\id REV - shell for translator’s use \ide UTF-8 \h KIEK \toc3 KIEK \toc2 KIEK \toc1 Karaisa Iŋgoroca Eacrena Kambmo Ion Mbuŋa Moa Larurina \mt1 Karaisa Iŋgoroca Eacrena Kambmo Ion Mbuŋa Moa Larurina \imt Outna kam \ip Gan timbigta kapca mina tirrinanna, an mɨnna mina Iesusa rɨpacrena laiplacarmo, mo ŋgocrairena, na anna mɨnɨŋa gaind, an Iesusa rɨpacrena laiplacara mina gainda rɨpacrena, Iesus Karaisa ma mina Kacoot. Na gan timbigta kapca ma Iesusa rɨpacrena laiplacarta rɨtɨpaikca mo gagaranande, te, makukar anikmo mba wattacarica, ma minmo mba mo irikitndai. \ip Na gan timbigta kapca ma ŋgagatracna kamb rourta reik wɨtta iŋmbaia lataruna kambap. Na an kɨdrɨkca Iesusa rɨpacrena laiplacara mina an ŋgagatracna kamb rourmo mina garacrena, na rɨtɨpac ŋgocorta meikramtaɨra wanaiŋ. Na an ŋgagatracna kam roora gaind, Iesus Karaisa ma Kacoot, na mana par mbuŋa Raraŋ Aetaniaca puŋnaŋgeparmo muruŋcamiŋapa, Ramoot Mbɨk, tocmo mo iriknande. Na an mɨnna Iesusa ndona aiŋa moi mai te, Raraŋ Aetaniaca ma an meikramtaɨra mina gagaraca eacrinanapa, ndorita rɨtɨpaca mba tɨkcarirenanmo, ma minmo opoik anikmo neaŋnandet. Na mina Raraŋ Aetaniacap eac te, mina makukar anikca mba mac aŋgɨitndai, anna Raraŋ Aetaniaca ma reikmo muruŋa moi ŋgaib tarunandet. \c 1 \ms Iesus Karaisa ma parmbaiapa mbut mbuniŋna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo, kambca neaŋga taŋrina \mr (1—3) \p \v 1 \x - \xo 1.1: \xo*\xt Dan 2.28-29, na In 3.32, na 12.49, na KIEK 1.19, na 4.1, na 22.6, na 22.16\xt*\x*Na atua an kambca iŋgoroca eacrina, na Iesus Karaisa moa larurinan. Na Raraŋ Aetaniaca Iesusmo an kambmo neaŋrinan, te, ma ndona aiŋa mona ramtaɨrmo, an tawi lataruna reikmo minmo wandacna. Ainda moca Iesusa ndona mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋmo mandaca, ma kɨpca auk Ionmo, mana aiŋa mona ramootmo, an kamb neaŋrinan. \v 2 \x - \xo 1.2: \xo*\xt 1 Ko 1.6, na 1 Io 1.1, na KIEK 6.9\xt*\x*Na aku Ion, aku an reikmo watrinan, ainda moca aku Raraŋ Aetaniacna kambapa, Iesus Karaisna wiwitiatna kambca aku wiwitirina. \p \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt Lk 11.28, na Ie 5.8, na 1 Pi 4.7, na KIEK 22.7, na 22.10\xt*\x*Na an kambca anna rambca morena ramtaɨrta kambca Raraŋ Aetaniac ndambuŋ ndiŋa kɨprinan, na ramootta an kambmo lamnɨac mbuŋa watca kabena meikramtaɨrmo mbop te, ma toŋtoŋ ŋgoin. Na Raraŋ Aetaniacna kambca aku tirrinan, na meikramtaɨra an kammo waracrinanapa, meikramtaɨra an kammo raŋgairenan, mitoco toŋgonandet. Na anna gaind, an reik laruna kɨdrɨkca kɨpca marambuŋairi, na an reikca Raraŋ Aetaniaca mo ndoprinanna, ma monandet. \s Ionna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnamb parmbaiapa mbut mbuniŋmo kambca tirrina \p \v 4 \x - \xo 1.4: \xo*\xt NA 3.14-15, na Sek 3.9, na In 1.1, na KIEK 1.8, na 3.1, na 4.5, na 4.8, na 5.6, na 11.17, na 16.5\xt*\x*Na aku Ion, aku gan kambmo tirrina, anna ne Esiana pitrikca eacrena parmbaiapa mbut mbuniŋna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnambtan. Na Raraŋ Aetaniac, ma mandeaca eacrenan, na atu ŋgoinna eacrenan, na iŋmbaia ma kɨpnandet, ma nenmo kadmaica nena iroar inkarmo moi wewettaca laŋ ndeacnandet. Na an ŋerŋgaur parmbaiapa mbut mbuniŋa, mina Raraŋ Aetaniacna mbibiracna taupmo outta eacrena, mitoco nenmo kadmaica nenmo iroar inkara moi laiŋ teacna. \v 5 \x - \xo 1.5: \xo*\xt Ŋap 89.27, na Ais 55.4, na In 15.9, na 18.37, na Epe 1.20, na Kol 1.18, na 1 Ti 6.13, na Ib 9.14, na 1 Io 1.7, na 4.10, na KIEK 3.14, na 17.14\xt*\x*Na Iesus Karaisa ma Raraŋ Aetaniacna kambmo muruŋa wandoŋa wiwitirina ramoot. Na ma mukmo, out ŋgoinna mac nda ŋgeprina ramoot, na ma gan tiacarpaikna gagrirta ramtaɨr paŋaindta ramoot paŋan. Ma toco, nenmo kadmaica nena iroara inkar moi laŋan ndeacna. \p Na ma aimo mamatŋi ŋgoin, aintik mana racaindpaik mbuŋa, ma ndo aina tɨpemb ŋgorikta makukara aimo leaca eacrenanmo, pɨarca muruŋa moa kecariatna. \v 6 \x - \xo 1.6: \xo*\xt NA 19.6, na 1 Ti 6.16, na Ib 13.21, na 1 Pi 2.5, na 2.9, na KIEK 5.10, na 20.6\xt*\x*Na ma aimo larapaca, aia gagrirta ramoot paŋanna taup ndamtaɨrta wiwitta larurina, na Iesusna Aet Raraŋ Aetaniac, aia mana taup ndamootna wiwitnan. Na memetmbaca iarwara Iesus Karaisa ma i aniac ŋgoinap, na ma reikmo bubuocna gargarap. Na anna gidik. \p \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt Dan 7.13, na Sek 12.10, na Mt 24.30, na Mk 13.26, na Lk 21.27, na In 19.34, na 19.37, na Up 1.11, na 1 Te 4.17\xt*\x*Na ne wat! Ma ande dimirpaikna rɨkca eaca kɨpnande, te, meikramtaɨra muruŋa ndorita lamnik puŋga manmo watnandet. Na meikramtaɨra muruŋa manmo rɨŋrinan toco, mina manmo watnande. Te, gan tiacarpaikna wiwitna meikramtaɨra muruŋa mana ndamŋiraŋnande, te, mina kakadmaina nananaea moraŋnandet. Na an reaca ma larunandet. Na anna gidik. \p \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt NA 3.14, na KIEK 1.4, na 1.17, na 4.8, na 11.17, na 15.3, na 21.6, na 22.13\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac Kacoot, ma Raraŋ Aetaniac, ma gaindoprina, “Aku ndo out ŋgoinna eacrenan, na iŋmbai ŋgoin toco, aku eacrenan. Na aku Raraŋ Aetaniac niŋgik, na mandeaca aku eacrenan, na atua aku eacrinan, na iŋmbaia aku kɨpnandet, na aku Gargar Muruŋapnan.” \s Ionna Karaismo watrina \p \v 9 \x - \xo 1.9: \xo*\xt Pil 1.7, na 2 Ti 1.8, na 2.12, na KIEK 6.9\xt*\x*Na aku Ion, nena kaka. Na aukapa nenap, aia Iesusna wiwitnan ndeacrenan. Na aku nenap mɨkca gɨgɨrarapa, makukar aŋgɨrinan, na aku mana bubuoca nenap eacrenan. Na aia muruŋa gagaraca wɨtɨkca tumbunna makukara mbukca eacrenan. Na aku Raraŋ Aetaniacna kambmo wiwitirinan, na aku gainda wiwitiatna, aku mana rɨpacrena. Ainda moca mina aukmo kac ŋgoreaca tɨkca aŋgɨca an muta mina gainda ŋgacrena, Patmos, mina aukmo anna tɨkrina.\f + \fr 1.9 \fr*\ft Meikramtaɨra Romnaŋgepmo makukar neaŋ te. Na mina an meikramtaɨrmo kac ŋgoreaca tɨkna mo te, mina, minmo aŋgɨca taŋca mutura tɨkrenan. Na Patmos muta ma an muturta kac ŋgoreacna ian.\ft*\f* \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt In 20.26, na Up 10.10, na 2 Ko 12.2, na KIEK 4.1-2\xt*\x*Na Kacootna ra, Ŋeroŋ Ratta aukmo mbukca gagaraca aoca ŋgepri, na aukna iŋmbaia aku waracrina kam ianna ma taurna mɨtmɨt aniacna kirar toc. \v 11 Na ma aindoprinan, “An reikca u muruŋcamiŋa watnandet, anmo u timbiŋ rapara tɨkca u mon Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnambta par kabeapa, mbut mbuniŋna an auŋemb anik, Epesusapa, Simernaapa, Pergamumapa, Taiatairaapa, Sardisapa, Piladelpiaapa, Laodisiapmo neaŋ taŋ.” \p \v 12 \x - \xo 1.12: \xo*\xt NA 25.37, na Sek 4.2, na KIEK 1.20\xt*\x*Ainda moca aku uriraca an kamma aukmo kamb neaŋrinanna watna, na aku mori, aku tac wɨwɨra tɨkca eacrena reikta par kabeap mbut mbuniŋ golnan, eacrinan mawatri. \v 13 \x - \xo 1.13: \xo*\xt Esi 1.26, na Dan 7.13, na 10.5, na KIEK 15.6\xt*\x*Ainda moca aku watrinanna, ramoot ianna an tac wɨwɨra tɨkca eacrena reikta rɨkca eacrenan. Na ma Ramootna Nuocna kirar toc. Na ma tik ŋgapaoc rocotta aocrinanna, mana orniŋmo wɨŋga kɨtacrinan, na mana mapdɨŋa ma golna weaond mbuŋa kariaŋa aoca eacrenan. \fig Tik ŋgapaoc rocot|alt="Man wearing a long robe." src="D Johnson Rev.tif" size="col" copy="Delaina Spence" ref="1.13"\fig* \v 14 \x - \xo 1.14: \xo*\xt Dan 7.9, na KIEK 2.18, na 14.2, na 19.12\xt*\x*\x - \xo 1.14-15: \xo*\xt Dan 10.6\xt*\x*Na mana paŋanapa lakoara gogok ŋgoin, na anna ma sipsipna lakoarapa, dimirpaik gogokna kirar toc. Na mana lamnɨacniŋa ma tac wɨwɨrna memetac nakirar. \v 15 \x - \xo 1.15: \xo*\xt Esi 1.24, na 43.2, na KIEK 14.2\xt*\x*Na mana orniŋa memetac ŋgoin, an kirara mina barasa tac aniac mbuŋa rotacrinan toc. Na aku mana logotna kamma waracrinanna, anna ma macait aniacna mɨtmɨtna kirar. \v 16 \x - \xo 1.16: \xo*\xt Epe 6.17, na Ib 4.12, na KIEK 1.20, na 2.1, na 2.12, na 2.16, na 3.1, na 19.15, na 19.21\xt*\x*Na ma guiar par kabeapa mbut mbuniŋmo ndona par umbaia utiŋga eacri. Na mana up ndiŋa bugrimma up mbuniŋapnanna, wɨrwɨr ŋgoinna larurinan. Na mana inpaŋanna memetac ŋgoin, anna rana memetac nakirar toc. \p \v 17 \x - \xo 1.17: \xo*\xt Ais 41.4, na 44.6, na 48.12, na Esi 1.28, na Dan 8.18, na 10.10, na KIEK 2.8, na 22.13\xt*\x*Ainda moca aku mana watca mana orniŋna kɨtɨm mairikat, na aku menacrina ramoot toco eacri. Na ma ndona par umbaia aukmo tɨkca ma gaindopatna, “U kai nanambi teac. Aku an ramootta ma outmbai ŋgoinna eacrenan, na ma iŋmbai ŋgoinna eacrena ramoot. \v 18 \x - \xo 1.18: \xo*\xt Ŋap 68.20, na Ro 6.9, na KIEK 4.9, na 5.14\xt*\x*Na aku eteacna watap eacrena ramoot. Na ŋgaua aku menacrinan, na u wat, mandeaca aku memetmbaca iarwara eacrenan. Na aku menacrina meikramtaɨrta taupapa, memenacna taupna tɨŋ gootna reacniŋa aku utiŋa eacrena. \v 19 \x - \xo 1.19: \xo*\xt KIEK 1.1, na 1.11, na 2.1, na 4.1\xt*\x*Ainda moca an reikca u watrinanna, u timbiŋ rapara tirca tɨk, na anna an reikca mandeaca eacrenan, na iŋmbaia larunandet. \v 20 \x - \xo 1.20: \xo*\xt Sek 4.2, na Pil 2.15, na KIEK 1.12, na 1.16, na 2.1, na 3.1\xt*\x*Na u an guiar par kabeapa mbut mbuniŋa aukna par umbaia eacrinanapa, na an parmbaiapa mbut mbuniŋna gol mbuŋa morina tac wɨwɨra tɨkca eacrena kendelca u mawatat. Na anna ma iŋgoroca tamaia eacrena kam roor, na mana mɨnɨŋa gaind. An guiar parmbaiapa mbut mbuniŋa, anna ma mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur parmbaiapa mbut mbuniŋna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnambtan. Na an golna tac wɨwɨra tɨkca eacrena kendel parmbaiapa mbut mbuniŋ, anna ma Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnamb parmbaiapa mbut mbuniŋnan ŋgoin.”\fig Ganna gol mbuŋa morina tac wɨwɨra tɨkca eacrena kendel parmbaiapa mbut mbuniŋ|alt="This is the seven gold candles." src="Gw214.tif" size="col" copy="wade" ref="1.20"\fig* \c 2 \s Epesusna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo taŋgatna kamb \p \v 1 \x - \xo 2.1: \xo*\xt KIEK 1.16, na 1.20\xt*\x*Ainda moca an ramootta gainda mbopatna, “U Epesus auŋ aniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋmo, kamb ndeidmo tirnan. Na an kambca anna gaind, ‘Aku guiar par kabeapa mbut mbuniŋmo ndona par umbaia utiŋrenan, na aku tac wɨwɨra tɨkrena golna reik par kabeapa mbut mbuniŋna rɨkca taŋrenan. Na aku nenmo an kambca neaŋga makɨpek. \v 2 \x - \xo 2.2: \xo*\xt 2 Ko 11.13, na 2 Pi 2.1, na 1 Io 4.1, na KIEK 2.9, na 2.13, na 2.19, na 3.1, na 3.8, na 3.15\xt*\x*Na una morena tɨpemb kirarirapa, aiŋir anikapa, una gagraca wɨtɨkrena tɨpemb kirarira, aku malamŋiri. Na aku lamŋirena, u ramtaɨr ŋgorikmo mba toŋgorenan ŋgoin. An ramtaɨra umo gaindopatna, “Ai toco aia up aŋgɨrena ramtaɨr.” Na wanaiŋ, mina up aŋgɨrena ramtaɨra wanaiŋ. Na u mina kambmo ritririnan morinan, na u watta garacrena mina paparuna ramtaɨr tiŋgik. \v 3 \x - \xo 2.3: \xo*\xt Gal 6.9, na Ib 12.3-5\xt*\x*Na meikramtaɨra watrenanna, u aukna imo aŋgɨra taŋrenan, ri, mina unmo tɨpemb kirarir ŋgorikca morena. Ainda mori tik, aku lamŋirinan, u gagaraca wɨtɨkca an makukarmo mbukrenan, na u an aiŋ aniacna moca u mba ŋaterenan. \p \v 4 “‘Na aku unmo makuk ianap, na anna gaind, an mɨnna u mandeba rɨpacatnanna, u laiplacarmo mamatŋi ŋgoinna matŋirena, na mandeaca wanaiŋ. \v 5 \x - \xo 2.5: \xo*\xt Mt 21.41-43, na KIEK 2.16, na 2.22, na 3.3, na 3.19\xt*\x*Na ŋgaua u tɨpemb kirarir laiŋga morenan, na u an tɨpemb kirarirmo tɨkcarica u mairikat. Ainda moca u an ŋgaua morina tɨpemb kirarir laiŋta moca mac lamŋi te, u ndona iro inik ŋgetrikica u ŋgaua morina tɨpemb kirarira mo. Na u ainda mo ŋgocor te, aku un ndambuŋ nakɨpca una an tac wɨwɨra tɨkrena golna reacmo, mo kecarinandet. \v 6 \x - \xo 2.6: \xo*\xt Ŋap 139.21\xt*\x*Na una tɨpna kirar laŋ ianna gaind. U Nikolasna wiwitna meikramtaɨrta tɨpemb kirarirmo, u mba toŋgorenan ŋgoin. Na auk toco, mina tɨpemb kirarira mba toŋgorenan ŋgoin. \p \v 7 \x - \xo 2.7: \xo*\xt RL 2.9, na Esi 28.13, na 31.8, na Mt 11.15, na KIEK 2.11, na 2.17, na 2.29, na 3.6, na 3.13, na 3.22, na 22.2, na 22.14, na 22.19\xt*\x*“‘Ainda moca ramootta koarapnanna, ma an kambca Ŋeroŋ Ratta, Iesusna rɨtɨpaikta tumnambta meikramtaɨrmo wiwitirinanmo matau warac. Na ramootta runduŋa ruŋga mana puŋnaŋgepmo mo irik te, aku manmo watcarica ma an iarwarna eteacna watna ik loor aŋgɨca amnandet. Na an ikca Raraŋ Aetaniacna tamuŋna auŋna warɨŋ maeacreke.’” \s Simerna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo taŋgatna kamb \p \v 8 \x - \xo 2.8: \xo*\xt Ais 44.6, na 48.12, na KIEK 1.17, na 22.13\xt*\x*Ri, an ramootta gaind mac mbopatna, “U mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa Simerna auŋ aniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo, kamb ndeidmo tirnan. Na an kambca anna gaind, ‘Aku an ramootta outmbai ŋgoinna eacrenan, na aku iŋmbai ŋgoinna eacrena ramoot. Na ŋgaua aku menacrinan, na mandeaca aku eteacna watap maeacreke. Na aku unmo gan kambca neaŋga makɨpek. \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt Ro 2.17, na 2 Ko 11.14-15, na 1 Ti 6.18, na Ie 2.5, na KIEK 3.9\xt*\x*Na an makukarapa gɨgɨrara unmo larurinanna aku lamŋirena, na u reik kocorta ramoot ndaekpembta kirara aku malamŋireke. Na u reik wɨt koindap. Na meikramtaɨr ndeida unmo peperena kamb ŋgorik toprenanna, aku lamŋirenan. Na an ramtaɨra mina Iudanaŋgepta wiwitnan toprenan. Na mina Iudanaŋgepta wiwitnanna wanaiŋ. Mina Ramoot Mbɨkna wiwitnan tiŋgik. \v 10 \x - \xo 2.10: \xo*\xt Mt 10.22, na 10.28, na 24.13, na 2 Ti 4.8, na Ie 1.12, na KIEK 3.11\xt*\x*Na iŋmbai motemma u gɨrgɨr aŋgɨnandet, na anna unmo mba mo nanambitndai. Na u warac. Paparuna Ramootta monande, nena rɨkna ramtaɨr ndeida mina kac ŋgoreaca tɨknandet, te, anna nemo towainan. Na rai parniŋ mbuŋa ne makukarmo mbuknandet, na gɨgɨrara aŋgɨnandet. Na u rɨtɨpacmo utiŋga taŋga una menacna ra laru te, aku unmo eteacna watmo, reac laŋna kirar toca neaŋnandet. \p \v 11 \x - \xo 2.11: \xo*\xt KIEK 13.9, na 20.14, na 21.8\xt*\x*“‘Ainda moca ramootta koarapnanna, ma an kambca Ŋeroŋ Ratta Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo, wiwitirinanmo matau warac. Na ramootta runduŋa ruŋga mana puŋnaŋgepmo mo irik te, na iŋmbaina memenac mbuniŋmo, mamo mba mo ŋgocraitndait. Wanaiŋ ŋgoin.’” \s Pergamumna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo taŋgatna kamb \p \v 12 \x - \xo 2.12: \xo*\xt Ais 49.2, na KIEK 1.16\xt*\x*Na an ramootta gaind mac mbopatna, “U Pergamum auŋ aniacna eacrena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa, Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo kamb ndeidmo tirnan. Na an kamma anna gaind, ‘Aku bugrim wɨrwɨra up mbuniŋapnanna, utiŋga eacrenan. Na aku nemo an kambca neaŋga makɨpek. \v 13 \x - \xo 2.13: \xo*\xt KIEK 3.8\xt*\x*Na u eacrena taupca aku matau ŋgoinna lamŋirenan. Na Ramoot Mbɨkna gagrirta ramoot paŋan mbiracna taupca an ndeacrenan. Na u aukna imo utiŋa gagaraca eacrenan, na u aukmo rɨpacrenan, na an rɨtɨpacmo u mba aŋgɨ iŋgoroca eacrenan. Na an ramoot Antipas, ŋgaua ma aukna kambca wiwitia mboprena ramoot, na ma nenap eacrinan. Na ma aukna kambmo matau ŋgoinna raŋgairenan, na mina manmo nena auŋa tɨkca mo menacrinan, na anna an auŋa Ramoot Mbɨkca eacrenan. Na an kɨdrɨk toco, u aukmo iŋa mba neaŋrinan. \p \v 14 \x - \xo 2.14: \xo*\xt Ndu 22.1—24.25, na 25.1-3, na 31.16, na TW 23.4, na Up 15.29, na 1 Ko 6.13, na 8.9, na 2 Pi 2.15, na Iu 1.11\xt*\x*“‘Na aku umo makukar ndeidap. Na Pergamum auŋna ramtaɨrta ndeida unap eacrenan, mina Balamna riptimo utiŋga eacrenan. Na mana riptia ma gaind. Atua ma Balakmo paparuna riptia wandacrinan, ri, Israelnaŋgepmo moca mina tɨpemb kirarir ŋgorikta makukar puŋga irikrinan. Na Balaka minmo moca mina ŋgepca anna mɨrpembraraiŋmo, mina amta ŋgoaebmo gɨmbamba morinan. Na mina an mɨrpembraraiŋmo gɨmbamba morina ŋgoaebmo, mina an aŋgɨca ambrinan, na meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morinan. \v 15 Na an tɨp kirar kabea ramtaɨr ndeida unap an ndeacrenan, mina Nikolasna wiwitna riptina kambca raŋgairenan. \v 16 \x - \xo 2.16: \xo*\xt Ais 11.4, na 2 Te 2.8, na KIEK 1.16, na 3.11, na 19.15, na 19.21, na 22.7, na 22.12, na 22.20\xt*\x*Ainda moca u iro inik ŋgetriki, na wanaiŋ ecte, aku un ndambuŋmo tawi kɨpnandet. Te, aku an ramtaɨra Nikolasna riptia raŋgairenanmo, aku ndona upa eacrena bugrim mbuŋa minap ruŋnande. \p \v 17 \x - \xo 2.17: \xo*\xt NA 16.4, na 16.14-15, na 16.33-34, na Ais 62.2, na 65.15, na In 6.48-50, na KIEK 2.7, na 2.11, na 3.12, na 19.12\xt*\x*“‘Ainda moca ramootta koarapnanna, ma an kambca Ŋeroŋ Ratta Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo wiwitirinanmo matau warac. Na ramootta runduŋmo ruŋca mana puŋnaŋgepmo mo irik te, aku manmo iŋgoroca eacrena menaapa, waut gogok ianna manmo neaŋnandet. Na an waut mbuŋa aku i ŋgamma tirnandet, na ramoot ianna an imo mba lamŋirenan. Na ramootta an waut aŋgɨrenanna, ma ndo niŋgikca lamŋinandet.’” \s Taiatairana Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo taŋgatna kamb \p \v 18 \x - \xo 2.18: \xo*\xt KIEK 1.14-15\xt*\x*Na an ramootta gaind mac mbopatna, “U Taiataira auŋ aniacna eacrena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo kamb ndeida tirnan. Na an kamma anna gaind, ‘Aku Raraŋ Aetaniacna Nuoc, na aukna lamnɨacniŋa, ma tac wɨwɨrna memetac nakirar. Na aukna orniŋa memetac ŋgoin, ma barasa mina matau ŋgoinna mataurina kirarna memetac toc. Na aku unmo gan kamma neaŋga makɨpek. \v 19 Na an tɨpemb kirarir muruŋa u morenanna, aku lamŋirinan. Na aku lamŋirena, u meikramtaɨrmo matau ŋgoinna matŋirenan, na u aukmo marɨpacat, na u ainta aiŋira moa, kabena meikramtaɨrmo otacrenan. Na aku lamŋirenan, an makukara muruŋa unmo larurenanna, u wɨtɨkca gagararenan. Na u ŋgaua morina tɨpemb kirarira aku lamŋirenan. Na mina laiŋ, na mandeaca an tɨpemb kirarir laiŋ unanna laiŋ koind malaruri. \p \v 20 \x - \xo 2.20: \xo*\xt 1 GRP 16.31, na 2 GRP 9.7, na Up 15.20, na 15.29, na 1 Ko 10.19, na KIEK 2.14\xt*\x*“‘Na aku unmo makuk ianap, na anna gaind. U an meac Iesebelmo wattacarica ma unap eacrenan. Na an meaca ma aindoprina, ma ramma morena meac, na wanaiŋ, ma aukna aiŋa morena ramtaɨrmo parurenan, na ma minmo meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morenanna riptirenan, na an amta ŋgoaebca mina mɨrpembraraiŋmo gɨmbamba morenanna, minmo riptica mina an aŋgɨca ambrenan. \v 21 \x - \xo 2.21: \xo*\xt Ro 2.4, na KIEK 9.20\xt*\x*Na aku toŋgorinanna ma ndona iro inikmo ŋgetriki, aintik aku manmo watcarica ma emtem pac eacnan. Na wanaiŋ. Ma ndona iro inik ŋgetrikica ndona meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirarmo iŋ neaŋna karirinan. \v 22 Ainda moca u matau warac. Aku an meacmo moca ma gɨrgɨrapa, roumb aniac aŋgɨca bar niŋgik ndeacraŋnandet. Na an meikramtaɨra manap tɨpemb kirarir ŋgadudukara morinanna, mina iroar inkarmo ŋgetriki ŋgocor, na mana morena tɨpemb kirarirmo iŋ neaŋ ŋgocor te, aku minmo gɨgɨrar anikapa, makukar motocmo neaŋnandet. \v 23 \x - \xo 2.23: \xo*\xt Ŋap 7.9, na 62.12, na Ier 11.20, na 17.10, na Ro 8.27, na 2 Ko 5.10, na 2 Ti 4.14, na KIEK 20.12-13\xt*\x*Na mana mombonik motocmo, aku mo menacnandet. Ainda moca Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna meikramtaɨra muruŋcamiŋa lamŋinandet, aku meikramtaɨr muruŋcamiŋna iroar inkar minanmo matau ŋgoinna ritrirena. Te, nena morena tɨpemb kirarirta mɨnna opoikca aku nenmo kabe, kabemo neaŋnandet. \p \v 24 “‘Na ne kabena meikramtaɨra Taiatairana Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna aku mandeaca nenmo mambopek. Te, ne an meacna riptiara kai warac teac, na an tɨp kirara mina gaind ŋgacrena, “Ramoot Mbɨkna iŋgorocna kamb.” Na aku nenmo gaindopnandet, aku nenmo kabena makuk ianna mba neaŋitndait. \v 25 \x - \xo 2.25: \xo*\xt KIEK 3.11\xt*\x*Aintik reikca ne utiŋrenanna, anna ne utiŋi gagraca taŋi, aukna mac nda kɨkɨpna mɨn mbuŋ. \p \v 26 \x - \xo 2.26: \xo*\xt Mt 19.28, na In 6.29, na 1 Ko 6.3, na 1 Io 3.23, na KIEK 20.4\xt*\x*\x - \xo 2.26-27: \xo*\xt Ŋap 2.8-9\xt*\x*“‘Na ramootta runduŋmo ruŋga mana puŋnaŋgepmo mo irik te, ma aukna tɨpemb kirarirmo raŋgaica taŋga an reikmo muruŋa mamaina mɨnna laru te, aku manmo gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨrta outta taŋna ramoot paŋanna i aniacapa gargar neaŋnandet. \v 27 \x - \xo 2.27: \xo*\xt Dan 7.22, na KIEK 12.5\xt*\x*Te, ma minmo matau ŋgoinna gagraca bubuoca, minmo teker, tekera titacnandet, na an tɨpna kirara ramootta tiacarpaikna wɨnna ma mo wɨrɨprena kirar. Na an aiŋa aku manmo neaŋnandet, an kirara aukna Aetta aukmo neaŋrinan, anna aku meikramtaɨrmo bubuocnandet. \v 28 \x - \xo 2.28: \xo*\xt KIEK 22.16\xt*\x*Na an auŋ rararuna guimo aku manmo an toco neaŋnandet.