\id ROM \ide UTF-8 \h Rom \toc3 Ro \toc2 Rom \toc1 Pola Romnandmo Tiratna Timbiŋ Rapar \mt1 Pola Romnandmo tiratna timbiŋ rapar \imt Outna kam \ip Pola gan timbiŋ rapara tirrinanna, ma toŋgorinanna, ma taŋga auŋ aniac Romna rɨtɨpacna laiplacara an ndeacrenanna watna. Na ma toŋgorinanna, ma minapmo kɨdrɨk emtemma minap eacna. Na iŋmbaia ma Spenna pitrikca taŋca kam wembaŋ laŋmo anna wiwitina. Na gan timbiŋ rapar mbuŋa Pola Karaisna kam wembaŋ laŋna kambmo mataua mbopca larurinanapa, titocna eteacna watna tɨpemb kirarira Iesusa raŋgairena meikramtaɨra morena. \ip Na out ŋgoinna Pola Romna Iesusa rɨpacrena laiplacarmo ra laŋa neaŋrina, na ma minmo aindoprina, ma mina moca memetmbaca mbendeia Raraŋ Aetaniacmo digica ma minmo otacna. Na iŋmbaia ma gan timbiŋ raparna kamna mɨnɨŋmo wiwitirena, “Meikramtaɨra mandaia Raraŋ Aetaniacna rɨtɨpac ŋgutiŋ te, Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutmo mina wandoŋ ndeacnande. Na mina iarwarna eteacna wat gidikap eacraŋnandet.” Na u gan timbiŋ raparna sapta 1 wes 17na inikca wat te, ma eacrena. Na Pola gaindoprina, meikramtaɨr muruŋcamiŋa mandaia Iudanaŋgeptan, co, Iudana meikramtaɨr wanaiŋ, mina muruŋa tɨp ŋgoreacna makukca morenan. Aintik Raraŋ Aetaniaca mina moca kadmaica ma minmo mac nda aŋgɨnande. Na meac, co, ramootta Iesus Karaisa rɨpac te, Raraŋ Aetaniaca manmo mac nda aŋgɨnande. Te, ma Raraŋ Aetaniacna aikndamootta larunandet, na ma Iesus Karaisna kaka ndarunandet. \ip Na Raraŋ Aetaniaca meac, co, ramoot ian mac nda aŋgɨ te, mana eteacna watta ŋgam ndarunande. Na Raraŋ Aetaniaca manap eacnande, na mana Ŋeroŋa manmo mbuki mɨnna tɨknande. Ainda moca tɨp ŋgoreacna makukapa memenaca manmo mo irikna gargarar kocor, na manmo bubuocna mɨnna wanaiŋ. Na sapta 5na mɨnna tɨkca taŋga sapta 8, Pola Raraŋ Aetaniacna tɨp wandɨkna mɨnɨŋna kambapa, Ŋeroŋ Ratna gargarna kamb ndoprina, na an Ŋeroŋ Ratta Iesus Karaisa rɨpacrena meikramtaɨrta eteacna watna inik ndeacreke, aiŋa morena. \ip Na sapta 9na tɨkca taŋca sapta 11, Pola ndona makuk aniacna kamb ndoprina. Na Pol tikca ma Iudanaŋgepta ramoot ian, na anna an meikramtaɨra atua Raraŋ Aetaniaca ndonan ŋgoinna moca larapacrinan. Na Iudanaŋgepta meikramtaɨrta wiwit anikca mina Iesusmo iŋ neaŋrena. Na Iudana meikramtaɨr wanaiŋna wɨtta, mina Iesusna iŋa raŋgairena meikramtaɨr ndarurina. Ri, Pola aindoprina, anna Iudanaŋgepta meikramtaɨrta makuk. Na mina an reac aniaca Raraŋ Aetaniaca minmo monanna, mina mba watta rapacri. Aintik Pola gaind ndamŋirina, iŋmbaia Iudanaŋgepta meikramtaɨrta wiwit toco, mina Iesusna wiwitna tumbunna mbuknandet. \ip Na mana mamamaina timbiŋ raparna kambca, ma an tɨpemb kirarira Iesusa rɨpacrena laiplacarmo anna raŋgaina mbopatna. Na ma aindopatna, kabena meikramtaɨrmo mamatŋi ŋgoinna tɨpemb kirarira moraŋ. Na ma Raraŋ Aetaniacna aiŋa momona kamb toco ma mboprina, na gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋaindta kaŋgauk eacna kamb ndopri, na kabena meikramtaɨrmo otacna kambca ma mboprina. \c 1 \ms Rɨtɨpacna taup mbuŋ, aia Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutta aia wandoik laiŋ taruna mɨn \mr (1—4) \s Pol ma ndona up aŋgɨrena ramtaɨrta ramoot ndaruna aiŋirta kambca ma anna niniatna \p \v 1 \x - \xo 1.1: \xo*\xt Up 9.15, na 13.2, na 22.21, na 1 Ko 1.1, na Gal 1.15\xt*\x*Aku Pol, aku Iesus Karaisna aiŋna ramoot. Na ma ndo aukmo aca aku mana up aŋgɨrena ramoot ndarurina. Aintik ma aukmo Raraŋ Aetaniacna kam wembaŋ laŋna kam wiwitina babuatna. \p \v 2 \x - \xo 1.2: \xo*\xt Up 26.6, na Ro 3.21, na 16.25-26, na Gal 3.8, na Ta 1.2\xt*\x*Atu ŋgoinna Raraŋ Aetaniaca babuca mbopatna kamma mana rambca morina ramtaɨra, an babuatna kam wembaŋ laŋmo, mana Timbigta Kap ratta tirca eacrina. \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt Mt 22.42, na Lk 1.32, na In 1.14, na Up 2.30, na Ro 9.5, na Gal 4.4, na 2 Ti 2.8\xt*\x*Anna mana Nuocna kam wembaŋ laŋ. Na an Nuoc, ma ramootna kirar toc ndaruca gagrirta ramoot paŋan Dewitna barna kaŋgauk ndeacatna. \v 4 \x - \xo 1.4: \xo*\xt Up 13.33, na Ib 9.14\xt*\x*An mɨnna Raraŋ Aetaniac, mamo mukca tɨkca mac nda moa ŋgepatnanna, na an ŋgagatraca Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Ratta aimo ainda wandacrina, anna Iesus Karais, ma gargar aniacap, na ma Raraŋ Aetaniacna Nuoc, na ma aina Kacoot. \v 5 \x - \xo 1.5: \xo*\xt Up 26.16-18, na Ro 12.3, na 15.18, na 1 Ko 15.10, na Gal 2.7-9, na Epe 3.8\xt*\x*Na Iesus Karaisna par mbuŋa Raraŋ Aetaniaca aina nakadmairena, aintik Raraŋ Aetaniaca aimo mana up aŋgɨrena aiŋna ramtaɨrta aiŋ neaŋgatna. Ma ainda mo te, Iudana meikramtaɨr wanaiŋa muruŋa Iesusa rɨpaca mana kamma waraca raŋgaica mana imo aŋgɨ ŋgepna. \v 6 Na ne toco Iesusna wiwitna inik ndeacrenan. Na ne Iesus Karaisna acatna kamma waracrenanna anna raŋgai. \p \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt Ndu 6.25-26, na 1 Ko 1.2-3, na 2 Ko 1.1, na Gal 1.3, na Epe 1.2, na 1 Te 4.7\xt*\x*Ne Romnaŋgepta meikramtaɨr, Raraŋ Aetaniaca nemo matŋirena, ma nena moca acatna, ne mana meikramtaɨr, aku nemo gan kamma tirrina. Aina Aet Raraŋ Aetaniacapa, aina Kacoot Iesus Karais, nenmo kadmaica nena iroar inkarmo moi wewettaca laŋ ndeacnandet. \s Pol ma ndomo Romnanda watna ndopatna \p \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt Pil 1.3, na Kol 1.3-4, na 1 Te 1.2, na 1.8\xt*\x*Na reac lacau, aku nemo gaindopnande. Gan tiacarpaikna auŋembta meikramtaɨr, mina nena rɨtɨpacna gargar aniacna ninina morena. Aintik nemo muruŋcamiŋ, aku nena ndamŋireke, Iesus Karaisna i mbuŋa, aku ndona tamuŋna Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋrenan. \v 9-10 \x - \xo 1.9-10: \xo*\xt Up 19.21, na Ro 15.23, na 15.32, na 2 Ko 1.23, na Epe 1.16, na Pil 1.8, na 1 Te 2.5, na 2.10, na 3.10, na 2 Ti 1.3, na Ie 4.15\xt*\x*Aukna nikinik iro mbuŋa aku gagaraca Raraŋ Aetaniacna aiŋa morenan, an mana Nuocna kam wembaŋ laŋna aiŋmo wakikia moreke, memetmbaca aku nena moca lamŋirenanna Raraŋ Aetaniaca ndo lamŋirena, na aku mbendeirena. Na memetmbaca aku manmo gagraca mbendeia gainda digirena, ma ndo toŋgo te, ma aukna taupca moca aku nen ndambuŋ nakɨpnande. \v 11 Aintik aku nena watna toŋtoŋ aniac ŋgoin, ndomo nenmo Ŋeroŋ Ratna kakadmaina opotac ndeida nena neaŋca nemo moi paŋpaiŋina moca. \v 12 Na iro auknanna gaind, nena rɨtɨpaikca auk ŋgotac te, aukna rɨtɨpac toca nen ŋgotacnande. Ainda mo te, anna ndo aina muruŋna iroar inkara moi gagranande. \p \v 13 \x - \xo 1.13: \xo*\xt In 15.15-16, na Up 19.21, na Ro 15.23, na 16.7, na Pil 4.17\xt*\x*Ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku toŋgorinanna, ne matau lamŋi rapac, kɨdrɨk wɨtca aku nena watna iroa moca, aku mba kɨpatke. Na aukna aiŋa aku Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo otaca, mina Iesusa rɨpacrena laiplacar taruna. Ainda moca aku nen motocmo otacnande. Na memetmbaca reikca auk ndambuŋ ndarureke, aukmo kɨraca karirena. \v 14 Ainda moca Raraŋ Aetaniaca aukmo an aiŋa mona gagraca aukmo Giriknanapa, meikramtaɨr Giriknanna wanaiŋnan kotacna aiŋa neaŋrina, na an landamŋiarta meikramtaɨrapa landamŋiar kocorta meikramtaɨr motocmo otacna aiŋ neaŋgatna. \v 15 Ainda moca nikinik iro auknanna nemo Romnan motocmo an kam wembaŋ laŋ wiwitina ŋgeprina.\fig Pola an auŋ aniac Romma taŋna iroap|alt="Paul wants to go to Rome" src="Jl127.tif" size="col" copy="Lear" ref="1.15"\fig* \s Kam wembaŋ laŋa anna Raraŋ Aetaniacna gargar \p \v 16 \x - \xo 1.16: \xo*\xt Ŋap 119.46, na Mk 8.38, na Up 3.26, na 13.46, na 1 Ko 1.18-24, na 2 Ti 1.8\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna gargara kam wembaŋ laŋ ndeacrena, aintik aku kam wembaŋ laŋ ndopnake, numbira mba moitndai, anna ndo meikramtaɨra muruŋa rɨpacrenan mac nda aŋgɨna gargar, na Iudanandmo Raraŋ Aetaniaca outta neaŋgatna, na Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo iŋmbaia neaŋgatna. \v 17 \x - \xo 1.17: \xo*\xt Aba 2.4, na In 3.36, na Ro 3.21-22, na Gal 3.11, na Ib 10.38\xt*\x*Na kam wembaŋ laŋ mbuŋa Raraŋ Aetaniaca aimo ma morina tɨpna kirara moa aimo wandoik ŋgacrina, na wandacrina. Na aia rɨpac te, ma aimo meikramtaɨr wandoik laiŋ topnandet. Na an taup mbuŋ niŋgikca aia Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo wandoŋ laŋ ndaruna mɨn. An kamma Raraŋ Aetaniacna Timbigta Kap ndeacrenanna kirar, “Meikramtaɨra mandaia Raraŋ Aetaniacna rɨtɨpac ŋgutiŋ te, Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutmo, mina wandoŋ ndeacnande. Na mina iarwarna eteacna wat gidikap eacraŋnandet.” \s Meikramtaɨr muruŋa Raraŋ Aetaniacmo iŋ neaŋrena \p \v 18 \x - \xo 1.18: \xo*\xt Up 17.30, na Epe 5.6, na Kol 3.6, na 2 Te 2.12\xt*\x*Na aia lamŋirena tamuŋna auŋ ndeacrena Raraŋ Aetaniac, ma ndona nikkakatnan wandacrenan. Na an meikramtaɨr muruŋa manmo iŋ neaŋrenanmo, ma minmo opoik ŋgoreaca nda neaŋrenan. Na an meikramtaɨr manmo iŋ neaŋgarica tɨpemb ŋgorikca morenan mina an tɨpemb ŋgorikca, mina kam gidik laŋmo aŋgɨra wɨkɨnna tɨkrena. \v 19 \x - \xo 1.19: \xo*\xt In 1.9, na Up 14.15-17, na 17.24-28\xt*\x*Na an meikramtaɨr, mina Raraŋ Aetaniacna gargarapa reikapa mana tɨpemb kirarirmo mina lamŋia maiatna. Raraŋ Aetaniaca ndo minmo wandaca mamaiat. Na mina ŋgepca manmo iŋ maneaŋreke, ainda moca ma minmo moa ŋgocrairena. \v 20 \x - \xo 1.20: \xo*\xt Iop 12.7-9, na Ŋap 19.1, na Up 14.17, na 17.27, na Ib 11.3\xt*\x*Na an mɨnna Raraŋ Aetaniaca reac, reac tɨkatna mɨnna tɨkca kɨpca mandeacna mɨn, meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna morina reikca watta mairina. Na an taup mbuŋa Raraŋ Aetaniacna morina kirarir ndeida mina wat ŋgocora eacrenan, mina lamŋinande, an Raraŋ Aetaniacna morina kirarirta mɨnɨŋmo, mina lamŋina mɨn, mana an iarwarna eteacna gargara aind ndeacraŋnandet. Ainda moca meacramoot ianna gaindopna mɨnna wanaiŋ, “Aku manmo lamŋi ŋgocor, aintik aku gaindopna mɨnna wanaiŋ, ‘Aku makuk ianmo mo ŋgocor.’” \p \v 21 \x - \xo 1.21: \xo*\xt Ier 2.5, na Epe 4.17-18\xt*\x*Na mina Raraŋ Aetaniacmo malamŋiri. Aintik mina iroara gainda mba lamŋireke, ma Raraŋ Aetaniac gidik, na mina mana imo mba aŋgɨra ŋgeprenanna. Na mina manmo mba kam laŋa mba neaŋrenanna, wanaiŋ. Aintik mina iroara maŋaŋaori. Na mina iroarapa landamŋiar kocorta kirar, na mina neaupa maeacreke. \v 22 \x - \xo 1.22: \xo*\xt Ier 10.14, na 1 Ko 1.20\xt*\x*Na mina aindoprena, “Aia landamŋiap,” na mina iroara kocnaia taŋga ŋaŋaoca macariri. \v 23 \x - \xo 1.23: \xo*\xt TW 4.16-18, na Ŋap 106.20, na Ier 2.11, na Esi 8.10, na Up 17.29\xt*\x*Na memetmbac ndeacrena Raraŋ Aetaniacmo mina mana i aniacmo mba aŋgɨ ŋgeprena, mina manmo mba tutpemb rɨmbɨtca mbendeirenan. Wanaiŋ. Mina menacrena meacramootna dawarapa, ŋgorikcapa, amta ŋgoaebapa, nduipapa, kɨrpirap moca mina anna tutpemb rɨmbɨtca mbendeirenan. \s Meikramtaɨra ainta tɨpemb ŋgorikca morena \p \v 24 \x - \xo 1.24: \xo*\xt Up 7.42, na 14.16, na 1 Ko 6.18, na Epe 4.18, na 1 Te 4.4\xt*\x*Na meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacmo iŋ neaŋreke, ainda moca Raraŋ Aetaniaca minmo wattacarica, mina toŋtoŋgar ŋgorikca minmo wɨŋreke, mina tɨpemb ŋgadudukara morena, na ndorimo aŋgɨra punica ndorita tikemb puŋmo tɨpemb ŋgorikca morenan. \v 25 \x - \xo 1.25: \xo*\xt Ais 44.20, na Ier 13.25, na 16.19, na Emo 2.4, na Ro 9.5, na 1 Te 1.9, na 1 Io 5.20\xt*\x*Ainta meikramtaɨra mina Raraŋ Aetaniacna kam gidikmo kecarica ŋgetrikica kam paparu aŋgɨrinan. Na mina an reikca morina Raraŋ Aetaniacmo iŋ neaŋrinan, na mina ŋgepca an Raraŋ Aetaniacna morina reikmo, tutpemb rɨmbɨtca mbendeirena, na mina an reikta kaŋgauk ndeacrena. Na Raraŋ Aetaniac, ma an reikta mɨnɨŋ, ainda moca aia meikramtaɨr, aia Raraŋ Aetaniacna imo iarwara aŋgɨri ŋgepraŋ. Na anna gidik. \p \v 26 \x - \xo 1.26: \xo*\xt TN 18.22-23, na Epe 5.12\xt*\x*Na mina Raraŋ Aetaniacmo iŋ neaŋrenan, ainda moca Raraŋ Aetaniaca minmo, mina tɨpemb ŋgorik ŋgadudukarap watcarica mina an tɨpemb ŋgorikcap eacnande. Na meikpitik minanna, laŋtaŋgoarta tɨpemb wandoik laiŋta kirarir laiŋga kecarica, mina tɨpemb kirarir laiŋga raŋgai ŋgocor. \v 27 \x - \xo 1.27: \xo*\xt TN 18.22, na 20.13, na 1 Ko 6.9\xt*\x*Na ramtaɨrpitik toco, laŋtaŋgona tɨpemb wandoik laiŋta kirarir kecarica, nikinik iroar minanna anna rugdar kataca eacrena kirar toc, na mina kabena ramtaɨrap tɨpemb ŋgorikca morena. Na ramtaɨra mandaia ainta tɨpembta kirarira morenan, mina anna numbirap, ainda moca mina morina an tɨpemb ŋgorikta rurutina moca mina ndorita an opoikca aŋgɨrena. \p \v 28 Ainda moca meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna kaŋgauk ndeacnake, mba lamŋirenanna, aintik Raraŋ Aetaniaca minmo wattacarica mina an iroar ŋgorik anna raŋgairena. Na mina tɨpemb kirarir wandoik laiŋga mba morenan. \v 29 Na mina gaind tocna tɨpemb ŋgorikca morena, mina an tɨpemb kirarir wandoik laiŋga mba moitndai, na kabena meacramootna reacmo lamnɨac mbuŋa watca toŋgorena tɨp kirar ŋgorikcapa, puŋnaŋgepca morena tɨpna kirar. Na kabena meikramtaɨrta reikmo watca kaega morenan, na mina reik wɨtna meikramtaɨrmo iroar ŋgorik aŋgɨnande, na mina meikramtaɨrmo mo menacrenan, na kaega wanaiŋa tamtamma morenan, na parurenan, na mina kabena meikramtaɨrta, reikmo wanaiŋa tamtamma aŋgɨrenan, na mina kabena meikramtaɨrmo tɨpemb kirarir ŋgorikca morenan. Na ainta iroar ŋgorikca mina iroar inkara mɨn ŋgoin. \v 30 Na mina meikramtaɨrmo iŋmbai ndoprenan, na mina paparuna kamb topreke, kabena meikramtaɨrta irembca moa ŋgocrairena. Na mina Raraŋ Aetaniacmo puŋnaŋgepca morenan, na kambmo tamtam nakereke, na tamtamma garurureke, ndorita irembmo aŋgɨra ŋgeprena. Na mina ainta kabena tɨpemb ŋgorik ŋgaib koinda morena, mina anna moa larurena. Na mina ndorita amerapaaeterta kamb mbarac ŋgocor. \v 31 Na mina iroar laiŋ kocor. Na mina an babuca mboprena kambmo mina mba raŋgairenanna. Na mina ndorita racaindpaikembtake, mba toŋgoca lamŋirenanna. Na mina kabena meikramtaɨrmo mba kadmairenan. \v 32 \x - \xo 1.32: \xo*\xt Ŋap 50.18, na Osi 7.3, na Ro 2.2, na 6.21\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna tɨp wandoŋna kamma gaindopatna, “Meikramtaɨra aintocna tɨpemb kirarira mo te, mina menacnande.” Na aintocna meikramtaɨr, mina an tɨp wandɨkca mina matau lamŋirena, na mina tɨp wandɨkmo ndarena, mina ainta tɨpemb kirarir ŋgorikca morenan. Na mina an tɨpemb ŋgorik tiŋgikca mba moreke, wanaiŋ, mina an tɨpemb ŋgorikca morena meikramtaɨrta iremb aŋgɨra ŋgeprena. \c 2 \s Raraŋ Aetaniaca ritri waparac wandoŋ laŋa monande \p \v 1 \x - \xo 2.1: \xo*\xt Mt 7.1, na Lk 6.37, na In 8.7-9, na Ro 1.20\xt*\x*Ainda moca ne meikramtaɨra muruŋa kabena meikramtaɨrmo ritri waparaca mo te, aku nemo kabe kabea gaindopnande, ne ndorimo ainda kai mbop teac, aku makukar kocor. Na ne warac. Na ne kabena ramootmo, ritri waparaca mo te, ne toco ritri waparaca morena ndeid, an mina morena tɨpembta kirarira ne toco, ne ainda morena. \v 2 Na aia lamŋirena Raraŋ Aetaniacna ritri waparaca momoa, ma opoik ŋgorik puŋga ndarutirena, an meikramtaɨra ainta tɨpemb ŋgorikca morenanmo, na an tɨpna kirara Raraŋ Aetaniaca morenanna, anna wandoŋ niŋgik. \v 3 Na gaind tocna tɨpemb kirarira morena meikramtaɨrmo, u minmo ritri waparaca morenan, na u ndo ŋgoinna u toco an mina morena tɨpembta kirarira morena. Na u ndomo Raraŋ Aetaniacna ritri waparacmo kɨpcarit ki, a? \v 4 \x - \xo 2.4: \xo*\xt Ais 30.18, na Ro 3.25, na Epe 1.7, na 2.9, na 2 Pi 3.9, na 3.15\xt*\x*Tida moca Raraŋ Aetaniac, ma un motocmo ma tɨp kirar laŋa morena, na ma una moca kɨdrɨk rocotta una ndabirina, na ma mba rutica unmo opoik ŋgoreaca mba tawia neaŋgatke. Na anna Raraŋ Aetaniacna tɨp kirar laŋ, na u anna watca anmo reac teker ndopat ki? Na Raraŋ Aetaniaca toŋgorinanna, u iro inik ŋgetriki, aintik ma unmo tɨp kirar laŋa morena. Na u anna mba watatke, a? \v 5 Na u ndona nikinik iro leacarica u iro inikca mba ŋgetrikiri. Na an tɨp kirar, anna u ndona opoik ŋgoreac bagaraniacmo aŋgɨra mbinmbata tɨkrena. Na ritri waparacna ra laru te, Raraŋ Aetaniaca ndona ritri waparac wandoŋa mo te, mana nikkakatta larui raekca tɨkca u anna opoik ŋgoreac aŋgɨnande. \v 6 \x - \xo 2.6: \xo*\xt Ŋap 62.12, na ML 24.12, na Mt 16.27, na In 5.29, na 1 Ko 3.8, na 2 Ko 5.10, na KIEK 22.12\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca, “Ma meikramtaɨr muruŋcamiŋa morena tɨpembta kirarirta mɨnna opoikca ma neaŋnande.” \v 7 Na meikramtaɨr ndeida mina tɨpemb kirarir laiŋga raŋgaica mataua wɨtɨkca gagaraca mina mbibirac laiŋ aŋgɨna moca, Raraŋ Aetaniacap tamuŋna auŋa taŋna wakikireke, anna i aniac aŋgɨ te, an mai ŋgocorta iarwarna eteacna wat rocot aŋgɨna morenan. Na Raraŋ Aetaniaca ainta meikramtaɨrmo an iarwarna eteacna wat neaŋnande. \v 8 \x - \xo 2.8: \xo*\xt Ro 1.18, na 2 Te 1.8\xt*\x*Na ndeida mina ndori tiŋgik tamŋireke, na kam gidikmo iŋ neaŋgarica, na an tɨpemb kirarir wandoik laiŋga mba raŋgairena. Na Raraŋ Aetaniaca ainta meikramtaɨrmo nikkatrenan, ainda moca ma minmo anna opoik ŋgorik koind rutica neaŋnande. \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt Emo 3.2, na Lk 12.47-48, na Ro 1.16, na 1 Pi 4.17\xt*\x*Na meikramtaɨra muruŋa tɨpemb kirarir ŋgorikca morenanna, makukar bagraranikapa gɨgɨrar bagraranikca minmo larunande, na Iudanandmo outta larunande, na iŋmbaia Iudana meikramtaɨr wanaiŋ motocmo ma larunande. \v 10 Te, Raraŋ Aetaniaca tamuŋna auŋna mbibirac laŋa moca i aniac neaŋca, nikinik iro wetwetmo an tɨp kirar laŋa morena meikramtaɨra neaŋnande, na Iudanandmo outta neaŋnande, na iŋmbaia Iudana meikramtaɨr wanaiŋ motocmo ma neaŋnandet. \v 11 \x - \xo 2.11: \xo*\xt TW 10.17, na 2 Nin 19.7, na Iop 34.19, na Up 10.34, na Gal 2.6, na Epe 6.9, na Kol 3.25, na 1 Pi 