱a danab ah anadna ap̱eg, nug awak hobul imup̱a uḏieg!’ awa aum. \v 10 King nug anam a, begbeg danab ag ib oḏe ohp̱a gona, danab ah ena, nau ele oh anadna qag maadp̱ig. Qag maaṯeg, nug awak hobulp̱a dayak aben amu am beum. \p \v 11 Aria dimp̱a king nug danab ah qag mep̱ig amu anadḵunu noum. Noa amu danab laip̱u laa nug hobulp̱a dayaknu lamen beḏup̱a ii meum anṯom. \v 12 King nug danab amu anṯa amu nug amegp̱a aum. ‘Lai, aṯemun na hobulnu lamen meṯami amu ii mena, lag imu oop̱a neme?’ Nug anam a amu danab amu nug nai iiṯa, to eṯa dayom. \v 13 Nug anam dayeye, king nug nuhiḵud nid amelagp̱a aum. ‘Ag aḏan, ep̱eg baeg ele hip̱alna, maop̱eg dimiṯim gatatup̱a noaḏ! Ap̱a danab ag gaanna, aelag ele kikiḏḵulag,’ awa aum.” Jesus Nug anam aum. \v 14 Jesus Nug anam anana amu Nug nai tuḏiṯa aum. “Ao, Kayak Nug danab ah kuḏum onilagp̱a eṯe amge laip̱u laip̱u tituanadṯe.” \s1 KAISA TAKIS MEṮAKNU JESUS OḎ MEDAP̱IG \p \v 15 Jesus Nug nai amu maṯia male, ḏo gumak danab-Parasia ag ahan, laih gona, Jesus Nug nai laa ab, ib anidna, Jesus heṯoḏiakp̱a meḵulagnu nai madip̱ig. \v 16 Ag anam henena, ag ahilḵad ip̱uniṯak awak danab am Herodesnu danab laala ele maaṯeg, Jesus gumidna gona ap̱ig. “Ip̱uniṯak danab, ig dooṯem na am danab tutuḵu, na nai genab amup̱aib danab ah Kayaknu kobol ip̱uanadṯem. Na danab oḵai onig ele o danab onig iiṯa amu na amu dab menan, na nai baolin, ag amelagp̱a ii madiṯem. Iiṯa. Na nai genabib madiṯem \v 17 amunu na keeke imu ap̱e doognig. Na aṯem dooṯem? Ig takis Kaisa meṯagnig am ena o ena iiṯa?” aon ap̱ig. \v 18 Ag anam ap̱ig amge Jesus Nug ag eheḏ heḵulagnu hep̱ig doya, Nug aum. “Ag am ham bup̱uak danab. Aḏinu da aḏailḵulagnu heṯeb? \v 19 Men doḏo takisnu laa ip̱uniḏp̱eg anṯei!” awa aum. Awa a, ag men doḏo laa, onig Danarius, amu aon dop̱ig. \v 20 Ag amu aon doeg amu Jesus ag oḏ maṯom. “Men doḏo imup̱a amu aun onig doṯog ele daaṯe?” awa aum. \v 21 Jesus anam a amu ag, “Kaisanu,” aon ap̱ig. Ag anam aeg amu Jesus amelagp̱a aum. “Aria ag Kaisanu keeke amu ag Kaisa meṯaglag amge Kayaknu keeke amu ag Kayak meṯeg!” awa aum. \v 22 Ag Jesusnu nai anam doona, ag dab mak kuḏum aonna, ag Nug uuidna gop̱ig. \s1 DANAB MAUHOWA, EḎUA HIP̱AIDḴUNU OḎ MAK \p \v 23 Deḏ amup̱aib ḏo gumak danab-Sadusi ag Jesus top̱a uḏip̱ig. Danab amu ag, “Danab mauhṯeb amu ag eḏun ii hip̱aidmana,” aon adap̱ig amunu ag Jesus oḏ meṯan ap̱ig. \v 24 “Ip̱uniṯak danab, Moses nug aum. ‘Danab laa nug nid iiṯa ele mauheb amu nug amag, nug awag wau aweb, nid menuglah amge a nid menuglah amu nid amuam danab amunu iiṯa, awagnu daaḵu.’ Moses nug anam yom. \v 25 Aria e amaḵud eblaih aḏit ele ag ig oonigp̱a daap̱ig. Ag anam daanna, awalag tatamnu nug ah awa, nug nid iiṯa dayaya mauhom. Mauhe nug amag nug awag wau awom. \v 26 Am nug amag amu ele anamib heum. A amalti ele oh anamib heeg uḵe, eblaih aḏit batak amu oh anamib hep̱ig. \v 27 Amu oh dimp̱a ah amu ele mauhom. \v 28 Aria eamaḵud amu oh ag ah amu aaḵuib aweg, nug ag waalag dayom amunu eḏua hibaiṯak haenp̱a ah amu nug eamaḵud eblaih aḏit amu ag oolagp̱a aunnab wau daaḵu?” aon ap̱ig. \p \v 29 Ag anam aeg am Jesus Nug oḏelagp̱a awa aum. “Ag am Kayak nai ii doonna, Kayaknu g̱agaṯag amu ele ag ii dooṯeb amunu ag nai augigiak, diig iiṯa madiṯeb. \v 30 Amu eḏua hibaiṯak haenp̱a danab ag ah ii diimna, ah ele ag danab ii diimna. Iiṯa, ag engel hab aṯannu bia daaglag. \v 31 Amge eḏua hibaiṯak amunu amu ag Kayak naip̱a, nai laa Kayak Nug ag dooglagnu Moses amegp̱a maṯie, nug yom amu ag iite eb qep̱ig. Nai amuam inam. \v 32 ‘Da am Abrahamnu Kayak, Isaknu Kayak amu Jakopnu Kayak ele,’ awa aum. Kayak Nug anam aum amunu ig dooṯem, danab ewam amu ag gemu daaṯeb. Ag mauhp̱ig amge ag iiṯa ii mep̱ig amunu Kayak Nug danab daaṯeb dilag Kayak daaṯe. Nug anam daaṯe amunu Nug ele heeb, ag eḏun hip̱aidḵulag,” awa aum. \v 33 Danab oh ag qag mena daap̱ig ele amu, ag Nug nai amu maṯie doona, dab mak kuḏum aop̱ig. \s1 KAYAKNU ḎO ANUQAK \p \v 34 Aria Jesus Nug nai amup̱a ḏo gumak danab-Sadusi oḏelag qamute, ḏo gumak danab-Parasia ag amu doona, ag Jesus aḏaglagnu ib anidḵulagnu qag mep̱ig. \v 35 Amu ag oolagp̱a laip̱u laa, nug ḏo oh doyak danab, nug Jesus oḏ meṯom. \v 36 “Ip̱uniṯak danab, ḏo aṯen amu ḏo oh eḏaṯak, nug oḵainab daaṯe?” awa aum. \p \v 37 Nug anam a amu Jesus amegp̱a aum. “‘Naḏi amu Nug am nahip Kayak, amu na ootp̱a, na ouḏinp̱a, nahip dab makp̱a amu nahip hak ohp̱a ele nuhignu oot mauhaḏ!’ \v 38 Ḏo amu am oḵainab, nug anuqak daaṯe. \v 39 Aria ḏo laa ele amubia daaṯe am inam. ‘Na naḵa nahipnu oot mauhṯe, amubia na danab laa dilag ele oot mauhaḏ!’ \v 40 Ḏo aḏit amu a propet dilag nai amu ḏo laa oh dilag tonaṯak daaṯep,” awa aum. \s1 KRISTUSNU OḎ MAK \p \v 41 Jesus Nug anam a, ḏo gumak danab-Parasia ag qag mena daaegeg, Jesus oḏ maṯom. \v 42 “Ag laa Kayak tituanom, amuam Kristus, nuhignu amu ag aṯem dooṯeb? Aun beḵa amu Kristus?” awa aum. Nug anam a amu ag, “Dawit beḵa,” aon ap̱ig. \v 43 Anam aeg am Nug aum. “Anam dayeb amu aḏinu Dawit nug Kayak Ouḏinu ehaniṯak awa, nug, nug beḵanu, ‘Naḏi,’ awa aum? \v 44 Nug inam aum. ‘Naḏi Jehowa Nug dahil Naḏi amegp̱a inam aum. Na da ep̱el naḏiap̱a daap̱e uḵeb, da nahip kekeḏ na waatp̱a maadḵul.’ \v 45 Ag iiḵud anṯeg! Danab nug, nug beḵanu, ‘Naḏi,’ ii aṯe amge Dawit nug nuḵa, nug beḵanu, ‘Naḏi,’ aum amunu ig aṯemun Kristusnu, ‘Nug am Dawit beḵaib,’ aḵunig?” awa aum. \v 46 Jesus anam oḏ maṯe amu laip̱u laa ag oolagp̱a nai amu nob meḵunu elele iiṯa doop̱ig amunu haen amup̱a dig mak ag Jesus baula oḏ ii medṯap̱ig. \c 23 \s1 JESUS KOBOL NAUNU AUM \p \v 1 Dimp̱a Jesus Nug danab ah ameg oḵai amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ele amelagp̱a aum. \v 2 “Ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo mehuqak danab ele ag Mosesnu ḏo ag ip̱uanadḵulagnu itiṯak aon daaṯeb \v 3 amunu ag nai oh ag amelagp̱a madiṯeb amu ag doon dim lamiṯeg! Amge kobol ag heṯeb ele am ag aib dim lamidp̱ig. Ag nai kuḏum madiṯeb amge ag aḵa amu ii dim lamidṯeb. \v 4 Ag keeke ug ele itan, danab ah maṯaeg maoṯeb amge ag nakok laa ii ehanadṯeb, amubia ag nai kuḏum madiṯeb amge ag nai amu ii dim lamidṯeb. \p \v 5 Ag keeke oh am danab amelagnuib heṯeb. Ag Kayak nai inaknu kunup, danab laa oh nakokib heṯeb amge ag am oḵai henan, uḏalagp̱a amu ep̱elagp̱a ele qaḵana, unuqiṯak lamen daugp̱a bala elab elab ele heṯeb. \v 6 Amu ele ag hobul haenp̱a e lanaknu dayak aben anuqak amup̱a daaglagnu oolag daaṯe. Amu ele nai doyak lag oop̱a danab oḵai ag daaglagnu aben bap̱aidp̱ig daaṯe amu ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo mehuqak danab ele ag amup̱a ele daaglagnu oolag daaṯe. \v 7 Ag