\f + \fr 2.28 \fr*\ft Auŋ rararuna guia anna mina Iesusmo an imo tɨkrina. Anna mana i ian.\ft*\f* \v 29 Ainda moca ramootta koarapnanna, ma an kambca Ŋeroŋ Ratta Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo, wiwitirinanmo matau warac.’” \c 3 \s Sardisna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo taŋgatna kamb \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt KIEK 1.4, na 1.16, na 2.2, na 5.6\xt*\x*Ainda moca an ramootta gaind mac mbopatna, “U Sardis auŋ aniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋmo, kamb ndeidmo tirnan. Na an kambca anna gaind, ‘Aku Raraŋ Aetaniacna ŋerŋgaur par kabeapa mbut mbuniŋapa, guiar par kabeapa mbuniŋmo utiŋa eacrenan. Na aku nemo an kambca neaŋga kɨpek. Na an tɨpemb kirarir muruŋa u morinanna aku lamŋirinan. Na mina unmo aindoprenan, “Gan Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbuna eteacna wat gidikap.” Na wanaiŋ ecte, u menacrina. \v 2 Na u ŋgorenanna, tɨkcarica u ŋgep. Una tɨpemb kirarira muruŋa maeacreke, na mba ma menacreke, na anna ma kai menac teac. Ainda moca aku watrinanna, una aiŋira aukna Raraŋ Aetaniacna lamnɨaca mba maireke. \v 3 \x - \xo 3.3: \xo*\xt Mt 24.43-44, na Lk 12.39-40, na 1 Te 5.2, na 5.6, na 1 Ti 6.20, na 2 Pi 3.10, na KIEK 2.5, na 16.15\xt*\x*Na an kam wembaŋ laŋa ŋgaua u waraca aŋgɨatnanna, anmo u mac lamŋi. Te, u anmo matau raŋgaica iro inik ŋgetriki. Na u ŋgogomo tɨkcarica ŋgep ŋgocor te, aku unmo tawi ŋgoinna, macmakɨmna ramootta kɨprina tɨpna kirar toc nakɨpnandet. Na aku kɨpna mɨnna, u mba lamŋiitndait. \p \v 4 \x - \xo 3.4: \xo*\xt Up 1.15, na Iu 1.23, na KIEK 6.11, na 7.9, na 7.13\xt*\x*“‘Na u Sardisna meikramtaɨr ndeidap eacrenanna, mina ndorita tikemb ŋgapoikmo patiŋa mba mori. Na an wiwitina tɨpemb kirarira laiŋ, mina tikemb ŋgapoik gogokcar aoca aukap taŋna mɨn. \p \v 5 \x - \xo 3.5: \xo*\xt NA 32.32-33, na Ŋap 69.28, na Mt 10.32, na Lk 10.20, na 12.8, na Pil 4.3, na KIEK 3.18, na 19.8, na 20.12\xt*\x*“‘Na ramootta runduŋa ruŋga mana puŋnaŋgepmo, mo irik te, aku manmo ainta tik ŋgapaoc gogokmo aoc iriknandet, na mana ia iarwar ndeteacna watna timbigta kap ndeacrenanmo mba tapiitndai. Wanaiŋ. Mana imo, aku ndona Aetna lamnɨac ŋgoutapa, mana mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaurta outmo wiwitinandet. \v 6 Ainda moca ramootta koarapnanna, ma an kambca Ŋeroŋ Ratta Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo wiwitirinanmo matau warac.’” \s Piladelpiana Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo taŋgatna kamb \p \v 7 \x - \xo 3.7: \xo*\xt Iop 12.14, na Ais 22.22, na Lk 1.32, na Up 3.14, na 1 Io 5.20\xt*\x*Ainda moca an ramootta gaind mac mbopatna, “U Piladelpia auŋ aniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋmo, kamb ndeidmo tirnan. Na an kambca anna gaind, ‘Aku rat ŋgoin, na aku tɨpemb kirarir gidkarta mɨniŋ. Na tɨŋ gootrena reac Dewitnanna, aku utiŋga eacrena, na reaca aku goot te, ramoot ianna an kaptiki leacna toawanaiŋ. Ainda moca reaca aku leac te, ramoot ianna gootna mɨnna wanaiŋ. \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt 1 Ko 16.9, na 2 Ko 2.12, na KIEK 2.2\xt*\x*Na an tɨpemb kirarir muruŋa u morenanna aku lamŋirenan. Aintik u wat. Una inpaŋanna outta, aku tɨŋa tɨkca gootta eacreke, na ramoot ianna an kaptiki leacna mɨnna wanaiŋ. Na aku lamŋirena u gargar teker niŋgikap maeacreke, na u aukna kambmo raŋgairenan, na u aukna imo iŋa mba neaŋrenan. \v 9 \x - \xo 3.9: \xo*\xt Ais 43.4, na 45.14, na 49.23, na 60.14, na KIEK 2.9\xt*\x*Na u an Ramoot Mbɨkna wiwitna ramtaɨrmo u malamŋireke, na mina gaind ndoprenan, mina Iudana barna wiwitnan. Na mina wanaiŋ, mina paparurena ramtaɨr koind. Ainda moca u warac. Aku an ramtaɨrmo moa mina kɨpca una or kɨtɨmmo tutpemb rɨmbɨtnandet, te, mina lamŋinandet aku unmo mamatŋi ŋgoin. \v 10 \x - \xo 3.10: \xo*\xt Ais 24.17, na Lk 21.19, na 2 Ti 2.12, na 2 Pi 2.9\xt*\x*Na u aukna kambmo raŋgairinan tik, na an makukara muruŋa unmo larurinanna, u gagraca wɨtɨkrina. Aintik aku unmo raupŋinandet. Na an makukara gan tiacarpaikca laruna morenanna, ma gan tiacarpaikna meikramtaɨrmo muruŋa towaina ndaruna morenan, na unmo mba laruitndai. \v 11 \x - \xo 3.11: \xo*\xt Pil 4.5, na KIEK 2.10, na 2.16, na 2.25, na 22.7, na 22.12, na 22.20\xt*\x*Te, aku un ndambuŋmo tawi ŋgoin nakɨpnandet. Na an rɨtɨpacna tɨp kirara u utiŋrinanna, anna u manmo utiŋ gagraca eac. Moca ramoot ianna una opoik laŋ aŋgɨ nari. \p \v 12 \x - \xo 3.12: \xo*\xt Ais 62.2, na 65.15, na Esi 48.35, na Gal 2.9, na 4.26, na Ib 12.22, na KIEK 14.1, na 21.2\xt*\x*“‘Na ramootta runduŋa ruŋga mana puŋnaŋgepmo mo irik te, aku manmo ndona Raraŋ Aetaniacna Kacna wit toc aŋgɨ wɨtɨkca mamo mo gagranandet, te, ma Raraŋ Aetaniacna Kaca mba tɨkcarica raekca mba taŋitndait. Wanaiŋ ŋgoin. Aku ndona Raraŋ Aetaniacna imo mana tirnande, na aku ndona Raraŋ Aetaniacna auŋ aniacna imo tirnandet. Na anna an Ierusalem ŋgamma aukna Raraŋ Aetaniac ndiŋa kɨprinan, anna ma tamuŋna auŋ tɨkcarica irikrinan. Na aukna i ŋgam toco aku manmo tirnandet. \v 13 Ainda moca ramootta koarapnanna, ma an kambca Ŋeroŋ Ratta Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo wiwitirinanmo matau warac.’” \s Laodisiana Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo taŋgatna kamb \p \v 14 \x - \xo 3.14: \xo*\xt ML 8.22, na Ais 65.16, na 2 Ko 1.20, na Kol 1.15, na KIEK 1.5, na 19.11, na 22.6\xt*\x*Ainda moca an ramootta gaind mac mbopatna, “U Laodisia auŋ aniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋmo, kamb ndeidmo tirnan. Na an kambca anna gaind, ‘Aku kam gidik ndoprena ramoot, na aku ndona Raraŋ Aetaniacna kamb muruŋapa, mana bababumo aku wandoŋ ŋgoinna wiwitirenan, na mana kambca, “Anna gidik.” Na memetmbaca aku kam gidik niŋgikca wiwitirenan. Na Raraŋ Aetaniaca morina reikca aku anna mɨniŋ, na aku unmo gan kambca neaŋga makɨpek. \v 15 \x - \xo 3.15: \xo*\xt Ro 12.11, na KIEK 2.2\xt*\x*Na an tɨpemb kirarira u morenanna aku lamŋirina. Na aku lamŋirena, u owaia wanaiŋ, co, u gagaua wanaiŋ. Na aku toŋgorinanna, u owai ndeac, co, u gagau ndeac. \v 16 Na ainda wanaiŋ. U owai teker motem niŋgik ndeacrena. Na u owai ŋgoinna wanaiŋ, na u gagau ŋgoinna wanaiŋ. Ainda moca aku unmo ndona up mbuŋa mbɨnna mamoek. \v 17 \x - \xo 3.17: \xo*\xt Osi 12.8, na Lk 12.21, na 1 Ko 4.8\xt*\x*Na u aindoprenan, “Aku reik wɨtapa kituknduk wɨtap eacrena ramoot. Na aku reac ianna mba koteterenanna.” Na ainda wanaiŋ. U ŋgoreac ŋgoin ndeacrena, na meikramtaɨra unmo kadmaina mɨn ŋgoin. Na u reik kocor koind, na ndaek ŋgoin ndeacrena, na u lamnɨac pupuroc, na u loorkamaind. Na u ndo ŋgoinna anna mba lamŋirenanna. \v 18 \x - \xo 3.18: \xo*\xt Ais 55.1, na Mt 13.44, na 2 Ko 5.3, na Ie 2.5, na KIEK 3.5, na 4.4, na 7.13, na 16.15\xt*\x*Ainda moca aku unmo gaindta iro landamŋi neaŋnandet. Na aukna gola, taca rotaca mana reik ŋgorikca moa kecaririnan. Aintik u ainta gol ŋgoik te, u kituknduk wɨt aniacap eacnandet. Na u tik ŋgapaoc gogokca oik, te, u ndona tikmo aŋgɨ iŋgorocna. Te, meikramtaɨra unmo wat te, u loorkamainda mba eacreke, na u numbira mba moitndai. Na u ndona lamnɨaca mo wandoŋaina rorairena reaca oikca tɨk te, u laŋa watnandet. \v 19 \x - \xo 3.19: \xo*\xt ML 3.12, na 1 Ko 11.32, na Ib 12.6, na Ie 1.12, na KIEK 2.5\xt*\x*Na aku ramtaɨr ndeidmo toŋgo te, aku minmo kaega moa mina tɨpemb kirarirmo wandoŋairena. Ainda moca u ndona tɨpemb kirarirmo gagraca moi wandoŋai, na u iro inik ŋgetriki. \p \v 20 \x - \xo 3.20: \xo*\xt Lk 12.37, na In 14.23, na 1 Io 2.24\xt*\x*“‘Na ne wat, aku ande tɨŋa wɨtɨkca maeacreke, na aku tɨŋa pia aca maeacreke. Na meacramoot ianna aukna kamma waraca tɨŋmo goot te, aku mbukca manap eacnandet. Te, aku manap am te, ma aukap amnandet.\fig Aku tɨŋa wɨtɨkca aca mapireke|alt="I am knocking at the door." src="JL096.tif" size="col" copy="Lear" ref="3.20"\fig* \v 21 \x - \xo 3.21: \xo*\xt Mt 19.28, na Lk 22.30, na 2 Ti 2.12, na KIEK 2.26-27\xt*\x*Na ramootta runduŋa ruŋga mana puŋnaŋgepca mo irik te, aku manmo watcarica ma aukna gagrirta ramoot paŋanna, mbiracrena taupca mbiracnandet. Na an tɨpna kirara ŋgaua auk toco runduŋa ruŋga ndona puŋnaŋgepmo moa irikca, aku ndona Aetapmo gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca mbiraca eacrena. \v 22 Ainda moca ramootta koarapnanna ma an kambca Ŋeroŋ Ratta Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo wiwitirinanmo, matau warac.’” \c 4 \ms Ainta reik ŋgorikca gan tiacarpaikna meikramtaɨrmo larunande \mr (4—11) \s Mina Raraŋ Aetaniacmo tamuŋna auŋa tɨkca tutpemb rɨmbɨtca manmo mbendeirina \p \v 1 \x - \xo 4.1: \xo*\xt KIEK 1.1, na 1.10, na 1.19, na 11.12, na 22.6\xt*\x*Na iŋmbaia aku mac wattatnanna, tamuŋna auŋna tɨŋ ianna gootca maeacreke. Na an ramootta ŋgaua ma aukmo acrinanna, mana upna kamma ma taruna mɨtmɨt toca morina, na ma gaindopatna, “U ganna gaca aku unmo iŋmbaia lataruna reikmo wandacna.” \v 2 \x - \xo 4.2: \xo*\xt Ŋap 47.8, na Ais 6.1, na Ier 17.12, na KIEK 4.9, na 17.3, na 21.10\xt*\x*\x - \xo 4.2-3: \xo*\xt Esi 1.26-28, na 10.1\xt*\x*Na tawi ŋgoin motemma Ŋeroŋ Ratta aukmo kɨpca mbukri, na aku tamuŋna auŋmo gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taup ianna watrina, na Ramoot ianna an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca mbiraca eacrena. \v 3 Na an Ramootna memetaca ma waut laup iaspaapa waut laup konilianna kirar toc. Na nioŋgor ianna ma an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca korereca eacrenan, na aku watrinanna an nioŋgorna memetaca ma waut emeral kidiŋna memetac toc. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt KIEK 3.18, na 6.11, na 11.16, na 19.14\xt*\x*Na 24na mɨnna mbibiracna reik laiŋga an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca korereca eacrena, na 24na mɨnna ramtaɨr paŋainda an mbibiracna reik laiŋga mbiraca eacrena. Na an ramtaɨr paŋainda tikemb ŋgapoik gogror roctira tɨkca eacrena, na mina an gagrirta ramtaɨr paŋainda tɨkrena reikta kirarir tocna, golna paŋanna tɨkrena reacmo tɨkca eacrena. \v 5 \x - \xo 4.5: \xo*\xt NA 19.16, na Esi 1.13, na Sek 4.2, na KIEK 1.4, na 8.5, na 11.19, na 16.18\xt*\x*Na an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena reaca aku watrinanna, riacna memetaca tamtamca metacrina, na aku waracrinanna, mɨtmɨt aniac ndarurinan, na riaca kerinan. Na an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupna outta par kabeapa mbut mbuniŋna racbikarta kapna taca wɨra eacrena. Na an par kabeapa mbut mbuniŋna racbikarta kaipta taca anna Raraŋ Aetaniacna ŋerŋgaur. \v 6 \x - \xo 4.6: \xo*\xt Esi 1.5-10, na 1.22, na KIEK 15.2\xt*\x*\x - \xo 4.6-7: \xo*\xt Esi 1.5-10, na 10.14\xt*\x*Na an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupna outta reac ianna eacrena, anna ma mɨar aniaca mina ninik mbuŋa morina kirar toc, na ma rat ŋgoin. \p Na reik paura eteacna watapnanna, an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupna tɨpemb paura wɨtɨkca eacrenan. Na an reik paura eteacna watapnanna, mina tikembta rugdar paŋaindapa, koipkara lamnik wɨt koindap an nambatta eacrena. \v 7 Na an reik paura eteacna watapnanna, mina eacrena. Na outnanna ma laion, ma pusi aniacna kirarna reac toc. Na kabena ianna ma bulmakao ramoot toc. Na kabena ianna ma ramootna inpaŋanap nakirar toc. Na kabena ianna ma targau aniacna kirar toca riaca eacrena. \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt Ais 6.2-3, na Esi 1.18, na 10.12, na KIEK 1.4, na 1.8\xt*\x*Na an eteacna watapna reik paura, mina muruŋna kabe, kabea wɨkemb parmbaiapa mbut kabena wɨkap. Na lamnik wɨt koinda mina tikembapa, wɨkembta kaŋgauk toco an nambatta eacrena. Ainda moca mouŋap ra, mina gaindoprenan, “Kacootta ma Raraŋ Aetaniac, Ma Gargar Muruŋapnan, na ma rat, na rat, na ma rat ŋgoin. Na atu ŋgoinna ma ndeacrina, na mandeaca ma eacrena, na iŋmbaia ma kɨpnandet.” Na mina an kamb ndondopca wɨkca mba tɨkrenan. \p \v 9 \x - \xo 4.9: \xo*\xt Dan 4.34, na 6.26, na 12.7, na KIEK 1.18, na 4.2, na 4.10, na 5.14, na 15.7\xt*\x*Na an Ramootta memetmbaca iarwara eacrenanna, ma ndona gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca mbirac eacrena. Na an eteacna watapna reik paura mina manmo toŋtoŋ ŋgoin. Ri, mina mana i aniac aŋgɨ ŋgeprenan, na manmo kamb laiŋ neaŋrenan. Na an eteacna watapna reik paura memetmbaca ainda morena. \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt KIEK 4.4, na 4.9, na 5.1, na 5.7-8, na 5.13-14, na 6.16, na 7.15, na 19.4, na 21.5\xt*\x*Ri, an 24na mɨnna ramtaɨr paŋainda, mina an Ramootta ndona gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca mbiraca eacrenanmo, mina manmo tutpemb rɨmbɨtca manmo mbendeirena. Na ma memetmbaca iarwara eacrena Ramoot. Na mina ndorita paŋaindta ramoot paŋanna tɨkrena reacmo aŋgɨca keca taŋga, an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena outta irikca, mina gaindoprena, \b \q1 \v 11 \x - \xo 4.11: \xo*\xt Up 17.24, na Epe 3.9, na Kol 1.16, na KIEK 5.12, na 10.6\xt*\x*“Kacoot, u aukna Raraŋ Aetaniac. \q1 U ndo kabea tamuŋ ŋgoinna eacrenan, \q2 na meikramtaɨra umo toŋgona mɨn ŋgoin, \q2 na una i aniacmo aŋgɨ ŋgepna, \q2 na una gargarna kaŋgaukca eacna mɨn. \q1 Na anna mɨnɨŋa \q2 u reikmo muruŋcamiŋa morinan. \q1 Na una toŋtoŋ mbuŋa, \q2 u reikmo muruŋa moa larurinan, \q2 na mandeaca an reikca muruŋa eacrena.” \c 5 \s Mina leacrina timbigta kap ianna Ionna watrinan \p \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt Ais 29.11, na Esi 2.9-10, na Dan 12.4\xt*\x*Na an Ramootta ndona gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca mbiraca eacri, na aku mana par umbaimo watrinanna, timbigta kap ianna eacrena. Na an timbigta kapca, ma timbiŋ rapar rocotna kirar, mina rukumbca leacrina, na mana waŋniŋa titirirap eacrenan. Na mina rukumrina, na kendelna manŋar mbuŋa mina kɨdrɨk par kabeapa mbut mbuniŋmo tɨkca maŋtikirinan, na mina an kendelna maŋtikirina taup par kabeapa mbut mbuniŋmo ŋgaŋgatraca morina.\fig Atuna Timbigta kap rocotna wapatta gaind, mina rukumbca eacrenan|alt="A scroll they roll it and stay" src="HK00150C.TIF" size="col" copy="Knowles" ref="5.1"\fig* \v 2 Na aku mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ gargar ianna watrinanna, ma kam aniac keca gaindoprina, “Titocna ramoot laŋ ŋgoin, ma mɨn te, ma an kendelna manŋarpaikca mina an timbigta kapmo maŋtikica, eacrenanmo goara gootna?” \v 3 Na auŋ tamuŋnan, co, gan tiacarpaiknan, co, mana inikca eacrena ramoot ianna an timbigta kap gootta mana inikca watna mɨnna wanaiŋ. \v 4 Na aku gaind mbatrinanna, ramoot laŋ ŋgoin ianna anna mba eacrena, na ma an timbigta kapmo gootca mana inikca watna mɨnna wanaiŋ, na aku nananae aniaca mamoat. \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt RL 49.9, na Ais 11.1, na 11.10, na Ro 15.12, na Ib 7.14, na KIEK 6.1, na 22.16\xt*\x*Ri, anna ramoot paŋan ianna aukmo aindopatna, “U kai ae teac, u warac. An Laionna Iudana wiwitmo larurinanna, na ma Dewitna rɨmbɨn ŋgamrir mbuŋa larurina Kacrir, na runduŋmo ruŋga ma minmo mo irikrinan, na mana puŋnaŋgepmo ma mo irikatna. Ainda moca ma an par kabeapa mbut mbuniŋna kendelna manŋarpaikca maŋtikica timbigta kapmo maŋtikica eacrenanmo ma gootna mɨn.” \s Ionna Sipsip Nuocmo watrina \p \v 6 \x - \xo 5.6: \xo*\xt Ais 53.7, na Sek 4.10, na In 1.29, na 1.36, na KIEK 1.4, na 4.5, na 5.9, na 5.12, na 13.8\xt*\x*Na aku watrinanna, Sipsip Nuoc ianna wɨtɨkca eacrenan. Na mana wapatta mina manmo moa menacrina kirar toc. Na ma an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupapa, an reik paura eteacna watapnanna, rɨkca wɨtɨkca eacrena, na an ramtaɨr paŋaindta mbibiracna reik laiŋga manmo korereca eacrenan. Mana paŋanna lacara parmbaiapa mbut mbuniŋap, na parmbaiapa mbut mbuniŋna lamnikap, na anna Raraŋ Aetaniacna parmbaiapa mbut mbuniŋna ŋerŋgaur. Na Raraŋ Aetaniaca minmo gan tiacarpaikmo tamtamma mandaca mina taŋrinan. \v 7 \x - \xo 5.7: \xo*\xt KIEK 4.2, na 4.10\xt*\x*Karica an Sipsip Nuoca, taŋga an gagrirta ramoot paŋan mbiracrena taupca mbiraca eacrena Ramoot, ndambuŋna par umbaina timbigta kap maaŋgɨat. \v 8 \x - \xo 5.8: \xo*\xt Ŋap 141.2, na KIEK 4.8-10, na 8.3-4, na 15.2\xt*\x*Ri, ma an timbigta kap aŋgɨca, an eteacna watapna reik paurapa 24na mɨnna ramtaɨr paŋainda mina Sipsip Nuocna kɨtɨmmo tutpemb rɨmbɨtca eacrenan. Na an ramtaɨr paŋainda muruŋa kemma werena reaca gita tocapa, golna tuoŋap utiŋrina, na an tuoŋgoura iŋpemb laiŋta tactuora muruŋa larurenanna. Anna Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrta mbembendeina kirar.