1.17\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac, ma meikramtaɨrmo muruŋa ritrina tɨp kirar kabea morenan, mindacniŋ anna mina kabena wiwitnan, min motocmo an tɨp kirar kabea monande. \p \v 12 Na anna gaind, meikramtaɨr muruŋcamiŋa Tɨp Wandɨk ŋgocor, na mina tɨpemb ŋgorikta makukara morenan, mina topca mainande, mindacniŋ mina Tɨp Wandɨk ŋgocor. Na meikramtaɨra Tɨp Wandɨkap, na mina tɨp ŋgoreacna makukara morenan, Raraŋ Aetaniacna Tɨp Wandɨkna kam mbuŋa ma mina tɨpemb kirarira ritri waparaca monande. \v 13 \x - \xo 2.13: \xo*\xt Mt 7.21, na Ie 1.22-25, na 1 Io 3.7\xt*\x*Na meikramtaɨra Tɨp Wandɨkna kamma wanaiŋa waracrinanna, mina Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo, wandoikca mba laruitndai, na meikramtaɨra Tɨp Wandɨkca raŋgairenan, an meikramtaɨr tiŋgikca Raraŋ Aetaniaca minmo meikramtaɨr wandoik topnande. \v 14 \x - \xo 2.14: \xo*\xt Up 10.35\xt*\x*Na Iudana meikramtaɨr wanaiŋa, Tɨp Wandɨkca min ndambuŋa kamaind, na mina ndeida ndorita iroar puŋga Tɨp Wandɨkca raŋgairenan. Na Tɨp Wandɨkca min ndambuŋa kamaind, na mina an Tɨp Wandɨkna kirarmo ndorita iroar puŋga raŋgai te, mina iroar ndo laruca mina Tɨp Wandɨkca mamori. \v 15-16 \x - \xo 2.15-16: \xo*\xt Mt 25.31, na Up 10.42, na 1 Ti 1.11, na 2 Ti 2.8, na 4.1, na 4.8\xt*\x*Na mina an tɨpemb kirarir puŋga, Tɨp Wandɨkna kambca Raraŋ Aetaniaca mina nikinik iroara tirca eacrenanna, ma larua raekca tɨknandet. Na landamŋia mina nikinik iroar koind ndeacrenanna, an toco gainda wandacrena, Tɨp Wandɨkca mina iroar inkar ndeacrena. Ainda moca Raraŋ Aetaniaca ndona ŋganŋgɨrina ra, ma an iŋgoroca eacrena tɨpemb kirarirapa meikramtaɨr muruŋna iŋgoroca eacrena kambca ma ritri waparaca monandet. Na oit ian, mina morena tɨpemb kirarirmo mina iroarmo laiŋ topnandet. Na kam wembaŋ laŋa aku wiwitirenanna, ma gaindopatna, “Raraŋ Aetaniaca an meikramtaɨr muruŋna ritri waparacna aiŋmo ma Iesus Karaisa neaŋnandet.” \s Iudananda gaind ndamŋirena, Tɨp Wandɨkca mimo otacnande \p \v 17 \x - \xo 2.17: \xo*\xt Ais 45.25, na In 8.33, na 2 Ko 11.22, na Ie 2.19\xt*\x*Na aku mandeaca nenmo Iudanandmo kammap, na ne gaind ndamŋirena, mina nenmo ritri waparac mo te, Tɨp Wandɨkca nenmo otacna mɨn. Na ne ndorita iremb aŋgɨra ŋgepreke, aindoprena, “Aia Raraŋ Aetaniacna wiwitnan.” \v 18 Na ne Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋa ne lamŋirena, ne Tɨp Wandɨkna riptia aŋgɨra mairina, ainda moca ne aindoprena, “Tɨpemb kirarir wandoik laiŋga anna laŋ.” \v 19-20 \x - \xo 2.19-20: \xo*\xt Mt 15.14, na 23.16-19, na Lk 18.9, na In 9.34, na 9.40, na Ro 6.17, na 2 Ti 1.13, na 3.5, na 3.15\xt*\x*Na ne gaind ndamŋirena, “Tɨp Wandɨk mbuŋa, aia anna landamŋi laŋapa kam gidikna mɨnɨŋa aia maaŋgɨrat, aintik aia lamnik ŋgoriktan tocna meikramtaɨrmo, taup wandac taŋna mɨn. Na an neaup ndeacrena meikramtaɨrmo, aia memetac nakirar toc ndeacnande. Na aia an landamŋiar kocorta meikramtaɨrmo riptiar neaŋrena. Na aia mombonik tekira riptirena ririptiar.” \v 21 \x - \xo 2.21: \xo*\xt Ŋap 50.16-21, na Mt 23.3-4\xt*\x*Aintik anna gidik, ne meikramtaɨr ndeidmo riptirenan. Na kaina moca ne ndori koindmo ripti ŋgocor? Na ne gaindoprena, “Meikramtaɨra, kai makɨm teac.” Na ne ndori koinda, ne mba makɨmre ki? \v 22 Na ne gaindoprena, “Laŋtaŋgoarta meikramtaɨra mina tɨpemb ŋgadudukca morena meikramtaɨrta tɨpemb kirarira kai mo teac.” Na nen koinda, ne ainda mba more ki? Na ne an mɨrpembraraiŋta dawarmo mba toŋgorena, na ne ndori koinda, minmo mɨrpembraraiŋta ŋgomrorta, reikmo mba makɨmre ki? \v 23 Na ne ndorita iremb aŋgɨra ŋgepca gaindoprena, “Aia Raraŋ Aetaniacna Mosesna Tɨp Wandɨkca lamŋirena.” Na ne an Tɨp Wandɨkmo mba raŋgairenan, na an tɨpna kirar mbuŋa ne Raraŋ Aetaniacna ia moa ŋgocrairena. \v 24 \x - \xo 2.24: \xo*\xt Ais 52.5, na Esi 36.20-23\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gan tɨp kirarna kamma eacrenanna gaindopatna, “Ne ainta tɨpemb kirarira raŋgaireke, Iudana meikramtaɨr wanaiŋa Raraŋ Aetaniacmo peperena kamb ŋgorik topreke, mana imo moa ŋgocrairena.” \s Tikiŋit katacna tɨpna kirar ŋgoin \p \v 25 \x - \xo 2.25: \xo*\xt Ier 4.4, na 9.25, na Gal 5.3\xt*\x*Anna gidik, aina Iudana tɨpna kirara aia tikiŋit katacrena tɨpna kirara anna laŋ, na u Tɨp Wandɨkca raŋgai te. Na ŋarikca u an Tɨp Wandɨkmo, u mba raŋgai ŋgocor te, una tikiŋit kataca eacrenan anna mindacniŋ, u anna tikiŋit katac ŋgocorta ramootna kirara u aind ndarua eacnande. \v 26 \x - \xo 2.26: \xo*\xt Gal 5.6\xt*\x*Na ramootta mina mana tikiŋit katac ŋgocor, na ma Tɨpemb Wandikmo muruŋa wandoŋa raŋgairenan, na an ramoot mina mana tikiŋit kataca eacrena ramootna kirar toc ndeacnande. \v 27 Na anna gidik, ne Iudanaŋgepca Tɨp Wandɨkca nena timbigta kap ndeacrenan, na mina nena tikiŋitmo katacrinan. Na u Tɨp Wandɨkmo raŋgai ŋgocor te, na kabena ramootta Tɨp Wandɨkmo, matau ŋgoinna raŋgairenanna, mindacniŋ, mina mana tikiŋita katac ŋgocor, ma nenmo ritrinandet. \v 28 \x - \xo 2.28: \xo*\xt In 7.24, na 8.39, na Ro 9.6-7\xt*\x*Na ramootta Iudana i kamaind aŋgɨca eac te, ma Iuda ŋgoinna wanaiŋ. Na tikiŋit katacrena tɨpna kirara, anna tik muruŋna reaca niŋgikca wanaiŋ. \v 29 \x - \xo 2.29: \xo*\xt TW 30.6, na 1 Ko 4.5, na 2 Ko 10.18, na Kol 2.11, na 1 Pi 3.4\xt*\x*Na ramootta Iudanaŋgepnan, mana iro inikca ma Iudanaŋgep ndeac te, ma Iudanaŋgep gidik. Na tikiŋit katacna tɨpna kirara gidik ŋgoin, na an tɨpna kirar toco mana nikinik iro ŋgoin ndiŋ ndeacnande. Na ma mba an Tɨp Wandɨkca mina tirca eacrenan ndiŋa mba raŋgaica larurinan, wanaiŋ. Na anna Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Ratna reac, ma ndo moa larurena. Na aind tocna ramootta ma meikramtaɨrta lamnik ŋgoutmo anna i aniaca mba aŋgɨritndai. Wanaiŋ. Ma Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutmo, ma i aniacap. \c 3 \s Tɨp kirar ŋgoreaca tɨp kirar laŋa moi irikna mɨnna wanaiŋ \p \v 1 Na tikiŋit kakatacna tɨpna kirara, anmo tikna reac niŋgik ecte, ainda mo te, Iudananda kabena meikramtaɨrmo titoca kunni laruit? Na kaina reac laŋa ndo tikiŋit kakatacna reacna kirar toc ndaruit? \v 2 \x - \xo 3.2: \xo*\xt TW 4.7-8, na Ŋap 147.19-20, na Ro 2.18, na 9.4\xt*\x*Kaica! Raraŋ Aetaniaca Iudanandmo, reik laiŋga neaŋga mamaiat, na out ŋgoinna gaind, Raraŋ Aetaniaca ndona kamma Iudanandmo neaŋgatna, te, mina anmo raupŋina. \v 3 \x - \xo 3.3: \xo*\xt Ro 9.6, na 10.16, na 11.29, na 2 Ti 2.13, na Ib 4.2\xt*\x*Na anna gidik, ndeida an kamma mba raŋgaiatke. Na kaica? Na mina anna rɨpac kocor te, anna moca Raraŋ Aetaniaca ndona kamma raŋgainandet ki? \v 4 \x - \xo 3.4: \xo*\xt Ŋap 51.4, na 62.9, na In 3.33\xt*\x*Wanaiŋ ŋgoin, meikramtaɨr muruŋa parurenan, na Raraŋ Aetaniac man kabe, ma ndo kam gidikca memetmbacmo ndoprena. Ainda moca Raraŋ Aetaniacna Timbigta Kapca gaindopatna, \b \q1 “Raraŋ Aetaniac, u ndona kirar wandoŋa raŋgaica \q2 u aukmo ritri waparaca mo. \q1 Na mina umo ritri waparaca mona ndop te. \q2 U mbopi pɨarkena mɨn, na u makukar kocor.” \b \p \v 5-6 \x - \xo 3.5-6: \xo*\xt Ro 6.19, na Gal 3.15\xt*\x*Na titoca mo te? Aina tɨpemb kirarir ŋgorikca, Raraŋ Aetaniacna tɨp kirar wandoŋmo raekca wandac te, aia anmo titoca mbopit? Na an mɨn Raraŋ Aetaniaca aina tɨpemb ŋgorikta makukarmo opoik ŋgoreac anna ruti te, anna ma tɨpna kirar ŋgoreaca moapek ki, a? Wanaiŋ ŋgoin. Na ainta iroar landamŋiara, anna aina meikramtaɨrta iroar tiŋgik puŋga tarurena. Na Raraŋ Aetaniac, ma tɨpna kirar wandoŋa memetmbaca raŋgai ŋgocor te, titoca tɨkca ma meikramtaɨr muruŋna ritri waparaca moit? \v 7 Na anna ramootta ndona iro mbuŋ ndoprena kamna kirar toca aindoprena, “Aukna paparuna kamma Raraŋ Aetaniacna kam gidikmo moi laru te, anna mana i aniac aŋgɨra ŋgeprenan ŋgoin, na kaica ma aukmo an tɨp ŋgoreacna makukca morena ramoot ndopca, na ma aukmo an opoik ŋgoreac neaŋna moek?” \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt Ro 5.20, na 6.1, na 6.15\xt*\x*Na aind tocna kamna tɨpna kirara gan peperena kam ŋgoreac toco gaindoprena, “Aria, aia tɨp ŋgoreaca mona, an tɨpna kirar mbuŋa taup laŋa larunande.” Na ramtaɨr ndeida paparuna kamma aukmo niŋgea gaindoprena, kamma aku ndo wiwitirenan, anna ma an peperena kam ŋgoreacna kirar toc. Na Raraŋ Aetaniaca ma an meikramtaɨrta ritri waparaca moca mina morena tɨpemb kirarir ŋgorikta opoik ŋgorik neaŋnande. \s Ramoot ianna tɨpemb kirarir wandoik tiŋgikca mba morenanna \p \v 9 \x - \xo 3.9: \xo*\xt Ro 1.18—2.24, na 3.23\xt*\x*Na kaica? Ŋarikca aia Iudananda, kabena meikramtaɨrmo tamuŋ ŋgoin ki? Wanaiŋ ŋgoin. Na aia mboprina tɨp ŋgoreacna makukca aimo Iudananapa, aimo Iudana meikramtaɨr wanaiŋ ndeacrena meikramtaɨrap, aimo muruŋa wɨŋga kɨtaca eacrena. \v 10 \x - \xo 3.10: \xo*\xt LR 7.20\xt*\x*\x - \xo 3.10-12: \xo*\xt Ŋap 14.1-3, na 53.1-3\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna Timbigta Kapna kamma gan kammo gaindoprina, \b \q1 “Ramoot ianna \q2 tɨp kirar wandoŋa mba morenanna. \q3 Wanaiŋ ŋgoin. \q1 \v 11 Na ramoot ianna landamŋi laiŋ kocor. \q2 Na ramoot ianna \q3 Raraŋ Aetaniacna orena aiŋa mo ŋgocor. \q1 \v 12 Na mina muruŋcamiŋa mina taup laŋa tɨkcaririna, \q2 na mina muruŋa kirar kabe toc ŋgoin. \q3 Na mina muruŋa ŋgoreac ŋgoin. \q1 Na mina ianna tɨp kirar laŋ ianap mba morenanna. \q2 Wanaiŋ ŋgoin. \q1 \v 13 \x - \xo 3.13: \xo*\xt Ŋap 5.9, na 140.3, na Ie 5.16\xt*\x*Na mina upna kamma \q2 anna mukca tɨŋ gootta eacrena kirar toc. \q3 Na mina paparuna kamb ndoprenan. \q1 Na mina upembca ramootta mo ŋgocraina kambca tɨkrena, \q2 na anna nduop ŋgoreacna kocna kirar toc. \q1 \v 14 \x - \xo 3.14: \xo*\xt Ŋap 10.7\xt*\x*Na memetmbaca mina kabena meacramootmo \q2 moi ŋgocraina kam ndop te, \q3 minmo makukar neaŋna kam ŋgoreaca an ndoprena. \q1 \v 15 \x - \xo 3.15-17: \xo*\xt ML 1.16, na Ais 59.7-8\xt*\x*Na memetmbaca mina kabena meacramoota \q2 rɨŋ menacna ootta taŋrena. \q1 \v 16 Na mina wanaiŋa taŋreke, \q2 meikramtaɨra mo ŋgocraina reikca \q2 moca mina eteacna watta \q3 mo ŋgocraica minmo makukca neaŋnande. \q1 \v 17 Na mina kabena meikramtaɨrmo, \q2 nikinik iroar wewettar \q2 momona kirara mina mba lamŋirenanna. \q1 \v 18 \x - \xo 3.18: \xo*\xt Ŋap 36.1\xt*\x*Na mina Raraŋ Aetaniac nake, \q2 rugutta mba morenanna.” \b \p \v 19 \x - \xo 3.19: \xo*\xt In 10.34, na Ro 1.20, na 2.2, na 3.9, na 3.23\xt*\x*Na aia lamŋirena, an kambca muruŋa Tɨp Wandɨkca moatnan, anna ma meikramtaɨra Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca eacrenanna neaŋrinan. Ainda moca ramoot ianna gaindopna mɨnna wanaiŋ, “Aku ramoot wandoŋ laŋ.” Wanaiŋ. Aia tenten ndeacrena meikramtaɨr aia muruŋa Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo aia laŋa mba eacreke. \v 20 \x - \xo 3.20: \xo*\xt Ŋap 143.2, na Up 13.39, na Ro 7.7, na Gal 2.16, na Epe 2.8-9, na Ta 3.5\xt*\x*Ainda moca Tɨp Wandɨkca raŋtaŋgaina tɨp kirara gaind, “Ramoot ianna Tɨp Wandɨkca raŋgai ŋgocor te, ma Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo wandoŋa mba eacrenanna?” Wanaiŋ. Na Tɨp Wandɨkca anna aina morena tɨpemb ŋgorikta makukarta kirarir tiŋgik wandacrena, na an niŋgik. \s Ramootta Karaisa rɨpacrenan ma ramoot wandoŋna iap \p \v 21 \x - \xo 3.21: \xo*\xt Up 10.43, na 15.11, na 26.22, na Ib 11.4, na 1 Pi 1.10\xt*\x*Na mandeacna mɨnna kirara Raraŋ Aetaniaca morinanna, na ma aimo meikramtaɨrmo wandoik ŋgacrinanna, ma larua raek matɨkri. Na anna Tɨp Wandɨkna taup ndiŋa raŋgaica mba laruri. Wanaiŋ. Anna ma kabena taup ndiŋa larurina. Na ma Tɨp Wandɨk ndeacrena kambapa rambca morina ramtaɨrta timbigta kap ndeacrenanna, anna Raraŋ Aetaniac moatna kirarirta kamma anmo wiwitiatna. \v 22 \x - \xo 3.22: \xo*\xt Ro 1.17, na 10.12, na Gal 2.16, na 3.28, na Kol 3.11\xt*\x*Na an taupna kirara anna gaind. Meikramtaɨra muruŋcamiŋ ŋgoinna Iesus Karaisa rɨpacrenanna, Raraŋ Aetaniac, ma minmo meikramtaɨr wandoik ŋgacnande. Na kabena taup ianna mac eac ŋgocor. Wanaiŋ ŋgoin. \v 23 \x - \xo 3.23: \xo*\xt Ro 3.9, na 5.2, na 11.32, na Gal 3.22\xt*\x*Na aia meikramtaɨra muruŋcamiŋa tɨpemb ŋgorikta makukara morenan, aia manmo tawan maeacreke. Aintik aia Raraŋ Aetaniacna i aniac aŋgɨna mɨnna wanaiŋ. \v 24 \x - \xo 3.24: \xo*\xt Ro 5.1, na Epe 1.7, na 2.8, na Kol 1.14, na 1 Ti 2.6, na 1 Pi 1.18-19\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac ma aina moca kadmaiatna, an aiŋna opoik aniaca Karais Iesusa moatnanna, ma meikramtaɨr mac nda aŋgɨna moatnan tik. Na Raraŋ Aetaniaca aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacrina. Na aia meikramtaɨr wandoik ndarunake, aia aiŋ ianna moca laru ŋgocor. Wanaiŋ. Raraŋ Aetaniaca aimo wanaiŋ ŋgoinna Karais Iesusna para neaŋgatna. \v 25 \x - \xo 3.25: \xo*\xt Up 13.38-39, na 17.30, na Epe 1.7, na Kol 1.20, na Ib 9.15\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca Iesusmo larapacatna, na ma menac te, mana racaindpaikca laruca ruŋkinande, te, an meikramtaɨr wɨt aniaca mana rɨpacrinanta tɨpemb ŋgorikta makukara moi kecarinande. Na an kirar mbuŋ, Raraŋ Aetaniaca aimo wandacrina, an kirara ma morinanna aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacnande. Na atua Raraŋ Aetaniaca meikramtaɨrmo laŋanna tɨkca mori, na ma mina morena tɨpemb ŋgorikta makukarta opoik ŋgorikmo mba tawia neaŋgatke. \v 26 Na gan mandeacna mɨnna, Raraŋ Aetaniaca aimo ainda wandacrina, ma ndo ŋgoinna ma wandoŋ ŋgoin. Na meikramtaɨra muruŋcamiŋa Iesusa rɨpac te, Raraŋ Aetaniaca minmo meikramtaɨr wandoik ŋgacnande. \p \v 27 \x - \xo 3.27: \xo*\xt Ro 2.17, na 2.23, na 1 Ko 1.29-31, na Epe 2.9\xt*\x*Ainda moca mandaia ndo, ndona imo aŋgɨri ŋgepit? Anna meacramoot ian ŋgocor. Na an i aŋgɨra ŋgeprena kirara kocnai ŋgoin mamairi. Na tɨp wandɨkca raŋtaŋgaina taupca, ma gan i aŋgɨ ŋgepna kirarna taupmo, mo kecari ŋgocor. Na ma aina rɨtɨpacna taupna i aŋgɨra ŋgeprena kirara anna moa kecariatna. \v 28 \x - \xo 3.28: \xo*\xt Up 13.38-39, na Ro 3.20-22, na 8.3, na Gal 2.16\xt*\x*Ainda moca mandeaca aia gaind ndamŋirena, aia Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo meikramtaɨr wandoik ndarurina, na an tɨp wandɨk mbuŋa mba raŋgaica laruri, wanaiŋ, anna rɨtɨpacna taup mbuŋ niŋgik. \p \v 29 \x - \xo 3.29: \xo*\xt Ro 10.12\xt*\x*Na titoca moca? Na an Raraŋ Aetaniac, ma Iudananta Raraŋ Aetaniac niŋgik, ki? Co, Iudana meikramtaɨr wanaiŋnanta Raraŋ Aetaniaca wanaiŋ, ki? Wanaiŋ. Na ma toco ma Iudana meikramtaɨr wanaiŋnanta Raraŋ Aetaniac. \v 30 \x - \xo 3.30: \xo*\xt TW 6.4, na Ro 4.11-12, na Gal 3.8, na 3.20, na 3.28\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac, ma ndo kabe niŋgik. Na ma ramtaɨra tikiŋit kakataca Iesusna rɨtɨpacap eacrenanmo, ma mina watrenan. Na ramtaɨra tikiŋit katac ŋgocora Iesusa rɨpacrenan, ma mina ŋginaŋa morena. Na ma minmo muruŋcamiŋmo meikramtaɨr wandoik ŋgacrena. \v 31 \x - \xo 3.31: \xo*\xt Mt 5.17, na Ro 8.4\xt*\x*Na aia gaindop te, rɨtɨpaca anna reac lacau. Na aia Tɨp Wandɨkmo reac ŋgoreac ki ndopit ki? Wanaiŋ ŋgoin. Aia Tɨp Wandɨkmo moi gagrana. \c 4 \s Raraŋ Aetaniaca Abraammo ramoot wandoŋ ŋgacatna \p \v 1 Na Abraamma ma aina kirar, na ma aina ŋgamaɨr. Ainda moca aia manmo kaina kam ndopit? \v 2 \x - \xo 4.2: \xo*\xt Ro 3.20, na 3.27-28\xt*\x*Na anna gidik ecte, Abraamma moatna tɨpemb kirarira laiŋ co, an kirarir laiŋ puŋga ma ramoot wandoŋ laŋ ndaru te, na ma ndona i aŋgɨra ŋgep mbe. Na Raraŋ Aetaniacna lamnɨaca watrenanna, ma an kirarir puŋga, ramoot wandoŋa mba laruatke. \v 3 \x - \xo 4.3: \xo*\xt RL 15.6, na Gal 3.6, na Ie 2.23\xt*\x*Na titocna kamma Raraŋ Aetaniacna timbigta kap ndeacrenan? Na ma gaindopatna, “Abraamma Raraŋ Aetaniacna kamma rɨpacri, ma manmo ramoot wandoŋ ŋgacatna.” \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt Ro 11.6\xt*\x*Na ramootta aiŋa mo te, ma anna opoikca aŋgɨnande, na an opoikca anna aia gainda mba mboprenanna, anna wanaiŋa neaŋrena reac laŋna opoik. Wanaiŋ. Anna aiŋ mac nda rutina reac niŋgik. \v 5 Na ramoot ian, ma ndomo Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo, ramoot wandoŋ ndaru ndop te, ma kaia moit? Na ma aiŋ gargarna kirarir laiŋga mo nake, kai mo teac, te, ma gainda rɨpacna, Raraŋ Aetaniac ma an tɨpemb ŋgorikta makukara morenanmo, meikramtaɨr wandoik ŋgacna mɨn. Na Raraŋ Aetaniac manmo ramoot wandoŋ ŋgacnande. \v 6 Na Dewit toco, gaind tocna kamna kirar ndopatna. Na an meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutta wandoik taruna ndop te, mindacniŋ mina tɨpemb kirarir laiŋga mo mairinan, co, wanaiŋ. Mina muruŋcamiŋa toŋgoca werainande. \v 7 \x - \xo 4.7-8: \xo*\xt Ŋap 32.1-2\xt*\x*Na Dewitta ma gaindopatna, \b \q1 “Raraŋ Aetaniaca an meikramtaɨrta makukara mo kecari te, \q1 ma mina morena tɨpemb ŋgorikta makukara mo kecariekna meikramtaɨr, \q2 mina toŋgo wereinande. \q1 \v 8 Na Kacootta an ramootna morina tɨp ŋgoreacna makukca ndarekrekke te, \q2 ma toŋgoca wereinande.” \b \p \v 9 \x - \xo 4.9: \xo*\xt Ro 4.3\xt*\x*Na moca tikiŋit katacrenanna, ndori toŋgoca weraiit ki, a? Co, tikiŋit katac ŋgocortan toco, mina toŋgoca weraiit ki? Na aia matau lamŋi rapac. Na aia gaindoprena, Raraŋ Aetaniaca Abraamna rɨtɨpaca watca ma manmo ramoot wandoŋ ŋgacrena. \v 10 Na Abraamma titoc ndeacri, na ma tikiŋit katac ŋgocor ndeacri, co, ma tikiŋit katacrinan, na Raraŋ Aetaniaca manmo ramoot wandoŋ ŋgacatna? Ma tikiŋit katac ŋgocor ndeacri, Raraŋ Aetaniaca manmo ramoot wandoŋ ŋgacrina. \v 11 \x - \xo 4.11: \xo*\xt RL 17.10, na Lk 19.9, na Gal 3.7\xt*\x*Na an mɨn, ma tikiŋit katac ŋgocor ndeacri, ma Raraŋ Aetaniaca rɨpaca, Raraŋ Aetaniaca manmo ramoot wandoŋ ŋgacatna. Ri, Raraŋ Aetaniaca manmo an tikiŋit kakatacna tɨpna kirar neaŋgatna, anna mana ŋgagatrac, ma ainda mo te, Raraŋ Aetaniaca manmo ramoot wandoŋ ŋgacnande. Ainda moca