\id 2TI - shell for translator's use \ide UTF-8 \h 2 Timoti \toc3 2 Ti \toc2 2 Timoti \toc1 Pola Timotimo Iŋmbaia Mac Tiratna Timbiŋ Rapar \mt1 Pola Timotimo iŋmbaia mac tiratna timbiŋ rapar \imt Outna kam \ip Timoti ma Polna aiŋ kabena ramoot, ainda moca Pola manmo gan timbiŋ rapara tirra neaŋga mataŋgek. Te, ma watca tɨpemb kirarir laiŋga raŋgaica mona. Na Timoti, ma ndona rɨtɨpacmo kai mo irik teac, na ma Iesus Karaisna kam wembaŋ laŋna kammo wiwitina kai ndarekrekke teac. Na ma Raraŋ Aetaniacna kambmo muruŋa wandoŋ ŋgoinna raŋgairaŋ. Na meikramtaɨra manmo makukarapa, gɨgɨrara manmo neaŋ te, ma anna moca kai irik mbirac teac, na ma gagraca wɨtɨkca an aiŋa Raraŋ Aetaniaca manmo neaŋrinanna, an aiŋa moraŋ. \ip Na Timoti, ma an iroar landamŋi laiŋ kocorta meikramtaɨrta ŋaŋaona kambmo, koara kai tɨkca warac teac. Ainta kambca ma meikramtaɨrta eteacna watta mo ŋgocrairena. Aintik Timoti, ma Polna tɨpemb kirarirmo matau lamŋia, anna raŋgairaŋ. Na anna an rɨtɨpac gargarna tɨpemb kirarirapa, iro wewetta eacrenanapa, kabena meikramtaɨrmo matŋirena tɨp kirarapa, makukarmo mbukraŋna tɨp kirarap. \c 1 \ms Timoti ma aiŋ gargara mo te, ma Raraŋ Aetaniacna aiŋna ramoot ndarunandet \mr (1—4) \p \v 1 \x - \xo 1.1: \xo*\xt Epe 1.1\xt*\x*Aku Pol, Karais Iesusna up aŋgɨrena ramoot. Na Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋ mbuŋa ma ndo aukmo larapaca, aku mana up aŋgɨrena ramoot ndaruca, meikramtaɨrmo mbopca mina an iarwarna eteacna watta ma babuatnanmo, an Karais Iesusa rɨpacrena meikramtaɨrmo neaŋnande. \p \v 2 \x - \xo 1.2: \xo*\xt Up 16.1, na 1 Ti 1.2\xt*\x*Aintik Timoti, u aukna mamatŋina nuoc ŋgoin tik, aku unmo timbiŋ rapara tirca neaŋga makɨpek. Te, Raraŋ Aetaniacapa, aina Kacoot Karais Iesusa unmo kadmaica, unmo kakadmaina opotaca moca, una iro inikca moi wewettaca laŋ ndeacnandet. \s Aia kam wembaŋ laŋna moca numbira kai mo teac \p \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt Up 22.3, na 23.1, na Ro 1.8-9, na Pil 3.5, na 1 Te 1.2, na 3.10\xt*\x*Na aku Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋrena, na aukna nicar ŋgamrirapa auk, aia manmo mbendeirena, na mana aiŋira morenan. Na aukna iro inikca aku lamŋirena, aku tɨpemb ŋgorikta makukara mana lamnɨac ŋgoutta aku kamaind. Ainda moca aku mouŋapa, raap mbendeirenanna, aku memetmbaca una lamŋirenan. \v 4 Na Timoti, una nananaena timbta moca aku memetmbaca malamŋireke, na unmo mac watna toŋtoŋ ŋgoin, na aku unmo wat te, aku toŋgonandet. \v 5 \x - \xo 1.5: \xo*\xt Up 16.1, na 1 Ti 1.5, na 4.6\xt*\x*Na aku matau lamŋirenanna, u Karaismo gidikca rɨpacrena. An tɨpna kirar kabea una aem Iunisapa nicau meac Loisa ŋgaua Karaisa rɨpacrina kirar. Na mandeacna mɨnna aku una an rɨtɨpac gargarna moca lamŋirena. \v 6 \x - \xo 1.6: \xo*\xt 1 Te 5.19, na 1 Ti 4.14\xt*\x*Na aku una iroa moca ŋgep te, an kakadmaina opotaca Raraŋ Aetaniaca unmo neaŋrenanmo, una nikinik iroa moi gagrana mona. An kirara ramootta tacmo, wica ma aniaca wɨrrina. Na an reac laŋna gargara Raraŋ Aetaniaca unmo neaŋrinanna, na aku ndona para una paŋan nambatta tɨkrinanna, anna ndoprena. \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt Lk 24.49, na Up 1.8, na Ro 8.15\xt*\x*Na u lamŋirena, an Ŋeroŋa Raraŋ Aetaniaca unmo neaŋrinanna, ma aimo mba mo nanambirena ŋeroŋ. Ma aimo gargar neaŋrenan, na ma aimo moca