\fig Gita tocna reik|alt="Harps" src="HK00061i.TIF" size="col" copy="Knowles" ref="5.8"\fig* \v 9 \x - \xo 5.9: \xo*\xt Ŋap 33.3, na 40.3, na 96.1, na 98.1, na 144.9, na Ais 42.10, na Up 20.28, na Epe 1.7, na Ib 9.12, na 1 Pi 1.18-19, na 1 Io 1.7, na KIEK 14.3\xt*\x*Ri, mina ŋap ŋgam ianmo gainda umbrinan, \b \q1 “U mɨn ŋgoin, \q2 u gan timbigta kapca aŋgɨna laŋ ŋgoin, \q2 na an kendelna maŋtikina manŋara \q2 timbigta kapmo maŋtikica eacrenanmo, \q2 u muruŋcamiŋmo goarna mɨn. \q1 Na anna mɨnɨŋa gaind, \q2 mina umo mo menacrinan, \q2 na una racaindpaik mbuŋa \q2 u meikramtaɨrmo mac nda oikrinan, \q2 na u minmo Raraŋ Aetaniaca neaŋnandet. \q1 Na anna gidik, \q2 u meikramtaɨrmo muruŋa oikrinan, \q2 na an meikramtaɨr muruŋcamiŋa \q2 mina titocna kambtan, \q2 co, titocna tik iŋitnan, \q2 co, titocna pitrik waŋnan. \q1 \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt NA 19.6, na Ais 61.6, na 1 Pi 2.5, na KIEK 1.6, na 20.6, na 22.5\xt*\x*Na u minmo moa \q2 mina gagrirta ramoot paŋanna \q2 taup ndamtaɨrta wiwit ndarurinan, \q2 na mina aina Raraŋ Aetaniacna \q2 taup ndamtaɨra eacrenan. \q1 Na mina gagrirta ramtaɨr paŋainda eac te, \q2 mina gan tiacarpaikna \q2 meikramtaɨrmo raupŋinandet.” \s Mina Sipsip Nuocna i aŋgɨ ŋgeprinan \p \v 11 \x - \xo 5.11: \xo*\xt Ŋap 68.17, na Dan 7.10, na Ib 12.22, na KIEK 4.4-6\xt*\x*Karica aku mac wattatnanna, aku mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur wɨt aniac ŋgoinna kambca waracrina. Na mina ŋgaŋganŋgɨa wɨt aniac ŋgoin, na nduna mɨnna wanaiŋ. Mina an gagrirta ramtaɨra mbiracrena taupapa, an eteacna watapna reik paurapa ramtaɨr paŋaindmo korereca wɨtɨkca eacrenan. \v 12 \x - \xo 5.12: \xo*\xt 1 Nin 29.11, na KIEK 5.6\xt*\x*Na mina kamb aniaca keca aindoprenan, \b \q1 “Gan Sipsip Nuoca \q2 ŋgaua mina manmo moa menacrina, \q2 na ma i aniac aŋgɨna mɨn ŋgoinapa, reik laiŋapa, \q2 landamŋi laiŋapa, \q2 gargar aniac aŋgɨna mɨn. \q1 Na meikramtaɨra mana i aŋgɨ ŋgepna mɨn ŋgoin, \q2 na manmo toŋgona, \q2 na manmo kamb laiŋ neaŋna.” \b \p \v 13 \x - \xo 5.13: \xo*\xt Ro 9.5, na Pil 2.10, na 1 Ti 6.16, na 1 Pi 4.11, na KIEK 4.2, na 4.10, na 6.16, na 7.10\xt*\x*Na aku Raraŋ Aetaniaca morina reikta kambca muruŋa waracrinan, na anna an reikca tamuŋna auŋ ndeacrenanapa, gan tiacarpaiknanapa, gan tiacarpaikna kaŋgaukca eacrenanapa, macait inikca eacrenan. Na anna gidik, an reikca tentenna eacrenanna, aku kambmo gainda waracrinan, \b \q1 “An ramootta ma ndona \q2 gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca mbiraca eacrenan, \q2 na Sipsip Nuoc toc, \q2 maniŋa kamb laiŋmo muruŋa aŋgɨnanapa, \q2 i aniacapa, toŋtoŋapa, \q2 gargarapmo memetmbaca iarwara aŋgɨraŋnandet.” \b \p \v 14 Na an eteacna watapna reik paura gaindopraŋnandet, “Anna gidik.” Na ramtaɨr paŋainda tutpemb rɨmbɨtca maniŋmo mbendeirina. \c 6 \s Sipsip Nuoca timbigta kapca maŋtikirina kendelna manŋarpaikmo goarrina \p \v 1 \x - \xo 6.1: \xo*\xt KIEK 4.6-7, na 5.1, na 5.5-7\xt*\x*Na aku watrinanna, Sipsip Nuoca an timbigta kapap utiŋga eacrena. Na an timbigta kapca kendelna manŋarpaik parmbaiapa mbut mbuniŋnanap, maŋtikica eacrenan, na ma anna ianmo goaratnan. Na aku waracrinanna, an reik paura eteacna watap eacrenanna, ianna mbopatna kamma anna riacna mɨtmɨt toc. Na ma gaindopatna, “U kɨp.” \v 2 \x - \xo 6.2: \xo*\xt Sek 1.8, na KIEK 6.3, na 6.6, na 14.14, na 19.11\xt*\x*Ainda moca aku mac watatke, aku os gogok ian mawatri, na man nambatta mbiraca eacrena ramootta wacramap utiŋa eacrenan. Na mina manmo runduŋa mo irikna ramoot paŋanna tɨkrena paŋanna reaca neaŋrinan, na ma runduŋ wɨtmo, mo irikrenan. Na mana aiŋa ma runduŋmo ma ruŋraŋnandet, na mana puŋnaŋgepmo ma mo irikraŋnandet. \p \v 3 Ri, an Sipsip Nuoca an timbigta kapna kabena kendelna manŋarpaikca maŋtikica eacrenanna, ma anna ian mac magoarat, na aku mac waracrinanna, an reik paura eteacna watap eacrenan, kabena ianna toco gaindoprina, “U kɨp.” \v 4 \x - \xo 6.4: \xo*\xt Sek 1.8, na 6.2\xt*\x*Na kabena ossa mac larurinan, na ma laup, na an ramootta man nambatta mbiraca eacrinanmo, mina manmo gargar maneaŋgat, na an gargara anna gan tiacarpaikna meikramtaɨrta eteac laiŋga mo ŋgocrainan, te, meikramtaɨra kabena meikramtaɨrmo, mo menacraŋnandet. Na an aiŋa mona moca bugrim aniac ianmo mina manmo maneaŋgat. \p \v 5 \x - \xo 6.5: \xo*\xt Sek 6.2, na 6.6\xt*\x*Ri, Sipsip Nuoca kabena kendelna manŋarpaikca an timbigta kapca maŋtikica eacrenanmo, kabena ian mac magoarat. Na aku waracatnanna, an reik paura eteacna watap eacrena ian tuk gaindopatna, “U kɨp.” Na aku mac watrinan, aku os mbɨkmbɨk mawatat, na man nambatta mbiracrina ramootta, ma reikta makukarta ŋgaŋganŋgɨ watna reacap eacrenan. \v 6 \x - \xo 6.6: \xo*\xt Esi 5.12, na 5.17\xt*\x*Na aku waracrinanna, reac ianna ramootna kam toc, ma an reik paura eteacna watapna rɨkmo ma kamb toprena, na an kamma ma gaindopatna, “U taŋca ndona aiŋa mo te, meikramtaɨra amta reikta kotetenandet. Na ra kabena opoikca meikramtaɨra aŋgɨrenan puŋga, mina wit wɨn teker ŋgoikrena, co, bali wɨn teker mbonkacmo mina oikrena. Na olip ikapa, wainmo kai mo ŋgocrai teac, an mbuŋa mina olipna tabaɨrapa, wain aŋgɨnandet.” \p \v 7 Ainda moca Sipsip Nuoca an paurna kendelna manŋarpaikca timbigta kapca maŋtikica eacrenanmo magoarat, na an reik paura eteacna watapnanna, an paurnanna gaindopatna, “U kɨp.” \v 8 \x - \xo 6.8: \xo*\xt Ier 15.1-3, na Esi 5.12, na 5.17, na 14.21, na 33.27, na Sek 6.3\xt*\x*Na aku mac wattatnanna, aku os ŋorŋor ianna mawatat. Na man nambatta mbiracrina ramootna ia Memenac. Na an memenacna taupca, ma Memenacap raŋgaica kɨprinan. Na mina maniŋmo gargar neaŋgatke, maniŋa an meikramtaɨr muruŋcamiŋmo, titaca wiwit paura monandet, te, maniŋa anna wiwit ianmo mo menacnandet. Na maniŋa an meikramtaɨrmo bugrim mbuŋa mo menacnandet, na nik wapatai aniaca mo laruca, meikramtaɨra menacnandet, na maniŋa roumbbeb anikca mo laruca meikramtaɨra an mbuŋa menacnandet, na maniŋa ganna tiacarpaikna raŋna amta ŋgoaeb ŋgorikmo mandaca taŋga, minmo mo menacnande. \p \v 9 \x - \xo 6.9: \xo*\xt 2 Ti 1.8, na KIEK 1.9, na 8.3, na 12.17, na 19.10\xt*\x*Ri, Sipsip Nuoca an timbigta kapca mac aŋgɨca maŋtikica eacrena parmbaina kendelna manŋarpaikmo magoarat, na an menacrina meikramtaɨrta ŋerŋgaura gɨmbamba morena taupna kaŋgauk ndeacrenan. Na ŋgaua an meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna kambmo utiŋga gagrarinan, ri, mina an kambmo wiwitiatke, mina puŋnaŋgepca minmo mo menacatna. \v 10 \x - \xo 6.10: \xo*\xt TW 32.43, na Ŋap 78.10, na KIEK 11.18, na 16.7, na 19.2\xt*\x*Na an ŋerŋgaura kamb anik keca gaindopatna, “Reik muruŋcamiŋna Gagrirta Kacoot Aniac, u rat ŋgoin ndeacrena, na una tɨpemb kirarira, anna gidik ŋgoin. Kɨdrɨkar titpaik ŋgoinna aia lambiraŋna, te, u gan tiacarpaik ndeacrena meikramtaɨrta ritri waparaca moit, na u aina racaindpaikmo tumbuitta tɨkca rutit?” \v 11 \x - \xo 6.11: \xo*\xt Ib 11.40, na KIEK 3.4-5, na 3.18, na 7.9, na 7.13-14, na 14.13, na 19.14\xt*\x*Ri, mina an meacramoot kabe, kabemo tik ŋgapoik roctir gogokcara, minmo neaŋgatna. Na mina minmo gaindopatna, “Ne teker emtemma wɨk pac tɨk. Taŋi puŋnaŋgepca nena aiŋ kabena meikramtaɨrapa, Iesusa rɨpacrena laiplacarmo, mina nenmo moa menacrina tɨpna kirara minmo mo menacnandet. Na an menacna meikramtaɨrta ŋgaŋganŋgɨa Raraŋ Aetaniacmo larurinan, te, puŋnaŋgepca an ŋgaŋganŋgɨna mɨnna meikramtaɨra mo menac te, Raraŋ Aetaniaca nena racaindpaikmo rutinandet.” \p \v 12 \x - \xo 6.12: \xo*\xt Ais 13.10, na Iol 2.10, na 2.31, na 3.15, na Mt 24.29, na Mk 13.24-25, na Lk 21.25, na Up 2.20, na KIEK 8.12, na 11.13, na 16.18\xt*\x*Karica Sipsip Nuoca an parmbaiapa mbut kabena kendelna manŋarpaikca timbigta kapmo, maŋtikica eacrenanmo goaratke, na aku mac watatke, numnum aniaca gan tiacarpaik ndarurinan. Na ra taŋga kocnaia koŋae lapit toc nenepuatna, ri, karwai toco taŋga racaindpaik toc, kocnaia laupacaririnan. \v 13 \x - \xo 6.13: \xo*\xt KIEK 8.10, na 9.1\xt*\x*\x - \xo 6.13-14: \xo*\xt Ais 34.4\xt*\x*Ri, riac tamuŋna guiara gan tiacarpaik ŋgirikrinan, an kirara ik ŋgaŋɨn lour kabgira wat aniaca moca mina irikrina kirar. \v 14 \x - \xo 6.14: \xo*\xt Ier 4.24, na Ib 1.12-13, na KIEK 16.20\xt*\x*Na riac toco an kirara mina racaepmo rukumrinanna taŋga eacrinan toc. Na taukruirapa mumutur toco, ndorita eacrena taupembmo tɨkcaririnan, na mina kabena taupca taŋrinan. \v 15 \x - \xo 6.15: \xo*\xt Ais 2.10, na 2.19-21\xt*\x*Ri, gan tiacarpaikna gagrirta ramtaɨr paŋaindapa, irembapna ramtaɨrapa, runduikta ruŋrena ramtaɨr paŋaindapa, laimnembta ramtaɨrapa, gargarapna ramtaɨrapa, tuombta aiŋir kamndera morena meikramtaɨr muruŋapa, tuombta aiŋir kamndera mo ŋgocorta meikramtaɨrap, mina muruŋa kɨpcarica taŋga waturta aurembmo mbukca iŋgorocrinan, na watur anikta taukruir roumbca eacrenanmo, anna taŋga maiŋgorocat. \v 16 \x - \xo 6.16: \xo*\xt Osi 10.8, na Lk 23.30, na KIEK 4.2, na 4.10, na 9.6\xt*\x*Na mina waturapa taukruirmo, gaind ŋgaca aindopnandet, “Ne aimo kɨtaca aŋgɨ iŋgoroc te, an ramootta gagrirta ramoot paŋanna mbiraca eacrena taupmo aia mana inpaŋanmo mba watitndai. Te, Sipsip Nuoca ndona nikkakat aniacap, mba kɨpca aimo mo ŋgocraiitndai. \v 17 \x - \xo 6.17: \xo*\xt Ŋap 76.7, na Ais 13.6, na Iol 2.11, na Nau 1.6, na Sep 1.14, na Mal 3.2, na KIEK 16.14\xt*\x*Na anna mɨnɨŋa gaind, maniŋa meikramtaɨrmo, nikkakatna Ra aniaca kɨpca marambuŋairi, na maniŋa mina opoik ŋgorikta opoikmo nda ruti neaŋna. Ainda moca mandaia ndo maniŋna gargarmo ndait, na laŋ ndeacit?” \c 7 \s Israelna 144,000na mɨnna meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna ŋgagatraca aŋgɨnandet \p \v 1 \x - \xo 7.1: \xo*\xt Ier 49.36, na Dan 7.2, na Sek 6.5\xt*\x*Ainda moca an reikca maiatke, aku mac watrinanna, Raraŋ Aetaniacna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur paura, gan tiacarpaikna kodurar paura wɨtɨkca eacrena. Na mina gan wat paurmo leacrinan, te, ma gan pitrikapa, macaitapa, ikirmo watta mba wattacarica kɨprinan. \v 2 Na aku mac watrinan mbuŋa kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ianna ma ra gagambai ndiŋ nakɨprinan. Na Raraŋ Aetaniacna ŋgagatracmo morena reaca ma utiŋga eacrena, na an reaca anna iarwarna eteacna watapna Raraŋ Aetaniacnan. Ri, ma kam aniaca keca, an mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur paura, Raraŋ Aetaniaca minmo gargar neaŋrinanmo, mina gan pitrikapa, macaitmo mo ŋgocraina. \v 3 \x - \xo 7.3: \xo*\xt Esi 9.4-6, na KIEK 6.6, na 9.4, na 14.1, na 22.4\xt*\x*Ri, ma gaindopatna, “Ne gan pitrikapa, macaitapa, ikirmo kai tawi mo ŋgocrai teac. Aia ndorita Raraŋ Aetaniacna ŋgagatracmo mana aiŋa morena meikramtaɨrta ŋgopaŋaindmo outta tɨk te, iŋmbaia ne reikmo mo ŋgocraina.” \v 4 \x - \xo 7.4: \xo*\xt KIEK 9.16, na 14.1-3\xt*\x*Na aku waracrinanna, mina an ŋgagatrac aŋgɨrina meikramtaɨrta ŋgaŋganŋgɨmo acatna. Na an ŋgaŋganŋgɨa 144,000na mɨnna Israelna wiwitna barerta meikramtaɨrmo muruŋcamiŋa tɨkrina. \v 5 Ainda moca an ŋgagatracmo aŋgɨatna meikramtaɨra 12,000na Iudana wiwitnan, na 12,000na Rubenna wiwitnan, na 12,000na Gatna wiwitnan, \v 6 na 12,000na Aserna wiwitnan, na 12,000na Naptalina wiwitnan, na 12,000na Manasana wiwitnan, \v 7 na 12,000na Simeonna wiwitnan, na 12,000na Liwaina wiwitnan, na 12,000na Isakarna wiwitnan, \v 8 na 12,000na Sebulunna wiwitnan, na 12,000na Iosepna wiwitnan, na 12,000na Bensamenna wiwitnan. Na an meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna ŋgagatracmo aŋgɨatna. \s Meikramtaɨrta mɨmɨat aniaca Raraŋ Aetaniacmo tutpemb rɨmbɨtca mbendeirena \p \v 9 \x - \xo 7.9: \xo*\xt Ro 11.25, na KIEK 3.5, na 3.18, na 4.4, na 5.9\xt*\x*Karica aku iŋmbaia mac watrinanna, meikramtaɨrta mɨmɨat aniaca eacrena, na ramoot ianna minmo nduna towanaiŋ. Na an meikramtaɨra kabena pitrik waŋnan, na kabena barerta wiwitnan, na titocna tiknan, na titocna auŋembta kambtan. Na mina Sipsip Nuocna gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca wɨtɨkca mana lamnɨac ŋgoutta eacrena. Na mina tikemb ŋgapoik gogokcar roctir aocrinan, na mina ik palmenna raprirmo ndorita paɨrmo utiŋga eacrenan. \v 10 \x - \xo 7.10: \xo*\xt Ais 43.11, na Ier 3.23, na Osi 13.4, na KIEK 4.2, na 4.10, na 5.13\xt*\x*Ri, mina kamb anik keca gaindoprina, “Aina Raraŋ Aetaniaca ma ndona gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca mbiraca eacrena, na manapa Sipsip Nuoca maniŋ niŋgikca aimo mac nda aŋgɨrinan, na aimo mataua morena.” \p \v 11 Na mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur muruŋcamiŋapa, ramtaɨr paŋaindapa, an eteacna watapna reik paura mina gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupmo, wɨtɨkca parirena. Na mina an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca watta taŋga, tutpemb rɨmbɨtca ndorita paŋaindmo pitrikca ramtukca, mina Raraŋ Aetaniacmo mbendeirena. \v 12 \x - \xo 7.12: \xo*\xt KIEK 5.12-14, na 11.17\xt*\x*Na mina aindoprena, “Anna gidik. Aia ndorita Raraŋ Aetaniacmo toŋtoŋ ŋgoin, na mana i aniacmo aŋgɨ ŋgepca mbopca larurenan. Na ma reik laiŋapnan, na aia manmo kam laŋ neaŋrenan. Na ma gargar aniacap. Na an gargarara anna muruŋcamiŋa manan. Na memetmbaca iarwara an reikca eacrenanna, anna Raraŋ Aetaniacnan niŋgik. Na anna gidik.” \s An wiwitna gɨgɨrara mandeaca mamairi \p \v 13 \x - \xo 7.13: \xo*\xt KIEK 3.18\xt*\x*Ainda moca ramtaɨr paŋaindta ianna aukmo gainda digirina, “An meikramtaɨra tikemb ŋgapoik gogokcar roctira aoca eacrenanna, anna mandaibin? Na mina ten ndiŋa kɨprinan?” \v 14 \x - \xo 7.14: \xo*\xt Ais 1.18, na Dan 12.1, na Mt 24.21, na Mk 13.19, na Ib 9.14, na 1 Io 1.7, na KIEK 1.5, na 6.9\xt*\x*Ri, aku mana kambmo gainda rutirinan, “Aukna kacoot, u ndo lamŋirena.” Na ma aukmo gaindoprina, “An meikramtaɨra makukar anikapa gɨgɨrarmo, mina puŋnaŋgepta paɨr mbuŋa aŋgɨrinan. Na mina ndorita tikemb ŋgapoikmo Sipsip Nuocna racaindpaik mbuŋa tukirinan, ri, an tikemb ŋgapoikca gogokcara larurina. \v 15 \x - \xo 7.15: \xo*\xt Ais 4.5-6, na KIEK 4.2, na 4.10, na 21.3\xt*\x*Ainda moca mina Raraŋ Aetaniacna gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupna outta wɨtɨkrena. Na mouŋapa ra mina mana kaca eacrena, na mana aiŋira morenan. Na Raraŋ Aetaniaca ma an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca mbiracrena, ma ndo minapa eacrenan, na ma minmo raupŋinandet. \v 16 \x - \xo 7.16: \xo*\xt Ŋap 121.6, na Ais 49.10, na KIEK 21.4\xt*\x*Na mina mba nik wataiitndait, na mina logotta mba mac gagaraitndai. Na ra mina tikembmo mba rotacitndai, na reac ianna mina tikembmo mba mo owaiitndai. \v 17 \x - \xo 7.17: \xo*\xt Ŋap 23.1-2, na Ais 25.8, na 49.10, na Esi 34.23, na In 10.11, na 10.14, na KIEK 5.6, na 21.4\xt*\x*Na anna mɨnɨŋa gaind, Sipsip Nuoca mina rɨk ŋgoinna eacrena, na ma mina ŋginaŋa moca eacnandet. Na ma minmo au pukca puk larurenanna aŋgɨ taŋnandet, na an pukca ma eteacna wat neaŋrenan. Na Raraŋ Aetaniaca mina lamnikta timbmo muri gagaranandet, na mina mba mac aeitndai.” \c 8 \s Sipsip Nuoca par kabeapa mbut mbuniŋna kendelna manŋarpaikca goarrina \p \v 1 \x - \xo 8.1: \xo*\xt Aba 2.20, na KIEK 6.1\xt*\x*Karica Sipsip Nuoca par kabeapa mbut mbuniŋna kendelna manŋarpaikca, timbigta kapca maŋtikica eacrenanmo goarrina. Ri, kɨdrɨk emtemna inik mbuŋa tamuŋna auŋa kambca mba moatke, na reac ianna an kɨdrɨkca mɨtmɨt ianna mba moatke. \v 2 \x - \xo 8.2: \xo*\xt 2 Nin 29.25-28, na Mt 18.10, na Lk 1.19\xt*\x*Na iŋmbaia aku mac watrinanna, mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur par kabeapa mbut mbuniŋa Raraŋ Aetaniacna outta wɨtɨkca eacrenanmo, mina minmo par kabeapa mbut mbuniŋna taururmo maneaŋgat. \p \v 3 \x - \xo 8.3: \xo*\xt NA 30.1-3, na Emo 9.1, na KIEK 5.8, na 9.13\xt*\x*Ri, kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ianna kɨpca gɨmbamba morena taupmo rambuŋa wɨtɨkca eacri. Na ma iŋpai laŋa mo larurena kapɨr tɨkrena gol tuoŋ ianna utiŋa eacrena. Na mina manmo an iŋpai laŋa moa laruna kapɨr wɨtpaikca manmo maneaŋgat. Te, ma anmo Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr muruŋna mbembendeiap tumbunna tɨkna, na an golna gɨmbambaca morena taupca Raraŋ Aetaniacna gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupna outta tɨkca gɨmbambaca mona. \v 4 \x - \xo 8.4: \xo*\xt Ŋap 141.2, na Lk 1.10, na KIEK 5.8\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna out eacrena iŋpai laŋapna tactuorapa, Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrta mbembendeia, an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋna parmo tɨkcarica tamuŋa magacat. \v 5 \x - \xo 8.5: \xo*\xt NA 19.16-19, na TN 16.12, na 1 GRP 19.11, na Esi 10.2, na Up 4.31, na KIEK 4.5, na 11.19, na 16.18\xt*\x*Ainda moca an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa gɨmbambaca morena taupna tac aŋgɨca, ma an iŋpai laŋapna tuoŋmo tɨkca, ma tacmo gan tiacarpaikca ke irikrinan. Na ma keca maiatke, riaca mamoat, na mɨtmɨt aniaca malaruat, na weperaca tamtamma metacat, na gan tiacarpaikmo numnum mamoat. \s Mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur paura taururmo wirinan \p \v 6 Ainda moca an mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur parmbaiapa mbut mbuniŋa taurur parmbaiapa mbut mbuniŋmo utiŋga eacrenanna, mina an taururmo wina kocrorina. \p \v 7 \x - \xo 8.7: \xo*\xt NA 9.23-25, na Ais 2.13, na Esi 38.22, na Iol 2.30, na KIEK 9.4, na 16.2\xt*\x*Ri, outna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona taurmo wiatke, aisna pukapa, taca racaindpaikapnanna laruca gan tiacarpaik mairikat. Na mina gan tiacarpaikapa, ikirmo, muruŋa tɨpemb mbonkacna mɨnna titaca, na taca tiacarpaikapa, ikirmo waŋ kabena mɨnmo muruŋa wirinan. Na katgar toco muruŋcamiŋmo taca kocnaia wirinan. \fig Taur|alt="Trumpet" src="BK00180C.TIF" size="col" copy="Knowles" ref="8.7"\fig* \p \v 8 \x - \xo 8.8: \xo*\xt NA 7.20-21, na Ier 51.25, na Esi 14.19, na Emo 7.4, na KIEK 16.3\xt*\x*Karica out ndambuŋna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona taurmo wiatke, reac ianna takur aniacna kirar toco, taca wɨra eacrenanna mina macaitta keca mairikat. Ri, macaitta titaca tɨpemb mbonkac malaruat. Na an tɨpemb mbonkacna macaitna tɨp ianna racaindpaik malaruat, \v 9 \x - \xo 8.9: \xo*\xt Ais 14.12\xt*\x*na an inikna tɨp ianna eteacna watapna reikca mamenacat, na an inikna tɨp ianna laŋguip wɨt toco muruŋa maŋgocraiat. \p \v 10 \x - \xo 8.10: \xo*\xt Ais 14.12, na KIEK 9.1, na 16.4\xt*\x*Na kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona taurmo wiatke. Ri, gom anikapa, ocikmerapa, namrembapa, au pukca puk larurenanmo titaca tɨpemb mbonkaca malaruat. Na gui aniac ianna taca racbikna kapna tacna memetac toc wɨrrinanna, riac tamuŋ tɨkcarica irikca an inikna tɨp ianna puikapa, aurembta puik nambat mairikat. \v 11 \x - \xo 8.11: \xo*\xt NA 15.23, na Ier 9.15, na 23.15\xt*\x*Na an guina ia Niŋniŋna Reac. Na an inikna tɨpemb mbonkacna ianna ma puik niŋniŋa morinan, na meikramtaɨr wɨtta an puik niŋniŋa amba menacrinan. \p \v 12 \x - \xo 8.12: \xo*\xt Ais 13.10, na Esi 32.7, na Iol 2.10, na 2.31, na 3.15, na Emo 8.9, na KIEK 6.12-13\xt*\x*Na kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ianna tuk, ma ndona taurmo wiatke, mina raapa, karwaiapa, guiarta tɨp kabe, kabemo tɨpemb mbonkaca titacat. Na mina an inikna raapa, karwaiapa, guiarmo moa maŋgocraiat. Na mina inikna tɨpembta tacna memetac ianna neaupdiriŋ malaruat. Ainda moca rana kɨdrɨkna tɨp ianapa, mouŋna kɨdrɨkna tɨp ianna memetac kocor. \p \v 13 \x - \xo 8.13: \xo*\xt KIEK 9.12, na 11.14\xt*\x*Na aku watrinanna, ŋganmai aniac ianna riacna rɨkca raica taŋrinan. Na aku waracrinanna, ma kam aniac keca gainda aca aindopatna, “Kakadmai, kakadmai, kakadmai ŋgoin, gan tiacarpaikca eacrena meikramtaɨr. An mɨnna an mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur mbonkaca ndorita taururmo wi te, makukar wɨt anikca meikramtaɨrmo larunandet.” \c 9 \s Anna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ianna ma ndona taurmo wirinan \p \v 1 \x - \xo 9.1: \xo*\xt Lk 8.31, na 10.18, na KIEK 8.10, na 17.8, na 20.1\xt*\x*Ri, mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ian tuk, ma ndona taurmo wiatke, aku watrinanna gui ianna, riac tamuŋ ndiŋa gan tiacarpaik mairikat. Na mina manmo an aua mbitrem kocorta tɨŋ gootna reac maneaŋgat. \v 2 \x - \xo 9.2: \xo*\xt RL 19.28, na NA 19.18, na Iol 2.2, na 2.10\xt*\x*Ri, an mbitrem kocorta auna tɨŋmo ma gootatke, tac aniacna tactuora an ndiŋ malaruat. Na an tacna tuora ma riacapa, ramo kɨtacat, na maniŋa neaupdiriŋ malaruat. \v 3 \x - \xo 9.3: \xo*\xt NA 10.4, na 10.12-15, na RP 7.12, na KIEK 9.10\xt*\x*Ri, kaborbor wɨt aniaca an tactuor ndiŋ ndarua gan tiacarpaikmo irikca tamtam mataŋgat. Na mina kaŋura wirena kirarna gargar maaŋgɨat. \v 4 \x - \xo 9.4: \xo*\xt Esi 9.4, na KIEK 6.6, na 7.3\xt*\x*Na mina an kaborborarmo gaindopatna, “Ne katgarapa, ikirapa, ainta reikca pitrik ndiŋa garinanmo kai mo ŋgocrai teac. Na an meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna ŋgagatraca mina ŋgopaŋanna eac kocortan tiŋgikmo, mo ŋgocrai. \v 5 \x - \xo 9.5: \xo*\xt KIEK 9.10, na 11.7\xt*\x*Na an meikramtaɨrmo, ne minmo gɨgɨrarmo karwai parmbai niŋgikca neaŋ, na ne minmo kai mo menac teac.” Ri, an kaborborara tamtamma taŋga, meikramtaɨrmo gɨgɨrar anik maneaŋri. Na an gɨgɨrara mina neaŋrenanna, anna kaŋurar wirena gɨgɨrarta kirarir toc. \v 6 \x - \xo 9.6: \xo*\xt Iop 3.21, na Ais 2.19, na Ier 8.3, na KIEK 6.16\xt*\x*Na an mɨnna meikramtaɨra ndori menacna taupembta korenandet, na mina mba menacitndai. Na mina menacna toŋgonandet, na mina mba menacitndai. \p \v 7 \x - \xo 9.7: \xo*\xt Dan 7.8, na Iol 2.4, na Nau 3.17\xt*\x*Na aku mac wattatnanna, an kaborborara mina ossara ruŋna kocroca eacrena kirar toc. Na mina paŋaind nambatta, ramoot paŋanna tɨkrena gol tocna paŋanna reaca eacrenan. Na mina indepaŋainda ramtaɨrta iŋpaŋanta kirarir toc. \v 8 \x - \xo 9.8: \xo*\xt Iol 1.6\xt*\x*Na mina paŋaindta lakoara meikpitikta paŋaindta lakoar roctirta kirarir toc. Na mina ndaɨra laionar anikta ndaɨrna kirarir toc. \v 9 \x - \xo 9.9: \xo*\xt Iol 2.5\xt*\x*Na mina mapdɨŋara paŋaindta tik ŋgapoikca aen tocna reikca kɨtaca eacrenan, na mina wɨkembta mɨtmɨtara ossara mina ruŋrena bara wɨŋga taŋrena mɨtmɨtta kirarir toc. \v 10 Na an kaborborarna mbugaindara kaŋurta mbugaindna kirarir toc, na gɨrgɨr anikca neaŋrena lacara mina mbugaind teacrena. Aintik mina meikramtaɨrmo gɨgɨrara karwai parmbaina inikca neaŋrenanna, ma mina mbugaind teacrena. \v 11 Na mina gagrirta ramoot paŋan ianap. Na an gagrirta ramoot paŋan, ma an aua mbitrem kocorta mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ. Na mina Iburuna kam mbuŋa gan i ŋgacrenan, \it Abadon.