qag mak abenp̱a danab laa oh ag humadḵulagnu amu ahilagnu, ‘Ip̱uniṯak danab,’ aḵulagnu ele oolag huanak mauhṯe,” awa aum. \p \v 8 Anam anana amu Nug nai tuḏiṯa ip̱uniṯak awak danab nuhiḵud amelagp̱a aum. “Amge ag am danab laala ag ahilagnu, ‘Ip̱uniṯak danab,’ aḵulagnu oolag aib dayom. Laip̱u aaḵuib am ahilag ip̱uniṯak danab, ag oh am awag amag aaḵuib daaṯeb. \v 9 Am wan imup̱a ag laanu, ‘Mama,’ aib ap̱ig. Ag Mamelag laip̱u aaḵuib amu Nug hab aṯan daaṯe. \v 10 Am laa ele, laa nug ahilagnu, ‘Iḵi danab,’ aib aum. Ahilag iḵi danab laip̱u amu Kristus. \v 11 Amunu ag oolagp̱a danab laa nug ahilag oḵai daaḵunu oo dayeb amu nug am ahilag begbegib dayad! \v 12 Am danab aun nug onig humaṯe amu Kayak Nug heeb, danab amu nug onig neḵu. Ge danab aun nug onig qe neṯe amu Nug danab amu onig am humaḵu. \p \v 13 O gadon, ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo mehuqak danab ele. Ag am danab oḏelag aḏit ele. Ag dab meig! Ag Kayaknu ḏo maḏoḏnu od danab ah amelagp̱a maiṯeb. Ag aḵa amu ag amup̱a ii noṯeb. Am danab ah ag amup̱a noḵulagnu heṯeb amu ag ip̱ulag oo neṯeb. \v 14 [O gadon, ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo mehuqak danab ele. Ag am danab oḏelag aḏit ele. Ag dab meig! Ag ah qab bup̱ualadna, ag laulag yab awona, ahilag hip̱unin amu danab ah amelagp̱a loḵumḵulagnu ag unuqiṯak elab heṯeb amunu epeḏiak haenp̱a geha ag ug oḵainab aoglag.] \p \v 15 O gadon, ḏo gumak danab-Parasia amu nai mehuqak danab ele. Ag am danab oḏelag aḏit ele. Ag dab meig! Wan laap̱anu danab nug Juda kobol aoḵunu amu ag uḏat oḵainab, hik aqeqe heṯeb. Heegeg, danab amu nug Juda kobol awa amu nug ahilag kobol nau kuḏum ag heṯeb amu eḏiṯak haaha, ag padal maknu ibp̱a daaṯeb amge nug am padal maknu ibp̱anab daaṯe. \p \v 16 O gadon, ag amelag gaḏuak ele amge ag danab ah ele ib ip̱uanadḵulagnu heṯeb. Ag dab meig! Ag aṯeb, ‘Danab nug mana meṯak lag onigp̱a nai nuhig g̱agaṯag qedṯe dayeb amu, nai amuam hamu. Amge laa nug mana meṯak lagnu gol onigp̱a nai nuhig g̱agaṯag qedṯe dayeb amu, nug meu genab heṯe, nug aḏi keeke heḵunu aum amu nug heḵunab,’ aon aṯeb. \v 17 Ag am dab mak iiṯa, amelag gaḏuak ele. Aḏi am keeke anuqak? Mana meṯak lagnu gol amutai am anuqak o iiṯa mana meṯak lag, nug he Kayaknu lag oop̱anu gol Kayaknu daaṯe, amutai am anuqak? Iiṯanab! Keeke aḏit amu oh a laip̱u daaṯep. \v 18 Am ag laa ele inam aṯeb. ‘Laa nug mana meṯaknu qaḏab, amu onigp̱a nai nuhig g̱agaṯag qedṯe ele amu, nai amuam hamu. Amge nug qaḏabp̱a mana meṯaknu doḏ, amu onigp̱a nai g̱agaṯag qedṯe dayeb amu, nug keeke meu heṯe, nug aḏi keeke heḵunu aum amu nug heḵunab,’ aon aṯeb. \v 19 Ag ameg gaḏuak danab! Aḏi am keeke anuqak? Mana meṯaknu doḏ amutai am anuqak o iiṯa mana meṯaknu qaḏab, nug he mana meṯak Kayaknu daaṯe, amutai anuqak? Iiṯanab! Keeke aḏit amu oh a laip̱u daaṯep \v 20 amunu aun nug mana meṯaknu qaḏab onigp̱a nai nuhig g̱agaṯag qedṯe amu nug keeke qaḏab qaḏep̱a niiṯeb amu oh elep̱a nai nuhig g̱agaṯag qedṯe. \v 21 Am laa nug meṯid lag onigp̱a nai nuhig g̱agaṯag qedṯe amu nug meṯid lag amu Kayak onigp̱a ele nai nuhig g̱agaṯag qedṯe. \v 22 Am laa nug hab onigp̱a nai nuhig g̱agaṯag qedṯe amu nug Kayaknu dayak aben, amu aun Nug amup̱a daaṯe ele amu, Nug onigp̱a ele nai nuhig g̱agaṯag qedṯe. \p \v 23 O gadon ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo mehuqak danab ele. Ag am danab oḏelag aḏit ele. Ag dab meig! Ag keh naunau amu oh op̱ateg, ameg eblaih tanig ele neeg, ameg laip̱u amu Kayak medaṯeb amge ag ḏo laa oḵai amu uup̱ig. Ḏo ag uup̱ig ele am, danab kobol tutuḵup̱a epeḏiaknu kobol, laa dilagnu oo gai iiṯa doyak kobol amu nai ham bup̱uak maṯiak iiṯa kobol ele. Ag ḏo ii dim lamidṯeb amu laa dim lamidṯeb ele, amu oh dim lamidlob amuam ena. \v 24 Ag ip̱uniṯak danab nau, ag amelag gaḏuak ele! Ag peipe, keeke nakok amu, ag lewap̱anu lamadṯeb amge ag kamel, keeke oḵai amu, ag lewa ele lana, top̱a goṯeb. \p \v 25 O gadon, ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo mehuqak danab ele. Ag am danab oḏelag aḏit ele. Ag dab meig! Ag am hai goḵoḏ amu tap̱iḏ ele gaḏaib ihaṯeb amge oop̱a ag keeke yab kobolp̱a amu beḏu dim lamiṯak kobolp̱a ele aop̱ig amu ag amu inaṯeb. \v 26 Ḏo gumak danab-Parasia ag amelag gaḏuak! Tatam ag hai goḵoḏ amu tap̱iḏ ele oo ihap̱eg, op̱ia awak dayeb amu gaḏa ele amu dubuṯid iiṯa op̱ia awak daaḵu. \p \v 27 O gadon, ḏo gumak danab-Parasia am ḏo mehuqak danab ele. Ag am danab oḏelag aḏit ele. Ag dab meig! Ag am ag alalḵad boomaknu moḏ bia daaṯeb. Laa ag moḏ amu amelagp̱a gau haḵab laaidṯeb amunu dimiṯim am anṯak nuhig ena amge oop̱a amu danab mauhak beḏulag ebehilag ele. Ag amubia daaṯeb. \v 28 Ag anamnab aaḵu daaṯeb amunu danab laa ag beḏulag anidna ag, ‘Umuam danab tutuḵu,’ aon aṯeb amge ag ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo mehuqak danab ele amu ag oolag oop̱a amu ag ham bup̱uak danab amu ḏo he nauhak danab daaṯeb. \p \v 29 O gadon, ḏo gumak danab-Parasia amu ḏo mehuqak danab ele. Ag am danab oḏelag aḏit ele. Ag dab meig! Ag propet mauhp̱ig dilag boomak lag hena amu ag danab tutuḵu mauhp̱ig dilag moḏ amu bala medaṯeb. \v 30 Meṯana ag aṯeb. ‘Ig alai aḏi dilag haenp̱a daalom am ig ag ehanadta, propet tiilag ii aḏalom,’ aon aṯeb. \v 31 Nai amup̱a ag danab, ag propet heeg mauhp̱ig ele amu, ag buḏulḵad daaṯeb amu ag danab ah ip̱uanadṯeb. \v 32 Amu ag alalḵad kobol hedap̱ig amubia ag ele hena gog meṯeg! \p \v 33 Ag danab nau! Kayak Nug ag heṯoḏiakp̱a maaṯeb, ag padal meḵulag. Ag aṯem hena amu ii anidmana? \v 34 Amunu ag doyeg! Da propet amu danab dab mak ena, ag Kayak nai tutuḵu dooṯeb ele, amu ip̱uniṯak danab ele ana maadp̱i, ahilagp̱a uḏiglag. Uḏip̱eg amu ag laa aqap̱eg mauhp̱eg, laa ag ad emaitakp̱a atuladna, ag laa ahilḵad nai doyak lag oop̱a wipp̱a eheḏ mataḏadḵulag. Ag mataḏadna lamadp̱eg, ab oḵai laalap̱a goḵulag. \v 35 Ag alalḵad aḏi ag dig mena Abel, nug am danab tutuḵu, amu ag nug qeeg mauhe uḏie, danab tutuḵu laala ele aqaeg mauheg uḏie, Berekaia beḵa Sakarias, nug mana meṯak lag oop̱a aben gunnab amu qaḏab ele gamagp̱a, ap̱a nug qeeg mauhom batak. Amunu ag gemu daaṯeb, ag ele eheḏ hak amubia hep̱eg, amu oh dilag guiṯak amu ag qaḏelagp̱a neḵu. \v 36 Da genab ag amelagp̱a aṯem. Keeke imu oh am danab ah gemu daaṯeb ele imu dilagp̱a beḵu. \s1 JESUS JERUSALEMNU GAYOM \p \v 37 O Jerusalem, Jerusalem, na propet aqe mauhṯeb, uḏat danab Kayak nahipp̱a maaṯe uḏiṯeb ele amu, na ag menp̱a aqae mauhṯeb. Da haen kuḏum na begapad, matuk anig naḵud haugp̱a qag maaṯa tonadṯe, amubia qag maadḵulnu hemi amge ag uup̱ig. \v 38 Amunu ag doyeg, ag ap̱alag am geha uḏ ba, ab dakeḏ bia daaḵu. \v 