Abraamma ma Raraŋ Aetaniacna rɨpacrena tikiŋit katac ŋgocorta ramtaɨr muruŋna ŋgamaɨr ndeacnande, na an ramtaɨrmo Raraŋ Aetaniaca minmo ramtaɨr wandoik ŋgacnande. \v 12 \x - \xo 4.12: \xo*\xt Mt 3.9\xt*\x*Na ramtaɨr ndeida tikiŋit kataca eacrenan, mitoco Abraamna ŋgamrir. An ramtaɨra mina tikiŋita wanaiŋa mba katacri, wanaiŋ. Mina tikiŋit kataca, mitoco aina ŋgamaɨr Abraamna taupca raŋgaica mina Raraŋ Aetaniaca rɨpacatna. An mɨnna Abraamma tikiŋit katac ŋgocor ndeacri moatna kirar. \s Raraŋ Aetaniacna bababua anna rɨpacrena meikramtaɨr muruŋnan \p \v 13 \x - \xo 4.13: \xo*\xt RL 17.4-6, na 22.17-18, na Gal 3.29\xt*\x*Na atua Raraŋ Aetaniaca Abraamapa mana ŋgamrirta wiwitta babua mbopatna, ma minmo pitrikara muruŋa neaŋnande. Na Abraam, ma tɨp wandɨk ndeida mba moca Raraŋ Aetaniaca manmo an nake, mba babuatna, wanaiŋ. Abraamma Raraŋ Aetaniacna kamma rɨpacri, Raraŋ Aetaniaca manmo ramoot wandoŋ ŋgacatna, aintik Raraŋ Aetaniaca Abraammo an bababua moatna. \v 14 \x - \xo 4.14: \xo*\xt Gal 3.18\xt*\x*Na anna gidik ecte, meikramtaɨra tɨp wandɨkca raŋgairenanna, mina ndori an Raraŋ Aetaniaca neaŋ ndopca babuatna reikmo mina ndori aŋgɨnande, te, an rɨtɨpacna tɨpna kirara anna reac wanaiŋ ndacarinande. Te, Raraŋ Aetaniacna bababu toco, anna reac wanaiŋ ndacarinande. \v 15 \x - \xo 4.15: \xo*\xt Ro 3.20, na 5.13, na 5.20, na 7.8, na 2 Ko 3.7-9, na Gal 3.10, na 3.19\xt*\x*Na aia lamŋirena, an mɨnna tɨp wandɨkca eacri, meikramtaɨra an tɨp wandɨkca raŋgai ŋgocor ndacarica, anna ndo moca, makukca larunande. Na an mɨnna tɨp wandɨkca eac ŋgocor te, aia gainda kai mbop teac, ramootta tɨp wandɨkca mba raŋgairena. \p \v 16 \x - \xo 4.16: \xo*\xt Ro 3.24, na Gal 3.7, na 3.22\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca Abraamapa mana iŋmbai ndaruekna ŋgamrirta kadmaica ma Abraammo gan bababua moatna. Meikramtaɨrmo Raraŋ Aetaniaca minmo neaŋ ndopca babuatna reikca mina an aŋgɨ ndop te, mina Raraŋ Aetaniacna kamma rɨpac te, mina aŋgɨnande. Na an reikca anna meikramtaɨra Tɨp Wandɨkca raŋgairenan tiŋgiknanna wanaiŋ. Na meikramtaɨra muruŋcamiŋa Abraamna rɨpacrina kirara rɨpac te, an reikca mitoco aŋgɨnande. Na Abraamma ma aina muruŋcamiŋna ŋgamaɨr paŋan. \v 17 \x - \xo 4.17: \xo*\xt RL 17.5, na Ais 48.13, na 1 Ko 1.28, na Epe 2.1, na 2.5, na 1 Pi 2.10\xt*\x*Na anna Raraŋ Aetaniacna timbigta kap mboprina kamna kirar, “Aku unmo moi aŋgɨri u gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨr wɨt aniacna wiwitna ŋgamaɨr paŋan ndeacnande.” Na an bababua Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutta maeacreke. Na Abraam, ma an Raraŋ Aetaniaca rɨpacrena, ma an menacrinanmo wat neaŋreke mina mac nda ŋgeprena. Na ma kam niŋgik ndopreke, an eac ŋgocorta reikca larurena. \p \v 18 \x - \xo 4.18: \xo*\xt RL 15.5, na Ib 11.1\xt*\x*Na Abraam, ma lamŋi ŋgocor, an reikca Raraŋ Aetaniaca mo ndopca babuatna reikca ma titoca tɨki moit. Na Abraamma ma rɨpaca lamŋirina an reik, mina larunande. Aintik, “Ma gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨr wɨt aniacna ŋgamaɨr,” an Raraŋ Aetaniaca mbopatna kirar, “Abraam una mombonikta ŋgamrira, mina wɨt aniac ŋgoin ndarunande.” \v 19 \x - \xo 4.19: \xo*\xt RL 17.17, na 18.11, na Ib 11.11-12\xt*\x*Na Abraamna iarira taŋga 100na mɨn toca tɨkatke, mana tikca menaca ma mooŋnuocmo mo laruna mɨnna wanaiŋ. Ri, ma gaind ndamŋiatna Sara, mooŋnuoca mɨrna mɨnna wanaiŋ. Na mana rɨtɨpaca gargar ŋgoin, anna bebede ŋgocor. \v 20 Na Raraŋ Aetaniaca an reikca mo ndopatke, ma babuatna. Na Abraamma an bababuna kammo iro mbuniŋa mba aŋgɨri, na ma ndona rɨtɨpaca mba kecariri. Wanaiŋ ŋgoin. Mana rɨtɨpaca manmo moa gagraca. Na ma Raraŋ Aetaniacna i aniac aŋgɨra ŋgeprina. \v 21 \x - \xo 4.21: \xo*\xt Ŋap 115.3, na Ib 11.19\xt*\x*Na Abraamma gaind ndamŋirinanna, Raraŋ Aetaniaca mo ndopca babuatna reaca ma mona mɨn. \v 22 \x - \xo 4.22: \xo*\xt RL 15.6\xt*\x*Ainda moca Raraŋ Aetaniaca Abraamna rɨtɨpaca watca, “Ma manmo ramoot wandoŋ ŋgacrina.” \p \v 23 Na an kamma Raraŋ Aetaniacna Timbigta Kap ndeacrenanna gaindopatna, “Raraŋ Aetaniaca Abraammo, ramoot wandoŋ ŋgacatna.” Na an kamma ma Abraam niŋgik nake, mba mbopatke. Wanaiŋ. \v 24 \x - \xo 4.24: \xo*\xt Up 2.24, na 13.30, na Ro 15.4, na 1 Pi 1.21\xt*\x*An kamma ma aina moca ma mbopatna. Na ai toco, anna rɨpaca, an Raraŋ Aetaniac, ma Iesusa menacrinanna, ma manmo mac nda moca ŋgepatna anna aina Kacoot, ma aina rɨtɨpaikca watca anna ndamŋi te, ma aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacnande. \v 25 \x - \xo 4.25: \xo*\xt Ais 53.4-5, na 1 Ko 15.17, na 2 Ko 5.21, na Gal 1.4, na 1 Pi 1.21\xt*\x*Aintik Raraŋ Aetaniaca ramtaɨrmo wattacarica mina Iesusmo mo menacatna, te, ma aina tɨpemb ŋgorikta makukara moi kecarina. Na Raraŋ Aetaniaca manmo muk ndiŋa mac nda moca ŋgepatna, na aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacna moca. \c 5 \ms Aia Karaisap menacrina aina eteacna watta manap eacnande \mr (5—8) \s Raraŋ Aetaniaca aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacatna \p \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt In 16.33, na Ro 3.24, na 3.28-30, na 4.24, na Epe 2.14, na Kol 1.20\xt*\x*Na aia rɨpacat tik, Raraŋ Aetaniaca aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacrina. Aintik aina Kacoot Iesus Karaisa aimo moa aia Raraŋ Aetaniacap nikinik iro wetwet ndeacri. \v 2 \x - \xo 5.2: \xo*\xt 1 Ko 15.1, na Epe 2.18, na 3.12, na Ib 3.6, na 10.19\xt*\x*Na Iesusa aimo rɨtɨpaikta meikramtaɨrmo, Raraŋ Aetaniac ndambuŋa taŋna taup gootatna, aimo an Raraŋ Aetaniacna kakadmaina kaŋgaukca mbukna moca, mandeaca aia eacreke, Raraŋ Aetaniacna ndabirena, ma kɨpca aimo aŋgɨ taŋca aia manap tamuŋna auŋna reik laiŋ, laiŋ koind aŋgɨnande, anna ndo moca aia toŋtoŋgar koind teacnande. \v 3 \x - \xo 5.3: \xo*\xt Up 5.41, na 2 Ko 12.10, na Pil 2.17, na Ie 1.2-3, na 1 Pi 1.5-7, na 3.14\xt*\x*Na aia an niŋgikna toŋtoŋa mba morenanna. Wanaiŋ. Na aia toŋtoŋ niŋgik, an meikramtaɨra aimo neaŋgekna makukar ŋgoriknan. Na anna aia lamŋina, aia makuk aŋgɨ te, anna ndo aina nikinik iroarmo, moi gagaranande. \v 4 Na aia gagaraca aind ndeacraŋ te, na aimo totowaira larua towai te, aia wɨtɨki gagarana mɨn. Na aia wɨtɨki gagaraca an totowairmo aŋgɨa aia irik ŋgocor te, Raraŋ Aetaniaca ma lamŋirena aia laiŋ, na aia toŋgoca Raraŋ Aetaniaca rɨpaca mana lambirena, ma aimo otaca aimo mac nda aŋgɨnande. \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt Ŋap 22.5, na 25.20, na 2 Ko 1.22, na Gal 4.6, na Epe 1.13-14, na Ib 6.18-19\xt*\x*Na aia ndorimo Raraŋ Aetaniacmo, ndorimo otacna moca anna ndabi te, aia wanaiŋa mba lambiitndai. Wanaiŋ. Raraŋ Aetaniaca aimo matŋia ma aimo Ŋeroŋ Rat neaŋgatna, mana meikramtaɨra matau momona kirarir koinda, anna Ŋeroŋ Ratta aina iroar inkara tɨkatna. \p \v 6 \x - \xo 5.6: \xo*\xt Ro 4.25, na 5.8-10\xt*\x*Na an mɨnna aia ndori ŋgotacna gagrar kocor ndeacri, Raraŋ Aetaniaca ra ŋganŋgɨa, Karaisa menaca aimo tɨpemb ŋgorikta makukara morena meikramtaɨr mac nda aŋgɨna ndopca. \v 7 Na anna gidik ŋgoin, aina ianna ramoot wandoŋ ian ŋgotac nake, ainda mba menacitndai. Na ŋarikca aia wat te, ramoot ianna mana morena tɨpna kirarira laiŋ koinda mo te. Anna laŋ, moca aia ndeida iroara moi gagaraca man ŋgotacna menacnandet. \v 8 \x - \xo 5.8: \xo*\xt In 3.16, na 15.13, na 1 Pi 3.18, na 1 Io 3.16, na 4.10\xt*\x*Na aia tɨp ŋgoreacna makukara morena meikramtaɨrta kirar ndeacrena. Ainda moca Karaisa ai ŋgotacna moca ma menacatna. Na an kirar mbuŋa Raraŋ Aetaniaca aimo ainda wandacatna, ma aimo mamatŋi bagaraniacap tik. \v 9 \x - \xo 5.9: \xo*\xt Ro 1.18, na 2.5, na 2.8, na 3.25, na 1 Te 1.10, na Ib 9.14, na 1 Io 1.7\xt*\x*Na Karaisa menaca, mana racaindpaikca irikca aina tɨpemb ŋgorikta makukarmo tukiatna. Na mandeaca Raraŋ Aetaniaca aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacrina. Ainda moca aia mandeaca matau lamŋi rapac, ma aimo memetmbac ŋgotac te, Raraŋ Aetaniaca an tɨpemb ŋgorikta makukara morenanmo, ma mo ŋgocrainande. \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt In 14.19, na Ro 8.7-8, na 2 Ko 4.10-11, na 5.18-19, na Kol 1.20-21\xt*\x*An mɨnna aia Raraŋ Aetaniacmo puŋndamootta moca eacri, mana Nuoca an puŋndamootna tɨp kirara morenan, na an tɨp kirara moi mboracna moca ma menacri, ma aimo aŋgɨra Raraŋ Aetaniacap iro kabea tɨkatna. Na mandeaca Raraŋ Aetaniacna Nuoca ma eteacna wat maaŋgɨri. Na aia Raraŋ Aetaniacap iro kabea tɨkrina meikramtaɨr, aia matau ŋgoin ndamŋirina, an Nuocna eteacna wat mbuŋa Raraŋ Aetaniaca aimo mac nda aŋgɨnande. \v 11 Ri, reac ianna gaind, aina Kacoot Iesus Karais, ma aimo moa aŋgɨra Raraŋ Aetaniacap iro kabea tɨkca, ainda moca mandeaca aia Raraŋ Aetaniacmo toŋtoŋ bagaraniac ŋgoin. \s Adamma memenaca moa laruri Iesusa eteacna watta moa laruatna \p \v 12 \x - \xo 5.12: \xo*\xt RL 2.17, na 3.6, na 3.19, na Ro 6.23, na 1 Ko 15.21\xt*\x*Na aia lamŋirena, ramoot ianna ma tɨp ŋgoreacna makukca mori, an tɨp ŋgoreacna makukna kirara, gan tiacarpaik ndaruca, memenaca moa laruatna. Aintik meikramtaɨra muruŋa tɨpemb ŋgorikta makukara mori, na memenaca minmo muruŋ maaŋgɨat. \v 13 \x - \xo 5.13: \xo*\xt Ro 4.15, na 1 Io 3.4\xt*\x*Na Tɨp Wandɨkca laru ŋgocor ndeacri, an mɨnna tɨp ŋgoreacna makukca atuna gan tiacarpaik aŋgɨatna. Na Tɨp Wandɨkca eac ŋgocor co, Raraŋ Aetaniaca an meikramtaɨrta morena tɨpemb ŋgorikta makukara kabe, kabe nake, mba lamŋi mbe. \v 14 \x - \xo 5.14: \xo*\xt 1 Ko 15.21-22, na 15.45\xt*\x*Na Adamna mɨnna tɨkca kɨpca Mosesna mɨn mbuŋ, memenaca meikramtaɨrmo muruŋa mo irikrinan. Ri, meikramtaɨr ndeida, mina an Adamma moatna tɨp ŋgoreacna makukna kirara mo ŋgocor, na memenaca min motocmo mo irikatna. \p Na Adam, ma an iŋmbai nakɨpna ramootna ŋgagatracna kirar. \v 15 Na Adamna tɨp ŋgoreacna makukapa Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotaca, maniŋa kirar kabea wanaiŋ. Wanaiŋ ŋgoin. Ramoot kabe moatna tɨp ŋgoreacna makukna moca, kabena meikramtaɨr wɨt aniaca anna menacrena. Ri, Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotaca, an memenacna gargara mo irikca, ma kunda tamuŋ ŋgoin ndeacreke, meikramtaɨrmo larurena. Ri, an ramoot kabe, Iesus Karaisna kakadmaina opotac manan mbuŋa, Raraŋ Aetaniaca meikramtaɨr wɨt aniacmo, moa aŋgɨra meikramtaɨr wandoik ndaruatna, anna Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotac laŋ, ma aia neaŋrina. \v 16 Na an Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotacapa, an ramoot kabe moatna tɨp ŋgoreacna makukca, maniŋa aimo kirar kabea mba mori. Wanaiŋ ŋgoin. An ramoot kabe moatna tɨp ŋgoreacna makuk kabena moca Raraŋ Aetaniaca meikramtaɨrmo, anna ritri waparaca mona moca gaindopatna, “Mina kocnai ŋgoinna topnandet.” Na Raraŋ Aetaniacna wanaiŋ ŋgotac ndoprina opotaca gaind, meikramtaɨra tɨp ŋgoreacna makukca memetmbaca morenan, Raraŋ Aetaniaca mina nakadmaica minmo otaca minmo meikramtaɨr wandoik ŋgacnande. \v 17 Na ramoot ianna ma kammo ndarinan, an ramoot kabena moatna tɨp ŋgoreacna makukca memenaca moa laruca, mandeaca memenaca gagrirta ramoot paŋanna kirar ndaruca, meikramtaɨrmo muruŋa moa irikri. Na gan ramoot kabe Iesus Karaisna aiŋ mbuŋ tik, Raraŋ Aetaniacna kakadmaiapa opotac mananna, an memenacna gargarmo kunda tamuŋ ŋgoin. Ainda moca aia lamŋirina, meikramtaɨra muruŋcamiŋa an Raraŋ Aetaniacna kakadmaiapa opotac aŋgɨ te, Raraŋ Aetaniaca minmo meikramtaɨr wandoik ŋgacnande, te, minmo eteacna wat neaŋ te, minmo gagrirta ramtaɨr paŋainda monande. \p \v 18 \x - \xo 5.18: \xo*\xt 1 Ko 15.22\xt*\x*Aintik aia gan kambta iroarmo matau lamŋi rapac. Ramoot ianna tɨp ŋgoreacna makukca moatna, ri, Raraŋ Aetaniaca aimo meikramtaɨrmo muruŋcamiŋa an tɨp ŋgoreacna makukmo ritri waparaca monandet. Na an tɨp kirarna iro, ramoot ianna ma tɨp wandoŋa morinan, Raraŋ Aetaniaca anna ndamŋi te, ma aimo meikramtaɨrmo muruŋcamiŋa ma aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacnande, na aimo iarwarna eteacna wat neaŋnande. \v 19 \x - \xo 5.19: \xo*\xt Ais 53.11\xt*\x*Na ramoot ianna ma kam mbarac ŋgocor ndeacatke, mana an kirara meikramtaɨr wɨt aniacmo moca mina tɨpemb ŋgorikta makukara momona meikramtaɨr ndaruatna. Aintocna kirara ramoot ianna ma kam mbaracri, mana an kirar mbuŋa meikramtaɨr wɨt aniaca wandoik ndarunande. \p \v 20 \x - \xo 5.20: \xo*\xt In 15.22, na Ro 3.20, na 4.15, na 7.8, na Gal 3.19, na 3.23, na 1 Ti 1.14\xt*\x*Na an mɨnna meikramtaɨra Tɨp Wandɨkca aŋgɨca raŋgairenan, mina an Tɨp Wandɨkmo memetmbaca ŋaŋari raŋgai ŋgocora moraŋ te, an meikramtaɨrta tɨpemb ŋgorikta makukara ma acnainandet, na Raraŋ Aetaniacna kakadmai bagaraniac ŋgoinna, anmo kunda tamuŋmbai ndeacrina. \v 21 \x - \xo 5.21: \xo*\xt Ro 6.23\xt*\x*Na tɨp ŋgoreacna makukca ma memenaca moa larua, an tɨpna kirar mbuŋa tɨp ŋgoreacna makukca gagrirta ramoot paŋan toc ndaruatna. Na aina Kacoot Iesus Karaisna aiŋ mbuŋa, Raraŋ Aetaniaca aimo anna kakadmaina opotaca moca, ma aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacri, aia iarwarna eteacna wat aŋgɨnande. Ainda moca Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotaca, mandeaca ma gagrirta ramoot paŋanna kirar ndarunandet. \c 6 \s Aia Karaisap menacatna \p \v 1 \x - \xo 6.1: \xo*\xt Ro 3.5-8, na 6.15\xt*\x*Na mandeaca aia anmo titocna kam ndopit? Aia gaindopna mɨn ki, “Aia tɨp ŋgoreacna makukmo memetmbaca moraŋ, na Raraŋ Aetaniaca anna moca ma memetmbac nakadmairaŋnande,” aia aindopit ki, a? \v 2 \x - \xo 6.2: \xo*\xt Ro 7.4, na Gal 6.14, na Kol 3.3, na 1 Pi 2.24, na 4.1\xt*\x*Wanaiŋ ŋgoin. Aia menaca maica eacrena meikramtaɨrta kirar, an tɨp ŋgoreacna makukca aia ndarekrekerina. Na kaina moca aia an tɨp ŋgoreacna makukmo memetmbaca moca taŋraŋna? \v 3 \x - \xo 6.3: \xo*\xt 1 Ko 15.29, na Gal 3.27\xt*\x*Na aia Iesus Karaisa raŋgaica kɨtac puk aŋgɨatna, ri, an tɨpna kirar mbuŋa aia muruŋcamiŋa mana memenacap mɨkrina. Na ne an nake mba lamŋire ki, a? \v 4 \x - \xo 6.4: \xo*\xt Ro 8.11, na Gal 6.15, na Epe 4.22-24, na Kol 2.12, na 3.10\xt*\x*An kɨtac puk mbuŋa, aia Karaisna memenacap mɨkrina, na Raraŋ Aetaniaca aimo Karaisap au inikca tɨkca mutocatna. Ri, Aetta ndona gargar aniac mbuŋa, ma Karaismo mukca tɨkca mac nda moa ŋgepatna. Aintik ai toco, an mandeb larurina eteacna watna taup ŋgamma raŋgaina. \s Ai toco an iarwarna eteacna wat aŋgɨca Karaisap eacnande \p \v 5 \x - \xo 6.5: \xo*\xt Pil 3.10-11\xt*\x*Na aia Karaisa mɨkca, mana menacrina kirara, aia ainda menacatna, na aintocna kirara aia mana mɨkca menac te, aia man mac nda ŋgepatna kirara, aia aind mac nda ŋgepnande. \v 6 \x - \xo 6.6: \xo*\xt Gal 5.24, na 6.14, na Epe 4.22, na Kol 2.11, na 3.5, na 3.9\xt*\x*Ri, aia lamŋirina, aina ŋgauna iroar inkar ŋgorikca Karaisap ik nakeraca manap menacatna, tɨp ŋgoreacna makukna gargara moi topna moca, anna ndo aina tikembca moa ŋgocrairena. Ainda moca aia an tɨp ŋgoreacna makukna aiŋ wanaiŋa momona meikramtaɨra kai eac teac. \v 7 \x - \xo 6.7: \xo*\xt 1 Pi 4.1\xt*\x*Aintik ramootta menacrinanna, ma tɨp ŋgoreacna makukmo, ma mba mɨkitndai. \p \v 8 Na anna gidik, aia Karaisap menac te, ai toco matau rɨpac gagraca an eteacna wat aŋgɨca, manap eacna. \v 9 \x - \xo 6.9: \xo*\xt KIEK 1.18\xt*\x*Na aia lamŋirena, Karaisa muk ŋgetacndiŋ mac nda ŋgepatna. Na ma mba mac menacitndai, memenaca gagrar kocor, ma Karaismo mac moi menacna mɨnna wanaiŋ. \v 10 \x - \xo 6.10: \xo*\xt Lk 20.38, na Ib 9.26-28, na 1 Pi 3.18\xt*\x*Na Karais ma kɨdrɨk kabe niŋgikca menacatna, ma mba mac menacitndai, an kirar mbuŋ ma tɨp ŋgoreacna makukna gargarna kaŋgaukca mba eacitndai. Na mandeaca Karaisa eteacna wat aŋgɨca ma Raraŋ Aetaniacap an eteacna watap eacrena. \v 11 \x - \xo 6.11: \xo*\xt Ro 6.2, na 2 Ko 5.15, na Gal 2.19, na 1 Pi 2.24\xt*\x*Anna kirara ne toco gaind tocna iro aŋgɨ. Ne toco menaca, ne an tɨp ŋgoreacna makukna gargarna kaŋgaukca mba eacrenanna. Wanaiŋ. Ne toco Karais Iesusap mɨkca, ne Raraŋ Aetaniacap eteacna wat aŋgɨca manap eacnande. \p \v 12 \x - \xo 6.12: \xo*\xt RL 4.7, na Ŋap 19.13, na 119.133\xt*\x*Na ne ndorita tikmo kai watcarica, tɨp ŋgoreacna makukca nenmo raupŋi teac, moca ne tɨp ŋgoreacna makukca mo nari. Na an tikca ma ŋgocrainande. Aintik moca tɨp ŋgoreacna makukca nenmo wɨŋga ne an tik ŋgoreacna toŋtoŋa raŋgainande. \v 13 \x - \xo 6.13: \xo*\xt Ro 7.5, na 12.1, na Epe 2.5, na 5.14, na Kol 3.5, na Ie 4.1\xt*\x*Na ne kai watcarica tɨp ŋgoreacna makukca nena or parap nena tikna reac, reaca kai raupŋi teac, moca ne tɨp ŋgoreaca mo nari. Ne muk ŋgetacndiŋ mac nda ŋgepca eteacna wat aŋgɨrina meikramtaɨrta kirar ndeacrena, ainda moca ne ndorimo aŋgɨri Raraŋ Aetaniacna para tɨkca. Na ne watcarica ma nena tikna reac, reacna ŋginaŋa mo te. Na ne tɨpemb kirarir wandoik niŋgikca monande. \v 14 \x - \xo 6.14: \xo*\xt Ro 7.4-6, na 8.2, na Gal 5.18, na 1 Io 3.6\xt*\x*Na tɨp ŋgoreacna makukca ma nena gagrirta ramoot paŋanna mba eacri, aintik mandeaca ne mba meikramtaɨrapa Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca mba eacreke. Na ne mandeaca Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotacna kaŋgauk ndeacrena. \s Aia tɨpemb wandoik laiŋta aiŋa momona meikramtaɨr ndeac \p \v 15 \x - \xo 6.15: \xo*\xt Ro 6.1\xt*\x*Na aia meikramtaɨrapa Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca mba mac eacrenanna, aintik aia titoca moit? Mandeaca aia Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotacna kaŋgauk ndeacrena, ainda moca aia tɨp ŋgoreacna makukca momoa, anna laŋ ki? Wanaiŋ ŋgoin. \v 16 \x - \xo 6.16: \xo*\xt Mt 6.24, na In 8.34, na 2 Pi 2.19\xt*\x*Kaica ne lamŋi ŋgocor? Na ne ndori koinda, ne ndorimo aŋgɨri ramoot ianna para tɨk te, ne mana kamma raŋgainandet, na