\it* Na Girikna kam mbuŋa mina gainda ŋgacrenan, \it Apolion.\it* Na mana mɨnɨŋa gaind, Reikca Muruŋa Mo Ŋgocraina Ramoot. \p \v 12 \x - \xo 9.12: \xo*\xt KIEK 8.13\xt*\x*Ainda moca outna makuk aniaca mamaiat. Na ne warac. Makuk aniacniŋa maeacreke, na iŋmbai te, maniŋa larunandet. \s Na anna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ian tuk ma ndona taura wirinan \p \v 13 \x - \xo 9.13: \xo*\xt NA 30.1-3, na KIEK 8.3\xt*\x*Ainda moca anna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ian tuk, ma ndona taurmo wiatke, na aku waracatnanna, ramoot ianna kamma an lacar paurna rɨkca tɨkca mboprena. Na anna Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgout ndeacrena gɨmbamba moca iŋpai laŋ larurina taupmo, anmo mina gol mbuŋa morina mana kodur paur ndiŋ ndarurina. \fig Gɨmbamba moca iŋpai laŋ larurena taup|alt="Golden altar" src="HK00260B mod.tif" size="span" copy="Knowles" ref="9.13"\fig* \v 14 \x - \xo 9.14: \xo*\xt KIEK 16.12\xt*\x*Na an kamma an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona taurmo utiŋa eacrenanmo manmo gaindopatna, “An mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur paura gom aniac Iuperetisa leac eacrenanmo, u minmo wattacarica mina laruca taŋ.” \v 15 \x - \xo 9.15: \xo*\xt KIEK 8.7-12\xt*\x*Karica ma an mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur paurmo wattacarica mina mataŋgat. Te, mina meikramtaɨrmo tumbun mbonkaca mo larunandet, na an tumbun mbonkacna tɨp ianmo muruŋa kocnaia mo menacnandet. Na an mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura mina kocroca lambi niŋgik, an rana ŋgaŋganŋgɨ, co, an ra, co, an karwai, co, an iar, an aiŋa mona moca. \v 16 \x - \xo 9.16: \xo*\xt Ŋap 68.17, na Esi 38.4, na Dan 7.10\xt*\x*Na an lapoca ruŋrena ramtaɨra, ossara mbiracrenanna ŋgaŋganŋgɨna mɨnna 200 milion. Na aku waracrinanna, mina an ŋgaŋganŋgɨmo mbopatna. \v 17 \x - \xo 9.17: \xo*\xt 1 Nin 12.8, na Ais 5.28-29\xt*\x*Na an manmbɨanmemraŋna tamramna inikca aku watrinanna, ossarpaikapa, lapoca ruŋrena ramtaɨra min nambatta mbiraca eacrenanna wapatta gaind. Ramtaɨra ndorita mapdɨŋarmo kapana tikemb ŋgapoik puŋga aoca tamaia eacrena, na an tikemb ŋgapoikta wapatta laupapa, kumkumapa, ŋorŋor. Na an ossarta paŋainda mina laionna paŋanna kirarir toc. Na tacapa, tactuorapa, salpana wautna tacapnanna, mina an ossarpaikna upemb tiŋ taruca tamtam mataŋgat. \v 18 Na an makukar mbonkac mbuŋa, meikramtaɨrta tumbun mbonkacna tumbun kabea menacat. Na an reik mbonkaca, anna tac, na tactuor, na salpana wautna taca ossarta upemb tiŋ tarurinan. \v 19 Na an ossarta gagrara mina upembapa, mbugaind teacrenan. Na mina mbugainda nduipta kirarir toc, na mina paŋaindap. Na an ossara meikramtaɨrmo ndorita mbugaind puŋga mo ŋgocrairenan. \p \v 20 \x - \xo 9.20: \xo*\xt TW 31.29, na Ŋap 106.37, na 115.4-7, na 135.15-17, na Ais 2.8, na 2.18-20, na Dan 5.23, na 1 Ko 10.19-20, na KIEK 16.9-11\xt*\x*Na an kabena meikramtaɨra an reik ŋgorik mbonkaca larurinanna, na minmo mo menac ŋgocor, mina iroar inkara mba ŋgetrikiri, na ndorita paɨr puŋga morena mɨrpembraraiŋmo iŋa neaŋ ŋgocor. Na mina ŋerŋgaur ŋgorikca mbendeirena tɨpemb kirarirmo mba tɨkcarirenanna, na mɨrpembraraiŋta dawara ramtaɨra ndorita paɨr puŋga gol, co, silwa, co, baras, co, waut, co, ik mbuŋa morenan. Na an reikca mina mba watrenanna, na mina kamma mba waracrenanna, na ndorita our puŋga mba taŋrenanna. \v 21 Na an meikramtaɨra kabena meikramtaɨrmo mo menacrinan, na koca morinan, na kabena ainta gargara morenan, na meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morenan, na kabena meikramtaɨrta reik makɨmrenan. Na mina iroar inkara mba ŋgetrikica an tɨpemb kirarir tocmo iŋ neaŋ ŋgocor. \c 10 \s Mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa Ionmo timbigta kapca neaŋga ma ambatna \p \v 1 \x - \xo 10.1: \xo*\xt Esi 1.28, na Mt 17.2, na KIEK 1.15-16\xt*\x*Karica aku mac watrinanna, kabena gargarapna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa tamuŋna auŋ ndiŋ mairikat. Na mana tik ŋgapaoca riacna wawɨrir gogokca aoca eacrenan, na nioŋgor ianna mana paŋanna eacrenan. Na mana inpaŋanna ma rana kirar toca metacrinan, na mana orniŋa tacna kirar toc. \v 2 Na an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa timbigta kap teker ianna gootca eacrenanmo, ndona para utiŋga eacrena. Na ma ndona or umbaimo macait nambatta tɨkrinan, na mana or aeŋmbaimo ma tiacarpaik nambatta tɨkrinan. \v 3 \x - \xo 10.3: \xo*\xt KIEK 8.5\xt*\x*Na ma kam aniaca kerinanna, anna laionna kam kerena kirar toc. Na ma kam keca maiatke, an parmbaiapa mbut mbuniŋna riaca makeat. \v 4 \x - \xo 10.4: \xo*\xt Dan 8.26, na 12.4, na 12.9\xt*\x*Na an riacna keatna mɨtmɨta maiatke, aku an kambca mina morinanna tirna moatke. Aku waracrinanna, tamuŋna auŋa ramoot ianna kamma gainda aca aindoprina, “An parmbaiapa mbut mbuniŋna riac keatna mɨtmɨtna kamma, anna u ndona iro mbuŋa leaca eac. Na u kai tir teac.” \p \v 5 \x - \xo 10.5: \xo*\xt NA 8.6\xt*\x*\x - \xo 10.5-7: \xo*\xt NA 20.11, na TW 32.40, na Dan 12.7, na Emo 3.7\xt*\x*Ainda moca an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aku watrinanna, ma macaitapa tiacarpaikmo, wɨtɨkca eacrenanna, ma ndona par umbaimo tamuŋna auŋmo aŋgɨca ŋgeprinan, \v 6 \x - \xo 10.6: \xo*\xt Nei 9.6, na Ŋap 146.6, na KIEK 4.11, na 14.7, na 16.17\xt*\x*na ma memetmbaca iarwara eacrena Raraŋ Aetaniacmo kam gidikmo mbopatna. Na an Raraŋ Aetaniac mandaia ndo, riac tamuŋna reikmo muruŋa morinanapa, gan tiacarpaikna reikmo muruŋa morinan, na macaitna reik motocmo ma muruŋa morinan. Ri, an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa gaindopatna, “Raraŋ Aetaniaca mba mac lambiitndai. Wanaiŋ. Lambina kɨdrɨkca mamairi. \v 7 \x - \xo 10.7: \xo*\xt Dan 9.6, na 9.10, na Emo 3.7, na Ro 16.25-26, na KIEK 11.15\xt*\x*Na an kɨdrɨkca mamaina an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ parmbaiapa mbut mbuniŋnanna, ma ndona taurmo wiatke, na mana mɨtmɨta larurinanna, an reikca Raraŋ Aetaniaca mo ndoprinanna, na mana kamma iŋgoroca eacrenanna, anna ma moca gidikca larunandet. Na anna an kam wembaŋ laŋa atua ma ndona rambca morena ramtaɨrmo neaŋrinan, na mina mana aiŋa morena ramtaɨr.” \p \v 8 \x - \xo 10.8-10: \xo*\xt Esi 2.8—3.3\xt*\x*Na an ramootna kamma tamuŋna auŋ mac laruat, na ma aukmo gaindopatna, “U taŋca an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa macaitapa, tiacarpaikca wɨtɨkca eacrenan ndambuŋmo, timbigta kap tekera gootca mana para eacrenanmo aŋgɨ.” \v 9 \x - \xo 10.9: \xo*\xt Ier 15.16\xt*\x*Ri, aku an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ndambuŋa taŋga manmo aindopatna, “U aukmo an timbigta kap tekermo neaŋ.” Na ma aukmo gaindopatna, “U anmo aŋgɨca am. Na ma una nikinikmo mo ŋgaduduknandet. Na una upa ma manoŋnoŋna tararna kirar toca tararanandet.” \v 10 \x - \xo 10.10: \xo*\xt Esi 2.10, na 3.3\xt*\x*Na ma mbopca maiatke, aku mana parna timbigta kap tekermo aŋgɨca maammbat. Na mana tarara ma aukna upmo manoŋnoŋna tarar toc. Na aku amba maiatke, ma aukna nikinikmo moa ŋgadudukrinan. \p \v 11 Na mina aukmo gaindopatna, “U an rambca morena kambmo, an reikca larurinanmo meikramtaɨr mac wiwitia, an pitrik waŋgorta wiwitapa, kabena auŋna kambapa, gagrirta ramtaɨr paŋaind wɨt tocmo, u wiwiti mbop.” \c 11 \s Ramoot mbuniŋa kambmo wiwitirinan \p \v 1 \x - \xo 11.1: \xo*\xt Ndu 35.5, na Esi 40.3, na Sek 2.1-2, na KIEK 21.15\xt*\x*Karica mina aukmo reikta ŋgaŋganŋgɨ aŋgɨna reac maneaŋgat, na ma ndɨndɨpacna komborna kirar toc. Ri, mina aukmo gaindopatna, “U ŋgepca Raraŋ Aetaniacna Kacapa, gɨmbamba morena reacna ŋgaŋganŋgɨmo aŋgɨ. Te, u an meikramtaɨra an Kacmo mbendeirena ŋgaŋganŋgɨmo ndu. \v 2 \x - \xo 11.2: \xo*\xt Esi 40.17-20, na Dan 8.10, na Lk 21.24, na KIEK 12.6, na 13.5\xt*\x*Na u an tumbunna tɨkrena raekmbaina taupca Raraŋ Aetaniacna Kacmo korereca eacrenanmo, mana ŋgaŋganŋgɨmo kai aŋgɨ teac. Anna u tɨkcari, anna Iudana meikramtaɨr wanaiŋa punina taup, na an wiwitta mina Raraŋ Aetaniacna auŋ aniacmo 42na mɨnna karwirpaikca mina anna kɨtac wɨtɨknandet. \v 3 \x - \xo 11.3: \xo*\xt KIEK 12.6, na 19.10, na 20.4\xt*\x*Te, aku ndona kambmo wiwitirena aiŋna ramootniŋmo mandacnandet, na maniŋmo gargar neaŋnandet. Na maniŋa kakadmaina tik ŋgapaocniŋmo aoca 1,260na mɨnna raipaikca aukna rambca morena kambmo wiwitinandet.” \p \v 4 \x - \xo 11.4: \xo*\xt Ier 11.16, na Sek 4.11-14\xt*\x*Na an ramootniŋa maniŋa an olip ik mbuniŋapa, tac wɨwɨrna reac mbuniŋna kirar toc, na maniŋa Kacootna outta wɨtɨkca eacrena. Na ma gan tiacarpaikna Kacoot. \v 5 \x - \xo 11.5: \xo*\xt TN 10.2, na 2 Sml 22.9, na 2 GRP 1.10-12, na Ŋap 97.3, na Ier 5.14, na Osi 6.5\xt*\x*Na meikramtaɨra maniŋmo pinan, co, reac ŋgoreaca mo te, taca maniŋna up ndiŋa laruca maniŋna puŋnaŋgepmo wɨrnandet. Aintik titocna ramootta maniŋmo tɨp kirar ŋgoreaca monan, ma an tɨpna kirar mbuŋa menacnandet. \v 6 \x - \xo 11.6: \xo*\xt NA 7.17-19, na 1 Sml 4.8, na 1 GRP 17.1\xt*\x*Na maniŋa memetmbaca Raraŋ Aetaniacna rambca morena kambmo wiwitica taŋrena kɨdrɨkmo, riac tamuŋna pukmo moca pukca mba rapacitndai, na maniŋ anna gargarap. Na maniŋa tiacarpaikna puikmo moi racaindpaik ndaruna gargarap, na reik ŋgorikca moi ndarua gan tiacarpaikna meikramtaɨrmo mo ŋgocrainan. Na maniŋa an reikmo ndoniŋna toŋtoŋgar puŋga mo laruna mɨn. \p \v 7 \x - \xo 11.7: \xo*\xt Dan 7.7, na 7.21, na Sek 14.2, na Lk 13.32, na KIEK 9.2, na 12.17, na 13.1, na 13.5-7, na 13.11, na 17.8\xt*\x*Na an kɨdrɨkca maniŋa Raraŋ Aetaniacna kambmo wiwiti mai te, an raŋna amna ŋgoaem kunna mbitrem kocorta aua eacrenan, ma an aumo tɨkcarica larunandet. Na ma maniŋap ruŋnandet. Na ma maniŋmo, moi irikca maniŋmo mo menacnandet. \v 8 \x - \xo 11.8: \xo*\xt Ais 1.9-10, na Lk 13.34, na Ib 13.12, na KIEK 14.8, na 18.10, na 18.24\xt*\x*Na maniŋna waɨrniŋa auŋ aniacna taup aniac ndeacnandet. Na an auŋ aniacmo aia kam roor mbuŋa gainda acrena, Sodom, co, Isip. Na anna an auŋ aniaca mina ŋgaua maniŋna Kacootmo ik naaŋgɨ keraca, na manmo mo menacrinan. \v 9 Na rai mbonkacapa tɨpna inikca, titocna tikna meikramtaɨrapa, gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨrapa, kabena auŋembta kambapa, meikramtaɨra muruŋcamiŋa, maniŋna waɨrniŋmo mina watnandet. Na mina maniŋna waɨrniŋmo mba wattacarica mina mutocitndai. \v 10 \x - \xo 11.10: \xo*\xt KIEK 12.12, na 13.8, na 16.10\xt*\x*Te, gan tiacarpaikna meikramtaɨra an rambca morina ramootniŋa menacrinanna watna toŋgonandet. Te, mina kemma weraŋnandet, na amtiamma moraŋnandet, na mina kamkabearmo reik laiŋga neaŋraŋnandet. Na anna mɨnɨŋa gaind, maniŋa gan tiacarpaikna meikramtaɨrmo gɨrgɨr anikta makukar neaŋrinan. \p \v 11 \x - \xo 11.11: \xo*\xt Esi 37.5-14, na KIEK 11.9\xt*\x*Na rai mbonkacapa tɨpca maiatke, Raraŋ Aetaniaca ndona eteacna watmo maniŋmo nda maneaŋgat, na maniŋa ŋgepca mawɨtɨkat. Ri, meikramtaɨra maniŋmo watca rugdar mocarica mananambiat. \v 12 \x - \xo 11.12: \xo*\xt 2 GRP 2.1, na 2.5-7, na 2.11, na Ais 14.13, na Up 1.9, na KIEK 12.5\xt*\x*Ri, maniŋa tamuŋna auŋmo kam aniac ianmo mawaracat, na an kamma maniŋmo gaindopatna, “Oŋgo gan nagac.” Na maniŋna puŋnaŋgepca watre mbuŋa, maniŋa dimirpaik mbuŋa tamuŋna auŋ magacat. \v 13 \x - \xo 11.13: \xo*\xt KIEK 6.12, na 8.5, na 14.7, na 16.9, na 16.18\xt*\x*Na an mɨn ŋgoinna numnum aniac ianna malaruat, na an auŋ aniacna tɨp ianna maŋgocraiat, na par kabeapa mbutremb paurna waŋa maeacreke. Ri, 7,000na mɨnna meikramtaɨra an numnum mbuŋa mamenacat. Na an eacrena meikramtaɨra, mina kocnaia nanambica tamuŋna auŋna Raraŋ Aetaniacna i aniacmo aŋgɨca maŋgepat. \p \v 14 \x - \xo 11.14: \xo*\xt KIEK 8.13, na 9.12, na 15.1\xt*\x*Ainda moca an outmbaina makuk aniacniŋa mamairi. Na ne warac! An ndambuŋna makuk aniac ianna ma tawi ŋgoinna larunandet. \s Na an iŋ ŋgoinna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona taurmo mawiat \p \v 15 \x - \xo 11.15: \xo*\xt NA 15.18, na Ŋap 10.16, na Ais 27.13, na Dan 2.44, na 7.14, na 7.27, na Oba 1.21, na KIEK 10.7, na 12.10, na 19.6\xt*\x*Ainda moca an iŋ ŋgoinna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona taurmo wiatke, na aku waracrinanna, tamuŋna auŋa eacrena wiwitta gaindta kamb anikca keca gaindopatna, “Aina Kacootapa, an ramootta Raraŋ Aetaniaca babuca mbagɨrica kɨpca aimo mac nda aŋgɨna ramoot, maniŋa gan tiacarpaik muruŋna gagrirta ramoot paŋan. Na Kacootta ma memetmbaca iarwarna gagrirta ramoot paŋanna eacraŋnandet.” \v 16 \x - \xo 11.16: \xo*\xt KIEK 4.4, na 4.10, na 5.8, na 19.4\xt*\x*Na an 24na mɨnna ramtaɨr paŋainda ndorita mbiracrena taup laiŋga Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgout ndeacrenan, mina ndorita tutpemb rɨmbɨtca ndorita paŋaindmo pitrikca tɨkca Raraŋ Aetaniacmo mbendeirena. \v 17 \x - \xo 11.17: \xo*\xt KIEK 1.4, na 1.8, na 4.8, na 15.3, na 16.5, na 19.6\xt*\x*Na mina aindoprena, \b \q1 “Kacoot u Raraŋ Aetaniac, \q2 u Gargar Muruŋapnan, \q2 u mandeaca eacrenan, \q2 na atu ŋgoinna eacrinan. \q1 Na u ndona gargar aniacmo aŋgɨatna, \q2 na u gagrirta ramoot paŋan ŋgoinna larurinan. \q1 Ainda moca aia unmo kam laŋ maneaŋgek. \q1 \v 18 \x - \xo 11.18: \xo*\xt Ŋap 2.1, na 2.5, na 46.6, na 110.5, na 115.13, na Dan 7.9-10, na Ro 2.5, na KIEK 6.10, na 10.7, na 13.10, na 18.6, na 19.5, na 20.11-13\xt*\x*Na Iudana meikramtaɨr wanaiŋa nikkatrenan, \q2 na una nikkakatna kɨdrɨkca larurinan. \q1 Na mandeacna kɨdrɨkca menacrina meikramtaɨra, \q2 ndorita ritri waparaca mona \q2 un ndambuŋa kɨpca larunandet. \q1 Na mandeacna kɨdrɨkca u ndona aiŋa morena ramtaɨrmo, \q2 opoik laiŋ neaŋnandet, \q3 na mina una rambca morena ramtaɨr, \q2 na Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr, \q2 na meikramtaɨra muruŋa unmo nanambirenan, \q2 na una kaŋgaukca eacrenan, \q3 anna irembapnan, \q3 co, iremb kocortan toc, \q2 na mandeacna mɨnna, \q2 anna meikramtaɨra gan tiacarpaikmo \q3 moa ŋgocrairinanmo, mo ŋgocrainandet.” \b \p \v 19 \x - \xo 11.19: \xo*\xt Ib 9.4, na KIEK 8.5, na 15.5, na 15.8, na 16.18, na 16.21\xt*\x*Na an ramtaɨr paŋainda mbopca maiatke, Raraŋ Aetaniacna tamuŋna auŋna kacna tɨŋa magootatna, na mina watrinanna, mana Kam Leacrena Bogisa raek waekekeca mana kaca eacrina. Na riacna memetaca tamtamma metacrinan, na mɨtmɨt anikca larurinan, na riaca kerinan, na tiacarpaikca numnumma morinan, na watur teker tocna ais puk aniaca rapacrinan. \c 12 \ms Ramoot Mbɨkapa mana wiwitta ŋgocrairinan \mr (12—20) \s Ionna meacapa nduop aniaca watrina \p \v 1 Na aintocna ŋgagatrac ian ŋgoinna riac tamuŋmo larurina. Na mana wapatta gaind. Meac ianna eacrena, na ma ramo ndona tik ŋgapaoc toca aoca eacrenan, na karwaia mana orniŋna kaŋgauk ndeacrenan, na guiar parniŋapa mbut mbuniŋa mana paŋanmo, an ramoot paŋanna tɨkrena reaca eacrena reacna kirar toc. \v 2 \x - \xo 12.2: \xo*\xt Ais 66.7, na Gal 4.19\xt*\x*Na an meac mbitaca niktan, na ma mooŋnuoca mɨrna gɨrgɨra manmo larurinan. Na ma mooŋnuoca mɨrna moa, ma gɨrgɨr aniac ŋgoin maaŋgɨat, ainda moca ma malarɨkrena. \v 3 \x - \xo 12.3: \xo*\xt Dan 7.7, na KIEK 13.1, na 17.3, na 17.9\xt*\x*Karica kabena ainta ŋgagatrac ian tuk riac tamuŋ mac malaruat. Na an ŋgagatraca gaind. Nduop laup bagaraniac ŋgoinna eacrenan. Na ma paŋaind parmbaiapa mbut mbuniŋapnan. Na parniŋna mɨnna lacara an nambat ndeacrena. Na gagrirta ramootna paŋanna atuocrena parmbaiapa mbut mbuniŋna reikca mana paŋaind tambat ndeacrena. \v 4 \x - \xo 12.4: \xo*\xt Dan 8.10, na KIEK 9.10, na 17.8\xt*\x*Na mana mbugaina an riac tamuŋna guiarpaikna tɨpemb mbonkacna tɨp ianmo gan tiacarpaikca raurica irikrinan. \p Ainda moca an nduopa an meacmbitac mooŋnuoca mɨrna morena outta mawɨtɨkat. Te, an meac mbitaca mooŋnuoca mɨr te, ma an mooŋnuocmo aŋgɨca amnandet. \v 5 \x - \xo 12.5: \xo*\xt Ŋap 2.9, na Ais 7.14, na 66.7, na KIEK 2.27, na 19.15\xt*\x*Ri, an meac mbitaca nuocna mooŋnuoc ian mamɨrat, na an mooŋnuocmo Raraŋ Aetaniaca manmo larapaca, ma ndona aenna kombormo utiŋga gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨrmo muruŋa gagra bubuocnande. Na an meacmbitac mooŋnuoca mɨratke, mina tawi ŋgoinna an mooŋnuocmo aŋgɨ gaca Raraŋ Aetaniacapa, mana gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taup ndambuŋa warki taŋrina. \v 6 \x - \xo 12.6: \xo*\xt KIEK 11.2-3, na 12.4\xt*\x*Ainda moca an meacmbitac kɨpcarica taŋga ramtaɨr kocorta taup ndeacrina. Na an taupca Raraŋ Aetaniac mananmo kocroca ma anna eacnandet, te, mina manmo raupŋinandet, na manmo amna reacmo otaca neaŋamb taŋca 1,260na mɨnna raipaikca tɨknandet. \p \v 7 \x - \xo 12.7: \xo*\xt Dan 10.13, na 10.21, na 12.1, na Iu 1.9, na KIEK 20.2\xt*\x*Karica runduŋ aniaca tamuŋna auŋ malaruat. Na Maikelapa, mana mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura, an nduop aniacmo kopaca manap maruŋgat. Na an nduopapa, mana mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura, minap nda maruŋgat, \v 8 na Maikelapa, mana mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura, an nduopmo ruŋga manmo moa irikat. Ainda moca mina tamuŋna auŋa mac eacna taupemb kocor, \v 9 \x - \xo 12.9: \xo*\xt RL 3.1, na 3.4, na 3.14, na Lk 10.18, na 22.31, na In 12.31, na KIEK 9.1, na 20.2-3\xt*\x*aintik Raraŋ Aetaniacna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura an nduop aniacmo aŋgɨca pɨkɨnna keca mairikat. Na an nduop aniaca ma atu, atu ŋgoinnan, na mina manmo gaind ŋgacrena, “Paparuna Ramoot,” co, “Ramoot Mbɨk.” Na ma gan tiacarpaikna meikramtaɨrmo muruŋa parurena ramoot. Mina manmo gan tiacarpaikca keca mairikat, na mana mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur tocmo, mina min motocmo keca mairikat. \p \v 10 \x - \xo 12.10: \xo*\xt Iop 1.9-11, na Sek 3.1, na KIEK 11.15, na 19.1\xt*\x*Ri, aku waracrinanna, ramoot ianna kamma tamuŋna auŋmo gaind ŋgaca mbopatna, “Mandeaca aina Raraŋ Aetaniaca aimo mac nda maaŋgɨri, na mana gargara raekca malaruri, na mandeaca Raraŋ Aetaniacna bubuoca ma kɨpca malaruri. Na an ramootmo, Raraŋ Aetaniaca manmo larapaca babuca mbagɨrica kɨpca aimo mac nda aŋgɨna ramoot, na ma gargar aniacapa, i aniaca aŋgɨrinan. Na an paparuna ramootta aina Iesusa rɨpacrena laiplacarmo, paparuna kamb toprena, na ma minmo mouŋapa ramo, Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutmo ma paparuna kamb toprena, na mandeaca Raraŋ Aetaniacna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura manmo pɨkɨn nakeca mairikri. \v 11 \x - \xo 12.11: \xo*\xt Lk 14.26, na Ro 8.33-34, na 8.37\xt*\x*Na aina laiplacara manmo Sipsip Nuocna racaindpaikapa, kam wembaŋ laŋ gidik mbuŋmo, wiwitia gagraca manmo moa irikrinan. Na mina menacna moca mba nduri, mina ndorita eteacna wat kecarina rugutta mba morenanna. \v 12 \x - \xo 12.12: \xo*\xt Ais 44.23, na 49.13, na KIEK 8.13, na 10.6, na 11.10, na 18.20\xt*\x*Ainda moca tamuŋna auŋapa man ndeacrenanna, ne muruŋcamiŋa ne toŋgoraŋ. Na u gan tiacarpaikapa, macait ndeacrenanna, unmbaina kadmai, u makukar anikca mbuknandet. Paparuna Ramootta oŋ ndambuŋ mairikri, na ma nikkakat bagaraniacap. Na ma lamŋirenan, ma kɨdrɨk teker ŋgoinap.” \p \v 13 Na an nduop aniaca watrinanna, mina manmo gan tiacarpaikca keca mairikat, ri, ma taŋga an meac mbitaca nuocna mooŋnuoca mɨrrinanmo ootrina. \v 14 \x - \xo 12.14: \xo*\xt Dan 7.25, na 12.7, na KIEK 12.6, na 17.3\xt*\x*Ainda moca mina an meacmo targau aniacna wɨkniŋ neaŋga, ma an mbuŋa raica ndona ramtaɨr kocorta taupna auŋa taŋga eacna. Te, ma an nduop aniacmo waekeca tawanmbaica eacna. Na an taup mbuŋa mina manmo matau ŋgoinna raupŋina, manmo amta reikca neaŋ amraŋnandet, na taŋi iarir mbonkacapa tɨpna mɨn. \v 15 \x - \xo 12.15: \xo*\xt Ais 59.19\xt*\x*Ri, an nduop aniaca ndona up mbuŋa, pukca mo larurinan. Na an pukca ma gom aniacna kirar toc ndaruca, an meacmo raŋgairinan. Na an nduopa toŋgorinanna, an pukca an meacmo kocnai aŋgɨca taŋcari. \v 16 Na tiacarpaikca an meacmo otacrina. Ma ndona upmo gootca, an gom tocna pukca nduop aniaca ndona up mbuŋa moa larurinanmo, ma matuocat. \v 17 \x - \xo 12.17: \xo*\xt RL 3.15, na 1 Ko 2.1, na 1 Io 5.10, na KIEK 11.7, na 13.7, na 14.12, na 20.4\xt*\x*Ainda moca an nduop aniaca an meacmo nikkatacariatna, ri, ma taŋga an meacna rɨmbɨnarapa, ŋgamrirmo ruŋrinan, na anna an meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna tɨpemb wandikapa, Iesusna kambmo wiwitirenan, na mina anna raŋgairena. \v 18 Ainda moca an nduop aniaca maŋara wɨtɨkca eacrina. \c 13 \s Raŋna amna ŋgoaem kun mbuniŋa larurina \p \v 1 \x - \xo 13.1: \xo*\xt Dan 7.2-3, na 7.7, na KIEK 12.3, na 17.3, na 17.7-12\xt*\x*Na aku watrinanna, raŋna amna ŋgoaem kun ianna macait ndiŋa larurinan. Na ma paŋaind parmbaiapa mbut mbuniŋap, na parniŋna mɨnna lacarpaika mana an paŋaindmo laruca eacrenan. Na gagrirta ramtaɨrta paŋainda atuoca eacrena reik parniŋa, mana lacarpaik nambatta eacrenan. Na mana paŋaindpaik nambatta irembap eacrenan. Na an irembta mɨnɨŋa anna gaind, anna Raraŋ Aetaniacna imo peperena kamb ŋgorikap eacrenan. \v 2 \x - \xo 13.2: \xo*\xt Dan 7.4-6, na KIEK 12.4, na 12.9, na 16.10\xt*\x*Na an raŋna amna ŋgoaem kunna ma lepet toc, na ma pusi aniacna kirar toc.\fig Lepetta ma pusi aniacna kirar toc|alt="leopard" src="BK00049C.TIF" size="col" copy="Knowles" ref="13.2"\fig* \fig Amna ŋgoaem aniac bea|alt="Big animal bear." src="LB00048C.TIF" size="col" copy="Knowles" ref="13.2"\fig* Na mana orniŋa, anna amna ŋgoaem aniac beana orniŋna kirar toca watnandet, na mana upa anna pusi aniac laionna upna kirar toc.\fig Pusi aniac laionna upna kirar toc|alt="Like the big cat lion’s mouth." src="HK00046C.TIF" size="col" copy="Knowles" ref="13.2"\fig* Na an nduop aniaca ma ndona gargarmo, manmo neaŋrinan. Na ma manmo ndona kirara laruna moca manmo gagrirta ramoot paŋanna morina, na manmo gargar aniaca neaŋrinan. \v 3 \x - \xo 13.3: \xo*\xt KIEK 13.12-14, na 17.8\xt*\x*Na an raŋna amna ŋgoaem kunna paŋan ianna, mina rɨŋga ndim neaŋga manmo moa menacatna kirar toc. Na an ndimma mac kobeca, ma mac nda ŋgepca eacrena. Ri, meikramtaɨra muruŋa an raŋna amna ŋgoaem kunna watca mina ŋgep ŋgoreac naŋgepca, mina manmo maraŋgaiat. \v 4 \x - \xo 13.4: \xo*\xt KIEK 18.18\xt*\x*Na meikramtaɨra lamŋirenan, an nduop aniaca ma ndona gargarmo, manmo neaŋgatna, aintik mina an nduop aniacmo tutpemb rɨmbɨtca manmo mbendeirena. Na mina an raŋna amna ŋgoaem kun motocmo tutpemb rɨmbɨtca mbendeirenan. Na mina aindoprenan, “Mandaia ndo, an raŋna amna ŋgoaem kunna kirar toc? Na mandaia manap ruŋna mɨn?” \p \v 5 \x - \xo 13.5: \xo*\xt KIEK 11.2, na 12.6\xt*\x*\x - \xo 13.5-6: \xo*\xt Dan 7.8, na 7.25, na 11.36\xt*\x*Ainda moca Raraŋ Aetaniaca an raŋna amna ŋgoaem kunmo wattacarica, ma kambmo kunda mboprena, na Raraŋ Aetaniacmo peperena kamb ŋgorik toprena. Na karwai 42na mɨnna, ma an tɨpembta kirarira mona gargarap. \v 6 \x - \xo 13.6: \xo*\xt KIEK 12.12\xt*\x*Aintik an raŋna amna ŋgoaem kunna, ndona up gootca Raraŋ Aetaniacmo peperena kam ŋgoreac ndoprenan. Na ma Raraŋ Aetaniacna iapa, mana tamuŋna auŋapa, mana wiwitta tamuŋna auŋa eacrenanmo, ma minmo peperena kamb ŋgorik toprena. \v 7 \x - \xo 13.7: \xo*\xt Dan 7.21, na KIEK 11.7, na 11.18, na 12.17, na 17.15\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca an raŋna amna ŋgoaem kunmo wattacarica, ma Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrap ruŋrinan, na ma minap ruŋga minmo moa irikrina. Ainda moca ma gargar aniacmo maaŋgɨatna, aintik meikramtaɨr muruŋapa, kabena pitrik waŋnandapa, kabena kambnandapa, titocna tiknanna mina muruŋa mana kaŋgaukca eacnandet. \v 8 \x - \xo 13.8: \xo*\xt NA 32.32, na Ŋap 69.28, na Dan 12.1, na Pil 4.3, na KIEK 3.5, na 5.6, na 17.8, na 20.12-15, na 21.27\xt*\x*Na gan tiacarpaikna meikramtaɨr muruŋa an mɨnna Raraŋ Aetaniaca gan tiacarpaikca mo ŋgocor ndeacri, na mina irembca iarwarna eteacna watna timbigta kapca eac ŋgocortanna, mina an raŋna amna ŋgoaem kunmo tutpemb rɨmbɨtca mbendeinandet. Na an iarwarna timbigta kapca anna Sipsip Nuocnan, ŋgaua mina manmo mo menacrinan. \p \v 9 Na ramootta koarapnanna, ma an kambmo matau ŋgoinna warac. \v 10 \x - \xo 13.10: \xo*\xt Ais 33.1, na Ier 15.2, na 43.11, na Mt 26.52, na KIEK 14.12\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca ramoot ianmo kac ŋgoreaca mbukna larapac te, ma kac ŋgoreaca mbuknandet. Na ma ramoot ianmo bugrim mbuŋa mo menacna larapaca te, mina manmo an mbuŋa mo menacnandet. Na an kɨdrɨkca an reikca laru te, Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨra wɨtɨk gagraca ndorita rɨtɨpacmo utiŋnandet. \p \v 11 \x - \xo 13.11: \xo*\xt KIEK 11.7\xt*\x*Karica aku mac watrinanna, kabena raŋna amna ŋgoaem kunna tiacarpaik ndiŋa laruca garina. Na mana paŋanna lac mbuniŋa eacrenan, anna sipsipna mooŋnuocna lacna kirar toc, na mana mboprena kambca anna nduop aniac ianna kamb toc. \v 12 Na an mɨnna an iŋmbaina raŋna amna ŋgoaemma, outna raŋna amna ŋgoaem kunap eacrina, ma mana gagrarmo muruŋ maaŋgɨat. Na ma aiŋ gargar aniaca morinan, te, gan tiacarpaikapa mana eacrena meikramtaɨra an outna raŋna amna ŋgoaem kunna, ŋgaua ndim ŋgoreaca aŋgɨca menacna mɨn ŋgoin, na mandeaca mana an ndimma koberinanna, mina manmo tutpemb rɨmbɨtca manmo mbendeirena. \v 13 \x - \xo 13.13: \xo*\xt TW 13.1-3, na 1 GRP 18.24-39, na 2 GRP 1.10-12, na Mt 24.24, na 2 Te 2.9\xt*\x*Na an raŋna amna ŋgoaem kun iŋmbainanna, ma ainta ŋgagatracar anikca morina. Na ŋgagatrac ianna gaind. Ma meikramtaɨrta lamnik ŋgoutmo, ma taca moa laruca, tamuŋna auŋ ndiŋa gan tiacarpaikca irikrinan. \v 14 \x - \xo 13.14: \xo*\xt TW 13.1, na 13.4, na 2 Te 2.9-10, na KIEK 12.9, na 19.20\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca manmo wattacarica, ma an outna raŋna amna ŋgoaem kunna lamnɨac ŋgoutmo ainta ŋgagatracara morinan. Na an tɨpna kirar mbuŋa ma gan tiacarpaikna meikramtaɨrmo parurena. Na ma meikramtaɨrmo gaindoprina, “Ne an outna raŋna amna ŋgoaem kunna da ianna mo. Ŋgaua mina bugrim mbuŋa mo menacrinanna, na mandeaca ma maeacreke.” \v 15 \x - \xo 13.15: \xo*\xt Dan 3.4-6, na KIEK 16.2, na 19.20, na 20.4\xt*\x*Ri, Raraŋ Aetaniaca manmo wattacarica, ma an raŋna amna ŋgoaem kunna, ndamo eteacna watta neaŋrinan, na ma kam ndoprena. Na meikramtaɨr ndeida an raŋna amna ŋgoaem kunna ndamo tutpemb rɨmbɨtca mbendei ŋgocor te, ma minmo mo menacna gargarap. \p \v 16 \x - \xo 13.16: \xo*\xt KIEK 14.9, na 19.20, na 20.4\xt*\x*Ainda moca an raŋna amna ŋgoaem kun iŋmbainanna, mbopca mina ŋgagatrac ianmo meikramtaɨra irembapnan, co, wanaiŋ, co, laimnembapnan, co, meikramtaɨr ndaekpemb, co, tuombta aiŋir kamndera morenan, co, tuombta aiŋir kamndera mo ŋgocortan, ma mina par umbai, co, mina ŋgopaŋanmo, an ŋgagatraca tɨkrina. \v 17 \x - \xo 13.17: \xo*\xt KIEK 14.9-11, na 15.2, na 16.2, na 19.20, na 20.4\xt*\x*Na meikramtaɨra an raŋna amna ŋgoaem kunna ŋgagatracna iremb kocor, co, mana ina ŋgaŋganŋgɨ ŋgocor te, mina kabena meikramtaɨrta reikmo mba oikitndait, na mina reikmo, mina mba oikitndait. \v 18 \x - \xo 13.18: \xo*\xt KIEK 15.2, na 17.9, na 21.17\xt*\x*Na ramootta iro laŋapnan, ma an reacmo lamŋi garacnandet. Na landamŋiapna ramoot, ma an raŋna amna ŋgoaem kunna ŋgaŋganŋgɨna mɨnɨŋmo ore watnandet. Na an ŋgaŋganŋgɨa anna ramoot kabena ŋgaŋganŋgɨ, na mana ŋgaŋganŋgɨa 666. \c 14 \s Sipsip Nuocna meikramtaɨra ŋap ŋgamma umbrina \p \v 1 \x - \xo 14.1: \xo*\xt Esi 9.4, na KIEK 3.12, na 5.6, na 7.3-4, na 13.16\xt*\x*Na aku mac wattatnanna, Sipsip Nuoca Takur Saionna wɨtɨkca eacrena, na meikramtaɨrta ŋgaŋganŋgɨa 144,000na mɨnna manap wɨtɨkca eacrena. Na mana iapa mana Aetna ia Raraŋ Aetaniaca mina ŋgopaŋainda tirca eacrena. \v 2 \x - \xo 14.2: \xo*\xt Esi 1.24, na 43.2, na KIEK 1.15, na 5.8, na 19.6\xt*\x*Na aku waracrinanna, mɨtmɨt ianna tamuŋna auŋ ndiŋa kɨprinan, na ma macait ururuna mɨtmɨt aniacapa, riaca morena mɨtmɨtna kirar toc. Na an mɨtmɨta aku waracrinanna, anna ŋap ŋgumbrena ramootta ndona ŋap ŋgumbrena gitamo pirena, na ma mɨtmɨtta morena kirar toc. \v 3 \x - \xo 14.3: \xo*\xt Ŋap 149.1, na Ais 42.10, na KIEK 5.9, na 7.4, na 15.3\xt*\x*Na an meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupna outta wɨtɨkca eacrenanapa, an eteacna watapna reik paurna lamnikapa ramtaɨr paŋaindta outta wɨtɨkca eacrenan, na mina ŋap ŋgam ianna umbrinan. Na an 144,000na mɨnna meikramtaɨra Raraŋ Aetaniaca minmo, gan tiacarpaikna meikramtaɨrta rɨkca tɨkca mac nda oikatnan, na min tiŋgikca an ŋap ŋgumna landamŋi aŋgɨna mɨn. Na kabena meikramtaɨra an ŋap ŋgumna landamŋi aŋgɨna mɨnna wanaiŋ. \v 4 \x - \xo 14.4: \xo*\xt 2 Ko 11.2, na Epe 5.27, na Ie 1.18, na KIEK 3.4, na 5.9\xt*\x*Na an ramtaɨrpaikca, mina meikpitikapmo meacramootna tɨpca mba morenan. Na mina wandoŋ ratta eacrenan. Na titocna taupembca Sipsip Nuoca taŋna mo te, mitoco mana raŋgaica taŋrena. Na Raraŋ Aetaniaca an ramtaɨrmo gan tiacarpaikna meikramtaɨrta rɨkca tɨkca mac nda oikrinan. Na Raraŋ Aetaniaca minmo out ŋgoinna mac nda aŋgɨca eacrena ramtaɨr, te, mina mana wiwit ŋgoinnanapa, Sipsip Nuocnan ndeacnandet. \v 5 \x - \xo 14.5: \xo*\xt Ŋap 32.2, na Sep 3.13, na Epe 5.27\xt*\x*Na mina paparuna kambca mba mboprenan. Wanaiŋ. Na an ramtaɨrpaikca mina wandoik ratar koind teacrenan. \s Mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur mbonkaca kambmo wiwitica mboprina \p \v 6 \x - \xo 14.6: \xo*\xt Epe 3.9-11, na KIEK 8.13, na 13.7\xt*\x*Karica aku mac wattatnanna, kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ian tukca, riacna rɨkca raica mataŋri. Na ma Raraŋ Aetaniacna iarwarna eteacna kam wembaŋ laŋap, na ma gan tiacarpaikca eacrena meikramtaɨrmo gan kam wembaŋ laŋa wiwitina aiŋap. Na ma an kam wembaŋ laŋmo, gan tiacarpaikna pitrik waŋgorapa, barerapa, titocna auŋna kambapa, titocna tikna meikramtaɨrapmo wiwitina. \v 7 \x - \xo 14.7: \xo*\xt Nei 9.6, na Ŋap 124.8, na Up 17.24, na KIEK 10.6, na 15.4\xt*\x*Na ma kam aniac mbuŋa gaind ŋgaca aindopatna, “Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr muruŋcamiŋmo, ritri waparaca momona kɨdrɨkca kɨpca malaruri. Ainda moca ne manmo nanambica mana i aniacmo aŋgɨ ŋgepraŋ. Na ne Raraŋ Aetaniacmo tutpemb rɨmbɨtca manmo mbendeiraŋ, ma gan tiacarpaikapa, riacapa, macaitapa auremb puikca morinan.” \p \v 8 \x - \xo 14.8: \xo*\xt Ais 21.9, na Ier 51.8, na KIEK 17.2, na 18.2-3, na 18.21, na 19.2\xt*\x*Ri, kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ian tukca an outnanna raŋgaica makɨpat. Na an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aindopatna, “Auŋ aniac Babilonna ma ŋgocrairinan! Na anna gidik, ma kocnaia maŋgocrairina! Na an auŋ aniac Babilonna ndo moca gan tiacarpaikna pitrik waŋna meikramtaɨra, muruŋa mana meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara raŋgairinan. Na mana kirara ma minmo wain puk gargar neaŋa ambrinan toc.” \p \v 9 \x - \xo 14.9: \xo*\xt KIEK 13.12-17\xt*\x*Ri, kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa, an outta larurina mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ mbuniŋa raŋgaica larurinan. Na an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa kam aniac mbuŋa aind ŋgaca mbopatna, “Ramoot ianna an raŋna amna ŋgoaem kunmo tutup rɨmbɨtca mbendei te, co, mana ndamo mbendei te, co, mana ŋgagatraca ndona ŋgopaŋanna tir te, co, ndona para tir te, \v 10 \x - \xo 14.10: \xo*\xt RL 19.24, na Ŋap 11.6, na 75.8, na Ais 51.17, na Ier 25.15, na Esi 38.22, na KIEK 15.7, na 16.19, na 18.6, na 19.20, na 20.10, na 21.8\xt*\x*ma ainta wain pukca amnandet. Na an wain pukca anna Raraŋ Aetaniacna nikkakat. Na ma an wain pukmo pukap mba kuriitndai. Wanaiŋ. Ma ndona nikkakatmo nda rutina tɨp ŋgoreacna kab mbuŋa ruŋkica an ramootta amnandet. Te, Raraŋ Aetaniacna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur ratarta lamnikapa Sipsip Nuocna lamnɨaca an ramootta ma gɨrgɨr ŋgoreaca tacapa waturta tac mbuŋa aŋgɨnandet. \v 11 \x - \xo 14.11: \xo*\xt Ais 34.10, na KIEK 13.12-17, na 19.3\xt*\x*Te, an tactuora an tac ndiŋ ndarurinanna, minmo gɨgɨrara neaŋrenanna, ma memetmbaca iarwara garaŋnandet. Na an meikramtaɨra an raŋna amna ŋgoaem kunapa, mana ndamo tutpemb rɨmbɨtca mbendeirenanapa, mana ŋgagatracna imo aŋgɨrinanna, mina mouŋapa ramo wɨkca mba aŋgɨitndai.” \p \v 12 \x - \xo 14.12: \xo*\xt KIEK 12.17, na 13.10\xt*\x*Na an kɨdrɨkca an tɨpna kirara laru te, Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨra gagraca eac, na anna an meikramtaɨra mana mboprena kambca mataua raŋgairenanapa, Iesusna rɨtɨpacmo utiŋrenan. \p \v 13 \x - \xo 14.13: \xo*\xt 1 Ko 15.23, na 15.58, na 1 Te 4.16, na 2 Te 1.7, na Ib 4.10, na KIEK 20.6\xt*\x*Na aku mac waracrinanna, ramoot ianna kamma aca aindoprinan, “U an kambmo gainda tir, mandeacapa iŋmbaina kɨdrɨkna mɨn, meikramtaɨra Kacootmo rɨpacrenan, na menacrinan, mina toŋgonandet.” Na Ŋeroŋ Rat toco aindoprinan, “Mina gidik ŋgoinna toŋgonandet. An kɨdrɨkca mina an aiŋ gɨrgɨra morinanna, mina tɨkcarica mina wɨk tɨknandet. Na mina wanaiŋa mba taŋitndai. Wanaiŋ. An tɨpemb kirarir laiŋga mina morinan, anna minap taŋrinan.” \s Gan tiacarpaikna rurina amta reik wacna kɨdrɨkca malarurinan \p \v 14 \x - \xo 14.14: \xo*\xt Esi 1.26, na Dan 7.13, na KIEK 6.2\xt*\x*Na aku mac wattatnanna, aku riacna wawɨrir gogok ian mawatat, na Ramootna Nuocna kirar tocna ramootta anna mbiraca eacrena. Na mana paŋanna ma ramoot paŋanna tɨkrena golna reaca tɨkca eacrena, na mana para ma rim wɨrwɨr ŋgoinna utiŋga eacrena.\fig Rim tocna reac|alt="Sickle" src="L Pate 01 .tif" size="col" copy="Lindy Pate" ref="14.14"\fig* \v 15 \x - \xo 14.15: \xo*\xt Ier 51.33, na Iol 3.13, na KIEK 14.18, na 16.17\xt*\x*Ri, kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ianna Raraŋ Aetaniacna Kac ndiŋa larurinan. Na ma an wawɨrirpaik ndeacrena ramootmo, kam aniac mbuŋa gaind ŋgaca mbopatna, “U ndona an rim aŋgɨca amta reikmo wacna. Gan tiacarpaikna amta reikca ruca mamairi, aintik mandeaca an amta reik wacna mɨn matɨkri.” \v 16 Ainda moca an ramootta riacna wawɨra mbiraca eacrenanna, ma ndona rim wɨrwɨra aŋgɨca ma gan tiacarpaikna amta reikca ruca eacrenanmo wacrina. \p \v 17 Ri, kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ianna, Raraŋ Aetaniacna tamuŋna auŋna Kacmo tɨkcarica larurinan. Na ma toco rim wɨrwɨr ŋgoinna utiŋrinan. \v 18 \x - \xo 14.18: \xo*\xt Iol 3.13, na KIEK 16.8\xt*\x*Na kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ian toco, an gɨmbamba morena taup tɨkcarica kɨprina, na ma tac raupŋina gargarap. Ri, ma an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa rim wɨrwɨr ŋgoinna utiŋga eacrenanmo, kam aniac mbuŋa aca gaindopatna, “Gan tiacarpaikna wain ŋgatɨkna loora tauŋparta loura ruca mamairi, aintik u ndona an rim wɨrwɨr ŋgoinmo aŋgɨca gan tiacarpaikna wain ŋgatɨkna lourmo kataca tumbun kabea ŋgaupa punica eac.” \v 19 \x - \xo 14.19: \xo*\xt KIEK 19.15\xt*\x*Ainda moca an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona rim wɨrwɨr ŋgoin aŋgɨca ma gan tiacarpaikna wain ŋgatɨkna tauŋparta lourmo katacrinan, naaŋgɨca tumbunna tikrinan. Ri, ma an wain ŋgatɨkna lourmo, wainna mo larurena reacna inikca tɨkrinan, te, mina an wainar lourmo kɨtac wɨtɨkca wainna pukca larunan. Na anna Raraŋ Aetaniacna nikkatta wandacrinan. \v 20 \x - \xo 14.20: \xo*\xt Ais 63.3, na KN 1.15, na Ib 13.12, na KIEK 11.8, na 19.14-15\xt*\x*Ainda moca mina an wain ŋgatɨkna lourmo kɨtac wɨtɨkrena reaca, auŋ aniacmo raekmbaia eacrenanmo, wain ŋgatɨkna lourmo anna tɨkca kɨtaca wɨtɨkrena. Ri, racaindpaikca an reac ndiŋa laruca ootta irikca taŋga tiacarpaikmo 300 kilomitana mɨnna kɨtacrinan. Na mana gagaca ma taŋga osna upa leacrena ŋgatɨkna reacna mɨn. \c 15 \s Mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur parmbaiapa mbut mbuniŋa mina parmbaiapa mbut mbuniŋna reik ŋgorik koinda utiŋga eacrena \p \v 1 \x - \xo 15.1: \xo*\xt TN 26.21, na KIEK 12.1-3, na 14.10, na 15.6-7, na 21.9\xt*\x*Karica aku mac watrinanna, kabena ainta ŋgagatrac aniaca riac tamuŋ ndarurinan mawatri, na aku ŋgep ŋgoreac naŋgeprina. Na aku watrinanna, parmbaiapa mbut mbuniŋna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura, parmbaiapa mbut mbuniŋna reik ŋgorik koinda meikramtaɨra mo ŋgocrainanna, utiŋa eacrenan. Na an kɨdrɨkca an reik ŋgorikca laru mai te, kabena reik ŋgorikca mba mac laruitndai. Na an reik parmbaiap mbut mbuniŋna reik ŋgorik puŋga Raraŋ Aetaniacna nikkakatta mainandet. \p \v 2 \x - \xo 15.2: \xo*\xt KIEK 4.6, na 5.8, na 13.15-17, na 14.2, na 21.18\xt*\x*Na aku watrina reac ianna ma macait aniacna kirar, na mina manmo ninikapa tac mbuŋa morinan. Na meikramtaɨra an raŋna amna ŋgoaem kunapa, mana daapa, ŋgaŋganŋgɨapa, mana imo runduŋa moa manmo moca irikrinanna, mina an ninik tocna macaitna roumbca wɨtɨkca eacrenan. Na Raraŋ Aetaniaca minmo neaŋrina kemma werena reikmo mina utiŋga eacrenan. \v 3 \x - \xo 15.3: \xo*\xt NA 15.1, na TW 31.30, na Ŋap 92.5, na 111.2, na 139.14, na 145.17, na KIEK 11.17, na 14.3, na 16.7\xt*\x*Na mina Mosesna ŋapca umbrinan, na ma Raraŋ Aetaniacna aiŋa morena ramoot. Na mina Sipsip Nuocna ŋapap umbrinan. Na an ŋapca gaind, \b \q1 “Kacoot u Raraŋ Aetaniac, \q2 u Gargar Muruŋapnan, \q2 u ainta kirarirna aiŋir gagrara morenan, \q2 na aia anna wat te, \q2 aia ŋgep ŋgoreac ŋgoinna ŋgeprena. \q1 Na u gan tiacarpaikna pitrik waŋna meikramtaɨr muruŋcamiŋna wiwitna \q2 Gagrirta Ramoot Paŋan, \q2 na una tɨpemb kirarira mina wandoik tiŋgik, \q2 na gidik ŋgoin. \q1 \v 4 \x - \xo 15.4: \xo*\xt Ŋap 86.9, na Ais 66.23, na Ier 10.7\xt*\x*Na Kacoot, u ndo kabea u rat ndeacrena. \q1 Ainda moca meikramtaɨra muruŋa \q2 umo nanambiraŋ te, \q2 una imo aŋgɨ ŋgepraŋnandet. \q1 Te, gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨr muruŋcamiŋa \q2 kɨpca unmo tutpemb rɨmbɨtca \q2 umo mbendeina. \q1 Na an kɨdrɨkca tɨpemb kirarir laiŋga anna unan. \q2 Na ma raek ndarurina.” \b \p \v 5 \x - \xo 15.5: \xo*\xt NA 38.21\xt*\x*Aintik anna iŋmbaia aku mac watrinanna, tamuŋna auŋna Raraŋ Aetaniacna mbendeirena Kaca anna watrinan, na anna mana tamuŋna auŋna mbendeirena Ndamna kaca gootca eacrinan. Na anna mana Ndam gidik, ma mana kam gidikca moa larurenan. \v 6 \x - \xo 15.6: \xo*\xt KIEK 15.1\xt*\x*Ri, an mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur parmbaiapa mbut mbuniŋa, an meikramtaɨra moa ŋgocraina reik parmbaiapa mbut mbuniŋap, mina Raraŋ Aetaniacna Kac tɨkcarica malaruat. Na mina raraŋit ŋgaibapa patiŋ kocortnanapa, memetacapnanmo leaca larurinan. Na golna weaondmo ndorita mapdɨŋara leacrinan. \v 7 \x - \xo 15.7: \xo*\xt 2 Te 1.9, na KIEK 4.6, na 4.9, na 10.6, na 14.10\xt*\x*Na an eteacna watapna reac paurna ianna, golna tuoŋ parmbaiapa mbut mbuniŋmo aŋgɨca an mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur parmbaiapa mbut mbuniŋmo neaŋrinan. Na Raraŋ Aetaniaca memetmbaca iarwar ndeacrena nikkakatta, anna an tuoŋgour parmbaiapa mbut mbuniŋa upniŋa tɨkca eacrenan. \v 8 \x - \xo 15.8: \xo*\xt NA 40.34, na 1 GRP 8.10-11, na 2 Nin 5.13-14, na Ais 6.4, na Esi 44.4, na 2 Te 1.9\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna Kaca, mana gargarapa, mana memetacna tac aniacna tuora wɨŋga kɨtaca mɨnna tɨkrinan. Na ramoot ianna anna mbukna mɨnna wanaiŋ. Taŋga mina an mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur parmbaiapa mbut mbuniŋna reik ŋgorik parmbaiapa mbut mbuniŋna aiŋir korwina lambinandet. \c 16 \s Mina Raraŋ Aetaniacna nikkakatapna par kabeapa mbut mbuniŋna tuoŋgour anikmo ruŋkica gan tiacarpaikca irikrina \p \v 1 \x - \xo 16.1: \xo*\xt Ŋap 69.24, na Ais 66.6, na Ier 10.25, na Esi 22.31, na Sep 3.8, na KIEK 14.10, na 15.1, na 15.7, na 16.17\xt*\x*Karica aku waracrinanna, ramoot ianna kamma Raraŋ Aetaniacna Kac ndiŋa larurinan. Na ma an parmbaiapa mbut mbuniŋna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaurmo kam aniaca keca gaindopatna, “Ne an parmbaiapa mbut mbuniŋna tuoŋgour anikca Raraŋ Aetaniacna nikkakatapnanmo, aŋgɨca gan tiacarpaikca ruŋki irik.” \p \v 2 \x - \xo 16.2: \xo*\xt NA 9.10, na TW 28.35, na KIEK 8.7, na 13.12-17\xt*\x*Na outna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa taŋga ndona tuoŋ aniacmo gan tiacarpaikmo ruŋkiatna. Ri, titocna kaina pitir gagrar anikca an raŋna amna ŋgoaem kunna raŋgairena meikramtaɨrapa, mana ŋgagatracapnanapa, mana ndamo mbendeirenanmo, larurinan.