aia kabena meikramtaɨra matŋirenan, na ma aimo otaca, aia ndorita eteacna watmo mataua raupŋirena. \p \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt Ro 1.16, na Pil 1.7, na Kol 1.24, na 1 Ti 2.6\xt*\x*Ainda moca u aina Kacootna kammo, wiwitina numbira kai mo teac. Na aku kac ŋgoreaca eacrenanna, aukmo numbira kai mo teac. Na u Raraŋ Aetaniacna, gargar aŋgɨca aukap kam wembaŋ laŋmo wiwitina aiŋna makuk mbukna. \v 9 \x - \xo 1.9: \xo*\xt Ro 8.28, na Epe 1.4, na 2.8-9, na 1 Te 4.7, na Ta 3.5, na Ib 3.1, na 1 Pi 1.20\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca aimo mac nda aŋgɨri, na ma aimo acrina, te, aia mana meikramtaɨr teacnandet. Na aia morina tɨpemb kirarir laiŋta moca ma mba lamŋirina, na aimo acrina. Wanaiŋ. Atu ŋgoinna ma reac ianna mo ŋgocor ndeacri, ma aimo ndona toŋtoŋ mbuŋa ŋgacrina. Aintik Karais Iesus mbuŋa ma aimo kadmaica aimo mana meikramtaɨra moca larurina. \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt 1 Ko 15.54-57, na Kol 1.26, na Ib 2.14, na 1 Pi 1.20\xt*\x*Na mandeacna mɨnna Karais Iesus, ma aimo mac nda aŋgɨna Ramoot, na ma raekca larurina. Na mana aiŋna moca, Raraŋ Aetaniacna kakadmai toco, raekca eacrena. Ainda moca Karais Iesusa memenacna gargara mo irikrina, na mana kam wembaŋ laŋ mbuŋa, ma moca meikramtaɨra muruŋcamiŋa iarwarna eteacna watta lamŋirena. \p \v 11 \x - \xo 1.11: \xo*\xt 1 Ti 2.7\xt*\x*Ainda moca gan kam wembaŋ laŋna moca ma toŋgorina, aintik aku an aiŋa morena. Na ma aukmo Raraŋ Aetaniacna kammo wiwitinan, na mana up aŋgɨrena ramoot ndaruna, na meikramtaɨrmo riptinan. Ainda moca ma aukmo larapacrina. \v 12 \x - \xo 1.12: \xo*\xt Epe 3.1-2, na 1 Ti 6.20, na 2 Ti 4.8, na 1 Pi 4.19\xt*\x*Ainda moca aku an makukara aŋgɨrena. Na aku anna keca, numbira mba morena. Na aku rɨpacrena ramootmo, aku malamŋireke. Na aku matau lamŋirena an aiŋ toco, ma aukna para tɨkrinanna, ma mataua raupŋinandet, te, an aiŋa memetmbaca laŋ ndeacraŋnandet, taŋca Karaisna kɨkɨpna Ra aniaca kɨpnandet. \p \v 13 \x - \xo 1.13: \xo*\xt 1 Ti 1.10, na 4.6, na 6.3, na 2 Ti 2.2, na 3.14, na Ta 1.9, na 2.1, na Ib 10.23\xt*\x*Ainda moca u matau lamŋi, an kamb laiŋga aku unmo neaŋrinanna, u an tɨpna kirar mbuŋa u kambmo wandoŋa wiwitica meikramtaɨrmo neaŋ. Na u Karais Iesusmo gagraca rɨpaca, na ndona mamatŋimo mamo neaŋ te, an tɨpna kirar mbuŋa u minmo kambmo wiwitica mbop. \v 14 \x - \xo 1.14: \xo*\xt Ro 8.11, na 1 Ti 6.20\xt*\x*Na an kam wembaŋ laŋa Raraŋ Aetaniaca una para tɨkrina, na u anmo raupŋi. Na ma reac laŋ ŋgoin, aintik u manmo mataui raupŋiraŋ. Na an Ŋeroŋ Ratta aiap eacrenanna, ma unmo an aiŋa otacnandet. \p \v 15 Na u lamŋirena, Esiana pitrikna meikramtaɨra muruŋcamiŋa aukmo iŋ neaŋrinan, na Pigelusapa Iermogenes toco, aukmo iŋ neaŋrina. \p \v 16 \x - \xo 1.16: \xo*\xt 2 Ti 4.16, na 4.19\xt*\x*Ri, aku Raraŋ Aetaniacmo mbendeia ma Onesiporusapa, mana kacnɨmnanmo, kakadmaina opotaca monande. Na memetmbaca Onesiporusa aukna nikinik iroa laŋa moca wewettarena, na aku kac ŋgoreac ndeacrenanna, ma mba numbira morenan. Wanaiŋ. \v 17 An mɨnna ma auŋ aniac Romna kɨpatke, ma aukmo watna toŋtoŋap, aintik ma gagraca aukmo ore taŋ, taŋga iŋmbaia ma aukmo watrina. \v 18 \x - \xo 1.18: \xo*\xt Iu 1.21\xt*\x*Ainda moca aku Kacootmo mbendeia, ma manmo Raraŋ Aetaniacna ritri waparacna ra aniaca laru te, ma manmo kakadmaina