ne mana tuombta aiŋir kamnderta meikramtaɨr tarunande. Ainta kirara, ne tɨp ŋgoreacna makukna tuombta aiŋir kamnderta meikramtaɨr taru te, ne menacnandet. Co, ne Raraŋ Aetaniacna kamma raŋgaica ne meikramtaɨr wandoik ndarunande. \v 17 Gidik, ŋgaua ne tɨp ŋgoreacna makukna tuombta aiŋir kamnderta meikramtaɨr tarurinan, ri, iŋmbaia Raraŋ Aetaniaca nenmo aŋgɨca ndona kamna kaŋgaukca tɨkri, na ne an riptimo, nena iroar puŋga matau ŋgoinna raŋgaiatna. Ainda moca an mbuŋ tik, ne Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋ! \v 18 \x - \xo 6.18: \xo*\xt In 8.32, na 1 Ko 7.22, na Gal 5.1, na 1 Pi 2.16\xt*\x*Na nena eteaca, ne tɨp ŋgoreacna makukna wuocna inikna kirar toc ndeacatke, ri, Raraŋ Aetaniaca nenmo anna tɨkca aŋgɨca, nenmo tɨpemb kirarir wandoik laiŋga momona tuombta aiŋir kamnderta meikramtaɨra moatna. \v 19 Na ndacpemb koind, ŋgaua aku nemo mbopatna reikca, nena iroara anna ŋaŋari lamŋi ŋgocor, aintik aku aina morina lamŋirina reikta kirarir puŋga, aku kam roormo an reik puŋga kerena. Na ŋgaua ne ndorita tikemb waŋgormo wattacarica, mina tɨp ŋgoreacna makukna tuombta aiŋir kamndera momona tikemb tarurina, na ne ŋgepca ainta tɨpemb ŋgorikcapa, kirarir ŋgaduduk kokot ŋgoinna morena. Ainda moca mandeaca ne ndorita tikemb waŋgormo watcarica mina tɨp kirar wandoŋna tuomna aiŋ kamainda momo ndaru te, ne Raraŋ Aetaniacna meacramoot ŋgoin ndaruca, ne wandoŋ rat ndeacnande. \p \v 20 \x - \xo 6.20: \xo*\xt In 8.34\xt*\x*Na an mɨnna ne tɨpemb ŋgorikta makukarta tuombta aiŋir kamnder ndeacri, ne mba tɨpemb kirarir wandoikta tuombta aiŋir kamndera momonanna mba eacri. \v 21 \x - \xo 6.21: \xo*\xt Ro 1.32, na 7.5, na 8.6, na 8.13\xt*\x*Na ŋgaua ne an reikca mori, ne kainta reik laiŋ aŋgɨrina, gan ne mandeaca morena tɨpemb kirarirta reik toc ki? Wanaiŋ ŋgoin. An tɨpemb kirarira ramootta moa menacrena. \v 22 Aintik Raraŋ Aetaniaca nenmo tɨp ŋgoreacna makukna tɨpna tuomna aiŋ kamainda morinanna tɨkca mac nda aŋgɨca, ma nemo ndona tuombta aiŋir kamnderta meikramtaɨr koinda morina. An reik laiŋga ma mbopatnanna, ne man ndambuŋa tɨkca aŋgɨnande. Na ma nemo moi aŋgɨri meikramtaɨr ratar taruca, ne mana toŋgorena kirarira mo te. Ma nenmo iarwarna eteacna wat neaŋnande. \v 23 \x - \xo 6.23: \xo*\xt RL 2.17, na Ro 2.7, na 5.12, na 5.15, na Ie 1.15, na 1 Pi 1.4\xt*\x*Na tɨp ŋgoreacna makukca ma ndona aiŋna meikramtaɨrmo opoikca neaŋrenan. Na an opoikca anna memenac. Na Raraŋ Aetaniaca ma aimo wanaiŋ ŋgotacrena opotaca, anna kakadmaina iarwarna eteacna wat. Na an iarwarna eteacna watta aia aŋgɨrenanna, anna aina Kacoot Iesus Karaisna aiŋ mbuŋ. \c 7 \s Mandeac aia iro inik ŋgamna kirarirta aiŋ niŋgikca mo \p \v 1 Ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku nenmo gan kam ndopnande. Ne mandaibinna Tɨp Wandɨkca mataua lamŋirenanna. Na ramootta menac te, ma Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca mba eacrena, na ramootta eteacna watap eac ŋgocor, ma Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca mba eacitndai. \v 2 \x - \xo 7.2: \xo*\xt 1 Ko 7.39\xt*\x*Na meaca laŋgoca kaŋgait mananna menac ŋgocor ndeacraŋ te, tɨp wandɨkca an meacmo aŋgɨra mana kaŋgaitap mɨkca eacrena. Na an meac, mana kaŋgaitta menac te, an tɨp wandɨkca maniŋmo aŋgɨra mɨkca eacrenanna, an tɨp wandɨkca manmo mba mac leacitndai. \v 3 \x - \xo 7.3: \xo*\xt Mt 5.32\xt*\x*Na ramootta menac ŋgocor ndeacraŋ te, mana meaca kabena ramootap ŋgo te, ma meacramootna tɨp ŋgadudukca morena tɨp kirara morina. Na meaca mana kaŋgaitta menac te, anna tɨp wandɨkca an meacmo mba mac leacitndai. Aintik an meaca kabena ramoot laŋgo te, ma meacramootna tɨp ŋgadudukca morena tɨp kirara mba mori. \p \v 4 \x - \xo 7.4: \xo*\xt Ro 6.2, na 6.11, na 8.2, na Gal 2.19, na 5.22, na Kol 2.14\xt*\x*Aintik aukna Iesusa rɨpacrena laiplacar, an kirar mbuŋa ne Karaisna tikca mɨkca ne manap menaca eacrena, na ne Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca mba eacreke. Mandeaca ne kabena ramootna kaŋgauk ndeacrena, an ramootta ma muk ŋgetacndiŋ mac nda ŋgepatna, aia Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋna kirarir tiŋgikca aia anna moraŋ. \v 5 \x - \xo 7.5: \xo*\xt Ro 6.13, na 6.21, na Gal 5.19, na Ie 1.15\xt*\x*An mɨnna aia ŋgaua iro bagara raŋgairi, tɨp ŋgoreacna makukca Tɨp Wandɨkmo ndona toŋtoŋ ŋgoreac tɨkca laruca aina tikna waŋgora muruŋa an kirarir ŋgorikca raŋgairi, aia tɨpemb ŋgorikca morina. Ri, an kirar mbuŋa memenacna kirara moa laruatna. \v 6 \x - \xo 7.6: \xo*\xt Ro 2.29, na 6.4, na 8.2, na 2 Ko 3.6\xt*\x*Aintik mandeaca aia menaca maica aia an reik mac nda utiŋna mɨnna wanaiŋ, aia mac nda mandarekrekeri. Ainda moca an Tɨp Wandɨkca aimo mac nda utiŋna mɨnna wanaiŋ. Na mandeacna mɨnna aiŋa aia morenanna, aia an Tɨp Wandɨkca mina timbigta kapca tirca eacrena kirara mba raŋgaica mba mori. Wanaiŋ. An kirar ŋgamna aiŋ mbuŋa Ŋeroŋ Ratta aina iroara moa ŋgepca aia an mbuŋa morena. \s Tɨp ŋgoreacna makukca aimo mo ŋgocrairina \p \v 7 \x - \xo 7.7: \xo*\xt NA 20.17, na TW 5.21, na Up 20.33\xt*\x*Na aia titoc ndopit? Tɨp Wandɨkca anna ma tɨp ŋgoreacna makuk ki? Wanaiŋ ŋgoin. Na Tɨp Wandɨkca aukmo otaca tɨpemb kirarir ŋgorikmo wati rapacna, titocnanna ŋgoreac eac te, aku mba wati garacitndait, na tɨp ŋgoreacna makukca ma kaina reac. Na Tɨp Wandɨkca aindopatna, “U kabena meikramtaɨrta reikmo lamnɨac mbuŋa kai wati toŋgo teac.” Na Tɨp Wandɨkca aindop ŋgocor te, aku mba garacit, na an kabena meikramtaɨrta reikmo lamnik puŋga watca toŋgorenanna, anna tɨp kirar ŋgoreac. \v 8 \x - \xo 7.8: \xo*\xt Ro 4.15, na 5.20, na 1 Ko 15.56\xt*\x*Ri, tɨp ŋgoreacna makukca Tɨp Wandɨkna kam mbaraca taupembta koreca aukna iro inikmo ainta lamnɨac mbuŋa watca toŋgorena kirar tɨkca mbukatna. Na Tɨp Wandɨkca eac ŋgocor te, tɨp ŋgoreacna makukca anna gargara kocor ndeacnandet. \v 9 \x - \xo 7.9: \xo*\xt Ie 1.15\xt*\x*Na an mɨn aku Tɨp Wandɨkca lamŋi ŋgocor ndeacri, aku eteacna watap eacrina. Na iŋmbaia aku Tɨp Wandɨk ndamŋiatke, tɨp ŋgoreacna makukca ŋgepca gargar maaŋgɨrat, na aukmo mo menacatna. \v 10 \x - \xo 7.10: \xo*\xt TN 18.5, na Esi 20.11-13, na 20.21, na Ro 10.5, na 2 Ko 3.7\xt*\x*Na Tɨp Wandɨkna aiŋa ma meikramtaɨrmo eteacna wat neaŋnande. Na aku Tɨp Wandɨk mbuŋa eteacna watta mba aŋgɨratke. Wanaiŋ. Na Tɨp Wandɨkca aukmo moa menacatna. \v 11 \x - \xo 7.11: \xo*\xt RL 3.13, na Ib 3.13\xt*\x*Aintik tɨp ŋgoreacna makukca Tɨp Wandɨkna kirar ndamŋica ma taupembta koreca ma aukmo paruatna, an taup mbuŋa tɨp ŋgoreacna makukca aukmo moa menacatna. \p \v 12 \x - \xo 7.12: \xo*\xt Ŋap 19.8, na 119.138, na 1 Ti 1.8\xt*\x*Na karica aia an Tɨp Wandɨkmo aia titocna kam ndopit? Na an Tɨp Wandɨkca anna Raraŋ Aetaniacnan. Na an Tɨp Wandɨkca anna Raraŋ Aetaniac ndambuŋ ndiŋ nakɨpatna. Na an kambca an Tɨp Wandɨkna inik ndeacrenanna, an toca anna Raraŋ Aetaniacna reac, na anna wandoŋ gidik ŋgoin. \v 13 \x - \xo 7.13: \xo*\xt Ro 5.20\xt*\x*Na kaica? An reac laŋ, ma aukmo moa menacat ki? Wanaiŋ. Tɨp ŋgoreacna makukca ndo aukmo moa menacatna. Na tɨp ŋgoreacna makukca an Tɨp Wandɨk laŋa mbukca, anna moa kurica aukmo moa menacatna. Na Raraŋ Aetaniaca ndo tɨp ŋgoreacna makukmo wattacarica ma an kirara moatna. Ma tɨp ŋgoreacna makukca moi waekeca meikramtaɨrmo anna wat rapacna moca, na tɨp ŋgoreacna makukca laŋa wanaiŋ, ma kokot ŋgaduduk ŋgoreac. An kirar mbuŋa Tɨp Wandɨkca an tɨp ŋgoreacna makukna kirarmo moi waekeca, aŋgɨri laru, raekca tɨkna moca. Mana kirarira ŋgaduduk kokot ŋgoreac ŋgoin. \s Tɨp ŋgoreacna makukca aina eteacna watna ŋginaŋa morena \p \v 14 \x - \xo 7.14: \xo*\xt Ŋap 51.5, na In 3.6\xt*\x*Na aia lamŋirena, Tɨp Wandɨkna kirara Raraŋ Aetaniac ndambuŋ ndiŋ nakɨpatna. Na aku ndo an iro bagarap eacrena. Na aku Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋa mba raŋgaiitndai. Tɨp ŋgoreacna makukca aukmo leaca meraca aku mana aiŋ kamainda momona aiŋna nuoc ndeacnande. \v 15 \x - \xo 7.15: \xo*\xt Gal 5.17\xt*\x*Na aku mba lamŋiri, kaina mɨnɨŋna moca aku an kirarirmo aku ainda moca taŋre. Aku mo ŋgoin ndopca lamŋiekna kirarira, aku mba moitndai, na aku mo nari ŋgoin ndopekna kirarira, aku anna memetmbac ŋgoinna moraŋnande. \v 16 Na aku ndomo karirina kirarira mo nari ndop te, na aku mo te, aku aind ndamŋinandet, Tɨp Wandɨkca anna reac laŋ. \v 17 Aintik aku ndo mbuŋa an tɨp ŋgoreacna makukca mba morenanna. Wanaiŋ. Tɨp ŋgoreacna makukca ndo aukna iro inik ndeacreke an kirarira moa larurena. \v 18 \x - \xo 7.18: \xo*\xt RL 6.5, na 8.21\xt*\x*Na aku lamŋirena, reac laŋ ianna aukna iro inikca mba eacreke. Na anna aku ndona nikinik iro bagarna ndoprenan. Na anna gidik, aku tɨp kirar laŋa mona moreke, na aku mona mɨnna wanaiŋ. \v 19 Na tɨp kirar laŋa aku ndomo anna mo ndop te, aku anna mba moitndai. Na tɨp ŋgoreacna makukca aku ndomo anna mo narica morenanna, anna aku monande. \v 20 Na an tɨpna kirara aku mo narica moeknanna, anna aku mamoreke. Aintik an tɨpna kirara anna aku ndo mba morenanna, wanaiŋ, tɨp ŋgoreacna makukca ndo aukna iro inik ndeacreke, ma ndo morena. \p \v 21 Aintik aku watta rapacarina, an tɨp ŋgoreaca aukna iro inik ndeacreke. Na aku tɨp kirar laŋa mo ndopca mo te, an tɨp ŋgoreaca taup auknanna makatacek. \v 22 \x - \xo 7.22: \xo*\xt Ŋap 1.2, na 2 Ko 4.16, na Epe 3.16\xt*\x*Anna gidik, aukna iro inikca aku Raraŋ Aetaniacna Tɨp Wandɨkna toŋtoŋ aniac ŋgoin. \v 23 \x - \xo 7.23: \xo*\xt Ro 6.13, na 6.19, na Gal 5.17, na Ie 4.1, na 1 Pi 2.11\xt*\x*Na aku watreke, kabena tɨpemb kirarira aukna tik waŋgorta inkar ndeacrenanna. Na an tɨpna kirara ma tɨp wandɨkap ruŋrena, ma aukna iro inik ndeacrena. Na an tɨpna kirara anna tɨp ŋgoreacna makuk, na ma aukmo leaca tɨkca ma aukna tikmo muruŋa aŋgɨra bubuocrena. \v 24 Na aukmbai, an makukara aukna iro inikca kocnaia moa ŋgocraica! Mandaia ndo aukmo otaca aku an memenacna tik tɨkcarina? \v 25 \x - \xo 7.25: \xo*\xt Ro 6.13, na 6.19, na 1 Ko 15.57, na Gal 5.17\xt*\x*Na aku Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋrina! Aina Kacoot Iesus Karaisna par mbuŋa, ma aukmo otacnandet. Ainda moca aku ndona iro inik mbuŋa muruŋa Raraŋ Aetaniacna tɨp wandɨkna kaŋgaukca eacrinan, na nikinik iro bagara aku tɨp ŋgoreacna makukna tɨp wandɨkna kaŋgaukna kirara eacrenan. \c 8 \s Karaisa aina tɨpemb ŋgorikta makukara moa kecarica aimo Ŋeroŋ Rat neaŋgatna \p \v 1 \x - \xo 8.1: \xo*\xt Ro 8.34, na 8.39\xt*\x*Ainda moca aia meikramtaɨra, aia ndorimo Karaisa mɨk te, Tɨp Wandɨkca aina ritri waparaca mona mɨnna wanaiŋ. \v 2 \x - \xo 8.2: \xo*\xt In 8.36, na Ro 7.23-25, na 2 Ko 3.6, na Gal 2.19\xt*\x*Aintik nena kabe, kabea mandeaca ne Karaisnan mamori, na Ŋeroŋ Ratna tɨp wandɨkna kirara aimo eteacna wat neaŋrena, ma nenmo tɨpemb ŋgorikta makukarapa, memenacmo mo kecaririnan, na an tɨpemb ŋgorikta makukarta tɨp wandɨkca ma nena ŋginaŋa mba mac moitndai. \v 3 \x - \xo 8.3: \xo*\xt Up 13.38-39, na 15.10, na Ro 3.20, na 2 Ko 5.21, na Pil 2.7, na Ib 4.15, na 7.18-19\xt*\x*Na Tɨp Wandɨkca aina tɨpemb ŋgorikta makukarmo mba mo kecariitndai, anna aind, aina iroar bagrara Tɨp Wandɨkca raŋgaina gagrar kocor. Na an reaca Tɨp Wandɨkca mona mɨnna wanaiŋ, anna Raraŋ Aetaniaca ndo morinan. Na Raraŋ Aetaniac, ma ndona Nuocnan mandaca kɨpca, ma ramootna kirar toc ndaruca, ma aina tɨpemb ŋgorikta makukara morina meikramtaɨrta kirarir toc ndaruca, ma aina tɨpemb ŋgorikta makukara mo kecarina moca, mana tik mbuŋa Raraŋ Aetaniaca tɨp ŋgoreacna makukna ritri waparaca moca, na tɨp ŋgoreacna makukna gargara moa irikatna. \v 4 \x - \xo 8.4: \xo*\xt Gal 5.16, na 5.25\xt*\x*Ri, Raraŋ Aetaniaca an kirara mori tik, mana an Tɨp Wandɨkna kirar wandoŋ laŋ mananmo aina wat mbuŋ ndaruna. Aintik mandeaca aia iro bagarna tɨpna kirarira mba raŋgaireke. Wanaiŋ. Aia Ŋeroŋ Ratna tɨpna kirar niŋgik mbuŋa raŋgairena. \p \v 5 \x - \xo 8.5: \xo*\xt In 3.6, na 1 Ko 2.14, na Gal 5.22, na 5.25\xt*\x*Na meikramtaɨra iro bagarna kirara raŋgairenan, mina iro inik minanna iro bagarna kirar niŋgikca toŋgoraŋnandet. Te, meikramtaɨra Ŋeroŋ Ratna tɨp kirar mbuŋa raŋgairenanna, mina iro inikca Ŋeroŋ Ratna iro niŋgikca raŋgairaŋnande. \v 6 \x - \xo 8.6: \xo*\xt Ro 6.21, na 8.13, na Gal 6.8\xt*\x*Na ramootna iro inikca ma iro bagarna toŋtoŋ niŋgikca raŋgai te, an ramoot, ma menacnande. Na ramootna iro inikca ma Ŋeroŋ Ratna toŋtoŋ niŋgikca raŋgai te, an ramoot, ma eteacna wat aŋgɨca ma nikinik iro wetwet laŋ ndeacnande. \v 7 \x - \xo 8.7: \xo*\xt Mt 12.34, na In 8.43, na 12.39, na 1 Ko 2.14, na Ie 4.4\xt*\x*Na ramootna iro inik mananna, ma iro bagarna toŋtoŋa raŋgai te, an ramoot, ma Raraŋ Aetaniacmo ndona puŋndamootta monande. Anna ma Raraŋ Aetaniacna Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca mba eacitndai. Na ma mba Raraŋ Aetaniacna Tɨp Wandɨk gidikca mba mac raŋgaiitndai. \v 8 Na meikramtaɨra iro bagarna tɨp kirara raŋgairenan, an meikramtaɨr, mina gidikca mba Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋna kirarira mba raŋgaiitndai. \p \v 9 \x - \xo 8.9: \xo*\xt 1 Ko 3.16, na 12.3, na Gal 4.6, na Pil 1.19, na 1 Pi 1.11\xt*\x*Na ne mba iro bagarna kirarira mba raŋgaireke. Wanaiŋ. Na Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Ratta nenap gidikca eac te, mandeaca ne Ŋeroŋ Ratna tɨpna kirar mbuŋa raŋgai. Na ramootta Karaisna Ŋeroŋa manap eac ŋgocor te, ma Karaisnanna wanaiŋ. \v 10 \x - \xo 8.10: \xo*\xt Gal 2.20, na Epe 3.17, na 1 Pi 4.6\xt*\x*Na tɨp ŋgoreacna makukca nena tikembca moa menaca mamairi. Na Karaisa nena inik ndeac te, ne meikramtaɨr wandoik laiŋ malaruri. Na nena ŋerŋgaura eteacna watap eacnande. \v 11 \x - \xo 8.11: \xo*\xt Up 2.24, na 1 Ko 3.16, na 6.14, na 2 Ko 4.14, na Epe 2.5\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca Iesus Karaismo mukca tɨkca mac nda moa ŋgepatna. Na anna gidik, Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Ratta nena iroar inkara mbukca eac te, anna Ŋeroŋ Ratta moatna aiŋ mbuŋa Raraŋ Aetaniaca nena tikembca menaca eacrenan motocmo, ma eteacna wat neaŋnande. \s Ŋeroŋ Ratta aimo moa aŋgɨra Raraŋ Aetaniacna mombonik taruatna \p \v 12 Aintik aia Iesusa rɨpacrena laiplacar, aia taup kabe ian niŋgikca raŋgaica anna aiŋa moca taŋna iro ianap, na aku mba an iro bagarna kirarna kamma mba mbopca aimo anna raŋgaina, mba mbopri, wanaiŋ ŋgoin. \v 13 \x - \xo 8.13: \xo*\xt Gal 6.8, na Epe 4.22, na Kol 3.5\xt*\x*Na ne ŋgaua iro bagarna kirarira taŋ te, ne menacnande. Na ne Ŋeroŋ Ratna gargar mbuŋa, ne tɨpemb ŋgorikta gargara mo menac te, ne eteacna wat aŋgɨnande. \v 14 \x - \xo 8.14: \xo*\xt Gal 5.18\xt*\x*Na meikramtaɨr muruŋa ndorimo watcarica Ŋeroŋ Ratta mina tataŋna tiŋara mo te, an meikramtaɨra mina Raraŋ Aetaniacna mombonik ndeacrena. \v 15 \x - \xo 8.15: \xo*\xt 1 Ko 2.12, na 4.6, na 2 Ti 1.7, na Ib 2.15\xt*\x*\x - \xo 8.15-17: \xo*\xt Gal 4.5-7\xt*\x*Na an Ŋeroŋ Ratta Raraŋ Aetaniaca nemo neaŋgatnanna, ma nemo aiŋ kamainda mona meikramtaɨra mba mac moitndai, na ne an narica anna rugut moca mona. Wanaiŋ ŋgoin. Na Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Ratta ma nenmo moi ne Raraŋ Aetaniacna aŋtaŋgɨna mombonik ndarurina. Na Ŋeroŋ Ratna gargar mbuŋa aia Raraŋ Aetaniacmo gaind ŋgacrenan, “\it Abba\it*, Ate.” \v 16 \x - \xo 8.16: \xo*\xt 2 Ko 1.22, na Epe 4.30\xt*\x*Na Ŋeroŋ Ratta ndo aina ŋerŋgaurmo riptiri, aia kam pɨarra waekeca gaindoprenan, aia Raraŋ Aetaniacna mombonikca eacrena. \v 17 \x - \xo 8.17: \xo*\xt Up 26.18, na Gal 4.5-7, na Pil 1.29, na 2 Ti 2.11-12, na KIEK 21.7\xt*\x*Ainda moca aia Raraŋ Aetaniacna mombonik ndaruca, anna iŋmbaia Raraŋ Aetaniac Aetta aimo neaŋ ndopca babua larapacatna reik laiŋga ma aimo neaŋnande. An reikca aina kaka Karais, ma aŋgɨratna. Na mandeaca aia man aŋgɨrina gɨrgɨrna kirar naaŋgɨ te, iŋmbaia aia anna i aniac aŋgɨca manap mbibirac laŋ ndeacnande. \s Iŋmbaia aia tamuŋna auŋmo mbibirac laŋ ŋgoin aŋgɨnande \p \v 18 \x - \xo 8.18: \xo*\xt Ro 5.2, na 2 Ko 4.17\xt*\x*Iŋmbaia an mbibirac laŋapa i aniac, aimo larui raekca tɨknande, na aukna landamŋia aku gaind ndamŋirena, an gargar aniacapa memetaca aia aŋgɨnandet, na ma mandeacna gɨrgɨrmo kunda tamuŋ ŋgoin ndeacrena. \v 19 \x - \xo 8.19: \xo*\xt Kol 3.4, na 2 Pi 3.13, na 1 Io 3.2\xt*\x*Aintik Raraŋ Aetaniaca moatna reac reaca, mina malambireke, ma ŋganŋgɨrina ra mananna an reikca aimo mana mombonikmo larui raekca tɨknande. Anna gaind, an reac, reaca muruŋa mina paŋaind aŋgɨri ŋgepca tamtam mbatca aindopnande, “Tumbuit ŋgoinna an ra laruit?” \v 20 \x - \xo 8.20: \xo*\xt RL 3.17-19\xt*\x*Mandeaca an reikca muruŋa maŋgocraireke, na mina ŋgocrainandet. Na an reikca mina ndorita toŋtoŋ mbuŋa ainda mba laruri. Wanaiŋ. Raraŋ Aetaniaca ndo minmo ainda moca mina aind ndeacrina, te, reac laŋ ianna Raraŋ Aetaniaca minmo mo ndopca mina anna ndabirena. \v 21 \x - \xo 8.21: \xo*\xt 2 Pi 3.13, na 1 Io 3.2\xt*\x*An ra, Raraŋ Aetaniaca ŋganŋgɨrinan mbuŋa, Raraŋ Aetaniaca an ŋgocrairena reikca mandeaca kac ŋgoreaca eacrenanmo, ma mo topnandet, te, an reik laiŋ, laiŋ muruŋ ŋgoinna aiap Raraŋ Aetaniacna mombonikap eacnandet. \p \v 22 Na aia lamŋirena, an reikca Raraŋ Aetaniaca muruŋa moatnan, mitoco gɨrgɨra aŋgɨrena, anna meaca mooŋnuoca mɨrna naaŋgɨrena gɨrgɨrna kirar. Na mina muruŋa an gɨrgɨrna aea kɨp kɨpca, kɨpca mandeacna mɨn. \v 23 \x - \xo 8.23: \xo*\xt 2 Ko 5.2-4, na Gal 5.5, na Epe 1.14, na 4.30\xt*\x*Na an reikca min tiŋgikca mba aereke. Wanaiŋ. Ai toco aerena. Ri, reac lacaua Raraŋ Aetaniaca aimo opotaca moca Ŋeroŋ Ratmo aimo wanaiŋa neaŋgatna. Na ai toco gɨrgɨr aŋgɨca aereke, Raraŋ Aetaniacna ŋganŋgɨrina oit ianna rana ndabirena, Raraŋ Aetaniaca an ra mbuŋa ma aimo waekeca gaindopnande, aia mana aŋtaŋgɨna mombonik malaruri, na an