\fig Outna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa taŋga ndona tuoŋ aniacmo gan tiacarpaikmo ruŋkiatna|alt="First angel went and poured his big dish down to this world." src="HK035a.tif" size="col" copy="Knowles" ref="16.2"\fig* \p \v 3 \x - \xo 16.3: \xo*\xt NA 7.17-21, na KIEK 8.8-9\xt*\x*Karica kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona tuoŋ aniacmo macait nambat maruŋkiat. Na macaitta menacrina ramootna racaindpaikna kirar toc ndarurina. Na an macait inikna eteacna watapna reikca muruŋa menacrinan. \p \v 4 \x - \xo 16.4: \xo*\xt NA 7.17-21, na Ŋap 78.44, na KIEK 8.10\xt*\x*Na kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ma ndona tuoŋ aniacmo gom anikapa, ocikmerapa, namrembapa, auremb puikca puik larurenanmo ruŋkirina. Na an puikca muruŋa uriraca racaindpaik ndarurinan. \v 5 \x - \xo 16.5: \xo*\xt Ŋap 119.137, na KIEK 1.4, na 1.8, na 11.17, na 15.3\xt*\x*Na aku waracrinanna, puikca raupŋirina mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa gaindopatna, “Raraŋ Aetaniac, u mandeaca eacrenan, na atu ŋgoinna u eacrinan. Na una tɨpemb kirarira wandoik laiŋ, na u rat ŋgoin. Ainda moca u an reikta tɨpemb kirarirmo u ritririnan. \v 6 \x - \xo 16.6: \xo*\xt Ŋap 79.3, na Ais 49.26, na Mt 23.34-35, na KIEK 11.18, na 13.15, na 18.20\xt*\x*Na an meikramtaɨra una rambca morena ramtaɨrapa, una meikramtaɨrmo mina, minmo mo menacrinan, na mina racaindpaikca kactacrinan. Aintik u an meikramtaɨrta racaindpaikmo, neaŋa mina am. Na an racaindpaikca mina ambrinanna, anna mina tɨpemb ŋgorikca mina morinanna, anna wandoŋ ŋgoinna rurutirinan.” \v 7 \x - \xo 16.7: \xo*\xt Ŋap 19.9, na KIEK 13.10, na 15.3, na 16.14, na 19.2\xt*\x*Na aku waracrinanna, gɨmbamba morena taupca gainda aca gaindoprina, “Kacoot, u Raraŋ Aetaniac, u Gargar Muruŋapnan. Na u meikramtaɨrta tɨpemb kirarirmo ritri waparaca morena, na anna gidik. Na una ritri waparaca ma gidik, na ma wandoŋ ŋgoin.” \p \v 8 \x - \xo 16.8: \xo*\xt KIEK 8.12, na 14.18\xt*\x*Na kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona tuoŋ aniacmo ra nambatta ruŋkirina, ri, Raraŋ Aetaniaca rana tacna owaimo wattacarica ma gargara laruca meikramtaɨrmo rotacrina. \v 9 \x - \xo 16.9: \xo*\xt Dan 5.22-23, na KIEK 9.20-21, na 11.13, na 14.7, na 16.21\xt*\x*Na an rana tac aniaca ma owai ŋgoin, na an meikramtaɨrmo matau ŋgoinna rotacrinan. Ri, mina Raraŋ Aetaniacna imo, peperena kamb ŋgorik toprina. Na anna Raraŋ Aetaniaca ma minmo larurena reikta raupŋina gargarap. Na mina iroar inkarmo mba ŋgetrikica mana i aniacmo aŋgɨ ŋgeprinan. \p \v 10 \x - \xo 16.10: \xo*\xt NA 10.21-22, na Ais 8.22, na KIEK 9.2, na 11.10, na 13.2\xt*\x*Na kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa, ndona tuoŋ aniacmo an raŋna amna ŋgoaem kunna gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taup nambatmo, ruŋkirina. Na neaupa an raŋna amna ŋgoaem kunna gargarna kaŋgaukca eacrena meikramtaɨrmo larurinan. Ri, an gɨgɨrara mina aŋgɨrinanna, minmo ŋgoreac ŋgoinna larurinan. Ainda moca mina ndorita mimarmo memetmbaca wirinan. \v 11 \x - \xo 16.11: \xo*\xt KIEK 9.20-21, na 16.21\xt*\x*Aintik mina ndorita tikembmo larurina gɨgɨrarapa, pitirta ndamŋirinan tik, mina tamuŋna auŋna Raraŋ Aetaniacmo peperena kamb ŋgorik toprina. Na mina morena tɨpemb ŋgorikca, mina ndorita iroar inkarmo mba ŋgetrikica iŋ neaŋgatke. \p \v 12 \x - \xo 16.12: \xo*\xt Ais 11.15, na 41.2, na 41.25, na Ier 50.38, na KIEK 9.14\xt*\x*Karica kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona tuoŋ aniacmo, Iuperetis gom aniacmo ruŋkirina. Ainda moca pukca kocnaia gagrarinan, te, ra gagambaina waŋ ndiŋa kɨpekna gagrirta ramtaɨr paŋaindta taupmo kocronandet. \v 13 \x - \xo 16.13: \xo*\xt 1 Io 4.1-3, na KIEK 12.3, na 12.9, na 19.20, na 20.10\xt*\x*Na aku watrinanna, kep tocna ŋerŋgaur ŋgorik mbonkaca larurina, mina ianna an nduop aniacna up ndiŋa larurenan, na ianna raŋna amna ŋgoaem kunna up ndiŋa larurenan, na ianna paparuna ramma morena ramootna, up ndiŋa larurinan.\f + \fr 16.13 \fr*\ft Gan paparuna ramma morena ramootta, anna an iŋmbaina raŋna amna ŋgoaem kun niŋgik. Na ma an outta eacrina raŋna amna ŋgoaem kunna ramma morena ramoot, na meikramtaɨrmo mbopca mina an outna raŋna amna ŋgoaem kunna dammo mbendeirena. Gan ninini toco gan timbigta kap sapta 13 wes 11 taŋca wes 16na inikca wat.\ft*\f* \v 14 \x - \xo 16.14: \xo*\xt 2 Te 2.9, na 1 Ti 4.1, na Ie 3.15, na KIEK 16.7, na 17.14, na 19.6, na 19.15, na 19.19-20\xt*\x*Na an ŋerŋgaur ŋgorik mbonkac toco ainta ŋgagatraca morenan, na mina gan tiacarpaikna pitrikarta gagrirta ramtaɨr paŋaind ndambuŋa tamtamma taŋrina. Na mina toŋgorinanna, mina an gagrirta ramtaɨr paŋaindmo, moa mina ndorita lapoca ruŋrena ramtaɨrmo aŋgɨca tumbunna tɨkna. Te, an ra aniaca Raraŋ Aetaniaca Ma Gargar Muruŋapnan, ma meikramtaɨrmo ritri waparaca mona an ra, ma minap runduŋa monandet. \p \v 15-16 \x - \xo 16.15-16: \xo*\xt RP 5.19, na Sek 12.11, na Mt 24.43-44, na Lk 12.39-40, na 2 Ko 5.3, na 1 Te 5.2, na 2 Pi 3.10, na KIEK 3.3, na 3.18, na 19.19\xt*\x*Ainda moca an ŋerŋgaur ŋgorik mbonkaca an gagrirta ramtaɨr paŋaindmo aŋgɨca tumbunna an taupca tɨkrinan, na an taupmo mina Iburuna kam mbuŋa gaind gacrena, \it Armagedon.\it* “Aintik ne warac. Aku nen ndambuŋmo macmakɨmna ramootta kɨprena kirar toca kɨpnandet. Ainda moca ramootta ŋgogo kocor, na ma ndona tik ŋgapoikmo aoca eacrenan, an ramootta ma toŋgonandet. Na anna gaind, ma loor kamainda mba taŋitndai, te, meikramtaɨra mana tikca mba watca ma numbira mba moitndaiit.” \p \v 17 \x - \xo 16.17: \xo*\xt KIEK 16.1\xt*\x*Karica an mamaina mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona tuoŋ aniacmo riac tamuŋa ruŋkirina. Ri, Raraŋ Aetaniacna Kacna inikca, ramoot ianna kam aniaca Raraŋ Aetaniacna gagrirta ramoot paŋanna mbibiracna taup ndiŋa laruca gaind ŋgaca mbopatna, “Mandeaca ma mamaiek.” \v 18 \x - \xo 16.18: \xo*\xt Dan 12.1, na KIEK 4.5, na 8.5, na 11.13, na 11.19\xt*\x*Ainda moca weperaca tamtamma metacatna, na mɨtmɨt anikca larurinan, na riaca keatke, numnum aniaca larurinan. Na an numnumma aniac ŋgoin, na ainta numnumma atua gan tiacarpaikna meikramtaɨrmo memetmbaca mba larurenan. \v 19 \x - \xo 16.19: \xo*\xt Ais 51.17, na Ier 25.15-16, na KIEK 14.8-10, na 17.18, na 18.5\xt*\x*Ainda moca an auŋ aniac Babilonna, ma tɨpemb mbonkaca titacrinan, na auŋemb anikta pitrik waŋgora muruŋa kocnaia ŋgocrairinan. Ri, Raraŋ Aetaniaca Babilon auŋ aniacna tɨpna kirarna ndamŋica, ma Babilonmo moca ndona wain kab mbuŋa ambrinan. Na anna Raraŋ Aetaniacna nikkakat aniac ŋgoinna wain puk. \v 20 \x - \xo 16.20: \xo*\xt KIEK 6.14\xt*\x*Na mumutura muruŋa kɨpcarica mataŋgat, na taukruirca ianna mba eacatke. \v 21 \x - \xo 16.21: \xo*\xt NA 9.23-24, na KIEK 11.19, na 16.9-11\xt*\x*Na riac tamuŋa ais pukca watur lour anikta kirar toco rapacatna, na mana makukca 50na mɨnna kilogeremna mɨn. Na an ais pukca watur lour anikta kirar toca rapacrinanna, ma riac tamuŋ ndiŋa irikca meikramtaɨr tambat irikca, minmo ŋgoreac ŋgoinna morinan. Ainda moca mina Raraŋ Aetaniacmo peperena kamb ŋgorik toprinan, ma minmo an ais pukna watur lour anikta kirar toca rapacrinanmo mbagɨrica kɨpca minmo mo ŋgocrairinan. \c 17 \s Meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morena meac aniaca opoik ŋgoreaca aŋgɨrinan \p \v 1 \x - \xo 17.1: \xo*\xt Ier 51.12-13, na KIEK 16.19, na 17.15, na 18.16, na 21.9\xt*\x*Na an parmbaiapa mbut mbuniŋna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura, parmbaiapa mbut mbuniŋna tuoŋgoura utiŋga eacrenanna, mina ianna kɨpca aukmo gaindopatna, “U kɨp. An meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morina meaca puik anikmo an nambatta mbiraca eacrenan, ma ndona opoik ŋgoreaca aŋgɨna mamoek. Na ma titocna opoikca aŋgɨna moeknanmo, aku unmo waracnandet. \v 2 \x - \xo 17.2: \xo*\xt Ais 23.17, na Ier 51.7, na KIEK 14.8, na 18.3\xt*\x*Na gan tiacarpaikna gagrirta ramtaɨr paŋainda, mina an meacramootna kaŋtertaapna tɨpemb ŋgorik wɨtta morinan.\f + \fr 17.2 \fr*\ft Na an meacramootna kaŋtertaapna tɨpembca morena kambca, anna ma gainda wandacrena, meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacmo tɨkcarica mina mɨrɨpraraŋapa, kabena tɨpemb ŋgorikca raŋgairena. Na an tɨpna kirara Raraŋ Aetaniacna lamnɨaca, anna ramtaɨra ndorita meik tɨkcarica, taŋga meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morenan toc.\ft*\f* Na gan tiacarpaikna meikramtaɨr muruŋ toco, mitoco an meacmo meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morinan. Na mina ŋaŋao ndarurinan, anna ramootta wain pukca amba ŋaŋaorena kirar toc.” \p \v 3 \x - \xo 17.3: \xo*\xt KIEK 12.3, na 12.6, na 12.14, na 13.1, na 17.9, na 17.12\xt*\x*Na an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aukmo reik kocorta taup naaŋgɨ taŋrinan. Ri, Ŋeroŋ Ratta aukmo mbukca mɨn matɨkat. Na an taupca tɨkca aku watrinanna, meac ianna raŋna amna ŋgoaem kun laupna kopik nambatta mbiraca eacrena. Na an raŋna amna ŋgoaem kunna, mana tik nambatta iremb wɨt ŋgoinap eacrenan, na an irembca mina Raraŋ Aetaniacmo ainta peperena, kamb ŋgorikca muruŋa eacrenan. Na an raŋna amna ŋgoaem kunna, ma parmbaiapa mbut mbuniŋna paŋaindap eacrenan, na parniŋna mɨnna lacarpaika, an paŋaind nambatta gaca eacrenan. \v 4 \x - \xo 17.4: \xo*\xt Ier 51.7, na Esi 28.13-16, na Dan 11.38, na KIEK 14.8, na 18.6, na 18.12, na 18.16\xt*\x*Na an meaca ma tik ŋgapaoc laupna kirar damniŋa mina kituknduk aniac mbuŋa oikrinanmo aoca eacrenan, na ma ainta lamboia mina golapa watur laiŋ puŋga mina morinanapa, kituknduk aniacna karorer mbuŋa mina morinanna, ma anna aoca eacrena. Na ma golna kaba ndona par mbuŋa utiŋga eacrenan. Na ainta meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirar ŋgoinna, Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo ŋgadudukca watrenanapa an meacna tɨpemb ŋgadudukca, anna muruŋa an kaba mɨnna tɨkca eacrenan. \v 5 \x - \xo 17.5: \xo*\xt 2 Te 2.7, na KIEK 14.8, na 16.19, na 18.2, na 18.9-10, na 19.2\xt*\x*Na an meacna ŋgopaŋanna, mina mana ia tirra eacrenan. Na an ia ma kam roor ianna kirar toc, na an ina mɨnɨŋa gaind, “Auŋ aniac Babilon, na ma meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morena meikpitikapa, gan tiacarpaikna muruŋcamiŋa eacrena tɨpemb ŋgorik koindta aem ŋgoin.” \v 6 \x - \xo 17.6: \xo*\xt KIEK 12.11, na 13.15, na 16.6, na 18.24, na 19.2\xt*\x*Na an meaca ma Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrmo mo menacrinan, na anna an meikramtaɨra Iesusmo rɨpaca mana imo wiwitirenan. Na aku watrinanna, an meaca mina racaindpaikca amba, ma ramootta wain pukca amba ŋaŋaorena kirar toca eacrena. Na aku anna watca, aku ŋgep ŋgoreac ŋgoinna ŋgepca tamtam malamŋiat. \p \v 7 \x - \xo 17.7: \xo*\xt KIEK 13.1\xt*\x*Ri, an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aukmo gaindopatna, “Kaina moca u ŋgep ŋgoreac naŋgepca tamtamma lamŋirenan? An meacapa, an raŋna amna ŋgoaem kunna, manmo aŋgɨ taŋrenanna, anna an raŋna amna ŋgoaem kunna paŋaind parmbaiapa mbut mbuniŋapa parniŋna lacarpaikapnanna, maniŋa anna kam roor ianna reikmo, wandacrena. Na an kam roorna mɨnɨŋa iŋgorocrenan, anna aku unmo wandacnandet. \v 8 \x - \xo 17.8: \xo*\xt Ŋap 69.28, na Dan 7.7, na 12.1, na KIEK 11.7, na 13.1-3, na 13.8-10\xt*\x*Na an raŋna amna ŋgoaem kunna u watrinanna, atua ma eacrinan, na mandeaca ma mba mac eacitndait. Na ma an aua mbitrem kocortanmo tɨkcarica ma laruca gacnandet, na ma kocnai taprekenandet. Na gan tiacarpaikna meikramtaɨra, Raraŋ Aetaniaca gan tiacarpaikca mo laru ŋgocor ndeacri, na mina irembca mana eteacna watna timbigta kapna inikca eac ŋgocor, mina an raŋna amna ŋgoaem kunmo watca, mina ŋgep ŋgoreacna ŋgepnandet. Na anna gaind, atua ma eacri, na mandeaca ma mba eacrenan, na iŋmbaia ma larunandet. \p \v 9 \x - \xo 17.9: \xo*\xt KIEK 13.1, na 13.18\xt*\x*“Na ramootta iro laŋap te, ma an reacmo matau lamŋina mɨn. Na an parmbaiapa mbut mbuniŋna paŋainda, anna taukruir parmbaiapa mbut mbuniŋna ndandurena kirar toc. Na an meaca an taukruir parmbaiapa mbut mbuniŋ nambatta mbiraca eacrenan. \v 10 Na an paŋaind parmbaiapa mbut mbuniŋ toco gagrirta ramtaɨr paŋaind parmbaiapa mbut mbuniŋa ndandurenan. Na parmbaia menacrinan, na kabea mandeaca maeacreke, na ianna gagrirta ramoot paŋanna mba larureke. Na an kɨdrɨkca kɨpca larurinan, te, ma kɨdrɨk teker motemma eacnandet. \v 11 Na an raŋna amna ŋgoaem kunna atua eacrinan, na mandeaca ma eac ŋgocor, ma an parmbaiapa mbutremb mbonkacna gagrirta ramoot paŋanna kirar toco ndandurenan, na ma an parmbaiapa mbut mbuniŋna gagrirta ramtaɨr paŋaindta ian, na ma kocnaia taprekenandet. \p \v 12 \x - \xo 17.12: \xo*\xt Dan 7.24, na Sek 1.18-21, na KIEK 13.1\xt*\x*“Na an parniŋna mɨnna lacarpaikca an raŋna amna ŋgoaemna paŋanna ŋgaca eacrenan, u watrinanna, anna gagrirta ramtaɨr paŋaind parniŋna kirar toca ndandurenan. Na mina gagrirta ramtaɨr paŋainda mba larureke. Na mina an raŋna amna ŋgoaem kunapmo gargar aŋgɨnandet, na mina gagrirta ramtaɨr paŋaindta kirar tocmo, kɨdrɨk teker motem niŋgikca eacnandet. \v 13 Na an gagrirta ramtaɨr paŋaindta nikinik iroara kabe niŋgikap eacraŋnandet, na mina ndorita iremb anikapa gagrarmo an raŋna amna ŋgoaem kunmo neaŋnandet. \v 14 \x - \xo 17.14: \xo*\xt Ier 50.44-45, na 1 Ti 6.15, na KIEK 16.14, na 19.19\xt*\x*Na mina Sipsip Nuocap ruŋnandet, na Sipsip Nuoca ma minmo ruŋga mo iriknandet. Na ma kacootarta Kacoot Paŋan, na ma gagrirta ramtaɨr paŋaindta Gagrirta Ramoot Paŋan. Na meikramtaɨra muruŋa manap eacraŋna, ma minmo acrina wiwit, na ma minmo ndonan ŋgoinna larapacrina. Na mina mana kamb ŋgoinna raŋgairenan, an meikramtaɨrapa Sipsip Nuoca mina an runduŋmo mo iriknandet.” \p \v 15 \x - \xo 17.15: \xo*\xt Ais 8.7, na Ier 47.2, na KIEK 13.7\xt*\x*Karica an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aukmo gaind mac mbopatna, “An puik anikca an meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morena meaca min nambatta mbiracrenanna, anna gan tiacarpaikna kabena pitrik waŋna meikramtaɨrapa, titocna tiktanapa, titocna auŋna kambtanapa, wiwittar anik muruŋa punica eacrenanna ndandurenan. \v 16 \x - \xo 17.16: \xo*\xt Ier 50.41-42, na Esi 16.37, na KIEK 18.8, na 18.16\xt*\x*Na an parniŋna lacarpaika u watrinanna, an lacarpaikapa an raŋna amna ŋgoaem kunap, mina an meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morena meacmo mba toŋgorena ŋgoin. Mina manmo mo ŋgoreac ŋgoinna monandet, na mana tik ŋgapaocmo muruŋcamiŋa pituknandet, na ma loorkamainda eacraŋnandet. Na mina mana tik budira amnandet, na manmo tac mbuŋa kocnaia rotacnandet. \v 17 \x - \xo 17.17: \xo*\xt 2 Te 2.11, na KIEK 10.7\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca ma ndo an gagrirta ramtaɨr paŋaindmo iroar neaŋga, mina an reikca mo larunandet, na anna an reikca Raraŋ Aetaniaca atua mboprinanna, mina larunandet. Na mina iroar nikinik kabe niŋgikap, na mina gagrirta ramtaɨr paŋainda eacrena gagrarca mina aŋgɨrinan, na mina anmo raŋna amna ŋgoaem kunna neaŋnandet. Na mina ainda moca taŋca Raraŋ Aetaniaca mo ndoprina reikmo kocnai moi mainandet. \v 18 \x - \xo 17.18: \xo*\xt KIEK 12.4, na 16.19\xt*\x*Na an meaca u watrinanna, anna ma an auŋ aniaca ndandurenan, ma gan tiacarpaikna gagrirta ramtaɨr paŋainda bubuocrena.” \c 18 \s Babilonna ma kocnaia ŋgocrairinan \p \v 1 \x - \xo 18.1: \xo*\xt Esi 43.2, na KIEK 17.1\xt*\x*Karica anna iŋmbaia aku mac watrinanna, kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ian tuk tamuŋna auŋmo tɨkcarica mairikat. Na ma gargar aniacap, na mana lamboira gan tiacarpaikmo metacamaricat. \v 2 \x - \xo 18.2: \xo*\xt Ais 13.21, na 14.23, na 21.9, na 34.11, na Ier 50.39, na 51.8, na KIEK 14.8\xt*\x*Na ma kam aniac mbuŋa gainda acatna, “Auŋ aniac Babilonna ma ŋgocrairinan! Na ma ŋgocrairinan! Na mandeaca ma ŋerŋgaur ŋgorikca eacrena kac ŋgoreacna auŋ toc ndarurinan. Na ŋerŋgaur ŋgorikcapa, tɨpemb kirarir ŋgorik ŋgadudukarapa, riac tamuŋna ŋgorac ŋgorikca, mitoco anna eacrenan. \v 3 \x - \xo 18.3: \xo*\xt Ais 23.17, na 47.15, na Ier 51.7, na KIEK 14.8, na 17.2, na 18.11, na 18.15\xt*\x*Na anna gaind, gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨr wɨt muruŋa manapmo meacramootna kaŋtertaapta tɨpemb kirarira morinan. Na anna mina mana wain puik gargarara ambrena kirar toc. Na gan tiacarpaikna gagrirta ramtaɨr paŋaind toco, manapmo meacramootna kaŋtertaapta tɨpemb kirarira morinan. Na gan tiacarpaikna kitukndukna aiŋa morena meikramtaɨr, mina an kitukndukna aiŋira morinan, na mina kitukndukar wɨtta aŋgɨrenan, na ainta tɨpemb kirarir ŋgorikca laimnemb anikta meikramtaɨra morenan, anna ma numbira mba morenan.” \p \v 4 \x - \xo 18.4: \xo*\xt Ais 48.20, na Ier 50.8, na 51.6, na 51.45, na 2 Ko 6.17\xt*\x*Na aku tamuŋna auŋna kabena ramootna kammo gainda waracrina, “Ne aukna meikramtaɨra an auŋ aniacmo tɨkcarica raek ndaru. Moca ne manapmo tɨpemb ŋgorikta makukara ma morenanmo mɨk nari. Na moca ne toco manap mɨk te, na an tɨpemb ŋgorikta makukarta opoik ŋgorikca ne aŋgɨnandet. \v 5 \x - \xo 18.5: \xo*\xt RL 18.20-21, na Ier 51.9, na KIEK 16.19\xt*\x*Na mana an tɨpemb ŋgorikta makukarmo ma tumbunna tɨkca ga, ga tamuŋna auŋmo maaŋgɨri. Na man morina tɨpemb ŋgorik muruŋa Raraŋ Aetaniaca mataua malamŋireke. \v 6 \x - \xo 18.6: \xo*\xt Ŋap 137.8, na Ier 50.15, na 50.29, na 51.24, na 51.49, na 2 Te 1.6, na KIEK 14.10, na 16.19\xt*\x*Na an tɨp kirara, an meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morena meaca morinanna, ne anmo matau lamŋi, na ne ainta tɨp kirarmo nda ruti. Na ma ndona tɨpemb ŋgorikmo mbinmbata morinanna, mina wɨt koind tarurinan. Na an tɨpna kirar kabe mbuŋa, mana morena tɨpemb ŋgorikta makukarta opoik ŋgorik motocmo, mbinmbata moa manmo nda neaŋ. Na ma puk gargarmo kab mbuŋa kuririnan. Ainda moca ne an pukna gargarmo mbinmbata kurica gargara moa, manmo moca ma anmo am. \v 7 \x - \xo 18.7-8: \xo*\xt Ais 47.7-9\xt*\x*Na ma ndona imo aŋgɨ ŋgeprinan, na ainta tɨpemb kirarir ŋgorikca laimnemb anikta meikramtaɨra morenan, ma toco ainda morina. Ainda moca ne manmo gɨrgɨr wɨtca manmo neaŋ, taŋga an mana morina tɨpemb ŋgorikta mɨn. Na ne manmo moa ma kɨdrɨkar wɨtta aeraŋ. Na ma ndomo gaindoprenan, ‘Aku gagrirta meac paŋaind ndeacrenan, na aku gagrirta meik paŋainda mbiracrena taupca mbiraca eacrenan. Na aku an meac konimma eacrena kirara wanaiŋa mba eacrenan. Na makukara aukmo mba laruitndai, te, aku mba aeitndait. Wanaiŋ ŋgoin.’ \v 8 \x - \xo 18.8: \xo*\xt Ier 50.34, na KIEK 11.17, na 17.16, na 18.10\xt*\x*Ainda moca ainta reik ŋgorik koinda manmo ra kabe niŋgik ndarunandet. Na roumbbeba wɨt koind tarunandet, na nik wapatai aniaca larunandet, na meikramtaɨr wɨtta aenandet. Te, Babilon auŋ aniacmo taca kocnaia wɨrnandet. Na Raraŋ Aetaniac Kacootta, ma gargar aniacap, na ma Babilon auŋna tɨp kirarmo ma ritrinandet, na ma aindoprina, ma ŋgocrainandet. \p \v 9 \x - \xo 18.9: \xo*\xt Ier 50.46, na Esi 27.30-35, na KIEK 17.2, na 18.3, na 18.18, na 19.3\xt*\x*\x - \xo 18.9-10: \xo*\xt Esi 26.16-17\xt*\x*“Aintik gan tiacarpaikna gagrirta ramtaɨr paŋainda, manapmo meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirarapa, ainta tɨpemb kirarir ŋgorikca laimnemb anikta meikramtaɨra morinan, mitoco ainda morina. Ainda moca an mɨnna, an gagrirta ramtaɨr paŋainda mana wɨrrina tacna tactuora wat te, mina kakadmaina nananaea mo te, mina kadmaica eacraŋnandet. \v 10 \x - \xo 18.10: \xo*\xt Ais 21.9, na Dan 4.30, na KIEK 14.8, na 18.17-19\xt*\x*Na man aŋgɨna opoik ŋgoreaca mina anna wat te, mina ŋgoreac ŋgoinna nanambinandet. Te, mina manmo tawanmbaica wɨtɨkca aindopnandet, ‘Babilon u auŋ aniac ŋgoin, na u auŋ gargar ŋgoin, unmbai, unmbaina kakadmai ŋgoin! Na kɨdrɨk teker motem niŋgikca una tɨpemb ŋgorikta makukarta opoik ŋgoreaca unmo malaruri.’ \p \v 11 \x - \xo 18.11: \xo*\xt Esi 27.31, na 27.36\xt*\x*“Na gan tiacarpaik muruŋcamiŋna kitukndukca morena meikramtaɨra, mina Babilonna ndamŋiraŋnandet, na mina mana moca kakadmaina nananae mo te, na kadmaica eacnandet. Na anna gaind, an kitukndukca morena meikramtaɨrta opoikna reik, anna oikna meikramtaɨr kocor. \v 12 \x - \xo 18.12: \xo*\xt KIEK 17.4\xt*\x*\x - \xo 18.12-13: \xo*\xt Esi 27.12-13, na 27.22\xt*\x*Na mina opoikna reikca anna golapa, silwaapa, watur laiŋ, laiŋapa, kituknduk aniacna karorerpaikapa, raraŋit gogokcar laiŋgapa, ainta raraŋit laupemb laiŋgapa, raraŋit watactacar laiŋgap. Na ainta ikira iŋpai laiŋgapnan, na reik laiŋga mina amna ŋgoaem aniac elepenna ndar mbuŋa morinanapa, ainta reikca mina kituknduk aniac mbuŋa oikrena ik mbuŋa morenanapa, barasapa, aenapa, watura mina ainta titrir laiŋ puŋga morenan toco, min ŋgoikna ramtaɨr kocor. \v 13 Na mina kabena kitukndukar puŋga oikna reikap toco eacrenan, na anna sinamonapa, amna lagitapa, iŋpai laŋa morena tactuorna awirpaikapa, iŋpai laiŋga morena wai laŋapa, tabrir laiŋgapa, wain pukapa, amta reik rotacrena tabrirapa, wit laiŋgapa, wit laiŋga mina tapacara mona kocrorinanap. Na mina bulmakaorapa, sipsiparapa, ossarta markɨm opotna barerapa, tuombta aiŋir kamndera morena meikramtaɨra mina eteacna watapnan. Na an reikmo oikna meikramtaɨr kocor. \v 14 Na kitukndukna aiŋa morena meikramtaɨra aindopnandet, ‘Na an amta reikca una nikinik iroa aŋgɨna ŋgeprinanna, mina muruŋa umo tawan ŋgoinna eacrenan. Na kituknduk aniacna reik laiŋgapa, una lamboi laiŋga mina muruŋa taprekerinan, na u mba mac orea watitndai.’ \p \v 15 \x - \xo 18.15: \xo*\xt Esi 27.31, na 27.36\xt*\x*“Na an meikramtaɨra an reik puŋga kitukndukna aiŋa morenanapa, an auŋ aniac mbuŋa kituknduk anikca aŋgɨrenan, mina an opoik ŋgoreaca an auŋ aniaca aŋgɨeknanna, watca mina kocnaia nanambinandet. Na mina tawan ŋgoinna wɨtɨkca kakadmaina nananaea moraŋ te, mina kakadmaiap eacraŋnandet. \v 16 \x - \xo 18.16: \xo*\xt KIEK 17.4\xt*\x*Na mina aindopnandet, ‘An auŋ aniac mbaina kakadmai ŋgoin! Ŋgaua ma tik ŋgapaoc gogokcar laiŋgapa, ainta tik ŋgapaoc laupemb laiŋga tɨkca aocrenanapa, ma ndona tikmo golapa, watur laiŋta lamboiapa, karorera kituknduk aniac mbuŋa oikrenan puŋga aocrenan. \v 17 \x - \xo 18.17: \xo*\xt Ais 23.14, na Esi 27.26-30\xt*\x*Na an kɨdrɨk teker motem niŋgikna inik mbuŋa, an kitukndukar wɨt anikapa, lamboi laiŋ, laiŋga muruŋa kocnaia toprinan.’ \p “Na laŋguipta tiŋara morena ramtaɨr paŋaindapa, laŋguip puŋga auŋembmo taŋ kɨp tɨkrena meikramtaɨrapa, laŋguipta aiŋa morena ramtaɨrapa, meikramtaɨra macait mbuŋa kitukndukna aiŋa morenanna, an meikramtaɨr toco mina auŋ aniac Babilonmo tawanmbaica wɨtɨkatna. \v 18 \x - \xo 18.18: \xo*\xt Esi 27.32, na KIEK 13.4\xt*\x*Na mina mana tacna tactuora mbatca mina gaind ŋgaca gaindopatna, ‘Titocna auŋa an auŋ aniacna kirar toc ndeacit?’ \v 19 \x - \xo 18.19: \xo*\xt 1 Sml 4.12, na Esi 27.30-34\xt*\x*Na mina kakadmaina tɨpca raŋgaica kotirna kirara moca tiacarpaikna kapɨra aŋgɨca ndorita paŋaind tɨknande, na mina kakadmai ŋgaeraŋ te, kadmai ndeacnandet. Na mina ainda ŋgaca gaindopatna, ‘An auŋ aniac mbaina kakadmai ŋgoin! Na an laŋguipta aetera mina laŋguipa macaitta taŋrenan, mina an auŋ aniac mbuŋa kitukndukna meikramtaɨra tarurinan. Na kɨdrɨk teker motem niŋgikna inik mbuŋa ma kocnaia ŋgocraiatna.’ \p \v 20 \x - \xo 18.20: \xo*\xt TW 32.43, na Ais 44.23, na Ier 51.48\xt*\x*“Na ne auŋ tamuŋnanapa, Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrapa, up aŋgɨrena ramtaɨrapa, rambca morena ramtaɨra, mandeaca an auŋ aniacmo larurina reikta moca, ne muruŋcamiŋa toŋgoraŋ. Na Raraŋ Aetaniaca mana tɨpemb kirarir ŋgorikmo ritrinan, na mana opoik ŋgoreacmo ma nda rutirinan. Na an tɨpna kirar mbuŋa Raraŋ Aetaniaca nena tɨpemb ŋgorikca, an auŋ aniaca nenmo morinanna nda rutirina.” \p \v 21 \x - \xo 18.21: \xo*\xt Ier 51.63-64, na Esi 26.21, na KIEK 12.8, na 16.20\xt*\x*Karica an kambca maiatke, kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ gargar ianna wit loura morena waut aniac ianna, an ndanduna wautna kirarna ianmo aŋgɨ ŋgepca, ma an wautmo, macaitta ke pukrinan. Na ma gaindopatna, “An tɨpna kirar niŋgik mbuŋa, mina an auŋ aniac Babilonmo aŋgɨca, manmo aniac ŋgoinna ke iriknandet. Te, meikramtaɨra manmo mba mac watitndait. \v 22 \x - \xo 18.22: \xo*\xt Ais 24.8, na Ier 25.10, na Esi 26.13\xt*\x*\x - \xo 18.22-23: \xo*\xt Ier 7.34, na 25.10\xt*\x*Aintik Babilon auŋ aniacna wuocna inikca gitana mɨtmɨtapa, wiroromna mɨtmɨtapa, taururta mɨtmɨtapa, titocna ŋaparta mɨtmɨta manmo mba mac laruitndai. Na aiŋirta muindira mataua morena landamŋiapna ramtaɨra, mina unmo mba eacitndai. Na wit loura morena wautna mɨtmɨta, una inikmo mba laruitndai. \v 23 \x - \xo 18.23: \xo*\xt Ais 23.8, na 47.9, na Ier 16.9, na 33.11, na Nau 3.4, na KIEK 17.2, na 17.5\xt*\x*Na racbikna tacna memetaca unmo mba mac. Na meikramtaɨrta laŋtaŋgona kambta mɨtmɨtta an toco, una inikmo mba laruitndai. Na ŋgaua una kitukndukna aiŋa morena meikramtaɨra, mina kabena meikramtaɨrta lamnikmo, mina irembta meikramtaɨrta kirar. Na u gan tiacarpaik muruŋna pitrik waŋgorta meikramtaɨrmo, aintocna ndura moa minmo parurenan.” \p \v 24 \x - \xo 18.24: \xo*\xt Ier 51.49, na Mt 23.35, na KIEK 17.6\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca an auŋ aniacmo watrinanna, ma rambca morena ramtaɨrapa, Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrmo, mo menacna makukap. Na gan tiacarpaikna meikramtaɨr muruŋcamiŋa puŋnaŋgepca minmo moa menacrinanna, anna makuk toco Babilon auŋ aniacap eacrenan. \c 19 \s Babilonna ŋgocrairinanna meikramtaɨra toŋtoŋ ŋgoin \p \v 1 Karica anna iŋmbaia aku waracrinanna, tamuŋna auŋa meikramtaɨr wɨtna kamb anikca aindoprenan, “Aia Raraŋ Aetaniacna i aniacmo aŋgɨ ŋgepraŋnandet! Aina Raraŋ Aetaniac ma ndo kabe niŋgik, na ma aimo mac nda aŋgɨrinan. Na ma gargarapa i aniacap. \v 2 \x - \xo 19.2: \xo*\xt TW 32.43, na 2 GRP 9.7, na KIEK 6.10, na 15.3, na 16.7, na 18.20\xt*\x*Na mana ritri waparaca ma meikramtaɨrmo, meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morena tɨpemb kirarir wandoik koind puŋga ritrirenan. Na an meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morena meac aniaca, ma ndona tɨpemb ŋgadudukar puŋga gan tiacarpaikna meikramtaɨrmo muruŋa wɨŋga mo ŋgocrairina. Ainda moca Raraŋ Aetaniaca manmo opoik ŋgoreac mbuŋa nda rutirinan. Na an meaca ma Raraŋ Aetaniacna aiŋa morina meikramtaɨrmo, mo menacna makukap. Na Raraŋ Aetaniac manmo ritri waparaca moa mana makukarmo nda rutirinan.” \p \v 3 \x - \xo 19.3: \xo*\xt Ais 34.10, na KIEK 14.11, na 18.9, na 18.18\xt*\x*Na mina gaind mac mboprinan, “Aia Raraŋ Aetaniacna imo aŋgɨ ŋgepraŋnandet! Na an auŋ aniaca wɨrrina tacna tactuora ma memetmbaca iarwara eaca garaŋnandet!” \v 4 \x - \xo 19.4: \xo*\xt Nei 8.6, na KIEK 4.2-6, na 4.10, na 5.14\xt*\x*Na an 24na mɨnna ramtaɨr paŋaindapa, an reik paura eteacna watapnanna, mina ndorita tutpemb rɨmbɨtca Raraŋ Aetaniacmo mbendeirena, na ma ndona gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca mbiracrena. Na mina gaindoprena, “Anna gidik. Aia Raraŋ Aetaniacna i aŋgɨ ŋgeprena.” \v 5 \x - \xo 19.5: \xo*\xt Ŋap 22.23, na 115.13, na 134.1, na 135.1, na KIEK 11.18, na 20.12\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena taupca, ramoot ianna kamma gaind ŋgacrenan, “Ne Raraŋ Aetaniacna aiŋa morena meikramtaɨr, ne manmo torirena wiwit, na mana kaŋgaukca eacrenan. Na ne meikramtaɨra iremb kocortanapa, na irembapna meikramtaɨr, ne muruŋcamiŋa Raraŋ Aetaniacna imo aŋgɨ ŋgepraŋ!” \s Sipsip Nuoca laŋgorinan, na amtiam aniaca larurinan \p \v 6 \x - \xo 19.6: \xo*\xt Ŋap 93.1, na 97.1, na 99.1, na Esi 1.24, na KIEK 11.15-17, na 14.2, na 15.3, na 21.2\xt*\x*Na aku meikramtaɨr wɨtta punica eacrina kambta mɨtmɨta waracrinan. Na anna ma macait aniac urururina mɨtmɨtna kirar toc. Na anna ma riacapa weperapna mɨtmɨt aniacna kirar toc. Na mina gainda kamb keca aindoprena, “Aia Raraŋ Aetaniacna imo aŋgɨ ŋgepraŋnandet! Ma Kacoot, ma Raraŋ Aetaniac, Ma Gargar Muruŋapnan, na mandeaca ma gagrirta ramoot paŋan gidikca eacrenan! \v 7 \x - \xo 19.7: \xo*\xt Mt 22.2, na 25.10, na Epe 5.32, na KIEK 21.2, na 21.9\xt*\x*Na mandeaca aia nikinik iroara laiŋgap eacraŋ, na aia toŋtoŋgar anikap eacraŋ, na mana i aniacmo aŋgɨ ŋgepraŋna. Na anna gaind, Sipsip Nuoca mana laŋtaŋgona ra, kɨpca larurinan, na mana meaca kocroca lambica eacrenan.\f + \fr 19.7 \fr*\ft An Sipsip Nuoca laŋtaŋgona morenanna, anna Karais niŋgik. Na an meaca Karaisa laŋgona baburenanna, anna mana Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbun. Na an mɨnna Karaisa nda kɨpca ndona Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbun aŋgɨ te, anna ande maniŋa malaŋgoat. Na ma Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo ndona auŋ laŋ naaŋgɨ taŋnandet. Te, mina Karaisap memetmbaca eacraŋnandet.\ft*\f* \v 8 \x - \xo 19.8: \xo*\xt Ŋap 45.13-14, na Ais 61.10, na Esi 16.10\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca an meacmo tik ŋgapaoc gogok memetac rat laŋ ŋgoinna neaŋrinan.” Na an memetacna tik ŋgapaoc gogokca rat laŋ ŋgoinna, ma Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr morena tɨpemb kirarir laiŋga ndandurena. \p \v 9 \x - \xo 19.9: \xo*\xt Mt 22.2-3, na Lk 14.15-16, na KIEK 21.5\xt*\x*Karica mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aukmo mac aindopatna, “U kambmo gainda tir, ‘An meikramtaɨra Raraŋ Aetaniaca minmo Sipsip Nuocna laŋtaŋgona amtiamna acatɨkrinan, mina toŋtoŋgarap eac.’” Na ma aukmo gaind mac mbopatna, “Anna Raraŋ Aetaniacna kamb gidkar.” \v 10 \x - \xo 19.10: \xo*\xt Up 10.25-26, na 1 Io 5.10, na KIEK 22.6-9\xt*\x*Ainda moca aku mana outta irikca ndona tutupniŋa rɨmbɨtca manmo mbendeina mori, na ma aukmo gaindopatna, “U ainda kai mo teac! Auk toco, unapa una Iesusa rɨpacrena laiplacarap, aiŋ kabea morena ian. Na meikramtaɨra Iesusna kambca wiwitirenanmo, aia anna rɨpacrenan. Aintik aia Raraŋ Aetaniac kabe niŋgikca mbendeiraŋ. Na aia lamŋirenan, meikramtaɨra Iesusna kambmo wiwitirenanna, an niŋgikca ndo meikramtaɨrmo, moa ŋgepca mina rambca morena kambca wiwitirenan.” \s Ionna os gogokna kopik nambatta mbiracrina ramootta watrina \p \v 11 \x - \xo 19.11: \xo*\xt Ŋap 96.13, na Ais 11.4, na Esi 1.1, na KIEK 1.5, na 3.14, na 6.2, na 15.5\xt*\x*Karica aku mac watatke, tamuŋna auŋa gootatnanna, anna os gogok ianna eacrenan. Na an os nambatta mbiracrina ramootna ia anna gaind, “Ramootta mana aiŋmo mataua raupŋia morenan,” na, “Ramootta tɨpemb kirarir gidkar laiŋ tiŋgikca morenan.” Na an kɨdrɨkca ma meikramtaɨrta tɨpemb kirarirta ritri waparaca mo te, na ma runduŋa mo te, ma tɨpemb kirarir wandoik tiŋgikca raŋgaica morenan. \v 12 \x - \xo 19.12: \xo*\xt Dan 10.6, na KIEK 1.14, na 2.17-18, na 19.16\xt*\x*Na mana lamnɨaca tacna memetaca ma tacna kirar toc wɨrrina, na mana paŋanna gagrirta ramtaɨr paŋaindta atuocrena reik wɨtap eacrenan. Na an ramootmo, mina manmo i ianna tirca eacrenan, na ma ndo kabe niŋgikca an imo lamŋirenan, na meac, co, ramoot ianna mba lamŋirenan. \v 13 \x - \xo 19.13: \xo*\xt Ais 63.1-3, na In 1.1, na 1.14, na 1 Io 5.7-8\xt*\x*Na an tik ŋgapaoc rocotta ma aocrenanna, racaindpaikca an nambatmo kocnaia kɨtaca eacrenan. Na mina mana imo gaind ŋgacrenan, “Raraŋ Aetaniacna Kam.” \v 14 \x - \xo 19.14: \xo*\xt Mt 28.3, na KIEK 4.4, na 7.9\xt*\x*Na tamuŋna auŋna lapoca ruŋrena ramtaɨra, ndorita ossar gogokcar tambatta mbiraca, mana iŋa raŋgaica taŋrina. Na mina tikemb ŋgapoik gogokcar ratar laiŋga aocrenan. \v 15 \x - \xo 19.15: \xo*\xt Ŋap 2.9, na Ais 63.3, na Iol 3.13, na 2 Te 2.8, na KIEK 1.16, na 2.27, na 4.8, na 12.5, na 14.19-20\xt*\x*Na mina outta taŋrena ramootna upa bugrim ianna wɨrwɨr ŋgoinna, mana up ndiŋa laruca eacrenan. Na an bugrim mbuŋa ma gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨrmo, mo ŋgocrainandet. Na ma aenna kombormo utiŋga, meikramtaɨrta wiwittarmo muruŋa bubuocnandet. Ri, ma an wainna ŋgatɨkna lourmo, kɨtac wɨtɨkca wainna mo larurena reac aniac mbuŋa wɨtɨkca taŋ kɨpnandet. Na an reac aniaca Raraŋ Aetaniac, Ma Gargar Muruŋapnanna nikkakatta ndandurenan. \v 16 \x - \xo 19.16: \xo*\xt 1 Ti 6.15, na KIEK 17.14, na 19.12\xt*\x*Na mana tik ŋgapaoc rocotapa, mana ora mina gan imo tirca eacrenan, “Gagrirta ramtaɨr paŋaindta Gagrirta Ramoot Paŋan, na kacootarta Kacoot.” \p \v 17 \x - \xo 19.17-18: \xo*\xt Esi 39.17-20\xt*\x*Na aku mac watrinanna, mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ianna rana inikca wɨtɨkca eacrenan. Na ma an riac tamuŋna rairena ŋgorikmo kam aniac mbuŋa aca gaindoprinan, “Ne kɨpca tumbunna tɨkca Raraŋ Aetaniacna amtiam aniacna lambina. \v 18 Te, ne gagrirta ramtaɨr paŋaindta warirapa, lapoca ruŋrena ramtaɨr paŋaindta warirapa, lapoca ruŋrena ramtaɨrta warirapa, ossarta warirapa, ramtaɨra ossarta koipkar tambatta mbiracrena warirmo, ne am. Na ne meikramtaɨr muruŋna tikembta budira amnandet, anna an tuombta aiŋir kamndermo wanaiŋa mo ŋgocortanapa, tuombta aiŋir kamndera morena ramtaɨrapa, irembapna ramtaɨrapa, iremb kocorta ramtaɨrtan.” \p \v 19 \x - \xo 19.19: \xo*\xt Ŋap 2.2, na KIEK 16.16, na 17.13-14\xt*\x*Na aku mac watrinanna, an amna raŋna ŋgoaem kunapa, gan tiacarpaikna gagrirta ramtaɨr paŋaindapa, mina lapoca ruŋrena ramtaɨra mina kɨpca punica eacri. Na mina an ossa mbiracrena ramootapa, mana lapoca ruŋrena ramtaɨrap ruŋna mori. \v 20 \x - \xo 19.20: \xo*\xt Ais 30.33, na Dan 7.11, na KIEK 13.1-18, na 14.10, na 16.13-14, na 20.10, na 20.15\xt*\x*Na an ramootta, ma an raŋna amna ŋgoaem kunapa, paparuna ramma morena ramootmo muoc utiŋga leacrinan. Na an paparuna ramma morena ramootta, ma ŋgagatracar wɨt ŋgoinna an raŋna amna ŋgoaem kunna lamnɨac ŋgoutta tɨkca morinan. Na an tɨpna kirar mbuŋa ma meikramtaɨrmo paruca mina an raŋna amna ŋgoaem kunna ŋgagatracmo aŋgɨrinanapa, mana ndamo mbendeirenan. Na an raŋna amna ŋgoaem kunapa paparuna ramma morena ramootta eteacna watap eacrenanna, mina maniŋmo an mɨarna taca salpaap wɨra eacrenanna, anna ke mbukrinan. Na maniŋa anna wɨra eacrena. \v 21 \x - \xo 19.21: \xo*\xt KIEK 17.16, na 19.15-18\xt*\x*Na an ramootta ossa mbiraca eacrenanna, ma mina lapoca ruŋrena ramtaɨrmo an bugrimma, mana upa eacrenan mbuŋa, minmo mo menacrinan. Na ŋgorikca muruŋa an lapoca ruŋrena ramtaɨrta warirmo ambrinan, na mina mɨnna ŋgoinna tɨkatna. \c 20 \s Ramoot Mbɨkca 1,000na mɨnna iarira kac ŋgoreaca eacnandet \p \v 1 \x - \xo 20.1: \xo*\xt KIEK 1.18, na 9.1\xt*\x*Na aku mac watrinanna, kabena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋ ianna, tamuŋna auŋmo tɨkcarica irikrinan. Na mana para ma an aua mbitrem kocorta reac gootna reacmo utiŋga eacrenan. Na ma lawirta ŋgatɨk tocmo utiŋga eacrenan. \v 2-3 \x - \xo 20.2-3: \xo*\xt RL 3.1, na Dan 6.17, na 2 Pi 2.4, na Iu 1.6, na KIEK 12.9, na 16.14-16, na 20.8\xt*\x*Na ma taŋga an atu ŋgoinna eacrena nduop bagaraniacmo, muoca utiŋga leacrinan. Na ma Paparuna Ramoot, na ma Ramoot Mbɨk. Na an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa manmo lawirta ŋgatɨk mbuŋa leacrinan. Na manmo an aua mbitrem kocortanna ke irikca, anna tɨŋ kaptikica leaca ma an inikmo 1,000na iarirpaikca eacnandet. Na an kɨdrɨkca ma gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨrmo muruŋa mba mac paruitndai. Taŋga an 1,000na mɨnna iarira mai te, iŋmbaia mina manmo tɨŋ gootca, manmo pɨarra, ma laruca kɨdrɨk teker motemma eaca taŋraŋnandet. \p \v 4 \x - \xo 20.4: \xo*\xt Dan 7.9, na 7.22, na 7.27, na 1 Ko 6.2, na 2 Ti 2.12, na KIEK 6.9, na 13.12-17\xt*\x*Na aku watrinanna, gagrirta ramtaɨr paŋaindta mbiracrena reik ndeida eacrenan, na ramtaɨr ndeida an nambatta mbiraca eacrena. Na Raraŋ Aetaniaca minmo, meikramtaɨrmo ritri waparacna aiŋa neaŋga mina monandet. Na aku meikramtaɨr wɨtna warirta ŋerŋgaur mac watrinan, na an ŋerŋgaura mina Iesusmo rɨpacrina meikramtaɨrtanapa, mana imo wiwitirinanapa, Raraŋ Aetaniacna kambmo utiŋga gagraca eacrinan. Na anna mɨnɨŋna moca puŋnaŋgepca mina logotarmo wawɨrrinan, na minmo mo menacrinan. Na aku watrinanna, an raŋna amna ŋgoaem kunna damo, mbendei ŋgocorta meikramtaɨrta ŋerŋgaurapa, mana ŋgagatracmo mina parapa ŋgopaŋanna mba aŋgɨca tikrinan. An meikramtaɨra mina eteacna wat aŋgɨca, mina Karaisapmo gagrirta ramtaɨr paŋaind toco 1,000na mɨnna iarirpaikap eacnandet. \v 5 Na an mɨnna kabena meikramtaɨra menacrinan toco, mina eteacna watca mba aŋgɨitndait. Na mina an 1,000na mɨnna iarirpaikca maina ndabinandet. Na an meikramtaɨra mina muk ndiŋa out mac nda ŋgepnandet. \v 6 \x - \xo 20.6: \xo*\xt 1 Pi 2.9, na KIEK 1.6, na 2.11, na 20.4\xt*\x*Na an meikramtaɨra an muk ndiŋa mac nda ŋgepŋgep lacauca, Raraŋ Aetaniaca minmo ndonanna larapacrinan. Na mina toŋgonandet. Na iŋmbaina memenaca, ma an meikramtaɨrmo mo irikna gargar kocor. Wanaiŋ ŋgoin. Na mina taup ndamtaɨrta kirarir toca Raraŋ Aetaniacapa, Karaisap eacnandet. Na mina Karaisapmo, gagrirta ramtaɨr paŋaindta kirarir toca 1,000na mɨnna iarirap eacnandet. \s Ramoot Mbɨkca kocnai ŋgoinna ŋgocrainandet \p \v 7 Na an mɨnna 1,000na iarirpaikca mai te, mina an aua mbitrem kocortanmo goot te, Ramoot Mbɨkca ndona kac ŋgoreac tɨkcarica larunandet. \v 8 \x - \xo 20.8: \xo*\xt Esi 7.2, na 38.2, na 38.9, na 38.15, na KIEK 16.14, na 20.10\xt*\x*Na ma laruca gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta, meikramtaɨrmo muruŋa paruraŋnandet. Na an meikramtaɨra gan tiacarpaikna kodurar paura eacrenan. Na anna Gokapa Magokna wiwitna meikramtaɨr. Na Ramoot Mbɨkca minmo aŋgɨca tumbunna tɨkca mina runduŋa mo ŋgepnandet. Na an lapoca ruŋrena ramtaɨrta ŋgaŋganŋgɨa, anna maŋarna timgunna ŋgaŋganŋgɨna kirar toc. \v 9 \x - \xo 20.9: \xo*\xt 2 GRP 1.10, na Esi 38.9, na 38.16, na 39.6\xt*\x*Na mina gan tiacarpaikna pitrik waŋmo muruŋcamiŋa kɨpca Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrapa, Raraŋ Aetaniac matŋirena auŋ aniacmo korerenandet. Na tamuŋna auŋna taca irikca an lapoca ruŋrena ramtaɨrmo rotaca wɨrcarinande. \v 10 \x - \xo 20.10: \xo*\xt RL 19.24, na Ŋap 11.6, na KIEK 14.10-11, na 19.20, na 20.8, na 21.8\xt*\x*Na Paparuna Ramootta minmo parurinanna moca, Raraŋ Aetaniac manmo an mɨar aniaca tac aniacapa, salpana waturna tacna inikca ke iriknandet. Na an raŋna amna ŋgoaem kunapa paparuna ramma morena ramootta, maniŋa atuna an mɨarna tac aniac ndeacrinan, na mandeaca mina mbonkaca memetmbaca iarwara mouŋapa ramo gɨrgɨra aŋgɨraŋnandet. \s Ritri waparac aniaca larunandet \p \v 11 \x - \xo 20.11: \xo*\xt Dan 2.35, na 2 Pi 3.7, na 3.10-11\xt*\x*\x - \xo 20.11-12: \xo*\xt Dan 7.9-10\xt*\x*Na aku mac