opotaca monandet. Na u matau lamŋirena, Onesiporus, ma aukmo otaca aiŋir wɨt aniaca Epesus, auŋ aniaca tɨkca moatna. \c 2 \s Timoti ma Karais Iesusna lapoca ruŋrena ramoot laŋ ndeac \p \v 1 Aintik aukna nuoc Timoti, memetmbaca u Karais Iesusna kakadmaimo wattacarica ma unmo, mo gagrana. \v 2 Na an kambca aku meikramtaɨrmo muruŋcamiŋna lamnikta outta tɨkca wiwitiatnanna, u waracrinanmo, anmo u Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨra mana kammo utiŋga gagraca eacrenanmo neaŋ. Te, mina kabena meikramtaɨr motocmo riptina. \p \v 3 \x - \xo 2.3: \xo*\xt 1 Ti 1.18, na 2 Ti 1.8, na 4.5\xt*\x*Te, u Karais Iesusna lapoca ruŋrena ramoot laŋ ndeaca, an aiŋirta makukar aia kabena ramtaɨra mbukrenanna, u toco anna mbuknande. \v 4 \x - \xo 2.4: \xo*\xt 1 Ko 9.25\xt*\x*Na u lapoca ruŋrena ramtaɨrta tɨpemb kirarira u lamŋirena. Mina an aiŋa mo te, mina kabena aiŋa mba morena. Mina lapoca ruŋrena aiŋ niŋgikca morena, te, mina lapoca ruŋrena ramoot paŋanna, an aiŋa toŋgonandet. \v 5 \x - \xo 2.5: \xo*\xt 1 Ko 9.25-26, na 2 Ti 4.8\xt*\x*Na ramootta katum ŋgot te, ma mana tɨpemb kirarira raŋgai, na wanaiŋ ecte, ma katum ŋgotrena gagamma, ma mba aŋgɨitndai. \v 6 \x - \xo 2.6: \xo*\xt 1 Ko 9.7, na 9.10\xt*\x*Na ramootta warɨŋna aiŋ aniaca moca, reik mbataca minmo raupŋirenan, ma an warɨŋna amta reikca ma ndo ŋgoinna outta tɨkca aŋgɨnandet. \v 7 Na an kambca aku unmo mboprenanna, u lamŋirena, te, Kacootta una iro landamŋimo mo pɨarnandet. Na u an reikta mɨniŋta kambca u muruŋcamiŋa lamŋinandet. \p \v 8 \x - \xo 2.8: \xo*\xt Ro 1.3, na 2.16, na 1 Ko 15.1, na 15.4, na 15.20\xt*\x*Aintik memetmbaca u Iesus Karaisna lamŋiraŋ, ma menaca ma mac nda ŋgepatna, na ma Gagrirta Ramoot Paŋan Dewitna wiwitnan. An kam wembaŋ laŋa, aku wiwitica mboprena kirar ŋgoin. \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt Up 9.16, na 28.31, na Epe 3.1, na 3.13, na Pil 1.7, na 1.12-14, na Kol 4.3, na 4.18\xt*\x*Na an kam wembaŋ laŋa, aku man wiwitica mboprenanna, anna mɨnɨŋna moca meikramtaɨra aukmo ramoot ŋgoreac ndoprena. Ainda moca mina aukmo ainta makukara neaŋrena, na aukmo kac ŋgoreaca tɨkrina. Na Raraŋ Aetaniacna kamma, ma mba kac ŋgoreaca eacitndai. \v 10 \x - \xo 2.10: \xo*\xt 2 Ko 1.6, na Epe 3.13, na Kol 1.24\xt*\x*Ainda moca aku ndona nikinik iroa moca gagraca an makukara muruŋa mbukrena, te aku Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨra ma ndo riacrinanmo otacnan. Na aku toŋgorinanna, meikramtaɨra Karais Iesusa minmo mac nda aŋgɨnanna, mina iarwarna eteacna wat aŋgɨ te, mina manap iarwara laŋ ndeacraŋnandet. \p \v 11 \x - \xo 2.11: \xo*\xt Ro 6.5, na 6.8, na 2 Ko 4.10-11, na 1 Ti 1.15\xt*\x*Na gan kamma aku mbopeknanna, anna kam gidik ŋgoin. \b \q1 “Aintik ai manap menac te, \q2 ai toco manap iarwara eacraŋnandet. \q1 \v 12 \x - \xo 2.12: \xo*\xt Mt 10.33, na Lk 12.9, na Ro 8.17, na 1 Pi 4.13\xt*\x*Na aia gagraca wɨtɨkca, \q2 makukara mbuk te, \q2 ai toco manap gagrirta ramtaɨr paŋainda laruca eacnandet. \q1 Na aia manmo iŋ neaŋ te, \q2 ma toco aimo iŋ neaŋnandet. \q1 \v 13 \x - \xo 2.13: \xo*\xt Ndu 23.19, na Ro 3.3-4, na Ta 1.2\xt*\x*Na aia mana raŋgaina kam leaca, \q2 mamo raŋgai ŋgocor te, \q1 aina an kamma ma mbopatnanna, \q2 ma raŋgainandet. \q1 Aintik ma mbopatna mana kamma, \q2 ma mba ŋgetrikitndai, wanaiŋ ŋgoin.” \s Timoti ma aiŋ gargara mo te, ma Raraŋ Aetaniacna aiŋna ramoot ndarunandet \p \v 14 \x - \xo 2.14: \xo*\xt 1 Ti 1.4, na 5.21, na 6.4, na Ta 3.9\xt*\x*Ainda moca u memetmbaca meikramtaɨrmo, an kammo lamŋina moca minmo otac. Na Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutmo, u minmo mbopca mina titocna kambta kambca kai ipuŋi mbop teac. Na an kamma meac, co, ramoot ianna mba otacitndai. Wanaiŋ ŋgoin. Na meac, co, ramootta an kamma memetmbaca waracrenanna, ma minmo mo ŋgocrainandet. \p \v 15 \x - \xo 2.15: \xo*\xt 1 Ti 4.6, na Ta 2.7-8\xt*\x*Aintik u gagraca aiŋa mo te, Raraŋ Aetaniaca ma una aiŋa toŋgonandet. Na u Raraŋ Aetaniacna kamma u gidikca wandoŋ ŋgoinna wiwiti, na u mana lamnɨac ŋgoutta, u numbir kocor. \v 16 \x - \xo 2.16: \xo*\xt 1 Ti 4.7, na 6.20, na Ta 1.14\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna iroa raŋgai ŋgocorta kamb ŋgorikmo, u iŋ neaŋ. Na ainta an kambca, ma meikramtaɨrmo aŋgɨ taŋca Raraŋ Aetaniacmo iŋ neaŋna taupca tɨkraŋnandet. \v 17 \x - \xo 2.17: \xo*\xt 1 Ti 1.20\xt*\x*Na ainta kamma ma gamurmurna pit ŋgoreacna kirar, na ma tawaŋga acnaica taŋrena, te, ma ramootta mo ŋgocraina mɨn. Na an kam ndoprena ramootniŋa Eimeneusapa, Piletus. \v 18 Na maniŋa kam gidikna taupmo tɨkcarica maniŋa aindoprena, “Raraŋ Aetaniaca menacrina meikramtaɨr ndeidmo, muk ŋgetacndiŋa nda mo ŋgeprinan. Aintik iŋmbaia aia muk ŋgetacndiŋa mba mac nda ŋgepitndai.” Na an kam mbuŋa mina meikramtaɨr ndeidta rɨtɨpaikca mo ŋgocrairena. \p \v 19 \x - \xo 2.19: \xo*\xt Ndu 16.5, na 16.26, na Ais 52.11, na Nau 1.7, na In 10.14, na 10.27, na Ro 8.35, na 1 Ko 8.3, na 1 Io 2.19\xt*\x*Ainda moca Raraŋ Aetaniac, ma ndona Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo, wit gargara aŋgɨ wɨtɨkri, na an witta ma wɨtɨkca eacrena. Na an wit nambatta ma gainda tirrina, “Kacootta ma ndona meikramtaɨrmo ma matau lamŋirena.” Na gan kam tɨp toco ma tiratna, “Meikramtaɨra muruŋcamiŋa Kacootna i aŋgɨrenanna, mina tɨpemb ŋgorikta makukarmo iŋ neaŋ.” \p \v 20 \x - \xo 2.20: \xo*\xt Ro 9.21, na 1 Ko 3.12, na 1 Ti 3.15\xt*\x*Na kac aniac ianna inikca mina tuoŋgour ndeida mina golapa, silwa mbuŋa morenan, na ndeida mina ikapa, tiacarpaik mbuŋa morinanna anna eacrena. Na ndeid puŋga mina aiŋir anik laiŋga morenan, na ndeida mina kabena ainta aiŋira morenan. \v 21 \x - \xo 2.21: \xo*\xt 2 Ti 3.17, na Ta 3.1\xt*\x*Aintik ramootta ndona tɨpemb ŋgorikta makukara mo kecarica, ma Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutmo rat ndaru te, ma an golapa, silwana tuoŋa mina aiŋ laŋa morena kirar ŋgoin toc ndarunandet. Na ma Raraŋ Aetaniacna ramoot ŋgoin ndeacnandet. Na ma ndona Kacootmo otacna mɨn. Te, kaina aiŋ laŋa kɨp te, ma kocroca ma monandet. \p \v 22 \x - \xo 2.22: \xo*\xt Up 9.14, na 1 Ko 1.2, na 1 Ti 1.5, na 6.11\xt*\x*Ainda moca memetmbaca u ramtaɨr ŋgaibta nikinik iroarta ainta tɨpemb ŋgorikta kirarirmo iŋ neaŋ. Te, u aiŋa moa tɨp kirar laŋ wandoŋ aŋgɨ, na Raraŋ Aetaniacna rɨpacrena tɨp kirarapa, kabena meikramtaɨra matŋirena tɨp kirarapa, nikinik iro wetwetna tɨpca u aŋgɨ. Ainda moca ne muruŋcamiŋa an tɨpemb kirarirmo moraŋ, na unapa meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutmo rat ndeacrenanna, ne Kacootna imo mbendeiraŋ, na manmo raŋgairaŋ. \v 23 \x - \xo 2.23: \xo*\xt 1 Ti 4.7, na 2 Ti 2.16, na Ta 3.9\xt*\x*Na iroar laiŋ kocorta ramtaɨrmo, u