39 Amunu da ag amelagp̱a inam aṯem. Ag gemu dig ma uḵak da baula ii aniḏmana. Tatam ag, ‘Danab imu Nug Naḏi onigp̱a uḏiṯe. Kayak Nug itidṯe,’ aon anana aniḏḵulag,” awa aum. \c 24 \s1 JESUS GOG TAKNU EP̱ONAK KEEKE, KEEKE LAALANU ELE AUM \p \v 1 Jesus Nug mana meṯak lag uua no, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag Nug gumidna dop̱ig. Ag dona, Nug amegp̱a ap̱ig. “Anṯe! Mana meṯak lag imu ag enanag hen autna aop̱ig,” aon ap̱ig. \v 2 Anam aeg amu Jesus Nug oḏelagp̱a awa aum. “Ag keeke amu oh anidṯeb amge da genab ag amelagp̱a aṯem, men imu ag lop̱aḏp̱eg, nena qena, laa nug laa qaḏep̱a iinab daama. Ohnab lop̱aḏadp̱eg, honap nena qeḵulag,” awa aum. \p \v 3 Jesus Nug Olipnu qaukop̱a ta dayeye amu ip̱uniṯak awak danab ag aḵa gumidna gop̱ig. Ag gona ap̱ig. “Na ig amenigp̱a ame amu kobol amu haen ganeb beḵu? Amu ele ep̱onak keeke aḏi am tatam beeb amu ig na uḏiḵutnu amu gog tak haen miag daaṯe ele doognig,” aon ap̱ig. \v 4 Ag anam aeg, Jesus oḏelagp̱a awa aum. “Danab laa ag ham bup̱ualadmanu ag dab meig! \v 5 Aḏinu? Danab kuḏumnab ag da onilp̱a uḏin, ‘Da am Kristus,’ anana, kuḏum laa bup̱ualadḵulag. \v 6 Ag bannu doonna, bannu nai ulah ele dooglag. Keeke amu genab beḵulag amge doyeg, ag aib oṯaip̱ig! Wan haen malak iiṯa. \v 7 Danab beḏulag laa amu ag danab beḏulag laa ele nug qeḵulag. Wan laa ag wan laa ele nug qeḵulag. Am enug haen oḵai nebep̱eg amu mim ele neḵulag. \v 8 Amge keeke amu oh am nid doḵunu ah ag guiṯak tatam dooṯeb amubia aaḵuib. \p \v 9 Anam amu haen amup̱a laala ag ag aḏualadna, guiṯak ug ele maṯanna, ag aqap̱eg mauhḵulag. Am danab ah oh ag ahilagnu oolagp̱a nau, ninig ele dooglag. Aḏinu? Da onil amu ahilagp̱a daaṯe. \v 10 Am haen amup̱a danab ah kuḏum ag Kayaknu oolagp̱a genab doyak ele, ag amu uun, Nug di meṯan, aḵa aḵa nug dimug meḵulag. \v 11 Propet ham bup̱uak kuḏum ele ag ahan, danab ah kuḏum bup̱ualadḵulag. \v 12 Kobol nau kuḏum beḵulag amunu danab ah ag nug oo mauhak kobol amu uuglag \v 13 amge laa nug g̱agaṯag dayebeb uḵeb, keeke oh ba maleb, haen amup̱a ele nug g̱agaṯag daaḵu amu, nug padal ii mema. \v 14 Amu danab ah oh dooglagnu ag Kayaknu ḏo maḏoḏnu Nai Ena wan atu ohp̱a mehuqp̱eg, danab ah doop̱eg, dimp̱a keeke oh gog teḵu. \p \v 15 Aria propet Daniel nug keeke naunab laa, nug ab he nauhṯe ele amu, nug amunu yom. Danab aun nug nai imu eb qeṯe amu nug meu nuhig tutuḵu aoḵunu dab maḏ! Amu keeke oh gog teḵu amunu ag keeke naunab amu aben gun elep̱a mep̱eg dayebeb anidna amu ag \v 16 Juda wanp̱a daaṯeb ele amu, ag oolna qaukop̱a uḵeg! \v 17 Am danab nug ulah awak abenp̱a, lag aṯan daaṯe amu, agup̱a dayaya, nug oolḵunuib dab maama, nug lag oop̱a noa keeke ii aoma. Iiṯa, oola uḵaḏ! \v 18 O laa nug daṯa dayaya amu nug oolḵunuib dab maama, eḏua lamen nuhig aoḵunu laḵa ii goma. \v 19 Am haen amup̱a ah oolag ele, ah ag nid yuḏ huh madaṯeb ele amu, ahilagnu amu gadonnab. \v 20 Ag oug haenp̱a o meṯid deḏp̱a oolmananu ag unuqiṯeg! \v 21 Aḏinu? Haen amup̱a ug oḵainab beḵu. Ug amubia nug dig mak haenp̱a uḏiak gemu ele laa ii beum, dimp̱a ele amubia ii daama. \v 22 Anam daaṯe amunu Kayak Nug haen amu tutuib daaḵunu, haen amu ii oḵullo, danab ah oh padal melob amge Kayak nug nuhiḵud tituanaṯom ele, Nug amu dilag dab ma, haen tutu oḵulḵu. \v 23 Aria haen amup̱a laa nug ag amelagp̱a, ‘Anṯeg! Laa Kayak Nug epeḏiom ele, Kristus, Nug ip̱a ina daaṯe,’ o iiṯa, ‘Anṯeg! Kristus up̱a uma daaṯe,’ ab amu na ootp̱a genab aib doome. \v 24 Geha danab laa ag ham bup̱una, ‘Da am Kristus,’ o ‘Da am propet,’ aḵulag. Ag anam anana, ag ep̱onak keeke, danab heḵunu elele iiṯa diigdiig ele heḵulag. Ag Kayak danab ah, nuhiḵud epeḏiaṯom ele amu, ag kaboliadḵulagnu heḵulag amge elele iiṯa. \v 25 Doyeg, keeke amu ii neump̱a da ag dab meḵulagnu nai iiḵu ag amelagp̱a ain malami. \p \v 26 Amunu laa ag, ag amelagp̱a, ‘Nug atu taḏakp̱a daaṯe,’ aon amelagp̱a ap̱eg am ag ap̱a aib gop̱ig. O ag, ‘Nug lag imu oop̱a daaṯe,’ aon amelagp̱a ap̱eg amu ag genab aib doop̱ig. \v 27 Ag aaḵu dooṯeb, amemḏi nug aam bedep̱a dig ma amahala uḵa, aam nodep̱a malaṯe, amubia Danab Beḵalag da, da uḏiḵulnu haen amu da anamib uḏip̱i aniḏḵulag. \v 28 Danab mauhak adep̱a niiṯeb amu ai, kaub bia, ag daaṯeb agup̱aib qag meṯeb amubia. \p \v 29 Aria haen amunu ug iiṯa meebeb amu pahanab aam ii amahalma, kalam ele ii amahalma, hoḏop̱ai laala ag habp̱anu nena qeegeg, laala ag uḏalnana, ag ip̱ulag tutuḵu ii dim lamidmana. \v 30 Haen amup̱a amu Danab Beḵalag da, dahil ep̱onak keeke habp̱a beḵu. Beeb amu wanp̱anu danab ah oh gaaglag. Gaap̱eg, Danab Beḵalag da, hab waap̱anu lombigp̱a g̱agaṯag oḵai amu amahlak oḵai ele uḏip̱i aniḏḵulag. \v 31 Uḏien, da dahilad engel hep̱i, biugal gayeb, ag gona, danab ah dahilad tituanadmi amu aben ohp̱anu qag maadna, diin uḏiglag. \p \v 32 Nai amunu amu ag ad pignu kobol dab mena, dab mak aoglag. Ag ad pig nug uḏug bau beḵunu dig ma haulṯe amu ag haen amup̱a, ‘Aam haen nug aaḵu dig meṯe,’ aon aṯeb. \v 33 Ag ad pig nug bau beḵunu dig ma haulṯe anidna, ag, ‘Aam haen miag daaṯe,’ dooṯeb amubia ag kobol diigdiig oh da ami ele amu bebep̱eg anidna, ag dahilnu, ‘Nug eḏua uḏiḵunu haen miag, odp̱a daaṯe,’ dooglag. \v 34 Da genab ag amelagp̱a aṯem, danab ah haen imunu oh ii mauhadp̱eg, geha keeke imu oh beḵu. \v 35 Hab wan ele amu iiṯa meḵulah amge dahil nai nug iiṯa iinab mema. \s1 DANAB LAIP̱U LAA NUG HAEN DEḎ ELE II DOOṮE \p \v 36 Anam amge laip̱u laa nug amunu haen deḏ ele ii dooṯe. Engel hab aṯannu ele ii dooṯeb. Da ele ii dooṯem. Mama nuḵa keeke amu dooṯe. \v 37 Noanu haenp̱a danab ag kobol aḏi aḏi hep̱ig amubia Danab Beḵalag da eḏue uḏiḵulnu haenp̱a amu, danab ag kobol anamib heḵulag. \v 38 Hiḏ naḏi ii beum haenp̱a amu ag e lanana, le lanana, nug aona, ah nug meṯanna, amu heegeg uḵe, Noa ubp̱a teum. \v 39 Ag amu henana, hiḏ beḵunu dab ii meṯaegeg, hiḏ ba, diia uḵom amubia Danab Beḵalag da, da uḏiḵul haenp̱a, ag anamib daaglag. \v 40 Geha danab aḏit omelahp̱a daap̱eḏ, Kayak Nug laip̱u awawa, laip̱u am uuiṯeb daaḵu. \v 41 Ah aḏit a bretnu plaua neḵunu hebepeḏ, laa amu awawa, laa am uuiṯeb daaḵu. \p \v 42 Amunu ag Danab Beḵalag da, da eḏuen neḵulnu dab menan dayeg! Aḏinu? Haen adeḵup̱a ahilag Naḏi uḏiḵu amu ag ii dooṯeb. \v 43 Ag doyeg! Lag mameg nug haen adeḵup̱a tuqan yabhok danab uḏiḵu doolo amu nug ib aḏaḏa heeb, yabhok danab nug laug lop̱aḏa, lag oop̱a ii nolo. \v 44 Amunu ag ele dab menan dayeg! Danab Beḵalag da, da haen laa aam ameg aṯenp̱a uḏiḵul amu ag ii doop̱eg, da uḏiḵul,” awa aum. \p \v 45 Jesus Nug anam anana, Nug nai tuḏiṯa aum. “Aun nug am uḏat danab dab mak ena ele, nug nuhig uḏat tutuḵu dooṯe, nuhig danab