mɨn mbuŋa Raraŋ Aetaniaca aimo moi ŋgetrikica aia iro dam ndarunande. \v 24 \x - \xo 8.24: \xo*\xt 2 Ko 5.7, na Ib 11.1\xt*\x*Raraŋ Aetaniaca aimo mac nda aŋgɨri, mandeaca aia rɨpacrina, na ne lambica taŋrena, na Raraŋ Aetaniac, ma aimo neaŋ ndopca morina reik laiŋga, ma monandet. Na aia gaindop te, aia reac ianna ndabirena, anmo aia gaind ndamŋinandet, aia mba aŋgɨreke. Na ramootta an reac aŋgɨ te, ma kaina moca wanaiŋ ndabit? \v 25 Na aia lamŋirena, aia an reikmo aia gidik ŋgoin naaŋgɨnande, na aia mba aŋgɨreke, aintik aia ndorita iroar inkara moi paŋpaiŋica aia malambireke. \p \v 26 \x - \xo 8.26: \xo*\xt Sek 12.10, na Epe 6.18, na Ie 4.3\xt*\x*Na Ŋeroŋ Ratta aimo gagrar kocorta meikramtaɨrmo otacrena. Na aia kaina reacna mbembendeia aia lamŋi ŋgocor. Aia ndorita iroar inkar puŋga aereke, aia mbop laruna mɨnna wanaiŋ. An kirara moreke, Ŋeroŋ Ratta aina taup ndamootta wɨtɨkca aimo otacna moca ndo mbuŋa mbendeirena. \v 27 \x - \xo 8.27: \xo*\xt Ŋap 7.9, na 139.1, na Up 1.24, na 1 Ko 4.5, na 1 Te 2.4, na 1 Io 5.14\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac ma ramootna iro inik ŋgoin mbatrena, na Ŋeroŋ Ratna iro inikna iroa Raraŋ Aetaniac ma lamŋirena, na Ŋeroŋ Ratta ma Raraŋ Aetaniacna iroa raŋgaica ma aimo Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrta taup ndamootta wɨtɨkca otacna moca, anna mbendeirena. \p \v 28 \x - \xo 8.28: \xo*\xt Ro 9.11, na 9.23-24, na Epe 1.11, na 2 Ti 1.9\xt*\x*Na aia lamŋirina, Raraŋ Aetaniac, ma reac reacmo, moca mina muruŋa ndorimo tumbunna tɨkca mina aiŋir laiŋga morenan, te, an reikca Raraŋ Aetaniacmo matŋirena meikramtaɨrmo otacrena. Na an meikramtaɨr, Raraŋ Aetaniaca mbopatna, ma minmo mac nda aŋgɨnande, ainda moca ma mina ŋgacrena. \v 29 \x - \xo 8.29: \xo*\xt In 17.22, na 2 Ko 3.18, na Epe 1.5, na 1.11, na Kol 1.5, na 1.11, na 1.18, na 2 Ti 2.19, na Ib 1.6\xt*\x*Aintik atuna meikramtaɨrmo, Raraŋ Aetaniaca lamŋiatna ma minmo larapacatna, mina mana Nuocna kirar ndaruna moca. Na mana mombonik wɨt aniac ndeac te, Karaisa mina ramoot lacau ndarunande. \v 30 \x - \xo 8.30: \xo*\xt Ro 9.24, na 1 Ko 6.11, na Epe 4.4, na 1 Pi 2.9\xt*\x*Na an meikramtaɨra ŋgaua ma minmo larapacatnanna, ma min motoca acnande. Na an meikramtaɨr, ma minmo acrinanna, ma minmo meikramtaɨr wandoik ŋgacnande. Na an meikramtaɨr, ma minmo meikramtaɨr wandoik ŋgacatnanna, ma minmo eteacna wat laŋapa ndona i aniacap neaŋnande. \s Reac ianna Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋ katacna mɨnna wanaiŋ \p \v 31 \x - \xo 8.31: \xo*\xt Ndu 14.9, na Ŋap 118.6\xt*\x*Ainda moca aia Raraŋ Aetaniaca moatna an reikmo aia kaina kam ndopit? Na Raraŋ Aetaniaca aimo otac te, mandaia ndo aimo ndona puŋndamootta moit? \v 32 \x - \xo 8.32: \xo*\xt In 3.16\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac ma ndona Nuocmo mba kɨracatke. Wanaiŋ. Ma manmo aimo muruŋcamiŋa ŋgotacna moca anna mandaca kɨpatna. Na ma ndona Nuoc ŋgoinmo aia neaŋ te, ma aimo ndona reik ndeid motoco ma aimo wanaiŋa neaŋnande. \p \v 33 \x - \xo 8.33: \xo*\xt Ais 50.8\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca aimo larapacatna aia manan ŋgoin. Ainda moca mandaia ndo aimo ritri waparaca moit? Wanaiŋ. Raraŋ Aetaniac ma aimo ndona meikramtaɨr wandoik ŋgacnande. \v 34 \x - \xo 8.34: \xo*\xt Ŋap 110.1, na Up 7.55-56, na Kol 3.1, na Ib 7.25, na 9.24, na 1 Io 2.1\xt*\x*Mandaia ndo aimo an tɨp ŋgoreacna makukna opoik aŋgɨna moca anna wakiki mbopit? Wanaiŋ. Meikramtaɨr kocor. Iesus Karaisa ma menaca mac nda ŋgepatna. Na ma Raraŋ Aetaniacmo aina taup ndamootta wɨtɨkca aimo otacna moca digirena. Mandeaca ma Raraŋ Aetaniacna par umbai maeacreke. \v 35 \x - \xo 8.35: \xo*\xt Ro 8.38-39\xt*\x*Na Karais, ma aimo mamatŋi bagaraniac ŋgoin, na reac ianna mana mamatŋi katacna mɨnna wanaiŋ. Na makukca aimo laruna mo te, co, aia gɨrgɨr aŋgɨ te, co, ramootta aimo tɨp ŋgoreaca mo te, co, aia nik watai te, co, aia tik ŋgapaoc ŋgocor, co, reac ŋgoreaca aimo mo ŋgocrainan, co, runduŋ ianna aimo laruna morenan, na an reikca ndorimo Karaisna mamatŋi katac ndopca larure ki? Wanaiŋ ŋgoin. \v 36 \x - \xo 8.36: \xo*\xt Ŋap 44.22, na 1 Ko 15.30-31, na 2 Ko 4.11\xt*\x*Na anna gidik, ainta reik mina aimo larurena, an Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca mboprina kamna kirar, \b \q1 “Aia una meikramtaɨra mori, \q2 ainda moca memetmbaca mina aimo rɨŋga menacrena. \q1 Mina aimo watreke, aia sipsipna kirar toc, \q2 na mina aimo mo menacna toŋgorena.” \b \m \v 37 \x - \xo 8.37: \xo*\xt In 16.33, na 1 Ko 15.57, na 2 Ko 2.14, na 1 Io 4.4, na KIEK 12.11\xt*\x*Te, Karais ma ndona mamatŋi aniaca aia tɨkca eacrena, mindacniŋ, titocna reacna makuk ianna ai ndaru te, aia memetmbaca an reaca mo irikna mɨn. \v 38 \x - \xo 8.38: \xo*\xt Epe 1.21, na Kol 1.16, na 2.15, na 1 Pi 3.22\xt*\x*Na anna gidik ŋgoin, Raraŋ Aetaniaca aimo mamatŋi bagaraniac ŋgoin, ri, aku gaind ŋgoinna rɨpacrina, reac ianna an Raraŋ Aetaniaca ai ŋgotacna morina mamatŋi manan katacna mɨnna wanaiŋ. Titocna reaca memenac, co, eteacna watap, co, mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur, co, ainta gagrarta ŋerŋgaur, co, mandeac ndeacrena reik, co, iŋmbai ndeacrena reik, co, an gagrarta reik muruŋ, \v 39 co, riac tamuŋ ndeacrena reik, co, gan wɨkɨn ndeacrena reik, co, an tamtam ndeacrena reik ndeidap, an reikca muruŋa, mina Raraŋ Aetaniacna mamatŋimo, an katacna mɨnna wanaiŋ. An mamatŋi manan, ma aimo aŋgɨra Karais Iesusna para neaŋgatna, na ma aina Kacoot. \c 9 \ms Pola Raraŋ Aetaniaca Israelnanda moatna kirarirta kamma an ndopatna \mr (9—11) \s Polna iro inikca ma Israelnaŋgepta kadmaiatna \p \v 1 Aku Karaisna ramoot, ainda moca Ŋeroŋ Ratta aukna iro inikca moa waekeca aku kam gidik ndoprena, aku mba parureke. Aukna iro inikca aku gaind ndamŋirina, gan kamma aku mbopapeknanna, anna kam gidik. \v 2 Ri, memetmbaca aku kadmaireke, aukna iro inikca tamtam pac lamŋirena. \v 3 \x - \xo 9.3: \xo*\xt NA 32.32\xt*\x*Na aku toŋgorinanna, Raraŋ Aetaniaca aukna laiplacarapa wiwitnanapa racaindpaikmo mac nda aŋgɨ, anna mina Israelnaŋgeptan. Aintik Karais, ma ndo aukna toŋtoŋa raŋgai te, aku manmo mbendeica diginande, ma aukmo Karais ndambuŋa taŋna taup kataca, aukna laiplacara aukna taup aŋgɨnande. \v 4 \x - \xo 9.4: \xo*\xt NA 4.22, na 9.4, na TW 7.6, na 14.1-2, na Up 3.25, na 13.22, na Epe 2.12, na Ib 8.8-10, na 9.1\xt*\x*Na mina Israelnan, Raraŋ Aetaniaca minmo ndona mombonik koind ndopca aŋgɨratna. Na mitoco, Raraŋ Aetaniacna gargarapa memetacna tac aniac mananna watatna. Ri, Raraŋ Aetaniaca minap kam leaca, an Tɨp Wandɨk neaŋgatna. Ri, ma minmo Raraŋ Aetaniacna Kacna aiŋa mona tɨp kirar wandacri, na ma minmo bababuar mamoat. \v 5 \x - \xo 9.5: \xo*\xt Mt 1.1-16, na In 1.1, na Ro 1.25\xt*\x*Nena atuna ŋgamrira mina iremb anikta ramtaɨr. Na mina racaindpaikna wiwit mbuŋa, Karaisa ma ramoot ndaruatna. Na an ramoot Karais, ma Raraŋ Aetaniac, ma reikta paŋan, na iarwara aia mana imo aŋgɨri ŋgepraŋ. Na anna gidik. \s Pola Raraŋ Aetaniaca Israelnanda moatna kirarirta kamma an ndopatna \p \v 6 \x - \xo 9.6: \xo*\xt Ndu 23.19, na In 8.39, na Ro 2.28, na 3.3, na Gal 6.16\xt*\x*Na aku ndona laiplacarta morena kirarirta moca, aku memetmbaca anna kadmairena, aku gainda mba lamŋica mbopatke, Raraŋ Aetaniacna moatna kambca mina wanaiŋ ndarurina. Wanaiŋ. Aku lamŋirina, Israelna inikna meikramtaɨr, mina ndeida mina Israelnan koinda wanaiŋ. \v 7 \x - \xo 9.7: \xo*\xt RL 21.12, na Gal 4.23, na Ib 11.18\xt*\x*Na aia gainda kai mbop teac, mina Abraamna racaindpaik ndiŋ ndaruatna, ainda moca mina muruŋa mana mombonik. Wanaiŋ. Atua Raraŋ Aetaniaca gaindopatna, “Aisak niŋgik mbuŋa una mombonik ŋgamrira larunande.” \v 8 \x - \xo 9.8: \xo*\xt Gal 4.23\xt*\x*An kamna mɨnɨŋa gaind, mombonikca Abraamna racaindpaik mbuŋ ndarurinanna, mina Raraŋ Aetaniacna mombonikca. Wanaiŋ. Na mombonikca Raraŋ Aetaniacna babuatna kamna kirara rɨpacrenan, mina ndori Abraamna mombonikta wiwitna iap eacnande. \v 9 \x - \xo 9.9: \xo*\xt RL 18.10, na 18.14\xt*\x*An bababua aindoprina, “An ra, aku ŋganŋgɨrinan laru te, aku mac nda kɨpnande, na an mɨnna Sara ma nuocna mooŋnuocap eacnande.” \p \v 10 \x - \xo 9.10: \xo*\xt RL 25.21\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna kabena kam ian toco ne lamŋi, Rebekana nik kabena nuocniŋa maniŋa aet kabeap. Na anna Aisak, ma aina ŋgamaɨr. \v 11 Na Raraŋ Aetaniaca ma ndona memetmbaca morena kirara raŋgaica, ma ndona toŋtoŋna ramootta watca manmo larapacnande. Na ma mana aiŋ laŋ nake mba lamŋirenanna. Wanaiŋ. Ma ndona toŋtoŋ mbuŋa ramootta watca manmo larapacnande. Aintik Rebeka ma nik kabena nuocniŋa mɨr ŋgocor ndeacri, maniŋa tɨp laŋ, co, tɨp ŋgoreaca momoa maniŋa lamŋi ŋgocor. \v 12 \x - \xo 9.12: \xo*\xt RL 25.23\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca Rebekamo gaindopatna, “Una nik kabena nuocniŋa out ndaruekna nik kabena nuoc, ma una iŋmbai ndaruekna nik kabena nuocna mbaiŋa monandet.” \v 13 \x - \xo 9.13: \xo*\xt TW 21.15, na Mal 1.2-3, na Lk 14.26\xt*\x*Anna Raraŋ Aetaniacna timbigta kap mboprina kamna kirara gaindopatna, “Aku Iakopmo matŋirena, aku Isomo toŋgo ŋgocor.” \p \v 14 \x - \xo 9.14: \xo*\xt 2 Nin 19.7, na Iop 8.3, na 34.10, na Ŋap 92.15\xt*\x*Aintik aia kaina kam ndopit? Aia gaindopit ki, Raraŋ Aetaniacna moapekna kirara wandoŋa wanaiŋ, ki? Wanaiŋ ŋgoin. \v 15 \x - \xo 9.15: \xo*\xt NA 33.19\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca Mosesmo gaindopatna, “Anna aukna reac, aku ndo ramootna kadmaica manmo opotaca mo ndop te, aku mana kadmaica manmo opotaca monande. Na aku ramoot ianna kadmai larmeme ndop te, aku mana kadmai larmemenande.” \v 16 \x - \xo 9.16: \xo*\xt Epe 2.8\xt*\x*Aintik ramootmo Raraŋ Aetaniaca larapacrinanna, mana toŋtoŋ, co, mana aiŋ laŋ mbuŋa mba moca Raraŋ Aetaniaca manmo anna larapacrena. Wanaiŋ. Anna Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotac manan niŋgik. \v 17 \x - \xo 9.17: \xo*\xt NA 9.16, na Gal 3.8, na 3.22\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gaindopatna, Raraŋ Aetaniaca Isipna gagrirta ramoot paŋanmo gaindopatna, “Aku unmo aŋgɨri gagrirta ramoot paŋan naaŋgɨrca wɨtɨkrina, na aku ndona gargar aniaca un mbuŋa tɨki laru te, meikramtaɨra gan tiacarpaikmo aukna i aniac aŋgɨri ŋgepnande.” \v 18 \x - \xo 9.18: \xo*\xt NA 4.21, na 9.12, na 14.4\xt*\x*Aintik aia matau lamŋi, Raraŋ Aetaniaca ramoot ianmo mana kadmaica manmo otac ndop te, ma mana kadmaica manmo otacnande. Na ma ramoot ianna iro laŋmo, mo mborac ndop te, ma ndona toŋtoŋ mbuŋa ainda monandet. \p \v 19 \x - \xo 9.19: \xo*\xt 2 Nin 20.6, na Iop 23.13, na Dan 4.35\xt*\x*Na nena ianna aukmo gaindopnande, “Raraŋ Aetaniaca ainda mo te, kaina moca Raraŋ Aetaniaca aimo aindopatna, ‘Aia tɨpemb ŋgorikca morena?’ Na mandaia ndona toŋtoŋa raŋgaiit, na Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋmo ma mba raŋgaiitndai?” \v 20 \x - \xo 9.20: \xo*\xt Ais 29.16, na 45.9, na 64.8\xt*\x*U ramoot, co, u mandai, u Raraŋ Aetaniacna morina kirarirta moca manmo nda mbopit ki? Co, tiacarpaikna wɨnna ma ndo aŋgɨra moatna ramootmo gaindopnande, “Kaina moca u aukmo ainda moapekna?” \v 21 \x - \xo 9.21: \xo*\xt Ier 18.6, na 2 Ti 2.20\xt*\x*Na wɨnna morena ramoot, ma tiacarpaikna waŋ emtem aŋgɨca ma ndona toŋtoŋ mbuŋa ma wɨn mbuniŋa monandet, ianna aiŋ laŋa momona wɨn laŋa mori, na ianna ma reac, reacna aiŋ wanaiŋa mona wɨn mamoat. Na ma ainda mo te, anna mana toŋtoŋ niŋgik. \p \v 22 Raraŋ Aetaniac ma toco ma ainda morena, ma ndona nikkakatmo raekca wandacrena, meikramtaɨrmo ndona gargar aniac nanna wat rapacna moca. Na an wɨnne bagrara mina opoik ŋgoreac aŋgɨca kocnai topna kocroca mamairi, mina an ŋgogocraia aŋgɨnande. Na ma minmo wattacarica kɨdrɨk rocot neaŋga malambireke, minmo ma mo wɨrɨpnande. \v 23 \x - \xo 9.23: \xo*\xt Ro 8.28-30, na Epe 1.3-12, na Kol 1.27\xt*\x*Aintik ma toŋgorinanna, meikramtaɨra muruŋcamiŋa mana an memetacna tac aniacapa, gargar mananna wat rapacna, an mbibirac laŋ ŋgoinmo ma an wɨnnemo neaŋga mina an kakadmaina opotac aŋgɨnande. Na an wɨnnemo, ma atuna aŋgɨra ŋgobaca mairinanmo, ma an mbibirac laŋapa i aniac neaŋnande. \v 24 Na an wɨnne mina an kakadmaina opotac laŋ aŋgɨnande, anna mɨnɨŋa Raraŋ Aetaniaca aimo meikramtaɨr wandoik kacrina. Na aia Iudanan tiŋgikca mba kɨpri. Wanaiŋ. Na aina ndeid toco, Iudana meikramtaɨra wanaiŋ. \v 25 \x - \xo 9.25: \xo*\xt Osi 2.23, na 1 Pi 2.10\xt*\x*Na an ramma morina ramoot Oseana timbigta kapna inik ndeacrena kamma, anna Raraŋ Aetaniaca gaindopatna, “Atuna meikramtaɨra aukna wiwit ndeac ŋgocor, te, aku minmo ndona meikramtaɨr ŋgacnandet. Na an wiwitta aku minmo atua matŋi ŋgocor, iŋmbaia aku minmo matŋinande. \v 26 \x - \xo 9.26: \xo*\xt Osi 1.10\xt*\x*Na an kam tɨp toco Oseana timbigta kapna kamma ma minmo gaindopatna, ‘Ne an meikramtaɨra aukna wiwit ndeac ŋgocor,’ an kam mbuŋa aku gaindopnandet, ‘Ne aukna mombonik, an memetmbac ndeacrena Raraŋ Aetaniacnan.’” \p \v 27 \x - \xo 9.27: \xo*\xt Ro 11.5\xt*\x*\x - \xo 9.27-28: \xo*\xt Ais 10.22-23\xt*\x*Ri, Aisaia ma Israelnaŋgepta ndamŋica ma gaindopatna, “Mindacniŋ Israelnanda wɨt aniac ŋgoin ndaruca maŋarna timgunna kirar ndaru te, Kacootta ma mbatepniŋ niŋgikmo mac nda aŋgɨnande. \v 28 Na Kacootta ma gan tiacarpaikna meikramtaɨrmo ritri waparacna taup matɨkri, na ma minmo tawi ŋgoinna mo ŋgocrai mainandet.” \v 29 \x - \xo 9.29: \xo*\xt Ais 1.9, na 13.19, na Ier 50.40\xt*\x*An reikca atua Aisaia mbopatna kamna kirar toc ndarunande. Na ma gaindopatna, “Kacootta Gargar Aniacap, na ma aina ianmo mba watcaritndai, aia muruŋ ŋgoinna ŋgocrai mainandet, gan auŋniŋ Sodomapa Gomora ŋgocrairina kirara, aia ainda ŋgocrainande.” \s Israelnanda matau rɨpac ŋgocor ndacari, mina meikramtaɨr wandoikca mba laruatke \p \v 30 \x - \xo 9.30: \xo*\xt Ro 1.17, na 4.11, na 10.20\xt*\x*Ainda moca aia kaina kam ndopit? Na aia gaindopit ki? Iudana meikramtaɨr wanaiŋ ndeida, mina wandoik ndaruna aiŋ aniaca mba moca laruri, mina wandoik ndarua mamairi. Na mina rɨpacri, Raraŋ Aetaniaca minmo meikramtaɨr wandoik ŋgacatna. \v 31 \x - \xo 9.31: \xo*\xt Ro 10.2-3, na 11.7, na Gal 5.4\xt*\x*Na Israelnanda, mina Tɨp Wandɨkca raŋgaina aiŋ aniaca moreke, mina meikramtaɨr wandoik ndarurena. Na an Tɨp Wandɨkna aiŋ, ma meikramtaɨrmo moi aŋgɨri meikramtaɨr wandoik ndaruna morena, na Israelnanda mina meikramtaɨr wandoikca mba larureke. \v 32 \x - \xo 9.32: \xo*\xt Ais 8.14, na Lk 2.34, na 1 Ko 1.23\xt*\x*Aintik mina rɨtɨpacna kirara mba raŋgairenanna. Wanaiŋ. Mina gaind ndamŋirena mina ndorita aiŋir gagrar puŋga, mina meikramtaɨr wandoik tarunande. Na oura aoclatacna wautta mina oura aocreke, mina irikca kerena. \v 33 \x - \xo 9.33: \xo*\xt Ŋap 118.22, na Ais 8.14, na 28.16, na Mt 21.42, na Ro 10.11, na 1 Pi 2.6-8\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca anna moca gaindopatna, “Ne warac. Aku waut ianna larapacrinan, ma meikramtaɨrta oura aoclataca mina pergogocoa iriknande. Na manmo aku aŋgɨri Saion takura tɨknande. Na meikramtaɨra mina rɨpacrinan, mina mba numbira mba moitndai.” \c 10 \s Israelnanda Raraŋ Aetaniacna tɨpna kirara lamŋi ŋgocor \p \v 1 Ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aukna iro inikca aku toŋgorinanna, Raraŋ Aetaniaca Israelnandmo mac nda aŋgɨ, memetmbaca aku Raraŋ Aetaniacmo an reacna moca memetmbac ŋgoinna mbendeirena. \v 2 \x - \xo 10.2: \xo*\xt Up 21.20, na 22.3, na Gal 1.14, na 4.17\xt*\x*Aku minmo matau ŋgoin ndamŋirena, ainda moca aku mina moca gainda waeke mbopnande, mina Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋna kirara raŋgaina moca aiŋ wakikia morena. Na mina Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋna kirar ŋgoinna mina matau lamŋi ŋgocor tik, mina ainda morena. \v 3 \x - \xo 10.3: \xo*\xt Ro 1.17, na 9.30-32, na Pil 3.9\xt*\x*Mina mba lamŋireke, Raraŋ Aetaniacna morena tɨpna kirara ma raŋgaica aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacna, mina ndorimo ndorita gargar mbuŋa anna aiŋa moca ndorimo wandoŋ ndaruna ndoprena. Ainda moca mina ndorimo watcarica Raraŋ Aetaniacna kaŋgaukca mba eacrena, na ma minmo moi aŋgɨri, mina meikramtaɨr wandoik ndaru mbe. \v 4 \x - \xo 10.4: \xo*\xt Mt 5.17, na In 3.18, na Gal 3.24\xt*\x*Na aia lamŋirena, Karais ma Tɨp Wandɨkna gargarmo, moa mairikrinan, na meikramtaɨra muruŋcamiŋa mana rɨpac te, mina Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo meikramtaɨr wandoik tarunande. \p \v 5 \x - \xo 10.5: \xo*\xt TN 18.5, na Nei 9.29, na Esi 20.11-13, na Ro 7.10, na Gal 3.12\xt*\x*Na Mosesa gan kammo tiratna, te, meikramtaɨra Tɨp Wandɨkna kirara raŋgairenan, na mina anmo mo te, Raraŋ Aetaniaca mimo meikramtaɨr wandoik ŋgacnande. Na ma aindopatna, “Ramootta Tɨpemb Wandikmo muruŋcamiŋa raŋgai te, ma eteacna wat aŋgɨnande.” \v 6 \x - \xo 10.6-8: \xo*\xt TW 30.12-14\xt*\x*Na ramootta rɨtɨpacna kirara raŋgaica Raraŋ Aetaniaca manmo ramoot wandoŋ ŋgac te, ma an kamma raŋgaiapekna, “Na ŋarikca ne ndorimo gaindop nari, ‘Mandaia ndo tamuŋna auŋ nagacit?’” Anna ne Karaismo mac nda aŋgɨra wɨkɨnna irikrina. \v 7 “Na ŋarikca ne gaindop nari, ‘Mandaia ndo an memenacna meikramtaɨr tɨkrena taup ŋgirikit?’” Anna gaind, ne Karaismo muk iniknan mac nda aŋgɨra mac nda ŋgacatnan. \v 8 Na an kamna mɨnɨŋ ŋgoinna gaind, “An kamma nena kɨtɨm ŋgoin maeacreke, na nena iroar inkar koind maeacreke, na nena upa maeacreke.” An kamma anna rɨtɨpacna kam, aia nenmo anna waekeca wiwitirena. \v 9 \x - \xo 10.9: \xo*\xt Mt 10.32, na Lk 12.8, na Up 8.37\xt*\x*Na u Iesusna kamma u up mbuŋa gainda waeke mbop te, ma Kacoot, na una iro inikca u rɨpacrina Raraŋ Aetaniaca manmo mukca tɨkca mac nda moa ŋgepatnanna rɨpac te, Raraŋ Aetaniaca unmo mac nda aŋgɨnande. \v 10 Na aia ndorita iroar inkar puŋga rɨpacrenan, Raraŋ Aetaniaca aimo meikramtaɨr wandoik ŋgacnande. Na up mbuŋa aia ndorita rɨpacna kam ndopca waekerenan, na Raraŋ Aetaniaca aimo mac nda aŋgɨnandet. \p \v 11 \x - \xo 10.11: \xo*\xt Ais 28.16, na Ier 17.7, na Ro 9.33\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca an reacna kamna kammo gaindopatna, “Meikramtaɨra mana rɨpaceknan, mina numbira mba moitndai.” \v 12 \x - \xo 10.12: \xo*\xt Up 10.36, na 15.9, na Ro 3.22, na 3.29, na Gal 3.28\xt*\x*Na Iudanandapa, Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo aŋgɨra tumbunna tɨkca. Na Kacoot, ma aina muruŋcamiŋna Kacoot. Na man niŋgikca ndo meikramtaɨrmo muruŋcamiŋa matau ŋgoinna moreke, mina manmo ndori ŋgotacna digireke ma minmo otacrena. \v 13 \x - \xo 10.13: \xo*\xt Iol 2.32, na Up 2.21, na 9.14\xt*\x*Ainda moca, “Meikramtaɨra muruŋcamiŋa Kacootmo ndori ŋgotacna digi te, ma minmo mac nda aŋgɨnande.” \p \v 14 Na mina manmo rɨpac ŋgocor te, titoca tɨk te, mina manmo ndori ŋgotacna moca anna digiit? Na mina mana kam mbarac ŋgocor te, titoca tɨkca mina mamo rɨpacit? Na ramoot ianna an kamma wiwiti ŋgocor te, titoca tɨk te, mina an kamma waracit? \v 15 \x - \xo 10.15: \xo*\xt Ais 52.7, na Nau 1.15\xt*\x*Na mina kam wiwitina ramtaɨrmo mbagɨri ŋgocor ndacari te, titoca tɨkca ramtaɨra an kam wiwitiit? Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gaindoprina, “Meikramtaɨra kam wembaŋ laŋ aŋgɨra kɨprena ramootta watreke, mina toŋgorena.” \s Israelnanda kam wembaŋ laŋa mba raŋgaireke \p \v 16 \x - \xo 10.16: \xo*\xt Ais 53.1, na In 12.38, na Ib 4.2\xt*\x*Na Israelna meikramtaɨr wɨtta mina muruŋa kam wembaŋ laŋmo mba aŋgɨca raŋgaireke. Wanaiŋ. Na Aisaia ma gaindopatna, “Kacoot, mandaia ndo aia gan wiwitirena kambca waraca rɨpacit?” \v 17 \x - \xo 10.17: \xo*\xt In 17.20\xt*\x*Na aia lamŋirena, aia Raraŋ Aetaniacna kam mbaracreke, anna ndo aina rɨtɨpaikca moa ŋgeprenan. Na an kamma aia waracatnanna, anna Karaisna kam. \p \v 18 \x - \xo 10.18: \xo*\xt Ŋap 19.4, na Mt 24.14, na Mk 16.15, na Kol 1.6, na 1.23\xt*\x*Na aku gainda diginande, ŋarikca mina an kam wembaŋ laŋa warac ŋgocor ki? Wanaiŋ. Mina waraca mamaiat. Na aia lamŋirena, “Gan tiacarpaikna meikramtaɨra mina muruŋa mina mbopatna upna kambca waraca maiatna. Na mina mbopatna kambca gan tiacarpaikna auŋembca muruŋa kocnaia taŋga mamairi.” \v 19 \x - \xo 10.19: \xo*\xt TW 32.21, na Ro 11.11, na Ta 3.3\xt*\x*Na aku kabena digdigi ianap. Na Israelnaŋgepca mina an kamna mɨnɨŋa lamŋi ŋgocor ki? Wanaiŋ. Mina lamŋirena. Out ŋgoinna ne Mosesa wiwitiatna an kambca ne an tamŋirena, na ma gaindopatna, “Aku an iremb kocorta ŋairemb teacrena ainta landamŋiar kocorta ramtaɨrta wiwitnan aŋgɨ te, na aku ainda mo te, nemo moi nikembkatca ne kaega monande.” \v 20 \x - \xo 10.20: \xo*\xt Ais 65.1, na Ro 9.30\xt*\x*Na Aisaia, ma toco an kamna moca ma kam gargar mbuŋa gaindopatna, “Meikramtaɨra mana moca mba orerenanna, mina manmo orea watrina. Na mana moca digi ore ŋgocorta meikramtaɨrmo, ma minmo raek ndaruatna.” \v 21 \x - \xo 10.21: \xo*\xt Ais 65.2\xt*\x*Ainda moca Aisaia Israelnanta ndamŋica ma gaindopatna, “Ra, ra aku an kammo nda ipuŋreke, na kam mbarac narica morena meikramtaɨrta ndamŋica, aku ndona parniŋ aŋgɨra ŋgepca aku minmo ndo ndambuŋ nakɨpna moca, aca anna ndabirena.” \c 11 \s Raraŋ Aetaniac ma Israelna inikna wiwitna ndeidmo kadmaica otacatna \p \v 1 \x - \xo 11.1: \xo*\xt 1 Sml 12.22, na Ŋap 94.14, na Ier 31.37, na 2 Ko 11.22, na Pil 3.5\xt*\x*Ainda moca aku gainda diginande, Raraŋ Aetaniaca ma Israelnandmo ndarekrekereki? Wanaiŋ ŋgoin. Auk toco, aku Israelnanta wiwitna ian. Na aku Abraamna racaindpaikna nicar ŋgamrirta ian. Na aku Bensamenna barna wiwitna ian. \v 2 \x - \xo 11.2: \xo*\xt Ŋap 94.14, na Ro 8.29\xt*\x*An wiwitmo, atua Raraŋ Aetaniaca mbopatna, mina mana meikramtaɨr ndarunande, ainda moca ma minmo ndarekrekke ŋgocor. Na kaica ne Elaiana nininia Raraŋ Aetaniacna timbigta kap ndeacrenanmo ne lamŋi ŋgocor? Na Elaia ma Raraŋ Aetaniacmo mbendeica Israelnandmo ritri waparaca monan, na manmo aindopatna, \v 3 \x - \xo 11.3: \xo*\xt 1 GRP 19.10, na 19.14\xt*\x*“Kacoot, mina una rambca morena ramtaɨrmo moa menacrena. Mina una gɨmbamba morena taupembca moa ŋgocrairena. Na aku ndo kabe maeacreke, na mina auk motoco, mo menacna mamoek.” \v 4 \x - \xo 11.4: \xo*\xt 1 GRP 19.18\xt*\x*Ri, Raraŋ Aetaniaca mana kammo titoca nda rutiatna? Ma gainda nda rutica mbopatna, “Aukna 7,000na meikramtaɨra maeacreke, an meikramtaɨr, mina mɨrɨpraraŋ Balmo tutpemb rɨmbɨtca mba mbendeirena, na manmo mba raŋgairenanna.” \p \v 5 \x - \xo 11.5: \xo*\xt Ro 9.27\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr mbatepniŋna wiwit ian toco, mandeacna mɨnna maeacreke, na ma minmo kadmaica otaca, larapacatna, na mina manan. \v 6 \x - \xo 11.6: \xo*\xt Ro 4.4-5, na Gal 3.18\xt*\x*Ma mina nakadmaica, minmo babuca larapacatna. Na ma mba mina morina aiŋ nake mba lamŋica an nake, mba babuca larapacri. Na mina aiŋa moca Raraŋ Aetaniaca minmo anna moca larapac te, gan reacmo aia gaind ŋgacrena kakadmaina opotac. Anna kakadmaina opotac gidikca wanaiŋ. \p \v 7 \x - \xo 11.7: \xo*\xt Ro 9.31, na 10.3\xt*\x*Aintik aia kaina kam ndopit? An reacmo Israelnanda an aŋgɨna aiŋ aniac ŋgoinna morena, na mina mba aŋgɨri. Na mina ndeidmo, Raraŋ Aetaniaca ndo minmo babuca larapaca, mina ndori aŋgɨrina. Na mina ndeidta iroar inkara mboracrina. \v 8 \x - \xo 11.8: \xo*\xt TW 29.4, na Ais 29.10, na Ier 5.21, na In 12.40, na Up 28.26-27\xt*\x*Anna Raraŋ Aetaniacna timbigta kap mboprina kirar, “Raraŋ Aetaniaca minmo moca mina ŋgoa ndarekrekerena kirar, ma minmo moca mina lamnikca mba watitndai, na kour minanna mba waracitndai, mina aind ndeaci kɨpi mandeacna mɨn.” \v 9 \x - \xo 11.9: \xo*\xt Ŋap 35.8\xt*\x*\x - \xo 11.9-10: \xo*\xt Ŋap 69.22-23\xt*\x*Ri, Dewit toco an kamma gaindopatna, \b \q1 “Maica mina amtiam aniacna nakɨpi puni te, \q2 aku toŋgorinanna an reac laru te, \q2 minmo kocnai mo ŋgocrai, \q3 anna weaŋa ŋgoaem aŋgɨrek toc, \q3 co, mina taŋga aua pukek toc, \q3 co, wautta ora latacek toc, \q2 anna mina opoik ŋgoreaca mina an aŋgɨrena. \q1 \v 10 Te, mina lamnikca moi nenepuca, \q2 mina kai wat teac. \q1 Na u mina koipkara moi boboroca, \q2 mina wandoŋa kai wɨtɨk teac. \q1 Na minmo watcarica mina memetmbaca aind niŋgik ndeacraŋ.” \s Raraŋ Aetaniaca Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo aŋgɨratna \p \v 11 \x - \xo 11.11: \xo*\xt Up 13.46, na 22.18, na 22.21, na Ro 10.19\xt*\x*Aintik aku gainda diginande. An mɨnna Israelnanda ŋgocrairi, mina kocnaia ŋgocraica topat ki? Wanaiŋ ŋgoin. Mina Raraŋ Aetaniacmo iŋ neaŋgatnan tik, ainda moca an taup mbuŋa Raraŋ Aetaniaca Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo aŋgɨatna. Na Raraŋ Aetaniaca toŋgorinanna, Israelnanda an ma Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo, morina tɨp laŋ mananna watca, mina toŋgoca mina nikembkatnande. \v 12 Na Israelnanda, mina Raraŋ Aetaniacmo iŋ neaŋgatke, na ma gan Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo opotac aniac mamoat. Na Israelnanda mina Raraŋ Aetaniacna kirarira raŋgai ŋgocor ndacariri, na Raraŋ Aetaniaca Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo tɨp laŋ ŋgoinna moatna. Aintik Israelnanda muruŋcamiŋa Raraŋ Aetaniac ndambuŋ mac nda kɨp te, aia lamŋirena Raraŋ Aetaniac, ma Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo muruŋcamiŋ ŋgoinmo ma matau laŋ ŋgoinna monande. \p \v 13 Ainda moca mandeaca aku nemo Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo gaindopnande. Raraŋ Aetaniac ma aukmo Iudana meikramtaɨr wanaiŋnanta inikca tɨkca mana up aŋgɨrena ramootna aiŋa mona mandaca, aku taŋgatna, na aku an aiŋa morena, na aku an aiŋna toŋtoŋ ŋgoin. \v 14 Aintik aku ndona Iudanaŋgepta wiwitna meikramtaɨrta iroar laiŋga moi ŋgepna moca, an Raraŋ Aetaniaca nena morena tɨpemb kirarir laiŋga mina anmo ndorita lamnik puŋga watca mina toŋgona moca. An tɨpna kirar mbuŋa aku mina ndeid mac nda aŋgɨna moca. \v 15 Na an mɨnna Raraŋ Aetaniaca Israelnandmo kariri, ma tiacarpaikna meikramtaɨrmo aŋgɨra mina manap iro kabe ndarunande. Aintik Raraŋ Aetaniac, ma Israelnandmo mac nda aŋgɨ te, aia wat garacnandet. An tɨpna kirar mbuŋa Raraŋ Aetaniac ma menaca muk inik ndeacrena meikramtaɨrmo ma moi mina mac nda ŋgepnande. \p \v 16 \x - \xo 11.16: \xo*\xt Ndu 15.17-21, na Esi 44.30\xt*\x*Na mina tapaca mo ndop te, mina outna witna kapɨrpaikna tɨp emtem aŋgɨca kuri maica, mina anna emtemma aŋgɨca an mbuŋa gɨmbamba moca Raraŋ Aetaniaca neaŋnande. Te, anna manan. An tɨpna kirara mina morinanna, an witna kapɨrpaika mina kuririnanna, mina muruŋa Raraŋ Aetaniacnan malaruat. Na ikna iacndukca Raraŋ Aetaniacnan te, mana ŋaik toco muruŋa anna manan. \v 17 \x - \xo 11.17: \xo*\xt Ier 11.16, na Up 2.39, na Epe 2.11-19\xt*\x*Na Israelnanda mina ik olip laŋ ianna kirar, ri, Raraŋ Aetaniaca mana ŋaik ndeidmo taraia kataca kecamacariat. Na ne Iudana meikramtaɨr wanaiŋ ndeida, ne raŋna ik olip kunna ŋaikta kirar, na Raraŋ Aetaniaca nen aŋgɨca nenmo an ik olip laŋna ŋaik, ma taraia kecariatna taupembca mac nda ruti metmbacrina. Na ne mandeaca an ik olip laŋna iacndukna wai laŋ aŋgɨca ne mana ŋaik ndeidta kirar, ne laŋ ndeacnande. \v 18 \x - \xo 11.18: \xo*\xt In 4.22, na 1 Ko 10.12\xt*\x*Aintik ne ndorimo gainda kai lamŋi teac, aia laŋ ŋgoin, aia an ik ŋgoinna ŋaikmo kundrina. Na ne ainta landamŋi aŋgɨ te, ne iŋcait outcait ndamŋi. Na ne an ikna ŋaik, ne an ikna iacndukmo waia mba neaŋrenanna. Wanaiŋ. Iacndukca ndo nemo wai neaŋrena. \p \v 19 Ŋarikca ne gaindopnande, “Raraŋ Aetaniaca ndo an ikir ŋaik taraia kecariatnan, ma ndo aimo mina taupembca metmbacnande.” \v 20 \x - \xo 11.20: \xo*\xt Ais 66.2, na Ro 12.16, na Pil 2.12\xt*\x*Anna gidik, Raraŋ Aetaniaca ainda moatna. Na mana moatna an tɨpna kirarna mɨnɨŋa gaind, mina rɨpac ŋgocor, ainda moca ma minmo kataca kecariatna. Na ne rɨpacat tik, ainda moca ne laŋ ndeacnande. Aintik ne ndoritake wat, na ne rugut pac mo, moca ne garuruca ndorita iremb aŋgɨri ŋgep nari. \v 21 Na ne lamŋi, ŋgaua Raraŋ Aetaniaca mana ŋaik koindmo mba wattacariri. Na an kirar kabe, ne garuru te, ma nemo mba mac watcaritndai. \v 22 \x - \xo 11.22: \xo*\xt In 15.2-4, na 1 Ko 15.2, na Ib 3.14\xt*\x*Ne matau ŋgoin ndamŋicari, Raraŋ Aetaniaca tɨp laŋa ma morena. Na ma nikkakat toca morena. Na meikramtaɨra mana tɨp kirara raŋgai ŋgocor, ma minmo nikkatnande. Na Raraŋ Aetaniac, ma nenmo tɨp kirar laŋa morena, na ne ndori mana tɨp kirar laŋa wɨtɨki gagraca raŋgai. Na wanaiŋ ecte, ma nen motoco tarai kecarinande. \v 23 \x - \xo 11.23: \xo*\xt 2 Ko 3.16\xt*\x*Na an ŋaik ndeida ŋgaua Raraŋ Aetaniaca taraia irikatnan, mina rɨpac te, Raraŋ Aetaniac ma minmo mac nda aŋgɨra minmo ik mac nda metmbacnande. Anna gidik, Raraŋ Aetaniac ma mɨn, ma minmo mac nda aŋgɨri metmbacnande. \v 24 Na ne malamŋireke, ŋgaua ne ik olip kunna ŋaik ndeacri, Raraŋ Aetaniaca nemo kataca aŋgɨra ik olip laŋ naaŋgɨra metmbacatna, anna nena ik ŋgoinna wanaiŋ. Aintik anna gidik ŋgoin, Raraŋ Aetaniaca ma mɨn, ma an ikna ŋaik koind aŋgɨca minmo mina ŋgau ndeacrina ik mac nda aŋgɨri mina taupemb koinda metmbacnande. \s Raraŋ Aetaniaca meikramtaɨrmo ndona kakadmaina opotacnan wandacna moca \p \v 25 \x - \xo 11.25: \xo*\xt Lk 21.24, na In 10.16, na Ro 12.16, na 2 Ko 3.14, na KIEK 7.9\xt*\x*Ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku toŋgorinanna ne gan iŋgoroca eacrena kam ian mbarac. Moca ne ndorimo aind ndamŋi nari, ne iro aniacap. Ainda moca aku nemo gan iŋgoroca eacrena kam ndopnande. Anna gaind, Israelna wiwitna ndeidta iroar inkara garururenanna, mina aind ndeaci taŋi, an mɨnna Raraŋ Aetaniac larapacrinan, na Iudana meikramtaɨr wanaiŋ titpaikca mana meikramtaɨra eacit. \v 26 \x - \xo 11.26: \xo*\xt Ŋap 14.7, na Ais 59.20, na Mt 23.39\xt*\x*Na an taup mbuŋa Raraŋ Aetaniaca Israelnandmo, muruŋ mac nda aŋgɨnande, Raraŋ Aetaniacna timbigta kap mboprina kamna kirara larurina, “Israelna meikramtaɨr ŋgotacna ramootta ma kocrorina, ma Ierusalemnan ŋgepca kɨpca Iakopna wiwitna meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna kam mbarac narica, mina mana an tɨp kirarmo kecarina moca. \v 27 \x - \xo 11.27: \xo*\xt Ier 31.33-34, na Ib 8.8, na 10.16\xt*\x*An mɨn mbuŋa aku minap kam leaca mina tɨpemb ŋgorikta makukarmo kocnai mo kecarinande.” \v 28 Na Israelnanda mina Iesusna kam wembaŋ laŋmo iŋ neaŋgatke, ainda moca mina Raraŋ Aetaniacmo, moa aŋgɨra ndorita puŋndamootta mori, an reaca nemo Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo opotaca moatna. Na atu ŋgoin Raraŋ Aetaniaca minmo babuatna, na ma minmo matŋirenan. Ma mina rɨmbnar ŋgamrirta tamŋica ainda moatna. \v 29 Na Raraŋ Aetaniac ma meikramtaɨrmo aca mina man ndambuŋ nakɨp te, minmo ma reik laiŋ neaŋnande, iŋmbaia mana iroa ma mba ŋgetrikitndai. \p \v 30 \x - \xo 11.30: \xo*\xt Epe 2.2, na Kol 3.7\xt*\x*Na ŋgaua ne Raraŋ Aetaniacna kamma ne nda ipuŋrena, na mandeaca Israelnanda Raraŋ Aetaniacna kamma nda ipuŋri, an taup mbuŋa ne mandeaca Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotaca aŋgɨratna. \v 31 Na mandeaca aind niŋgik, Israelnanda Raraŋ Aetaniacna kamma nda ipuŋreke, na gan kakadmaina opotaca ne aŋgɨrinanna, mandeaca mitoco aŋgɨnande, anna Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotac. \v 32 \x - \xo 11.32: \xo*\xt Ro 3.9, na Gal 3.22, na 1 Ti 2.4\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac, ma an kam nda ipuŋrena tɨp kirarmo wattacarica an tɨp kirara meikramtaɨrmo kac ŋgoreacna kirara tɨkca eacri, na anna gaind ma ndona kakadmaina opotacmo meikramtaɨrmo muruŋa wandacna moca. \s Aia Raraŋ Aetaniacna i aŋgɨri ŋgepna mɨn \p \v 33 \x - \xo 11.33: \xo*\xt Iop 11.7, na Ŋap 36.6, na 92.5, na Ais 55.8-9\xt*\x*Ae! Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarir laiŋ mananapa, mana iro landamŋi mananna ma mɨn ŋgoin, macaitna orerna kirar! Aia ramootta mana iroarta mɨnɨŋa aia orea lamŋina mɨnna, wanaiŋ ŋgoin! Na aia mana taupembca raŋgaina mɨnna, wanaiŋ ŋgoin. \v 34 \x - \xo 11.34: \xo*\xt Iop 15.8, na 36.22, na Ais 40.13, na 1 Ko 2.16\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapna inik ndeacrena kamna kirar, “Mandaia ndo Kacootna iro inikna landamŋiara lamŋica eacrena? Na mandaia ndo manmo ainta landamŋiar neaŋrina? \v 35 \x - \xo 11.35: \xo*\xt Iop 35.7, na 41.11\xt*\x*Na mandaia ndo out ŋgoinna Raraŋ Aetaniacmo reik neaŋgatna, te, Raraŋ Aetaniaca mana reikmo mac nda rutit?” Wanaiŋ ŋgoin. \v 36 \x - \xo 11.36: \xo*\xt 1 Ko 8.6, na Gal 1.5, na 2 Ti 4.18, na Ib 13.21, na 2 Pi 3.18\xt*\x*Na anna gidik ŋgoin. Raraŋ Aetaniac, ma ndo reac, reaca moa laruatna, na ma ndo reac, reacna mɨnɨŋ. Na reac, reaca muruŋa anna manan niŋgik. Na aia iarwara mana i aniac aŋgɨri ŋgepraŋ. Na anna gidik ŋgoin. \c 12 \ms Pola tɨp kirar laŋmo Karaisa rɨpacrena meikramtaɨrmo mbopca mina tɨp kirar laŋa mona \mr (12.1—15.13) \s Aia ndorita tikembmo gɨmbambna reaca moca Raraŋ Aetaniaca neaŋ \p \v 1 \x - \xo 12.1: \xo*\xt Ŋap 50.13-14, na In 4.24, na Ro 6.11-13, na 1 Ko 6.13, na 6.20, na Ib 10.20, na 1 Pi 2.5\xt*\x*Ainda moca aukna Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotac aniac mananna moca, aku kam gargara nemo gaindopnande. Ne ndorita tikembmo an puŋga gɨmbamna kirara moca Raraŋ Aetaniaca neaŋ. Na ne menac ŋgocor ndeacekna mɨn mbuŋa, ne Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr koind ndeacnande, na ne mana toŋgorena tɨpemb kirarira ne anna mo. Na ne ainda mo te, ne Raraŋ Aetaniacmo nena nikinik iroar puŋga tutpemb rɨmbɨtca mbendeinande. \v 2 \x - \xo 12.2: \xo*\xt Epe 1.18, na 4.23, na 5.10, na 5.17, na Kol 1.21, na 1 Pi 1.14, na 1 Io 2.15\xt*\x*Na ne gan tiacarpaikna meikramtaɨr taŋrena kirarira kai taŋ teac. Kari ŋgoin ndacari. Ainda moca ne Raraŋ Aetaniacmo wattacarica ma nena iroar inkarmo moi ŋgaib taruna, na nena tɨpemb kirarir toco ŋgaib taruna. Ainda moca ne Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarir laiŋga ma toŋgorenanna, ne matau lamŋinande. Na ne an tɨpemb kirarir laiŋga matau lamŋinandet, na an tɨpemb kirarira Raraŋ Aetaniacmo mataua moa toŋgorenanapa, an tɨpemb kirarir wandoik koindapa, kirarir laiŋ toco ne lamŋinandet. \s Raraŋ Aetaniaca aimo wanaiŋa neaŋrina opotacna reac laŋa aia anna aiŋ niŋgikca mo \p \v 3 \x - \xo 12.3: \xo*\xt 1 Ko 3.10, na 12.7, na 12.11, na Gal 2.9, na Epe 4.7\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna kakadmai mbuŋa Raraŋ Aetaniaca aukmo reac laŋa neaŋga aku mana aiŋa mona moca aukmo larapacatna, aintik aku nemo gan kam gargara nena kabe, kabena waparac nakena mamoek. Ne ndorimo gainda kai lamŋi teac, nena landamŋiarapa, tɨpemb kirarira kabena meikramtaɨrtanmo kunda tamuŋmbai ndeacrena. Wanaiŋ. Ne ndorita raŋgairena tɨpemb kirarira matau watca anna matau lamŋi rapac, Raraŋ Aetaniaca nenmo neaŋrina an rɨtɨpacna mɨn niŋgik. \v 4 \x - \xo 12.4: \xo*\xt Epe 4.16\xt*\x*\x - \xo 12.4-5: \xo*\xt 1 Ko 12.12\xt*\x*Na aia lamŋirena, aina tikembca muruŋ kabe, na mana umbumbura wɨt ndeacrena, na an umbumbura mina aiŋ kabea mba morenanna. \v 5 \x - \xo 12.5: \xo*\xt 1 Ko 12.27, na Epe 4.25\xt*\x*Aintocna kirar mbuŋa. Aia meikramtaɨr wɨt aniac ŋgoinna eacrena, na Karais mbuŋ tik, ma aimo aŋgɨrca tik kabena kirar toc ndarurina. Na aina wɨt aniacna kabe kabea aia kabena meikramtaɨrmo mɨkca, na kabe ndarunande. \p \v 6 \x - \xo 12.6: \xo*\xt 1 Ko 12.28, na 13.2, na 1 Pi 4.10-11\xt*\x*\x - \xo 12.6-8: \xo*\xt 1 Ko 12.4-11\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotac mbuŋ tik, ma aina kabe, kabemo iroar damndamma aimo opotacna reac laŋna kirara moca neaŋgatna, aintik aina ramoot ianna, landamŋi mananna ramma momona ramootna kirarna kam toc ndop te, anna laŋ, ma ndona rɨtɨpacna mɨnna kambta mɨn niŋgik ndop. \v 7 \x - \xo 12.7: \xo*\xt Up 13.1, na Gal 6.6, na 1 Ti 5.17\xt*\x*Na ramoot ian, ma Raraŋ Aetaniacna kabena meikramtaɨr ŋgotacna landamŋiap te, laŋ ma min ŋgopotacna aiŋ gidikca mo. Na ramootta ririptina aiŋa mona landamŋiap te, ma ririptina aiŋ gidikca mo. \v 8 \x - \xo 12.8: \xo*\xt Up 15.32, na 20.28, na 2 Ko 9.7, na 1 Pi 5.2\xt*\x*Na ramootta meikramtaɨrta iroar inkara moi gagarana landamŋiap te, ma meikramtaɨrta iroar inkara moi gagarana aiŋmo, aiŋ gidikca mo. Na ramootta reik matpirena meikramtaɨrmo reik kotac ndop te, ma minmo reikmo iro laŋap neaŋ. Na ramootta aiŋ ianna ŋginaŋa morenan te, ma an aiŋmo matau moi gagra. Na ramootta kabena meikramtaɨrmo kakadmaina opotaca morenan, ma minmo toŋgoca minmo otacrena. \s Aia ndorita mamatŋimo ndorita laiplacara neaŋ \p \v 9 \x - \xo 12.9: \xo*\xt Ŋap 34.14, na Emo 5.15, na 1 Ti 1.5, na 1 Pi 1.22\xt*\x*Ne ndorita mamatŋimo kabena meikramtaɨrmo laŋanna neaŋ, na ne kai paru teac, kari ŋgoin. Ne minmo toŋgoca matŋiraŋ. Na ne tɨp ŋgoreacmo ndarekrekecarica, ne tɨp laŋ niŋgikca mɨk. \v 10 \x - \xo 12.10: \xo*\xt Pil 2.3, na Ib 13.1, na 1 Pi 1.22, na 2 Pi 1.7\xt*\x*Ne ndorita iroar inkarmo Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨra neaŋ, te, minmo an nena ndorita Iesusa rɨpacrena laiplacarta kirara toŋgoca matŋiraŋ. Te, ne kabena meikramtaɨrta iremb aŋgɨri ŋgepna aiŋ niŋgikca wakiki mo. \v 11 \x - \xo 12.11: \xo*\xt Up 18.25, na KIEK 3.15\xt*\x*Na ne memetmbaca aiŋa wakiki moraŋ, na Ŋeroŋ Ratmo watcarica ma nemo aoci ŋgepca, ne Kacootna aiŋa mona. \v 12 \x - \xo 12.12: \xo*\xt Up 2.42, na Pil 3.1, na 1 Te 5.16-17, na Ib 3.6, na 10.36, na Ie 1.4\xt*\x*Ne rɨpacre tik, ne Kacootna lambirena, ma nenmo otacnande, aintik ne toŋgo. Ŋarikca makukara nenmo laru te, ne wɨtɨki gagaraca, ne memetmbaca mbendeiraŋ. \p \v 13 \x - \xo 12.13: \xo*\xt 1 Ko 16.1, na 2 Ko 9.1, na 9.12, na Ib 13.2, na 13.16, na 1 Pi 4.9\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr ndeida, mina reik ndeida matpai te, ne minmo otac. Na kabena auŋna meikramtaɨr ndeida mina nen ndambuŋ nakɨp te, ne minmo matau ŋgoinna raupŋi. \p \v 14 \x - \xo 12.14: \xo*\xt Mt 5.44, na Lk 6.28, na Up 7.60, na 1 Ko 4.12, na 1 Pi 3.9\xt*\x*Na meikramtaɨra nenmo matau mo ŋgocora mo te, karica ne Raraŋ Aetaniacmo mbendeica ma minmo matau mo. Na anna gidik, ne Raraŋ Aetaniacmo mbendeica ma minmo matau mo. Na ne manmo mina moi ŋgocrai nake kai mbendei teac. \v 15 \x - \xo 12.15: \xo*\xt Ŋap 35.13\xt*\x*Na ne an toŋgoca werairena meikramtaɨrap tɨkca ne muruŋa tɨkca toŋgo werei. Na ne an aerena meikramtaɨrap tɨkca ne muruŋa aeraŋ. \v 16 \x - \xo 12.16: \xo*\xt Ŋap 131.1-2, na ML 3.7, na Ais 5.21, na Ier 45.5, na Ro 11.20, na 15.5\xt*\x*Ne kabena meikramtaɨrmo an tɨp kirar kabe niŋgikca mo. Na ne ndorimo gainda kai lamŋi teac, “Aia meikramtaɨr anik ndeacnande.” Wanaiŋ. Na ne an iremb kocora wanaiŋ ndeacrena meikramtaɨr motocmo minap eteacna toŋtoŋap eac. Ne ndorita ia kai aŋgɨri ŋgepca gainda kai mbop teac, “Auk niŋgik, aku ndo landamŋiap.” \p \v 17 \x - \xo 12.17: \xo*\xt Mt 5.39, na Ro 14.16, na 2 Ko 8.21, na 1 Te 5.15\xt*\x*Na mina nemo tɨp ŋgoreaca mo te, ne mina tɨp ŋgoreaca kai mac nda ruti teac. Kari. Memetmbaca ne meikramtaɨr muruŋcamiŋna lamnikmo tɨp kirar laŋ niŋgikca mona landamŋi, ndamŋi. \v 18 \x - \xo 12.18: \xo*\xt Mk 9.50, na Ro 14.19, na Ib 12.14\xt*\x*Na ne mɨn ecte, ne ndori koinda kaega kai mo teac, ruŋna iro kai aŋgɨ teac. Memetmbaca ne kabena meikramtaɨrap iro wetwetta tɨkca tumbun ndeacna taupembta kore. \v 19 \x - \xo 12.19: \xo*\xt TW 32.35, na ML 24.29, na Mt 5.39, na Ro 12.17, na 13.4, na 1 Te 1.6-7, na Ib 10.30\xt*\x*Na ne aukna aikor laiŋ koind, ne ndori puŋga mina nenmo moekna tɨpemb ŋgorikmo, ne kai mac nda ruti teac. Ne Raraŋ Aetaniacmo wattacarica ma minmo nikkat. Na ne malamŋireke, Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gan kammap maeacreke, “Tɨp ŋgoreac mac nda rutinanna, anna aukna aiŋ. Aku ndo mina tɨp ŋgoreac minan mac nda rutica, minmo mo ŋgoreaca monande. \v 20 \x - \xo 12.20: \xo*\xt NA 23.4-5, na ML 25.21-22, na Mt 5.44\xt*\x*Na ŋarikca una puŋndamootta nik wataica eacraŋ te, u manmo amna reac neaŋ. Na ma logot gagra te, u manmo puk neaŋ. U ainda mo te, ma numbira mocarinande, ndo morina tɨp ŋgoreacna moca.” \v 21 U tɨp ŋgoreacmo kai watcarica ma unmo kai kun teac. Wanaiŋ. Una tɨp laŋ niŋgik mbuŋa u tɨp ŋgoreacmo moi iriknande. \c 13 \s Aia gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋaindta kaŋgauk ndeacraŋ \p \v 1 \x - \xo 13.1: \xo*\xt ML 8.15, na Dan 2.21, na In 19.11, na Ta 3.1, na 1 Pi 2.13\xt*\x*Na meikramtaɨra muruŋcamiŋ ŋgoinna gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋaindta kaŋgauk ndeacraŋ. Na aia lamŋirena, gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋainda, mina ndori puŋga mba laruri. Wanaiŋ. Gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋaind morena aiŋira, anna Raraŋ Aetaniac niŋgikna par mbuŋ ndarurina. Aintik an ramtaɨr paŋainda eacrena. Na Raraŋ Aetaniaca ndo minmo tɨkca mina eacrena. \v 2 Aintik meikramtaɨra gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋaindta kambmo nda ipuŋrenan, na an ramtaɨr paŋainda anna Raraŋ Aetaniaca ndo minmo mo ndopca neaŋrina aiŋa mina anna morena. Na an meikramtaɨr mina ainda morenan, mina ainda morena tɨpna kirara, mina anna opoik ŋgoreaca aŋgɨnande. \v 3 \x - \xo 13.3: \xo*\xt 1 Pi 2.13-14, na 3.13\xt*\x*Na gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋainda mina eacrenanna, mina tɨp laŋa morena meikramtaɨra moi rugdar mo nake mba eacrenanna. Mina tɨp ŋgoreaca morena meikramtaɨra moi rugdar mona eacrina. Aintik u gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋaind tarica rugut mo te, u tɨp kirar laŋ niŋgikca mo, te, ma una i aŋgɨri ŋgepnande. \v 4 \x - \xo 13.4: \xo*\xt Ro 12.19, na 1 Te 4.6\xt*\x*Na gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋainda mina Raraŋ Aetaniacna aiŋna ramtaɨr, unmo otaca unmo moi aŋgɨri laŋ ndaruna moca. Na u tɨp ŋgoreaca mo te, u rugutta mo. Na u lamŋi, gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋainda bugrim ŋgutiŋga, eacrena, na mina wanaiŋa mba utiŋga eacreke, mina Raraŋ Aetaniacna aiŋna ramtaɨr, na ramootta tɨp ŋgoreaca mo te, ma mana tɨp ŋgoreacna opoikca nda rutica ma aŋgɨnandet. \v 5 \x - \xo 13.5: \xo*\xt LR 8.2, na 1 Pi 2.19\xt*\x*Aintik aia gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋaindta kaŋgauk ndeacraŋ. Na aia an opoik ŋgoreacmo nanambiraŋ te, aia mina kambca raŋgairaŋ. Na aia ndorita iroar inkar koind puŋga gaind ndamŋi, an tɨpna kirara anna wandoŋ. Aintik aia anna raŋgairenan. \p \v 6 \x - \xo 13.6-7: \xo*\xt Mt 22.21, na Mk 12.17, na Lk 20.25\xt*\x*Na anna mɨnɨŋna moca ne kitcartukar iurena ramtaɨra neaŋrena, aintik gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋainda mina Raraŋ Aetaniacna aiŋna ramtaɨr ndeacreke, na memetmbaca mina Raraŋ Aetaniacna neaŋgatna aiŋa mina an raupŋirena. \v 7 Na titocna reikca ne aŋgɨca gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋainda neaŋrenan, ne minmo neaŋ. Na ne titocna kitukndukca mina iurenan, ne an kitcartukar iurena ramootmo aŋgɨra neaŋ. Na ne ramoot ianna kaŋgauk ndeac te, ne mana kam mbarac te, manmo tɨp kirar laŋ wandac. Na ramootta irembta ramoot ndeac te, ne mana i aŋgɨri ŋgepraŋ. \s Aia kabena meikramtaɨrmo gidik ŋgoinna matŋiraŋ \p \v 8 \x - \xo 13.8: \xo*\xt Mt 22.39-40, na Gal 5.14, na Kol 3.14, na Ie 2.8\xt*\x*Na ne ndorita kabena meac, co, ramootta rutirena reac ianna kai watcarica eac teac. Na ne meac, co, ramoot ianna reacmo aŋgɨ te, ne kai wattacarica eac teac, ne mananmo nda ruti. Na an rutirena reac kabe, ma memetmbac ndeacrena, na an rutirena reaca anna kabena meikramtaɨrmo matŋirena tɨpna kirar. Na anna gaind, ramootta ndona mamatŋimo kabena meikramtaɨra neaŋ te, ma Tɨp Wandɨkmo gidik ŋgoinna raŋgairena ramoot. \v 9 \x - \xo 13.9: \xo*\xt NA 20.13-17, na TN 19.18, na TW 5.17-21\xt*\x*Na aia lamŋirena, Tɨp Wandɨkca gaindoprina, “Ne meacramoota kai mo menac teac. Na ne kai makɨm teac. Na ne kai kabena ramootna reikca kai wati matŋi teac. Na ne meacramootna tɨp ŋgadudukca morena tɨp kirara kai mo teac.” Ande an tɨpemb wandikapa, kabena tɨpemb wandik ndeid toco maeacreke. Na mina muruŋa gan kam tɨp kabena inik ndeacrena, “U ndomo matŋirena tɨpna kirara, u kabena meikramtaɨrmo gidik ŋgoinna ainda matŋi.” \v 10 \x - \xo 13.10: \xo*\xt Mt 22.40, na Ro 13.8, na 1 Ko 13.4-7\xt*\x*Na ramootta kabena meikramtaɨrmo matŋirenan, ma minmo tɨpemb ŋgorikca mba moitndai. Aintik ramootta ndona mamatŋimo kabena ramootta neaŋrenan, ma Tɨp Wandikca gidikca raŋgairena. \s Aia wandoŋ niŋgikca taŋraŋ \p \v 11 \x - \xo 13.11: \xo*\xt 1 Ko 15.34, na Epe 5.14, na 1 Te 5.5-7\xt*\x*Na aku nemo gan tɨpemb kirarira mona ndoprena, na anna mɨnɨŋa gaind, ne malamŋireke, an mɨnna mandeaca aia eacrenan. Ainda moca mandeaca nena ŋgogomo tɨkcarica ne ŋgep. Na ne malamŋireke, an mɨnna aia Karaisa rɨpacrina meikramtaɨr ndarurina, na an mɨnna, Raraŋ Aetaniaca ai mac nda aŋgɨna ra, ma tawan ŋgoin ndeacrina. Na mandeaca an rana kɨdrɨkca kɨpca rambuŋaia macarica. \v 12 \x - \xo 13.12: \xo*\xt Epe 5.11, na 6.11-13, na Kol 3.8, na 1 Te 5.5-6, na 1 Io 2.8\xt*\x*Na neaupa maica tarkireke, na auŋa maica rarukena mamoek. Aintik aia neaupna tɨpemb ŋgorik muruŋ mananmo tɨkcarina. Te, aia memetacna reikmo aŋgɨca anna ramootta runduikta lamboi aŋgɨca aocek toc. \v 13 \x - \xo 13.13: \xo*\xt Lk 21.34, na Epe 5.18, na Pil 4.8, na 1 Te 4.12, na Ie 3.14, na 1 Pi 2.12, na 4.3\xt*\x*Na aia wandoŋa taŋraŋ, an kirara ramootta ra mbuŋa taŋrena kirar, na aia wandoŋ ŋgoinna ainda taŋ. Na aia pukca kai amca ŋaŋaoi garuru teac, na aia tɨpemb ŋgadudukca kai mo teac. Na aia tɨpemb ŋgorikmo piriŋ morena kirara kai mo teac. Na aia kaega kai tamtami moca kabena ramootmo nikkat teac. \v 14 \x - \xo 13.14: \xo*\xt Gal 3.27, na 5.16, na Kol 3.10, na 1 Pi 2.11\xt*\x*Aintik ne ndorimo Kacoot Iesus Karaismo aŋgɨca manmo lapoca ruŋrena lamboina kirar toca moca ndorita tikemb kaoc. Te, ne gainda kai lamŋica ndorita tikembca toŋgorena kirarir ŋgorikca kai raŋgai teac. \c 14 \s Aia ndorita laiplacarta tɨpemb kirarirmo kai ritri teac \p \v 1 \x - \xo 14.1: \xo*\xt Ro 15.1, na 15.7, na 1 Ko 8.9-11, na 9.22\xt*\x*\x - \xo 14.1-6: \xo*\xt Kol 2.16\xt*\x*Na ramootta rɨpacrenanna, na mana rɨtɨpaca ŋaŋari paŋpaiŋi ŋgocor. Anna ne manmo mac nda aŋgɨri kɨpi, Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna mbukna. Te, aia ŋaŋari lamŋi ŋgocorta reikta ke, kai gɨgɨrai digi ore teac. \v 2 \x - \xo 14.2: \xo*\xt RL 1.29, na 9.3, na Ro 14.14, na 1 Ko 10.25, na 1 Ti 4.4\xt*\x*Na ramoot ianna ma ndona rɨtɨpaca moa gagraca, ma an reac, reaca muruŋ ŋgambrena. Te, ramoot ianna mana rɨtɨpaca paŋpaiŋ ŋgoinna wanaiŋ, aintik ma warɨŋna ikir uprir tiŋgik ŋgambrena. \v 3 \x - \xo 14.3: \xo*\xt Kol 2.16\xt*\x*Na ramootta reac, reaca tamtamma ambrena, ma an warɨŋna ikir uprir tiŋgikca am ŋgocorta ramootmo, iro ŋgoreaca kai aŋgɨ teac. Na ramootta warɨŋna ikir uprir tiŋgik ambrenan, ma gainda kai lamŋi teac, ramootta reac, reaca muruŋ ambrenan, ma tɨp ŋgoreacna makukca morena. Wanaiŋ. Raraŋ Aetaniaca an ramoot motocmo maaŋgɨatna. \v 4 \x - \xo 14.4: \xo*\xt Mt 7.1, na Ie 4.11-12\xt*\x*Na u mandaia u an kabena ramootna aiŋna ramootna kirarira ritrina moek? Na ŋarikca ma ndona aiŋa wɨtɨki gagraca moit, co, ma mbutukit, anna mana ramoot paŋanna reac. Na ma wɨtɨki paŋpaiŋinande, anna gaind, Kacootta ma manmo moi paŋpaiŋi te, ma wɨtɨki gagrana mɨn. \p \v 5 \x - \xo 14.5: \xo*\xt Gal 4.10\xt*\x*Na ramoot ianna mana iroa ma gaind ndamŋirina, ra kabe ian, anna ra bagaraniac ŋgoin. Na kabena ramoot ianna ma gaind ndamŋirina, an rai mina muruŋa iro kabe niŋgik. Te, ne meacramoot kabe, kabea ne anmo matau lamŋi, titocna iroa mina iro inikap wandoŋa eacrenanna tɨkit. \v 6 \x - \xo 14.6: \xo*\xt 1 Ko 10.31, na Gal 4.10, na 1 Ti 4.3\xt*\x*Na ramootta Raraŋ Aetaniacna ndamŋina moca, na ma ra ianna larapac te, an ra, anna Raraŋ Aetaniacnan. Na ramootta reac, reaca muruŋa tamtamma ambrenan, an ramoot ma Raraŋ Aetaniacmo lamŋicarica ma ambrena, ma Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋgacarica ma ambrena. Na ramootta reac, reaca muruŋa tamtam ŋgam ŋgocorta ramoot, ma Raraŋ Aetaniacna ndamŋiri, ma amna reik ndeidmo, ma anna wandɨk tɨkrena. Na ma toco Raraŋ Aetaniacmo kam laŋa neaŋrena. \p \v 7 \x - \xo 14.7: \xo*\xt 1 Ko 6.19-20, na Gal 2.20, na 1 Te 5.10, na 1 Pi 4.2\xt*\x*Na aia lamŋirena aina tumbunna inikna ramoot ian, ma gainda mba lamŋiri, mana eteacna wat manan, anna mana reac. Na ianna gainda mba lamŋiri, mana memenaca anna mana reac ŋgoin. Wanaiŋ. \v 8 \x - \xo 14.8: \xo*\xt Lk 20.38, na Gal 2.20, na 1 Te 5.10\xt*\x*Na aia eteacna watap eacraŋ te, anna Raraŋ Aetaniacna reac. Na ŋarikca aia menac te, an toco anna Raraŋ Aetaniacna reac. Ainda moca aia eteacna watap eacrenan, co, aia menac te, aia muruŋa Raraŋ Aetaniacnan tiŋgik. \v 9 \x - \xo 14.9: \xo*\xt Up 10.36, na 2 Ko 5.15\xt*\x*Na Karais, ma toco ma menacatna, na ma mac nda wat aŋgɨca mac nda ŋgepatna, ma ndo an menacrinanapa an eteacna watap eacrenanap, ma mina Kacoot ndeacnande. \p \v 10 \x - \xo 14.10: \xo*\xt Mt 25.31-32, na Up 10.42, na 17.31, na 2 Ko 5.10\xt*\x*Na u kaina moca, ndona Iesusa rɨpacrena laiplacarta ianna tɨp kirara ritri watreke, na u manmo kam ŋgoreac ndoprena? Na kaina moca, u ndona Iesusa rɨpacrena laiplacarta ianmo komerena? Na ne lamŋirena, aia muruŋcamiŋa Raraŋ Aetaniacna outta wɨtɨkca ma aina ritri waparaca monande. \v 11 \x - \xo 14.11: \xo*\xt Ais 45.23, na Pil 2.10-11\xt*\x*Na anna Raraŋ Aetaniacna timbigta kap mboprina kamna kirar, na ma gaindopatna, “Aku Kacoot, aku memetmbac ndeacrena, na aku gidik ŋgoin ndoprena, gan tiacarpaikna meikramtaɨr, mina muruŋa auk ndambuŋ nakɨpca aukmo tutpemb rɨmbɨtnande. Te, mina muruŋcamiŋa kam pɨarri mbopnande, aku Raraŋ Aetaniac gidik ŋgoin.” \v 12 \x - \xo 14.12: \xo*\xt Mt 12.36, na Gal 6.5, na 1 Pi 4.5\xt*\x*Aintik aia lamŋirena, aina muruŋna kabe, kabea ndori morina tɨpemb kirarirta mɨniŋa, Raraŋ Aetaniacmo mbopnande. \s Aia ndorita laiplacarmo kai moca mina ŋateca tɨp ŋgoreacna makukca mo nari \p \v 13 \x - \xo 14.13: \xo*\xt 1 Ko 8.9, na 8.13, na 10.32\xt*\x*Aintik aia Iesusa rɨpacrena laiplacara morena tɨpemb kirarirmo, kai ritri waparacna tɨp kirara kai mo teac, na minmo iro ŋgoreaca kai aŋgɨ teac. Na aia iro dam ianna raŋgai te, an iroa, aia reac ianna kai moca ndorita Iesusa rɨpacrena laiplacarmo, moca mina tɨp ŋgoreacna makukca mo nari. \v 14 \x - \xo 14.14: \xo*\xt Up 10.15, na Ro 14.2, na 14.20, na 1 Ko 8.7-8, na 1 Ti 4.4, na Ta 1.15\xt*\x*Na Kacoot Iesusa ma aukna iromo moa pɨarra waekeca, aku gaind ŋgoin ndamŋirina, Raraŋ Aetaniacna lamnɨaca watreke, amta reikca muruŋa rat niŋgik. Na ramoot ianna ma ndo mbuŋa gaind ndamŋi te, an amna reaca rat ŋgocor ŋgoin, aindop te, anna laŋ, an reaca mana eteacna watmo laŋa wanaiŋ. \v 15 \x - \xo 14.15: \xo*\xt 1 Ko 8.11-13\xt*\x*Aintik u reac ian am te, moca una Iesusa rɨpacrena laiplacara, ianna gaind ndamŋi nari, u Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo u ratta mba larureke, na an tɨpna kirar mbuŋa u ndona an kakana iroa moa ŋgocraiapekna. Na u gaind ndamŋi, una moapekna an tɨpna kirara, u ndona kaka nake mba matŋiri. Na an kakamo, Karaisa mana moca menacatna, man mac nda aŋgɨna moca, na u ndona amna reac mbuŋa kai watcarica una amna reaca manmo kai mo ŋgocrai teac. \v 16 \x - \xo 14.16: \xo*\xt Ta 2.5\xt*\x*Na ne gaind ndamŋi, reaca anna laŋ ecte, ne ndoritake wat, moca nena morena tɨpemb kirarira ndori moca kabena meikramtaɨr anna watca aindopnande, an reaca anna peperena kam ŋgoreacna reacnan. \v 17 \x - \xo 14.17: \xo*\xt 1 Ko 8.8\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna bubuocna inikca anna amna reacapa pukapna reaca, wanaiŋ. Na Raraŋ Aetaniacna bubuocna kirar manan ŋgoinna gaind, tɨp kirar wandoŋ gidikapa, nikinik iro wetwet ndeac te, toŋtoŋ niŋgik ndeacna kirar niŋgik, anna Ŋeroŋ Ratta moa larurenan. \v 18 \x - \xo 14.18: \xo*\xt 2 Ko 8.21\xt*\x*Na ramootta an kirara raŋgaica Karaisna aiŋa mo te, Raraŋ Aetaniac ma manmo toŋgonande, te, meikramtaɨra manmo kam toŋtoŋ laŋ ndopnande. \p \v 19 \x - \xo 14.19: \xo*\xt Ro 12.18, na 15.2, na 1 Ko 14.12, na 1 Te 5.11\xt*\x*Aintik aia an kirarirmo muruŋcamiŋa raŋgai, anna ndo aimo moi aŋgɨri aia nikinik iro wetwet ndeac te, an kirarira ndo kabena meikramtaɨrta rɨtɨpaikca moi paŋpaiŋirena. \v 20 \x - \xo 14.20: \xo*\xt Mt 15.11, na Ro 14.14-15, na 1 Ko 8.9, na 8.13, na Ta 1.15\xt*\x*Na u amna reac niŋgik nake, kai lamŋica Raraŋ Aetaniacna aiŋa mo ŋgocrai teac. Na anna gidik, reikca muruŋa amna laŋ. Na ŋarikca u an amna reac ian am te, ramootta anna watca anna mbutuk te, anna u tɨp ŋgoreaca morina. \v 21 Na u racaindta ŋgoaemna buit ian ambri, co, wain puk ambri, co, u reac ianna mo te, na an reikca ndori moca una kaka anna ŋgirik te, anna laŋ, iŋmbaia u an reaca kai mac mo teac. \v 22 Na una rɨtɨpaca ma ndo umo iroar neaŋrena, u an reikmo, u titoca tɨkca lamŋirena, anna una reac ŋgoin, unapa Raraŋ Aetaniacap. Na ramootta gaind ndamŋi te, reac ianna anna laŋ, ma lamŋirena mana iro inikca manmo ritri waparacna taupca tɨkna mɨnna wanaiŋ, ma toŋtoŋ niŋgik. \v 23 \x - \xo 14.23: \xo*\xt Ta 