mina kambmo ndona koara kai tɨkca, mina kamb ŋgorikca kai warac teac. Na u lamŋirena, ainta kambca ma kaega morena kammapa, runduŋa morenan. \v 24 \x - \xo 2.24: \xo*\xt 1 Ti 3.2-3, na Ta 1.7-9, na 3.2\xt*\x*Ainda moca Kacootna aiŋa morena ramootta ma kaega morena kamma kai mo teac, na ma kai ruŋ teac. Ma meikramtaɨrmo muruŋcamiŋa tɨpemb kirarir laiŋga mo. Na meikramtaɨra mana kamma warac ŋgocor te, ma ndona nikkakatmo kɨtaci irikca ma taup laŋna orea meikramtaɨrmo Raraŋ Aetaniaca toŋgorena tɨpembta kirarira riptina. \v 25 \x - \xo 2.25: \xo*\xt Gal 6.1, na 1 Ti 2.4, na 6.11, na Ta 1.1, na 1 Pi 3.15\xt*\x*Na meikramtaɨra kammo nda mboprenanmo, ma minmo laŋanna mbopca mina iroara wandoŋaina. Na ma ainda mo te, Raraŋ Aetaniaca ma minmo otacnandet, te, mina iroar inkar ŋgetrikica kam gidikna landamŋi laŋ aŋgɨnande. \v 26 Ainda moca Paparuna Ramootta ma minmo ndona weaŋ mbuŋa minmo maaŋgɨat, te, minmo moca mina mana kammo raŋgaina. Na u minmo kam gidikmo ripti te, mina iroar pɨarca raek ndaruca laŋa monandet, na mina Paparuna Ramootna weaŋ tɨkcarica mina makukar kocor teacnandet. \c 3 \s Gan tiacarpaikna mamaina ra kɨpca rambuŋai te, meikramtaɨra tɨpemb kirarir ŋgorikca moraŋnandet \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt 1 Ti 4.1, na 2 Ti 4.3, na 2 Pi 3.3, na 1 Io 2.18\xt*\x*Ainda moca u gaind ndamŋi, gan tiacarpaikna mamaina ra kɨpca rambuŋai te, makukar wɨt ŋgorik koinda laruraŋnande. \v 2 \x - \xo 3.2: \xo*\xt Ro 1.29-31, na 1 Ti 1.20, na 6.4, na 2 Pi 2.3, na 2.12\xt*\x*Te, meikramtaɨra ndorita toŋtoŋgar tiŋgikca raŋgairaŋnande, na mina kituknduk aŋgɨna toŋtoŋ ŋgoin. Na mina ndorita irembca aŋgɨ ŋgep te, mina kamma mba waracitndai, na mina kaega monande, na kabena meikramtaɨrmo peperena kamb ŋgorikca mbopraŋnande. Na mina ndorita aemeraeterta kambca mba waracitndai, na meikramtaɨra minmo tɨpemb kirarir laiŋga morinan, na mina minmo kam laŋa mba neaŋitndai, na Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarirmo, mina iŋ neaŋnandet. \v 3 \x - \xo 3.3: \xo*\xt Ta 2.3, na 2 Pi 3.3\xt*\x*Na mina kabena meikramtaɨrmo, ac tɨkna iroar laiŋgap kocor, na mina kaegna kamma mo te, an kaega wandoŋaina taupemb kocor. Na kabena meikramtaɨrmo mina minmo ndoŋndoŋ rapacrena. Na mina ndorita tikna toŋtoŋa mba raŋgaiitndai, na mina ruŋca kabena meikramtaɨrmo mo ŋgocrainandet. Na tɨpemb kirarir laiŋga mina manmo puŋnaŋgepca monandet. \v 4 \x - \xo 3.4: \xo*\xt Pil 3.19, na 2 Pi 2.13, na Iu 1.4, 19\xt*\x*Na mina ndorita aikndamtaɨrmo, mina minmo tɨpemb kirarir ŋgorikca monandet. Na mina ndorita iroar ŋgorikmo, tawi ŋgoinna raŋgairaŋnande. Te, mina gaind ndamŋinandet, mina ndori irembapna ramtaɨr anik. Na mina Raraŋ Aetaniacmo mba toŋgoitndai, na mina gan tiacarpaikna toŋgorena ainta tɨpemb kirarirmo mina toŋgoraŋnande. \v 5 \x - \xo 3.5: \xo*\xt Mt 7.15, na 7.21, na Ro 2.19-20, na 2 Te 3.6, na 1 Ti 5.8, na 6.5, na Ta 1.16\xt*\x*Te, mina Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarirmo mina ndorita tikemb tiŋgik puŋga raŋgainandet. Na mana tɨpemb kirarir gidkara eacrena gargar aniaca mina emtemma mba lamŋiitndait. Aintik ainta ramtaɨra u minmo iukaia tawan ndeacraŋ. \p \v 6 \x - \xo 3.6: \xo*\xt Mt 23.14, na Ta 1.11\xt*\x*Na ainta ramtaɨra mina taupembta koreca iroar laiŋ kocorta meikta kaikca mbukna morenan, te, minmo wai aoca mina