oḵai nug uḏat danab nuhiḵud amu gumaṯaṯa, haenp̱a e madaḵunu elele daaṯe anṯa, nug amu heḵunu meum amu, da nuhignu madiṯem. \v 46 Uḏat danab nug anam dayebeb, dimp̱a nuhig danab oḵai nug eḏua uḏia, nid amu nug danab oḵai nuhig anuḵa amegp̱a aumbia heṯe anidḵu amu nuhignu ena. \v 47 Da genab ag amelagp̱a aṯem. Danab oḵai nug uḏat danab amu nuhig keeke ohnu iḵilag meeb daaḵu. \v 48 Amge uḏat danab amu nug danab ena iiṯa daya, oop̱a, ‘Danab oḵai dahil nug paha ii uḏima,’ dab meḵu dayeb amu \v 49 nug dig ma, uḏat nid laa, uḏat ah laa ele ag maḵuḏaṯaṯa, nug le g̱agaṯag laeg, kaaka aqak danab ele e lanana le ele labep̱eg \v 50 amu nuhig danab oḵai nug haen deḏ ele, uḏat danab amu nug ii doyom, ii dab meum ele, amup̱a eḏua uḏiḵu. \v 51 Uḏia amu danab oḵai nug uḏat danab amu eheḏnab hetowa, awa meeb, ham bup̱uak danab ag ele daaglag. Ap̱a danab ag gaanna, aelag ele kikiḏḵulag. \c 25 \s1 AH MAKUN 10 DILAG NAI \p \v 1 Haen amup̱a Kayaknu ḏo maḏoḏ amu ah maḵun eblaih tanig ele, ahilag hak bia daaḵu. Amu ah maḵun amu ag ahilḵad lam aon, danab laa ah aoḵun heum ele amu, nug ameg meegeg, nug ibp̱a uḏieye, ag ahan gona, ibp̱a uḏa tena anidna omalp̱eg, ah nuhig laugp̱a goḵulagnu daap̱ig. \v 2 Ah maḵun tanig ele amu ag dab mak iiṯa, tanig ele laa amu ag dab mak ele. \v 3 Ah maḵun dab mak iiṯa amu ahilag lam aop̱ig amge amahlaknu le amu ii aop̱ig. \v 4 Ah maḵun dab mak ele, ag amahlaknu le nip̱udp̱a mewona aḏanna, ahilḵad lam ele aon gop̱ig. \v 5 Am danab ah aoḵun heum ele nug paha ii uḏie, ag oh amelag ne niip̱ig. \p \v 6 Niiegeg, tuqan tugmag baag laa ewa aum. ‘Danab nug ah bau aoḵunu heṯe ele, nug aaḵu uḏiṯe. Ag gona, nug anṯeg!’ awa aum. \v 7 Baag laa anam doona, ah maḵun eblaih tanig ele amu ag oh ahan, lam ahilag bap̱aidp̱ig. \v 8 Bap̱aidna amu ah maḵun dab mak iiṯa ele ag ah maḵun dab mak ele amelagp̱a ap̱ig. ‘Ag amahlaknu le ahilag amu ig laa meḵeg! Ig ihinig amahlaknu le iiṯa meum,’ aon ap̱ig. \v 9 Ah maḵun dab mak iiṯa ele ag anam ap̱ig amge ah maḵun dab mak ele ag ap̱ig. ‘Iiṯa, ihinig amahlaknu le imu am ihinignu eleleib bia. Ahilagnu ele elele iiṯatai amunu ag en laḵa gona, aun nug amahlaknu le ele amu ag nuhigp̱a ahilagnu aweg!’ aon ap̱ig. \p \v 10 Ah maḵun dab mak ele ag anam aeg amu ah maḵun dab mak iiṯa ele ag en laḵa amahlaknu le aoglagnu uḵaegeg amu danab ah aoḵun heum ele amu aaḵu uḏiom. Uḏie amu ah maḵun dab mak ele ag nug ele nug awak hobulp̱a nona malaeg, od manom. \v 11 Dimp̱a ah maḵun dab mak iiṯa ele amu ag ele uḏip̱ig. Uḏin ap̱ig. ‘Naḏi, Naḏi, od matulna meḵe!’ aon ap̱ig. \v 12 Ag anam ap̱ig amge nug aum. ‘Da genab ag amelagp̱a aṯem, da ag ii doyadṯem,’ awa aum.” Jesus Nug anam aum. \v 13 Jesus Nug anam anana amu Nug nai tuḏiṯa aum. “Anam daaḵu amunu ag dab menan dayeg! Aḏinu? Da eḏuen uḏiḵulnu haen amu ag deḏ haen ele ii dooṯeb,” awa aum. \s1 UḎAT NID MEN DOḎO AONA, TUḎIDḴULAGNU NAI \p \v 14 Aria Jesus Nug nai anam awowa, Nug nai laa ele inam aum. “Kayaknu ḏo maḏoḏ amu danab oḵai laa nug atu laap̱a goḵunu ha, nuhiḵud uḏat danab onilagp̱a e uḏieg, nug enub amu ag ep̱elagp̱a meum amubia. \v 15 Laa amu paip tausen kina ep̱egp̱a meum, laa tu tausen kina, laa wan tausen kina meum. Ag uḏat heḵulagnu elelep̱a maṯowa, nug uḵom. \v 16 Nug ugeḵe, laa nug men doḏo paip tausen kina awom ele amu nug pahanab awa uḵa, uḏat ha, paip tausen kina baula ele awom. \v 17 Amubiaib laa tu tausen kina awom ele amu nug ele anam ha, tu tausen kina baula ele awom. \v 18 Amge danab nug men doḏo wan tausen kina awom ele amu, nug awa uḵa, moḏ awa, nuhig oḵainu men doḏo loḵume dayom. \p \v 19 Amu haen elabnab uḵe, dimp̱a uḏat danab dilag oḵai nug eḏua uḏie, men doḏo ag maṯom ele amunu nai maṯin bap̱aidp̱ig. \v 20 Aria danab nug men doḏo paip tausen kina awom ele amu nug aum. ‘Naḏi, anṯe, na da paip tausen kina meḏame ele amu iiḵud anṯe! Da uḏat hein, paip tausen kina baula ele iiḵu aomi,’ awa aum. \v 21 Anam a amu nuhig oḵai aum. ‘Na uḏat danab ena, na ham bup̱uak laa ii heme. Na keeke nakok amu dab meṯan autna aome amunu da hep̱i, na keeke kuḏum dilag oḵai daanna gumadḵut. Na dop̱e, da ele oonih gamag ahaḏ!’ awa aum. \p \v 22 Aria danab nug tu tausen kina awom ele nug ele doa aum. ‘Naḏi, na men doḏo tu tausen kina meḏame amu da uḏat heinne, tu tausen kina baula ele aomi,’ awa aum. \v 23 Amu nuhig oḵai nug aum. ‘Na uḏat danab ena. Na ham bup̱uak laa ii heme. Na keeke nakok amu dab meṯan autna aome amunu da hep̱i, na keeke kuḏum dilag oḵai daanna gumadḵut. Na dop̱e, da ele oonih gamag ahaḏ!’ awa aum. \p \v 24 Am danab nug wan tausen kina awom ele amu nug ele doa, nuhig oḵai amegp̱a aum. ‘Naḏi, da dooṯem na am danab g̱agaṯag, na ii ep̱amep̱a amu meu aoḵutnu dooṯem. Am na haḏag ii taoḏmep̱a amu ele meu aoḵutnu dooṯem. \v 25 Amunu da baḏe, men doḏo nahip meḏame amu awe uḵe, wanp̱a moḏ awe memi. Anṯe, nahip keeke iiḵu,’ awa aum. \v 26 Nug anam a amu danab oḵai nuhig aum. ‘Na uḏat danab nau, na bahin iiṯa! Na da ii ep̱amip̱a, haḏag ii taoḏmip̱a ele meu aoṯem genabte doome? \v 27 Anam genab daalo amu na men doḏo dahil benk danab maṯalom, ag hep̱eg, da tuḏiṯak baula ele aolom amuam ena. \v 28 Amunu ag laip̱u nug ep̱egp̱anu amu aona, laa nug ten tausen kina ele amu meṯeg! \v 29 Aḏinu? Danab nug keeke aḏaṯe ele amu, da baula ele medap̱i, kuḏum ele daaḵu amge danab laa nug keeke nakok tatam awom aaḵuib aḏeb amu da aḏidḵul. \v 30 Aria uḏat danab nau amu ag buḏip̱eg, dimiṯim gatatup̱a noaḏ! Ap̱a danab ag gaanna, aelag ele kikiḏḵulag,’ awa aum.” Jesus Nug ag amelagp̱a anam maṯiom. \s1 DANAB BEḴALAG NUG DANAB AH EPEḎIADḴU \p \v 31 Jesus Nug anam anana Nug nai tuḏiṯa aum. “Dimp̱a Danab Beḵalag da, da binal ele uḏip̱i, engel oh ele uḏignig, haen amup̱a da dayak aben kobol ele dahilp̱a daaḵul. \v 32 Da anam daap̱i, danab ah oh da noolp̱a qag meḵulag. Qag mep̱eg, da epeḏaṯen, ameg aḏit meḵul, gumak danab nug sipsip otia ameg piḏe maama amu meme otia ameg piḏe meṯe amubia. \v 33 Da sipsip amu naḏiap̱a maaṯeṯe, meme amu nanehp̱a maadḵul. \p \v 34 Anam maaṯoya, da king daaṯem amunu da danab ah naḏiap̱a maadmi ele amu amelagp̱a aḵul. ‘Ag inam doig! Mame Nug ag itiṯak maṯom! Da Mamel Nug ḏo maḏoḏ ahilagnu haen wan bau beebe babaiṯa maṯom. \v 35 Aḏinu? Anuḵa da enug iwe, ag e meḏap̱ig. Da le baal diie, ag le meḏap̱ig. Da ab laap̱anu danab bia daami, ag omaiḏna, ag laulagp̱a meiḏp̱ig. \v 36 Da lamen iiṯa daami, ag lamen meḏap̱ig. Da oḏe ele daami, ag da atog noiḏp̱ig. Da mani guiṯakp̱a daami, ag uḏin aniḏp̱ig,’ awe aḵul. \p \v 37 Da anam ap̱i amu danab ah tutuḵu ag da oḏelp̱a aon aḵulag. ‘Naḏi, na ganeb enug niṯe, ig e meṯamut? Am na ganeb le baat diie, ig le meṯamut? \v 38 Haen adeḵup̱a na ab laa danab bia daame, ig na omaidta, launigp̱a gomut? Am haen adeḵup̱a na lamen iiṯa daame, ig na lamen meṯamut? \v 39 Haen adeḵup̱a na oḏe ele daame, ig na atog noidmut o na mani guiṯakp̱a daame, ig gota na anidmut?’ aon aḵulag. \v 40 Ag anam ap̱eg amu da ag oḏelagp̱a awe aḵul. ‘Da genab ag amelagp̱a aṯem. Ag keeke aḏi laa da lailad, onilag iiṯa ele, amu dilagp̱a hep̱ig amu ag dahilp̱a hep̱ig.’ awe aḵul. \p \v 41 Aria laa nanehp̱a daaṯeb ele amu amelagp̱a aḵul. ‘Ag nob nau aoglagnu daaṯeb amu ag uuiḏna uḵeg! Ag ab aḏu ii qauhṯe ele, Naḏi Nug Satan amu nuhiḵud engel ele dilag heum amu, ag amup̱a uḵeg! \v 42 Aḏinu? Anuḵa da enug iwe am ag e ii meḏap̱ig. Da le baal diie amu ag le ii meḏap̱ig. \v 43 Da ab laa danab bia daami amu ag omaiḏna laulagp̱a ii gop̱ig. Da lamen iiṯa daami amu ag da lamen ii meḏap̱ig. Da oḏe ele daami amu ag da ii atog noiḏp̱ig. Da mani guiṯakp̱a daami amu ele ag gona ii aniḏp̱ig,’ awe aḵul. \v 44 Anam ap̱i amu ag aḵulag. ‘Naḏi, na ganeb enug daame am ig na anidta ii ehanidmut? O na ganeb le baat diiom, o na ab laa danab bia daame, o na lamen iiṯa daame, o na oḏe daame o iiṯa na mani guiṯakp̱a daame amu ig na anidta ii ehanidmut?’ aon aḵulag. \v 45 Ap̱eg amu da ag oḏelagp̱a awe aḵul. ‘Da genab ag amelagp̱a aṯem. Ag keeke aḏi da lailad, onilag iiṯa ele, amu dilagp̱a ii hep̱ig amu ag dahilp̱a ele ii hep̱ig,’ awe aḵul. \v 46 Aria danab amu ag gona, guiṯak haen ohnu abenp̱a daaglag amge tutuḵu danab ag bauklel hanhannu aon daaglag,” awa aum. \c 26 \s1 IḴI DANAB AG JESUS QEP̱EG MAUHḴUNU NAI QAGAP̱IG \p \v 1 Jesus nai amu oh maṯia malom dimp̱a Nug nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. \v 2 “Ag dooṯeb, deḏ aḏit uueb, Pasowa hobul lanaknu haen ana beḵu amu ag Danab Beḵalag da kekeḏ ep̱elagp̱a meiḏna, ag ad emaitakp̱a atuliḏḵulag,” awa aum. \p \v 3 Haen amup̱a mana meṯak danab oḵai amu Israel dilag gumak danab ele, ag oh mana meṯak danab dilag iḵi onig Kaiapas nug laug enanagp̱a qag mep̱ig. \v 4 Qag mena ag ib aṯemup̱a Jesus loḵumakp̱a aḏan, qep̱eg mauhḵunu heṯoḏina, nai qagap̱ig. \v 5 Ag heṯoḏiak hena amu ag ap̱ig. “Danab ah ag nug qemana, ag muṯub ele qemananu amu ig Pasowa hobul haenp̱a Jesus ii aḏamta,” aon ap̱ig. \s1 AH LAA JESUS IGIP̱A GOḎEN GOKAḎOM \p \v 6 Aria Jesus Nug Betani ap̱a danab laa, nug gaḏa oḏe ele, nug onig Simon, nug laugp̱a dayom. \v 7 Anam dayeye, ah laa nug men id enanag, goḏen muṯuḏig enanag, nob oḵainab ele inak amu awa, gumiṯa uḏiom. Awa uḏia, Jesus Nug balalp̱a dayeye, goḏen amu Jesus igip̱a goḵaḏom. \p \v 8 Ip̱uniṯak awak danab ag amu anidna, ag oolag nauhe ap̱ig. “Nug aḏinu goḏen amu hamu kakiṯom? \v 9 Goḏen amu, laa ag men doḏo oḵaip̱a daden melob. Ag anam helob amu nug men doḏo amu daḏek danab maṯalo am ena,” aon ap̱ig. \v 10 Am Jesus Nug nai ahilag doyom amunu amelagp̱a aum. “Ag aḏinu ah imu oo ug medaṯeb? Nug kobol ena dahilp̱a heum. \v 11 Daḏek danab amu, ag ag oolagp̱a hanhan daaglag amge da am ag ele haen oh ii daamta. \v 12 Nug da beḏulp̱a goḏen imu goḵaḏom amu nug da mauhe, moḏp̱a niiḵulnu beḏul babaiṯom. \v 13 Da genab ag amelagp̱a aṯem. Dimp̱a danab ag dahil Nai Ena wan adep̱a adep̱a mehuqnana, ag ah imu keeke heum amu, nug ag daulagp̱a doḵunu, ag amunu ele maṯiglag,” awa aum. \s1 JUDAS NUG JESUS IḴI DANAB EP̱ELAGP̱A MEḴUNU AUM \p \v 14 Aria haen amup̱a ip̱uniṯak awak danab tuelp ag oolagp̱anu laip̱u laa, nug onig Judas Iskariot, nug mana meṯak danab oḵai gumaṯa uḵom. \v 15 Nug uḵa aum. “Da Jesus ag ep̱elagp̱a mep̱i amu ag aḏi meḏaglag,” awa aum. Nug anam a amu ag men doḏo silwa 30 meṯaglagnu eb qep̱ig. \v 16 Ag anam heeg, haen amup̱a nug dig ma, haen ena adeḵup̱a nug Jesus aḏa, ag ep̱elagp̱a meḵunu ib maṯiom. \s1 JESUS NUG NUHIḴUD IPUNIṮAK AWAK DANAB ELE PASOWA LAP̱IG \p \v 17 Aria Pasowa meṯid hobulnu babaiṯaknu deḏ ne, Jesusnu ip̱uniṯak awak danab ag dona, Jesus oḏ medap̱ig. “Na Pasowa laḵutnu amu ig amunu adep̱a bap̱aidḵunignu oot daaṯe?” aon ap̱ig. \v 18 Ag anam aeg am Nug aum. “Ag ab oḵaip̱a nona, danab laa gumidna gona, amegp̱a inam aig! ‘Ip̱uniṯak danab ihinig Nug inam aum. “Dahil haen aaḵu miag daaṯe amunu da nid dahilad ele na lautp̱a Pasowa e laḵunignu ool daaṯe.” ’ Ag anam aon aig!” awa aum. \v 19 Jesus Nug anam a amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag Nug oḏe dim lamidna, Pasowanu e bap̱aidp̱ig. \p \v 20 Aria tueb me, Jesus amu nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab tuelp ele ag balalp̱a daap̱ig. \v 21 Ag anam balalp̱a e lanana, Jesus Nug aum. “Da genab ag amelagp̱a aṯem, ag oolagp̱a laip̱u laa nug da kekeḏ ep̱elagp̱a meiḏḵu.” awa aum. \v 22 Nug anam a, ag oolagp̱a ugnab doon, ag anen anen Jesus oḏ medap̱ig. “Naḏi, na ame amu date?” aon ap̱ig. \v 23 Aeg amu Nug ag oḏelagp̱a awa aum. “Laip̱u laa nug da ele e laṯem amu nug da kekeḏ ep̱elagp̱a meiḏḵu. \v 24 Danab Beḵalag da, Kayak nai aṯe amubianab da mauhḵul amge danab nug Danab Beḵalag da, kekeḏ ep̱elagp̱a meiḏḵu ele amu nuhignu gadonnab. Nug anig nug ii menulo am ena,” awa aum. \v 25 Jesus anam a amu Judas nug Jesus kekeḏ ep̱elagp̱a meḵunu heum ele amu, nug aum. “Ip̱uniṯak danab, na ame amu date?” awa aum. A amu Jesus aum. “Na ame,” awa aum. \p \v 26 Ag anam e lanana daanna, Jesus Nug bret awa, mameg unuqiṯowa, pane ne, pania nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab madaṯa, Nug aum. “Ag aon laig! Imu da beḏul.” \p \v 27 Nug baula hai wain ele awa, unuqiṯowa madaṯa Nug aum. “Ag oh aon laig! \v 28 Imu da tiil, amup̱a da tituanak bau heṯem. Da danab ah kuḏum dilag hip̱unin uhuqen madaḵulnu goḵaḏṯem. \v 29 Amge da ag amelagp̱a aṯem, da grep lep̱u, wain, geha iiḵu laṯem imubia baula paha ii lapa. Iiṯa, dimp̱a Mamanu ḏo maḏoḏ oop̱a da ag ele wain bau laḵunig,” awa aum. \p \v 30 Nug anam a amu ag ahi laa eṯona, ag ahan, dimiṯim wana, ag Olipnu qaukop̱a gop̱ig. \s1 PETRUS JESUSNU, “DA NUG II DOOṮEM,” AḴUNU NAI \p \v 31 Ag gona, Olipnu qaukop̱a tena, Jesus Nug ag amelagp̱a aum. “Kayak naip̱a yak laa niiṯe am inam. ‘Da gumak danab qep̱i mauheb, sipsip ag oolna matatun goḵulag,’ amunu yak amubia amu gemu tuqan imu ag oh uuiḏna, oolna goḵulag. \v 32 Amge da eḏuen hibaiṯena, da tatam anuqen Galelia gop̱i, ag da dim lamiḏna goḵulag,” awa aum. \v 33 Amge Petrus nug oḏep̱a awa, amegp̱a aum. “Imu oh ag nahipnu eheḏ doon, uuidna oolna goḵulagtai amge da am anam ii hepa,” awa aum. \v 34 Petrus nug anam a amu Jesus amegp̱a aum. “Da genab na amenp̱a aṯem. Na tuqan imup̱a na dahilnu, ‘Da Nug ii dooṯem,’ aon, haen ewam batak aḵut. Na haen ewam anam ap̱e, dimp̱a matuk dawai nug gaaḵu,” awa aum. \v 