watrinanna, gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena mbibirac gogok aniaca eacrenan. Na an ramootta anna mbiraca eacrenanna ma eacrena. Ri, gan tiacarpaikapa riaca kɨpcariatna, na maniŋa mba mac eacitndai. \v 12 \x - \xo 20.12: \xo*\xt Dan 12.1, na Mt 16.27, na 25.31-46, na Up 17.31, na Ro 2.6, na 2 Ko 5.10, na Pil 4.3, na KIEK 13.8, na 19.5\xt*\x*Na aku mac watrinanna, an irembapnanapa iremb kocorta menacrina meikramtaɨra, an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena reacna outta wɨtɨkca eacrenan. Na mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura an meikramtaɨrta moatna reikta, tɨpembta kambapna timbigta kaipa gootatna. Na mina kabena timbigta kap motocmo gootrinan, na anna eteacna watna timbigta kap. Na an ramootta an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena reaca mbiraca eacrenanna, ma an timbigta kapca eacrena kambmo watrinan. Ri, ma an menacatna meikramtaɨrta tɨpemb kirarirmo rutirinan. \v 13 \x - \xo 20.13: \xo*\xt Ro 2.6, na 1 Pi 1.17, na KIEK 2.23, na 6.8, na 20.12, na 22.12\xt*\x*Na macaitna inikca menaca eacrina meikramtaɨrmo, macaitta muruŋmo watcaria mina mataŋgat. Na Memenacapa, meikramtaɨrta memenacrena taupca, maniŋ toco, an menacrina meikramtaɨr muruŋcamiŋa maniŋna para eacrenanmo, watcarica mitoc taŋrinan. Na an ramootta gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena reaca mbiraca eacrenan, ma an meikramtaɨr muruŋa kabe, kabea morina tɨpemb kirarirmo watca, ma minmo ndona ritri waparac mbuŋa ritriatna. \v 14 \x - \xo 20.14: \xo*\xt 1 Ko 15.26, na 15.54-55, na KIEK 20.6, na 21.8\xt*\x*Na iŋmbaia ma Memenacapa meikramtaɨra memenacrena taupmo, ma an mɨar aniaca tacapnanna ke irikrinandet. Na an mɨar aniaca tacapnanna, anna mamamaina memenac. \v 15 \x - \xo 20.15: \xo*\xt KIEK 13.8, na 19.20\xt*\x*Na meikramtaɨr muruŋcamiŋa mina irembca an eteacna watapna timbigta kapna inikca mina eac ŋgocor, mina min motocmo, an mɨar aniaca tacapnanna inikca ke iriknandet. \c 21 \ms Raraŋ Aetaniaca reikca moa mina muruŋcamiŋa ŋgaib tarurinan \mr (21—22) \s Riac ŋgamapa gan tiacarpaik ŋgamma larurinan \p \v 1 \x - \xo 21.1: \xo*\xt Ais 65.17, na 66.22, na 2 Pi 3.13, na KIEK 20.11\xt*\x*Ri, aku mac watrinanna, gan tiacarpaik ŋgamapa riac ŋgamma laruca eacrinan. Na ŋgauna gan tiacarpaikapa, ŋgauna riaca maniŋa kocnaia mataperekeri. Na macait toco, kocnaia mataperekeri. \v 2 \x - \xo 21.2: \xo*\xt Ais 52.1, na 61.10, na Gal 4.26, na Ib 11.10, na 11.16, na 12.22, na KIEK 3.12, na 21.10\xt*\x*Na aku Raraŋ Aetaniacna auŋ aniac ratmo watrinan, na anna Ierusalem ŋgam. Na ma tamuŋna auŋ ndiŋa Raraŋ Aetaniac ndambuŋnan tɨkcarica irikrinan. Na an auŋ aniac ratta ma meaca laŋgona moca lamboi laiŋ, laiŋmo aoca kocroca, ndona kaŋgaitna moca lambica eacrena kirar toc. \v 3 \x - \xo 21.3: \xo*\xt TN 26.11-12, na 2 Nin 6.18, na Esi 37.27, na 43.7, na Sek 2.10, na 2 Ko 6.16, na KIEK 7.15-17\xt*\x*Na an gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena reacna taupca, aku kam aniac ianna gaindoprinanna waracrinan, “U warac, mandeaca Raraŋ Aetaniacna auŋa meikramtaɨrap eacnandet. Na ma mina rɨkca eac te, mina mana wiwitna meikramtaɨr teacraŋnandet. Na anna gidik, Raraŋ Aetaniaca ma ndo minap eacnandet, na ma mina Raraŋ Aetaniac ndeacnandet. \v 4 \x - \xo 21.4: \xo*\xt Ais 25.8, na 35.10, na 61.3, na 65.19, na 1 Ko 15.26, na 15.54, na KIEK 7.17, na 20.14\xt*\x*Na mina muruŋcamiŋna lamnikta timbca ma murinandet. Te, meikramtaɨra mba mac menacitndait, na mina mba kadmaiitndait, na mba aeitndait, na gɨgɨrara mba mac aŋgɨitndait. Na an atuna reikca mina kocnaia topnandet.” \p \v 5 \x - \xo 21.5: \xo*\xt Ais 43.19, na 2 Ko 5.17, na KIEK 4.2, na 4.9-10, na 19.9, na 20.11\xt*\x*Na an ramootta gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena reaca mbiraca eacrenanna, ma gaindoprina, “U warac, reikca aku muruŋcamiŋa moca ŋgaib tarurinan.” Na ma gaind mac mbopatna, “U an kambmo aku mboprinanmo, u timbigta kapca tir. Na an kambca anna gidik ŋgoin, meikramtaɨra muruŋcamiŋa anna rɨpacna mɨnna ŋgoin.” \v 6 \x - \xo 21.6: \xo*\xt Ais 55.1, na Ier 2.13, na In 4.10, na 4.14, na 7.37, na KIEK 1.8, na 1.17, na 16.17, na 22.13, na 22.17\xt*\x*Na ma aukmo gaindopatna, “Reikca muruŋa larurinan. Na aku ndo kabe niŋgikca out ŋgoinna eacrenan, na aku ndo kabe niŋgikca iŋmbai ŋgoinna eacrenan. Na aku reik muruŋcamiŋna mɨnɨŋ, na an aiŋira aku morenanna, aku moa korwirenan. Na ramoot ianna logotta gagara te, aku manmo watcaria ma an au pukca, eteacna watapna puk amnandet. Na aku manmo wanaiŋ ŋgoinna neaŋnandet. Na ma mba oikitndait. \v 7 \x - \xo 21.7: \xo*\xt 2 Sml 7.14, na Ŋap 89.26-27, na Sek 8.8, na Ib 8.10\xt*\x*Na ramootta runduŋmo ruŋga minmo mo irik te, aku manmo ndona an reikca neaŋnandet, na aku mana Raraŋ Aetaniaca eacnandet, na ma aukna nuoca eacnandet. \p \v 8 \x - \xo 21.8: \xo*\xt Mt 25.41, na Epe 5.5, na 1 Ti 1.9, na Ib 12.14, na KIEK 19.20, na 20.14-15, na 21.27, na 22.15\xt*\x*“Na meikramtaɨra rugdar moca gacat wɨtɨkca nanambirenan, na rɨpac ŋgocor, na meikramtaɨra ainta tɨpemb ŋgorik koinda morenan, na meikramtaɨrmo mo menacrenan, na meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morenan, na koikca morenan, na ndururca morenan, na mɨrpembraraiŋta dawara mbendeirenan, na meikramtaɨr muruŋcamiŋmo paparuna kamb toprenan, mina ndorita auŋa taŋnandet. Na anna an mɨar aniaca salpaapna tac aniacap wɨra eacrenan. Na anna mamamaina memenac.” \s Ionna Ierusalem ŋgamma watrinan \p \v 9 \x - \xo 21.9: \xo*\xt KIEK 15.1, na 15.6-7, na 19.7-9\xt*\x*Karica an parmbaiapa mbut mbuniŋna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura, an parmbaiapa mbut mbuniŋna tuoŋgoura reik ŋgorikca meikramtaɨra mo ŋgocrainanapa, Raraŋ Aetaniacna nikkakatta mo maina tuoŋgour utiŋga eacrena ianna, auk ndambuŋ makɨpat. Na ma aukmo gaindopatna, “U kɨpca aku unmo Sipsip Nuocna meac wandacna, mandeaca ma manmo laŋgonandet.” \v 10 \x - \xo 21.10: \xo*\xt Esi 40.2, na KIEK 1.10, na 17.3, na 21.2\xt*\x*Na Ŋeroŋ Ratta aukmo mbukca mɨnna tɨkca, mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aukmo aŋgɨca tamuŋ ŋgoinna takur ianna tɨkrinan. Na ma aukmo Ierusalem auŋ aniac ŋgamma wandacrinan, na anna Raraŋ Aetaniacna auŋ rat, ma manap eacrenan, na ma tamuŋna auŋmo tɨkcarica mairikat. \v 11 \x - \xo 21.11: \xo*\xt Ais 60.1-2, na 60.19, na KIEK 21.23, na 22.5\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna memetacna tac aniaca an auŋ aniacmo metacrinan. Na mana memetaca dam ŋgoin, na ma kituknduk aniac mbuŋa oikrena waut iaspana kirar toc, na ma ninikca ratrena kirar toc. \v 12 \x - \xo 21.12-13: \xo*\xt Esi 48.30-35\xt*\x*Na an auŋ aniacmo wuoca korereca eacrenan, na ma tamuŋ ŋgoin. Na ma tiŋar parniŋapa mbut mbuniŋap, na parniŋapa mbut mbuniŋna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura, anna roumbca wɨtɨkca ŋginaŋa morenan. Na parniŋapa mbut mbuniŋna Israelnaŋgepta nicarta barna irembca, an tiŋ nambatta tirca eacrenan. \v 13 Na ra gagambaina wuoca, ma tɨŋ mbonkacap. Na raŋmbaina waŋa, ma tɨŋ mbonkacap. Na maŋarmbaina waŋa, ma tɨŋ mbonkacap. Na ra itirikna wuocna waŋa, ma tɨŋ mbonkacap. \v 14 \x - \xo 21.14: \xo*\xt Mt 16.18, na Gal 2.9, na Epe 2.20, na Ib 11.10\xt*\x*Na an auŋ aniacna wuocna mɨnɨŋa ma parniŋapa mbut mbuniŋna wautap eacrenan. Na Sipsip Nuocna up aŋgɨrena ramtaɨrta irembca an watur parniŋapa mbut mbuniŋ nambatta tirca eacrena. \p \v 15 \x - \xo 21.15: \xo*\xt Esi 40.3, na Sek 2.1, na KIEK 11.1\xt*\x*Ri, an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aukap mboprinanna, ma ŋgaŋganŋgɨ aŋgɨna golna komborna reacmo utiŋga eacrenan. Na an mbuŋa, ma auŋ aniacapa, mana wuoc aniacapa, mana tiŋta ŋgaŋganŋgɨa aŋgɨnandet.\fig Ŋgaŋganŋgɨ aŋgɨna golna komborna reac|alt="A golden mesuring rode" src="HK35e.tif" size="span" copy="Knowles" ref="21.15"\fig* \v 16 Na an auŋ aniacna roumbbeb paura mina ŋgaŋganŋgɨna mɨn kabe. Na mana rocotapa aniac toco, an ŋgaŋganŋgɨ kabena mɨn ŋgoin. Na an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ndona ŋgaŋganŋgɨna kombor mbuŋa, ŋgaŋganŋgɨ aŋgɨca, na an auŋ aniacna ŋgaŋganŋgɨa ma 2,200na kilomita. Na mana roumbbeb paurapa mana tamuŋna ŋgaŋganŋgɨ toco, mina muruŋa an ŋgaŋganŋgɨ kabena mɨn ŋgoin.\f + \fr 21.16 \fr*\ft Girikna kam mbuŋa mina gainda tirrina, 12,000 \ft*\it stadia\it*, na an ŋgaŋganŋgɨca anna 2,200 kilomitana mɨn. Na aia mba garacri, ma an 2,200na ŋgaŋganŋgɨna mɨnna kam ndoprenan, co wanaiŋ. Anna kabena reacna ŋgaŋganŋgɨna mɨnɨŋ.\f* \v 17 Na mana wuoc toco, ma mana ŋgaŋganŋgɨmo aŋgɨrinan, na mana tamuŋnan, co mana maturna ŋgaŋganŋgɨa 144 mitana mɨn. Na an ŋgaŋganŋgɨa meikramtaɨra ndorita reikmo, an ŋgaŋganŋgɨ mbuŋa ŋganŋgɨrena. Aintik an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa an ŋgaŋganŋgɨ mbuŋa ŋganŋgɨrinan. \p \v 18 \x - \xo 21.18-21: \xo*\xt Ais 54.11-12\xt*\x*Na an auŋ aniacna wuoca Raraŋ Aetaniaca iaspa waut mbuŋa morinan. Na auŋ aniacmo, ma gol niŋgik mbuŋa morinan, na ma ninik toca metacrinan. \v 19 Na an auŋ aniacna wuocna mɨnɨŋa Raraŋ Aetaniaca aintocna watura kituknduk aniac mbuŋ ŋgoikrenan mbuŋa lamboira morinan. Na mana wuocna mɨnɨŋna outna waut laŋa, anna iaspa. Na an ndambuŋna waut kidiŋa, anna sapaia. Na an ndambuŋna waut gogokca, anna aget. Na an ndambuŋna waut mukunna, anna emeral. \v 20 Na man ndambuŋna waut laupapa gogoknan, anna sadonikis. Na an ndambuŋna waut laupa, anna konilian. Na an ndambuŋna waut ŋoita, anna kirisolait. Na an ndambuŋna waut mukunna, anna aintocna mukunna waut beril. Na an ndambuŋna waut ŋoita, anna aintocna waut ŋoit topas. Na an ndambuŋna waut mukunapa ŋoita, anna kirisopres, na mana wapatta ma mukunapa ŋoitna kirar. Na an ndambuŋna waut kidiŋa, anna aintocna wautta mana ia iasin. Na an ndambuŋna waut laupa, anna aintocna waut laup, na mana ia ametis. \v 21 \x - \xo 21.21: \xo*\xt KIEK 21.12, na 21.18\xt*\x*Na an parniŋapa mbut mbuniŋna wuocna tiŋga Raraŋ Aetaniaca parniŋapa mbut mbuniŋna karorera, mina kituknduk aniac mbuŋ ŋgoikrenan mbuŋa morinan. Na an tiŋ parniŋapa mbut mbuniŋnanpaikmo, ma kabe, kabemo an karorer aniac kabe mbuŋa morina. Ainda moca an auŋ aniacna inikna taupembca, gol niŋgik mbuŋa morenan, na ma ninik toca metacrenan. \p \v 22 \x - \xo 21.22: \xo*\xt In 4.23, na KIEK 15.3\xt*\x*Na aku Raraŋ Aetaniacna Kaca an auŋ aniacna inikmo mba watatke, wanaiŋ. Mana mɨnɨŋa gaind, Kacoot, Raraŋ Aetaniac, Ma Gargar Muruŋapnanapa Sipsip Nuoc, maniŋa an Raraŋ Aetaniacna Kacna kirar toco, an auŋ aniacna inik ndeacrena. \v 23 \x - \xo 21.23: \xo*\xt Ais 60.19-20, na KIEK 21.11, na 22.5\xt*\x* Aintik karwaiapa ra, an auŋ aniacmo memetac neaŋna aiŋir kocor, Raraŋ Aetaniacna memetacna tac aniaca memetac neaŋrenan, na Sipsip Nuocna memetaca an auŋ aniacmo memetac neaŋrenan. \v 24 \x - \xo 21.24: \xo*\xt Ais 60.3-5, na 66.12\xt*\x*Na gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨra muruŋcamiŋa an memetac mbuŋa taŋraŋnandet. Na gan tiacarpaikna gagrirta ramtaɨr paŋainda, man ndambuŋmo kɨpca mina ndorita reik laiŋ laiŋ koindmo, manmo neaŋnandet. \v 25 \x - \xo 21.25: \xo*\xt Sek 14.7, na KIEK 22.5\xt*\x*\x - \xo 21.25-26: \xo*\xt Ais 60.11\xt*\x*Na an auŋ aniacna tɨŋa, ra mbuŋa mina mba kaptikica leaca eacitndai. Ma memetmbaca rai roctira gootca eacraŋnandet. Na anna mouŋemb kocora eacraŋnandet. \v 26 \x - \xo 21.26: \xo*\xt Ais 66.12, na KIEK 21.24\xt*\x*Na gan tiacarpaikna pitrik waŋgorta meikramtaɨra, muruŋcamiŋa ndorita lamboirta reik laiŋ laiŋ koindapa, kitukndukarmo, muruŋa an auŋ aniacna inik naaŋgɨ mbuknandet. \v 27 \x - \xo 21.27: \xo*\xt Ais 35.8, na 52.1, na 60.21, na Esi 44.9, na Iol 3.17, na 1 Ko 6.9-10, na Pil 4.3, na KIEK 13.8, na 20.12, na 21.8, na 22.14-15\xt*\x*Na rat ŋgocorta reikapa, meikramtaɨra ainta tɨpemb ŋgorikca morenanapa, paparuna kamb toprenan, an auŋ aniacmo mba mbukitndai. Wanaiŋ ŋgoin. An meikramtaɨra Sipsip Nuoca mina irembmo, eteacna watna timbigta kapca tirca eacrenan, mina ndori tiŋgikca anna mbuknandet. \c 22 \s Ionna eteacna watna pukapa eteacna watna ikmo watrinan \p \v 1 \x - \xo 22.1: \xo*\xt Esi 47.1, na Sek 14.8\xt*\x*Karica an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aukmo puk aniac ianna wandacrinan, na an pukca ma eteacna wat neaŋrena. Na ma ninik toca rat ŋgoin, na ma memetac ŋgoin. Na an pukca ma Raraŋ Aetaniacapa, Sipsip Nuocna mbibiracna reac ndiŋa larurinan, \v 2 \x - \xo 22.2: \xo*\xt RL 2.9, na Esi 47.12, na Iol 3.18, na Sek 14.8, na KIEK 2.7, na 21.24, na 22.14, na 22.19\xt*\x*na ma an auŋ aniacna taupna rɨk ŋgoinna ootrenan. Na an pukna roumbmbaina waŋniŋa, an meikramtaɨrmo eteacna wat neaŋrena ik toco maeacrenan. Na ma iar kabemo parniŋapa mbut mbuniŋna kɨdrɨkca ma amna reaca errenan. Na karwai kabe, kabea ma amna reikmo errenan, na mana raprira gan tiacarpaik ŋgamna pitrik waŋna meikramtaɨrmo muruŋcamiŋmo, roraia mina laŋa morenan. \v 3 \x - \xo 22.3: \xo*\xt RL 3.17, na Esi 48.35, na Sek 14.11, na KIEK 7.15\xt*\x*Na reikca Raraŋ Aetaniaca toŋgo ŋgocortan ŋgoinna, ma mo kecari ndoprinanna, mina muruŋa mba mac eacitndait. Raraŋ Aetaniaca minmo mo topnandet. \p Na Raraŋ Aetaniacapa, Sipsip Nuocna gagrirta ramoot paŋanna mbiracrena reaca an auŋmo eacnandet. Na Raraŋ Aetaniacna aiŋa morena meikramtaɨra mana aiŋira moraŋnandet. \v 4 \x - \xo 22.4: \xo*\xt Ŋap 42.2, na Mt 5.8, na 1 Ko 13.12, na 1 Io 3.2, na KIEK 3.12, na 14.1\xt*\x*Te, mina mana inpaŋanna watnandet. Na mana imo ma mina ŋgopaŋainda tirnandet. \v 5 \x - \xo 22.5: \xo*\xt Ais 60.19, na Dan 7.18, na 7.27, na 2 Ti 2.12, na KIEK 5.10, na 20.6, na 21.23-25\xt*\x*Na mouŋa minmo mba laruitndait, te, tac wɨwɨrapa rana memetaca anna aiŋir kocor. Wanaiŋ ŋgoin. Anna mɨnɨŋa gaind, Raraŋ Aetaniac Kacootta ma ndo meikramtaɨrmo memetaca neaŋnandet. Na mina gagrirta ramtaɨr paŋaind toc, memetmbaca iarwara Raraŋ Aetaniacap eacraŋnandet. \s Iesusa tawi ŋgoin nakɨpnandet \p \v 6 \x - \xo 22.6: \xo*\xt KIEK 1.1, na 19.9, na 21.5\xt*\x*Na an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aukmo gaind mac mbopatna, “An kambca u waracrinan, na u watrinan, anna gidik ŋgoin, na ma larunandet, te, meikramtaɨra manmo rɨpacna mɨn ŋgoin. Na Kacoot, ma Raraŋ Aetaniac, ma rambca morena ramtaɨrta ŋeroŋmo, mo ŋgepca mina mana kambmo, wiwitirenan. Na anna ma ndona mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋmo mbagɨrica, ma mana aiŋa morena meikramtaɨrmo, an reikca tawi larunanmo wandacatna. \v 7 \x - \xo 22.7: \xo*\xt KIEK 1.3, na 3.11, na 22.10-12, na 22.20\xt*\x*Na u warac! Iesusa manmo aindopatna, ‘Aku nenmo tawi ŋgoinna kɨpnandet.’” \p Na meikramtaɨra an rambca morena kambca an timbigta kapca eacrenanna raŋgai te, mina toŋtoŋgarap eacnandet. \p \v 8 \x - \xo 22.8: \xo*\xt KIEK 19.10\xt*\x*Na aku Ion, aku an kambmo waracrinan, na an reikmo aku watrinan. Na aku an reikmo waraca, watta maiatke, aku ndona tutupniŋmo an mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa aukmo an reikca wandacrinanna, mana or ndambuŋa rɨmbɨtca manmo mbendeina mori, \v 9 ma aukmo gaindopatna, “U ainda kai mo teac! Auk toco, an unapa una Iesusa rɨpacrena laiplacar, an rambca morena ramtaɨrta aiŋ kabea morena ramoot. Na auk toco, gan timbigta kapna kambca muruŋa raŋgairena meikramtaɨrta aiŋ kabe. Aintik u Raraŋ Aetaniac niŋgikmo mbendeiraŋ!” \v 10 \x - \xo 22.10: \xo*\xt Dan 8.26, na 12.4, na 12.9, na KIEK 1.3, na 10.4\xt*\x*Na ma aukmo gaind mac mbopatna, “Gan Raraŋ Aetaniacna rambca morena kambmo, u kai leac teac. Raraŋ Aetaniaca an reikca mona kɨdrɨkca kɨpca rambuŋairi. \v 11 \x - \xo 22.11: \xo*\xt Esi 3.27, na Dan 12.10, na 2 Ti 3.13\xt*\x*Ainda moca meikramtaɨra tɨpemb kirarir ŋgorikca morenanmo, watcarica mina ainda moca taŋraŋ. Na meikramtaɨra tɨpemb kirarir ratta mba morenanmo, watcarica mina an rat ŋgocorta tɨpemb kirarira raŋgaica moraŋ. Na meikramtaɨr tɨpemb kirarir wandoikca morenanmo, watcarica mina an tɨpemb kirarir wandoikca moraŋ. Na meikramtaɨra Raraŋ Aetaniaca ndonanna larapacrinanna, na mina ratta eacrenanmo, watcarica mina an ratna tɨpemb kirarira moraŋ.” \p \v 12 \x - \xo 22.12: \xo*\xt Ŋap 28.4, na Ais 40.10, na 62.11, na Ier 17.10, na Ro 2.6, na 14.12, na 2 Ko 11.15, na KIEK 2.16, na 2.23, na 20.12\xt*\x*Na Iesusa gaind mac mbopatna, “U warac, aku tawi ŋgoin nakɨpnandet!” Na meikramtaɨrta opoikca aku aŋgɨ kɨpnandet. Na meacramoot kabe, kabea muruŋa morena tɨpembta kirarir puŋga mina opoikca nda oiknandet. \v 13 \x - \xo 22.13: \xo*\xt Ais 44.6, na 48.12, na KIEK 1.8, na 1.17, na 2.8, na 21.6\xt*\x*Na aku ndo niŋgikca out ŋgoinna eacrenan, na aku ndo niŋgikca iŋmbai ŋgoinna eacrenan. Na aku out ŋgoinna eacrenan, na aku iŋ ŋgoinna eacrenan. Na aku reikca muruŋcamiŋna mɨnɨŋ, na an aiŋira aku morenanna, aku moa korwirenan. \p \v 14 \x - \xo 22.14: \xo*\xt RL 2.9, na 3.22, na 1 Io 3.24, na KIEK 7.14, na 21.27, na 22.2\xt*\x*“Na meikramtaɨra ndorita tikemb ŋgapoikca tukirenan, mina toŋtoŋgarap eac. Ainda moca mina an ikca, eteacna watna amna reacmo aŋgɨca amnandet. Te, mina an auŋ aniacna tiŋmo mina muruŋa mbukna mɨn. \v 15 \x - \xo 22.15: \xo*\xt Gal 5.19-21, na Pil 3.2, na Kol 3.6, na KIEK 21.8\xt*\x*Na meikramtaɨra piriŋta tɨpemb kirarira morenan, na koikca morenan, na ainta ndurna gargar mbuŋa ndura morenan, na meacramootna kaŋtertaapna tɨpca morenan, na kabena meikramtaɨrmo mo menacrenan, na mɨrpembraraiŋta dawara mbendeirena, na meikramtaɨr muruŋa mandaia paparuna tɨpemb kirarirmo toŋgorenan, na anna raŋgairenan, an meikramtaɨra muruŋcamiŋa mina Raraŋ Aetaniacna auŋ aniacmo raekmbaia eacnandet. \v 16 \x - \xo 22.16: \xo*\xt Ndu 24.17, na Ais 11.1, na 11.10, na Sek 6.12, na Ro 1.3, na 2 Pi 1.19, na KIEK 2.28, na 5.5\xt*\x*Na aku Iesus, aku ndona mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋmo mbagɨrica, nen ndambuŋa kɨprinan. Na ma nenmo Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnambmo, an kambca wiwitirinan. Na aku ndo, Dewitna nicarta kamin ndiŋ nakɨprina, na aku Dewitna nuoc rɨmbɨn. Na aku ndo an auŋ rararu nagaca metacrena guina kirar toc.” \p \v 17 \x - \xo 22.17: \xo*\xt Ais 55.1, na In 7.37, na KIEK 21.2, na 21.6, na 21.9\xt*\x*Na Ŋeroŋ Ratapa, Sipsip Nuocna meaca aindoprinan, “U kɨp!” Na meikramtaɨra an kambmo waracrinanna, min toco aindopnandet, “U kɨp!” Na mandaibinna logotta gagara te, mitoco kɨp. Na ramootta puk amnan, ma kɨpca an eteacna watta neaŋrena puk aŋgɨca am. Na anna Raraŋ Aetaniacna wanaiŋna neaŋrina reac laŋna kirar toc. \s Ionna meikramtaɨra an timbigta kapna kambmo waracrinanmo kamb gargara neaŋrina \p \v 18 \x - \xo 22.18: \xo*\xt KIEK 15.1, na 15.6\xt*\x*\x - \xo 22.18-19: \xo*\xt TW 4.2, na 12.32\xt*\x*Na meikramtaɨr muruŋcamiŋmo, an rambca morena kambca gan timbigta kapca eacrenanna waracrinanmo, aku minmo kamb gagrar neaŋrena. Na ramoot ianna kam tɨp ianna gan timbigta kapmo tir kun te. Raraŋ Aetaniaca mboprena an reik ŋgorik koinda gan timbigta kapca larua eacrenanmo, ma an ramootmo an reik ŋgorik koinda larunanmo, ma manmo mo kunnandet. \v 19 \x - \xo 22.19: \xo*\xt Ŋap 69.28, na KIEK 13.8, na 22.2\xt*\x*Na ramoot ianna gan timbigta kapna rambca morena kamb ndeidmo mo kecari te, Raraŋ Aetaniaca an ramootna reik laiŋmo mo kecarinandet. Na ma mba an eteacna watna ikna amna reaca mba aŋgɨitndai. Na ma Raraŋ Aetaniacna an auŋ aniac ratta mba eacitndai. An tɨpembta kirarira gan timbigta kapca mboprinan. \p \v 20 \x - \xo 22.20: \xo*\xt Mt 16.27, na 1 Ko 16.22, na KIEK 22.7, na 22.12\xt*\x*Na an ramootta an reikta kambmo muruŋcamiŋa wiwitirinan, mandeaca ma aindoprinan, “Anna gidik ŋgoin, aku tawi ŋgoin nakɨpnandet.” \p Na anna gidik ŋgoin, Kacoot Iesus, u kɨp. \p \v 21 \x - \xo 22.21: \xo*\xt Ro 16.20, na 16.24, na 2 Te 3.18\xt*\x*Na Kacoot Iesusna kakadmaica Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrmo muruŋcamiŋa eacnandet.