iroarta ŋginaiŋga monande. Na an meikca mina tɨpemb ŋgorikta makukar wɨtta morinan, na an makukna makukara mina mbukca watrinan. Na ma mina nikinik iroar mo ŋgepca minmo wɨŋga mina mɨniŋ kocorta tɨpemb kirarira morenan. \v 7 Na ainta meikca mina riptiar aŋgɨna toŋtoŋgar anikap, na mina Raraŋ Aetaniacna kam gidikca mina landamŋi aŋgɨna mɨnna wanaiŋ. \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt NA 7.11, na Ro 1.28, na 2 Ko 13.5, na 1 Ti 6.5, na 2 Ti 2.25\xt*\x*Ainda moca atua Ianesapa Iambresa, maniŋa Mosesmo puŋnaŋgepca mori. Na an kirar kabea morena ramtaɨra, mina kam gidikmo puŋnaŋgepca morena. Na mina iroara ŋaŋaori, na mina Raraŋ Aetaniacmo gidikca mba rɨpacrena.\f + \fr 3.8 \fr*\ft Na Mosesna mɨnna ma Isip ndeacri, Iudanaŋgepca mina gainda ninirena, Ianesapa, Iambres anna Isipna gagrirta ramoot paŋanna reik tɨpembmo wacica aŋgɨrena ramootniŋ. Na u Nda Aŋgɨatna timbigta kap sapta 7 wes 22, na sapta 9 wes 11na inikca wat.\ft*\f* \v 9 Na mina an tɨpemb kirarira, ma mba acnairi. Wanaiŋ ŋgoin. Aintik meikramtaɨra muruŋcamiŋa wat te, mina tɨpemb kirarira muruŋcamiŋa ŋaŋao ŋgoin. An kirara atua meikramtaɨra watrinanna, Ianesapa Iambres mbaniŋa morena ŋaŋaŋaona tɨpembta kirarir. \s Timoti ma Raraŋ Aetaniacna kammo utiŋa gagra \p \v 10 \x - \xo 3.10: \xo*\xt Pil 2.22, na 1 Ti 4.6\xt*\x*Na u aukap eacri, u aukna tɨpemb kirarira u lamŋirena, aku meikramtaɨrmo Raraŋ Aetaniaca toŋgorena tɨpemb kirarira aku minmo riptirena. Na aku taŋrena tɨpemb kirarirapa, mana mɨnɨŋna tɨpemb kirarirmo, u muruŋcamiŋa lamŋirena. Na u lamŋirena aku Raraŋ Aetaniacmo gagraca rɨpacrena, na memetmbaca aku ndona nikinik iroa moi gagraca aiŋira morenan, na aku kabena meikramtaɨrmo matŋirenan, na aku gagra wɨtɨkca, makukara mbukrena. \v 11 \x - \xo 3.11: \xo*\xt Ŋap 34.19, na Up 13.14-52, na 14.1-20, na 2 Ko 1.10\xt*\x*Na meikramtaɨra aukmo morina tɨpemb ŋgorikcapa, gɨgɨrara muruŋcamiŋa aukmo Antiokapa, Aikoniammapa, Listara tɨkca aku mbukrenanna u lamŋirena. Na an reik ŋgorik koindara mina aukmo an auŋembca tɨkca morinanna u lamŋirena. Na Kacootta aukmo an makukar wɨtmo otaca aku laŋ ndeacrena. \v 12 \x - \xo 3.12: \xo*\xt Mt 16.24, na In 15.20, na 17.14, na Up 14.22, na 1 Te 3.3\xt*\x*Gidik ŋgoin, meikramtaɨra muruŋcamiŋa Karais Iesusmo mɨkna morenanapa, Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarirmo raŋgaina morenanna, meikramtaɨra minmo tɨpemb ŋgorikca monandet. \v 13 \x - \xo 3.13: \xo*\xt 2 Te 2.11, na 1 Ti 4.1, na 2 Ti 2.16\xt*\x*Na meikramtaɨr ŋgorikcapa, paparuna ririptia morena ramtaɨra mina meikramtaɨrmo paruraŋnandet. Ainda moca meikramtaɨr ŋgorik toco, mina paruraŋnandet, na mina tɨpemb kirarira kocnai ŋgocrainandet. \p \v 14 \x - \xo 3.14: \xo*\xt 1 Ti 1.13, na 2.2\xt*\x*Na un ŋgoinna u an kammo u aŋgɨrinanna, na u anna rɨpacrenan, na u anmo utiŋi gagara. Na meikramtaɨra unmo riptiar neaŋgatnanna, u minmo mataua lamŋirena. \v 15 \x - \xo 3.15: \xo*\xt In 5.39, na 1 Pi 1.20-21\xt*\x*Na an mɨnna u nuoc teker ndeacrinanna, u lamŋirena, u Raraŋ Aetaniacna Timbigta Kap rat mbuŋa u an landamŋi aŋgɨatna. Na an Timbigta Kapca unmo iroar laiŋga neaŋna mɨn, te, u Karais Iesusa rɨpacna, na Raraŋ Aetaniaca unmo mac nda aŋgɨnande. \v 16 \x - \xo 3.16: \xo*\xt Ro 15.4, na 2 Ti 2.21, na 2 Pi 1.20-21\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋa ma