35 Am Petrus nug aum. “Iiṯa! Da na ele mauhḵunih dayeb amu da amunu ug ii dooṯem amge da nahipnu, ‘Da nug ii dooṯem,’ ii apa!” Nug anam a amu ip̱uniṯak awak danab oh anam ap̱ig. \s1 JESUS GETSEMANI DAṮA UNUQIṮOM \p \v 36 Ag anam aeg amu Jesus Nug ag ele oh aben laa onig Getsemani ap̱a gop̱ig. Gona amu Nug ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Ag inam daap̱eg, da up̱a uḵen unuqidḵul,” awa aum. \v 37 Nug anam anana amu Nug Petrus am Sebedi bekoḏ aḏit ele aaḵuib diiaṯe, Nug ele gop̱ig. Gona amu Nug oop̱a ugnab doyom. \v 38 Nug anam doya, Nug ag amelagp̱a aum. “Da oolp̱a kahipan toḏe mauhak bianab dooṯem amunu ag inam daap̱eg, da ele dab meṯat daatu!” awa aum. \v 39 Nug anam anana, Nug nakok baula wana uḵa, ap̱a Nug dup noa, gateg qaun wa, iḏu wanp̱a ma, unuqiṯa aum. “O Mama, ug oh da maoḵul ele, amuam lep̱u mua eheḏ hai goḵoḏp̱a daaṯe bia amu, na ib laa anidna ap̱e am da le hai goḵoḏ amup̱anu da ii lapa amge Na da ool daaṯe imu aib dim lamidme. Na oot daaṯe amuib dim lamiṯe!” awa aum. \p \v 40 Nug anam unuqiṯowa eḏua uḵa, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ewam amu niiegeg anaṯa, Nug Petrus amegp̱a aum. “Ag da ele aam ameg laip̱uib dab meṯat daagnignu elele iiṯate? \v 41 Satan ag eeḏaṯeb, eheḏ gomananu ag dab menana daanna, unuqiṯeg! Ag ouḏilag amuam elele amge ag beḏulag am elele iiṯa,” awa aum. \p \v 42 Jesus Nug anam anana, Nug eḏua uḵa, baula unuqiṯa aum. “O Mama, da le hai goḵoḏ imunu ii laḵulnu amu na ib laa anidḵutnu elele iiṯa dayeb am na nahip dab mak aaḵuib dim lamiṯe!” awa aum. \v 43 Nug anam unuqiṯowa, Nug eḏua uḵa amu ip̱uniṯak awak danab ag amelag eheḏ neum amunu ag niiegeg anaṯom. \v 44 Anam anaṯa amu Nug eḏua uḵa, unuqiṯak aḏit tatam heum amuib baula unuqiṯom. \p \v 45 Unuqiṯak oh malak dimp̱a Jesus Nug eḏua uḵa, ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aum. “Ag iite ahap̱ig? Ag geha iiḵu ele niin autna aoṯebte? Anṯeg! Laa nug Danab Beḵalag da, hip̱unin danab ep̱elagp̱a meiḏḵunu haen aaḵu doum. \v 46 Ahap̱eg gotu! Ag aaḵud anṯeg, danab nug da kekeḏ ep̱elagp̱a meiḏḵu ele amu nug aaḵu uḏiṯe,” awa aum. \s1 JUDAS NUG JESUS KEKEḎ EP̱ELAGP̱A MEUM \p \v 47 Jesus anam nai maṯieye amu ip̱uniṯak awak danab tuelp amu oolagp̱anu laa onig Judas amu danab kuḏum ele, danab amu ag qep elab amu daḏib maha ele aḏap̱ig amu ag mana meṯak danab oḵai amu Juda iḵi danab ele ap̱ig bia Judas ele uḏip̱ig. \v 48 Aria tatam Judas nug ag Jesus aḏaglagnu ep̱onak keeke laa heḵunu amelagp̱a inam aum. “Da geha laa ootuqidḵul amu, danab amu aaḵuib. Ag Nug aḏeg!” awa aum. \v 49 Aria ag uḏina, Judas nug pahanab Jesus gumiṯa uḵa, “Tuqan ena Ip̱uniṯak Danab,” awowa, nug ootuqiṯom. \v 50 Nug anam ootuqiṯe amu Jesus Nug amegp̱a aum. “O lai, na keeke heḵutnu oot daye uḏime amu na he!” awa aum. Jesus anam a, danab oh ag dona, Jesus aḏap̱ig. \v 51 Ag anam heegeg, laa Jesus ele daap̱ig amu, ag oolagp̱anu laip̱u laa nug qep elab aoḵunu ep̱eg bahia, eeḏa awa, mana meṯak danab dilag iḵi, nuhig begbeg laa daug hoiyom. \v 52 Hoiye amu Jesus aum. “Na nahip qep elab eḏun abenp̱a me. Aḏinu? Aun nug qepp̱a ban heṯe amu nug qepp̱a mauhḵu. \v 53 Na iite dooṯem? Da Mama amegp̱a ehaniḏḵunu ap̱i amu pahanab nuhiḵud engel daup kuḏumnab, ban danab ameg tuelp eḏaṯak, meḏaḵu. \v 54 Amge da anam hep̱i amu Kayak nai aṯem genab beḵu? Kayak nai nug imu beḵunu aṯe amu nug anamib beḵu,” awa aum. \p \v 55 Aria haen amup̱a Jesus Nug danab ameg naḏi amu amelagp̱a aum. “Da yabhok danabte daaṯem amunu ag qep elab amu daḏib ele aon, aḏailḵulagnu uḏip̱ig? Haen da deḏ oh meṯid laḵa danab ah ip̱uniṯak madaṯami amu ag da ii aḏailp̱ig. \v 56 Amge keeke imu oh amu propet nai yaap̱ig amu meu medaṯe,” awa aum. Anam a amu ip̱uniṯak awak danab oh ag oolna malap̱ig. \s1 AG JESUS HEṮOḎIAK ABENPA HEṮOḎIP̱IG \p \v 57 Aria danab ag Jesus aḏap̱ig ele amu ag Nug aon, mana meṯak danab dilag iḵi Kaiapas, nug top̱a gop̱ig. Ap̱a amu ḏo mehuqak danab amu abnu iḵi danab ele qag mena daap̱ig. \v 58 Amu Petrus nug dim lamaṯom amge nug nakok piḏe dim lamaṯom. Dim lamaṯaṯa, nug mana meṯak dilag iḵi danab nug laugnu aḏ oop̱a no, lag mamegnu begbeg ele daap̱ig. Nug kobol aḏi hebep̱eg amu dooḵunu dayom. \p \v 59 Aria mana meṯak danab oḵai amu Juda dilag heṯoḏiak oḵai, onig Sanhidren, amunu danab ele ag Jesus aḏi eheḏ heum o ii heum, ag amu dab ii mep̱ig. Iiṯa, ag hamu heṯoḏin, qep̱eg mauhḵunuib hep̱ig. \v 60 Heegeg am laa kuḏum ag ahan ham bup̱unna, Jesus eheḏ heumnu ap̱ig amge ag Jesus keeke eheḏ heumnu, qep̱eg mauhḵunu ele laa ii anidp̱ig. Ag anam heegeg dimp̱a danab aḏit laa \v 61 beya apiḏ. “Danab imu nug, ‘Da Kayaknu mana meṯak lag lop̱aḏoya, deḏ ewamp̱aib eḏue buuḵul,’ aum,” aoi apiḏ. \v 62 A anam aeh amu mana meṯak dilag iḵi danab nug hibaiṯa, Jesus oḏ meṯom. “Nai amunu amu na nob iite memana? Nai anak amuam genab o genab iiṯa?” awa aum. \v 63 Nug anam aum amge Jesus Nug nai nakoknab laa ii maṯiom. Aria baula mana meṯak dilag iḵi danab amu nug amegp̱a aum. “Da Kayak bauklel onigp̱a da na amenp̱a aṯem. Na nai genab tutuḵu a! Na genab Kristus, Kayak beḵate o iiṯa?” awa aum. \v 64 Nug anam a amu Jesus Nug oḏep̱a awa aum. “Na ame. Amge da ag amelagp̱a aṯem. Dimp̱a Danab Beḵalag da, Kayak g̱agaṯag oh ele amu, Nug ep̱eg naḏiapp̱a daap̱p̱i aniḏna amu hab waap̱anu lombigp̱a ele uḏip̱i aniḏḵulag,” awa aum. \v 65 Jesus anam a amu mana meṯak danab dilag iḵi nug lamen nuhig aḏa paṯiḏa aum. “Nug Kayak dabiṯa, awa awa qedaṯe! Ig danab laala danab imu eheḏ heumnu maṯiglagnu ii maṯimta. Iiḵu elele. Nug Kayak dabiṯa, awa awa qeṯom aaḵu doop̱ig. \v 66 Ag aḏi aṯeb?” awa aum. A amu ag ap̱ig. “Nug mauhḵun daaṯe,” aon ap̱ig. \v 67 Anam anana, ag Jesus iḏup̱a hununna amu maḵuḏp̱ig. Laa ag ep̱elag oohap tena, mataḏnana \v 68 ap̱ig. “Na am Kristusde! Kayak na ehaniṯeb amu na ap̱e dootu! Aun na oiṯom?” aon ap̱ig. \s1 PETRUS JESUSNU, “DA NUG II DOOṮEM,” AUM \p \v 69 Ag anam heegeg, Petrus nug heṯoḏiak lagnu haḏapp̱a dayom. Dayeye, mana meṯak dilag iḵi, nuhig begbeg nid ahin laa nug doa aum. “Na ele Galelia ted Jesus, Nug ele oipiḏ,” awa aum. \v 70 Amge Petrus nug ag oh noolagp̱a ham bup̱ua, “Na nai aṯem amu da diig ii dooṯem,” awa aum. \v 71 Nug anana amu aha wana, lagnu aḏ odp̱a uḵa dayeye amu begbeg nid ahin laa na, nug danab ap̱a daap̱ig ele amu amelagp̱a aum. “Nug anuḵa Jesus, Nasaret ted ele oipiḏ.” awa aum. \v 72 Nug anam a Petrus nug nai nuhig g̱agaṯag qeṯa aum. “Da danab amu ii dooṯem!” awa aum. \v 73 Nakok laa ele amu danab ap̱a hip̱aidna daap̱ig ele amu Petrus gumidna dona ap̱ig. “Na am genab danab umunu layag laa aaḵu. Aḏinu? Nahip nai maṯiak amu he, na miag