1.15\xt*\x*Na ramootta racaindta reac ianna buit ambca, ma ndo an tɨp kirara ainda morinanna moca, ma anna iro mbuniŋ naaŋgɨ te, anna mana ŋgoreacap, aintik ma aind ndamŋi ŋgocor tik ma morina, na mana rɨtɨpaca manmo ainda mo te, anna laŋ, co, anna ŋgoreac. Na aia tɨp kirar ianna moca aina rɨtɨpaca anna toŋgo ŋgocor te, anna aia tɨp ŋgoreacna makukca morina. \c 15 \s Aia Karaisna iroapa mana tɨp kirara raŋgai \p \v 1 \x - \xo 15.1: \xo*\xt Ro 14.1, na Gal 6.1\xt*\x*Na aia meikramtaɨra rɨtɨpaik gagrarap eacrenan, aina momona aiŋa, aia an meikramtaɨra rɨtɨpaik gagrar kocortanmo, aia otaca mina makukar mbukna. Na aia ndori tiŋgik ŋgotacna iroara kai aŋgɨ teac. \v 2 \x - \xo 15.2: \xo*\xt Ro 14.19, na 1 Ko 9.19, na 9.22, na 10.24, na 10.33, na 13.5, na Pil 2.4-5\xt*\x*Na aia muruŋcamiŋa kabe, kabea aia ndorita laiplacarmo otac te, mina tɨpemb kirarir laiŋ aŋgɨnandet, na mina ndorita rɨtɨpaca moi paŋpaiŋinande. \v 3 \x - \xo 15.3: \xo*\xt Ŋap 69.9, na Mt 26.39, na In 5.30, na 6.38\xt*\x*Na aia lamŋirena, Karais, toco ma ndo niŋgik ŋgotac nake anna iroa mba lamŋirenan. Na an tɨp kirara manmo larurenanna, anna Raraŋ Aetaniacna timbigta kapna kamna kirara, aindoprina, “Meikramtaɨra unmo kam ŋgoreac ndop te, an kam ŋgoreac mina mboprenan, anna mina auk ndoprina.” \v 4 \x - \xo 15.4: \xo*\xt Ro 4.23-24, na 1 Ko 9.9-10, na 10.11, na 2 Ti 3.16-17\xt*\x*Na an kambca atua mina Raraŋ Aetaniacna Timbigta Kapca tirrinanna, anna aimo anna ripti aŋgɨna tiratna. Na an Timbigta Kapna kambca anna aina iroar inkara moi paŋpaiŋica aia wɨtɨki gagraca, Raraŋ Aetaniacna rɨtɨpac laŋna eteacna ndabina, ma kɨpca aimo aŋgɨna moca. \v 5 \x - \xo 15.5: \xo*\xt Ro 12.16, na 1 Ko 1.10, na 9.9-10, na Pil 3.16\xt*\x*Na aia Raraŋ Aetaniac ndambuŋna gargar niŋgik aŋgɨrenan, na ma ndo kabea aimo moa gagraca aina rɨtɨpaikca wɨtɨk gagraca eacrena. Aintik Raraŋ Aetaniaca nenmo otaca ne Karais Iesusna tɨpna kirar koinda raŋgaica an iro niŋgik ŋgutiŋ. Ainda mo te, ne iro kabe niŋgik ndeacnande, \v 6 \x - \xo 15.6: \xo*\xt Up 4.24, na 4.32\xt*\x*te, ne muruŋcamiŋa iro kabe tɨkca Raraŋ Aetaniacna i aŋgɨri ŋgep, ma aina Raraŋ Aetaniac, na ma aina Kacoot Iesus Karaisna Aet. \s Karais ma Iudanandapa Iudamo wanaiŋna meikramtaɨrap otacrena \p \v 7 \x - \xo 15.7: \xo*\xt Ro 5.2, na 14.1-3\xt*\x*Aintik ne muruŋcamiŋa an Iesusna rɨtɨpacap eacrena meikramtaɨrmo aŋgɨca kɨpca ne ndoriap eacna toŋgo, ainda moca Karais toco nenmo kɨpca ndoap eacna toŋgorena. Na an tɨpna kirar mbuŋa ne Raraŋ Aetaniacna i aniacmo aŋgɨca ŋgepnandet. \v 8 \x - \xo 15.8: \xo*\xt Mt 15.24-25, na Up 3.25-26, na 2 Ko 1.20\xt*\x*Na aku gaindopnande, Karais ma Iudanan ŋgotaca mina aiŋa mona ramoot ndaruatna. Na ma ainda moatnanna, ma wandacatna, Raraŋ Aetaniacna kamma anna gidik. Na an tɨpna kirara Iesusa Raraŋ Aetaniaca mina nicar ŋgamrira babuca neaŋgatna kambca muruŋa ma moa mɨnna tɨkrina. \v 9 \x - \xo 15.9: \xo*\xt 2 Sml 22.50, na Ŋap 18.49, na In 10.16, na Up 3.25, na Ro 9.23, na 11.30\xt*\x*Na ma toco toŋgorinanna, Iudana meikramtaɨr wanaiŋa Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotaca watca, mina mana i aŋgɨri ŋgepnande, na anna Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca mboprina kirar, \b \q1 “Aintik aku una ia Iudana meikramtaɨr wanaiŋnanta kɨdrɨkca tɨkca aŋgɨri ŋgep te, \q1 aku una i aŋgɨri ŋgepna ŋapar kumnande.” \b \p \v 10 \x - \xo 15.10: \xo*\xt TW 32.43\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapna kam ian toco gaind, “Ne kabena pitrik waŋna meikramtaɨr, ne Raraŋ Aetaniacna wiwitna meikramtaɨrap tumbunna tɨkca, ne toŋgoca werei.” \v 11 \x - \xo 15.11: \xo*\xt Ŋap 117.1\xt*\x*Na kabena kam tɨp ian toco ma gaindopatna, \b \q1 “Ne Iudana meikramtaɨr wanaiŋa \q2 muruŋa Kacootna imo aŋgɨri ŋgep. \q1 Na ne kabena pitrikna waŋgor ndeacrena meikramtaɨr toco, \q2 ne mana imo aŋgɨri ŋgep.” \b \m \v 12 \x - \xo 15.12: \xo*\xt Ais 11.1, na 11.10, na KIEK 5.5, na 22.16\xt*\x*Na Aisaia toco gaindopatna, “Iesina wiwitnan, mina rɨkca gagrirta ramoot paŋan ŋgam ianna larunande, na ma Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo muruŋcamiŋ ŋgoinna, ma mina ŋginaŋa monande. Na Iudana meikramtaɨr wanaiŋa, mina rɨpaca eteac laŋna reikta ndabirena.” \p \v 13 \x - \xo 15.13: \xo*\xt Ro 12.12, na 14.17\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac ma baburina reikca ma neaŋnande, an reik laiŋga aia aŋgɨ ndopca lambirenanna. Na ne mana rɨpacrenan, na ma mɨn, ma nemo toŋtoŋ bagaraniacapa nikinik iro wetwet ndonanmo ma nemo tɨk laruna mɨn. Na Ŋeroŋ Ratna gargar mbuŋ, ne an oitna mɨnna lamtambina kirara morena, an kirar mbuŋa Raraŋ Aetaniaca ma aina lambirena an reik laiŋmo neaŋnande. Na an reikca nemo moi mɨnna tɨknande. \ms Pol ma ndona aiŋna kam ndopatke ma Romnandmo ra laŋ neaŋgatna \mr (15.14—16.27) \s Pol ma ndona moatna kam wembaŋ laŋna aiŋna toŋtoŋ ŋgoin \p \v 14 \x - \xo 15.14: \xo*\xt 1 Ko 8.1, na 8.7, na 8.10, na 2 Pi 1.12, na 1 Io 2.21\xt*\x*Na ne aukna Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku nemo ndona nikinik iro mbuŋa rɨpacrina, ne tɨp laŋna kirarirmo, ne memetmbaca morena. Na nena iroar landamŋiara ne mɨn, aintik ne ramoot kabe kabea ne mɨn, ne Raraŋ Aetaniacna kabena meikramtaɨrmo iro laŋ neaŋna mɨn. \v 15 Na kamb ndeida aku nenmo tirrinanna, anna emtemma gargar motem. Na aku an tirna rugutta mba mori. Wanaiŋ. Ainda moca aku ndomo nena iroara moi ŋgepna morina. Anna Raraŋ Aetaniaca aukmo kadmaica aukmo larapacrina. \v 16 \x - \xo 15.16: \xo*\xt Ro 1.5, na 11.13, na 12.3, na Gal 2.7-9, na Pil 2.17\xt*\x*Na aukmo Karais Iesusna aiŋna ramoot ndaruca, Iudana meikramtaɨr wanaiŋnanta kɨdrɨk ŋgirikca an aiŋa mona moca. Na an aiŋ aku moeknanna, anna Raraŋ Aetaniacna kam wembaŋ laŋna kam, na aku morenan, aku taup ndamootna kirar toc ndeacrena, te, aku Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo aŋgɨ kɨpca, Raraŋ Aetaniac ndambuŋa gɨmbamba moekna kirara mo te, ma anna toŋtoŋ aniac ŋgoin. Te, Ŋeroŋ Ratta minmo aoci ŋgepca mina Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr koind ndarunande. \p \v 17 Ainda moca aku Karais Iesusap aiŋa moca, na aku Raraŋ Aetaniacmo an aiŋa morinanna aku toŋtoŋ bagaraniac ŋgoin. \v 18-19 \x - \xo 15.18-19: \xo*\xt Up 19.18, na 2 Ko 3.5, na 12.12\xt*\x*Na aku kabena reikta kambca mba mbopitndai. Wanaiŋ. Na aku gan reacna kamma aku an niŋgikna kam ndopnande. Na aukmo Karaisa aukna para tɨkrina aiŋna kamma aku anna ninini niŋgikca monande. Na ma aukna kam ŋgotaca, ma aukna parmo aiŋir laiŋga morinan. Na ma aukmo gargara neaŋga aku ainta ŋgagatraca moatnan. Na Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Rat toco, aukmo gargar neaŋgatna. Na an reikca muruŋa Karais moatnanna, anna Iudana meikramtaɨr wanaiŋnanta iroara moi ŋgepca mina Raraŋ Aetaniacna kamma raŋgaina moca. Ainda moca aku Iesusna morina reikta kam wembaŋ laŋ mananmo, Ierusalemma tɨkca, moa ŋgepca an wiwitia mbopca auŋembmo taŋrina, aku taŋga Ilirikam pitrik aniaca ndaruatna. \v 20 \x - \xo 15.20: \xo*\xt 2 Ko 10.15-16\xt*\x*Na gan aiŋa aku toŋgorena, aku an auŋembta meikramtaɨrmo Karaisna i ndamŋi ŋgocortanmo, aku minmo mana kam wembaŋ laŋ wiwitina. Na gan aiŋa aku mba toŋgorenanna, an ramootta outta iaca kerina garur tambatmo kaca an nambatta mba moitndai. Wanaiŋ. \v 21 \x - \xo 15.21: \xo*\xt Ais 52.15\xt*\x*Aku an Raraŋ Aetaniacna timbigta kap mboprina kamna kirara aku ainda monandet, “An meikramtaɨra mana nininia mina ŋgaua warac ŋgocor, mina manmo watnande. Na meikramtaɨra ŋgaua mina mana kamma warac ŋgocor, mina manmo matau lamŋinande.” \s Pol ma Romnandmo watna moca ma Spenna taŋnandet \p \v 22 \x - \xo 15.22: \xo*\xt Ro 1.13\xt*\x*Na gan aiŋ aukmo memetmbac ŋgutiŋa eacreke, aku nena kɨpi watna mɨnna wanaiŋ. \v 23 Na mandeaca aku ganna tɨkca mona aiŋir kocor. Na iarir wɨtta aku nena watna pac lamŋia taŋrena. \v 24 \x - \xo 15.24: \xo*\xt 1 Ko 16.6\xt*\x*Ainda moca aku nena watna toŋtoŋap, na aku Spenna pitrik waŋa taŋna mo te, aku kɨpi nena watcarica, nenap emtem ndeaca, na aku toŋgorinanna, iŋmbaia ne aukmo otaca aku Spenna taŋna. \p \v 25 \x - \xo 15.25-26 \xo*\xt Up 19.21, na 20.22, na 24.17, na 1 Ko 16.1-4, na 2 Ko 8.1, na 9.2, na 9.12\xt*\x*Na mandeaca aku Ierusalemma taŋnandet, an ndeacrena Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr ŋgotacna moca. \v 26 Na Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨra mon Masedoniaapa Akaiana pitrik waŋ ndeacrenan, mina kam leaca kitukndukeniŋ aŋgɨra tɨkca mon Ierusalemma neaŋ taŋna moca, an ndeacrena Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨra reik kocortan ŋgotacna moca. \v 27 \x - \xo 15.27: \xo*\xt Ro 9.4, na 11.17, na 1 Ko 9.11, na Gal 6.6\xt*\x*Na an kitukndukara mina neaŋgatnanna, mina ndorita toŋtoŋ mbuŋa neaŋgatna, an tɨp kirara anna tɨp kirar laŋ. Ainda moca mina an reikmo rutina reacna kirara Iudananda moatna, na Iudananda mina Ŋerŋgaourta reik laiŋga Raraŋ Aetaniacnan aŋgɨa taŋga Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo neaŋgatna, aintik Iudana meikramtaɨr wanaiŋa mina Iudanandmo otaca mina tikemb matauna aiŋa mona reikap. \p \v 28 Karica aku gan aiŋa moi korwicarica. Iŋmbai te, aku gan kituknduk aŋgɨca mon Ierusalem naaŋgɨ taŋca minmo neaŋnande. Na iŋmbaia aku Spenna taŋna mo te, aku kɨpi nenmo oke watnande. \v 29 \x - \xo 15.29: \xo*\xt Ro 1.11\xt*\x*Na aku lamŋirena, aku nen ndambuŋ nakɨp te, Karaisna opotac aniaca aukap eacnande. Te, nenmo ma matau ŋgoinna monandet. \p \v 30 \x - \xo 15.30: \xo*\xt 2 Ko 1.11, na Pil 2.1, na Kol 4.3, na 4.12, na 2 Te 3.1\xt*\x*Ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku toŋgorina ne aina Kacoot Karais Iesusna iromo outta tɨk, na gan kirarmo aia kabena meikramtaɨrmo mamatŋia morenan, na anna aimo Ŋeroŋ Ratta moa larurena. Na aku toŋgorinan, an iroa nemo moi ŋgepca ne aukap tɨkca aia mbendeina aiŋ wakikia mo. Na ne Raraŋ Aetaniacmo mbendeica ma aukmo otacna. \v 31 Te, aukmo an Iudiana meikramtaɨrta para tɨkca Raraŋ Aetaniacna kamma ndarenan, na warac narica morenanna para tɨkca mac nda aŋgɨna. Na ne Raraŋ Aetaniacmo mbendeica ma an ndona Ierusalemna meikramtaɨrmo moi mina an aiŋ aku min ŋgotacna moeknanna toŋgo. \v 32 Aintik anna Raraŋ Aetaniacna reac, ma ndo aukmo toŋgo te, aku toŋtoŋ niŋgik, na aku kɨpca nena wat te, nenap emtemma mbiraci wɨktɨki eaca gargar mac nda aŋgɨna. \p \v 33 Na an Raraŋ Aetaniac ma aimo mbibirac laŋ neaŋreke, aimo nikinik iro wetwet neaŋrena, nenmo muruŋcamiŋa ma nenap eacnande. Anna gidik ŋgoin. \c 16 \s Pola ma meikramtaɨr wɨtmo ra laŋ neaŋrina \p \v 1 Na aku toŋgorinanna, ne Pibimo matau mo, anna ma aina mbi. Na man mona aiŋa ma Senkiria auŋna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunnan ŋgotacrena. \v 2 Na aku toŋgorinanna, ne Kacootmo lamŋiraŋ, te, ne Pibimo aŋgɨca ma nenap eac. Na anna tɨp kirar laŋ, aia Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨra anna mo. Na ma reac ianna makukap eac te, aku toŋgorinanna ne manmo otac, ma meikramtaɨr wɨt aniacmo otacrena, na ma auk motoco otacrena. \p \v 3 \x - \xo 16.3: \xo*\xt Up 18.2, na 18.18, na 18.26, na 2 Ti 4.19\xt*\x*Na ne Pirisilaapa, Akuwilamo aukna ra laŋmo neaŋ, maniŋa aukap aia Karais Iesusna aiŋ kabea morena. \v 4 Na maniŋa menacna kocrorena, auk ŋgotacna moca, ainda moca aku ndo kabe niŋgikca maniŋmo kam laŋa mba neaŋri. Wanaiŋ. Na Iesusna rɨtɨpaikta Iudana meikramtaɨr wanaiŋna meikramtaɨrta tumnambca, muruŋcamiŋa oŋmo kam laŋ neaŋrina. \v 5 \x - \xo 16.5: \xo*\xt 1 Ko 16.15, na 16.19, na Kol 4.15, na 2 Ti 1.15, na Pm 1.2\xt*\x*Na ne aukna ra laŋ motocmo maniŋna kaca punirena Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna neaŋ. \p Te, ne aukna ra laŋmo Epainetusa neaŋ, ma aukna aikndamoot laŋ ŋgoin. Na ma ndo ŋgoinna ma out ŋgoinna, an Esia pitrik waŋna meikramtaɨrmo rɨpacatna ramoot ndarurina. \p \v 6 Na ne aukna ra laŋmo Maria neaŋ. Ma nen ŋgotacna aiŋ wɨt ŋgoinna morena. \p \v 7 Na ne aukna ra laŋmo Andronikusapa Iuniasa neaŋ. Na maniŋa aukna auŋ kabena ramootniŋ, na maniŋa aukap aia kac ŋgoreaca eacatna. Na maniŋna up aŋgɨrena ramtaɨrta inikca iap. Na maniŋa Karaisna wiwitmo, maniŋa aukmo outmbaica mbukatna. \p \v 8 Na ne aukna ra laŋmo Ampliatusa neaŋ, ma aukna ramoot laŋ ŋgoin, ma Kacootna tɨp kirara raŋgairena ramoot. \p \v 9 Na ne aukna ra laŋmo Urbanusa neaŋ, ma aiap Karaisna aiŋ kabea morena ramoot. Na Stakismo tocmo aukna ra laŋ neaŋ, ma aukna ramoot ŋgoin. \p \v 10 Na ne aukna ra laŋmo Apelesa neaŋ, ma Karaismo matau ŋgoinna raŋgairena iap. \p Na ne aukna ra laŋmo Aristobulusna wiwitta neaŋ. \p \v 11 Na ne aukna auŋ kabena ramoot Erodionmo, aukna ra laŋa manmo neaŋ. \p Na ne Narsisusna wiwitna meikramtaɨrmo, aukna ra laŋa minmo neaŋ, mina Kacootna wiwit ndeacrena. \p \v 12 Na ne Tiripinapa Tiriposmo, aukna ra laŋa maniŋmo neaŋ, maniŋa Kacootna aiŋ aniac ŋgoinna morena. \p Na ne Persismo aukna ra laŋa manmo neaŋ, ma aukna ramoot ŋgoin. Ma Kacootna aiŋa wakikia morena. \p \v 13 \x - \xo 16.13: \xo*\xt Mk 15.21\xt*\x*Na ne Rupusmo aukna ra laŋmo mana neaŋ, ma Kacootta raŋgairena ramoot laŋ, na mana aem toco, mana eteaca ma aukna aem toc ndeacrena. \p \v 14 Na ne aukna ra laŋmo Asinkiritusaap, Pelegonapa, Ermesapa, Patrobasapa, Ermasap, na minap eacrena Iesusa rɨpacrena laiplacarap, min motocmo aukna ra laŋmo mina neaŋ. \p \v 15 Na ne aukna ra laŋmo, Pilologusapa, Iuliaapa, Nereusapa, mana mbiapa Olimpasap, Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨra minap eacrenanmo, muruŋa neaŋ. \p \v 16 \x - \xo 16.16: \xo*\xt 1 Ko 16.20, na 1 Pi 5.14\xt*\x*Na aina Raraŋ Aetaniacna tɨpna kirar, ne kabe kabea ndorita laiplacarmo pipopotaca mo. \p Na Karais Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnambca nenmo muruŋcamiŋmo ra laŋ neaŋrina. \s Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ndeida tɨpniŋa titacatna \p \v 17 \x - \xo 16.17: \xo*\xt Mt 7.15, na Up 15.1, na 15.5, na 1 Ko 5.9-11, na 2 Ti 3.5, na Ta 3.10, na 2 Io 1.10\xt*\x*Ne aukna Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku nenmo kam gargara gaindopnandet, ne aŋgɨatna ririptimo ndarena ramtaɨr nake matau wat, mina anna kam ndopreke, nena rɨtɨpacna tɨpna kirara moi irikca mina ŋgocrainandet. Na ne ainta meikramtaɨrmo waekeca tawan ndeac. \v 18 \x - \xo 16.18: \xo*\xt Pil 3.19, na Kol 2.4, na 1 Ti 6.5, na Ta 1.10, na 2 Pi 2.3\xt*\x*Na mina aina Kacoot Karaisna aiŋa mba morenanna. Wanaiŋ. Mina ndorita tikembta toŋtoŋgar tiŋgikca raŋgairena. Na mina ndorita kambta toŋtoŋgar topraŋ te, ndorita kambta waipaik aocrena, na mina paparuna kamb topca an Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbuna moca, mina ŋgoreac laŋa lamŋi ŋgocor, titoca tɨki mo te, anna laŋ, na titoca tɨki mo te, anna ŋgoreac. \v 19 \x - \xo 16.19: \xo*\xt Mt 10.16, na Ro 1.8, na 1 Ko 14.20\xt*\x*Na ne Raraŋ Aetaniacna kammo ne matau raŋgaireke, an meikramtaɨra nena morena kirarirta kambmo muruŋa waracatna. Aintik aku nenmo toŋtoŋ aniac ŋgoin. Na aku toŋgorinanna, ne tɨp kirar laŋmo matau lamŋi rapac, te, ne tɨp ŋgoreacmo mba lamŋitndai. \v 20 \x - \xo 16.20: \xo*\xt RL 3.15, na Ro 15.33, na 1 Ko 16.23, na 1 Te 5.28, na KIEK 22.21\xt*\x*Na tekemmotemma an Raraŋ Aetaniaca aimo mbibirac laŋapa nikinik iro wetwet neaŋrenanna, ma Ramoot Mbɨkmo nena our kaŋgaukca tɨkca kɨtac wɨtɨknandet. \p Na aina Kacoot Iesusna kakadmaina opotaca nenap eacnandet. \s Na meikramtaɨr ndeida mina Romnandmo ra laŋ neaŋgatna \p \v 21 \x - \xo 16.21: \xo*\xt Up 16.1, na 19.22, na 20.4\xt*\x*Na aukna aiŋ kabena ramoot, Timoti, ma nenmo ra laŋ neaŋrina. Na Lusiusapa, Iasonapa, Sosipaterap, mina aukapna wiwitnan, min toco nenmo ra laŋ neaŋga kɨpatna. \v 22 Na aku Tertius, aku Polna upna kam aŋgɨca aku gan timbiŋ rapara tirrina. Na Kacootna i mbuŋa aku nenmo ndona ra laŋ neaŋga kɨpatna. \p \v 23-24 \x - \xo 16.23-24: \xo*\xt Up 19.29, na 1 Ko 1.14, na 2 Ti 4.20\xt*\x*Na Gaiusa ma ndona ra laŋmo nena neaŋga kɨpatna, na ma aukmo ndona kaca tɨkca raupŋirenan, na ma rɨtɨpacna meikramtaɨr motocmo muruŋcamiŋa minmo mataua bubuocrena ramoot. \p Na Erastus, ma gan auŋ aniacna inikna ramoot paŋan, na ma kitukndukar raupŋirena ramoot, na aina Iesusa rɨpacrena laiplacarta ian Kiwartusap, maniŋa ndoniŋna ra laŋmo nena neaŋrina.\f + \fr 16.23-24 \fr*\ft Na landamŋina ramtaɨr ndeida gaind ndamŋirena, kabena kam tɨp toco gan wesna inikca maeacreke. Na ma gaind, \ft*\fq “Aina Kacoot, Iesus Karaisna kakadmaica nenap eac. Na anna gidik.”\fq*\f* \s Aia Raraŋ Aetaniacna imo aŋgɨri ŋgepraŋ \p \v 25 \x - \xo 16.25: \xo*\xt Ro 1.5, na Epe 1.9, na 3.5, na 3.9, na 3.20, na Kol 1.26-27, na 1 Te 3.13\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac ma mɨn, ma nena rɨtɨpaikmo moi ne wɨtɨki paŋpaiŋina mɨn. Na an kambca, kam wembaŋ laŋmo inik ndeacreke, aku mana tɨp kirar laŋna ndoprena, na an kam wembaŋ laŋa anna Iesus Karaisna kam. Na an kam wembaŋ laŋa atu, atu ŋgoinna man niŋgikca iŋgoroca eacrina. \v 26 Na mandeaca an iarwar ndeacrena Raraŋ Aetaniaca moa raek matɨkri. Na ma mbopatna, aia meikramtaɨrmo muruŋcamiŋa minmo mbop, an kambca atua rambca morina ramtaɨra tiratna. Aintik meikramtaɨra muruŋcamiŋa an iŋgoroca eacrena kamma mina lamŋia garacrina. Na Raraŋ Aetaniac, ma ainda morena, an pitrik waŋna meikramtaɨr muruŋcamiŋmo mana rɨpaca mana toŋgorina tɨpemb kirarira mo. \v 27 \x - \xo 16.27: \xo*\xt 1 Ti 1.17, na 6.16, na Iu 1.25\xt*\x*Na an Raraŋ Aetaniac, ma ndo kabe niŋgikca ma landamŋia mɨn, na aia gaind ŋgoinna matau lamŋi, an reikca ma Iesus Karaisna par mbuŋa tɨkca laruatna, ainda moca aia mana i aniacmo iarwara tamuŋ naaŋgɨri ŋgepraŋ. Anna gidik.