ndo ŋgoinna, an kambca Raraŋ Aetaniacna Timbigta Kap ndeacrena kammo, moca larurina. Aintik an kamma ma reac laŋ ŋgoin, ma aimo kam gidikna riptia neaŋrena, na ma iroar laiŋ kocorta meikramtaɨrmo wandoŋairena, na aina mbibirac eteaca wandoŋairena, na aimo Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutta tɨpemb kirarirmo wandoikca mona riptirena. \v 17 \x - \xo 3.17: \xo*\xt 1 Ti 6.11, na 2 Ti 2.21\xt*\x*Ainda moca an kamma aimo Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrmo, moca aia tɨpemb kirarir laiŋmo muruŋa aŋgɨrinanna, na aimo ma mo kocroca aia aiŋir laiŋmo muruŋa mona. \c 4 \s Timotia ma Raraŋ Aetaniacna kammo gagaraca wiwitina \p \v 1 \x - \xo 4.1: \xo*\xt Up 10.42, na Ro 14.9-10, na 1 Ti 5.21, na 6.13\xt*\x*Aintik Raraŋ Aetaniacna lamnɨacapa, Karais Iesus, ma meikramtaɨra muruŋcamiŋa menacrinanapa, menac ŋgocortanna, ma toco mina tɨpemb kirarira ritrinandet. Na aku unmo gagara aind mambopek, Karais Iesus, ma meikramtaɨrmo muruŋcamiŋna lamnikmo raek ndarunandet, na ma memetmbaca gagrirta ramoot paŋanna eacraŋnandet. \v 2 \x - \xo 4.2: \xo*\xt Up 20.20, na 20.31, na 1 Ti 4.13, na 5.20, na Ta 1.13, na 2.15\xt*\x*Ainda moca u mana kammo gagraca wiwitiraŋ. Na meikramtaɨra mana kammo waracna kocrori, co, kocro ŋgocor, u memetmbaca Karaisna kammo gagraca wiwitiraŋ. Na u minmo kam gargar neaŋca mina iroara rɨŋga, mina iroara moi ŋgepca mina iroar inkar uriraca Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarira raŋgaina. Ainda moca u memetmbaca u minmo laŋan wetwetta minmo Raraŋ Aetaniaca toŋgorina tɨpemb kirarirmo mataui riptiraŋ. \v 3 \x - \xo 4.3: \xo*\xt 1 Ti 1.10, na 4.1, na 2 Ti 1.13, na 3.1, na 3.6\xt*\x*Na u warac, iŋmbaia meikramtaɨra mina kamb wandoikmo, mba mac toŋgoca waracitndai. Wanaiŋ ŋgoin, mina koura ainta kamb ŋgorikca waracna toŋtoŋ ŋgoinap, te, mina ramtaɨr wɨtmo aŋgɨca mina toŋgorena kammo riptica mina waracna. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt 1 Ti 1.4, na 4.7, na Ta 1.14\xt*\x*Ainda moca mina kam gidikmo iŋ neaŋca mina ninini wanaiŋmo kourmo tɨkca waracrena. \v 5 \x - \xo 4.5: \xo*\xt Up 21.8, na Epe 4.11, na 2 Ti 1.8, na 2.3\xt*\x*Na memetmbaca u ndo u lamŋi pɨarnande. U makukarapa, gɨgɨrara u mbuknandet. Na u kam wembaŋ laŋna aiŋa moca, meikramtaɨrmo wiwitiraŋ. Na u meikramtaɨrmo opotacna aiŋap, na u an aiŋmo gidikca mo. \s Pola menacna rambuŋairi \p \v 6 \x - \xo 4.6: \xo*\xt Pil 1.23, na 2.17, na 2 Pi 1.14\xt*\x*Na u lamŋirena aku menacna rambuŋairi, na aukna racaindpaikca kactaca ma an wainna mina Raraŋ Aetaniacmo gɨmbamba neaŋrena kirar. Na aku nenmo tɨkcarina ra kɨpca marambuŋairi. \v 7 \x - \xo 4.7: \xo*\xt 1 Ko 9.24-25, na Pil 3.14, na 1 Ti 6.12, na Ib 12.1\xt*\x*Ainda moca aku runduŋ laŋmo aku maruŋgat, na aku opot laŋa katumrina. Na mandeaca aku mana mamamaina mɨnna maaŋgɨat. Na Raraŋ Aetaniacna rɨtɨpaca aku utiŋga gagraca eacrena. \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt 1 Ko 9.24-25, na 2 Ti 1.12, na Ie 1.12, na 1 Pi 5.4, na KIEK 2.10\xt*\x*Na mandeac an katumna gagamma ramootta outta tɨk te, ma aŋgɨnanna, ma aukmo kocroca lambica eacrena. Na outta tɨkrena gagamma gaind, Kacootta aukmo ramoot wandoŋ laŋ ndopnandet. Na Kacootta ma tɨpemb kirarir wandoik laiŋ tiŋgikca raŋgairena, na meikramtaɨrta tɨpemb kirarira ma ritrirena. Na mana ritri waparacna ra, ma