atime,” aon ap̱ig. \v 74 Ag anam aeg, Petrus nug nai g̱agaṯagnab inam aum. “Da nai genab ii ap̱i amu Kayak Nug da nob nau meḏaḏ! Da genab iiḵu aṯem, da danab umu ii dooṯem!” Nug anam a amu matuk paha gayom. \v 75 Matuk gaye amu Jesusnu nai, “Tuqan imup̱a na dahilnu, ‘Da Nug ii dooṯem,’ aon, ewam batak aḵut. Na haen ewam anam ap̱e, dimp̱a matuk dawai nug gaaḵu,” nai amu Petrus daugp̱a doum. Nai amu Petrus daugp̱a do, nug dimiṯim uḵa, huanaknab gayom. \c 27 \s1 JUDAS NUG NUḴA NUG HE MAUHOM \p \v 1 Waḵaḏe buṯuanab mana meṯaknu iḵi danab oh amu Juda iḵi danab ele ag Jesus qep̱eg mauhḵunu nai madip̱ig. \v 2 Maṯiona amu ag Jesus ep̱eg muḏip̱a qaḵona, ahan omalna gona, Rom dilag gabman oḵai Pilatus ep̱egp̱a mep̱ig. \p \v 3 Aria Judas, nug Jesus kekeḏ ep̱elagp̱a meum ele amu, nug Jesus geḏidna heṯoḏiakp̱a mep̱ig doya, nug oo ug daye, men doḏo silwa 30 amu eḏua awa uḵa, mana meṯak iḵi danab amu danab ah dilag iḵi danab ele madaṯa \v 4 nug aum. “Da hip̱unin hemi. Da danab nug eheḏ laa ii heum amu da hamu kekeḏ ep̱elagp̱a mauhḵunu memi,” awa aum. Anam awa a doona ag ap̱ig. “Amu ihinig keeke iiṯa. Am nahip keeke,” aon ap̱ig. \v 5 Ag anam aeg amu Judas nug men doḏo amu mana meṯak lag oop̱a mawe uḵe, nug nug uḵa, muḏip̱a aiha mauhom. \p \v 6 Mana meṯak iḵi danab ag men doḏo amu aon ap̱ig. “Imu amu danab mauhḵunu daden maknu men doḏo. Ḏo daaṯe amunu ig tamaniaknu kunupp̱a ii memata,” aon ap̱ig. \v 7 Amunu ag nai maṯin, oolag laip̱u mena, ag men doḏo amu aona, wan laa, danab nug wa heṯe ele, nuhig wan amu daden mep̱ig. Ag wan amup̱a danab atu laihnu boomadḵulagnu tituanp̱ig. \v 8 Amunu ag wan amu onig inam ataḏp̱ig. “Danab Mauhḵunu Daden Awak Wan,” aon ap̱ig. Onig amu gemu ele daaṯe. \v 9 Amunu anuḵa Kayak Nug nai laa propet Jeremaia oḏep̱a aum amu genab beum. Nug aum. “Israel ag men doḏo silwa 30p̱a nug daden meḵulagnu nai qagap̱ig amu ag men doḏo silwa 30 amu aon, \v 10 danab wa heṯe ele nuhig wan daden mep̱ig. Naḏi Nug da amelp̱a aumbia.” \s1 PILATUS JESUS HEṮOḎIṮOM \p \v 11 Aria Jesus Pilatus noobp̱a hibaiṯa dayeye, Pilatus Jesus oḏ meṯom. “Na Juda dilag kingte?” awa aum. A amu Jesus, “Na aaḵu aṯem,” awa aum. \v 12 Nug anam a amu mana meṯak danab oḵai amu Juda iḵi danab ele ag nuhignu nai hamu yaan heeg, Nug nai nob laa ii meum. \v 13 Nug anam heehe amu Pilatus nug Jesus amegp̱a aum. “Ag na eheḏ kuḏum hemenu aṯeb amu, na amu iite dooṯem?” awa aum. \v 14 A amu Jesus Nug Pilatus oḏep̱a ii awom. Anam he amu Pilatus nug oo ii maiṯe, nug dab mak kuḏum awom. \s1 PILATUS JESUS AD EMAITAKP̱A ATULḴULAGNU AUM \p \v 15 Aria maḏ ohp̱a Pasowa hobulnu deḏp̱a gabman nug danab ah ag hip̱unin danab aṯen uhuqa madaḵunu ap̱ig amu nug mani guiṯakp̱anu od matule doṯom. \v 16 Am haen amup̱a danab laa nug Rom gabman dilag ḏo haen kuḏum tip̱alom ele amu, ag nug aon mani guiṯakp̱a meeg dayom. Danab amu nug onig Barabas. \v 17 Am danab ah ag qag meeg amu Pilatus nug ag oḏ maṯom. “Ag mani guiṯak danab aun uhuqe madaḵulnu oolag daaṯe, Barabas o Jesus? Ag nuhignu Kristus aon aṯeb,” awa aum. \v 18 Pilatus nug Jesus, nuhig hak ena, hak amup̱a Nug Juda oḵai eḏaṯom amunu ag oolag nauhe, Jesus heṯoḏiakp̱a mep̱ig doyom amunu Nug anam oḏ maṯom. \p \v 19 Pilatus nug anam oḏ maṯa, nug epeḏiaknu dayak abenp̱a dayeye, nug wau nai inam me uḏiom. “Danab tutuḵu amunu, nuhigp̱a na keeke laa aib heme. Tuqan imup̱a da Nug tulp̱a anṯe, ug guiṯak ele huanak doomi,” awa aum. \p \v 20 Aria nug nai amu doya dayeye, mana meṯak dilag iḵi amu Juda iḵi danab ele ag Pilatus nug Barabas uhuqa madaṯa, Jesus qeeb mauhḵunu danab ah oolag yaan heeg \v 21 gabman oḵai Pilatus nug baula, “Danab aḏit imu oolahp̱anu da aun uhuqe ag madaḵul?” oḏ maṯe amu ag, “Barabas,” aon ap̱ig. \v 22 Ag anam aeg amu Pilatus nug aum. “Amge da Jesus, nuhignu ag Kristus aṯeb ele amu, nuhignu da aṯem heḵul?” awa aum. Nug anam a amu ag oh ap̱ig. “Ad emaitakp̱a atule!” aon ap̱ig. \v 23 Ag anam ap̱ig amge Pilatus nug aum. “Aḏinu? Nug aḏi eheḏ heum?” awa aum. Nug anam aum amge ag huanak ena ap̱ig. “Ad emaitakp̱a atule!” ap̱ig. \v 24 Aeg amu Pilatus nug doyom, nug heḵunu elele iiṯa. Nug qak ele beḵunu heum amunu nug le awa, danab ah oh amelagp̱a ep̱eg ihaha nug aum. “Danab imu mauhḵu amu dahil hip̱unin iiṯa. Ag ahilag hip̱uninib daaḵu.” awa aum. \v 25 Nug anam a amu ag ap̱ig. “Am ena, ug amu ig maognig, ihinḵad nid naunau ele ena maoglag,” aon ap̱ig. \s1 DAUP AG JESUS AON AON QEDAP̱IG \p \v 26 Anam aeg amu Pilatus nug Barabas uhuqa madaṯa amu nug a, ag Jesus wipp̱a eheḏ mataḏeg, ag ad emaitakp̱a atulḵulagnu ag ep̱elagp̱a meum. \p \v 27 Aria gabman oḵainu ban danab ag Jesus aon, gabman dilag oḵai laug oop̱a nop̱ig. Noeg amu ban danab ameg amu laa oh ele uḏin qag mena, Jesus talilidna daap̱ig. \v 28 Anam daanna, ag lamen ena nuhig uḏidna amu gabman dilag lamen kokoḏ laa aḏuiṯeg noum. \v 29 Lamen aḏuiṯeg no amu king igip̱an bala bia muḏi qaun elep̱a hewona, igip̱a aḏaeg noum. Aḏaeg no amu ag gumu laa, qaiṯobṯob gumu bia, Nug ep̱eg naḏiapp̱a mep̱ig. Mewona ag gatelag qaun ona, aon aon qeṯan, humidna ap̱ig. “Na am Juda dilag king, na binan ele,” aon ap̱ig. \v 30 Ag anam anana, iḏup̱a hununa, gumu Nug medap̱ig amu, ag amu aon, iḵi op̱ig. \v 31 Ag aon aon qeṯan malan amu lamen kokoḏ amu uḏidp̱ig. Uḏiṯona, lamen nuhig eḏun aḏuiṯeg no, ag ad emaitakp̱a atulḵulagnu aon gop̱ig. \s1 JESUS AD EMAITAKP̱A ATULP̱IG \p \v 32 Ag aon gonana, wan laa onig Sairini amu ted Simon anidp̱ig. Anidna amu ag nug duṯuna heeg, Jesusnu ad emaitak mawom. \v 33 Nug anam mawewe gona, aben laa onig Golgata ap̱a tep̱ig. Golgata diig amu Iḵilag Ebehi. \v 34 Ap̱a tena amu ag Jesus wain marasin laa ele koboliak, Nug amu laḵunu meṯaeg, Nug nakok lemaḏup̱a ya anṯa amu Nug baula ii laum. \v 35 Aria ag Nug ad emaitakp̱a atulona, ag nuhig lamen aoglagnu amu ag otina, ameg waḏele mewona, aun nug ameg aṯen aoḵu amu ag keeke laa onig dais amup̱a qiḏ hena aop̱ig. \v 36 Amu dimp̱a ag Jesus gumana ap̱a daap̱ig. \v 37 Amu Rom danab ag danab ad emaitakp̱a atulp̱ig ele amu ag aḏi nai ag beḏulagp̱a yaap̱ig ele, danab ag amu anidḵulagnu amu ag ad mahap̱a yaana, ad emaitakp̱a atulp̱ig. Aria Jesus igip̱a ad emaitakp̱a amu nai imu yaan atulp̱ig. “Imu Jesus, Nug Juda Dilag King!” \v 38 Ag danab aḏit laa, a am yabhok danab amu, ag a amu Jesus ele oh atuladp̱ig. Ag danab laa ag Jesus ep̱eg naḏiapp̱a atulona, laa amu ep̱eg nanehp̱a atulp̱ig. \v 39 Aria danab ah ag nug noobp̱a dona wanana, ag iḵilag matuḏna, aon aon qeṯan inam ap̱ig. \v 40 “Na am mana meṯak lag lop̱aḏna eḏun deḏ ewamp̱aib heḵutnu ame amunu na anam heḵutnu elele amu na naḵa beḏun uhuqe! Na Kayak