aukmo an outta tɨkrena ramootna gagamma, neaŋnandet. Na ma aukmo ndo kabea mba neaŋitndai. Wanaiŋ. Ma an meikramtaɨra mana watna toŋtoŋ aniacapa, mamo lambica ma raekca laruca ma mimo neaŋnandet. \s Pola Timotimo ndo ndambuŋa tawi ŋgoinna taŋna \p \v 9 \x - \xo 4.9: \xo*\xt 2 Ti 1.4\xt*\x*Na Timoti, u auk ndambuŋmo towai gagraca tawi ŋgoin nakɨp. \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt 2 Ko 8.23, na Gal 2.3, na Kol 4.14, na Pm 1.24, na Ta 1.4, na 1 Io 2.15\xt*\x*Na u warac, Demasa ma gan tiacarpaikna tɨpembta kirarira toŋgorenan tik, ma aukmo tɨkcarica Tesalonika auŋ aniaca mataŋgat. Na Karesens, ma Galesiana pitrik aniaca mataŋgat, na Taitusa ma Dalmesiana pitrik tekera mataŋgat. \v 11 \x - \xo 4.11: \xo*\xt Up 12.12, na 12.25, na 13.13, na 15.37-39, na Kol 4.10, na 4.14, na Pm 1.24\xt*\x*Aintik Luka ma ndo kabea aukap eacrena. Ainda moca u Makmo aŋgɨca ma unap kɨp, ma aukmo otaca aiŋa mona ramoot laŋ. \v 12 \x - \xo 4.12: \xo*\xt Up 20.4, na Epe 6.21-22, na Kol 4.7-8\xt*\x*Na Tikikusa aku manmo, mandaca ma Epesus auŋ aniaca mataŋgat. \p \v 13 \x - \xo 4.13: \xo*\xt Up 20.6\xt*\x*Na u kɨpna mo te, u aukna tik ŋgapaoc rocotta aku Toroas auŋa tɨkcarinanmo aŋgɨca kɨp, na ma Karpusna kac ndeacrena. Na timbigta kaipa mina amta ŋgoaebta iŋir puŋga morinanna, u anmo ndarekrekke nari, an timbigta kaipa u anap aŋgɨca kɨp. \p \v 14 \x - \xo 4.14: \xo*\xt Ŋap 28.4, na 62.12, na ML 24.12, na Up 19.33, na Ro 2.6, na 1 Ti 1.20, na KIEK 18.6\xt*\x*Na baras mbuŋa reikca morena ramoot, Aleksander, ma aukmo reik ŋgorik wɨtta morina. Ainda moca iŋmbaia Kacootta manmo an tɨpemb kirarira ma morinanna, nda rutica manmo mo ŋgocrainandet. \v 15 Na u toco, u mana moca mamo matau wat, ma aina kammo ipuŋga gagraca nda mboprina. \p \v 16 \x - \xo 4.16: \xo*\xt Up 7.60, na 2 Ti 1.15\xt*\x*Na out ŋgoinna aku ndona wawara ritri waparacna kam ndopri, ramoot ianna aukap mba wɨtɨkca aukmo otaca mbopri. Wanaiŋ, mina muruŋcamiŋa aukmo tɨkcariatna. Na aku Raraŋ Aetaniacmo mbendeia, ma mina an tɨpemb ŋgorikta moca anna kai lamŋi teac. \v 17 \x - \xo 4.17: \xo*\xt Ŋap 22.21, na Dan 6.22, na Up 23.11, na 27.23, na 2 Pi 2.9\xt*\x*Ainda moca Kacootta ma ndo kocroca, aukmo gargara neaŋrina. Aintik aku kam wembaŋ laŋmo wiwitica mɨnna tɨkri, na Iudana meikramtaɨr wanaiŋa muruŋcamiŋa waracrina. Na Kacootta aukmo amna ŋgoaem, laionna upa tɨkca maaŋgɨat. \v 18 \x - \xo 4.18: \xo*\xt Ŋap 121.7, na Ro 11.36, na Gal 1.5, na Ib 13.21\xt*\x*An kirar mbuŋa mina aukmo tɨpemb ŋgorikca moeknanna, Kacootta aukmo mac nda aŋgɨnandet. Te, ma aukmo laŋa mona moca, aukmo ndona bubuocrena tamuŋna auŋ naaŋgɨ taŋnandet. Na aia mana i aniacmo memetmbaca iarwar naaŋgɨ ŋgepraŋnandet. Na anna gidik. \p \v 19 \x - \xo 4.19: \xo*\xt Up 18.2, na 2 Ti 1.16-17\xt*\x*Na u aukna ra laŋmo Pirisilaapa, Akuwila maniŋmo neaŋ, na Onesiporusna kacnɨmnanmo neaŋ. \v 20 \x - \xo 4.20: \xo*\xt Up 19.22, na 20.4, na 21.29, na Ro 16.23\xt*\x*Na Erastus, ma Korin auŋ aniac maeacreke, na Toropimusa ma roumbap tik aku mamo auŋ aniac Miletusa tɨkcamacariri. \v 21 Na u gagraca tawi kɨp. Na u lambi te, laemba kɨpnandet. \p Na Iubulusapa, Pudensapa, Linusapa, Kilodiaapa, Iesusa rɨpacrena laiplacara muruŋcamiŋa unmo ra laŋ neaŋrina. \p \v 22 Aintik Kacootta una ŋeroŋap eac. Na mana kakadmaica nenap muruŋcamiŋa eacnandet.