beḵa daaṯem dayeb doona amu na ad emaitakp̱anu nep̱e anidtu!” aon ap̱ig. \p \v 41 Amubia mana meṯak danab oḵai, ḏo mehuqak danab am Juda iḵi danab oh ele ag Nug aon aon qeṯan ap̱ig. \v 42 “Nug danab laa ehanaṯom amge nug nuḵa ehanidḵunu elele iiṯa. Nug am Israel dilag kingde! Nug ad emaitak uua, honap neeb am ig nuhignu oonigp̱a genab doognig. \v 43 Nug Kayaknu oop̱a genab dooṯe amunu am Kayak Nug nuhignu oo heeb amu geha iiḵu Nug ehanidḵu. Aḏinu? Nug aum, ‘Da Kayak beḵa,’” aon ap̱ig. \v 44 Am yabhok danab aḏit ele ad emaitakp̱a Jesus guguiṯak atulatp̱ig, a ele awa awa qeṯak nai anamib madipiḏ. \s1 JESUS MAUHOM \p \v 45 Aria aam ameg tuelpp̱a gatatu wan oh tona male uḵe, tueb aam ameg ewamp̱a batom. \v 46 Aria aam ameg ewamp̱a anam amu Jesus Nug bag oḵaip̱a ewa aum. “Eloi, Eloi, lama sabaktani?” Amu diig am inam. “O Mama, o Mama. Aḏinu na da uiḏme?” \v 47 Jesus Nug anam e, danab ap̱a Nug guguiṯak daap̱ig ele amu, ag anam doona, ag ap̱ig. “Nug Elias onigp̱a eṯe,” aon ap̱ig. \v 48 Ag anam aegeg, laip̱u laa ag oolagp̱anu pahanab aha, qaibaḏ uḵa, yup̱anu keeke laa, nug le huanak eeḏte ele onig span, amu awa, wainp̱a mewowa, awa, gumu laa, qaiṯobṯob gumu bia, amup̱a ita, medaḵunu heum \v 49 amge laa ag ap̱ig. “Uup̱e, Elias nug ehanidḵutai o iiṯatai amu anidḵunig,” aon ap̱ig. \v 50 Ag anam aeg, Jesus baula bag oḵaip̱a ewowa, Nug mauhom. \p \v 51 Nug mauhom haen amup̱a mana meṯak lag oop̱a lamen naḏi aiheg dayom amu gamagp̱anab aṯannu katiḏa uḵa, honap noum. Anam heehe amu wan uḏale, men ele aodp̱ig. \v 52 Mauhak aben od ele matule, Kayaknu danab tutuḵu laala anuḵa mauhadp̱ig amu eḏun hip̱aidp̱ig. \v 53 Ag moḏp̱anu hip̱aidp̱ig amunu dimp̱a Jesus eḏua hibaiṯe amu ag ahan gona, Jerusalem noeg, danab kuḏum ag anadp̱ig. \v 54 Amu daup 100 dilag iḵi nug amu daup laa ag nug ele daanna, Jesus guman daap̱ig amu ag mim ne, wan uḏalele, keeke laala oh ele beeg anidna, baḏan ap̱ig. “Genab danab imu Nug am Kayak Beḵa!” aon ap̱ig. \v 55 Aria ah kuḏum laa ag Jesus ehanidḵulagnu Galelianu dim lamidna gop̱ig ele amu, ag piḏe, keeke aḏi beeb amu anidḵulagnu daap̱ig. \v 56 Ag oolagp̱a laa amu Maria, Magdala ted, laa amu Maria, Jakobus Josep ele anilah, laa amu Sebedi bekoḏ amu anilah. \s1 JESUS GAḎA MEN OḎE MOḎP̱A MEP̱IG \p \v 57 Aria tueb me, Arimatia ted onig Josep, nug am danab enub ele amu, nug uḏiom. Nug ele am Jesusnu ip̱uniṯak awak danab. \v 58 Nug Pilatus gumiṯa uḵa, Jesus gaḏa aoḵunu oḏ meṯom. Oḏ meṯe, Pilatus nug daup amelagp̱a a, ag Jesus gaḏa Josep medap̱ig. \v 59 Ag Josep meṯaeg, nug Jesus gaḏa awa, linen lamen baup̱a itom. \v 60 Nug itowa, nuhig men moḏ bau babaiṯom amup̱a meum. Mewowa, men oḵai laa buḏibḏib meṯe uḵa, men moḏnu oḏe tonom. Nug anam hewowa amu nug uḵom. \v 61 Aria nug anam heehe amu Maria, Magdala ted amu Maria laa ele a moḏ guguiṯak ap̱a daapiḏ. \s1 DAUP AG MOḎ OḎE GUMAP̱IG \p \v 62 Amu Juda dilag Meṯidnu bap̱aidp̱ig ele, deḏ amu uue, mana meṯak iḵi am nai mehuqak danab ele ag gona Pilatus laugp̱a qag mep̱ig. \v 63 Qag mena ag ap̱ig. “Naḏi, ig ham bup̱uak danab amu, nuhig nai laa daunigp̱a doum. Nug bau dayaya Nug, ‘Deḏ ewamp̱a da eḏue hip̱aidḵul,’ aum \v 64 amunu nuhig ip̱uniṯak awak danab ag gona, gaḏa awona, ag danab amelagp̱a, ‘Nug eḏua hibaiṯom,’ amananu, na ap̱e, ag moḏ amu hag mena, ep̱onak keeke laa hep̱eg dayeb uḵeb, deḏ ewam bataḏ! Nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab ag, ‘Nug eḏua hibaiṯom,’ ap̱eg amu nai ham bup̱uak dimp̱anu amu nai ham bup̱uak tatamnu amu eḏidḵu,” aon ap̱ig. \v 65 Ag anam aeg am Pilatus nug aum. “Ag gumak danab diina, ag moḏ amu ameg manakib daaḵunu aḏi heḵulagnu elele dooṯeb amu ag gona anamib aaḵu heig!” awa aum. \v 66 Nug anam a, ag gona, hag maknu ep̱onak keeke laa menp̱a mewona, ban danab laa maaṯeg, moḏ amu guman daap̱ig. \c 28 \s1 JESUS NUG EḎUA HIBAIṮOM \p \v 1 Juda dilag Meṯid deḏ Sarere amu uḵa male, Meṯidp̱a buṯua aam beḵunu heehe, Maria, Magdala ted amu Maria laa ele a moḏ anidḵulahnu gopiḏ. \p \v 2 Uḵeheh am mim oḵai neum. Aḏinu? Kayaknu engel laa hab aṯannu na, moḏ ameg kola, men amu qaḏep̱a heḏep na dayom. \v 3 Nug iḏu am amemḏi bia amahlom. Nuhig lamen amu haḵabnab ais bia. \v 4 Ban danab ag nuhignu baḏaeg, beḏulag hahaḏeḏe, danab mauhak bia niip̱ig. \p \v 5 Am engel nug ah aḏit amelahp̱a aum. “A aib baḏapiḏ! Da dooṯem, a Jesus, ad emaitakp̱a atulp̱ig ele amu, Nug madiṯep. \v 6 Nug ip̱a ii daaṯe, nug anuḵa aum bia eḏua hibaiṯom! A doya, Nug niiom aben iiḵud anṯeḏ! \v 7 Antoya am pahanab goya, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a, ‘Nug moḏp̱anu eḏua hibaiṯom!’ aoya aiḏ! Doyeḏ! Nug anuqa Galelia uḵeb, ag Nug ap̱a anidḵulag! Da geha iiḵu a amelahp̱a aṯem!” awa aum. \p \v 8 Engel anam a amu ah aḏit a oṯaiya baḏaya, oolah gamag ele ahehe, moḏ uuya, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab amelagp̱a aḵulahnu qaiqaḏ gopiḏ. \v 9 A anam uḵaeheh am Jesus ib manp̱a a gumata do, a ele nug uḏa tena amu Nug, “Buṯua ena,” awa aum. Jesus anam a amu a Nug guḵuidya waya, baeg aḏai daaiya, binag mepiḏ. \v 10 A anam heeheh amu Jesus Nug a amelahp̱a aum. “A aib baḏapiḏ! Goya, da awalad amalad amelagp̱a apeḏ doona, ag gona, Galelia ap̱a da aniḏeg!” awa aum. \s1 DAUP AG KEEKE ANIDP̱IGNU AEG, IḴI DANAB DOOP̱IG \p \v 11 Aria ah aḏit uḵaeheh, ban danab laala ag Jerusalem nona, ag keeke aḏi aḏi beum amu oh mana meṯak iḵi danab amelagp̱a ap̱ig. \v 12 Amelagp̱a aeg amu mana meṯak iḵi danab amu Juda iḵi danab ele ag qag mena, nai maṯin amu ban danab men doḏo oḵai maṯana ap̱ig. \v 13 “Ag, ‘Ig niiutut, nuhiḵud ip̱uniṯak awak danab tuqan uḏin, Nug gaḏa yab aop̱ig,’ aon aig! \v 14 Aria gabman oḵai Pilatus nug nai amu doya heeb amu ig nug amegp̱a imunu aḵunig amunu ag ug laa ii anidmana,” aon ap̱ig. \v 15 Anam aeg amu ban danab ag men doḏo aona, ag mana meṯak iḵi danab ag aḏi heḵulagnu ap̱ig amu anamib hep̱ig. Anam heeg amu nai amu Juda danab kuḏum doon malaeg uḏie, gemu ele madiṯeb. \s1 JESUS NUG IP̱UNIṮAK AWAK DANAB UḎAT MAṮOM \p \v 16 Aria ip̱uniṯak awak danab elewen ag Galelia ap̱a qauko laap̱a, Jesus goḵulagnu aum, amup̱a gop̱ig. \v 17 Gona, ap̱a ag Nug anidna, binag mep̱ig amge laala ag oolagp̱a dab mak aḏit ele dayom. \v 18 Anam heegeg, Jesus Nug ag gumaṯa doa, amelagp̱a aum. “Kayak Nug da keeke oh iḵilag daaḵulnu meiḏom \v 19 amunu ag gona, wan atu ohp̱anu danab ah hep̱eg, dahilad ip̱uniṯak awak danab ah daap̱eg, ag Mama onigp̱a, Nug Beḵa onigp̱a amu Kayak Ouḏi onigp̱a layaṯeg! \v 20 Ag keeke oh da ag heḵulagnu amelagp̱a ami amu, ag amu oh ele ip̱uanaṯeg! Ag doyeg! Da haen oh ag ele daap̱ut uḵeb, gog tak haenp̱a bataḵu,” awa aum.